Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
รศ. ดร. วโรจน สารรตนะ
หลกสตรศกษาศาสตรดษฎบณฑตสาขาวชาการบรหารการศกษา
มหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย 2556
EFFECTIVE PROBLEM
SOLVING
for
นโยบาย (Policy)นโยบาย (Policy) หมายถง แนวหรอวธการเพ�อการปฏบตท�รฐบาล หรอสถาบน หรอกลม หรอบคคล เลอกจากทางเลอกหลายๆ ทาง เพ�อใชเปนแนวทางการปฏบต โดยปกตจะสะทอนใหเหนถงการตดสนใจในปจจบนเพ�อการแกปญหาท�มประสทธผลและเพ�ออนาคตท�ดกวา
Policy process
การวจยเชงนโยบาย เก�ยวของกบข �นตอนการกาหนดนโยบาย ยงไมถงข �นนาไปปฏบตและประเมนผล
องคประกอบของนโยบาย...องคประกอบของนโยบายท�สาคญ 2 องคประกอบ คอ
1) วตถประสงคของนโยบาย (policy objectives)
2) แนวทางของนโยบาย (policy means)
โดยวตถประสงคของนโยบาย หมายถง “จดหมาย” (ends) ท�คาดหวงใหบรรลผล และแนวทางของนโยบายหมายถง “วถทาง”
(means) ท�จะทาใหบรรลผลในจดหมายน �น ซ�งจดหมายหน�งๆ อาจมแนวทางเพ�อการปฏบตท�หลากหลาย ในทางกลบกน แนวทางหน�งอาจเพ�อการบรรลผลเกนกวาหน�งจดหมายได
Policy objectives
Policy means
องคประกอบของนโยบาย...ในบางคร �ง
ในบางคร �งอาจมองคประกอบสวนท�สามดวย คอ 3) กลไกของนโยบาย (policy mechanism) ในความหมายดงน � ...เพ�อใหนาเอา “แนวทางหน�งๆ หรอแนวทางโดยภาพรวม” ไปปฏบตใหเกดผลตาม “วตถประสงค” ท�กาหนด ตองม “กลไกหรอเง�อนไขอะไรบาง.... ก ข ค ....”
กลไกหรอเง�อนไข.... ปจจยภายใน ไดแก คน เงน วสดอปกรณ และวธการ และปจจยภายนอก ไดแก สภาพแวดลอมทางการเมอง ทางเศรษฐกจ ทางสงคม
ผลลพธจากการวจย
ผลจากการวจยเชงนโยบาย.... จะทาใหได “ขอเสนอเชงนโยบาย” (บางกรณเรยกวาขอเสนอเชงยทธศาสตร หรอบางกรณเรยกวาขอเสนอแผนท�ยทธศาสตร หรออ�นๆ ตามความเหมาะสม) ท�มองคประกอบอยางนอย 2 องคประกอบ คอ 1) วตถประสงคของนโยบาย
(policy objective) และ 2) แนวทางของนโยบาย (policy means)
บางกรณอาจกาหนดเปน 3 องคประกอบ คอ 1) วตถประสงคของนโยบาย (policy objective) และ 2) แนวทางของนโยบาย (policy means) และ 3) กลไกของนโยบาย (policy mechanism) ท�จะทาใหการนาแนวทางนโยบายไปปฏบต บรรลผลตามวตถประสงคท�กาหนด เชน การออกกฎ ระเบยบ ขอบงคบ หรอกฎหมาย การจดต �งหนวยงานเฉพาะ การใชเทคนคการบรหารแนวใหม การสนบสนนจากตนสงกด เปนตน
ขอเสนอเชงนโยบาย (Proposed Policy)… ผลลพธจากการวจย
Policy objectives
Policy means
Policy means
Policy means
ขอความของ policy means และ policy mechanism หรอแมแต policy objectives ควรเสนอเปนประเดนหลก มประเดนรองขยายความประเดนหลกน �นดวย เพ�อใหเขาใจในสาระสาคญและแนวปฏบต
For effective problem solving
And for…
ขอเสนอเชงนโยบาย มงเพ�อ...
