บทท 6

ครกบการจดความรในสถานศกษา

ครกบการจดความรในสถานศกษา

โดย ผศ.ดร. กลยาณ พรมทอง

ความหมายและความส าคญ การจดการความร (Knowledge Management) คอ เครองมอ และกระบวนการน าความรมาใชในการปฏบตงานขององคกรใหบรรลเปาหมาย การจดการความร เปนกระบวนการด าเนนงานตอความร ประกอบดวย

1. การก าหนดความรทจ าเปนหรอส าคญตองานหรอตอหนวยงาน

2. การแสวงหาความรทตองการ

3. ปรบปรง ดดแปลง หรอสรางความรเพมเตมไดเหมาะสมกบการใชงาน 4. การประยกตใชความรในการท างาน 5. การสกดองคความรทไดจากประสบการณและการแลกเปลยนความร 6. การบนทกความรและปรบปรงใหเหมาะตอการใชด าเนนงานอยางยง

การจดการความรเปนการสรางความรและแบงบนความรจากการด าเนนงานซงจะตองสรางและพฒนาออยางตอเนอง เพอใหองคกรสามารถด าเนนงานบรรลเปาหมายและบคลาการไดรบประโยชนสงสด ในกรณการจดการความรของโรงเรยนถาสามารถด าเนนการอยางมประสทธภาพจะมผลด ดงน

1) โรงเรยนจะไดรบการพฒนาศกยภาพใหสงขน สามารถด าเนนงานใหเหมาะสมสอดคลองกบการ เปลยนแปลงและแนวปฏรปการศกษาของประเทศ

2) โรงเรยนมมาตรฐานและคณภาพการจดการศกษาสงขน เปนทพงพอใจของผรบบรการ 3) โรงเรยนเปนองคการแหงการเรยนรอยางแทจรง รวมทงมบรรยากาศทดในการด าเนนงาน 4) คร ผบรหาร ไดรบการพฒนาใหมความช านาญและเชยวชาญเพมสงขน

บทบาทของครในการจดการความร โรงเรยนหรอสถานศกษาเปนหนวยส าคญทสดในการจดการศกษา เนองจากโรงเรยนมหนาทจดการเรยนการสอนเพอใหผเรยนไดเกดการเรยนร โดยมผบรหารโรงเรยนและครเปนผรบผดชอบด าเนนงานทเกยวกบคณภาพการศกษาของโรงเรยนจะต าหรอสงจงขนอยกบผบรหารและครเปนส าคญ โดยเฉพาะการจดการเรยนรของครตองอาศยความรและกระบวนการทเหมาะสมในการจดความรซงมอยทกทแมในธรรมชาต โดยจะตองด าเนนงานรวมกนกบนกเรยน ผบรหาร โรงเรยน และชมชน ทงในฐานะผปฏบต ผน า ผรวมมอ ดงนน บทบาทในการจดการความรของครจงอาจกลาวไดดงน

1. บทบาทในการจดการความรของตนเอง เปนการจดการความรในระดบบคคล ในฐานะผน าในการจดการเรยน การสอนการท างานรวมกบผอน ครผอนในโรงเรยน ผบรหาร โรงเรยน ชมชน

2. บทบาทในการจดการความรในชนเรยน เปนการจดการความรรวมกบผเรยนในชนเรยน โดยเปนผน า ผสนบสนนและสงเสรมใหเกดกระบวนการจดการเรยนรของผเรยน เปนทงผ เรยนรและผอ านวยการใหเกอดการเรยนรของผเรยน

3. บทบาทในการจดการความรของโรงเรยน เปนการจดความรระดบองคกร โดยรวมมอกบผบรหารโรงเรยน คณะคร และนกเรยน เพอใหโรงเรยนเปนองคกรแหงการเรยนร 4. บทบาทในการจดการความรในชมชน เนองจากโรงเรยนเปนองคกรความรทมความส าคญ ในการจดการศกษาเพอสนองความตองการของชมชน รวมทงมบทบาทในการสรางความเขมแขงใหแกชมชน ครจงมบทบาทรวมกบโรงเรยนในการจดการความรในชมชน

เทคนคในการจดการความรของคร เมอครเปนผมบทบาทส าคญและมความจ าเปนตอง เปนครจดความรในระดบคางๆ ครจะตองพฒนาตนเองใหมความสามารถและทกษะในการจดการความรสงขน ซงมเทคนคสามารถกระท าไดดงตอไปน

1) ขนการก าหนดความร ครตองเขามามสวนรวมในการก าหนดวสยทศนเกยวกบการจดการเรยนการสอนของโรงเรยน ศกษาวเคราะหหลกสตรแตละระดบ เพอน ามาก าหนดความรทตองการในการจดการเรยนการสอน รวมทงใหความรวมมอกบโรงเรยน และบคคลอนในการคดวางแผน ก าหนดความรทใชในการจดการเรยนการสอน 2) ขนการแสดงความร ครจะตองตระหนกถงความส าคญของการแสวงหาความรพฒนาความรความสามารถของตนใหเขาถงความร โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ การแสวงหาความรจากผเชยวชาญ ภมปญญาทองถน และเพอนรวมงานโดยยอมรบในความรความสามารถซงกนและกน

