อกษรยอบอกนามคมภรอง. อฏฐก.องคตตรนกาย อฏฐกน

ปาตอง. จตกก. " จตกกนปาตอง. ฉกก. " ฉกกนปาตอง. ตก. " ตกนปาตอง. ทสก. " ทสกนปาตอง. ปญจก. " ปญจกนปาตอง. สตตก. " สตตกนปาตข. อต. ขททกนกาย อตวตตกข. อ. " อทานข. ข. " ขททกปาฐข. จรยา. " จรยาปฏกข. จ. " จลนทเทสข. ชา. อฏฐก.ขททกนกาย ชาตก อฏฐกน

ปาตข. ชา. อสต.ขททกนกาย ชาตก อสตนปาตข. ชา. เอก.ขททกนกาย ชาตก เอกนปาตข. ชา. จตตาฬส. ขททกนกาย

ชาตก จตตาฬสนปาตข. ชา. จตกก.ขททกนกาย ชาตก จตกกน

ปาตข. ชา. ฉกก.ขททกนกาย ชาตก ฉกกน

ปาตข. ชา. ตส.ขททกนกาย ชาตก ตสนปาต

ข. ชา. ตก.ขททกนกาย ชาตก ตกนปาตข. ชา. เตรส.ขททกนกาย ชาตก เตรสน

ปาตข. ชา. ทวาทส. ขททกนกาย

ชาตก ทวาทสนปาตข. ชา. ทสก.ขททกนกาย ชาตก ทสกนปาตข. ชา. ทก.ขททกนกาย ชาตก ทกนปาตข. ชา. ทก.ขททกนกาย ชาตก ทกนปาตข. ชา. นวก.ขททกนกาย ชาตก นวกน

ปาตข. ชา. ปกณณก. ขททกนกาย

ชาตก ปกณณกนปาตข. ชา. ปญจก. ขททกนกาย

ชาตก ปญจกนปาตข. ชา. ปญญาส. ขททกนกาย

ชาตก ปญญาสนปาตข. ชา. มหา.ขททกนกาย ชาตก มหานปาตข. ชา. วส.ขททกนกาย ชาตก วสตนปาตข. ชา. สฏฐ.ขททกนกาย ชาตก สฏฐน

ปาตข. ชา. สตตก. ขททกนกาย

ชาตก สตตกนปาตข. ชา. สตตต. ขททกนกาย

ชาตก สตตตนปาตข. เถร. ขททกนกาย เถรคาถาข. เถร. “ เถรคาถา

ข. ธ. “ ธมมปทคาถาข. ปฏ. “ ปฏสมภทามคคข. พ. “ พทธวสข. มหา. “ มหานทเทสข. ส. ขททกนกาย สตตนปาตท. ปาฏ. ทฆนกาย ปาฏกวคคท. มหา. “ มหาวคคม. อป. มชฌมนกาย อปรปณณาสกม. ม. “มชฌมปณณาสกส. น. สยตตนกาย นทานวคคส. มหา. " มหาวารวคคส. ส. " สคาถวคคส. สฬ. สยตตนกาย สฬายตนวคคส. ม. สวดมนตฉบบหลวง ( พมพครงท ๕ )- / - เลขหนาขดบอกเลม เลขหลงขดบอก

หนา

๑. อตตวรรค คอ หมวดตน

๑. อตตทตถ ปรตเถน พหนาป น หาปเยอตตทตถมภญญาย สทตถปสโต สยา

บคคลไมควรพลาประโยชนของตน เพราะประโยชนผอนแมมาก

ร จ กประโยชน ของตนแล ว พงขวนขวายในประโยชนของตน

( พทธ ) ข. ธ. ๒๕ / ๓๗.

๒. อตตานญเจ ตถา กยรา ยถญญมนสาสต

สทนโต วต ทเมถ อตตา ห กร ทททโม.ถาสอนผอนฉนใด พงทาตนฉนนน ผฝกตนดแลว

ควรฝกผอน ไดยนวา ตนแลฝกยาก ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕ /

๓๖.

๓. อตตานเมว ปฐม ปฏรเป นเวสเยอถญญมนสาเสยย น กลสเสยย ปณฑ

โตบณฑตพงตงตนไวในคณอนสมควรกอน สอนผอน

ภายหลงจงไมมวหมอง( พทธ ) ข. ธ. ๒๕ /

๓๖.

๒. กมมวรรค คอ หมวดกรรม

๔. อตสต อตอณห อตสายมท อหอต วสสฏฐกมมนเต อตถา อจเจนต มาณเว

ประโยชนทงหลายยอมลวงเลยคนผทอดทงการงาน ดวยอางวาหนาวนก

รอนนก เยนเสยแลว.( พทธ ) ท . ป า ฏ . ๑ ๑ /

๑๙๙ .

๕. อถ ปาปาน กมมาน กร พาโล น พชฌตเสห กมเมห ทมเมโธ อคค ทฑโฒว ตป

ปตเมอคนโงมปญญาทราม ทากรรมชวอยก ไมรสก

เขาเดอดรอน เพราะกรรมของตน เหมอนถกไฟไหม( พทธ ) ข. ธ. ๒๕ /

๓๓.

๖. ยาทส วปเต พช ตาทส ลภเต ผลกลยาณการ กลยาณ ปาปการ จ ปาปก

บคคลหวานพชเชนใด ยอมไดผลเชนนน ผทากรรมด ยอมไดผลด

ผทากรรมชว ยอมไดผลชว( พทธ ) ส . ส. ๑๕ /

๓๓๓.

๗. โย ปพเพ กตกลยาโณ กตตโถ นาวพชฌต

อตถา ตสส ปลชชนต เย โหนต อภปตถตา

ผใด อนผอนทาความด ทาประโยชนใหในกาลกอน แตไมรสก

(คณของเขา) ประโยชนทผ นนปรารถนายอมฉบหาย

( ทฬหธมมโพธสตต ) ข. ชา. สตตก. ๒๗ / ๒๒๘ .

๘. โย ปพเพ กตกลยาโณ ก ต ต โ ถ ม น พชฌต

อตถา ตสส ปวฑฒนต เย โหนต อภปตถตา

ผใด อนผอนทาความด ทาประโยชนใหในกาลกอน ยอมสานก

(คณของเขา) ได ประโยชนทผนนปรารถนายอมเจรญ ( ทฬหธมมโพธสตต ) ข. ชา. สตตก. ๒๗ / ๒๒๘ .

๙. โย ปพเพ กรณยาน ปจฉา โส กาตมจฉต วรณกฏฐ ภญโชว

ส ปจฉา อนตปปต

ผใด ปรารถนาทากจทควรทากอนในภายหลง ผนน ยอมเดอดรอนในภายหลง

ดจมาณพ (ผประมาทแลวรบ) หกไมกมฉะนน( โพธสตต ) ข . ช า . เ อ ก .

๒๗ / ๒๓.

๑๐.สเจ ปพเพกตเหต สขทกข นคจฉตโปราณก กต ปาป ตเมโส มญจเต อณ

ถาประสพสขทกข เพราะบญบาปททาไวกอนเปนเหต

ชอวาเปลองบาปเกาททาไว ดจเปลองหนฉะนน( โพธสตต ) ข. ชา.ปญญส.

๒๘ / ๒๕.

๑๑.สขกามาน ภตาน โย ทณเฑน วหสตอตตโน สขเมสาโน เปจจ โส น ลภเต สข

สตวทงหลายยอมตองการความสข ผใดแสวงหาสขเพอตน

เบยดเบยนเขาดวยอาชญา ผนนละไปแลว ยอมไมไดสข

( พทธ ) ข. ธ. ๒๕ / ๓๒

๑๒. สขกามาน ภตาน โย ทณเฑน น หสตอตตโน สขเมสาโน เปจจ โส ลภเต สข

สตวทงหลายยอมตองการความสข ผใดแสวงหาสขเพอตน

ไมเบยดเบยนเขาดวยอาชญา ผนนละไปแลว ยอมไดสข

( พทธ ) ข. ธ. ๒๕ / ๓๒

๕. ขนตวรรค คอ หมวดอดทน๑๓.อตตโนป ปเรสญจ อตถาวโห ว ขนตโก

สคคโมกขคม มคค อารฬโห โหต ขนตโกผมขนต ชอวานาประโยชนมาใหทงแกตนทงแกผ

อน ผทมขนตชอวาเปนผขนสทางไปสวรรคและนพพาน

ส. ม. ๒๒๒.๑๔. เกวลานป ปาปาน ขนต มล นกนตต

ครหกลหาทน มล ขนต ขนตโกขนต ยอมตดรากแหงบาปทงสน ผมขนตช อวา

ยอมขดรากแหงความตเตยนและการทะเลาะกนเปนตนได

ส. ม. ๒๒๒๑๕.ขนตโก เมตตวา ลาภ ยสสส สขสลวา

ปโย เทวมนสสาน มนาโป โหต ขนตโกผมขนตนบวามเมตตา มลาภ มยศ และมสขเสมอ ผมขนตเปนทรกทชอบใจของเทวดาและมนษยทง

หลายส. ม. ๒๒๒

๑๖.สตถโน วจโนวาท กโรตเยว ขนตโกปรมาย จ ปชาย ชน ปเชต ขนตโก

ผมขนต ชอวาทาตามคาสอนของพระศาสดา และผมขนตชอวาบชาพระชนเจาดวยบชาอนยง

ส. ม. ๒๒๒

๑๗.สลสมาธคณาน ขนต ปธานการณสพเพป กสลา ธมมา ขนตยาเยว วฑฒน

ต เตขนตเปนประธาน เปนเหต แหงคณคอศลและสมาธ

กศลธรรมทงปวงยอมเจรญ เพราะขนตเทานนส. ม. ๒๒๒

๔. ปญญาวรรค คอ หมวดปญญา

๑๘.อปปสสตาย ปรโส พลวทโทว ชรตมสาน ตสส วฑฒนต ปญ ญา ตสส น

วฑฒตคนผสดบนอยน ยอมแกไป เหมอนววแก อวนแต

เนอ แตปญญาไมเจรญ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๓๕.

๑๙.ชวเตวาป สปปญโญ อป วตตปรกขยาปญญาย จ อลาเภน วตตวาป น ชวต

ถงสนทรพย ผมปญญากเปนอยได แตอบปญญาแมมทรพยกเปนอยไมได

( มหากปปนเถร ) ข . เ ถ ร . ๒๖/๓๕๐.

๒๐.ปญญวา พทธสมปนโน วธานวธโกวโทกาลญญ สมยญญ จ ส ราชวสต วเส

ผมป ญญา ถ งพรอมดวยความร ฉลาดในวธ จดการงานรกาลและรสมยเขาพงอยในราชการได

( พทธ ) ข. ชา. มหา. ๒๘ / ๓๓๙.

๒๑.ปญญา ห เสฏฐา กสลา วทนตนกขตตราชารว ตารกานสล สร จาป สตญจ ธมโมอนวายกา ปญญวโต ภวนต

คนฉลาดกล าวว า ป ญญาประเสรฐ เหมอนพระจนทรประเสรฐกวาดาวทงหลาย แมศลสรและธรรมของสตบรษยอมไปตามผมปญญา

( สรภงคโพธสตต ) ข . ชา . จตตาฬ ส . ๒๗ / ๕๔๑.

๒๒. มตตาสขปรจจาคา ปสเส เจ วปล สข

จเช มตตาสข ธโร สมปสส วปล สขถาพงเหนสขอนไพบลย เพราะยอมเสยสละสขสวน

นอย ผมปญญาเลงเหนสขอนไพบย กควรสละสขสวนนอยเสย

( พทธ ) ข. ธ. ๒๕ / ๕๓.

๒๓.ยส ลทธาน ทมเมโธ อนตถ จรต อตตโน

อตตโน จ ปเรสญ จ หสาย ปฏปชชตคนมปญญาทราม ไดยศแลวยอมประพฤตสงทไม

เปนประโยชนแกตน ยอมปฏบตเพอเบยดเบยนทงตนและผอน

( หตถาจรย ) ข. ชา. เอก. ๒๗ / ๔๐.

๒๔.ยาวเทว อนตถาย ญตต พาลสส ชายตหนต พาลสส สกกส มทธ อสส วปาตย

ความรเกดแกคนพาล กเพยงเพอความฉบหาย มนทาสมองของเขาใหเขว ยอมฆาสวนทขาวของคนพาลเสย

( พทธ ) ข. ธ. ๒๕ / ๒๔.

๒๕.โย จ วสสสต ชเว ทปปญโญ อสมาหโต

เอกาห ชวต เสยโย ปญญวนตสส ฌายโนผใดมปญญาทราม มใจไมมนคง พงเปนอยต ง

รอยป สวนผมปญญาเพงพนจ มชวตอยเพยงวนเดยว ด กวา

( พทธ ) ข. ธ. ๒๕ / ๒๙.

๕. เสวนาวรรค คอ หมวดคบหา

๒๖. อสนเต นปเสเวยย สนเต เสเวยย ปณฑโต

อสนโต นรย เนนต สนโต ปาเปนต สคตบณฑตไมพงคบอสตบรษ พงคบสตบรษ เพราะอ

สตบรษยอมนาไปสนรก สตบรษยอมใหถงสคต( โพธสตต ) ข. ชา. วส. ๒๗

/ ๔๓๗.

๒๗. ตคร ว ปลาเสน โ ย น โ ร อ ปนยหต

ปตตาป สรภ วายนต เอว ธรปเสวนาคนหอกฤษณาดวยใบไม แมใบไมก หอมไปดวย

ฉนใด การคบกบนกปราชญ กฉนนน( โพธสตต ) ข. ชา. วส. ๒๙

/๔๓๗.

๒๘.น ปาปชนสเสว อจจนตสขเมธตโคธากล กกณฏาว กล ปาเปต อตตน

ผคบคนชว ยอมถงความสขโดยสวนเดยวไมได เขายอมยงตนใหประสบโทษ เหมอนกงกาเขาฝงเหยฉะนน

( โพธสตต ) ข . ช า . เ อ ก . ๒๗/๔๖.

๒๙.ปาปมตเต ววชเชตวา ภเชยยตตมปคคเลโอวาเท จสส ตฏเฐยย ป ต เ ถ น โ ต

อจล สข

ผปรารถนาความสขทมนคง พงเวนมตรชวเสย คบแตบคคลสงสด และพงตงอยในโอวาทของทาน

( วมลเถร ) ข . เ ถ ร . ๒ ๖ / ๓๐๙.

๓๐.ปตมจฉ กสคเคน โย นโร อปนยหตกสาป ปต วายนต เอว พาลปเสวนา

คนหอปลาเนาดวยใบหญาคา แมหญาคากพลอยเหมนเนาไปดวยฉนใด การคบกบคนพาลกฉนนน

( ราชธตา ) ข . ชา . มหา . ๒๘ / ๓๐๓.

๓๑.ยาทส กรเต มตต ยาทสญจปเสวต,โสป ตาทสโก โหต สหวาโส ห ตาทโส

คบคนเชนใดเปนมตร และสมคบคนเชนใด เขากเปนคนเชนนน เพราะการอยรวมกนยอมเปนเชนนน

( โพธสตต ) ข . ช า . ว ส . ๒ ๗ / ๔๓๗.

๓๒.สทเธน จ เปสเลน จปญญวตา พหสสเตน จสขต ห กเรยย ปณฑโตภทโท สปปรเสห สงคโม

บณฑต พงทาความเปนเพอนกบคนมศรทธา มศลเปนทรก มปญญาและเปนพหสต เพราะการสมาคมกบคนด เปนความเจรญ

( อานนทเถร ) ข. เถร. ๒๖/ ๔๐๔.………………………… “ …………………………

ทกกะ คอ หมวด ๒กมมฏฐาน ๒

สมถกมมฏฐาน กมมฏฐานเปนอบายสงบใจวปสสนากมมฏฐาน ก มมฏฐานเป นอบาย

เรองปญญา อง. ทก. ๒๐/๗๗

อธบาย : กมมฏฐานเนองดวยบรกรรม อนเปนอบายทาใจใหสงบ ไมเกยวกบปญญา จดเปนสมถกมมฏฐาน. กมมฏฐานเนองดวยทศนะทางใจในคตของธรรมดา ปรารภสภาวธรรมและสามญญลกษณะ จดเปนวปสสนากมมฏฐาน ภาวนา ๒ กเรยก

กาม ๒

กเลสกาม กเลสเปนเหตใครวตถกาม พสดอนนาใคร.

ข. มหา. ๒๙/๑

อธบาย : กเลสกาม ไดแกกเลสใหใคร คอ ราคะ โลภะ คอความอยากได อสสา คอความรษยาหรอความหง

อรต ความไมยนดดวย อสนตฏฐ ความไมสนโดษ เปนตน วตถกาม ได แก กามคณ ๕ ค อ ร ป เสยง กล น รส โผฏฐพพะ อนเปนทนาปรารถนารกใครชอบใจ

บชา ๒อามสบชา บชาดวยอามส ( คอสงของ )ปฏปตตบชา บชาดวยปฏบตตาม.

อง. ทก. ๒๐/๑๑๗

ปฏสนถาร ๒อามสปฏสนถาร ปฏสนถารดวยอามส (คอสงของ)ธมมปฏสนถาร ปฏสนถารโดยธรรม

อง. ทก. ๒๐/๑๑๖ อธบาย : ปฏสนถาร ไดแก การตอนรบแขกผมาถงถน อามสปฏสนถารไดแกตอนรบดวยใหสงของ เชน ใหนารอนหมากพล อาหารเปนตน ธมมปฏสนถาร แกกนมาวา กลาวธรรมใหฟงหรอแนะนากนในทางธรรม ขาพเจาเหนไมใชอาการรบแขก มตของขาพเจา ไดแกตอนรบโดยควรแกฐานะของแขกผมา ควรลกรบกราบไหวกทา ไมควรทาอยางนน ก ทาความเออเฟ อดวยประการอน แมเจาถนมปรารถนาด แตทาไมควรแกฐานะของแขก การปฏสนถารนนอาจเสย เชนแขกเปนคนชนสง เจาถนทาการตอนรบอยางคนสามญ ดเปนไมสาคญในแขกผนนเลย อกผายหนง แขกเปนคนสามญ เจาถนตอนรบแขงแรง อยางทาแกแขกชนสง ดเปนตนหรอ

เซอะไป ธมมปฏสนถาร หมายเอาการตอนรบททาพอดสมแกฐานะของแขก

สข ๒

กายกสข สขทางกาย (สขเกดจากรป เสยง กลน รส และสมผส)

เจตสกสข สขทางใจ. ( สขเกดจากการปฏบตธรรม )

อง. ทก. ๒๐/๑๐๑

อธบาย

ตกะ หมวด ๓

อกศลวตก ๓กามวตก ความตรในทางกามพยาบาทวตก ความตรในทางพยาบาทวหงสาวตก ความตรในทางเบยดเบยน

อง. ฉกก. ๒๒/๔๙๖.

อธบาย : ความตรประกอบดวยกามราคะ เชนคดแสไปในการทากาเมสมจฉาจาร และทาทราจารผดประเพณ และประกอบดวยอภชฌา เชนคดแสไปในทางหาลาภอนไมชอบธรรม จดเปนกามวตก ความตรประกอบดวยพยาบาท มโทสะเปนมล คอคดทาลายหรอตดรอนผอน จดเปนพยาบาทวตก ความตรประกอบดวยเจตนาเปนเหตทาความลาบากใหแกผอน มโมหะเปนมล เชนใชคนหรอสตวพาหนะเกนพอด ไมปรานไมคดถงความลาบากของเขา ของมน หรอแสวงหาความสนกเพอตนเองในทางลาบากของผอน จดเปนวหงสาวตก

กศลวตก ๓เนกขมมวตก ความตรในทางพรากจากกามอพยาบาทวตก ความตรในทางไมพยาบาทอวหงสาวตก ความตรในทางไมเบยดเบยน

อธบาย : ความตรเปนไปเพอทาใจไมใหลอานาจแกกเลสกามและไมตดอยในวตถกาม จดเปนเนกขมมวตก แตเนกขมมศพทนทานหมายเอาออกบวช เพราะความมงหมายของผบวช ยอมเปนไปในทางนน ความตรเปนไปดวยอานาจเมตตาในผอน ปรารถนาความดความงามเพอเขา จดเปน อพยาบาทวตก ความตรเปนไปดวยอานาจกรณาในผอน จะทาอะไร ๆ เนองดวยผอน เปนตนวาจะใชคนหรอสตว มปรานคดถงความลาบากของเขาของมน ไมใชตรากตรา ไมทาความลาบากใหแกเขาแกมนโดยไมจาเปน จดเปนอวหงสาวตก

อคค ( ไฟ ) ๓

ราคคค ไฟคอราคะโทสคค ไฟคอโทสะโมหคค ไฟคอโมหะ.

ข. อ. ๒๕/๓๐๑.อธบาย : กเลส ๓ ประเภทน จดเปนอคค เพราะเปนสภาพเผาลนสนดานใหรอน.

อธปเตยยะ ๓

อตตาธปเตยยะ ความมตนเปนใหญโลกาธปเตยยะ ความมโลกเปนใหญธมมาธปเตยยะ ความมธรรมเปนใหญ.

อง ตก. ๒๐/๑๐๑.อธบาย : อตตาธปเตยยะนน พงเหนเชนคนจะ

ทาบญ ปรารภภาวะของตนผเปนอสระ ทาดวยมงใหสมภาวะของตน ผทามงผลอนจะไดแกตน หรอมงความสะดวกแหงตนกเชนนน โลกาธปเตยยะนน พงเหนเชนผนนทาบญ ดวยมงจะใหผอนสรรเสรญ หรอไมทา เกรงเขาจะนนทา หรอทาตามความนยมของเขาทงหลายธมมาธปเตยยะนน พงเหนเชนผทาไมมงอยางอน เปนแตเหนสมควรเหนวาถกกทาหรอทาดวยอานาจเมตตากรณาเปนอาท

ญาณ ๓สจจญาณ ปรชาหยงรอรยสจ

กจจญาณ ปรชาหยงรกจอนควรทากตญาณ ปรชาหยงรกจอนทาแลว.

ส มหา. ๑๙/๕๓๐ อธบาย : ปรชาหยงรวา นทกข นทกขสมทย นทกขนโรธ นทกขนโรธคามนปฏปทา จดเปนสจจญาณ ปรชาหยงรวา ทกขเปนธรรมชาตทควรกาหนดร ทกขสมทย เปนสภาพทควรละเสย ทกขนโรธ เปนสภาพทควรทาใหแจง ทกขนโรธคามนปฏปทา เปนธรรมชาตทควรทาใหเกด จดเปนกจจญาณ ปรชาหยงรกจ ๔ อยาง นนวาทาสาเรจแลว จดเปนกตญาณ ญาณ ๓ น เปนไปในสจจะ ๔ อยางละ ๓ จงเปน ๑๒ เรยกวาอรยสจมอาการ ๑๒

ตณหา ๓

กามตณหา ตณหาในกามภวตณหา ตณหาในภพวภวตณหา ตณหาในปราศจากภพ.

อง ฉกก. ๒๒/๔๙๔.

อธบาย : ความอยากไดอยากพนอยางแรง ทเรยกวาทะยาน วาดนรน จดเปนตณหา ความอยากไดวตถกามอนยงไมได และความหมกมนอยในวตถกามอนไดแลว จดเปนกามตณหา ความอยากเปนอยในภพทเกดดวยอานาจความอาลย และความอยากเกดในภพทปรารถนาตอไป จดเปนภวตณหา ความอยากเปนนนเปนน สงเคราะหเขาในประเภทนดวย ความอยากไมเปนอยในภพทเกด คอความอยากตายเสย

ดวยอานาจความเบอหนายและความอยากดบสญไมเกดในภพนน ๆ อก จดเปนวภวตณหา ความไมอยากเปนนนเปนน สงเคราะหเขาในประเภทนดวย

ปาฏหารยะ ๓อทธปาฏหารยะ ฤทธเปนอศจรรยอาเทสนาปาฏหารยะ ดกใจเปนอศจรรยอนสาสนปาฏหารยะ คาสอนเปนอศจรรย.

ท. ส. ๒/๒๗๓.

อธบาย : การแสดงฤทธไดพนวสยของสามญมนษย เชนนรมตตวไดตาง ๆ ลอง หนได ดาดนได เดนนาได เหาะได ทานจดเปนปาฏหารยะอยางหนง แตหมายเอาการแสดงฤทธโตง ๆ อยางน หรอหมายเอาการแสดงฤทธเปนธรรมาธษฐาน เปรยบดวยบคลาธษฐาน ขอฝากปราชญไวเพอสนนษฐาน. การดกใจทายใจคนได ทานจดเปนปาฏหารยะอยางหนง. คาสงสอนอนอาจจงใจคนใหนยมไปตาม ทานจดเปนปาฎหารยะอยางหนง. ปาฏหารยะ ๓ น ทานวามในสมเดจพระผมพระภาคเจา และยกยองอนสาสนปาฏหารยะวา เปนอศจรรยยงกวา ๒ อยางขางตน

ปฎก ๓พระวนยปฎก หมวดพระวนยพระสตตนปฎก หมวดพระสตตนตะ ( หรอพระสตร

)พระอภธรรมปฎก หมวดพระอภธรรม.

ว. ปรวาร. ๘/๑๒๔.

อธบาย : ศพทวาปฎก เปนชอแหงกระจาดหรอตระกรา เอามาใชในทน ดวยหมายเอาความวาเปนหมวดทรวบรวม ดจกระจาดเปนทรวมสงของตาง ๆ มผกตาง ๆ ทซ อมาจากตลาดเปนตน. ปาพจนในทนทานแบงเปน ๓ พระวนยคงท พระธรรมแบงออกเปน ๒ หมวด ทแสดงโดยบคลาธษฐาน หรอเจอดวยบคลาธษฐาน จดเปนพระสตตนตะ ๑ หมวดทแสดงโดยธรรมาธษฐานลวน จดเปนพระอภธรรม ๑ ทง ๓ น เปนหมวดหนง ๆ ทรวบรวมปกรณมประเภทเดยวกน จงจดเปนปฎกหนง ๆ

พทธจรยา ๓

โลกตถจรยา ทรงประพฤตเปนประโยชนแกโลกญาตตถจรยา ทรงประพฤตเปนประโยชนแกพระ

ญาตหรอโดยฐานเปนพระญาต

พทธตถจรยา ทรงประพฤตประโยชน โดยฐานเปนพระพทธเจา.

มโน. ป. ปฐม. ๑๐๔.