ขอเสนอเชงนโยบาย ควรเปนขอเสนอใหมๆ กระบวนทศนใหมๆ หลกๆ ท�เช�อวา หากปฏบตแลวจะชวยแกปญหาท�เกดข �นไดอยางมประสทธผล นาไปสอนาคตท�ดกวาใน
ปจจบน เปนขอเสนอท�เพ�มข �น (added on) จากงานประจา (routine work) ไมเปนประเดนเลกๆ นอยๆ หรอเปนประเดนงานประจาท�อดแนนจนขาดจดเนนสาคญ
กลายเปนแผนปฏบตการ (action plan) ของหนวยงานท�รวมทกอยางไว
การนาเสนอขอเสนอเพ�อพฒนา อาจจาแนกออกเปน ขอเสนอเพ�อการปฏบตในระยะส �น 1-2 ป เพ�อการปฏบตระยะปานกลาง 3-5 ป และเพ�อการปฏบตระยะยาว 5 ปข �นไป
FOR EFFECTIVE PROBLEM SOLVINGand for…
การเขยน “ขอเสนอเชงนโยบาย” แนะนาใหศกษารปแบบการนาเสนอ “แผนยทธศาสตร”
“แผนเชงนโยบาย” หรอ ... ของหนวยงานท�มมาตรฐาน ท�มรปแบบการนาเสนอท�ดในแนวคดหลกๆ กระชบ เขาใจงาย ส�อความหมาย ไมเย�นเยอ ไมสบสน ไมอยอาย ไมวกไปวนมา หรอแลวนาแนวคดท�ดๆ มาใชกบการเขยน “ขอเสนอเชงนโยบาย” ในงานวจยของตวเองได
อยาลม... ขอเสนอนาไปส.....การแกปญหาท�มประสทธผล...และอนาคตท�ดกวาปจจบน ไมอยกบท�หรอถอยหลง
และไมเปนขอเสนออยางเปนแผนปฏบตการ ประเดนเลกประเดนนอย
Policy researchการวจยเชงนโยบาย (Policy Research) เปนกระบวนการศกษาปญหาพ �นฐาน
ทางสงคม เพ�อใหไดขอเสนอท�เนนการปฏบตท�เปนไปได (possible action oriented recommendations) ท�ผ กาหนดนโยบายสามารถใชประกอบการตดสนใจเพ�อแกปญหาท�มประสทธผล และนาไปสอนาคตท�ดข �นกวาในปจจบน
ขอคด....ทาใหดท�สด ผลจากการวจยเปนเพยงสวนหน�งของบรรดาปจจยปอนเขา
(inputs) ท�จะนาเขาสการตดสนใจเชงนโยบาย (policy decision) ยงมปจจยปอนเขาอ�นๆ ท�จะตองนามาประกอบการตดสนใจอ�นๆ อก
การวจยเชงนโยบายไมใชเปนยาครอบจกรวาลท�จะรกษาไดทกโรคในการแกปญหาสงคมน �น ส�งท�สามารถกระทาไดกคอการแสวงหาขอมลสารสนเทศท�มคณคาเพ�อประกอบการตดสนใจ โดยคาดหวงวาจะชวยใหการแกปญหาเปนไปดวยด
กระบวนการนโยบายจะมความซบซอนย�งข �นหากปญหาท�ศกษาน �นมความซบซอน ผวจยจะตองเขาใจในสวนของผท�เก�ยวของท�มอยางมากมาย ตลอดจนกลไกสนบสนนตางๆ ใหด มฉะน �นกอาจจะไมสามารถนาเสนอใหขอมลสารสนเทศท�เปนประโยชนตอผ กาหนดนโยบายไดอยางท�คาดหวง
ลกษณะสาคญ... เปนพหมต (multi-dimension) มองปญหาท�ศกษาดวย
หลากหลายแงมม เปนวธการอปมานเชงประจกษ (empirico-inductive
approach) อปมานผลการศกษาจากกลมตวอยางไปสประชากร เพ�อทาใหขอสรปจากการวจยใชอธบายไดท�วไป(generalization)
ใหความสาคญท �งอดต ปจจบน และอนาคต ไมกาหนดกรอบตวแปรไวอยางตายตว แตเปดกวางตออทธพลและตวแปรแทรกซอนตางๆ
