James Urry “A History of Field Method.” (In Roy F. Ellen ed. Ethnographic Research: a Guide to General Conduct. London, Academic Press, 1984, 35-61.)

เจมส เออรร “ประวตศาสตรวธการศกษาภาคสนาม”(เกบความโดย ผศ.ดร.ยกต มกดาวจตร)

สถาบนและแบบสอบถามการคนพบโลกคลาสสคของยโรปในศตวรรษท 16 คอการเปดศกราชของการรจกวฒนธรรมอนๆของชาวยโรป เปนการเรมตนไปรจกอเมรกา เอเชย และแอฟรกา

งานเขยนเกยวกบวฒนธรรมอนๆในศตวรรษท 16-19 มกเปนงานเขยนทไมเปนระบบ แตกเขมขน โดยเฉพาะขอมลจากวฒนธรรมโอเชยนเนย นอกจากนนยงมการเขยนเปรยบเทยบวฒนธรรมตนเองกบผอน สวนงานเกบขอมลอกดานทเปนระบบกวา คอการเกบตวอยางเชงวทยาศาสตรธรรมชาต พวกพนธพช พนธสตว

สมาคมทางมานษยวทยาแหงแรกจดตงขนในป 1800 ในฝรงเศสชอ Société des Observateurs de lʼHomme กอนการเดนทางสารวจครงสาคญของ Baudin ระหวางป 1800-1803

วชา anthropology หรอทถกในขณะนนเรยก ethnology เปนตวเปนตนดวยการจดตงสถาบนในสามทวปในทศวรรษ 1840 คอ- Société Ethnologique de Paris, 1839-1848- Ethnological Society of London, 1843-1871- American Ethnological Society, 1842-1870สามสถาบนนทงสรางงานวจยและเสนอทฤษฎววฒนาการและการแพรกระจายทางวฒนะรรม นอกจากนนสถาบนเหลานยงมงเกบขอมลทกาลงจะสญหายไปจากพฒนาการของสงคม

สถาบนเหลานไดสรางแบบสอบถามขนมา ทสาคญคอหนงสอชด Notes and Queries on Anthropology ตงแต 1874 โดย [Royal] Anthropological Institute ขององกฤษ หนงสอชดนมอทธพลมาจนถงคศ. 1951 โดยชวงทมอทธพลมากคอป 1914

นอกจากนนยงมนกมานษยวทยาสาคญในชวงน ไดแก L. H. Morgan ทออกแบบสอบถามในนาม Circular ซงเนนการถามคาศพทเรยกเครอญาต แบบสอบถามนนามาเปนพนฐานในการเขยน Systems of Consanguinity and Affinity (1871) ของมอรแกน

ทสาคญอกแบบสอบถามหนงคอของ James G. Frazer ในระหวางป 1887-1916

แบบสอบถามเหลานมขอจากดมาก เนองจากผนาไปใชถามไมสามารถเขาใจภาษาของกลมคนตางๆไดด จงไมสามารถถายทอดคาถามและเขาใจคาตอบไดด นอกจากนนคนนาไปถามยงไมมแรงจงใจใฝรจรงจง

แตบางคนกทาไดด เชน A. W. Howitt ทเกบขอมลในออสเตรเลยตงแตป 1872 จนตายในป 1908 แรกเรมเขาทางานให Morgan จนมอรแกนตาย เขากไปทางานกบนกมานษยวทยาองกฤษอยาง E. B. Tylor และ Frazer

1

พอปลายคศ. 19 เปนชวงทอานาจอาณานคมยโรปขยายตวไปทว จงมการศกษาทางมานษยวทยามากขน งานเขยนหลงไหลมาจากทงโดยมชชนนาร นกสารวจ ไปจนถงเจาหนาทเจาอาณานคม และปญญาชนนกเดนทาง วารสาร Man ถกกอตงโดย [Royal] Anthropological Institute ขององกฤษ ในป 1900 แตงานเขยนสมยนนมคณภาพแย นอกจากนน การทางานเชงววฒนาการกเรมอมตว