อธบาย : โลกตถจรยานน ไดแกทรงประพฤตเปนประโยชนแกมหาชนทนบวาสตวโลกทวไป เชนทรงแผพระญาณเลงดสตวโลกทกเชาคา ผใดปรากฏในขายพระญาณ เสดจไปโปรดผนน กลาวสนทรงสงเคราะหคนทงหลายโดยฐานเปนเพอนมนษยดวยกน นบเขาในขอน

ญาตตถจรยา ไดแกทรงสงเคราะหพระญาตโดยฐานเปนพระญาต เชนทรงพระอนญาตใหพวกศากยะผเปนพระญาตและเปนเดยรถย จะเขามาอปสมบทในพระพทธศาสนา ไมตองอยตตถยปรวาส ๔ เดอนกอน เหมอนพวกเดยรถยอน นเปนญาตตถจรยาโดยเฉพาะ เมอเพงถงพระพทธจรยาอนเปนไปเพอสงเคราะหพระญาต การเสดจไปเทศนาโปรดพระญาต ณ นครกบลพสดกด การเสดจไปหามพระญาตฝายศากยะและโกลยะผววาทกนดวยแยงนาเขานากด จดเขาในขอนกได

พทธตถจรยานน ไดแกพระพทธกจททรงบาเพญใหเปนประโยชนแกมหาชนโดยฐานเปนพระพทธเจา เชนทรงบญญต สกขาบท อ นเป นอาทพรหมจรรยบาง อ นเป นอภสมาจารบาง เพอนคคหะ พวกภกษหนาดานไมละอาย ซงเรยกวาทมมงกผเกอยาก คอผไมคอยรจกอายบาง เรยกวาอลชช ผไมมยางอายบาง และเพอวางระเบยบน าความประพฤตแหงพวกภกษผรกดรกงาม ซงเรยกวาเปสละบาง ผ มอายเรยกวาลชชบาง และทรงแสดงธรรมประกาศพระศาสนา ใหบรษ ทท งคฤหสถบรรพชตร ท วถ งธรรม ประด ษฐานพระพทธศาสนาใหยงยนสบมา กลาวสน ทรงทาหนาทของพระพทธเจา นบเขาในขอน

วฏฏะ ( วน ) ๓

กเลสวฏฏะ วนคอกเลสกมมวฏฏะ วนคอกรรมวปากวฏฏะ วนคอวบาก.

อภ. สง. ๔๖.

อธบาย : สภาพ ๓ น ไดชอวา วน เพราะหมนเวยนกนไป คอกเลสเกดขนแลวใหท ากรรม คร นทากรรมแลว ยอมไดรบวบากแหงกรรม เมอไดรบวบาก กเลสเกดขนอก วนกนไปอยางน จนกวาพระอรหตตมรรคจะตดใหขาดลง ทง ๓ นเรยกวา ไตรวฏฏะ

สกขา ๓

อธสลสกขา สกขาคอศลยงอธจตตสกขา สกขาคอจตยงอธปญญาสกขา สกขาคอปญญายง.

อง. ตก. ๒๐/๒๙๔.อธบาย : ปฏปทาทตงไวเพอศกษา คอฝกหดไตร

ทวารไปตามชอวาสกขา.ในเบองตน ควรหดปฏบต รกษามารยาทกายวาจาใหเรยบรอยปราศจากโทษสมควรแกหมกอน นจดเปนสลสกขา. ในลาดบนน ควรหดรกษาจตใหอยในอานาจ อาจทาใหแนแนวควรแกการงานในคราวตองการ นจดเปนจตตสกขา ในทสด ควรหดใชปญญา ใหรอบรสภาวธรรม อนเปนไปดวยความเปนเหตและผลแหงกนและกน จดเปนปญญาสกขา. เพงธรรมอนอกฤษฏ เรยกวา อธสลสกขา อธจตตสกขา อธปญญาสกขา

จตกกะ หมวด ๔

อบาย ๔

นรยะ นรกตรจฉานโยน กาเนดดรจฉานปตตวสย ภมแหงเปรตอสรกาย พวกอสระ

ข. อต. ๒๕/๓๐๑.

อธบาย : ภมกาเนด หรอพวกอนหาความเจรญมได จดเปนอบายนรยะ ทานวาเปนภมทลงโทษคนผทาบาปตายแลวไปเกดขน ณ ทนน มนายนรยบาลเปนผทากรรมกรตาง ๆ ใหไดความเดอดรอน แสดงโดยบคลาธษฐานดวยถกไฟลวกและถกประหารดจความเขาใจของพวกพราหมณครงเวทกสมย คอยคถอลทธตามพระเวทวา คนบาปตายไปแลวถกพระยมชาระแลวลงโทษใหตกนรก และตองเสวยกรรมกรณตาง ๆ แตในปนหลงกลาวเพยงนรกและคนทาบาปไปเกดเองในภมนน การถกเพลงลวกหรอถกประหารกเปนอยในภมนนเอง ไมกลาวถงนายนรยบาล เปนกลเมดอย กาเนดดรจฉานทไมมภมเปนทตางหาก ตองอาศยมนษยโลก ปรากฏแลว นอกจากนยงมนาคและครฑมพภพเปนทอย มพระราชาในพวกกนเอง เปนสตวผบรบรณ แมอยางนน ทานกจดเปนอบายเพราะไมเปนภพพบคคลเหมอนมนษย ศพทวา เปรต แปลวา ผละไปแลว หมายเอาผผเคยเปนมนษยมากอนยงไมไดถอกาเนดอน ไดในศพทสมภเวส ผแสวงหาทเกดในเมตตสตร ภายหลงหมายเอาเฉพาะจาพวกทาบาปมโทษไมถงตกนรก แตมรปรางทรวดทรงไมสมประกอบ ตกยาก ไดความอดอยากเปนลน

เหลอ เดอดรอนไปในทางเปนอยของตนเอง พวกเปรตน ด เหมอนอาศยมนษยโลกกม พงเหนอยางพวกเปรตพระญาตเกาของพระเจาพมพสาร ซงกลาวถงในตโรกฑฑสตร และในอรรถกถาแหงสตรนน ดเหมอนมภมสาหรบเปรตเหลานนกม พงเหนอยางพวกเปรตซงกลาวถงในชาณสโสณสตร นอกจากน ยงมเปรตอกจาพวหนง อยปลกตามลาพงในมนษยโลก ไดเสวยสขเสวยทกขปนกน มวมานอย มสมบต ไดเสวยสขในวมานตลอดกลางวน คร นคาลง ตองออกจากวมานไปรบกรรมกรเหมอนสตวนรกตลอดกลางคน พอสวางกกลบวมานไดอก

อสรกาย ในบาลไมกลาวถงเลย ในอรรถกถากไดพบเพยงสกวาชอ ในปทานกรมสสกฤต แกอสรศพทวาผเปนอย อธบายวา ไดแกผเปนอทสสมานกาย ประเภททชว ตรงกบผไมมช อผเทยวหลอกมนษยใหตกใจกลว ผแปลกจากเปรตเพราะเทยวหลอก เปรตไมหลอก เปนแตคนไปพบเขาเอง หรอเมอจะรองทกขแกคน กแสดงตวใหเหนเปนอทสสมานกายหรอไม ไมชดนก แตกลาวถงทง ๒ อยาง อาหารของสตวนรก ทานกลาววากรรม อาหารของสตวดรจฉาน เปนตามประเภทของมน ทเปนสวนใหญ ของเกดในสรระแหงสตวดวยกนเปนตนวา เนอและเลอดกม ของนบเขาในภตคาม เปนตนวา หญาและใบไมกม อาหารของเปรต ทานกลาววากรรมดวย ผลทานอนญาตมตรผยงเปนอยในมนษยโลกบรจาคแลวอทศไปถงดวย อาหารของอสรกายไมไดระบไวชด เทยบอาหารของยกษเลว ๆ ของเกดในสรระแหงสตวดวยกนไมเลอกวาดหรอเสย สกปรกหรอไม ขาพเจาจกเปรยบสตวนรก เปรต อสรกาย เพอเปนทางสนนษฐาน สตวนรก เชน

คนโทษถกรบอาญาแผนดน ตองเสวยกรรมกรณอยในพนธนาคาร แตรฐบาลใหอาหารกนไมอดอยากมากนก เปรต เชน คนตกทกขไดยากหากนในทางเทยวขอทาน อสรกาย เชน คนอดอยากอยางนนแลว เทยวลอบทาโจรกรรมในคาคน ตลอดถงการหลอกลวงเอาทรพยของผอน.

อปสเสนธรรม ๔

พจารณาแลวเสพของอยางหนงพจารณาแลวอดกลนของอยางหนงพจารณาแลวเวนของอยางหนงพจารณาแลวบรรเทาของอยางหนง.

ท. ปาฏ. ๑๑/๒๓๖.

อธบาย : ขอตน เสพของอนสบาย ตางโดยเปนจวร บณฑบาต เสนาสนะ คลานเภสช บคคลและธรรมเปนตน ท เสพเขากศลเกดขนและเจรญขน อกศลไมเกด ทเกดขนแลวเสอมสนไป ขอท ๒ อดกลนอารมณอนไมเปนทเจรญใจ ตางโดยหนาว รอน หว กระหาย ถ อยคาเสยดแทง และทกขเวทนาอนแรงกลา ขอท ๓ เวนของไมสบาย ตางโดยประเภทอยางนน ทเสพเขา อกศลเกดขนและเจรญขน กศลไมเกด ทเกดแลวเสอมสนไป ขอท ๔ บรรเทาอกศลวตกอนสมปยตดวยกาม ดวยพยาบาท ดวยวหงสา

อปปมญญา ๔

เมตตา กรณา มทตา อเบกขา

ท. ส. ๙/๓๑๐

อปปมญญา แปลวา ภาวนามสตวหาประมาณมไดเปนอารมณ เพราะแผไปโดยไมเจาะจง ไมจากด วาเปนมตรหรอศตรเปนตน

เมตตา โดยพยญชนะ ไดแกความสนทสนม คอ รกใคร เวนจากราคะ โดยอรรถ ไดแกปรารถนาความสขความเจรญเพอผอน. กรณา โดยพยญชนะ ไดแกความหวนใจ เมอเหนผอนไดทกขรอน โดยอรรถ ไดแกความปรารถนาเพอจะปลดเปลองทกขของเขา. มทตา โดยพยญชนะ ไดแกความชนบาน โดยอรรถ ไดแกความพลอยยนดดวย ในเมอเหนผอนไดด. อเบกขาโดยพยญชนะ ไดแกความวางเฉย โดยอรรถ ไดแกความวางตนเปนกลาง ในเมอจะแผเมตตากรณาไปไมบงควร เชนเอาใจชวยโจรเปนตวอยาง หรอในเมอจะพลอยยนดดวยสมบตของอกฝายหนง จาจะยนดดวยวบตของอกฝายหนง เชน ๒ ฝายเปนความกน จะพลอยยนดดวยฝายชานะกจาจะยนดด วยความแพของอกฝายหนง . ธรรม ๔ อยางน ทแผโดยเจาะตวกด โดยไมเจาะตวแตยงไมจากดมงเอาหมน หมน นกด จดเปน พรหมวหาร แปลวา ธรรมเปนเครองอยของพรหม โดยอธบายวาพรหมโดยอบตกด พรหมโดยสมมต คอ ผใหญกด ยอมอยดวยธรรมเหลาน. ทแผโดยไมเจาะตวไมมจากด จดเปนอปปมญญา แปลวา ภาวนามสตวหาประมาณมไดเปนอารมณ เปนปฏปทาของภกษในพระธรรมวนยน

โอฆะ ๔

กาโมฆะ โอฆะคอกามภโวฆะ โอฆะคอภพทฏโฐฆะ โอฆะคอทฏฐอวชโชฆะ โอฆะคออวชชา.

ส. มหา. ๑๙/๘๘.กาม ภพ มจฉาทฏฐ และอวชชา ชอวา โอฆะ เพราะ

เปนเหมอนหวงนาททวมใจสตวใหจมลงในวฏฏทกขอธบาย : กาม ภพ อวชชา พงรโดยนยอนกลาวแลว

ในอาสวะ ๓ ทฏฐ หมายเอามจฉาทฏฐ สภาพ ๔ น ไดชอวาโอฆะ เพราะเปนดจกระแสนาอนทวมใจสตว ไดช อวาโยคะ เพราะประกอบสตวไวในภพ ไดชอวาอาสวะเพราะเปนสภาพหมกหมมอยในสนดาน

กจในอรยสจ ๔

ปรญญา กาหนดรทกขสจปหานะ ละสมทยสจสจฉกรณะ ทาใหแจงนโรธสจภาวนา ทามคคสจใหเกด.

ส. มหา. ๑๙/๕๓๙.อธบาย : อรยมรรคเมอเกดขนยอมทากจ ๔ นใน

ขณะเดยวกน

บรษท ๔

ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา อง จตก ก. ๒๑/๑๗๘

บคคล ๔อคฆฏตญญ ผอาจรธรรมพอทานยกหวขอข น

แสดงวปจตญญ ผอาจร ธรรมตอเม อท านอธบาย

ความแหงหวขอนนเนยยะ ผพอแนะนาไดปทปรมะ ผมบทเปนอยางยง

อ ง จ ต ก ก . ๒๑/๑๘๓

อธบาย : บคคลท ๑ เปนผมปฏภาณเปนอยางด ทานผเทศนายกเพยงหวขอขนแสดง กเขาใจแลว ตวอยางเชน พระอสสชแสดงแกพระสารบตรคร งยงเปนปรพาชกวา ความเกดและดบแหงธรรมทงหลายเพราะเหต พระสารบตรเขาใจดวา หวใจพระพทธศาสนาถอวา สงนน ๆ สารพดทกอยางเปนเหตและผลแหงกนและกน เกดขนเพราะเหต ดบกเพราะสนเหต บคคลท ๒ มปฏภาณไมถงอยางนน ตอไดฟงอธบายความจงเขาใจได ตวอยางเชน พระปญจวคคยไดฟงพระศาสดาตรสวา ปญจขนธ เปน อนตตา แลวทรงอธบายวาถาปญจขนธเปนอตตาแลวไซร ปญจขนธนนกจะไมพงเปนไปเพอความลาบาก และจะพงปรารถนาไดตามใจวา ขอจงเปนอยางนเถด อยาไดเปนอยางนนเลย ทานเขาใจแลว บคคลท ๓ ไดแกผพอจะฝกสอนอบรมไดตอไป อยางคนสามญ บคคล

ท ๔ ไดแกบคคลผสกวาฟง ไมยงประโยชนใหสาเรจเพราะการฟง

มรรค ๔

โสดาปตตมรรคสกทาคามมรรคอนาคามมรรคอรหตตมรรค

ว. ญาณทสสน. ตตย. ๓๑๙

อธบาย : ญาณคอความรเปนเหตละสงโยชนไดเดดขาด เรยกวามรรค มรรคนนจาแนกเปน ๔ ดวยอานาจกาจดสงโยชนแตเพยงเอกเทศบาง สนเชงบาง

๑. โสดาปตตมรรค เปนเหตละสงโยชนได ๓ คอสกกายทฏฐ

วจกจฉา สลพพตปรามาส๒. สกทาคามมรรค เปนเหตละสงโยชนได ๓

เหมอนโสดาปตตมรรคกบทาราคะ โทสะ โมหะ ใหเบาลง

๓. อนาคามมรรคเปนเหตละโอรมภาคยสงโยชนไดทง ๕.

๔. อรหตตมรรค เปนเหตละสงโยชนไดทง ๑๐ผล ๔

โสดาปตตผล

สกทาคามผลอนาคามผลอรหตตผล

ท. ปาฏ. ๑๑/๒๔๐

อธบาย : ธรรมารมณอนเกดสบเนองมาแตมรรค เสวยกาไรทมรรคไดทาไวนน เรยกวาผล ผลนนกมชอเปน ๔ ตามมรรค จกแสดงขออปมาเปรยบมรรคกบผลพอเลงเหน. สงโยชนเหมอนโรคในกาย มรรคเหมอนการรกษาโรคใหหาย ผลเหมอนความสขสบายอนเกดแตความสนโรค. อกอปมาหนง สงโยชนเหมอนโจรในปา มรรคเหมอนกรยาปราบโจร ผลเหมอนความสงบราบคาบเกดมเพราะหมดโจร

พระอรยบคคล ๔

พระโสดาบนพระสกทาคามพระอนาคามพระอรหนตท. ส. ๙/๑๙๙.

ปญจกะ คอ หมวด ๕

อนปพพกถา ๕

ทานกถา กลาวถงทานสลกถา กลาวถงศลสคคกถา กลาวถงสวรรคกามาทนวกถา กลาวถงโทษแหงกามเนกขมมานสงสกถากลาวถงอานสงสแหงความออก

จากกาม มหาวคค. ปฐม. ๔/๓๐.

อธบาย : เทศนาทแสดงไปโดยลาดบ เพอฟอกอธยาศยของเวไนยสตวใหหมดจดเปนชน ๆ เรยกอนปพพกถา มนยมเปนพเศษ ๕ อยางน ทานกลาววา เปนพระธรรมเทศนาทพระศาสดาทรงแสดงในคราวทผฟงมอปนสยสามารถจะบรรลธรรมพเศษ กอนแตทรงแสดงอรยสจ มอรรถาธบายวา ในเบองตน ทรงแสดงประโยชนแหงการให เพอละความเหนแกตวและความตระหนเสยแลว มใจเผอแผสงเคราะหผอนดวยกาลงทรพยของตนเอง ในลาดบนน ทรงแสดงประโยชนแหงศล คอความประพฤตเรยบรอย เพอเวนจากเบยดเบยนผอน ไมทาภยอนตรายใหเกดขนในหมทตนเขาอยดวย และเพอรจกนบถอเขา ในลาดบนน ทรงแสดงสมบตคอความดความงามอนคนผใหและคนผมศ ลจะพงไดพงถงในมนษยโลก ตลอดขนไปถงสวรรค เปนอสสาทะ คอรสอรอยแหงกาม เพอเหนอานสงสแหงทานและศลยงขน ในลาดบนน ทรง

แสดงอาทนพแหงกามวา แมใหสขโดยประการตาง ๆ แตกยงเจอดวยทกข ไมควรเพลดเพลนโดยสวนเดยว ควรเบอหนายดวยเหมอนกน ในทสดทรงแสดงอานสงสแหงความออกจากกาม คอทาจตไมใหหมกมนอยในกาม เพอยงฉนทะใหเกด คนผไมเหนแกตว ใหทรพยของตนเกอกลผอน มศลประพฤตเรยบรอย ไมทารายเขา และไมเยอหยง ตงตนไดในกามสมบตแลว ไมเพลดเพลนหมกมนอยในนน ยงแลเหนโทษและเบอหนาย มงสขอนสงบยงขนไปกวานนอก เปนผควรรบเทศนาอยางสง คออรยสจ เหมอนผาอนฟอกหมดจดแลว ควรรบนายอมมประการตาง ๆ สดแตผยอมจะนอมไปฉะนน

มจฉรยะ ๕

อาวาสมจฉรยะ ตระหนทอยกลมจฉรยะ ตระหนสกลลาภมจฉรยะ ตระหนลาภวณณมจฉรยะ ตระหนวรรณะธมมมจฉรยะ ตระหนธรรม

อง นวก. ๒๓/๔๘๑

อธบาย : ความหวงถน ไมพอใจใหคนตางดาว ตางชาต ตางนกาย เขามาอยแทรกแซง จดเปนอาวาสมจฉรยะ ความหวงสกลไมยอมใหสกลอนเขามาเกยวดองดวย จดเปนกลมจฉรยะ ความหวงสกลอปฏฐากของภกษ ไมพอใจใหบารงภกษอน คอยกดกนเสย จดเปนกลมจฉรยะในฝายบรรพชต ความหวงทรพยพสดไมใหผอน จดเปนลาภมจฉรยะ

ความหวงคณความด ไมปรารถนาใหคนอนสได จดเปนวณณมจฉรยะ. อกอยางหนง วณณะแปลวา สกาย ความหวงสวยหวงงามอนเปนกเลสของหญงสาว กนบเขาในวณณมจฉรยะ. ความหวงธรรม หวงศลปวทยา ไมปรารถนาจะแสดงจะบอกแกคนอนเกรงวาเขาจะรเทยมตน จดเปนธมมมจฉรยะ

มาร ๕

ขนธมาร มารคอปญจขนธกเลสมาร มารคอกเลสอภสงขารมาร มารคออภสงขารมจจมาร มารคอมรณะเทวปตตมาร มารคอเทวบตร

ว. ฉยนสสต. ปฐม. ๒๗๐

อธบาย : ปญจขนธ ได ช อวามาร เพราะบางททาความลาบากให อนเปนเหตเบอหนาย จนถงฆาตวตายเสยเองกม กเลสไดชอวามาร เพราะตกอยในอานาจแหงมนแลว มนยอมผกรดไวบางยอมทาใหเสยคนบาง อภสงขารคอกรรมฝายอกศล ไดชอวามาร เพราะทาใหเปนผทรพล มจจ คอมรณะ ไดชอวามาร เพราะตดชวตเสย. เทวบตรผมงราย ไดชอวามาร เพราะเปนบคลาธษฐานแหงสภาวะอนทาลายลาง ขนชอวาเทวบตรไมใชเปนมารทกองค เปนเฉพาะผมงราย โดยนยน ปญจขนธกด กเลสกด อภสงขารกด นาจะหมายเอาเฉพาะสวนอนใหราย มจจ นาจะหมายเอาในเวลาทชวตกาลงเปนประโยชนตนประโยชนทาน เชนถายงเปนอยตอไปจะ

ไดบรรลธรรมพเศษ เชนพระศาสดาทรงปรารภถงอาฬารดาบส และอทกดาบส เมอคร งทรงพระดารหาผสมควรรบปฐมเทศนา หรอจกไดสงสอนมหาชน เชน พระศาสดาทรงอธษฐานพระชนมายเมอแรกจะทรงบาเพญพทธกจ ขาพเจาจงแกไวอยางน

เวทนา ๕

สข ทกข โสมนส โทมนส อเบกขา. ส. สฬ. ๑๘/๒๘๗.

อธบาย : สขไมมาเปนคก บโสมนส เชนสขมาในเวทนา ๓ หมายเอาทงสขกายสขใจ สขมาเปนคกบโสมนส เชนสขในเวทนา ๕ น หมายเอาเฉพาะสขกาย ทกขไมมาเปนคก บโทมนส หมายอาทงทกขกายทงทกขใจ ทกขมาคก บโทมนส หมายเอาเฉพาะทกขกาย โสมนสหมายเอาสขใจ โทมนสหมายเอาทกขใจ อเบกขาหมายเอาความเฉยแหงใจ เพราะอเบกขาทางกายไมม กายเปนปกตอยจดวาเปนสข

ฉกกะ หมวด ๖

จรต ๖

๑. ราคจรต มราคะเปนปกต๒. โทสจรต มโทสะเปนปกต๓. โมหจรต มโมหะเปนปกต๔. วตกกจรต มวตกเปนปกต๕. สทธาจรต มศรทธาเปนปกต๖. พทธจรต มความรเปนปกต

ว . กมมฏฐานคคห. ปฐม. ๑๒๗.

อธบาย : คนท ๑ มปกตรกสวยรกงาม จะพงแกดวยพจารณากายคตาสต หรออสภกมมฏฐาน

คนท ๒ มปกตหงดหงดโกรธงาย จะพงแกดวยเจรญเมตตา

คนท ๓ มปกตเขลางมงาย จะพงแกดวยเรยน ถาม ฟงธรรม และสนทนาธรรมโดยกาลดวยอยกบคร

คนท ๔ มปกตนกพลาน จะพงแกดวยสะกดอารมณ เชนเพงกสณหรอเจรญอานาปานสตกมมฏฐาน

คนท ๕ มปกตเชองาย จะพงนาไปดวยกถาเปนทตงแหงความเลอมใส เชน กลาวถงคณพระพทธ พระธรรม พระสงฆ

คนท ๖ เรยกวาญาณจรตกม มปกตใชความคด จะพงนาไปดวยแนะใหใชความคดในทางทชอบ เชนใหคานงถงไตรลกษณ.

ธรรมคณ ๖

๑. สวากขาโต ภควตา ธมโม พระธรรมอนพระผมพระภาคเจาตรสดแลว

๒. สนทฏฐโก อนผไดบรรลจะพงเหนเอง๓. อกาลโก ไมประกอบดวยกาล๔. เอหปสสโก ควรเรยกใหมาด๕. โอปนยโก ควรนอมเขามา

๖. ปจจตต เวทตพโพ วญญห อนวญญชนพงร เฉพาะตน

อง. ตก. ๒๐/๒๙๔.อธบาย : บทวา สวากขาโต หมายความกวาง ทาน

พรรณาวา ไดใน ๒ สทธรรม คอ ปรยต กบปฏเวธ ปรยต ไดชออยางนนเพราะตรสไมวปรต คอตรสไดจรง เพราะแสดงขอปฏบต โดยลาดบกนทท านเรยกวา ไพเราะในเบ องตน ทามกลาง ทสด มทงอรรถทงพยญชนะบรสทธบรบรณสนเชง และเพราะประกาศพรหมจรรย อยางนน ปฏเวธ ไดชออยางนน เพราะปฏปทากบพระนพพานยอมสมควรแกกนและกน. ตงแตบทวา สนทฏฐโก เปนตนไป ไดในปฏเวธอยางเดยว

บทวา สนทฏฐโก หมายความวา ผใดไดบรรล ผนนยอมเหนเอง รเอง ไมตองเชอตามคาผอน

บทวา อกาลโก หมายความวา ใหผลในลาดบแหงการบรรล ไมเหมอนผลไมอนใหผลตามฤด

บทวา เอหปสสโก หมายความวา เปนคณอศจรรยดจของประหลาดทควรปาวรองกนมาดมาชม

บทวา โอปนยโก หมายความวา ควรนอมเขาไวในใจของตน หรอควรนอมใจเขาไปหา.

บทวา ปจจตต เวทตพโพ วญญห หมายความวา ผใดไดบรรล ผนนยอมรแจงเฉพาะตน อนผอนไมพลอยมาตามร ตามเหนดวยได

มตของขาพเจาวา พระธรรมในทนดเหมอนทานผแสดงไมไดหมายจะแยกโดยวภาค กลาวรวมปนกนไป แตเมอจะกลาวแยกบทวา สวากขาโต นาจะไดในปรยตอยางเดยว และไดชออยางนน เพราะตรสองเหตและเพราะตรสแตพอดเปนกลาง ไมหยอนไมตงดวยกได ขอวาไดในปฏเวธนน ความอธบายอยขางมว แมพรรณนามากไปอยางไรกไมพนมว และคาวาปฏปทากบพระนพพานสมควรแกกนและกนนน ปฏปทากไดแกปฏบตนนเอง แกไปขางปฏบตกอนนนแลจงจะกระจาง เพราะปฏบตนบเขาในบทนกได เพราะเปนมชฌมาปฏปทาและอนบพพปฏปทา เมอปฏบตดแลว ผลแหงปฏบตจงจกปรากฏวาดตามกน

บทวา สนทฏฐโก อาจไดในธรรมอนจากปฏเวธดวยกไดเพราะปรยตกตองการความเขาใจทไดเหนเอง ปฏบตกตองการความรจกทางทไดเหนเอง ในลาดบนนปฏเวธจงเกด ทใหเจาตวรวาทาใหแจงแลว

บทวา อกาลโก กเหมอนกน เพราะผฟงปรยตยอมไดปสาทะและศรทธาเปนตนในขณะฟงนนเองกม ปฏบตยอม

เปนทนยมในกาลทกเมอ ไมเปนไปในบางคราว และไดอานสงสแหงการปฏบตในทนทกม

บทวา เอหปสสโก เปรยบดวยการดดวยมงสจกษ นาจะไดในปรยตและปฏบตดวย เพราะปรยตเปนคณทควรจะชวนกนมาฟงและเพราะปฏบตเปนคณทควรจะชวนกนใหท าตาม เพอจะไดชมปฏเวธดวยนาใจ

บทวา โอปนยโก นาจะไดในปฏบตดวย เพราะแมปฏบตกควรนอมเขามาดวยทาตามหรอทาใหเกดขน

บทวา ปจจตต เวทตพโพ วญญห กเหมอนกน เพราะการปฏบตอนจะใหไดผลด อนผปฏบตตองรจกทาใหสมควรแกฐานะของตน

เพราะอยางน ขาพเจาจงเหนวา พระธรรมในทน ทานผกลาวไมไดหมายจะแยกโดยวภาค กลาวรวมกนไป. ไมกลาวถงปฏบตธรรมบางเลย ไมเปนอบายใหเกดอตสาหะ เมอไมปฏบตปฏเวธจะเกดขนไฉน ปรยตอนแสดงเพอชกนาให ปฏบต กหาประโยชนมได

สตตกะ หมวด ๗วสทธ ๗

๑. สลวสทธ ความหมดจดแหงศล๒. จตตวสทธ ความหมดจดแหงจต๓. ทฏฐวสทธ ความหมดจดแหงทฏฐ๔. กงขาวตรณวสทธ ความหมดจดแหง

ญาณเปนเครองขามพนความสงสย

๕. มคคามคคญาณทสสนวสทธ ความหมดจดแหงญาณเปนเครองเหน

วาทางหรอมใชทาง๖. ปฏปทาญาณทสสนวสทธ ความหมดจด

แหงญาณเปนเครองเหนทางปฏบต

๗. ญาณทสสนวสทธ ความหมดจดแหงญาณทสสนะ

ม. ม. ๑๒/๒๙๐.