ตอบสนองตอความตองการของผใชผลงานวจยหรอแหลงทน เขยนใหด เสนอใหด... แสดงคณคา หรอคานยม หรอแนวคด
ใหเหนชดเจนในนยามของปญหา ปญหาการวจย การพฒนาขอเสนอแนะจากผลการวจย และการเผยแพรผลการวจย
Better Future
แนวคดท�สาคญ.... แนวคดเก�ยวกบ....การออกแบบการวจย (design of
study) วาสามารถจะดดแปลง (adapting) ผสม (combining) หรอปรบปรง (improvising) ใหมความเหมาะสมได สวนมากแลวจะไมใชระเบยบวธวจยเด�ยว แตจะเปนแบบผสมจากระเบยบวธวจยประเภทตางๆ
แนวคดท�วา.....งานวจยสวนใหญจะจบลงตรงท�การสรปผลและการใหขอเสนอแนะจากผลการวจย แตการวจยเชงนโยบายจะไมหยดลงเพยงขอเสนอแนะท�ไดมาเทาน �น แตจะศกษาตอเน�องเพ�อคาดคะเนถงโอกาสในการปฏบต (estimating the probability of implementation) ของขอเสนอแนะน �นอกดวย
วธดาเนนการวจย... 2 ข �นตอนหลก
ข �นตอนแรก การกาหนดหรอจดทา “ขอเสนอเชงนโยบาย”
ข �นตอนท�สองการคาดคะเนโอกาสในการปฏบตของขอเสนอ
ส
ข �นตอนแรก ---- การกาหนดหรอจดทา “ขอเสนอเชงนโยบาย” ควรออกแบบเปนวธวทยาการวจยแบบ
ผสม (Mixed Methodology) เพ�อใหไดขอมลจากหลากหลายแหลง
เชน......
ขอมลจากการศกษาบรบทของหนวยงานหรอพ �นท�ท�ทาการวจย (contextual study / survey study) อาจเปนการวจยเชงสารวจภายในสถาบนหรอภายในพ �นท�ท�กาหนด เชน เขตพ �นท�การศกษา จงหวด ภมภาค หรอประเทศ เปนตน เพ�อใหทราบสภาพปญหาและขอเสนอแนะ โดยใชแบบสอบถามแบบปลายเปดและปลายปด ---- ถอเปนขอมลจากบรบทท�เปนจรง จากคนในพ �นท� ถอเปนขอมลแบบลางข �นบน (bottom-up)
เพ�อโอกาสไดขอเสนอแนะท�เปดกวางอยางเปนอสระของผตอบ ควรเปนแบบสอบถามแบบปลายเปด
ข �นตอนแรก ---- การกาหนดหรอจดทา “ขอเสนอเชงนโยบาย” ควรออกแบบเปนวธวทยาการวจยแบบ
ผสม (Mixed Methodology) เพ�อใหไดขอมลจากหลากหลายแหลง
เชน.....ขอมลจากการศกษากรณตวอยางท�ประสบผลสาเรจ (outstanding/best practice) อาจเปนการศกษาเฉพาะกรณ (case study) เพ�อหาขอสรปรปแบบการพฒนาท�ประสบผลสาเรจน �น วามวตถประสงคของนโยบาย (policy objective) และแนวทางของนโยบาย (policy means) อะไรและอยางไร ซ�งหากจะใหมความหลากหลาย ควรเปนการศกษาพหกรณ (multi-cases study) --- ถอเปนขอมลเชงเปรยบเทยบ มจดมงหมายเพ�อ “นา/ยม” นโยบายท�ดๆ ของเขามาใช
ข �นตอนแรก ---- การกาหนดหรอจดทา “ขอเสนอเชงนโยบาย” ควรออกแบบเปนวธ
วทยาการวจยแบบผสม (Mixed Methodology) เพ�อใหไดขอมลจากหลากหลายแหลง
เชน....ขอมลเชงวชาการ จากทฤษฎ นโยบาย/แผน และผลงานวจย จากท�ศกษาไวในบทท� 2 หรอจากการวเคราะหเน �อหา (content analysis) เพ�มเตม --- ถอเปนขอมลจากภายนอก แบบบนลงสลาง (top-down)