ในอเมรกาสถาบนวจยมานษยวทยาในอเมรกาแตกตางจากยโรปแตแรก เพราะสนใจชนพนเมองในอเมรกาเปนหลก เนนขอมลทางภาษา ทงรายการคาศพทและไวยากรณ และการเกบตวบทของชนพนเมอง เปนแนวทางแบบคตชนและภาษาศาสตร โดยม Henry R. Schoolcraft เปนนกชาตพนธวรรณนายคแรกๆ วธการเนนขอมลรายละเอยดทมคาศพท ภาษา และตวบท กลายเปนจดเนนสาคญของมานษยวทยาอเมรกนตอมา

ในยโรประยะนน โดยเฉพาะในองกฤษ มานษยวทยายงคงอยในความสนใจของคนบางคนหรอสถาบนบางสถาบน แตในอเมรกาขณะนน รฐบาลสนบสนน ทงในแงการตงพพธภณฑ และภาควชาในมหาวทยาลย- Smithsonian Institution, 1846 ปนนเองท School craft เสนอโครงการวจยทางมานษยวทยา

Morgan กรวมมอกบ Smithsonian - Bureau of [American] Ethnology, 1879 ใตการนาของ John Wesley Powell ตอมาถง 20 ป

โพเวลสนบสนนใหเกดการวจยอยางยง นอกจากสงแบบสอบถามออกไปแลว ยงสงนกวจยออกไป โพเวลเองเปนนกภมศาสตรและวจยภาคสนามเชงภมศาสตร คนทรวมทมวจยโพเวลไดแก James Mooney, J. O. Dorsey, Frank H, Cushing ผโดงดงจากการศกษาชาว Zuni ขอมลเนนภาษาและตวบท แตงานของ Bureau กยงอยใตการทางานทางทฤษฎของนกมานษยวทยาในวอชงตน

งานของ Bureau เปนทสนใจของนกมานษยวทยาองกฤษ สมาคมมานษยวทยาองกฤษจงตงคณะกรรมการเพอศกษาชาวอนเดยนในแคนาดา โดยการนาของ E. B. Tylor และ Horotio Hale (นกภาษาศาสตร) เฮลไดดงตว Franz Boas มาจากเยอรมนน ในเยอรมนนมธรรมเนยมการเกบขอมลปฐมภมจากสนาม ใตการนาของ A. Bastian นอกจากนน Hale ยงมอทธพลตอโบแอสในการเกบขอมลภาษาและตวบท แตโบแอสเองกพฒนาวธการของตนเองเชนกน หลงจากคณะกรรมการวจยของ Hale ทางานเสรจลง โบแอสประสงคจะศกษาอยางลกซงตอในวฒนธรรมหนงใดอนเดยว (individual culture) ทาใหเขาขดแยงกบเฮล งานวจยสดทายกบเฮล โบแอสศกษาชาว Kwakuitl แลวไมใหความสาคญกบงานกอนหนานของเขาอก

โบแอสเนนศกษาวฒนธรรมกลมชนเพอคนหา “mind” (จตใจ) ของผคน เขาวจารณการทางานมานษยวทยาทผานมา วาขนกบอคตของนกวจย ฉาบฉวย และไมเปนวทยาศาสตร วธเดยวทจะแกไขไดคอตองเกบขอมลท “ผคนพดออกมาเอง ทเขาคดเอง ทเขาทาเอง และบนทกในภาษาของพวกเขาเอง” (Boas cf. Urry p. 43) กคอตองเกบวตถทางวฒนธรรมและบนทกตวบทในภาษาชนพนเมองเอง ทาใหงานของโบแอสมทงมตของวทยาศาสตรและมนษยศาสตร