อธบาย : การรกษาศลตามภมของตนใหบรสทธ จดเปนสลวสทธ

สมาธ ทงทเปนอปจาร ทงทเปนอปปนา โดยทสดขณกสมาธ คอสมาธชวขณะพอเปน ปทฏฐานแหงวปสสนา จดเปนจตตวสทธ

การพจารณาเหนนามรป โดยปจจตตลกษณะ คอลกษณะเฉพาะตน เชน ธาตดนมลกษณะแขงเปนตน และโดยสามญญลกษณะ คอลกษณะทเหมอนกนทวไป ไดแกทกสงลวนเปน อนจจง ทกขง อนตตา จดเปนทฏฐวสทธ

การกาหนดจบปจจยแหงนามรปนนวา เพราะอะไรเกดขน นามรปจงเกดขน เพราะอะไรดบ นามรปจงดบ จนเปนเหตสนสงสยในนามรปทงทเปนมาแลวในอดต ทงทกาลงเปนอยในปจจบน ทงจกเปนในอนาคต จดเปนกงขาวตรณวสทธ

ญาณอนรจกหยงลงวา นทาง นมใชทาง แหงธรรมพเศษ จดเปนมคคามคคญาณทสสนวสทธ

วปสสนาญาณ ๙ จดเปนปฏปทาญาณทสสนวสทธ

ญาณในอรยมรรค ๔ จดเปนญาณทสสนวสทธ. ว สทธ ๗ น เปนปจจยสงตอกนขนไปเพอบรรลพระนพพาน เหมอนรถ ๗ ผลด ต างสงตอซ งคนผไปใหถ งสถานทปรารถนา

อฏฐกะ หมวด ๘

อวชชา ๘

๑. ไมรจกทกข๒. ไมรจกเหตเกดทกข๓. ไมรจกความดบทกข๔. ไมรจกทางถงความดบทกข๕. ไมรจกอดต๖. ไมรจกอนาคต

๗. ไมรจกทงอดตทงอนาคต๘. ไมรจกปฏจจสมปบาท

ข . จ ฬ . ๓ ๑ /๙ . ธมมสงคณ. ๓๔/๑๘๐

อธบาย : ๔ อยางขางตน ไดแกไมรแจงอรยสจ ๔ ไมรจกอดตนน คอ ไมรจกสาวหลง เมอพบเหนผลในปจจบน ไมรจกสาวหาตนเคาวาอะไรเปนเหตใหเกดมขน ไมรจกอนาคตนน คอ ไมรจกคาดหนา ไมอาจปรารภการททา หรอเหตอนเกดขนในปจจบนแลวและคาดหนาวาจกมผลเปนอยางนน ๆ ไมรจกทงอดตทงอนาคตนน คอไมรจกโยงเหตในอดต และผลในอนาคตใหเนองถงกน ไมรจกปฏจจสมปบาทนน คอไมร จกกาหนดสภาวะนน ๆ โดยความเปนเหตเปนผลแหงกนและกนเนองกนไป ดจลกโซเกยวกนเปนสาย ฉะนน

นวกะ หมวด ๙

พทธคณ ๙

อตป โส ภควา แมเพราะอยางน พระผมพระภาคเจานน

๑. อรห เปนพระอรหนต๒. สมมาสมพทโธ เปนผตรสรชอบเอง๓. วชชาจรณสมปนโน เปนผถงพรอมดวย

วชชาและจรณะ๔. สคโต เปนผเสดจไปดแลว๕. โลกวท เปนผรแจงโลก๖. อนตตโร ปรสทมมสารถ เปนสารถแหง

บรษพงฝกได ไมมบรษอนยงไปกวา

๗. สตถา เทวมนสสาน เ ป น ศ า ส ด าของเทวดาและมนษย

ทงหลาย๘. พทโธ เปนผตนแลวเปนผเบก

บานแลว๙. ภควา เปนผมโชค

อง. ตก. ๒๐/๒๖๕.

อธบาย

สงฆคณ ๙

ภควโต สาวกสงโฆ พระสงฆสาวกของพระผมพระภาค

๑. สปฏปนโน เปนผปฏบตดแลว๒. อชปฏปนโน เปนผปฏบตตรงแลว.๓. ญายปฏปนโน เปนผปฏบตเปนธรรม.๔. สามจปฏปนโน เปนผปฏบตสมควร ยทท นคอ

จตตาร ปรสยคาน คแหงบรษ ๔ อฏฐ ปรสปคคลา บรษบคคล ๘

เอส ภควโต สาวกสงโฆ นพระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจา

๕. อาหเนยโย เปนผควรของคานบ๖. ปาหเนยโย เปนผควรของตอนรบ๗. ทกขเณยโย เปนผควรของทาบญ๘. อญชลกรณโย เปนผควรทาอญชล

(ประณมมอไหว)๙. อนตตร ปญญกเขตต โกกสส เ ป น น า บ ญ

ของโลก ไมมนาบญอนยงกวาอ ง . ต ก .

๒๐/๒๖๗.

อธบาย : พระสงฆน หมายเอาจาพวกพระสาวกผไดบรรลธรรมวเศษ

ทสกะ หมวด ๑๐

บารม ๑๐

ทาน ศล เนกขมมะ ปญญา วรยะ ขนต สจจะ อธฏฐาน เมตตา อเบกขา

ข . จ ร ย า . ๓๓/๕๙๖.

อธบาย : ศพทวา บารม สนนษฐานวาออกจากศพท บารม แปลวาคณสมบตหรอปฏปทาอนยวดยง ทานพรรณนาวา พระสมมาสมพทธเจาทกพระองค ไดทรงบาเพญมาแตครงยงเปนพระโพธสตว เมอบารมเหลานเตมแลวจงจะไดตรสร บารมเหลานกระจางแลวโดยมาก จกแกเฉพาะบางประการ เนกขมมะ ไดแกการออกบวช โดยอธบายวาออกจากกาม สจจะ นาจะไดแกความซอตรง หรอความตงใจทาจรง หรอการมงแสวงหาความจรง แตในชาดกปกรณจดเอาการยกเอาความเปนจรงอยอยางไร ขนตงอธษฐานเพอสาเรจผลท

มงหมายเปนสจจบารม อธษฐาน ไดแกการตงใจมน อเบกขา ไดแกความไมยนดยนราย บารมเหลาน ทานแจกออกเปน ๓ หมวด คอ บารม อปบารม ปรมตถบารม สรเปนบารม ๓๐ ทศ บารม ๓ หมวดนตางกนอยางไร สนนษฐานยาก ความเขาใจของพระคนถรจนาจารย กไมแนลงเหมอนกน ทานแกทานอยางหนงวา การใหไมไดระบพสด จดเปนทานบารม การใหพสดภายนอก จดเปนทานอปบารม การใหอวยวะและชวต จดเปนทานปรมตถบารม อกอยางหนงวา การสละพสดภายนอก จดเปนทานบารม การสละอวยวะ จดเปนทานอปบารม การสละชวต จดเปนทานปรมตถบารม อปบารม เปนศพททนาสนนษฐานกอน ตามพยญชนะแปลวา บารมใกลหรอบารมรอง เรยงไวในระหวางกลาง สนนษฐานวา ปรมตถบารมเปนยอด รองลงมาอปบารม โดยนยนไดความวา เปนบารมทรองปรมตถบารมลงมา พเศษกวาบารมเฉย ๆ แบงบารมอยางหนงออกเปน ๓ จาตองอาศยเกณฑ ตามททานตงมาแลว

ทานแบงงาย สละชวตเพอประโยชนแกคนมาก หรอเพอเปลองทกขคนอน จดเปนทาน ปรมตถบารม สละอวยวะแหงรางกาย เชนพยายามเพอจะทาประโยชนหรอเปลองทกขเขา แตตองเสยอวยวะของตนในการทาอยางนน จดเปนทานอปบารม สละทรพยเพอเกอกลหรอเพอเปลองทกขเขา จดเปนทานบารม ศลทรกษาเพราะตองพราชวตรางกายและโภคทรพยอาจแบงเปน ๓ ไดเหมอนกน สวนบารมทเหลอยงจะตองหาเกณฑแบงอก ไมใชทางาย แมทาไดแลวยงไมพนฟ นเฝอ ขาพเจาสนนษฐานเหนเกณฑแบงอกทางหนง บารมทพระโพธสตวบาเพญในชาตหางไกล ตามทกลาว

วา ครงเสวยพระชาตเปนมนษยกม เปนดรจฉานกม สบสนกน จดเปนเพยงบารม ทบาเพญในชาตใกลเขามา กอนหนาปจฉมชาตเพยง ๑๐ ชาต ตามทกลาววา ครงเสวยพระชาตเปนมนษยเปนพนและเปนมนษยวสามญ มลกลนอยชาตเดยวทวา เปนพระยานาค จดเปนอปบารม ทพระมหาบรษทรงบาเพญในปจฉมชาต กอนหนาตรสรพระโพธญาณ จดเปนปรมตถบารม จกพรรณนาเฉพาะปจฉมชาต พระองคนอมพระชนมเพอประโยชนแกคนมาก ดวยพระเมตตา จดเปนพระทานบารมและพระเมตตาบารม เสดจออกมหาภเนษกรมณ จดเปนพระเนกขมมบารม ทรงสารวมในศล สมควรแกเปนบรรพชตจดเปนพระศลบารม ทรงบาเพญเพยรและทรงอดทนตอความลาบากยากเขญ จดเปน พระวรยบารมและพระขนตบารม ทรงตงพระหฤทยมนในปฏปทา ตงพระหฤทยจรง ๆ เพอแสวงหาความจรง จดเปนพระอธษฐานบารมและพระสจจบารม ทรงรกษาพระหฤทยคงท ไมใหวการเพราะยนดยนราย จดเปนพระอเบกขาบารม พระปรชาทาพระองคใหเปนผตน รเทาถงการณและอาจเลงเหนขางหนาไมงมงาย นาพระองคใหหลกจากกรยาอนมใชทาง ดาเนนในปฏปทาอนเปนทาง ตลอดถงไดบรรลพระอนตตรสมมาสมโพธญาณ จดเปนพระปญญาบารม

(เพมคำาอธบายของสมเดจพระมหาสมณเจา)จดตามเกณฑน สมดวยเคาเร องททานจดไวเปน ๓

กาล คอ ทเรนทาน เร องหางไกล ๑ อวทเรนทาน เร องไมไกลนก ๑ สนตเกนทาน เร องใกลชด ๑ แตแบงระยะกาลตางกนไป ทเรนทาน ทานจดจาเดมแตตงปรารถนาเพอเปน พระพทธเจา ณ สานกพระพทธทปงกร จนถงจตจากชาตเปน

พระเวสสนดร อบตขนในดสตเทวโลก อวทเรนทาน ตงแตจตจากดสตพภพ จนถงตรสรพระสพพญญตญาณ ณ ควงไมพระมหาโพธ สนตเกนทาน ตงแตตรสรจนถงปรนพพาน สวนชาดก จดเรองตาง ๆ เปนอนมาก ทกลาวความเสวยพระชาตสบสนกน เปนสามญนบาตอนไดแก ทเรนทาน จด ๑๐ เร องทกลาวความเสวยพระชาตไมสบสน เวนเร องหนง เปนมหานบาต อนไดแกอวทเรนทาน โดยนยน เรองในปจฉมชาตไดแกสนตเกนทาน

บารม ทานกลาววา พระปจเจกพทธะและพระอรยสาวกได บ า เพญมาเหมอนก น อย าง เด ยวก นก บของพระพทธเจาหรอตางกน ไมไดกลาวไวชด นาจะเปนอยางเดยวกน แตระยะกาลสนกวา

กรรม ๑๒ใหผลตามคราวหมวดท ๑

๑. ทฏฐธรรมเวทนยกรรม กรรมใหผลในภพน๒. อปปชชเวทนยกรรม กรรมใหผลตอ

เมอเกดแลวในภพหนา๓. อปราปรเวทนยกรรม กรรมใหผลในภพ

สบ ๆ ๔. อโหสกรรม กรรมใหผลสาเรจแลว

หมวดท ๒ใหผลตามกจ

๕. ชนกกรรม กรรมแตงใหเกด๖. อปตถมภกกรรม กรรมสนบสนน๗. อปปฬกกรรม กรรมบบคน๘. อปฆาตกกรรม กรรมตดรอน

หมวดท ๓ใหผลตามลำาดบ

๙. ครกรรม กรรมหนก๑๐. พหลกรรม กรรมชน๑๑. อาสนนกรรม กรรมเมอจวนเจยน๑๒. กตตตากรรม กรรมสกวาทา

ว. กงขา. ตตย. ๒๒๓

อธบายธรรม ๑๒หมวดท ๑ แสดงเวลาทกรรมใหผลวา กรรมททาแลว

เปนกศลหรออกศลกตาม ยอมใหผลดงนคอ กรรมบางอยางใหผลในชาตน เชน พระเทวทตถกแผนดนสบ กรรมบางอยางใหผลในชาตหนา เชนพระเทวทตไปเกดในนรกอเวจ. กรรมบางอยางใหผลในภพตอ ๆ ไปไมมกาหนด เชนพระพาหยะ ถกแมโคขวดนพพาน. (ตาย) กรรมบางอยางไมมโอกาสใหผล เพราะถกกรรมอนทแรงกวาทาลาย เชน พระองคลมาล

แมจะฆาคนไวมาก แตไดบรรลพระอรหตผลนพพานไปเสยกอนจงไมตองไปตกนรก

หมวดท ๒ แสดงหนาทของกรรมวา กรรมททาแลวมหนาท อยางนคอ ๑ นาใหไปเกดในภพใหม เชนเกดเปนมนษย เทวดา เปนตน ๒. ใหการสนบสนนกรรมอนทเปนฝายเดยวกน เชน คนทมบพเพกตปญตา กจะสนบสนนความพากเพยรพยายามในปจจบนนใหไดรบความสาเรจในกจการทท า ๓ . เบ ยดเบยนกรรมท ตรงก นข าม เช นคนท ท าปาณาตบาต เกดมาเปนมนษยแลวมโรคมาก มอปสรรคมากเปนตน ๔. ตดรอนหรอทาลายกรรมทตรงกนขาม เชนนนทมานพไปขมขนพระอบลวณณาเถร แลวถกแผนดนสบ ความจรงนนทมานพนนยงหนมอยยงไมถงอายขย แตกรรมทเขาทานนหนกมาก ไปทาลายกศลกรรมทรกษาชวตของเขา จงตองตาย

หมวดท ๓. แสดงลาดบของกรรมทใหผล คอ กรรมหนก ยอมใหผลกอน เชนพระเทวทตไดทาอนนตรยกรรม คอทาพระโลหตพระศาสดาใหหอขน และทาสงฆเภท แตเมอถกแผนดนสบถงกระดกคาง ไดถงพระพทธเจาวาเปนสรณะ อนนตรยกรรมหนกกวา การถงพระพทธเจาเปนสรณะ ฉะนน พระเทวทตจงตองตกนรกอเวจกอน ตอจากนนจงจะไดเปนพระปจเจกพทธเจาดวยกศลกรรมทถงพระพทธเจาเปนสรณะ ถาไมมกรรมหนก กรรมททาบอย ๆ จนเคยชนยอมใหผลเหมอนนายโคฆาตคนหนง ฆาโคมา ๔๕ ป คร นใกลตายเขาคลานไปมารองเหมอนโค ตายไปตกนรก เมอไมมกรรม

เคยชน กรรมททา เมอเวลาใกลตายยอมใหผล เหมอนบรษเขญใจคนหนงนงดสนขของเศรษฐกนอาหาร เขาเกดความคดวาเปนหมาเศรษฐ ยงดกวาเขาผเปนมนษยเสยอก. หลงจากนนไมกช วโมง เขาตายไปเกดในทองแหงสนขตวนนเพราะกรรมคอมโนกรรมอนเปนอกศลทเขาคดเมอใกลจะตาย เมอกรรมททาใกลตายไมม แมกรรมททาโดยไมมเจตนา กใหผลได เชน คนททาอะไรโดยประมาทเปนเหตใหผอนเสยของ หรอเสยชวต กจะถกคนอนทาตนเองใหเสยของ หรอเสยชวตโดยไมไดตงใจไดเชนเดยวกน

****************

บทนำา

อนพทธประวต คอ ประวตของพระสาวกทรบฟงคาสงสอนจากพระศาสดาแลวเพยรพยายามปฏบตฝกหดกาย วาจา และใจตามนน จนไดบรรลผลสงสดในพระพทธศาสนา คอ พระอรหตผล พระธรรมสงคาหกาจารยไดรวบรวมประวตของทานเหลานนไวในพระบาลโดยยอ ๓ ดาน คอ

๑. อปาทาน วาดวยการสรางสมความด ตงแตไดรบการพยากรณจากสานกพระพทธเจา ในปางกอนจนถงชาตสดทาย แตละรปใชเวลาอยางนอยทสด ๑ แสนกป

๒. เอตทคคะ คอความเปนผเลศเพราะมความชานาญในดานนน ๆ เชน พระสารบตรเถระเปนผเลศกวาภกษทงหลายดานมปญญามาก

๓. เถรคาถา รวบรวมคาพดทพระเถระเหลานน ไดกลาวไวในโอกาสตาง ๆ ซงเปนขอคดคตธรรมสาหรบ ปจฉมมาชนตาชน จะไดนาไปประพฤตปฏบตตามกศลฉนทะของแตละบคคล

ครนตอมา พระอรรถกถาจารย ไดอธบายบาลเหลานนใหกวางขวางออกไป จงทาใหไดประวตความเปนมา ของพระสาวกเหลานนชดเจนยงขน ซงในทนไดกาหนดเปน ๙ หวขอดวยกน คอ

๑. สถานะเดม หมายถง ชอเดมของแตละทาน ชอบดามารดา วรรณะ ประเทศทเกด

๒. ชวตกอนบวช หมายถง การศกษา การประกอบอาชพ การแตงงาน และการดาเนนชวตอน ๆ เชน เปนนกบวช นกพรต เปนตน

๓. มลเหตของการบวชในพระพทธศาสนา หมายถง เหตจงใจทจะทาใหทานเหลานนทงอาชพการงาน และลทธเดมเขามาบวชในพระพทธศาสนา

๔. การบรรลธรรม หมายถง การททานเหลานนไดบรรลธรรมในพระพทธศาสนา ตงแตโสดาปตตผลจนถงอรหตผล วาเกดขนไดอยางไรบาง อนจะทาใหผศกษาเหนวาการบรรลธรรมในพระพทธศาสนานนมหลายวธ จะทาใหคลายความยดมน

๕. การประกาศพระพทธศาสนา หมายถง พระเถระเหลานนไดเปนกาลงในการชวยพระศาสนา ประกาศ ศาสนา

อยางไรบาง ซงจะทาใหเหนไดวา การประกาศพระศาสนาของพระเถระแตละรปนน แบงออกเปน ๒ ภาค คอ

๑. ในขณะททานยงมชวตอย เชน พระสารบตรเถระ สามารถนาคนเขามานบถอพระพทธศาสนาไดมากมาย จนพระศาสดายกยองวา “ เหมอนมารดาผใหกำาเนดบตร “

๒. หลงจากทานปรนพพานแลว ประกาศดวยปฏปทาของทาน เชน พระมหากสสปเถระ มคนเลอมใสในปฏปทาของทาน แลวบวชตามอยางทาน ตามตานานกลาววามหลายแสนรป

๖. เอตทคคะ หมายถง ตาแหนงอนเลศกวาภกษรปอนในดานตาง ๆ เชน มปญญามาก มฤทธมาก มศรทธามาก เปนตน อนพระศาสดาทรงยกยองแตละทาน ตามความเชยวชาญทไดบาเพญมาเปนเวลานาน

๗. บญญาธการ หมายถง ความดอนเปนอปนสยแหงพระนพพาน และทอดหนนเกอกลความปรารถนาตาแหนงนน ๆ ทแตละทานไดวางเอาไว ซ งตองบาเพญเปนเวลายาวนาน หลงจากไดรบการพยากรณแลว ตองใชเวลาถง ๑ แสนกปเปนอยางนอย

๘. ธรรมวาทะ หมายถง คาพดทพระเถระแตละรปไดกลาวไวในโอกาสตาง ๆ อนจะกอใหเกดความรสก ถงบาปบญคณโทษ และผดชอบชวด แกผทไดอานและไดยนไดฟง ๙. ปรนพพาน หมายถง การทพระเถระเหลานน ไดจากโลกนไปดวยอนปาทเสสนพพานธาต ทไหน เมอไร และโดยวธใด

ในหนงสอน แสดงประวตพระเถระผใหญ ๔๐ รป เฉพาะทานทไดรบเอตทคคะจากพระศาสดาเทานน และการท

พระสาวกจะไดรบเอตทคคะนน พระอรรถกถาจารยอธบายวา พระศาสดาทรงใชหลกเกณฑ ๔ ประการ คอ

๑. อตถปปตตโต ไดรบการยกยองเพราะเหตการณทเกดขน เชน ครงทพระศาสดาเสดจลงจากดาวดงส สตวโลก ทงเทวดาและมนษยประชมกนเปนจานวนมาก ในจานวนนนมทงปถชน พระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม พระอรหนต พระมหาสาวกทวไป พระมหาโมคคลลานเถระ และพระสารบตรเถระ ทรงถามปญหากบปถชน และอรยบคคลเหลานน ปถชนแกปญหาของปถชนได แตแกปญหาของพระอรยบคคลไมได พระอรยบคคลชนตากวา แกปญหาของพระอรยบคคลชนสงไมได พระอรยบคคลทวไป แกปญหาของพระมหาโมคคลลานเถระไมได พระมหาโมคคลลานเถระ แกปญหาของพระสารบตรเถระไมได พระสารบตรเถระ แกปญหาของผอนไดทงหมด แตแกปญหาอนเปนวสยของพระพทธเจาไมได เหตการณ ทเกดขน (อตถปปตต) น จงทรงยกยองพระสารบตรเถระ วามปญญามากวาสาวกทงหลาย

๒. อาคมนโต ไดรบการยกยองเพราะทาบญมา คอแตละรปทไดรบยกยองวาเลศในทางนน ๆ ลวนแตเคยเหนภกษอนไดรบตาแหนงเชนนนจากพระศาสดพระองคกอน ๆ แลวปรารถนาตาแหนงเชนนนบาง จงไดทาบญอนสามารถอานวยผลนนมายาวนานทานกลาววาหลงไดรบพยากรณแลว ตองบาเพญบารมถงแสนกปขนไป

๓. จณณวสโต ได รบการยกยองเพราะมความเชยวชาญในดานนน ๆ โดยการฝกฝนเร องทตนปรารถนาอยางเดยว เชน พระสารบตรเถระปรารถนาจะมป ญญามากกวาใคร เกดภพใดชาตใดกฝกฝนแตปญญามาตลอด จน

นบภพนบชาตไมถวนในทสดกเปนผเช ยวชาญดานปญญา เปนตน

๔. คณาดเรกโต ไดรบการยกยองเพราะมคณสมบตดานนนเหนอกวารปอน เชน ภกษทมฤทธหลายรปแตทกรปมฤทธสพระมหาโมคคลลานเถระไมได เพราะพระมหาโมคคลลานเถระ ทานสรางกศลและฝกฝนเรองฤทธมามากกวาภกษรปอนทงหมด

ประวตพระสาวกน มความสาคญไมนอยไปกวาประวตของพระศาสดา เพราะพระศาสดา พระธรรม และพระสาวก ตององอาศยกนตลอดเวลา ถามแตอยางใดอยางหนงกจะไมเกดประโยชนเลย เหมอนหมอยา และคนไขทหายโรค มแตพระศาสดา ไมมพระธรรมและพระสาวก กเปรยบเหมอนมแตหมอ แตไมมยา และไมมคนไขทหายโรค จะรวาหมอเกงไดอยางไร มแตพระธรรม แตไมมพระศาสดาและพระสาวก ก เปรยบเหมอนมยา แตไมมหมอผรจกยา และไมมคนไขทหายโรคจากยาขนานนน หรอมทงพระศาสดาและพระธรรม แตไมมพระสาวก กเปรยบเหมอนมทงหมอและยา แตไมเคยใชรกษาใครเลย จะเชอไดอยางไรวา หมอนนเกง และยานนด ฉะนน จงไดกลาววา ประวตพระสาวกมความสาคญไมนอยไปกวาประวตของพระศาสดาศกษาประวตพระสาวกกเทากบไดศกษาประวตของพระศาสดา และศกษาพระธรรมไปในตวดวย

หวงวา เมอไดศกษาประวตพระสาวกทง ๔๐ รปนแลว ผศกษาจะมความรและความเขาใจถงแรงจงใจทท า ใหทานเหลานนออกบวชในพระพทธศาสนาปฏปทา ททาใหทานไดบรรลธรรม ความเขาใจ ความซาบซงในพทธธรรมของแตละทาน ทถายทอดออกมาจากใจ อนพระธรรมสงคาหกาจารย

รวบรวมเปนเถรคาถาไวบาง จากเรองอน ๆ บาง ซงทงหมดนจะทาใหผศกษามทศนคตทกวางขวาง ยอมรบฟงผอนทมปฏปทาไมเหมอนตน อนจะนาไปสความสามคคปรองดอง เพอทางานเผยแผพระพทธศาสนา และไมทาใหเกดความเนนชาในการปฏบตธรรมเพราะมวแตววาทะกน

๑. ประวตพระอญญาโกณฑญญะ๑. สถานะเดม

ชอโกณฑญญะ สวนทมคาวา อญญานาหนานนเกดจากพระศาสดาทรงเปลงอทานตอนทานไดดวงตาเหนธรรมวา อญญาส วต โภ โกณฑญโญ แปลวา โกณฑญญะไดร แลวหนอ คาวา อญญา จงเปนคานาหนาชอของทานตงแตนนมา

เกดทบานพราหมณชอโทณวตถ อยใกลกรงกบลพสด วรรณะพราหมณ การศกษาจบไตรเพท และรตาราทานายลกษณะ๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

ทานเปน ๑ ในจานวนพราหมณ ๘ คน ทคดจากพราหมณ ๑๐๘ คน เพอทานายพระลกษณะของพระราชกมาร ซงทานไดทานายวา พระราชกมารจะไดตรสรเปนพระ

สมมาสมพทธเจา อนตางไปจากพราหมณอนอก ๗ คนททานายวา พระราชกมารมคตเปน ๒ คอ ถาอยครองฆราวาสจะไดเปนพระเจาจกรพรรดราช ถาออกบวชจะไดตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา

เพราะเชอตาราทานายลกษณะของตน เมอทราบขาววาเจาชายสทธตถะ เสดจออกบรรพชา จงไดออกบวชตาม๓. การบรรลธรรม