3) ขนการสรางความร ครจะตองเขารวมกจกรรมสรางความร นวตกรรมของสถานศกษา เขารวมประชมสมมนา ประชมปฏบตการเกยวกบการเรยนการสอนทหนวยตางๆ จดขน เชน การประชมทางวชาการเกยวกบการวจยในชนเรยน เปนตน 4) ขนการแลกเปลยนเรยนร ครจะตองเขารวมเปนสมาชกเครอขายการพฒนาวชาชพทงในสถานศกษาและนออกสถานศกษา และเขารวมกจกรรมแลกเปลยนเรยนรทสมาคมหรอชมรมทางวชาชพครจดอยเสมอ รวมทง ด าเนนกจกรรมแลกเปลยนเรยนรในลกษณะอนๆเชน การเขยนบทความทางวชาการเผยแพรวารสารของสภาวชาชพ การแสดงความคดเหนแลกเปลยนเรยนรทางอนเตอรเนต เปนตน

5) ขนการเกบความร ครจะตองพฒนาตนเองใหมความรความสามารถเกบความรอยางเปนระบบในรปแบบตางๆ เชน การใชเทคโนโลยในการเกบความรในรปแบบเวบไซต วดทศน แถบบนทกเสยง และคอมพวเตอร เปนตน รวมทง ครจะตองท าแฟมพฒนางาน จดท าเอกสารประกอบการสอนทไดจากการสรางและการแลกเปลยนความร 6) ขนการน าความรไปใช ครจะตองเขารวมกจกรรโดยน าเสนอความรในโอกาสตางๆ เชน การจดนทรรศการ กระประชมสมมนา หรอการประชมน าเสนอผลงานเปนการเฉพาะ รวมทงมการเผยแพรความรผานชองทางตางๆ เชน วารสาร เวบไซต จดหมายขาว เปนตน เทคนคดงกลาวขางตน ถาครกระท าเปนประจ าอยางตอเนองกจะท าใหเกดทกษะและความช านาญในการจดความรเพมขน เปนบคคลแหงการเรยนร (Learning worker) ในทสด

องคประกอบและตวบงชการจดการความรของคร การพฒนาการจดการความรของคร อาจด าเนนการไดหลายลกษณะ รวมทงการตรวจสอบจากตวบงช เพอน าขอมลทไดไปปรบปรงและพฒนาความสามารถในการจดการความรของครใหเหมาะสมยงขน ซงจากการศกษาของ ดร.วลาวลย มาคม โดยไดพฒนาตวบงชการจดการความรของครในสถานศกษาขนพนฐาน สงกดกระทรวงศกษาธการ ทราบวา องคประกอบและตวบงช การจดการความรของคร มดงน 1. องคประกอบดานการก าหนดความร ตวบงชส าคญ ไดแก ผบรหารเปดโอกาสใหทกคนมสวนรวม ในการก าหนดความรทใชในการจดการเรยนการสอน และผบรหารสนบสนนใหครไดมการเพมพนความรความสามารถ

2. องคประกอบดานการแสวงหาความร มตวบงชส าคญ ไดแก ครตระหนกถงความรบผดชอบในการเพมพนประสบการณการเรยนร และครไดรบความรวมมอจากหนวยงานตางๆ ภายในสถานศกษาในการแสวงหาความรรวมกน 3. องคประกอบดานการสรางความร มตวบงชส าคญ ไดแก สถานศกษามหนวยงานหรอบคลากรรบผดชอบในการจดกจกรรม เชน การจดประชมสมมนา การอบรม สาธต การวจยในชนเรยน การระดมความเหนการสนทนา เปนตน และผบรหารสนบสนนใหครมการสรางความรเพอใชประโยชนในการจดการเรยนการสอน

4. องคประกอบดานการแลกเปลยนความร มตวบงชทส าคญ ไดแก บรรยากาศการแลกเปลยนความร รวมกบภายในสถานศกษาตงอยบนพนฐานของการใชเหตผลมากกวาการใชอารมณและความรสกและบรรยากาศการท างานภายในสถานศกษา มลกษณะเปนเพอนรวมงานมากกวาเปนทเคารพเชอฟง 5. องคประกอบดานการเกบความร มตวบงชส าคญไดแก ผบรหารใหความส าคญและเปนผน าในการเกบความรของสถานศกษาและครมความสามารถในการเกบความรอยางเปนระบบ เชน ในแฟมพฒนางาน การลงในวารสาร และจดหมายขาว เปนตน