แมวาโบแอสจะเนนเกบขอมลจากวฒนธรรมนนๆดวยตนเอง เขากเนนทางานกบผใหขอมลเพยงบางคน ชาวอนเดยนไดรบการสนบสนนใหเกบขอมลของพวกเขาเองดวยภาษาของพวกเขา และเปนผรวมเกบขอมล เกดเปนธรรมเนยมการทางานแบบ “นกมานษยวทยาพนถน” เชน George Hunt ชาว Kwakuitl

2

การลงหลกปกฐานการวจยภาคสนามอยางเขมขนในองกฤษในป 1892 ความทะเยอทะยานอยางใหญหลวงของมานษยวทยาองกฤษคอโครงการ Ethnological Survey of the United Kingdom ทรวมเอาทงนกมานษยวทยากายภาพ นกชาตพนธวรรณนา นกโบราณคด และนกคตชนวทยา ไปศกษาอนเดย สมาคมนกมานษยวทยาองกฤษเรมคดสรางสถาบนมานษยวทยาดวยการสนบสนนจากรฐแบบในอเมรกา

เมอเรมมการเรยนการสอนในมหาวทยาลยเกดขน (เมอกอนไมม??) จงเกดสาขาการศกษาทางมานษยวทยา บทบาทของสถาบนและสมาคมมานษยวทยาองกฤษจงถดถอยลง ในมหาวทยาลย ผสอนมานษยวทายสวนใหญมพนฐานเตบโตมาทางวทยาศาสตรมากกวาทางมนษยศาสตร (แตกตางจากเดม??) คนสาคญไดแก Alfred C. Haddon

แฮดดอนเปน zoologist สนใจชววทยาทางทะเล ในปลายทศวรรษ 1880 Haddon เขารวมโครงการวจยชองแคบ (Torres Strait) อยระหวางออสเตรเลยเหนอกบนวกน เขาไดนาชดแบบสอบถามเชงมานษยวทยาจาก Notes and Queries ของ Frazer ไปใชดวย หลงจากนนเขากหนเหมาสการศกษาทางมานษยวทยา นอกจากนนชวงตนทศวรรษ 1890 เขายงไดศกษาไอรแลนดในเชงานษยวทยาในฐานะสวนหนงของโครงการวจยของสมาคมมานษยวทยาองกฤษ หลงจากนนเขากกลบไปศกษาทหมเกาะเหนอทวปออสเตรเลยอกครง

ในป 1898-99 มหาวทยาลยเคมบรดจไดมโครงการวจยชดใหญ ชอ คณะสารวจชองแคบทอรเรส มผเชยาญสาขาตางๆเขารวมมากมาย Haddon เปนหนงในนนดวย สวนผทภายหลงกลายมาเปนนกมานษยวทยาทสาคญไดแก W. H. R. Rivers และ C. G. Seligman จากทมวจยนเอง ททาใหเกดวธการศกษาใหมๆแกมานษยวทยาองกฤษ ทสาคญไดแก

- “genealogical method” Rivers เกบขอมลทางดานเครอญาต งานของเขาภายหลงกลายมาเปนวธการหลกของมานษยวทยาองกฤษ เรยกวา genealogical method

- “trains observers” เมอถงป 1903 Haddon เสนอวา การศกษาทางมานษยวทยาตองกระทาโดยผสงเกตการทไดรบการฝกฝนมาอยางด (trained observers) และยงเสนอวา การวจยทางวทยาศาสตรใดๆ กตาม ควรมนกมานษยวทยารวมดวยเสมอ

- “individual culture research” นอกจากนน การเปลยนแปลงสาคญอกประการศหนงคอ การเนนศกษาในสงคมใดสงคมหนง (individual culture research) แทนทจะเปนการศกษาเปรยบเทยบขามวฒนธรรมแบบเดม กลายมาเปนวธการทสาคญทมานษยวทยาองกฤษเสนอ เนองจากเหนวา การศกษาทใดทหนงเปนระยะเวลายาวนานมประโยชนมากกวาการศกษาในลกษณะสารวจ (survey) แบบทผานมา ระยะนเองจงเรมมงานศกษาทใดทหนงแบบเนนๆ ออกมามากขน เชนการศกษา Zulu, Melanisia, Andamans เปนตน