ทานไดบรรลโสดาปตตผล เพราะฟงปฐมเทศนาทปาอสปตนมฤคทายวน และบรรลพระอรหตผล เพราะฟงอนตตลกขณสตรทปาอสปตนมฤคทายวนเชนกน เ ม อ ท า น ไ ด บรรลโสดา-ปตตผลแลว ไดทลขอบวชกบพระผมพระภาคเจา ทรงอนญาตใหเปนภกษดวยพระวาจาวา จงเปนภกษมาเถด ธรรมอนเรากลาวดแลว จงประพฤตพรหมจรรยเพอทาทสดทกขโดยชอบเถด วธบวชแบบนเรยกวา เอหภกขอปสมปทา ทานเปนพระสงฆสาวกรปแรกในพระพทธศาสนา๔. งานประกาศพระศาสนา

พระอญญาโกณฑญญะ มผลงานสาคญคอ ใหนายปณณะ บตรของนางมนตานนองสาวของทานบวชในพระพทธศาสนา ซงตอมาไดเปนกาลงสาคญในการชวยประกาศศาสนา โดยมกลบตรบวชในสานกของทานเปนจานวนมาก๕. เอตทคคะ

พระอญญาโกณฑญญะ ไดรบยกยองจากพระสมมาสมพทธเจาวา เลศกวาภกษทงหลาย ผรตตญญ แปลวา ผร ราตร หมายความวารธรรมทองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาตรสสอนกอนใครทงหมด๖. บญญาธการ ( การสรางบารม )

ในกาลแหงพระพทธเจา ทรงพระนามวา ปทมตตระ ทานไดปรารถนา ตาแหนงรตตญญ คอรธรรมกอนใคร แลวไดทาบญมาตลอดจนถงกาลแหงพระพทธเจาทรงพระนามวา วปสส ไดเกดเปนกฎมพ ชอมหากาล ไดถวายทานอนเลศ ๗ ครง จงไดรบเอตทคคะน๗. ปรนพพาน

ในบนปลายชวต ทานไดทลลาพระศาสดาไปจาพรรษาในปาหมพานต ทฝ งสระฉททนต ๑๒ พรรษา เมอใกลจะปรนพพานไดมาทลลาพระศาสดา แลวกลบไปปรนพพาน ณ สถานทนน

นพพานม ๒ อยางคอ สอปาทเสสนพพาน แปลวาดบกเลสมเบญจขนธเหลอ หมายถงพระอรหนตทยงมชวตอย อนปาทเสสนพพาน ดบกเลสดวยเบญจขนธดบดวย หมายถงพระอรหนตทสนชวต ดงนน อนปาทเสสนพพานจงนาจะใชคาวา ปรนพพาน จงไดใชอยางน

*********************************

๒. ประวตพระอรเวลกสสปเถระ

๑. สถานะเดมทานมชอวาตามโคตรวา กสสปะ ตอมาบวชเปนฤษ

ตงอาศรมอยทตาบลอรเวลา จงไดนามวา อรเวลกสสปะ เกดทเมองพารณาส กอนพระผมพระภาคเจาเสดจ

อบต เปนคนวรรณะพราหมณ การศกษา เรยนจบไตรเพท

๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

อรเวลกสสปะ มนองชาย ๒ คน คนรองชอวานทกสสปะ เพราะตงอาศรมอยททางโคงแหงแมนาคงคา คนเลก ชอวา คยากสสปะ เพราะตงอาศรมอยทตาบลคยาสสะ

พนองทง ๓ ตงสานกสอนไตรเพทแกคนทงหลาย อรเวลกสสปะ มบรวาร ๕๐๐ คน นทกสสปะม ๓๐๐ คน คยากสสปะม ๒๐๐ คน ตอมาตรวจดสาระประโยชนในคมภรของตน เหนเพยงแตประโยชนในปจจบนเทานน จงชวนกนออกบวชเปนฤษ บาเพญพรตดวยการบชาไฟ ตงอาศรมอยตามตาบลตาง ๆ ดงกลาวแลว

คร งนน พระศาสดา ทรงสงพระสาวก ๖๐ รป ไปประกาศพระศาสนา สวนพระองคเองเสดจไปแควนมคธ เสดจไปโปรดอร เวลกสสปะ ทรงขออาศยพกในสานกดวย อร เวลกสสปะ ไมเตมใจ จงบอกใหไปพกในโรงบชาไฟ ซงมนาคดรายอยในนน พระศาสดาไดเสดจเขาไปพกตลอดทงคนโดยไมมอนตรายแตอยางใด แตอรเวลกสสปะกยงไมยอมรบ ยงมมานะวาตนเองเหนอกวา พระศาสดาทรงใชอบายวธหลายอยางเพอพสจนใหอรเวลกสสปะรตววาไมไดเปนพระอรหนต ในทสดเขาจงยอมรบความจรง ทงลทธของตน ลอยบรขารชฎลลงในแมน า ทลขอบรรพชาอปสมบทกบพระศาสดา พรอมดวยบรวารทรงอนญาตใหเปนภกษดวยพระวาจาวา พวกเธอจงเปนภกษมาเถด ธรรมอนเรากลาวไวดแลว จงประพฤตพรหมจรรย เพอทาทสดทกขโดยชอบเถด๓. การบรรลธรรม

เมออรเวลกสสปะ พรอมทงบรวาร ลอยบรขารและเครองบชาไปตามสายแมนา นองชายทงสองทราบจงพรอมดวยบรวารพากนมาขอบวชในสานกของพระศาสดา ทรง

อนญาตใหเปนภกษเชนเดยวกบอรเวลกสสปะกบบรวาร จงรวมเปนภกษทงสน ๑๐๐๓ รป ทรงพาภกษเหลานนไปยงคยาสสะตาบล ประทบนงบนแผนหน ทรงใหสมณะทงหมดบรรลพระอรหตดวยอาทตตปรยายเทศนาใจความยอวา ตา ห จมก ลน กาย ใจ เปนของรอนเพราะไฟ ( กเลส ) คอ ราคะ โทสะ โมหะ ความแก ความตาย ความเสยใจ ความคราครวญ ความทกข ความโทมนส ความคบแคนใจ๔. งานประกาศพระศาสนา

พระอร เวลกสสปเถระเป นก าล งสาค ญย ง ในการประดษฐานพระพทธศาสนาในแควนมคธ โดยประกาศตนเปนสาวกของพระศาสดาตอหนาชาวมคธทตดตามพระเจาพมพสารมาเฝาทลฎฐวน ทาใหคนเหลานนหมดความสงสย ตงใจฟงพระธรรมเทศนาจนไดดวงตาเหนธรรม ๑๑ สวน อกหนงสวนตงอยในสรณคมน ตงแตนนมา ชาวมคธไดหนมานบถอพระพทธศาสนาเปนจานวนมาก๕. เอตทคคะพระอรเวลกสสปเถระ ไดรบยกยองจากพระผมพระภาคเจาวาเปนผเลศกวาภกษทงหลาย ผมบรวารมาก๖. บญญาธการในกาลแหงพระพทธเจาทรงพระนามวา ปทมตตระ ( องคท ๑๓ ) ทานไดเหนภกษรปหนงมบรวารมาก จงสรางความดแลวปรารถนาตาแหนงเชนนน พระศาสดาทรงพยากรณวาจะไดสมปรารถนาในศาสนาของพระสมณโคดม๗. ธรรมวาทะ

การบชายญ ลวนแตมงหมายรป เสยง กลน รส และสตร ขาพระพทธเจารวา นนเปนมลทนในขนธทงหลาย จงไมยนดในการ เซนสรวงและการบชายญ๘. ปรนพพาน

พระอรเวลกสสปะ ไดเปนกาลงสาคญชวยพระศาสดาประกาศพระศาสนาในแควนมคธ สดทายไดปรนพพานดวยอนปาทเสสนพพานธาต ดจดวงประทปทโชตชวงชชวาลแลวมอดดบไป

**********************************๓. ประวต พระสารบตรเถระ

๑. สถานะเดมพระสารบตรเถระ ชอเดมวา อปตสสะ เปนชอทบดา

มารดาตงให เพราะเปนบตรของตระกลผเปนหวหนาในอปตสสคาม

บดา ช อ วงคนตพราหมณ มารดา ช อ นางสาร หรอรปสาร

เกดทอปตสสคาม ไมไกลพระนครราชคฤห กอนการอบตแหงพระผมพระภาคเจาของเราทงหลาย๒. มลแหงการบวชในพระพทธศาสนา

อปตสสะมสหายคนหนงช อ โกลตะ เปนบตรของตระกลผเปนหวหนาในโกลตคาม ทงสองมฐานะทางครอบครวเสมอกน จงไปมาหาสและไปเทยวดวยกนเปนประจา

อยมาวนหนง คนทงสองนนกาลงดมหรสพบนยอดเขาในกรงราชคฤห เหนมหาชนประชมกน ไดความสงเวชวา

คนเหลานท งหมด ภายในรอยปเทานนก จะเขาส ปากของมจจราช จงตดสนใจวา ควรแสวงหาโมกขธรรม และเมอจะแสวงหาโมกขธรรมนน ควรไดบรรพชาสกอยางหนง จงพากนไปบวช ในสานกของสญชยปรพาชกพรอมกบมาณพ ๕๐๐ คน

ทงสองนนเรยนลทธของสญชยไดทงหมดโดยเวลาไมนานนก ไมเหนสาระของลทธนน จงไปถามปญหากบสมณพราหมณทเขาสมมตกนวา เปนบณฑตในทนน ๆ สมณพราหมณเหลานน ถกคนทงสองถามแลวแกปญหาไมได แตคนทงสองนนแกปญหาสมณพราหมณทงหลายได เมอเปนอยางนน คนทงสองนน เมอจะแสวงหาโมกขธรรมตอไป จงไดทากตกากนวา ใครบรรลอมตธรรมกอน จงบอกแกอกคนหนง

วนหนง อปตสสปรพาชกไปยงปรพาชการาม เหนพระอสสชเถระเทยวบณฑบาตอยในกรงราชคฤห คดวา บรรพชตผสมบรณดวยมรรยาทอยางน เราไมเคยเหน ชอวาธรรมอนละเอยดนาจะมในบรรพชตน จงเกดความเลอมใสมองดทาน ไดตดตามไปเพอจะถามปญหา

ฝายพระเถระไดบณฑบาตแลว ไปยงโอกาสอนเหมาะสมเพอจะฉนอาหารปรพาชกไดตงตงของตนถวาย เมอพระเถระฉนเสรจแลวไดถามถงศาสดา พระเถระอางเอาพระสมมาสมพทธเจา ปรพาชกถามอกวาศาสดาของทานมวาทะอยางไร พระเถระตอบวาธรรมเหลาใดเกดแตเหต พระตถาคตตรสเหตแหงธรรมเหลานน และเหตแหงความดบแหงธรรมเหลานน พระมหาสมณะตรสอยางน

อปตสสปรพาชก ไดดวงตาเหนธรรม คอบรรลโสดาปตตผล ดวยการฟงธรรมนแลวกลบไปบอกเพอน และแสดงธรรมใหฟง โกลตะกไดดวงตาเหนธรรมเหมอน กนจงพากนไปลาอาจารยสญชยเพอไปเฝาพระศาสดา

พระศาสดาทอดพระเนตรเหนสองสหายพรอมกบบรวารแตไกล ไดตรสวานจะเปนคสาวกชนเลศของเรา ทรงแสดงธรรมตามจรยาแหงบรวารของสหายทงสองใหดารงอยในพระอรหตแลว ไดประทานเอหภกขอปสมปทาแกพวกเขา พรอมกบอปตสสะและโกลตะดวย เมอทงสองบวชแลว ภกษทงหลายเรยก อปตสสะวา สารบตร เรยกโกลตะวา โมคคลลานะ ๓. การบรรลธรรม

พระสารบตรบวชไดกงเดอน (๑๕ วน ) อยในถาสกรขตะ ( สวนมากเรยกสกรขาตา ) กบพระศาสดา เมอพระศาสดาทรงแสดงเวทนาปรคคหสตรแกทฆนขปรพานชกผเปนหลานของตน สงญาณไปตามพระธรรมเทศนาไดบรรลพระอรหตถงทสดแหงสาวกบารมญาณ เหมอนบคคลบรโภคภตทเขาคดมาเพอผอน

พระอครสาวกทงสองบรรลพระอรหต ถงทสดแหงสาวกบารมญาณในทใกลพระศาสดาทงค คอ พระสารบตรฟงเวทนาปรคคหสตรในถาสกรขตะ พระโมคคลลานะฟงธาตกรรมฐานทกลลวาลมตตคาม๔. งานประกาศพระศาสนา

พระสารบตรเถระ นบวาไดเปนกาลงสาคญยงในการชวยพระศาสดาประกาศพระพทธศาสนา มคาเรยกทานวาพระธรรมเสนาบด ซงคกบคาเรยกพระศาสดาวาพระธรรมราชา

ทานเปนทไววางพระทยของพระศาสดามากทสด ดงพระพทธดารสทตรสวาดก อนภกษทงหลาย เธอทงหลาย จงเสพ จงคบ สารบตร และโมคคลลานะเถด ทง ๒ รปนเปนบณฑต อนเคราะหเพอนพรหมจรรย สารบตร เปรยบเหมอนผให กาเนด โมคคลลานะเปรยบเหมอนผบารงเลยงทารกทเกดแลว สารบตรยอมแนะนาในโสดาปตตผล โมคคลลานะยอมแนะนาในผลชนสงขนไป๕. เอตทคคะ

พระสารบตรเถระ ภายหลงจากบรรลพระอรหตแลวเปนผมปญญามากสามารถแสดงธรรมไดใกลเคยงกบพระศาสดา และสามารถโตตอบก าราบปราบปรามพวกลทธ ภายนอกทมาโตแยงคดคานพระธรรมคาสอนในพระพทธศาสนาไดอยางด พระศาสดาจงทรงตงทานไวในตาแหนงพระอครสาวกเบองขวา และเอตทคคะวา เลศกวาภกษทงหลายผมปญญามาก ดงพระพทธดารสวา ดกอนภกษทงหลาย สารบตรนเปนผเลศกวาภกษทงหลายผมปญญามาก๖. บญญาธการ

เมอพระสมมาสมพทธเจา พระนามวา อโนมทสส เสดจอบตในโลก พระสารบตรเกดในตระกลพราหมณมหาศาล ไดเหนพระนสภเถระ พระอครสาวกเบองขวาของพระองคไดกลาวอนโมทนา อาสนะดอกไม แกดาบสทงหลาย มความเลอมใส ปรารถนาฐานนดรนนในใจวา โอหนอ แมเรากพงเปนพระสาวกของพระพทธเจาองคหนงในอนาคตเหมอนพระนสภเถระน จงถวายบงคมพระศาสดา แลวกระทาความปรารถนาอยางนน พระศาสดาทรงเหนวา ความปรารถนาของเขาจะสาเรจ โดยไมมอนตราย จงพยากรณวา เมอเวลาลวงไปหนง

อสงไขยยงดวยแสนกปแตกปนไป จกไดเปนอครสาวกของพระโคดมสมมาสมพทธเจา มนามวาสารบตร ทานไดบาเพญบารม มทานเปนตน มาตลอดมไดขาดจนชาตสดทายไดถอปฏสนธในครรภของนางรปสารในอปตสสคาม ไมไกลจากพระนครราชคฤห และไดรบเอตทคคะตามความปรารถนาทกประการ๗. ธรรมวาทะ

คนททนของหนกไวบนศรษะตลอดเวลา ตองลาบากดวยภาระ ฉนใด ภาระทเราแบกอยก ฉนนน

เราถกไฟ ๓ กอง เผาอย เปนผแบกภาระคอภพ เหมอนยกภเขาพระสเมรมาวางไวบนศรษะ ทองเทยวไปในภพ

คนผมใจตา เกยจคราน ทงความเพยรมสตะนอย ไมมมารยาท อยาไดสมาคมกบเรา ในททกสถาน ในกาลทกเมอ

สวนคนผมสตะมาก มป ญญา ตงม นในศลเปนผประกอบดวยความสงบใจ ขอจงตงอยบนกระหมอมของเราตลอดเวลา๘. ปรนพพาน

พระสารบตรเถระปรนพพานกอนพระศาสดา โดยไดกลบไปปรนพพานทบานเกดของทาน กอนปรนพพาน ทานไดไปทลลาพระศาสดาแลวเดนทางไปกบพระจนทเถระนองชาย ไดเทศนาโปรดมารดาของทานใหบรรลโสดาปตตผล แลวปรนพพานดวยโรคปกขนทกาพาธ พระจนทเถระพรอมดวยญาตพนองทาฌาปนกจสรระของทานแลวเกบอฐธาตไปถวายพระศาสดา ทเชตวนมหาวหาร เมองสาวตถ ทรงโปรดใหกอเจดยบรรจอฐธาตของทานไวทเชตวนมหาวหารนน

****************************************๔. ประวต พระโมคคลลานเถระ

๑. สถานะเดมพระโมคคลลานเถระ ชอเดมวา โกลตะ เปนชอทบดา

และมารดาตงให เพราะเปนบตรของตระกลผเปนหวหนาในโกลตคาม

บดา ไมปรากฏชอ กลาวเพยงวาเปนหวหนาในโกลตคาม

มารดา ชอโมคคลล หรอ มคคล ทงคเปนวรรณะพราหมณ

เกดท บานโกลตคาม ไมไกลจากนครราชคฤห กอนการอบตแหงพระผมพระภาคเจาของเราทงหลาย (แกกวาพระพทธเจา)๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

โกลตะมสหายทรกใครสนทสนมกนมากคนหนงชอ อ ปตสสะ เปนบตรของตระกลผเปนหวหนาในอปตสสคาม ไปมาหาสและเทยวดวยกนเปนประจา

อยมาวนหนง สหายทงสองนนกาลงดมหรสพบนยอดเขาในกรงราชคฤห เหนมหาชนมาประชมกนเพอชมมหรสพ จงเกดความคดขนโดยแยบคาย วาคนเหลานทงหมดภายในรอยปเทานนกจะเขาสปากของมจจราช จงทาการตดสนใจวา เราทงสองควรแสวงหาโมกธรรมและเมอจะแสวงหาโมกขธรรมนน ควรไดบรรพชาสกอยางหนง จงพากนไปบวชในสานกของสญชยปรพาชก พรอมกบมาณพ ๕๐๐ คน โกลตะ

พรอมกบสหายเรยนลทธของสญชยไดทงหมดโดยเวลาไมนานนก ไมเหนสาระของลทธนน รสกเบอหนาย จงคดแสวงหาโมกขธรรมตอไป โดยทากตกากนวาใครบรรลอมตธรรมกอน จงบอกแกอกคนหนง อปตสสปรพาชกไดฟงธรรมจากพระอสสชเถระ ไดดวงตาเหนธรรม คอบรรลโสดาปตตผล จงกลบมาบอกโกลตะผเป นสหายและแสดงธรรมใหฟงโกลตะไดดวงตาเหนธรรม คอบรรลโสดาปตตผลเชนเดยวกนจงพากนไปลาอาจารยสญชยเพอไปเฝาพระศาสดาพระศาสดาทอดพระเนตรเหนทงสองสหายพรอมกบบรวารแตไกล ไดตรสวา นจะเปนคสาวกชนเลศของเรา ทรงแสดงธรรมตามจรยาแหงบรวารของสหายทงสองใหดารงอยในพระอรหตแลว ไดประทานเอหภกขอปสมปทาแกพวกเขาวา เธอทงหลายจงเปนภกษมาเถด ธรรมอนเรากลาวไวดแลว เธอทงหลาย จงประพฤตพรหมจรรย เพอทาทสดทกขโดยชอบเถด๓. การบรรลธรรม

ทานพระมหาโมคคลลานเถระ บวชได ๗ วน เขาไปอาศยบานกลลวาลคามในมคธรฐ บาเพญสมณธรรม ถกถนมทธะ คอความทอแทและความโงกงวงครอบงาไมสามารถบาเพญสมณธรรมได พระศาสดาไดเสดจไปโปรดใหสลดใจ ดวยพระดารสม อาทวา โมคคลลานะ ความพยายามของเธอ อยาไดไรผลเสยเลย แลวสอนธาตกรรมฐาน ใหทานพจารณารางกายแยกออกเปนธาต ๔ คอ ปฐว ธาตดน อาโป ธาตนา เตโช ธาตไฟ วาโย ธาตลม เนอและหนงเปนตนเปนธาตดน เลอดเปนตนเปนธาตนา ความอบอนในรางกายเปนธาตไฟ ลมหายใจเปนตนเปนธาตลม แตละสวนนไมใชเราไมใชของเรา และไมใชตวตนของเรา ทานกาจดความทอแทและความโงก

งวงไดแลว สงใจไปตามกระแสเทศนา ไดบรรลมรรคทง ๓ เบองบนโดยลาดบแหงวปสสนาแลว ถงทสดแหงสาวกบารมญาณในขณะไดบรรลผลอนเลศ คอ อรหตผล๔. งานประกาศพระศาสนา

พระมหาโมคคลลานเถระทางานประกาศพระศาสนาสมพนธเปนอนดกบพระสารบตรเถระ ผเปนพระอครสาวกเบองขวา ดงจะเหนไดจากพระพทธดารสทตรสวา

ดกอนภกษทงหลาย สารบตรเปรยบเหมอนมารดาผใหกาเนดแกบตร โมคคลลานะเปรยบเหมอน นางนมผเลยงทารกทเกดแลว สารบตรยอมแนะนาใหตงอยในโสดาปตตผล โมคคลลานะยอมแนะนาใหตงอยในคณทสงขนไป ๕. เอตทคคะ

พระมหาโมคคลลานเถระ เมอสาเรจพระอรหตแลว เปนผมฤทธมาก สามารถทองเทยวไปยงเทวโลกและในนรกได ปราบผรายทงหลาย เชน นนโทปนนทนาคราชเปนตนได จงไดรบการยกยองจากพระศาสดา วาเปนผเลศกวาภกษทงหลายในทางเปนผมฤทธ๖. บญญาธการ

ในอดตกาลนานหนงอสงไขยกบอกแสนกป ในพทธปบาทกาลแหงพระพทธเจาทรงพระนามวา อโนมทสส พระมหาโมคคลลานะบงเกดในตระกลคหบดมหาศาลชอสรวฒนกฏมพ มสหายชอสรทมาณพ

สรทมาณพ ออกบวชเปนดาบสไดทาบญแลวปรารถนาตาแหนงอครสาวกท ๑ ในศาสนาของพระสมณโคดม และไปชวนสรวฒนกฏมพใหปรารถนาตาแหนง สาวกท ๒ สรวฒนกฏมพไดตกลงตามนน แลวไดถวายมหาทานแกพระพทธเจา

และพระสาวกเปนเวลา ๗ วน วนสดทายไดถวายผามราคามาก แลวปรารถนาตาแหนงอครสาวกท ๒ เขาไดทากศลกรรมตลอดมา จนถงชาตสดทาย เกดในครรภของนางโมคคลลพราหมณ มช อวาโมคคลลานะ ออกบวชในพระพทธศาสนาแลว ไดรบตาแหนงอครสาวกตามปรารถนาทตงไว๗. ธรรมวาทะ

ไฟไมไดตงใจเลยวา เราจะเผาไหมคนโงเขลา คนโงเขลาตางหากเขาไปหาไฟทกาลงลกอยแลวใหไฟไหมตนเอง ด กอนมารผใจบาป ทานเขาไปหาพระพทธเจาแลวเผาตวของทานเอง เหมอนกบคนโงทไปจบไฟ ดกอนมารผใจบาป ทานเขาไปหาพระพทธเจา แตกลบไดบาปกลบมาซายงเขาใจผดวา ไมเหนจะบาปอะไร ( บาปแลวยงโงอก )๘. ปรนพพาน

พระมหาโมคคลลานเถระ ปรนพพานทตาบลกาฬศลา แควนมคธ กอนพระศาสดา แตภายหลงพระสารบตร ๑๕ วน พระศาสดาเสดจไปทาฌาปนกจแลวใหนาอฐธาตมากอเจดย บรรจไวทใกลประตเวฬวนวหาร

*****************************************

๕. ประวต พระมหากสสปเถระ

๑. สถานะเดมพระมหากสสปเถระ ชอเดมวา ปปผล เปนชอทบดา

และมารดาตงให แตมกเรยกกนตามโคตรวา กสสปะบดาช อ กปละ มารดาไมปรากฎช อ เป นวรรณะ

พราหมณตระกลมหาศาลเชอสายกสสปโคตร

ทานเกดทหมบานพราหมณ ชอมหาตตถะ ตงอยในเมองราชคฤห ภายหลงพระมหาบรษเสดจอบต๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

พระมหากสสปเถระ เปนลกพราหมณมหาศาล บดาและมารดาจงตองการผสบเชอสายวงคตระกล ไดจดการใหแตงงานกบหญงสาว ธดาพราหมณมหาศาลเหมอนกน ชอ ภททกาปลาน ในขณะทานมอายได ๒๐ ป นางภททกาปลานมอายได ๑๖ ป แตเพราะทงคจตมาจากพรหมโลกและบาเพญเนกขมมบารมมา จงไมยนดเร องกามารมณเหนโทษของการครองเรอนวา ตองคอยเปนผรบบาปจากการกระทาของผอน ในทสดทงสองไดตดสนใจออกบวชโดยยกทรพยสมบตทงหมดใหแกญาตและบรวาร พวกเขาไดไปซอผากาสาวพสตรและบาตรดนจากตลาด ตางฝายตางปลงผมใหแกกนเสรจแลวครองผากาสาวพสตรสะพายบาตร ลงจากปราสาทไปอยางไมมความอาลย

เมอปปผลและภททกาปลานเดนทางไปดวยกนไดระยะหนงแลวปรกษากนวาการปฏบตเชนน ทาให ผพบเหนตเตยนได เปนการไมสมควร จงแยกทางกน นางภททกาปลานไปถงสานกนางภกษณแหงหนง แลวบวชเปนนางภกษณภายหลงไดบรรลพระอรหตผล

เมอทงสองคนแยกทางกน พระศาสดาประทบอยทพระคนธกฏ วดเวฬวนทรงทราบถงเหตนน จงไดเสดจไปประทบนงทโคนตนพหปตตนโครธ ระหวางเมองราชคฤหกบเมองนาลนทา เพอรอรบการมาของเขา ตนนโครธนนมลาตนสขาว ใบสเขยวผลสแดง ปปผลเหนพระองคแลวคดวา ทานผน จกเปนศาสดาของเรา เราจกบวชอทศพระศาสดาองคน

จงนอมตวลงเดนเขาไปหา ไหว ๓ คร ง แลวกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคเจาจงเปนศาสดาของขาพระองค ขาพระองคเปนสาวก ลาดบนน พระศาสดาไดบวชใหทานดวยทรงประทานโอวาท ๓ ขอ คอ

๑. ดกอนกสสปะ เธอพงศกษาวา เราจกเขาไปตงความละอาย และความเกรงใจในภกษทงทเปน เถระ ปานกลาง และบวชใหม

๒. ธรรมใดเปนกศล เราจกเงยโสตลงฟงธรรมนน พจารณาเนอความนน (ของธรรมนน )

๓. เราจกไมทงกายคตาสต คอพจารณารางกาย เปนอารมณ ( อยเสมอ )