ท �ง 3 กรณ ... จะทาใหไดแหลงขอมลจากท �งบรบทท�เปนจรง จากกรณตวอยางท�ประสบผลสาเรจ และจากเชงวชาการ แตหากจะเพ�มแหลงขอมลจากการสมภาษณผ เช�ยวชาญหรอผคณวฒทางวชาการ/ทางปฏบตประกอบอกดวยกได
แหลงขอมลท �งจากตารา จากเวบไซด เชน...จาก...พระบรมราโชวาท...พระราชดารส ...จาก พ.ร.บ. การศกษาแหงชาตจากแผนการศกษาแหงชาตจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตจากนโยบายของรฐบาล จากกระทรวงศกษาธการ จากตนสงกดจากหลกการ แนวคด ทฤษฎจากกระบวนทศนใหมทางการศกษาศตวรรษท � 21จากทศนะของนกวชาการ จากงานวจย จากการประชมสมมนาทางวชาการฯลฯใหคานงถงขอมลจาก “นอกกรอบท�ทนสมย” อ�นๆ ดวย ไมยดแตนโยบายจากตนสงกด จะทาใหไดขอเสนอแนะนโยบายท�ซ�าๆ เดม ไมมอะไรใหมๆ และท�สาคญ สงคมมการเปล�ยนแปลงเรวมาก ควรเปน “แนวคดใหมๆ ปจจบน” ไมเปนขอมลยอนหลงหลายปท�ไมสอดคลองกบยคสมยปจจบนและอนาคตแลว
Content Analysis
ข �นตอนแรก --- จดทาราง..
ขอมลจาก 3-4 แหลงดงกลาว.... ผวจยจะนามาสงเคราะหเพ�อกาหนดเปน "รางขอเสนอเชงนโยบาย” ใน 2 องคประกอบสาคญ คอ วตถประสงคท�คาดหวงใหเกดข �น และแนวทางปฏบตเพ�อใหบรรลวตถประสงคน �น โดยในข �นตอนการสงเคราะหขอมลจาก 3-4 แหลงมาเปนรางขอเสนอเชงนโยบายน � ผวจยอาจอาศยหลกการมสวนรวม โดยจดการสมมนาเชงปฏบตการของ “ผมสวนไดเสย” เพ�อใหมการระดมสมองของคนท�เก�ยวของหลายฝาย ซ�งจะทาใหไดขอเสนอเชงนโยบายท�ผานการกล�นกรองไดดกวาท�ผวจยจะจดทาเพยงลาพง
วตถประสงคท�คาดหวงใหเกดข �น
แนวทางปฏบตเพ�อใหบรรลวตถประสงค
กลไกสนบสนน
ผวจย + ผ มสวนไดเสย.....จดทาราง
Survey Study
Multi-case
study
Content analysis
ขอมลท�ไดจากการวจย 3 แหลง โดยเฉพาะจากการวเคราะหเน�อหา จะมมากมาย ตองมการกล �นกรอง ตามกรอบประเดนหลก โดยใชเกณฑท�ผวจยกาหนดวาจะใชเกณฑอะไรบาง หากไมกล �นกรอง จะทาใหมขอเสนอเลกๆ นอยๆ มากมาย
แหลง content analysis ท �งจากเอกสารและอนเตอรเนต
xxxxxx
xxx
รางขอเสนอเชงนโยบาย...อยาลม..มเปาหมาย และตรงเปาหมายตามเกณฑท�กาหนด
คาดหวงใหเกดอะไร.. จะทาไดอยางไร....ม
เง�อนไข/กลไกสนบสนนอยางไร.... นาเสนอประเดนหลกและประเดนรองท�ขยายความใหเขาใจถงแนวปฏบตท�เปนไปได แกปญหาไดอยางมประสทธผล เกดส�งท�ด
ข �นกวาเดม (better future) นาเสนองายตอการทาความเขาใจ กระชบ ชดเจน ไมวกวน ไมมากมายเลกๆ นอยๆ ... หากม
mind map ประกอบ จะทาใหชดเจนข �นหรอไม ลองทาด
ยอนกลบไปดขอแนะนาการเขยน “ขอเสนอเชงนโยบาย” ขางตน
ชวยกนคด......มอะไรอก..