- “intensive study of limited area” วธการนถกเสนอโดย Haddon 1908 และ ถกนาไปใชโดยนกมานษยวทยาหลายๆคน คนสาคญคนหนงคอ Rivers ซงกลาวไวในป 1913 วาวธการนเปนการศกษาในพนทใดพนทหนง “ในลกษณะทนกมานษยวทยาจะตองอยเปนระยะเวลาหนงปหรอมากกวานน ตองอยในพนททมประชากรประมาณ 400-500 คน และศกษารายละเอยดทกๆอยางของสงคมนน” (p. 48)

จะเหนวาวธการศกษาทางมานษยวทยาแบบใหมนเกดขนในองกฤษหลงจากมานษยวทยาอเมรกน หลงจากทองกฤษเปลยนทศทางมาดงกลาวแลว กไดสงนกมานษยวทยาไปทตางๆ มากมาย คน

3

สาคญๆไดแก Bronislaw Malinowski (โบรนสลาฟ มาลนอฟสก) และ Alfred Radcliffe-Brown (อลเฝรด แรดคลฟ-บราวน)

มาลนอฟสก และ แรดคลฟ-บราวนมาลนอฟสกเดนทางไปศกษาหมเกาะทะเลใตในชวงสงครามโลกครงทหนง การทเขาขยายเวลาอยทนนนานขนเนองจากตดภาวะสงคราม ทาใหเขามโอกาสศกษาวจยอยางด

ในบทแรกของหนงสอ Argonauts of the Western Pacific (1922) มาลนอสกเสนอหลกของวธวจยทางมานษยวทยาไววา- มานษยวทยาเปนวทยาศาสตร ตองทางานแบบนกมานษยวทยาสมยใหม- นกมานษยวทยาตองอยอาศยกบชนพนเมองทตนศกษา- นกมานษยวทยาตองใชวธการศกษาหลายๆแบบ ในการเกบขอมล จดการ และแกไขขอมลของตนเอง

เพอเปาหมายสามประการคอ (๑) เขาใจเคาโครงของประเพณของชนพนเมอง ดานตางๆ ไมวาจะเปนสถตตางๆ เคาโครงระบบเครอญาต เทคโนโลย ประชากร เปนตน (๒)จากการอยรวมกบชาวบาน นกมานษยวทยาตองเกบรายละเอยดของชวตผคนในชวตประจาวน (๓) ตองรภาษาของกลมชนทศกษาอยางด เกบถอยคา ขอความในชวตประจาวน ของพวกเขาได เปาหมายทงสามประการนจะทาใหนกมานษยวทยาสามารถเขาถง “มมมองของชนพนเมอง” (the nativeʼs point of view) ได นนคอเขาใจความสมพนธของผคนกบชวตของเขา และเขาใจโลกในสายตาของชนพนเมองเอง

ลกษณะสาคญอกประการหนงของงานมาลนอฟสกคอ การทเขาเขยนงานอยางมชวตชวา ไมแหงแลง งานเขาจะใหภาพชวตอยางมเลอดมเนอ ไมใชรายงานแหงๆเกยวกบชวตของผคน

วธการตางๆขาตนทาใหลกศษยของมาลนอฟสกลวนทาวจยภาคสนามดวยตนเองอยางเขมขน ตางจากงานรนกอนหนา หรอแมกระทงตางจากงานของ Haddon และ Seligman อาจารยของมาลนอฟสก ทยงพงขอมลทคนอนเกบมาใหอยบาง การใหความสาคฐตอการเรยนภาษาชนพนเมองทาใหมาลนอฟสกโดดเดนกวานกมานษยวทยาองกฤษรนเดยวกน ขอเสนอถงวธการศกษาของมาลนอฟสกกลายมาเปนหลกการทภายหลงรจกกนในนาม participant observation (การศกษาอยางมสวนรวม)