วธบวชอยางนเรยกวา โอวาทปฏคคณปสมปทา แปลวา การบวชดวยการรบโอวาท๓. การบรรลธรรม

ครนบวชใหทานเสรจแลว พระศาสดาทรงใหทานเปนปจฉาสมณะเสดจไปตามทางไดหนอยหนง ทรงแวะขางทาง แสดงอาการจะประทบนง พระเถระทราบดงนนจงปผาสงฆาฏอนเปนแผนผาผนเกาของตน เปน ๔ ชน ทโคนตนไมแหงหนง พระศาสดาประทบนงบนสงฆาฏนนเอาพระหตถลบผาพลางตรสวา กสสปะ สงฆาฏอนเปนแผนผาเกาผนนของเธอ ออนนม พระเถระรความประสงคจงกราบทลวา ขอพระผมพระภาคเจา จงทรงหมผาสงฆาฏนเถด พระเจาขา แลวเธอจะหมผาอะไร พระศาสดาตรสถาม พระเถระกราบทลวา เมอไดผาสาหรบหมของพระองค ขาพระองคจกหมไดพระเจาขา พระศาสดาไดทรงประทานผาหมของพระองคแกพระเถระ ๆ ไดหมผาของพระศาสดา มไดทาความถอตววา เราจะไดจวรเครอง

ใชสอยของพระพทธเจาแตคดวาตงแตนไปเราจะทาอะไรใหดกวานอก จงไดสมาทานธดงค ๑๓ ขอ ในสานกพระศาสดา หลงจากบวชได ๘ วน กไดบรรลพระอรหตพรอมดวยปฏสมภทา๔. งานประกาศพระศาสนา

พระมหากสสปเถระ เปนพระสนโดษมกนอย ถอธดงคเปนวตร ธดงค ๓ ขอทถอตลอดชวตคอ ๑. ทรงผาบงสกลเปนวตร ๒. เทยวบนฑบาตเปนวตร ๓. อยปาเปนวตร การเผยแผพระพทธศาสนา ของทานจงไปในทางเปนแบบอยางทดของคนรนหลงมากกวาการแสดงธรรม ทานไดแสดงคณแหงการถอธดงคของทานแกพระศาสดา ๒ ประการคอ

๑. เปนการอยเปนสขในปจจบน๒. เพออนเคราะหคนรนหลง จะไดถอปฏบตตามพระศาสดาทรงประทานสาธการแกทาน แลวตรสวา

เธอไดปฏบตเพอประโยชนและความสขแกตนแกชนเปนอนมาก ทรงสรรเสรญทานวา เปนผมกนอย สนโดษ ตรสสอนภกษทงหลายใหถอเปนแบบอยาง ดงน

๑. กสสปะ เขาไปสตระกล ชกกายและใจออกหางประพฤตตนเปนคนใหมไมคนเคยอยเปนนตย ไมคะนองกายวาจาใจ จตไมของอยในสกลนน เพกเฉย ตงจตเปนกลางวา ผใครลาภจงไดลาภ ผใครบญ จงไดบญ ตนไดลาภมใจฉนใด ผอนกมใจฉนนน

๒. กสสปะ มจตประกอบดวยเมตตา แสดงธรรมแกผอน

๓. ทรงสงสอนภกษใหประพฤตดประพฤตชอบ โดยยกทานพระมหากสสปะเปนตวอยาง

งานประกาศพระศาสนาทส าคญทสดของพระมหากสสปเถระ คอเปนประธานการทาสงคายนาพระธรรมวนยครงแรก เมอพระพทธเจาเสดจดบขนธปรน พพานแลว ปฐมสงคายนาน มความสาคญมากไดชวยรกษาคาสอนขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาใหดารงมนคงมาจวบถงทกวนน๕. เอตทคคะ

พระมหากสสปเถระ ได รบการสรรเสรญจากพระศาสดาเปนตนวา เปรยบเสมอนดวยพระจนทร เขาไปยงตระกลทงหลายไมคะนองกาย ไมคะนองจต เปนผใหมอยเปนนตย ไมเยอหยง วนหนง เมอประทบนง ในทามกลางหมพระอรยเจา ทรงตงพระเถระไวในตาแหนงผเลศแหงภกษทงหลาย ผทรงธดงคและกลาวสอนธดงควา ภกษทงหลาย กสสปะน เปนผเลศแหงภกษสาวกทงหลายของเรา ผทรงธดงคและกลาวสอนธดงค๖. บญญาธการ

นบยอนหลงไปแสนกปแตกปน พระพทธเจาทรงพระนามวา ปทมตตระ ไดเสดจอบตในโลก พระมหากสสปเถระนไดเกดเปนกฏมพนามวา เวเทหะ ในพระนครหงสวดนบถอรตนตรย ไดเหนพระสาวกผเลศทางธดงคนามวา มหานสภเถระ เลอมใสในปฏปทาของทาน จงนมนตพระปทมตตรพทธเจา พรอมพระสงฆมาถวายภตตาหารแลวตงความปรารถนาตาแหนงนน ไดกระทาบญกรรมตาง ๆ มาตลอดหลายพทธนดร ในชาตสดทายไดมาเกดเปนพระมหากสสปเถระ ไดรบตาแหนงสมดงปรารถนาทกประการ๗. ธรรมวาทะ

ผใดไมมความเคารพในเพอนพรหมจรรย ผนนยอมอยหางพระสทธรรมเหมอนแผนดนทอยหางจากฟา

ผมหรและโอตตปปะประจาใจตลอดเวลา ประพฤตพรหมจรรยยอมงอกงามภพใหมยอมไมม

ภกษผฟงซานงอนแงน ถงจะหมผาบงสกลกไมงาม ไมตางจากลงหมหนงเสอ

ภกษผไมฟงซานมนคง มปญญา สารวมอนทรยหมผาบงสกล ยอมงามเหมอนราชสห บนยอดขนเขา๘. ปรนพพาน

พระมหากสสปเถระ เมอทาสงคายนาพระธรรมวนยเรยบรอยแลว ไดจาพรรษาอยทเวฬวนาราม มอายประมาณ ๑๒๐ ป จงปรนพพาน ณ ระหวางกลางกกกฏสมปาตบรรพตทง ๓ ลก ในกรงราชคฤห

******************************************

๖. ประวต พระมหากจจายนเถระ

๑. สถานะเดมพระมหากจจายนเถระ เดมชอวา กญจนมาณพ เปน

ชอทมารดาตงให เพราะทารกนนมผวกายเหมอนทองคา แตคนทวไปเรยกตามโคตรวา กจจานะ หรอ กจจายนะ

บดา ชอตรฏวจฉะ มารดาไมปรากฏชอ เปนวรรณะพราหมณ กจจายนโคตร บดาเปนปโรหตของพระเจาจณฑปชโชต

เกดทเรอนปโรหต ของพระเจาจณฑปชโชต ในกรงอชเชน แควนวนต ครนบดาถงแกกรรม ไดรบตาแหนงปโรหตแทน๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

พระเจาจนฑปชโชตไดทรงสดบวา พระพทธเจาทรงอบตขนในโลก จงสงกจจายนะปโรหตไป เพอทลอาราธนาพระศาสดาวา ทานอาจารย ทานจงไปทพระอารามนนแลว ทลนมนตพระศาสดามาในวงน ทานปโรหตนนพรอมกบบรวารอก ๗ คน เดนทางออกจากนครอชเชนไปยงพระนครสาวตถเพอเฝาพระพทธเจาทพระเชตวนมหาวหารพระพทธเจาไดทรงแสดงธรรมแกพวกเขา กจจายนปโรหต พรอมกบคนทง ๗ ไดบรรลอรหตผลพรอมปฏสมภทา ๔ แลว พรอมกบคนทง ๗ ไดทลขอบรรพชาอปสมบทกบพระศาสดา ลาดบนนพระศาสดาทรงเหยยดพระหตถตรสวา พวกเธอจงเปนภกษ มาเถด ขณะนนเอง พวกเขาไดมผมและหนวด ยาวประมาณ ๒ องคล ทรงบาตรและจวรอนสาเรจดวยฤทธ ไดเปนเหมอนพระเถระบวชมา ๖๐ พรรษา ทง ๗ องคไดบรรลพระอรหตผลกอนบวช๓. งานประกาศพระพทธศาสนา

พระมหากจจายนเถระ ทาประโยชนของตนใหสาเรจอยางนแลว วนหนงจงกราบทลพระศาสดาวา ขาแตพระองคผเจรญ พระเจาจณฑปชโชต ปรารถนาจะไหวพระบาทและฟงธรรมของพระองค พระเจาขา พระศาสดาตรสวา กจจายนะ เธอนนแหละจงไปในวงนน เมอเธอไปถงแลวพระราชาจกทรงเลอมใส พระเถระพรอมกบภกษอก ๗ รป ไดไปยงพระราชวงนนตามพระบญชาของพระศาสดา ไดท าใหพระราชาทรง

เลอมใส แลวไดประดษฐานพระพทธศาสนาไวในอวนตชนบทเรยบรอยแลว จงไดกลบมาเฝาพระศาสดาอก

เมอองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา เสดจดบขนธปรนพพานแลว พระมหากจจายนะเถระ อยท ป าไมคนธา แขวงมธรราชธาน พระเจามธรราชอวนตบตรเขาไปหาตรสถามถงเรองทพวกพราหมณถอวา วรรณะพราหมณประเสรฐทสด วรรณะอนเลว วรรณะพราหมณขาว วรรณะอนดา วรรณะพราหมณเปนบตรของพระพรหม เกดจากปากพรหม อนพระพรหมสรางเปนทายาทของพระพรหม

พระเถระตอบวา นนเปนเพยงคาโฆษณาเทานน แลวไดอธบายใหพระเจามธรราช อวนตบตร ยอมรบวา วรรณะทง ๔ เสมอกนตามความจรงทปรากฏ ๕ ประการ คอ

๑. วรรณะใดมงม วรรณะอนกยอมเปนคนรบใช๒. วรรณะใดประพฤตช วทางกาย วาจา และใจ

วรรณะนนเมอตายไป ยอมตกนรกเสมอกน๓. วรรณะใดเวนจากการประพฤตชวทางกาย วาจา

และใจ วรรณะนนเมอตายไปยอมเขาถงสคตโลกสวรรคเหมอนกน

๔. วรรณะใดประพฤตผด เชน ลกขโมย คดโกง ประพฤตผดในกามเปนตน วรรณะนน ตองถกลงโทษเหมอนกน

๕. วรรณะใดออกบวชประพฤตดปฏบตชอบ กมผอภวาทตอนรบนมนตใหนงบนอาสนะ นมนตใหรบปจจย ๔ หรอไดรบความคมครองอนเปนธรรมเสมอกน๔. เอตทคคะ

พระมหากจจายนเถระ เปนผฉลาดสามารถในการอธบายคาทพระศาสดาตรสไวโดยยอใหพสดาร ไดตรงตามพทธประสงคทกประการ เชน ครงหนง พระศาสดาทรงแสดงภทเทกรตตสตรโดยยอ แลวเสดจลกจากอาสนะเขาสวหารทประทบ ภกษทงหลายยงไมเขาใจเนอความ จงอาราธนาพระเถระอธบายใหฟง พระเถระอธบายขยายความแหงพระสตรนนโดยพสดารแลวบอกวา ถารปใดยงไมแนใจกขอใหไปทลถามพระศาสดา ภกษทงหลายไปกราบทลถามพระศาสดาตามททานไดอธบาย พระศาสดาทรงสรรเสรญทานแลวตรสวา ดกอนภกษทงหลาย กจจายนะ เปนคนมปญญา ถาพวกเธอถามเนอความนนกบเรา แมเรากตองแกอยางนนเหมอนกน เนอความแหงธรรมทเราแสดงไวมความหมายอยางนนแหละ เธอทงหลายจงทรงจาเนอความนนไวเถดเพราะฉะนน ทานจงไดรบแตงตงจากพระศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผอธบายเนอความยอใหพสดาร ดวยพระดารสวา ดกอนภกษทงหลาย มหากจจายนะเปนเลศกวาภกษสาวกทงหลายของเรา ผจาแนกเนอความทเรากลาวไวโดยยอใหพสดาร๕. บญญาธการ

ในกาลแหงพระพทธเจา ทรงพระนามวา ปทมตตระ ทานไดเกดในตระกลคหบดมหาศาล พอเจรญวยแลว วนหนงไดฟงธรรม ในสานกพระศาสดาเหน

พระภกษรปหนงซงพระศาสดาทรงตงไวในตาแหนงจาแนกเนอความ ทตรสไวโดยยอใหพสดาร เกดกศลฉนทะปรารถนาตาแหนงนนบาง จงได ตงปณธานทาบญมทานเปนตนไวเปนอนมากหลายพทธนดร จนมาถงพทธปบาทกาล

แหงพระพทธเจาของเราทงหลายน จงไดถงทสดแหงสาวกบารมญาณ สมปณธานทไดตงเอาไว๖. ธรรมวาทะวรรณะใดมงม วรรณะอนกยอมเปนคนรบใช

วรรณะใดประพฤตชวทางกาย วาจา และใจ วรรณะนนเมอตายไป ยอมตกนรกเสมอกน

วรรณะเวนจากการประพฤตชวทางกาย วาจา และใจ วรรณะนนเมอตายไปยอมเขาถงสคต โลกสวรรคเหมอนกน

วรรณะใดประพฤต ผ ด เชน ล กขโมย คดโกง ประพฤตผดในกามเปนตน วรรณะนนตองถกลงโทษเหมอนกน

วรรณะใดออกบวชประพฤตดปฏบตชอบ กมผอภวาทตอนรบ นมนตใหนงบนอาสนะ นมนตใหรบปจจย ๔ หรอไดรบความคมครองอนเปนธรรมเสมอกน

๗. ปรนพพานพระมหากจจายนเถระนพพานภายหลงพระศาสดา ตาม

หลกฐานในมธรสตรวา พระเจามธรราช ตรสสรรเสรญพระธรรมเทศนาของทานแลวตรสถามวา ขณะนพระผมพระภาคเจาประทบอยทไหน ทานกราบทลวา ปรนพพานแลว

**************************************

๗. ประวต พระโมฆราชเถระ

๑. สถานะเดม

พระโมฆราชเถระ เชอเดม โมฆราช วรรณะพราหมณ เปนชาวโกศล เพราะมโรคประจาตวทรกษาไมหาย ไดรบความทกขทรมานมาก แมจะเปนคนใหญโตและมทรพยสมบตมากมายกชวยไมได จงไดช อวา โมฆราช แปลวา ราชาผหาความสขไมได

เพราะทานไดเหนโทษของรางกาย จงออกบวชเปนฤาษมอบตวเปนศษยของพราหมณพาวร พราหมณพาวรนนมศษยเปนจานวนมาก ทานกลาววามถง ๑๖,๐๐๐ คน แตทเปนศษยผใหญมอย ๑๖ คน คอ อชตะ ตสสะเมตเตยยะ ปณณกะเมตตค โธตกะ อปสวะ นนทะ เหมกะ โตเทยยะ กปปะ ชตกณณ ภทราวธ อทยะ โปสาละ โมฆราช ปงคยะ๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

พราหมณพาวรไดทราบขาววา พระสทธตถกมารเสดจออกบรรพชา ปฏญาณวาเปนผตรสรเองโดยชอบ สนใจใครจะสอบสวนหาความจรง จงเรยกศษยทง ๑๖ คนม อชตะเปนหวหนา ผกปญหาใหคนละหมวด สงไปเฝาพระศาสดาซ งประทบอยทปาสาณเจดย เพอทลถามปญหา ศษยทง ๑๖ คน ไดปฏบตตามคาของอาจารยเมอพระศาสดาแกปญหาของพวกเขาจบลง ๑๕ คนไดบรรลพระอรหตผล สวนปงคยมาณพไดบรรลเพยงโสดาปตตผล เพราะจตใจสบสนไมแนวแน หวงแตพราหมณพาวร ผทเปนทงลงและอาจารย ไมไดสงญาณตามเทศนาโดยตลอด

เฉพาะโมฆราชมาณพไดทลถามปญหาวา ขาพระองคจะพจารณาเหนโลกอยางไร มจจราชจงจะไมเหน พระศาสดาไดตรสตอบวา ดก อนโมฆราช ท านจงเป นผ มสต ทกเม อ พจารณาเหนโลกโดยความเปนของวางเปลา ถอนความเหนวา

ตวตนเสย บคคลพงขามพนมจจราชไปไดดวยอบายเชนน ทานพจารณาเหนโลกอยางน มจจราชจงจะไมเหน

เมอโมฆราชมาณพฟงพระศาสดาแกปญหาจบลง จตของเขากหลดพนจากอาสวะทงปวง ไมถอมนดวยอปาทาน จงได ทลของบรรพชาอปสมบทกบพระศาสดาวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอขาพระองค พงไดบรรพชาอปสมบทในสานกของพระผมพระภาค พระศาสดาตรสแกเขาวา เธอจงเปนภกษมาเถด ธรรมวนยเรากลาวไวดแลว เธอจงประพฤตพรหมจรรยเถด ทานไดบรรลพระอรหตผลกอนบวช๓. งานประกาศพระศาสนา

นบวาทานเปนกาลงสาคญรปหนง ในการประกาศพระศาสนาดวยปฏปทาปอน ๆ ของทานในขณะททานยงมชวตอยและเปนทฏฐานคตแกคนทเกดมาภายหลงเมอทานปรนพพานแลว๔. เอตทคคะ

พระโมฆราชเถระน ตงแตบวชในพระพทธศาสนา ไดใชจวรทปอนมาตลอด ตอมาพระศาสดาประทบอยทพระเชตวน ทรงตงพระเถระทงหลายไวในฐานนดรตาง ๆ ไดตงทานไวในตาแหนงทเลศกวา ภกษทงหลาย ผทรงจวรอนเศราหมองในศาสนาของพระองค๕. บญญาธการ

พระโมฆราชเถระ ไดสรางสมคณความดทเปนเหตแหงนพพานมาสนกาลนานในสมยพระพทธเจาทรงพระนามวา ปทมตตระ ไดเหนพระศาสดาทรงตงภกษรปหนงไวในตาแหนงทเลศกวาภกษทงหลาย ผทรงจวรบงสกล จงไดสรางสมคณความดแลวปรารถนาตาแหนงนน ไดทาบญมาตลอดหลาย

พทธนดร จนชาตสดทายไดถอกาเนดในเรอนพราหมณในพระนครสาวตถ กอนทพระทศพลของเราทงหลายจะเสดจอบต และไดถงฝ งแหงสาวกบารมญาณตามปณธานทไดตงเอาไวดงกลาวแลว๖. ธรรมวาทะ

เพราะกรรมคอการเอาไฟเผาลนพนหอฉน เราจงถกทกขเวทนาเบยดเบยนไหมในนรกพนป

ดวยเศษกรรมนนทยงเหลอ เราเกดเปนมนษย ตองมรอยตาหนในรางกายถง ๕๐๐ ชาต

เพราะอานาจของกรรมนน เราเปนโรคเรอนอยางหนก เสวยมหนตทกขถง ๕๐๐ ชาต๗. ปรนพพาน

พระโมฆราชเถระ คร นบรรลพระอรหตผลอนเป นประโยชนตน และไดชวยพระศาสดาประกาศพทธศาสนาตามความสามารถแลว กไดปรนพพานไปตามสจธรรมของชวต

*************************************

๘. ประวต พระราธเถระ

๑. สถานะเดมพระราธเถระ ชอเดม ราธมาณพ บดามารดาตงใหบดาและมารดา เป นคนวรรณะพราหมณ แตไม

ปรากฏชอในตานานเกดทบานพราหมณ ในเมองราชคฤห

๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

พระราธเถระ ในสมยเปนฆราวาส บตรและภรรยาไมนบถอ ไมเลยงด จงเขาวดตงใจวาจะบวชแลวอยรอวนตายไปวน ๆ หนง ไดขอบวชกบพระเถระทงหลาย แตไมมใครบวชให

วนหนง พระศาสดาทรงตรวจดสตวโลกในเวลาใกลรงอนเปนพทธกจอยางหนง ทรงเหนพราหมณนนเขาไปในขายแหงพระญาณ ไดเสดจไปโปรดตรสถามวา พราหมณทานกาลงทาอะไร เขากราบทลวา ขาพระองคกาลงทาวตรปฏบตภกษทงหลายอยพระเจาขา ตรสถามตอวา เธอไดรบการสงเคราะหจากภกษเหลานนหรอ เขาทลวาไดพระเจาขา ไดเพยงอาหาร แตทานไมบวชใหขาพระองค

พระศาสดารบสงใหประชมภกษสงฆเกยวกบเร องนน แลวตรสถามวาใครระลกถงอปการะของพราหมณนไดบาง พระสารบตรเถระกราบทลวา ทานระลกไดคร งหนงเมอทานเทยวบณฑบาต ในพระนครราชคฤห พราหมณนไดแนะนาใหคนถวายขาวทานทพพหนง พระศาสดาทรงประทานสาธการแกทานแลว ตรสวา สารบตร เธอเปนสตบร ษทมความกตญญกตเวท แลวทรงมอบหมายใหพระสารบตร เปนพระอปชฌายบวชใหราธพราหมณนน

การบวชใหราธพราหมณน ตรสใหยกเลกวธอปสมบทดวยไตรสรณคมน มาเปนการบวชโดยสงฆรบผดชอบ ซงตองมพระภกษอยางตาทสด ๕ รปประชมกนจงบวชได โดยแบงกนทาหนาท ๓ ฝาย คอ ๑. เปนพระอปฌาย ๑ รป ๒. เปนพระกรรมวาจาจารยและพระอนสาวนาจารยอยางละ ๑ รป ๓. นอกนนรวมรบรวาการบวชนนถกตองหรอไม การบวชวธ

น เรยกวา ญตตจตตถกรรมอปสมปทา แปลวาการบวชดวยกรรมมญตตเปนท ๔ หมายความวา มการตงญตต คอการประกาศใหสงฆทราบ ๑ ครง มอนสาวนา คอการบอกใหสงฆตรวจสอบวาการบวชนนถกตองหรอไม ๓ ครง พระราธเถระ เปนรปแรกในพระพทธศาสนาทบวชดวยวธน๓. การบรรลธรรม

พระราธเถระ คร นบวชแลว ถงแมจะเปนพระผเฒา เปนหลวงตา แตกเปนผวางายใครศกษา ใครแนะนาสงสอนอยางไรไมเคยโกรธ ยอมรบฟงและปฏบตตามดวยความเคารพ แตเพราะทานมบญนอย ทงอาหาร ทงทอยอาศย จงมกไมพอแกการดารงชวต จงตกเปนภาระของพระอปฌาย ตองชวยสงเคราะหตลอดมา วนหนงทานเขาไปเฝาพระศาสดาทลขอใหแสดงธรรมยอ ๆ พอใหทานเกดกาลงใจยนดในวเวกไมประมาทและมความเพยร เพอความพนทกข

พระศาสดาตรสวา ราธะ ขนธ ๕ คอ รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณเปนมาร เธอจงละความกาหนดดวยอานาจความพอใจรกใครในขนธ ๕ นนเสย ทานรบพทธโอวาทแลวจารกไปกบพระอปชฌาย พยายามปฏบตตามพระโอวาทนน ไมนานกไดสาเรจพระอรหตผลพรอมดวยปฏสมภทา ๔๔. งานประกาศพระศาสนา

พระราธเถระบวชในพระพทธศาสนา เมอทานเปนผเฒาแกมากแลว คงชวยงานพระศาสนาดวยกาลงกาย กาลงวาจาเหมอนรปอนไมได แตทานไดชวยประกาศพระศาสนาดวยปฏปทาทดงามของทาน ดวยความเปนผวางาย ใครแนะนาสงสอนอะไรยนดรบฟงดวยความเคารพ ไมเคยโกรธ เปนเหตให

พระศาสดานาทานมาเปนอทาหรณสงสอนภกษทงหลายวา ด กอนภกษทงหลาย ธรรมดาภกษควร เปนผวางายเหมอนราธะ แมอาจารยชโทษ กลาวสอนอยกไมควรโกรธ ควรเหนบคคลผใหโอวาท เหมอนบคคลผบอกขมทรพยให๕. เอตทคคะ

เพราะพระราธเถระ เปนผวางายสอนงายใครการศกษาทาใหพระศาสดาและ พระอปชฌายเปนตน มแตความเมตตาสงสอนทานเสมอ จงทาใหทานมปฏภาณ คอปญญาแจมแจงในเทศนา เพราะไดรบฟงบอย ๆ พระศาสดาจงทรงตงทานไวในเอตทคคะวาเปนผเลศกวาภกษทงหลาย ผมปฏภาณคอญาณแจมแจงในธรรมเทศนา๖. บญญาธการ

ในกาลแหงพระพทธเจาทรงพระนามวา ปทมตตะ พระราธเถระนไดเกดเปนพราหมณ ไดเหนพระศาสดาทรงตงพระสาวกรปหนงซงมปฏภาณแตกฉานไวในเอตทคคะไดเกดกศลฉนทะในตาแหนงนนบาง จงไดทาสกการะบชาพระศาสดาพรอมกบภกษสงฆกราบลงแทบพระบาท ปรารถนาฐานนดรนน พระศาสดาทรงพยากรณแกเขาแลว ไดท าบญกศลมากมายหลายพทธนดร จนชาตสดทายเกดเปนพราหมณในพระนครราชคฤหถงฝงแหงสาวกบารมญาณดงกลาวแลว๗. ปรนพพาน

พระราธเถระ ไดพากเพยรพยายามจนไดบรรลพระอรหตผลอนเปนประโยชนสงสดของมนษยเรา และไดปฏบตตนใหเปนทฏฐานคตของประชมชนทเกดมาในภายหลงแลวสดทายกไดปรนพพาน พนจากวฏสงสาร อยางสนเชง

*************************************

๙. ประวตพระปณณมนตานบตรเถระ

๑. สถานะเดมพระปณณมนตานเถระ ช อเดม ปณณะ เปนชอท

ญาตทงหลายตงใหแตเพราะเปนบตรของนางมนตาน คนทงหลายจงเรยกวา ปณณมนตานบตร

บดา ไมปรากฏชอ มารดาชอนางมนตาน เปนนองสาวพระอญญาโกณฑญญะ วรรณะพราหมณ

เกดทบานพราหมณ ชอ โทณวตถ อยไมไกลจากนครกบลพสด๒. มลเหตของการบวชในพระพทธศาสนา

เมอพระศาสดาประทบทเมองราชคฤห พรอมกบพระอญญาโกณฑญญะและพระมหาสาวกอกจานวนมาก ปณณมาณพไปเยยมหลวงลง จงไดบรรพชาอปสมบท พระอญญาโกณฑญญะเปนอป ชฌาย แลวกลบมายงกรงกบลพสด อาศยอยทชาตภม บาเพญภาวนาไมนานกไดสาเรจเปนอรหนต๓. งานประกาศพระพทธศาสนา

ทานไดบวชใหกลบตรจานวน ๕๐๐ รป และสอนใหปฏบตตามกถาวตถ ๑๐ ประการ จนไดบรรลพระอรหตผลทงหมด

คร งนนพระศาสดาไดเสดจจากเมองราชคฤห ไปยงเมองสาวตถ พระปณณมนตานไดไปเฝาพระทศพลจนถงพระ

คนธกฎ พระชนสหไดทรงแสดงธรรมนาใหใหเกดปราโมทย จงไดกราบลาพระตถาคตไปยงอนธวน นงพกกลางวนสงบกายใจ ณ โคนไมตนหนง พระสารบตรเถระไดเขาไปหา แลวสนทนาไตถามขอความในวสทธ ๗ ประการ พระเถระวสชชนาอปมาเหมอนรถเจดผลด จดรบสงมงตรงตอพระนพพาน ตางกเบกบานอนโมทนาคาภาษตทดมดาฉาจตของกนและกน๔. เอตทคคะ