6. องคประกอบดานการน าความรไปใช มตวบงชส าคญ ไดแก ครสามารถน าความรความสามารถของตนไปประยกตใชในการจดการเรยนการสอน และสถานศกษาจดใหครทมความรและทกษะเปนการเฉพาะเปนผถายทอดความร

1. ครและบคลากรภายในโรงเรยนจะตองมความรความเขาใจ

ในความสามารถและมงมนทจะพฒนาการจดการความร โดยเฉพาะผบรหารโรงเรยนจะตองมความเปนผน าแหงการเรยนรพฒนาตนเองแลละเอออ านวยในบคลากรภายในโรงเรยนพฒนาพรอมกนไปดวย 2. กระบวนการจดการความร โดยมขนตอนการด าเนนงานอยางเหมาะสม บคลากรทกฝายในโรงเรยนมความเขาใจและสามารถเขารวมกจกรรมไดอยางตอเนอง

อยางไรกตาม การจดการความรของครภายในโรงเรยนเกดจากการผสมผสานการท างานของ ปจจยทส าคญ กลาวคอ

3. เทคโนโลยสารสนเทศ โรงเรยนตองใหมระบบเทคโนโลยสารสนเทศทคณภาพรองรบการจดการ ความรไดอยางเหมาะสม และเปดโอกาสใหทกคนไดใชระบบสารสนเทศอยางทวถง 4. การบรหารจดการโรงเรยน ตองจดระบบบรหารจดการทเอออ านวยโดยมการกระจายอ านาจและใหทกฝายมสวนรวม รวมทง มการจงใจทเหมาะสมการจดการความรเปนภารกจของครทตองด าเนนการใหเกดขนในทงสวนของครเอง ในชนเรยน โรงเรยนและชมชน เพอใหการท าหนาทการจดการเรยนการสอนมประสทธภาพ และการจดการศกษาของโรงเรยนบรรลเปาหมาย

ตวอยางของการจดการความรจากหนาทของคร (A Few Examples of Knoeledge Managament Approaches by Function)

การจดการความรเปนภารกจของคร ทจะตองด าเนนการใหเกดขนทงในสวนของครเอง ในชนเรยน โรงเรยน และชมชน เพอใหการท าหนาทการจดการเรยนการสอนมประสทธภาพ และการจดการศกษาของโรงเรยนบรรลเปาหมาย ดงตารางทจะกลาวถง เปนตวอยาง การจดการความรจากหนาท

หนาท (Function) ขอมล (Data)

สารสนเทศ (Information)

ความร (Knowledge)

พนธกจ (Mission) ขอมลจะถกรวบรวมเกยวกบความตองการของชมชน ผเรยน ฯลฯและกราฟ(Damographics) และควรเปนขอมลทสมพนธกบเปาหมายทน าไปสความส าเรจตาม พนธกจของสถานศกษา

สารสนเทศตองเกดจากการทคณาจารย คณะคร และทมผบรหารรวมกนประเมน ประสทธภาพของการจดโปรแกรมการเรยนการสอนวาดหรอไม และเพยงใดท าใหพนธกจของสถานศกษาบรรลวตถประสงคหรอไม

ความรเกดจากการแลกเปลยน/การอภปรายเพอน าไปสการขยายผลหรอเพอจดโปรแกรมการจดการเรยนการสอนหรอเปนความรทเกยวกบความตองการอนๆทเกยวของกบพนธกจกบขอมลสารสนเทศ

หนาท (Function) ขอมล (Data)

สารสนเทศ (Information)

ความร (Knowledge)

การวางแผนยทธศาสตร(Strategic Planning)

ขอมลของผเรยน (Out - Comes) ทเกยวของกบการจดเปาหมาของการเรยนการสอน

สารสนเทศทเกดขนจากผลผลต (Outcomes) ทน าไปสการทบทวนโปรแกรมการจดการเรยนการสอน

คณะคร และคณะผจดการความรรวมมอกนประเมนขอมลและสารสนเทศ และตดสนใจทจะหาขอมล/สารสนเทศเพม หรอมการปรบปรง/พฒนาขอมลทไดรบ

การจดการความรโดยเฉพาะความรของครตนแบบในสถานศกษา โดยการระดมสมองรวมกนหาขอมลประเดนทนาคดวานาจะเปนปญหาเกยวกบการพฒนาคณภาพผเรยนแลวมการแปลหรอตความ วเคราะหขอมลใหเปน “สารสนเทศ” เพอใหเกด “ความร” ใหม ทจะสามารถน าไปแกปญหาน าไปใชใหเกดประโยชนในการตดสนใจหรอน าไปตอยอดความรเทานกจะเปนวธงายๆ ทสามารถท าไดในสถานศกษาแตจะกอใหเกดประโยชนอยางยงตอการพฒนาคณภาพผเรยนสามารถพฒนาคณภาพ สถานศกษาจนเปนทยอมรบของผรบบรการและเขาสความเปนสากลในทสด