อยางไรกด มาลนอฟสกไมประสบความสาเรจในการพฒนาทฤษฎ คนรจกงานเขาเพยงในแงวธการศกษาทผกพนอยกบแนวคดการหนาท (Functionalism) แตวธการแบบ genealogical method ของ Rivers ไดรบการสานตอโดย R-B ทกลายเปนผทรงอทธพลตอการศกษาเครอญาตในเวลาตอมา เขาเปนผสนบสนนการวจยแบบฝงตวยาวนานในหลายๆพนท ในแอฟรกาใต ออสเตรเลย อเมรกาเหนอ และทอนๆ นอกจากนนเขายงนาเอาวธการศกษาเปรยบเทยบขามวฒธรรมเขามาประกอบการศกษาพนทใดพนทหนงอยางเขมขน เขาเปนคนเสนอคาวา social anthropology และเปนทยอมรบกนตอมา ในขณะทมาลนอฟสกโดงดงในทศวรรษ 1920s R-B เปนทยอมรบในทศวรรษ 1930 ในฐานะผทาใหมานษยวทยาเปน “มานษยวทยาสงคม”

ทจรงนกมานษยวทยาองกฤษกคลายๆกบนกมานษยวทยาอเมรกนอยางหนง คอมองวาการศกษาทางมานษยวทยาเปนการบนทกสงทจะสญหายไป เปนการทางานทเรยกวา salvage work

ในระยะหลง จากการไปศกษาในแอฟรกาใต นกมานษยวทยาองกฤษกเรมสนใจการเปลยนแปลงทางสงคม (social change) อนเนองมากจากการทไดเหนถงอทธพลของอาณานคมและชาวตะวนตกตางๆ จนสงคมบางสงคมถงกบสญสลายไป การตดตอทางวฒนธรรม (culture contact) นามาซงคาม

4

เปลยนแปลงตางๆ ทาใหนกมานษยวทยาในทศวรรษ 1930 เปนตนมาสนใจประเดนการเปลยนแปลงมากขน

นอกจากนน นกมานษยวทยาองกฤษรนตอมายงนาเอาทฤษฎนอกมานษยวทยา เขามาใชในการศกษาสงคมตางๆ เชนงานของ Firth นาเศรษฐศาสตรเขามา, Schapern นาประวตศาสตรเขามา, Nadel นาจตวทยามาใช เปนตน

จากนนกเรมมการศกษาสงคมขนาดใหญและซบซอนขน เชนการศกษาสงคมจนและมาลายา

แตจตวญญาณแบบ positivism ยงคงอยเหนยวแนน

มานษยวทยาอเมรกนรนใหมในอเมรกา ยงมการสบทอดธรรมเนยมของโบแอสมาอกนาน การศกษาภาษาชนพนเมอง เนนศกษาจากผใหขอมลหลก ศกษาตวบทเชงคตชน เหลานเปนจดเนนทสบเนองมาอกนาน

การเปลยนแปลงสาคญๆใมานษยวทยาอเมรกนนทศวรรษ 1930 ไดแกการหนมาใหความสาคญกบประเดนวจยเฉพาะ โดยเฉพาะอางยงคองานของ Margaret Mead ลกศษยของโบแอส ซงหลงจากนนนาเอาทฤษฎนอกมานษยวทยาเขามาใช คอทฤษฎของฟรอยด มาศกษาสงคมหมเกาะเหนอออสเตรเลย คอนวกน

มดไมสนใจศกษาภาษาชนพนเมองอยางเขมขน แตเนนประเดนและการคนเคยอยางดกบคนพนเมอง แลวอาศยลามชวย

ภายหลงมการนาทฤษฎจากสาขาวชาอนๆเขามาใชมากมาย

5