เพราะพระปณณมนตานเถระ มวาทะในการแสดงธรรมล กล าด วยอปมาภายหล ง พระศาสดา ประท บน ง ณ ทามกลางภกษบรษท จงไดตรสกบภกษทงหลายตงทานไวในเอตทคคะวา ดกอนภกษทงหลาย ปณณะนเปนเลศแหงภกษสาวกทงหลายของเราผเปนพระธรรมถก๕. บญญาธการ

แมพระปณณมนตานเถระน เหนพระปทมตตรศาสดา มพทธบญชาตงสาวกผฉลาดไตรปฏก ยกใหเปนผประเสรฐลาเลศในดานการเปนพระธรรมกถก จงนอมนกจานงหมายอยากไดตาแหนงนน พระศาสดาจารยทรงรบรองวาตองสมประสงค จงมงตรงตอบญกรรม ทาแตความด มาชาตนจงไดฐานนดรสมดงพรทขอไว๖. ธรรมวาทะ

บคคลควรสมาคมกบสตบรษผฉลาด ชแจงใหทาแตสงทเปนประโยชน นกปราชญทงหลาย ยอมไมประมาท เหนแจงดวยปญญา จงไดบรรลประโยชนอนยงใหญ ลกซ ง ละเอยด สขม เหนไดยาก๗. ปรนพพาน

พระปณณมนตานบตรเถระ ไดชวยพระศาสดาประกาศพระพทธศาสนาจนตลอดชวตแลวไดปรนพพานดวยอนปาทเสสนพพาน ไมมภพใหม อกตอไป

*****************************

๑๐. ประวต พระกาฬทายเถระ

๑. สถานะเดมพระกาฬทายเถระ ชอเดม อทาย เปนชอทบดาและ

มารดาตงให เพราะเขาเกดในวนทชาวพระนครทงสนมจตเบกบาน แตเพราะเขามผวพรรณคอนขางดา คนทงหลายจงเรยกวา กาฬทาย

เกดในตระกลอามาตยในกรงกบลพสด เกดวนเดยวกนกบพระโพธสตว อนผทเกดวนเดยวกนกบพระโพธสตวทเรยกวา สหชาตนนม ๗ คอ ๑. ตนโพธพฤกษ ๒. มารดาของพระราหล ๓. ขมทรพย ๔ แหง ๔. พระอานนท ๕ มากณฐกะ ๖. นายฉนนะ ๗. กาฬทายอามาตย๒. มลเหตของการบวชในพระพทธศาสนา

หลงจากทพระมหาสตวเสดจมหาเนษกรมพระเจาสทโธทนะพทธบดา ทรงคอยสดบขาวตลอดเวลา จนมาทราบวาไดตรสรพระอนตตรสมมาสมโพธญาณ กาลงประดษฐานพระศาสนาอยในแควนมธค ใครจะทอดพระเนตรพระโอรส จงไดโปรดใหอามาตยพรอมบรวาร นาขาวสารไปกราบทลพระศาสดา เพอเสดจมายงกบลพสด แตอามาตยเหลานนไดสาเรจพระอรหนต บวชในพระพทธศาสนา มไดกลบมาตามรบสงถง ๙ ครง สดทายทรงสงกาฬทายพรอมกบบรวารไป

ไดฟงพระธรรมเทศนาแลวบรรลพระอรหตผลทงหมด จงทลขอบรรพชาอปสมบท๓. งานประกาศพระศาสนา

กาฬทายอามาตย เมอไดบวชในพระพทธศาสนาแลว ครนถงเวลาใกลเขาพรรษา เหนวาเปนเวลาอนเหมาะสมทจะทลเชญพระบรมศาสดาเสดจมายงกบลพสด จงไดทลพรรณนาหนทางทจะเสดจดาเนนใหเพลดเพลนดวยคาถา ๖๐ คาถา เปนตนวา ขาแตพระองคผเจรญ บดน หมไมกาลงผลดใบ ใบเกาลวงไป ใบใหมเกดแทนดแลวแสนเจรญตา สแดงเจดจาอปมาดงถานเพลง นาร นเรงทวพนาวนไมดอกกออกดอกทวกน บางกบาน บางยงตม เปนทลมหลงแหงภมรกลนเกษรหอมกระจายไปทวทศ ชวนรนรมยดวงจตทงมนษยและเทวดาทไดมาพบเหน ไมผลกออกผล ใหทงคนและสตวปา พอสบชวาอยไดตามวสยของผมเมตตาไมเบยดเบยนเขนฆา ชวตใคร อากาศกสบายไมหนาวนกไมรอนนก จะหยดพกหรอเดนทางกไมสรางปญหา โรคไมเบยดเบยน ขอเชญพระพชตมารคมนาการสกบลพสด เพอตรสเทศนาโปรดพระบดาและประยรญาต ประกาศ ญาตตถจรยา ตามธรรมดาของสมมาสมพทธะ พระพทธเจาขา

เมอพระบรมศาสดาทรงรบอาราธนาวาเสดจกบลพสดนคร พระเถระไดลวงหนาไปกอน เพอถวายพระพรใหทรงทราบ จอมกษตรยทรงตอนรบดวยความเคารพเลอมใส ไดถวายอาหารบณฑบาต มไดขาดทก ๆ วน พรอมกนนนพระประยรญาตกศรทธาเลอมใส เคารพพระรตนตรยโดยทวกน สนเวลา ๖๐ วน พระศาสดาจารยจงเสดจถงกบลพสด โปรดจอม

กษตรยและพระประยรญาต ประกาศพระพทธศาสนาในสกกประเทศ แลวไดเสดจไปประทบอยทนโครธาราม๔. เอตทคคะ

พระกาฬทายเถระ เปนผเลศกวาภกษทงหลายดาน ทาตระกลใหเลอมใส๕. บญญาธการ

พระกาฬทายเถระน ในกาลแหงพระพทธเจาทรงพระนามวา ปทมตตระ ไดเหนภกษรปหนงทพระศาสดาทรงสถาปนาไวในตาแหนง ทเลศกวาภกษทงหลายผทาสกลใหเลอมใส ไดตงความปรารถนาไวแลวทาบญตลอดมาจนไดสาเรจสมปรารถนาในสมยแหงพระพทธเจาของเราทงหลาย๖. ธรรมวาทะ

บรษผมความเพยรมปญญากวางขวาง เกดในสกลใดยอมทาสกลนนใหบรสทธสะอาด๗. ปรนพพาน

พระกาฬทายเถระ ได บรรลพระอรหตผลอนเป นประโยชนสงสดของตนแลวไดชวย พระศาสดาประกาศพระศาสนาตามความสามารถ ในทสดกไดปรนพพานไปตามกฎของธรรมดา คอ ความเกดขน ตงอย และดบไป

**********************************

๑๑. ประวต พระนนทเถระ

๑. สถานะเดมพระนนทเถระ พระนามเดมวา นนทะ เปนพระนามท

พระประยรญาต

ทรงขนานให เพราะความดใจในวนทพระกมารประสตพระบดา ทรงพระนามวา สทโธทนะ พระมารดา ทรง

พระนามวา มหาปชาบดโคตม๒. มลเหตของการบวชในพระพทธศาสนา

เมอพระศาสดาเสดจมายงกบลพสด วนแรกทรงกระทาฝนโบกขรพรรษใหตกลงมา ใหเปนตนเร องทจะเทศนาเวสสนดรชาดก วนท ๒ ทรงโปรดพระชนกใหเปนโสดาบน ดวยพระคาถาวา

“บรรพชตไมพงประมาทในบณฑบาตอนตนพงลกข นยนรบ บคคลพงประพฤตธรรมใหสจรต เพราะผประพฤตธรรมอยเสมอ ยอมอยเปนสขทงในโลกนและโลกหนา แลวไดเสดจไปยง พระราชนเวศนเทศนาโปรดพระนางมหาปชาบดใหเปนพระโสดาบน และเลอนชนพระบดาขนเปน สกทาคาม ดวยพระอนศาสนวา บคคลพงประพฤตธรรมใหสจรต อยาประพฤตธรรมแบบทจรต เพราะผประพฤตธรรมอยเสมอ ยอมอยเปนสขทงในโลกนและโลกหนา”

ในวนท ๓ ทรงเสดจยงพระราชนเวศนเพอบณฑบาตในวโรกาสอาวาหมงคลของ นนทกมาร ใหเธอรบบาตร ตรสมงคลแกเขาจบแลว ไมรบเอาบาตรกลบมา เสดจมงหนาไปยงวหารใหนนทกมารถอบาตรตามไปดวยจตใจรอนรนคดถงคนทตนรก ถงสานกนโครธาราม ไดตรสถามวาจะบวชหรอนนทะ พระกมารไมอาจปฏเสธเพราะเหตแหงความเคารพและเกรงใจในพระศาสดา จงทลวา พระเจาขา ขาพระองคจะบวชจงทรงประทานใหภกษทงหลายบวชให ไมนานนกกไดสาเรจพระอรหตผล

๓. งานประกาศพระศาสนาปฏปทาของพระนนทเถระ เปนเหตใหพระศาสดาทรง

เปลงอทานวา เปอกตมคอกาม ใครขามได หนามคอกามผใดทาลายแลว ผนนสนโมหะ ยอมไมหวนไหวทงในความสขและความทกข๔. เอตทคคะ

พระนนทเถระไดรบความทกขทรมานในดานจตใจ เพราะความคดถงนางชนบท กลยาน และไดรบความอบอายทถกเพอนพรหมจารลอวา ประพฤตพรหมจรรยเพราะอยากไดนางอปสร จงคดวา ทเราตองประสบกบเรองแปลกประหลาดเชนนกเพราะเราไมสารวมอนทรย คอ ตา ห จมก ลน กาย และใจ นนเอง ดงนแลวเกดความอตสาหะมหรโอตตปปะเปนกาลง ตงความสารวมอนทรยอยางสงสด พระศาสดาทรงทราบดงนน จงทรงตงทานในเอตทคคะวา เลศกวาภกษทงหลายผสารวมอนทรย๕. บญญาธการ

แมพระนนทเถระน กไดบาเพญบารมอนเปนอปนสยแหงพระนพพานไวในสานกของพระพทธเจามากมายหลายพระองค ไดเหนพระปทมตตรศาสดา ทางสถาปนาพระเถระรปหนงไวในตาแหนงเลศกวา ภกษทงหลายในดานความสารวมอนทรย มกศลฉนทะปรารถนาตาแหนงเชนนนบาง จงไดตงใจทาความดทเปนอปนสยปจจยแหงตาแหนงนนลถงกาลแหงพระโคดม จงไดสมควรความปรารถนา ใชเวลาหนงแสนกป๖. ธรรมวาทะ

เพราะไมพจารณาใหลกซงถงความจรงของชวต คนเราจงตดอยกบรางกาย ขวนขวายแตการแตงตว ลมหลงเมามวในกามารมณ แตพระโคดมทรงสอนใหรซ งถงชวตเราจงเปลองจตจากพนธนาการ พนสถานแหงภพสาม ( สความสขอยางแทจรง )๗. ปรนพพาน

พระนนทเถระ ครนสาเรจพระอรหนตแลว ไดชวยพระศาสดาประกาศพระศาสนาตามความสามารถ สดทายไดปรนพพานดวยอนปทเสสนพพาน ดบสงขารอยางสนเชง

***********************************

๑๒. ประวต พระราหลเถระ

๑. สถานะเดมพระราหลเถระ นามเดม ราหล เปนพระนามทตงตาม

อทานของพระสทธตถะ พระราชบดา ทตรสวา ราหล ชาต เครองผกเกดขนแลว เมอทรงทราบขาววา พระกมารประสต

พระบดา ทรงพระนามวา สทธตถะ พระมารดา ทรงพระนามวา ยโสธรา หรอพมพา

๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทะศาสนาพระศาสดาเสดจไปยงกรงกบลพสด ในวนท ๓ ทรง

บวชใหนทกมารในวนท ๗ พระมารดาพระราหลทรงใหพระกมารไปทลขอมรดกกบพระองค พระผมพระภาค ทรงพระดารวา กมารนอยากไดทรพยของบดา แตวาทรพยนนพนธนาใจใหเกดทกขไมสขจรง เราจะใหทรพยประเสรฐยง ๗ ประการ ทเราชนะมารไดมา จงรบสงหาทานพระสารบตร มพทธดารส

วา สารบตร เธอจงจดการใหราหลกมารนบรรพชา พระเถระจงทลถามถงวธบรรพชา พระศาสดาตรสใหใชตามวธตสรณคมนปสมปทา เปลงวาจาถง พระรตนตรยใหพระกมารบวช วธนไดใชกนสบมาถงทกวนน เรยกวา บวชเณร

พระราหลเถระนไดเปนสามเณรรปแรกในพระพทธศาสนา ครนอายครบ ๒๐ ป จงอปสมบทดวยวธญตตจตตถกรรมในสมยเปนสามเณร ทานสนใจใครศกษาพระธรรมวนย ลกขนแตเชาเอามอทงสองกอบทรายไดเตม แลวตงความปรารถนาวา ขอใหตนไดรบโอวาทจากพระศาสดาหรอพระอปชฌายอาจารยจดจา และเขาใจใหไดจานวนเทาเมดทรายในกอบน

วนหนงทานอยในสวนมะมวงแหงหนง พระศาสดาเสดจเขาไปหา แลวตรสจฬราหโลวาทสตร แสดงโทษของการกลาวมสา อปมาเปรยบกบนาททรงควาขนเททงไปวา ผทกลาวมสาทงทรอยแกใจ ความเปนสมณะ ของเขากไมตางอะไรกบนาในขนน แลวทรงชใหเหนวา ไมมบาปกรรมอะไร ทผหมดความละอายใจกลาวเทจ ทง ๆ ทรจะทาไมได

ตอมาไดฟงมหาราหโลวาทสตรใจความวา ใหพจารณารางกายใหเหนเปนธาต ๕ ประการ คอ ดน นา ลม ไฟ อากาศ นนไมใชของเรา เราไมไดเปนนน นนไมใชตวตนของเรา แลวตรสสอนใหอบรมจตคดใหเหมอนกบธาตแตละอยางวา แมจะมสงทนาปรารถนา หรอไมนาปรารถนา ถกตอง ก ไมมอาการพอใจรกใคร หรอเบอหนายเกลยดชง

สดท ายทรงสอนใหเจรญเมตตาภาวนา เพ อละพยาบาท เจรญกรณาภาวนาเพอละวหงสา เจรญมทตาภาวนา เพอละความรษยา เจรญอเบกขาภาวนา เพอละความขดใจ

เจรญอสภภาวนา เพอละราคะ เจรญอนจสญญาภาวนา เพอละอสมมานะ ทานไดพยายามฝกใจไปตามนน ในทสดไดสาเรจพระอรหตผล๓. งานประกาศพระศาสนา

พระราหลเถระน ถงแมจะไมมในตานานวา ทานไดใครมาเปนศษยบาง แตปฏปทาของทาน กนามาซงความศรทธาเลอมใสในพระพทธสาสนาแกบคคลผไดศกษาประวตของทานในภายหลง วาทานนนพรอมดวยสมบต ๒ ประการ คอ ชาตสมบตและปฏปตตสมบต เปนผไมประมาทรกษาศล สนใจใครศกษา เคารพอปชฌายอาจารย มปญญารทวถงธรรม ม ความยนดในพระศาสนา๔. เอตทคคะ

พระราหลเถระน เปนผใครในการศกษา ดงไดกลาวมาแลว เพราะฉะนนทานจงไดรบยกยองจากพระศาสดาวา เปนเลศกวาภกษทงหลาย ผใครในการศกษา๕. บญญาธการ

พระราหลเถระน ไดบาเพญบญญาธการ อนเปนอปนสยแหงพระนพพานมานาน ในกาลแหงพระปทมตตรพทธเจา ไดบงเกดในเรอนผมสกล ครนรเดยงสาแลว ไดฟงธรรมของพระศาสดาเหนพระศาสดาทรงตงภกษรปหนงไวในฐานะทเล ศกวาภกษท งหลาย ผใครต อการศกษา จงปรารถนาตาแหนงนนบาง แลวไดสรางความดมากมาย มการทาความสะอาดเสนาสนะ และการทาประทปใหสวางไสวเปนตน ผานพนไปอกหลายพทธนดร สดทายไดรบพรทปรารถนาไว ในสมยแหงพระพทธเจาของเราทงหลาย ดงไดกลาวมา๖. ธรรมวาทะ

สตวทงหลาย เปนดงคนตาบอด เพราะไมเหนโทษในกาม ถกขายคอตณหาปกคลมไว ถกหลงคาคอ ตณหาปกปดไว ถกมารผกไวดวยเครองผกคอความประมาทเหมอนปลาทตดอยในลอบเราถอนกามนนขนไดแลว ตดเครองผกของมารไดแลว ถอนตณหาพรอมทงรากขนแลว เปนผเยอกเยน ดบแลว๗. ปรนพพาน

พระราหลเถระ ครนสาเรจเปนพระอรหนตแลวไดชวยพระศาสดาประกาศพระศาสนาตลอดอายไขยของทาน สดทายไดปรนพพานดบสงขาร เหมอนกบไฟทเผาเชอหมดแลวกดบไป ณ แทนกมพลศลาอาสน ทประทบของทาวสกกเทวราช

****************************************

๑๓. ประวต พระอบาลเถระ

๑. สถานะเดมพระอบาลเถระ นามเดม อบาล หมายความวาใกลชด

กบกษตรยทงหลาย เกดในครอบครวชางกลบก ของศากยกษตรยในนครกบลพสด

อบาล น น คร นเจรญวยแลวได เป นสหายรกแหงกษตรยทง ๖ มเจาอนรทธะเปนตน จงไดรบแตงตงใหเปนนายภษามาลาประจาพระองค๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธสาสนา

เมอพระศาสดาประทบอยท อนปยอมพวนแหงมลลกษตรยทงหลาย เมอพระโอรสของศากยกษตรยทงหลายบวชกนเปนจานวนมาก เหลาพระญาตเหนศากยะ ๖ พระองคเหลา

น คอ ภททยราชา อนรทธะ อานนทะ ภค กมพละ และเทวทต ยงไมไดออกบวช จงสนทนากนวา คนอนเขาใหลก ๆ บวชกน คนจากตระกลเรายงไมไดออกบวชเลย เหมอนกบไมใชญาตของพระศาสดา ในทสดกษตรยทง ๖ จงตดสนพระทยออกบวช โดยมนายอบาลภษามาลาตามเสดจไปดวย เมอเขาสแวนแควนกษตรยอนจงใหนายอบาลกลบ นายอบาลกลบมาไดหนอยหนง ไดตดสนใจบวชบาง แลวไดรวมเดนทางไปกบกษตรยทง ๖ จงรวมเปน ๗ คนดวยกน เขาไปเฝาพระศาสดาทอนปยอมพวน กษตรยทง ๖ ไดกราบทลวา ขอพระองคโปรดบวชใหอบาลกอน ขาพระองคทงหลายจะไดทาสามจกรรม มการอภวาทเปนตนแกเขา วธนจะทาใหมานะของพวกขาพระองคสรางสนไป พระศาสดาไดทรงจดการบวชใหพวกเขาตามประสงค พระอบาลเถระนน ครนบวชแลว เรยนกรรมฐานในสานกพระศาสดาแลวกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระองคจงทรงอนญาตใหขาพระองคอยปา พระศาสดาตรสวา ดกอนภกษ เมออยปา ธระอยางเดยวเทานนจกเจรญงอกงาม แตเมออยในสานกของเรา ทงวปสสนาธระ และคนถธระจะบรบรณ พระอบาลนนรบพระดารสของพระศาสดาแลว กระทาวปสสนากรรมฐาน ไมนานกไดบรรลพระอรหต๓. งานประกาศพระพทธศาสนา

พระศาสดาทรงสอนพระวนยปฎกทงสนแกพระอบาลนนดวยพระองคเอง ทานจงเปนผทรงจา และชานาญในพระวนยปฎก คร นพระศาสดาเสดจดบขนธปรนพพานแลว ไดมการทาสงคายนา พระธรรมวนยครงแรกโดยมพระมหากสสป

เถระเปนประธาน พระสงฆไดเลอกทานเปนผวสชชนา พระวนยปฎก ทาใหพระพทธศาสนาดารงมนคงมาจนถงทกวนน๔. เอตทคคะ

พระอบาลเถระ ไดเรยนพระวน ยปฎกทงหมดจากพระโอษฐของพระศาสดาโดยตรง จงมความชานาญในพระวนย เปนเหตใหพระศาสดาทรงตงทานไวในฐานะทเลศกวาภกษทงหลาย ผเปนวนยธร ( ผทรงพระวนย )๕. บญญาธการ

พระอบาลเถระนน ไดกระทาบญญาธการอนเปนปจจยเกอกลแกพระนพพานมานานแสนนาน จนกระทงถงสมยแหงพระพทธเจาทรงพระนามวา ปทมตตระ ไดบงเกดในตระกลพราหมณ อนสมบรณดวยทรพยสมบต วนหนงไปฟงธรรมของพระศาสดาไดเหนพระศาสดาทรงตงภกษรปหนงไวในตาแหนงทเลศกวาภกษทงหลาย ผทรงพระวน ย ศรทธา เลอมใส ปรารถนาฐานนดรนน จงสรางสมบญกศลตลอดมาหลายพทธนดร สดทายไดสมปรารถนาในพระศาสนาของพระสมณโคดม ศาสดาแหงพทธศาสนาในปจจบนน๖. ธรรมวาทะ

ยาสารอกของบคคลบางพวก เปนยาถายของบคคลบางพวก ยาพษรายของบคคลบางพวก เปนยารกษาโรคของบคคลบางพวก

ใคร ๆ เหนผากาสาวพสดอนเขาทงไวทหนทาง เป อนของไมสะอาด เปนธงชยของฤาษ พงประนมมอไหว เพราะพระพทธเจาทงหลาย ยอมบรสทธไดดวยธงชยนน๗. ปรนพพาน

พระอบาลเถระ ไดชวยพระศาสดาประกาศพระศาสนาในขณะทพระองคยงทรงพระชนมอย และหลงจากทพระองคปรนพพานแลว กไดรวมทาสงคายนาครงแรกโดยเปนผวสชชนาพระวน ย สดทายไดปรน พพาน ดงประทปทโชตชวงชชวาลเตมทแลวคอย ๆ มอดดบไป

**************************************

๑๔. ประวต พระภททยเถระ

๑. สถานะเดมพระภททยเถระ พระนามเดม ภททยะพระมารดา พระนามวา กาฬโคธาราชเทว เปนพระนาง

ศากยกญญาในนครกบลพสดเกดทพระนครกบลพสด ในวรรณะกษตรยพระภททยเถระ กอนบวชเปนเจาชายเชอสายศากยะ

พระองคหนง มพระสหายสนท คอ เจาชายอนรทธะ เจาชายอานนท เจาชายภค เจาชายกมพละ และเจาชายเทวทตแหงเมองเทวทหะ๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

เมอเจาภททยะทรงเจรญวยแลว ไดเสวยราชสมบตสบศากยวงศ ตอมา ถกเจาชายอนรทธะ ซงเปนพระสหายสนทชกชวนใหออกบวช จงไดทลลาพระมารดาสละราชสมบตเสดจออกไปเฝาพระศาสดา ทอนปยนคมแควนมลละและไดผนวชพรอมดวยพระราชกมาร ๕ พระองค คอ อนรทธะ อานนทะ ภค กมพละ และเทวทต รวมทงนายภษามาลา นามวา อบาลดวย จงเปน ๗ คน

พระภททยะ บรรพชาอปสมบทแลวไมนาน เปนผไมประมาท พากเพยรพยายามบาเพญสมณธรรม กไดบรรลพระอรหตผลภายในพรรษาทบวชนนเอง๓. งานประกาศศาสนา

พระภททยะเถระน ทานจะอยตามโคนไม ปาชาและเรอนวาง จะเปลงอทานเสมอวา สขหนอๆ พระศาสดาทรงเรยกทานมา แลวตรสถามวา จรงหรอภททยะทเธอเปลงอทานอยางนน ทานกราบทลวา จรงพระเจาขา เธอมความรสกอยางไรจงไดเปลงอทานเชนนน ขาแตพระองคผเจรญ เมอกอนขาพระองคเปนพระเจาแผนดน ตองจดการรกษาปองกนทงภายใน และภายนอกทวอาณาเขต แมขาพระองคจดการอารกขาอยางนกยงตองหวาดสะดงกลวภยอยเปนนตย แตบดนขาพระองคถงจะอยปา โคนตนไม หรอในเรอนวาง กไมร สกหวาดกลว หรอสะดงตอภยใด ๆ เลย อาศยอาหารทผอนใหเลยงชพวนละมอ จตใจเปนอสระ ไมมพนธะใด ๆ ขาพระองคมความรสก อยางน จงเปลงอทานอยางนน พระเจาขา พระศาสดาทรงทราบเชนนน จงชมเชยทาน ปฏปทาของทานนามาซงความเลอมใสของคนทงหลายเปนจานวนมาก๔. เอตทคะ

พระภททยเถระน ทานเกดในวรรณะกษตรย และไดเสวยราชสมบตเปนราชาแลว ไดสละราชสมบตออกบวชดวยเหตนน จงไดรบการยกยองจากพระศาสดาวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผเกดในตระกลสง๕. บญญาธการ

แมพระภททยเถระน กไดบาเพญบญญาธการไวในสมยพระพทธเจาองคกอน ๆ ซงลวนแตเปนอปนสยปจจยแหงพระ

นพพาน ในพทธปบาทกาลแหงพระปทมตตรศาสดา ไดเกดในตระกลอนสมบรณ ดวยสมบต เจรญวย ไดภรรยาและบตรธดาแลวมจตเลอมใสมใจโสมนส ตอนรบพระสมมาสมพทธเจา นาเสดจมาสเรอนของตน ไดถวายภตตาหารแลวไดถวายอาสนะทปลาดดวยเครองปลาดอนงดงาม ตอมาไดทาบญมทาน ศล และภาวนาเปนประธาน ตลอดกาลยาวนาน จนไดบรรลสาวกบารมญาณในชาตสดทาย ฆราวาสวสยไดเปนราชา ออกบรรพชาไดสาเรจพระอรหนต๖. ธรรมวาทะ

ขาแตพระองคผเจรญ เมอกอนโนน ขาพระองคครองราชสมบต ไดจดการอารกขาไวอยางดในททกสถาน ถงกระนนกยงอยดวยความกลวภย หลบไมสนทมจตคดระแวง แตบดน ขาพระองคบวชแลว อยอยางไมมภย ไมมเร องใหตองคดระแวง๗. ปรนพพาน

พระภททยเถระน ทานไดบรรลผลสงสดในพระพทธศาสนา สนชาต สนภพ อยจบพรหมจรรย กจสวนตวของทานไมม มแตหนาทประกาศศาสนา นามาซงประโยชนและความสขแกสงคม สดทายทานไดปรนพพานตามธรรมดาของสงขารทเกดมาแลวตองดบไป

***********************************

๑๕. ประวต พระอนรทธะเถระ

๑. สถานะเดม

พระอนรทธเถระ พระนามเดม เจาชายอนรทธะ เปนพระนามทพระญาตทงหลายขนานให

พระบดา พระนามวา อมโตทนะ เปนพระอนชาของพระเจาสทโะทนะ มพนองรวมพระมารดาเดยวกน ๒ พระองค คอ ๑. พระเชษฐา พระนามวา เจาชายมหานามะ ๒. พระกนษฐภคน พระนามวา โรหณ๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