มขอคดเหนอะไรท�ดๆๆๆ เพ�อใหได “รางขอเสนอเชงนโยบาย” ท�ดๆๆ ข �นอก
ข �นตอนท� 2 -- คาดคะเนโอกาสในการปฏบตของขอเสนอเชงนโยบายการคาดคะเนโอกาสในการปฏบตของขอเสนอเชงนโยบาย น �น หากพจารณาจากแนวคดด �งเดม “ผวจยเปนผดาเนนการวจย” ดงน � 1) การวเคราะหอานาจของผมสวนไดเสยท�จะมอทธพลตอการตดสนใจนโยบาย 2) การวเคราะหศกยภาพขององคการ 3) การคาดการณถงผลกระทบท�จะเกดข �น 4) การคาดคะเนโอกาสในการปฏบต 5) การจดเตรยมใหขอเสนอแนะสดทาย
กจกรรมเหลาน �สามารถนาเอาหลกการมสวนรวมจากผมสวนไดเสยมาแทนได กลาวคอ เปล�ยนจากการท� “ผวจย” เปนผศกษาวเคราะหในองคประกอบดานตางๆ ดวยตนเอง ไปเปนใช “หลกการมสวนรวมจากผมสวนไดเสย” มารวมกนคด รวมกนวเคราะห และรวมกนใหขอเสนอแนะแทน โดยใชขอมลท�ไดจากการวจยในข �นตอนแรกมาใชประกอบการพจารณา เสมอนเปนการวเคราะหอทธพลและทาทการสนบสนนของผมสวนไดเสยไปดวยในตว ขณะเดยวกนกพจารณาถงความเปนไปไดไปดวย จากเกณฑท�
กาหนดใชประกอบการพจารณา เชน เกณฑความเปนไปได (feasible) และเกณฑการยอมรบ (acceptable) เปนตน ถอเปน “การวจยเชงนโยบายแบบมสวนรวม” (Participatory Policy Research: PPR)
ข �นตอนท� 2 – คาดคะเนโอกาสในการปฏบตของขอเสนอเชงนโยบาย...กจกรรมท�ใช...ตามความเหมาะสม..และตามศกยภาพ
เชน
การสมภาษณเชงลก (in-depth interview)
การอภปรายกลมเปาหมาย (focus group discussion)
การสมมนากลมยอย (small group seminar)
การสมมนาเชงปฏบตการ (operational seminar)
การประชาพจารณ (public hearing)
อ�นๆ ....................