เมอพระศาสดาทรงทาการสงเคราะหญาต แลวเสดจจากกบลพสดไปประทบอยทอนปยอมพวน สมยนน เจาชายมหานามะ เสดจเขาไปหาเจาชายอนรทธะ ตรสวา พออนรทธะบดน ศากยกมารผมชอเสยงพากนบวชตามพระผมพระภาคเจา แตตระกลของเรายงไมมใครบวชเลย เธอหรอพจะตองบวช ในทสดเจาชายอนรทธะตดสนพระทยบวชเองจงพรอมดวยกษตรยอก ๕ พระองคคอ ภททยะ อานนทะ ภค กมพละ และเทวทต พรอมกบอบาลภษามาลา ไดไปเฝาพระศาสดาทอนปยอมพวน ทลขอบรรพชาอปสมบท๓. การบรรลธรรม

พระอนรทธเถระน คร นบวชแลวไดเรยนกรรมฐานในสานกพระธรรมเสนาบดแลวไดไปประจาอยทปาจนวงสทายวน ในเจตยรฐ บาเพญสมณธรรม ตรกมหาปรสวตกได ๗ ขอ คอ

๑. ธรรมนเปนธรรมของผมความปรารถนานอย ไมใชของผมความมกมาก

๒. ธรรมนเปนธรรมของผสนโดษยนดดวยของทมอย ไมใชของผไมสนโดษ

๓. ธรรมนเปนธรรมของผสงดแลว ไมใชของผยนดในหมคณะ

๔. ธรรมนเปนธรรมของผปรารภความเพยร ไมใชของผเกยจคราน

๕. ธรรมนเปนธรรมของผมสตมนคง ไมใชของคนหลง

๖. ธรรมนเปนธรรมของผมใจมนคง ไมใชของผมใจไมมนคง ๗. ธรรมนเปนธรรมของผมปญญา ไมใชของผทรามปญญา

พระศาสดาทรงทราบวา ทานลาบากในมหาปรสวตกขอท ๘ จงเสดจไปยงทนนตรสอรยวงสปฏปทา วาดวยการอบรมความสนโดษในปจจย ๔ และยนดในการเจรญกศลธรรม แลวตรสมหา ปรสวตก ขอท ๘ ให บรบรณ

๘. ธรรมนเปนของผยนดในธรรมทไมเนนชา ไมใชของผยนดในธรรมทเนนชา

พอเมอพระศาสดาเสดจไปยงเภสกลาวน ทานพระอนรทธเถระ กไดเปนพระขณาสพอยจบพรหมจรรย เปนพระอรหนต มวชา ๓๔. งานประกาศพระศาสนา

ชวประวตของทานนาศรทธาเลอมใส จากผทเปนสขมาลาชาตทสด ไมรจกและไมเคยไดยนคาวา ไมม ตองการอะไรไดทงนน แตเมอเขาบวชในพระพทธศาสนาแลวกลบเปนผมกนอยสนโดษ เกบผาจากกองขยะมาทาไตรจวรนงหม โดยไมมความรงเกยจ กลบมความยนดวานนเปนการ ปฏบตตามนสย คอทพงพาอาศยของภกษ ๔ ประการ

๕. เอตทคคะพระอนรทธเถระไดบรรลพระอรหตพรอมวชา ๓ คอ

บพเพนวาสานสสตญาณ ทพยจกขญาณ และอาสวกขยญาณ ตามปกตนอกจากเวลาฉนภตตาหารเทานน นอกนนทานจะพจารณาตรวจดสตวโลกดวยทพยจกขญาณ (เปรยบกบคนธรรมดากเหมอนกบ ผมใจเอออาทรคอยเอาใจใสดแลทกขสขของผอนตลอดเวลา) เพราะฉะนนพระผมพระภาคเจาจงทรงยกยองท านวา เป นผ เล ศกวาภ กษท งหลายผ ได ทพยจกษญาณ๖. บญญาธการ

พระอนรทธเถระน ไดสรางสมบญกศลทจะอานวยผลใหเกดทพยจกษญาณในพทธกาลเปนอนมาก คอไดทาการบชาดวยประทปอนโอฬารทพระสถปเจดย ดวยผลบญอนนจงทาใหไดบรรลทพยจกษญาณ สมกบปณธานทตงไว๗. ปรนพพาน

พระอนรทธเถระ ครนไดเปนพระขณาสพ สนชาตสนภพ อยจบพรหมจรรยเสรจหนาทสวนตวของทานแลวไดชวยพระศาสดาประกาศพระพทธศาสนา จนถงพระศาสดาปรนพพาน กไดรวมอยในเหตการณนนดวย เปนผทรวาพระศาสดานพพานเมอไร อยางไร สดทายทานเองกไดละสงขารปรนพพาน ไปตามสจธรรม

************************************

๑๖. ประวต พระอานนทเถระ

๑. สถานะเดม

พระอานนทเถระ นามเดม อานนท มความหมายวา เกดมาทาใหพระประยรญาตตางยนด

พระบดา พระนามวา สกโกทนะ พระกนฏฐภาดาของพระเจาสทโธทนะ( แตอรรถกถาสวนมากกวาวา เปนโอรสของพระเจาอมโตทนะ )

พระมารดา พระนามวา กสาโคตม เกดทนครกบลพสด วรรณะกษตรย เปนสหชาต กบพระศาสดา๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

พระอานนทเถระน ไดบวชในพระพทธศาสนาตามพระราชปรารภของพระเจา สทโธทนะ ทประสงค จะใหศากยกมารทงหลายบวชตามพระพทธองค จงพรอมดวยพระสหายอก ๕ พระองค และนายอบาล ผเปนภษามาลา มงหนาไปยงอนปยอมพวนแควนมลละ เฝาพระศาสดา ทลขอบรรพชาอปสมบท๓. การบรรลธรรม

พระอานนทเถระ บวชไดไมนานกบรรลโสดาปตตผล แตไมสามารถจะบรรลพระอรหตได เพราะตองขวนขวายอปฏฐากพระพทธองค ทานไดบรรลอรหตผลกอนทาปฐมสงคายนา ๑ คน หลงพระศาสดาปรนพพานแลว พระอรรถกถาจารยกลาววา ทานบาเพญเพยรอยางหนกหวงจกสาเรจพระอรหนตกอนการสงคายนา แตกหาสาเรจไมเพราะจตใจฟงซาน จงหยดจงกรม นงลงบนเตยง เอยงกายลงดวยประสงคจะพกผอนพอยกเทาพนจากพนท ศรษะยงไมถงหมอน ตอนนเอง จตของทานกวมตหลดพนจากสรรพกเลส เปนสมจเฉทปหาน นบเปนการบรรลพระอรหนต แปลกจากทานเหลาอน เพราะไมใช เดน ยน นง นอน๔. งานประกาศพระพทธศาสนา

พระอานนทเถระน เป นกาลงทสาคญยงของพระศาสดาในการประกาสพระศาสนาแมแตองคสมเดจพระบรมศาสดากทรงเลอมใสทาน ตามตานานเลาวา ครงปฐมโพธกาลเวลา ๒๐ ป พระศาสดาไมมพระผอปฏฐากเปนประจา อยมาวนหนงไดตรสเรยกภกษทงหลายมาตรสวา บดนเราแกแลว ภกษบางพวกเมอเราบอกวาจะไปทางนกลบไปเสยทางอน บางพวกวางบาตรและจวรของเราไวทพน ทานทงหลายจงเลอกภกษสกรปหนงเพอเปนอปฏฐากประจาตวเรา

ภกษทงหลายไดฟงดงนนรสกสลดใจ ตงแตพระสาร บตรเถระเปนตนไป ตางกกราบทลวา จะรบหนาทนน แตพระพทธองคทรงปฏเสธ คงเหลอแตพระอานนทเถระเทานนทยงไมไดกราบทล

ภกษทงหลายจงใหพระอานนทเถระรบตาแหนงนน พระเถระลกขนแลวกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญ ถาพระผมพระภาคเจา

๑. จะไมประทานจวรอนประณตททรงไดแกขาพระองค๒. จะไมประทานบณฑบาตอนประณตแกขาพระองค๓. จะไมประทานใหอยในพระคนธกฎเดยวกน๔. จะไมทรงพาไปยงทนมนต๕. จะเสดจไปยงทนมนตทขาพระองคไดรบไว๖. ขาพระองคจะนาบคคลผมาจากทอนเขาเฝาไดทนท๗. เมอใดขาพระองคเกดความสงสย ขอใหไดเขาเฝา

ถามไดเมอนน๘. ถาพระองคจะทรงพยากรณธรรมททรงแสดงในท

ลบหลงแกขาพระองค

เมอเปนอยางนขาพระองคจกอปฏฐากพระผมพระภาคเจา

การปฏเสธ ๔ ขอขางตนกเพอจะปลดเปลองการตเตยนวา อปฏฐากพระศาสดาเพราะเหนแกประโยชนสวนตว

การทลขอ ๔ ขอหลง เพอจะปลดเปลองคาตเตยนวา แมเพยงเร องเทานกไมไดรบการอนเคราะหจากพระศาสดา และเพอจะทาขนคลงแหงธรรมใหบรบรณ

พระศาสดาทรงรบทานเปนพทธอป ฏฐาก ทานจงเปรยบเหมอนเงาทตดตามพระศาสดาไปทกหนทกแหง จนถงวนเสดจดบขนธปรนพพาน ไดนามาซงความเลอมใสรอบดานแกพทธบรษททง ๔ แมพระศาสดากทรงสรรเสรญทานวา เปนพหสตร คอรพระธรรมวนยทกอยาง เปนผมสต คอมความรอบคอบ ดงจะเหนไดจากการทลขอพร ๘ ประการ ม คต คอเปนผเปนไปในอานาจแหงเหต (มเหตผล) ไมใช อารมณ มธต คอ มปญญา และเปนพทธอปฏฐาก

งานประกาศศาสนาทสาคญทสดของทานคอ ไดรบคดเลอกจากพระสงฆองคอรหนต ๕๐๐ รป ใหเปนผวสชชนาพระธรรม คอ พระสตตนตปฎก และพระอภธรรมปฎก เมอคราวทาสงคายนาคร งแรก ซงเปนเหตใหพระพทธศาสนามความมนคงมาจนถงสมยแหงเราทงหลายทกวนน๕. เอตทคคะ

เพราะพระอานนทเถระ เปนผทรงธรรมวนยมความรอบคอบ หนกในเหตผล มปญญาแกปญหาตาง ๆ และอปฏฐากพระศาสดา โดยไมหวงประโยชนสวนตน หวงใหผลแกพระพทธศาสนา ในอนาคตกาลภายภาคหนา องคสมเดจพระบรมศาสดาจงทรงสรรเสรญทานโดยอเนกปรยาย และตง

ไวในเอตทคคะวา เปนผเลศกวาภกษทงหลาย ผเปนพหสตร มสต มคต มธต และเปนพทธอปฏฐาก๖. บญญาธการ

แมพระอานนทเถระน กอสรางบญทงหลายอนเปนปจจยแหงพระนพพานมานานแสนนาน ในกาลแหงพระปทมตตรพทธเจา ไดเหนพระสมนเถระผเป นพทธอป ฏฐากผสามารถจดการใหคนเขาเฝาพระพทธเจาไดดงประสงค จงเกดความพอใจอยากไดตาแหนงนนบาง จงไดบาเพญบารม ๑๐ ประการ ผานมาหลายพทธนดร จนมาถงกาลแหงพระโคดมจงไดสมความปรารถนา๗. ธรรมวาทะ

ผเปนบณฑต ไมควรทาความเปนสหายกบคนสอเสยด คนมกโกรธ คนตระหนและคนชอบเหนความวบตของคนอน การคบกบคนชวนนเปนความตาชา

ผเปนบณฑต ควรทาความเปนสหายกบคนมศรทธา มศล มปญญา และเปนคนสนใจใครศกษา การคบกบคนดเชนนน เปนความเจรญแกตน๘. ปรนพพาน

พระอานนทเถระ เมอพจารณาเหนวา ถงเวลาสมควรจะปรนพพาน จงไปยงแมนาโรหณ ซงกนกลางระหวางศากยวงศและโกลยวงศ แลวเหาะขนสอากาศปรนพพานอธฐานใหรางกายแตกออกเปน ๒ สวน สวนหนงตกลงขางพระญาตฝายศากยวงศ อกสวนหนงตกลงขางพระญาตฝายโกลยวงศ เพอปองกนการทะเลาะววาทของพระญาตทง ๒ ฝาย

*********************************

๑๗. ประวต พระโสณโกฬวสเถระ

๑. สถานะเดมพระโสณโกฬวสเถระ นามเดม โสณะ เพราะเปนผม

ผวพรรณผดผอง สวนโกฬวสะ เปนชอ แหงโคตรบดานามวา อสภเศรษฐ มถนฐานอยในนครจาปาเปนคนสขมาลชาตมโลมาทละเอยดออน เกดทฝาเทา

สองขาง๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

โสณะนนเปนคนสขมาลชาต มโลมาทละเอยดออนเกดทฝาเทาทงสองขาง พระเจาพมพสาร พระเจาแผนดนมคธ ม ความประสงคจะทอดพระเนตรโลมาทฝาเทาของนายโสณะนน จงรบสงใหเขาไปเฝาพระพทธเจา ซงประทบอยทภเขาคชฌกฏใกลกรงราชคฤห

โสณโกฬวสะ พรอมกบชาวบานจานวนหนงไดไปเฝาพระพทธเจาตามรบสงไดฟงพระธรรมเทศนาอนปพพกถา และอรยสจ ๔ ชาวบานเกดศรทธาเลอมใสในพระรตนตรย แสดงตนเปนอบาสกแลวกลบไป

ฝายโสณโกฬวสะ เขาไปเฝาพระพทธเจาแลวกราบทลวา ขาแตพระองคผเจรญขาพระองคไดฟงธรรมของพระองคแลวเหนวา พรหมจรรยอนผครองเรอนจะประพฤตปฏบตใหบรสทธ และบรบรณนน ทายาก ขอพระองคจงโปรดใหขาพระองคบวชเถด พระพทธเจาไดบวชใหเขาตามประสงค๓. การบรรลธรรม

พระโสณโกฬวสะ คร นบวชแลว ไดไปบาเพญสมณธรรมในปาสตวนใกลเมองราชคฤหนนเอง เดนจงกรมดวยเทา ดวยเขา และมอ จนเทา เขา และมอแตก แตกไมบรรลผลอะไร เพราะความเพยรทมากเกนไป ทาใหจตใจฟงซาน คดนอยใจตวเองวามความเพยรมากถงเพยงน ยงไมไดบรรลมรรคผล พระพทธเจาทรงทราบความคดของทานจงเสดจไปแสดงธรรมโปรด โดยเปรยบเทยบกบพณ ๓ สาย วา สายพณทขงตงเกนไปและหยอนเกนไป จะมเสยงไมไพเราะ ตองขงใหไดระดบพอด เวลาดดจงจะมเสยงทไพเราะ

ครนไดรบคาสอนจากพระพทธเจาแลว ทานปรบความเพยรกบสมาธใหเสมอกนบาเพญเพยรแตพอด ไมตงนก ไมหยอนนก ไมนานทานกไดบรรลอรหตผล๔. งานประกาศพระพทธศาสนา

พระโสณโกฬวสเถระน เปนอทาหรณสาคญ สาหรบผทนยมการปฏบตอตตกลมถานโยควา วธนนไมสามารถจะทาใหบคคลบรรลผลทตองการไดเลย ครนสาเรจเปนอรหนตแลวไดแสดงคณสมบตของพระอรหตนในสานกของพระพทธเจาวาภกษผเปนพระอรหนตนนจตใจนอมเขาไปในคณ ๖ ประการ คอ

๑. นอมเขาไปในบรรพชา๒. นอมเขาไปในความสงด๓. นอมเขาไปในความสารวมไมเบยดเบยน๔. นอมเขาไปในความไมถอมน๕. นอมเขาไปในความไมมความอยาก๖. นอมเขาไปในความไมหลง

พระพทธเจาทรงสดบแลว ตรสสรรเสรญทานวา พยากรณพระอรหต กลาวแตเนอความ ไมนาตนเขาไปเปรยบเทยบ๕. เอตทคคะ

พระโสณโกฬวสเถระน คร งยงไมบรรลพระอรหตไดบาเพญความเพยรอยางแรงกลา ดงไดกลาวมา พระพทธองคจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผปรารภความเพยร๖. บญญาธการ

แมพระโสณโกฬวสเถระ กไดบาเพญคณงามความดทเปนอปนสยปจจยแหงพระนพพานมานานแสนนานหลายพทธนดร จนไดรบพยากรณจากพระปทมตตรศาสดาวา จะไดรบตาแหนงเอตทคคะ ดานปรารภความเพยรในพทธกาลแหงพระสมณโคดม ครนไดรบพยากรณแลว ทานไดบาเพญความด ทสามารถสนบสนนความปรารถนานนอยางอนอกมากมายหลายพทธนดร โดยไมมความทอแทใจ คลายกบจะไดรบผลในวนพรงน ในทสดบารมของตนกสมฤทธผลในศาสนาของพระทศพลพระนามวา โคดม ดงกลาวมา๗. ธรรมวาทะ

ผททอดทงสงทควรทา ไปทาสงทไมควรทา ทกขโทษทงหลายยอมประดงมาหาเขา ผมวเมา ประมาท และเยอหยงจองหอง

ผทไมยงเกยวกบสงทไมควรทา พากเพยรพยายามทาแตสงทควรทา มสตสมปชญญะ ทกขโทษทงหลาย ยอมสญหายไปจากเขา๘. ปรนพพาน

พระโสณโกฬวสเถระน ไดชวยพระศาสดาประกาศพระศาสนา จนถงเวลาอายขย จงไดปรน พพานจากโลกนไป เปรยบเหมอนไฟทหมดเชอแลวมอดดบไป

************************************

๑๘. ประวต พระรฐบาลเถระ๑. สถานะเดม

พระรฐบาลเถระ นามเดม รฐบาล แปลวา ผรกษาแวนแควน เพราะตนตระกลของทานไดชวย กอบกแควนทอยอาศย ซงลมสลายทางเศรษฐกจเอาไว ทานจงไดชออยางนนตามตระกล

เกดทถลลโกฏฐตนคม แควนกร วรรณะแพศย๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

เมอพระพทธเจาเสดจไปยงถลลโกฏฐตนคม แควนกร บานเกดของทาน ชาวกรไดพากนมาฟงธรรม รฐบาลกมาฟงธรรมดวย หลงจากฟงธรรมแลวประชาชนไดกลบไป ฝายรฐบาลเขาไปเฝาพระพทธเจาทลขอบวช พระพทธเจาตรสบอกเขาใหไปขออนญาตบดาและมารดากอน

เขากลบไปบานขออนญาตบดาและมารดา เพอจะบวชแตไมไดรบอนญาตจงอดอาหาร บดาและมารดา กลวลกตายสดทายจงอนญาตใหบวชตามประสงค เขาไปเฝาพระพทธองคแลวทลขอบวช พระพทธเจาทรงอนญาตใหบวชได โดยมอบหมายใหพระเถระรปหนงเปนพระอปชฌาย๓. การบรรลธรรม

เม อพระร ฐบาล เถร ะบวช ได ปร ะมาณ ๑๕ ว น พระพทธเจาเสดจออกจากถลลโกฏฐตนคม ไปประทบอยทกร งสาวตถ โดยมพระรฐบาลตามเสดจไปด วย ทานได พากเพยรเจรญภาวนา ใชเวลาถง ๑๒ ป จงบรรลพระอรหต๔. งานประกาศพระพทธศาสนา

พระรฐบาลเถระนน ครนบรรลพระอรหนตแลวไดกลบไปยงแควนกรบานเกดของทาน โปรดโยมบดาและมารดาใหเลอมใสในพระพทธศาสนา ทานพกอยทมคจรวนอนเปนพระราชอทยานของพระเจาโกรพยะ เจาผครองแควนกร

ตอมาวนหนง พระเจาโกรพยะเสดจประพาสพระราชอทยานทอดเนตรเหนทานทรงจาไดเพราะเคยรจกมากอน จงเสดจเขาไปหาเพอสนทนาธรรม ไดตรสถามวา บคคลบางพวกประสบความเสอม ๔ อยาง คอ ๑. ความชรา ๒. ความเจบ ๓. ความสนโภคทรพย ๔. ความสนญาต จงออกบวช แตทานไมไดเปนอยางนน ทานรเหนอยางไรจงไดออกบวช

พระเถระไดทลตอบวา ถวายพระพรมหาบพตร ธรรมทเทศ ( หวขอธรรม ) ๔ ประการ พระศาสดาจารยทรงแสดงไวแลว อาตมภาพรเหนตามธรรมนน จงออกบวชธรรมทเทศ ๔ ประการนน มใจความวา

๑. โลกคอหมสตว อนชรานาเขาไปใกลความตายไมยงยน

๒. โลกคอหมสตว ไมมผปองกน ไมมใครเปนใหญเฉพาะตน

๓. โลกคอหมสตว ไมมอะไรเปนของ ๆ ทกคน จาตองละทงสงทงปวงไป

๔. โลกคอหมสตว พรองอยเปนนตย ไมร จกอม เปนทาสแหงตณหา

พระเจาโกรพยะทรงเลอมใสธรรมะของทาน ตรสชมเชยทานอยางมาก แลวไดทรงลากลบไป๕. เอตทคคะ

พระรฐบาลเถระ เปนผมความศรทธาเลอมใสตงใจบวชในพระพทธศาสนาแตกวาจะบวชไดกแสนจะลาบาก ตองเอาชวตเขาแลก ดงนน พระพทธเจาจงทรงยกยองวาเปนผเลศกวาภกษทงหลาย ผบวชดวยศรทธา

๖. บญญาธการแมพระรฐบาลเถระน กไดสรางสมบญบารมไวมากมาย

หลายพทธนดร จนมาไดรบพยากรณวา จะสมประสงคในสมยพระพทธองคทรงพระนามวา ปทมตตระ ตอจากนนกมศรทธาสรางความด ไมมความยอทอ จนมาถงพทธปบาทกาลแหงพระพทธเจาของเราทงหลาย จงไดถงทสดสาวกบารมญาณ มประการดงกลาวมา๗. ธรรมวาทะ

บตรธดา ภรรยาสาม ทรพยและแวนแควนตดตามคนตายไปไมได

เงนซอชวตไมได ชวยใหพนความแกไมไดทงคนจนและคนม ทงคนดและคนชว ลวนถกตอง

ผสสะ (เหนไดยน เปนตน) ทงนน คนชวยอมหวนไหว เพราะความเปนคนพาล แตคนดยอมไมมหวนไหว๘. ปรนพพาน

พระรฐบาลเถระ คร นจบกจสวนตวของทานแลว ไดชวยพระศาสดาประกาศพระพทธศาสนา ดงกลาวมา สดทายกไดปรนพพานดวยอนปาทเสลนพพาน หยดวฏฏสงสารโดยสนเชง

**********************************

๑๙. ประวต พระปณโฑลภารทวาชเถระ

๑. สถานะเดมพระปณโฑลภารทวาชเถระ นามเดม ภารทวาชะบดาเปนปโรหตของพระเจาอเทนเกดในแควนวงสะ วรรณะพราหมณ

๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนาภารทวาชะนน ครนเจรญวย ไดศกษาแบบพราหมณ

จบไตรเพท แลวไดเปนอาจารยสอนมนตแกมาณพ ๕๐๐ คน ตอมาถกศษยทอดทงเพราะกนจ จงไปยงเมองราชคฤหสอนมนตอยทนน เขาไดเหนพระสมมาสมพทธเจากบพระมหาสาวกมลาภมาก มความปรารถนาจะไดลาภเชนนนบาง จงเขาไปเฝาพระศาสดา ทลขอบรรพชาอปสมบท พระพทธองคทรงบวชใหเขาดวยวธเอหภกขอปสมปทา๓. การบรรลธรรม

พระปณโฑลภารทวาชเถระ ครนบวชในพระพทธศาสนาแลว ไดเทยวบณฑบาตโดยไมรจกประมาณ เนองจากฉนอาหารจถงถกขนานนามเพมวา ปณโฑลภารทวาชะ พระศาสดาทรงทราบเชนนน จงทรงใชอบายวธแนะนาทานใหเปนผรจกประมาณในการบรโภคอาหาร ทานคอย ๆ ฝกฝนตนเอง

ไปจงกลายเปนผร ประมาณ ตอจากนนไมนานไดพยายามบาเพญสมณธรรม กไดบรรลอรหตผล พรอมอภญญา ๖๔. งานประกาศพระพทธศาสนา

พระปณโฑลภารทวาชเถระ ไดเปนกาลงสาคญรปหนงของพระศาสดา ได รบคาทาประลองฤทธ กบพวกเดยรถยทบานของเศรษฐคนหนงในกรงราชคฤห โดยเหาะขนไปเอาบาตรไมจนทนทเศรษฐนน แขวนเอาไวในทสงพอประมาณ เพอทดสอบวามพระอรหนตในโลกจรงหรอไม

เมอองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาเสดจดบขนธปรนพพานแลว ทานไปยงแควนวงสะ นงพกอยทโคนตนไมในพระราชอทยานของพระเจาอเทน พระเจาอเทนเสดจมาพบ และไดสนทนากนเกยวกบเรองพระหนม ๆ ในพระพทธศาสนาบวชอยไดอยางไร ทานไดทลวา พระเหลานน ปฏบตตามคาสอนของพระศาสดา คอระวงอนทรยไมใหยนดยนราย ไมยดถออะไรทผดจากความจรง พระเจาอเทนทรงเขาใจ และเลอมใสในพระพทธศาสนา ประกาศพระวาจานบถอพระรตนตรย๕. เอตทคคะ

พระปณโฑลภารทวาชเถระ มความมนใจตนเองมาก เมออยในหมภกษหรอแมแตหนาพระพกตรของพระศาสดากจะเปลงวาจาบนลอสหนาทวา ผใดมความสงสยในมรรคและผล ผนนจงถามขาพเจา เพราะเหตนน พระผมพระภาคเจาจงทรงตงทานไวในเอตทคคะวา เปนเลศกวาภกษทงหลาย ผบนลอสหนาท๗. บญญาธการ

พระปณโฑลภารทวาชเถระน ในพทธปบาทกาลของพระปทมตตระไดเกดเปนราชสหอยในถาแหงภเขาแหงหนง เวลาออกไปหาเหยอ พระพทธเจาไดเสดจเขาไปประทบนงในถาของเขา แลวทรง เขานโรธสมาบต ราชสหกลบมาเหนดงนน ทงราเรงและยนด บชาดวยดอกไม ทาใจใหเลอมใส ลวง ๗ วนไป พระพทธเจาออกจากนโรธสมาบตเหาะขนสอากาศกลบไปยงวหาร ราชสหนนหวใจสลายแตกตายไป เพราะความพลดพรากจากพระพทธเจา ได บงเก ดเป นลกเศรษฐในพระนครหงสวด คร นเจรญวยแลวไดทาบญ คอทาน ศล ภาวนา ตลอดมา เขาไดทาบญอยางนนอกนบภพและชาตไมถวน สดทายไดถงฝงแหงสาวกบารมญาณในพทธปบาทกาลแหงพระโคดม ดงไดกลาวมา๗. ธรรมวาทะ

การไหวและการบชาจากผคนในตระกลทงหลาย นกปราชญ กลาววา เปนเปอกตม เปนลกศร ทเลกนดเดยว แตถอนไดยากทสด