วจยเชงนโยบายแบบมสวนรวม (Participatory Policy Research: PPR) --- ข �นตอนท� 1 + ข �นตอนท� 2
การนาเสนอผลการวจย..การนาเสนอผลการวจยในสวนท�เปนการวเคราะหขอมล ในบทท� 4 อาจแยกเปน 2 ตอนตอนท� 1 ผลการวจยและรางขอเสนอเชงนโยบาย
ผลการวจยเชงสารวจ ผลการวจยพหกรณศกษา ผลการวจยเอกสาร (และอ�นๆ ถามเพ�มเตม) รางขอเสนอเชงนโยบาย
ตอนท� 2 ผลการคาดคะเนโอกาสในการปฏบตและขอเสนอเชงนโยบายฉบบสมบรณ ผลการสมภาษณเชงลก ผลการสนทนากลมเปาหมาย รางขอเสนอเชงนโยบายท�ปรบแกจากผลการสมภาษณเชงลกและการสนทนากลมเปาหมาย (หรอจดทาเปนสรป
ประเดนท�มการปรบแก) เพ�อนาขอมลสการประชาพจารณ ผลการประชาพจารณ (และอ�นๆ ถามเพ�มเตม) ขอเสนอเชงนโยบายฉบบสมบรณ
สาหรบท� 5 ควรเปนการสรป อภปรายผล และใหขอเสนอแนะในสวนท�เปน “ขอเสนอเชงนโยบาย” ไมจาเปนนาผลการวจยในข �นตอนท� 1 และผลการคาดคะเนโอกาสในการปฏบตดวยเทคนคตาง ๆ มากลาวถง
รายงานผลการวจยคาแนะนา ---- การนาเสนอผลการวจย ผวจยควรนามาเสนอเปนระยะๆ หรอหลง
เสรจส�นการทาวจยแตละข �นตอน ไมรอจนกวาเสรจส�นทกข �นตอน มฉะน �นจะเกดสภาพของภเขาขอมล หรอสภาพไดหนาลมหลง อาจมผลทาใหนาเสนอขอมลไมครบถวนสมบรณตามท�ปฏบตจรง มความสบสน อนเน�องจากความเรงรดของเวลา ความเหน�อยลา ความทอแทใจ ความหลงลม และความมากมายของขอมล
PPR….ผวจย เปนผ นาเชงวสยทศน (visionary leader)
เปนนกยทธศาสตร (strategist)
เปนนกวางแผนยทธศาสตร (strategic planner)
เปนผ นาแหงอนาคต (tomorrow’s leader)
เปนผบรหารเชงรก (proactive administrator)
เปนนกสรางสรรค (creator)
เปนนกนวตกรรม (innovator)
เปนนกบรณาการ (integrator)
เปน............Future - oriented
ส�งท�ควรทา...แตเน�นๆหากตดสนใจทาวจยเชงนโยบาย ควรเร�ม review วรรณกรรมท�เก�ยวของเพ�อนาเสนอไวในบทท� 2 เสยแตเน�นๆ เพ�อเปนขอมลพ �นฐานท�จะนาไปส “การวจยเอกสาร” หรอ “การวจยเน �อหา” ในข �นตอนแรกของการวจย
Review ท �งจากตารา จากเวบไซด และแหลงอ�นๆ โดยเนน “แนวคดใหมๆ ไมลาสมย” เพราะหากนาเอาแนวคดเกาๆ มาใช จะมผลให “การวจยเอกสาร” หรอ “การวจยเน �อหา” ในข �นตอนแรกของการวจยได “รางขอเสนอเชงนโยบาย” ท�เกาๆ ลาสมย ไมคมคา เสยเวลาทาวจยโดยเปลาประโยชน
แหลงขอมลท �งจากตารา จากอนเตอรเนต และอ�นๆ เชน...o จาก...พระบรมราโชวาท...พระราชดารส ...o จาก พ.ร.บ. การศกษาแหงชาตo จากแผนการศกษาแหงชาตo จากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตo จากนโยบายของรฐบาล จากกระทรวงศกษาธการ จากตน
สงกดo จากหลกการ แนวคด ทฤษฎo จากกระบวนทศนใหมทางการศกษาศตวรรษท� 21o จากทศนะของนกวชาการ จากงานวจย จากการ
ประชมสมมนาทางวชาการo ฯลฯ
กรณศกษา http://ednet.kku.ac.th/~edad/OLD/Dissertation_Pdf/Kanoung.pdf
http://ednet.kku.ac.th/~edad/OLD/Dissertation_Pdf/Chaiya.pdf
http://ednet.kku.ac.th/~edad/OLD/Dissertation_Pdf/Napadon.pdf
http://ednet.kku.ac.th/~edad/OLD/Dissertation_Pdf/Somphan.pdf
http://ednet.kku.ac.th/~edad/OLD/Dissertation_Pdf/Wichit.pdf
http://ednet.kku.ac.th/~edad/OLD/Dissertation_Pdf/Komsan.pdf
http://ednet.kku.ac.th/~edad/OLD/thesis_new/tapicha.pdf
http://phd.mbuisc.ac.th/case%20study.htm