คนชนตา ยากทจะละสกการะได๘. ปรนพพาน

แมพระปณโฑลภารทวาชเถระน เมอไดบรรลอรหตผล แลวไดชวยพระศาสดาประกาศพระพทธศาสนา ไปถงวาระสดทายของชวตแลวไดปรนพพานดบไป

*********************************

๒๐. ประวต พระมหาปนถกเถระ

๑. สถานะเดม

พระมหาปนถกเถระ นามเดม ปนถกะ เพราะเกดในระหวางทาง ตอมามนองชายจงเตมคาวา มหาเขามา เปนมหาปนถกะ

บดาเปนคนวรรณะศทรมารดาเปนคนวรรณะแพศยตระกลตาและยายเปนชาวเมองราชคฤห แควนมคธ

๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนาพระมหาปนถกเถระ เพราะบดาของทานเปนทาส

มารดาเปนธดาของเศรษฐจงอยในฐานะจณฑาล เพราะการแบงชนวรรณะของคนอนเดยในสมยนน คร นรเดยงสา จงรบเรามารดาใหพาไปเยยมตระกลของคณตา มารดาจงสงไปใหคณตาและคณยายจงไดรบการเลยงดจนเจรญเตบโตในบานของธนเศรษฐ

คณตาของเด กชายป นถกะน น ไปยงส าน กของพระพทธเจาเปนประจา และไดพาเขาไปดวย เขาเกดศรทธาในพระพทธเจาพรอมกบการเหนครงแรก ตอมามความประสงคจะบวชในพระพทธศาสนา จงเรยนใหคณตาทราบ คณตาจงพาไปเฝาพระพทธเจา กราบทลใหทรงทราบ พระพทธองคจงสงใหภกษผเทยวบณฑบาตเปนวตรรปหนงบรรพชาให

๓. การบรรลธรรมสามเณรปนถกะนน เรยนพทธพจนไดมาก คร นอาย

ครบจงไดอปสมบทไดทาการพจารณาอยางแยบคายจนไดอรปฌาน ๔ เปนพเศษ ออกจากอรปฌานนนแลวเจรญวปสสนา ไดบรรลพระอรหตผล เปนผเลศแหงภกษทงหลาย ผฉลาดในการพลกปญญา คอเปลยนอรปฌานจตใหเปนวปสสนา

๔. งานประกาศพระพทธศาสนาพระมหาปนถกเถระครนบรรลพระอรหตผลแลว คดวา

สมควรจะรบภาระรบใชสงฆจงเขาไปเฝาพระพทธองคกราบทลรบอาสาทาหนาทเปนพระภตตทเทศกจดพระไปในกจนมนต พระทศพลทรงอนมตตาแหนงนนแกทาน และทานไดทางานสาเรจเรยบรอยดวยด๕. เอตทคคะ

พระมหาปนถกเถระ กอนสาเรจพระอรหนต ทานไดอรปฌานซงเปนฌานทไมมรปมแตนาม คอสญญาทละเอยดทสด ออกจากอรปฌานนนแลว เจรญวปสสนามอรปฌานเปนอารมณ จนไดสาเรจพระอรหตผล ซงเปนวธทยาก เพราะฉะนนพระศาสดาจงทรงยกยองทานวาเปนเลศกวาภกษทงหลายผฉลาดในการพลกปญญา๖. บญญาธการ

แมพระมหาปนถกเถระน กไดสรางสมบญกศลอนเปนอปนสยแหงพระนพพานมานานแสนนาน ในกาลแหงพระปทมตตรศาสดา ไดเหนพระพทธเจาทรงตงภกษร ปหนงไวในตาแหนงทเลศกวาภกษทงหลายผฉลาดในการเปลยนแปลงสญญา (จากอรปฌานใหสาเรจวปสสนาญาณ) จงปรารถนาตาแหนงนน แลวไดทากศลอนอดหนนเกอกลความปรารถนานนมากอก ๑ แสนกป ในทสดจงไดบรรลผลนนตามความปรารถนาในศาสนาของพระสมมาสมพทธเจาของเราทงหลายน๗. ธรรมวาทะ

ผทพบพระสมมาสมพทธเจาแลว แตปลอยโอกาสนนใหผานไป โดยไม

สนใจโอวาทของพระองค ผนนเปนคนไมมบญ เปรยบเหมอนคนทารายสรทเขามาหาตนถงบนทนอนแลวขบไลไสสงออกไป๘. ปรนพพาน

มหาปนถกเถระ เมอถงอายขยกไดปรนพพานจากโลกไป เปนทนาสลดใจสาหรบบณฑตชน

*********************************

๒๑. ประวตพระจฬปนถกเถระ

๑. สถานะเดมพระจฬปนถกเถระ นามเดมวา ปนถกะ เพราะเกดใน

ระหวางทางขณะทมารดาเดนทางกลบไปยงบานเศรษฐผเปนบดา และเพราะเปนนองชายของมหาปนถกะ จงมชอวา จฬปนถกะ

บดาเปนคนวรรณะศทรมารดาเปนคนวรรณะแพศย หรอไวศยะเดกชายจฬปนถกะ เพราะบดาและมารดาตางวรรณะ

กน จงอยในฐานะเดกจณฑาลตามคาสอนของพราหมณ แมชวงเวลาหนงจะไดรบความลาบาก เพราะบดาและมารดายากจนมาก แตตอมาอยกบเศรษฐผเปนตาและยาย ไดรบการเลยงดอยางด๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

หลงจากทพระมหาปนถกเถระบวชในพระพทธศาสนาและไดบรรลพระอรหตแลวพจารณาเหนวา ความสขอนเกดจากมรรคผลนพพานนน เปนความสขชนสงสด อยากใหนองชายไดรบความสขเชนนนบาง จงไปขออนญาตธนเศรษฐผเปนตาพานองชายมาบวช ซ งเศรษฐกยนดอนญาต จฬปนถกะจงไดบวชในพระพทธศาสนา๓. การบรรลธรรม

พระจฬปนถกเถระนนครนบวชแลว พระมหาปนถกเถระผเปนพชาย ไดพยายามอบรมสงสอน แตทานมปญญาทบ พ ชายใหทองคาถา ๔ บาท ใชเวลา ๔ เดอนยงทองไมได จงถกขบไลออกจากวด ทานเสยใจยนรองไหอยทซมประต พระศาสดาทรงทราบเหตการณนน จงเสดจมาปลอบเธอ แลวไดประทานผาขาวผนหนงใหแลวตรสสอนใหบรกรรมวา รโชหรณ รโชหรณ (ผาเชดธล) พรอมกบใหเอามอลบผานนไปมา ทานไดปฏบต ตามนน ไมนานนกผาขาวผนนนก ค อย ๆ หมองไปสดทายกดาเหมอนกบผาเชดหมอขาว ทานเกดญาณวา แมผาขาวบรสทธอาศยรางกายของมนษยยงตองกลายเปนสด าอยางน จตของมนษยเดมทเปนของบรสทธ อาศยกเลสจรมากยอมเกดความเศราหมอง เหมอนกบผาผนน ทกสงทกอยางลวนแตเปนของไมเทยงแท ทานบรกรรมผานนไป จนจตสงบแลวไดบรรลฌาณแตนนเจรญวปสสนาตอกไดบรรลพระอรหตพรอมดวยปฏสมภทาและอภญญา๔. งานประกาศพระศาสนา

พระจฬปนถกเถระ หลงจากทสาเรจเปนพระอรหนตแลว แมในตานานจะไมไดกลาววา ทานไดชวยพระศาสดา

ประกาศศาสนา จนไดใครมาเปนสทธวหารกและอนเตวาสกกตาม แตปฏปทาของทานกเปนเร องทนาศกษา สาหรบคนทเกดมาในภายหลง ทานมปญญาทบถงเพยงนน แตอาศยพระศาสดาผฉลาดในอบาย และอาศยทานเปนผมความเพยร จตใจแนวแน ไมยนยอทอถอย กกลบเปนคนฉลาดสามารถบรรลผลทสงสดของชวตได เพราะฉะนนอยาดวนสรปวาใครโง แตควรคดกอนวาผสอนฉลาดจรงหรอเปลา๕. เอตทคคะ

พระจฬปนถกเถระ เปนผมฤทธทางใจ สามารถเนรมตกายทสาเรจดวยใจไดและฉลาดในการพลกแพลงจต ( จากสมาธใหเปนวปสสนา ) พระศาสดาจงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผเนรมตกายอนสาเรจดวยฤทธและผพลกแพลงจต๖. บญญาธการ

แมพระจณปนถกเถระน ก ได บ าเพญบารมอ นเป นอปนสยแหงพระนพพานมาชานาน จนในกาลแหงพระทมตตรพทธเจา ไดเหนพระพทธองคทรงตงพระสาวกรปหนงไวในเอตทคคะวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผเนรมตรกายอนสาเรจดวยฤทธและผฉลาดในการพลกแพลงจต ไดตงความปรารถนาเพอจะเปนเชนนนบาง ไดกอสรางบญกศล สมเดจพระทศพลทรงพยากรณวาจะไดในสมยแหงพระโคดม จงสรางสมบญกศลอกหลายพทธนดร มาสมคาพยากรณในสมยแหงพระพทธเจาของเราทงหลายจรงทกประการ๗. ปรนพพาน

พระจฬปนถกเถระนกเหมอนกบอสตมหาสาวกทวไป เมอบรรลพระอรหตแลวกไดชวยพระศาสดาประกาศพระพทธ

ศาสนาตามความสามารถ สดทายกไดปรนพพานดบสงขารและการเวยนวายอยางสนเชง

***********************************

๒๒. ประวต พระโสณกฎกณณเถระ

๑. สถานะเดมพระโสณกฎกณณเถระ นามเดม โสณะ แตเพราะเขา

ประดบเคร องประดบหมราคาถงหนงโกฏ จงมคาตอทายวา กฏกณณะ

มารดาเปนอบาสกาชอ กาฬ เปนพระโสดาบน ผถวายความอปภมภบารงพระมหากจจายนเถระ

เกดในตระกลคหบดในเมองกรรฆระ แควนอวนต เปนคนวรรณะแพศย๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

เพราะมารดาทานเปนผอป ฏฐากพระมหากจจายนะ เวลาทพระเถระมาจาพรรษาทภเขาปวตตะ จงไดนาเดกชายโสณะไปวดดวย จงทาใหมความรจกและคนเคยกบพระเถระมาตงแตยงเปนเดก ตอมาครนเจรญวยมศรทธาใครจะบวชในพระพทธศาสนาจงขอบรรพชาอปสมบทกบพระเถระ ๆ อธบายใหฟงวา การบวชนนมความทกขยากลาบากอยางไร แตเขากยนยนจะบวชใหได พระเถระจงบวชใหไดแคเปนสามเณร เพราะในอวนตชนบทหาพระครบองคสงฆ ๑๐ องคไมได ทานบวชเปนสามเณรอย ๓ ป จงไดพระครบ ๑๐ องค แลวไดอปสมบทเปนภกษ ครนบวชแลว ตงใจศกษาเลา

เรยนในสานกพระอปชฌายพากเพยรบาเพญภาวนาในไมชากสาเรจพระอรหตผล๓. งานประกาศพระศาสนา

ครงหนง โยมมารดาของทานทราบวาทานแสดงธรรมใหพระพทธเจาสดบไดปลมปตใจ จงนมนตใหแสดงธรรมใหฟงบาง ทานกไดแสดงใหฟงตามอาราธนา โยมมารดาเลอมใสตงใจฟงอยางด แตในขณะฟงธรรมอยนน พวกโจรเขาไปปลนทรพยในบาน คนใชมารายงาน ทานกไมมความเสยดาย บอกวาโจรตองการอะไร กใหขนเอาไปตามปรารถนาเถด สวนเราจะฟงธรรมของพระลกชาย พวกทานอยาทาอนตรายตอการฟงธรรมเลย

พวกโจรทราบความนนจากคนใช รสกสลดใจวาเราไดทารายผมคณธรรมสงสงถงเพยงน เปนความไมดเลย จงพากนไปยงวด เมอการฟงธรรมสนสดลง ไดเขาไปหาโยมมารดาของทานขอขมาโทษแลวขอบวชในสานกของพระเถระ ๆ กบวชใหพวกเขาตามประสงค๔. เอตทคคะ

พระโสณกฏกณณเถระนมความสามารถในการแสดงธรรมแบบสรภญญะ ดวยเสยงอนไพเราะตอพระพกตรของพระศาสดา ดงนน ทานจงไดรบการยกยองวาเปนเลศกวาภกษทงหลายผแสดงธรรมดวยถอยคาอนไพเราะ๕. บญญาธการ

แมพระโสณกฏกณณเถระน กไดบาเพญบารมอนเปนอปนสยแหงพระนพพานมานานแสนนาน ในกาลแหงพระปทมตตรศาสดาไดเหนพระพทธองคทรงตงภกษร ปหนงไวในเอตทคคะวาเลศกวาภกษทงหลายผแสดงธรรมดวยถอยคาอน

ไพเราะ จงปรารถนาฐานนดรเชนนนบาง แลวไดกอสรางความดทสามารถสนบสนนคาจนความปรารถนานน อนพระปทมตตรศาสดาทรงพยากรณวาจะส าเรจสมด งใจสมยแหงพระพทธโคดม จงสรางสมบารมอกหลายพทธนดร จนถงชาตสดทายมาไดสมปรารถนาในสมยพระศาสดาของเราทงหลาย สมดงพทธพยากรณทกประการ

๖. ปรนพพานพระโสณกฏกณณเถระนก เหมอนกบพระอสตมหา

สาวกทงหลาย เมออยจบพรหมจรรยแลว กไดชวยพระศาสดาประกาศพระพทธศาสนาจนถงวาระสดทายของชวตในทสดกปรนพพานดบเบญจขนธหยดการหมนเวยนแหงกเลสกรรมและวบากอยางสนเชง

*****************************

๒๓. ประวต พระลกณฎกภททยะ

๑. สถานะเดมพระลกณฏกภททยะ นามเดม ภททยะ แตเพราะ

รางกายของเขาเตยและเลกจงเรยกวา ลกณฏกภททยะเปนคนวรรณะแพศย ชาวเมองสาวตถ

๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทะศาสนาเมอพระศาสดาประทบอยทพระวหารเชตวนแสดงพระ

ธรรมเทศนาโปรดมหาชน ลกณฏกภททยะเตบโตแลวไดไปยงวหารฟงธรรมเทศนา เก ดศรทธาเล อมใสใครจะบวชใน

พระพทธศาสนา จงทลขอบวชกบพระศาสดา ซงกทรงบวชใหตามประสงค

เม อทานได บวชในพระพทธศาสนาแลว ก ได เรยนกรรมฐาน พากเพยรภาวนาเจรญวปสสนา ในไมชากบรรลพระอรหตผล๓. เอตทคคะ

พระลกณฏกภททยะน เปนผมเสยงไพเราะ เพราะเหตนน พระศาสดาจงทรงตงทานไวในเอตทคคะวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผมเสยงอนไพเราะ๔. บญญาธการ

แมพระลกณฏกทภททยะเถระน กไดบาเพญบารมทเปนอปนสยแหงมรรคผลนพพานมาชานาน ในพทธปบาทกาลแหงพระศาสดาทรงพระนามวาปทมตตระ ไดเหนพระศาสดาทรงตงภกษรปหนงในตาแหนงผเลศกวาภกษทงหลายผมเสยงไพเราะ จงเกดกศลฉนทะวา ไฉนหนอ ในอนาคตกาลเราพงเปนผมเสยงไพเราะเหมอนภกษรปนบาง ในศาสนาของพระพทธเจาสกองคหนง แลวไดทาบญตาง ๆ มากมาย และไดเปลงวาจาตงความปรารถนาอยางนน พระศาสดาทรงพยากรณวาจะสาเรจในศาสนาของพระศาสดาพระนามวาโคดม จงไดสรางความดตลอดมาแลวไดสมปรารถนาตามประสงค ดงคาของพทธองคทกประการ๕. ธรรมวาทะ

คนบางพวกเขารนเรงกนดวยเสยงตะโพน พณ และบณเฑาะว สวนเรายนดในพระพทธศาสนา จงรนรมยอยทโคนตนไม

ถาพระพทธองค จะทรงประทานพรแกเรา และเรากสามารถไดพรนนสมมโนรถ เราจะเลอกเอาพรวา ขอใหชาวโลกทงหมดเจรญกายคตาสตกน๖. ปรนพพาน

พระลกณฏกภททยะ ไดบาเพญประโยชนแกชาวโลกตามสมควรแกเวลา กไดปรนพพานหยดการหมนเวยนของวฏฏะอยางสนเชง

******************************

๒๔. ประวต พระสภตเถระ

๑. สถานะเดมพระสภตเถระ นามเดม สภต เพราะรางกายของทานม

ความรงเรอง (ผดผอง) อยางยงบดานามวา สมนเศรษฐ ชาวเมองสาวตถเกดทเมองสาวตถ เปนคนวรรณะแพศย

๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนาเมอพระศาสดาทรงอาศยเมองราชคฤห เปนสถาน

ททาการประกาศพระพทธศาสนา อนาถบณฑกเศรษฐจากพระนครสาวตถ ไดมาเยยมราชคหเศรษฐผเปนสหายทเมองราชคฤห ไดทราบขาวการเสดจอบตแหงพระศาสดา จงเขาไปเฝาทสตวนแลวไดดารงอยในโสดาปตตผลพรอมกบการเขาเฝาเปนคร งแรก จงไดกราบทลอาราธนาพระศาสดาเพอเสดจมายงสาวตถ ไดสรางพระเชตวนมหาวหารถวายเปนทประทบ

ในวนฉลองมหาวหาร สภตกฎมพไปกบอนาถบณฑกเศรษฐฟงธรรมของพระศาสดา เกดศรทธาจงทลขอบวช พระศาสดาจงบวชใหตามประสงค

เมอเขาไดบวชในพระพทธศาสนาแลว ไดตงใจศกษาพระธรรมวนยจนเขาใจแตกฉาน ตอจากนนไดเรยนกรรมฐาน บาเพญสมณธรรมอยในปา เจรญวปสสนากรรมฐานทาเมตตาฌานใหเปนบาท แลวไดบรรลพระอรหตตอกาลไมนาน๓. งานประกาศพระพทธศาสนา

พระสภต เถระเมอสาเรจพระอรหตผลแลว ทานมปฏปทาทพเศษกวาผอน คอเมอแสดงธรรมกจะไมออกไปนอกจากนยาม ( กาหนด ) ทพระศาสดาทรงแสดงไว ไมพดถงคณหรอโทษของใคร เวลาเทยวไปบณฑบาต กอนจะรบอาหารบณฑบาต ทานจะเขาเมตตาฌานกอน ออกจากฌานแลวจงรบอาหารบณฑบาต ทาอยางนทก ๆ เรอน ดวยตงใจวาทาอยางนผถวายอาหารบณฑบาตจะไดผลบญมาก ประกอบรางกายของทานสงางามและผวพรรณผดผอง จงนามาซงความเลอมใสแกบคคลเปนจานวนมาก๔. เอตทคคะ

พระสภตเถระ อยอยางไมมกเลส แมแตการแสดงธรรมกไมพดถงคณหรอโทษของใคร จะเขาเมตตาฌานอยตลอดเวลา แมขณะไปเทยวบณฑบาตดงกลาวแลว เพราะอาศยเหตการณทงสองน พระชนสหจงทรงตงทานไวในตาแหนงทเลศกวาภกษทงหลายผอยอยางไมมกเลสและเปนพระทกขไณยบคคล๕. บญญาธการ

แมพระสภตเถระน กไดบาเพญบารมอนเปนอปนสยแหงพระนพพานมาชานานในพทธปบาทกาลแหงพระปทมตตรศาสดา ไดเหนภกษรปหนงผประกอบดวยคณสมบตสองอยางคอ อรณวหาร ( รณ แปลวา กเลส ) การอยอยางไมมก เลส และความเป นพระท กขไณยบคคลจงเก ดศรทธาปรารถนาจะเปนเชนนนบาง จงไดสรางบญกศลถวายพระทศพลมากมายแลวไดตงความปรารถนา พระศาสดาทรงเหนวาจะสาเรจแนนอน จงทรงพยากรณวา จะไดในสมยของพระพทธโคดม ในทสดกไดสมปรารถนาทกอยางดงกลาวมา๖. ธรรมวาทะ

ควรพดแตสงทตนทาไดไมควรพดสงทตนทาไมไดผพดสงทตนทาไมไดยอมถกผรเขาดหมนเอา

๗. ปรนพพานพระสภตเถระ ไดชวยพระศาสดาประกาศพระพทธ

ศาสนาตลอดอายของทาน สดทายได ดบขนธปรนพพาน เหมอนไฟทดบโดยหาเชอไมได

๒๕. ประวต พระกงขาเรวตเถระ

๑ สถานะเดมพระกงขาเรวตเถระ นามเดม เรวตะ แตเพราะทานม

ความสงสยในสงทเปนกปปยะ ( สมควร ) มากเปนพเศษจงไดรบขนานนามวา กงขาเรวตะ แปลวา เรวตะผมความสงสย

เปนชาวสาวตถ วรรณะแพศย๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

เมอพระศาสดาไดตรสรและประกาศพระพทธศาสนา สวนมากจะประทบอยท พระนครสาวตถเป นเวลาถง ๒๕ พรรษา ทรงแสดงธรรมโปรดมหาชน วนหนงเรวตะไดไปยงพระเชตวนพรอมกบมหาชน ยนอยทายบรษทฟงธรรมกถาของพระทศพล เกดศรทธาปรารถนาจะบวช เมอมหาชนกลบไปหมดแลว จงเขาไปเฝาพระศาสดาทลขอบรรพชาอปสมบท พระศาสดาทรงบวชใหเขาตามปรารถนา

คร น ได บวชแล ว ทลขอใหพระศาสดาตรสสอนกรรมฐาน ทาบรกรรมในฌาน ครนไดฌานแลว ทาฌานนนใหเปนบาท เจรญวปสสนาพจารณาฌานนน วาเปนอนจจง ทกขง อนตตา ไมควรยดมนถอมนความสขอนเกดจากฌานนน ไมนานนกกไดบรรลพระอรหตผล ซงเปนผลอนสงสดในพระพทธศาสนา๓. เอตทคคะ

เพราะพระกงขาเรวตเถระ เปนผชานาญในการเขาฌาน พระศาสดาจงทรงถอเอาคณขอนตงทานไวในตาแหนงทเลศกวาภกษทงหลายผยนดในการเขาฌาน๔. บญญาธการ

แมพระกงขาเรวตเถระน ก ได สรางความดท เป นอปนสยแหงพระนพพานมานาน ในพทธกาลแหงพระปทมตตรศาสดา ไดเหนพระศาสดาทรงตงภกษรปหนงไวในตาแหนงทเลศกวาภกษทงหลายผยนดในการเขาฌาน จงไดบาเพญกศลเปนการใหญแลวตงความปรารถนาโดยมพระศาสดาเปนพยานวา ททาบญนขาพระองคมไดประสงคสมบตอน หวงจะไดต าแหน งแหงภ กษผ ย นด ในการเข าฌาน ในกาลแหงพระพทธเจาพระองคหนงในภายหนา พระศาสดาทรงเหนความ

สาเร จของเขา จงได พยากรณว าจะส า เรจ ในกาลแหงพระพทธเจาพระนามวาโคดม และเขากไดสมปรารถนาตามพระพทธวาจาทกประการ๕. ปรนพพาน

พระกงขาเรวตเถระ ถงแมจะเชยวชาญเรองเขาฌาน กหนมจจมารไมพน สดทายกไดปรนพพานเหลอเพยงชอไวในตานานใหไดศกษากนสบตอมา

๒๖. ประวต พระโกณฑธานเถระ

๑. สถานะเดมพระโกณฑธานเถระ นามเด ม ธานะ ต อมาม

ภาพลวงตาเปนสตรตดตามทานเพราะผลบาปในชาตกอน ภกษและสามเณรทงหลายเหนภาพนนเปนประจาจงตงชอทานเพมวา กณฑธานะ ( ธานะชว )

เปนคนวรรณะพราหมณ ชาวเมองสาวตถ๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

คร นอายยางเขาปจฉมวย เขาไปฟงธรรมของพระศาสดาเปนประจา เกดศรทธาอยากบวชในพระพทธศาสนา จงทลขอบรรพชาอปสมบทตอพระพทธองค ซงกทรงประทานใหตามปรารถนา ตงแตวนททานบวชแลว เพราะบาปกรรมในชาตก อนของทาน เวลาทานอยท วดก ด เขาบานเชนไปบณฑบาตกด จะมคนเหนภาพสตรคนหนงตามหลงทานไปเสมอ แตตวทานเองไมทราบ และไมเคยเหนสตรนนเลย เวลาคนใสบาตบางคนกบอกวา สวนนของทาน สวนนสาหรบหญงสหาย

พระภกษและสามเณรกเหนภาพนนเปนประจา วนหนงพากนไปลอมกฏของทาน พดเยาะเยยวา พระธานะเปนคนชว ทานอดกลนไวไมอยจงไดตอบโตไปวา พวกทานกเปนคนชว ภกษทงหลายเหลานนจงไปฟองพระพทธเจา ๆ ตรสเรยกทานไปพบแลวแสดงธรรมวา เธออยากลาวคาหยาบตอใคร ๆ เพราะผทถกเธอดา ยอมดาตอบเธอบาง จะกลายเปนการแขงดกนไป (สดทาย) กมการทารายกน

เหตการณทเกดขนนทาใหทานลาบากใจ และลาบากเรองอาหารบณฑบาตมาก ตอมามการพสจนความจรง โดยมพระะเจาปเสนทโกศลเปนประธาน ทรงเหนวาเปนเร องไมจรง เปนเร องเวรกรรมของทาน ๆ จงไดรบความอปถมภจากพระราชา เมอทานไดความอปถมภจากพระราชา ไดอาหารเปนทสปปายะ พากเพยรภาวนาเจรญวปสสนาไมชากไดบรรลพระอรหตพรอมกบอภญญา ๖๓. เอตทคคะ

พระโกณฑธานเถระเปนผมบญในเร องของการจบสลากเพอไปในกจนมนต ทานจะเปนผไดจบสลากกอนเสมอ พระศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผจบสลากกอน๔. ธรรมวาทะ

ผเหนภยตดบวงผกเขาเทา ๕ อยาง ( สงโยชนเบองตน ๕ )แกบวงผกคอ ๕ อยาง ( สงโยชนเบองสง ๕ ) เจรญธรรม ๕ อยาง ( สทธา วรยะ สต สมาธ

ปญญา )

พนกเลสเคร องของ ๕ อยาง ( ราคะ โทสะ โมหะ มานะ ทฏฐ )

ทานเรยกวา ผขามพนหวงกเลส๕. ปรนพพาน

พระโกณฑธานเถระ ไดบรรลผลสงสดในพระพทธศาสนา ดารงชวตตอมาจนถงอายขย แลวดบขนธปรนพพาน เหมอนกบไฟทหมดเชอแลวดบไป

*******************************

๒๗. ประวต พระวงคสเถระ

๑. สถานะเดมพระวงคสเถระ นามเดม วงคสะ เพราะเกดในวงคช

นบท และเพราะเปนใหญในถอยคา

บดาเปนพราหมณ ไมปรากฏนามมารดาเปนปรพาชกา ไมปรากฏนาม ทง ๒ เปนคน

วรรณะพราหมณ เกดทวงคชนบท เมองสาวตถ

๒. ชวตกอนบวชวงคสมานพครนเจรญวยสมควรจะไดรบการศกษาเลา

เรยน จงเรยนลทธพราหมณ จบไตรเพท เขาเปนทรกของอาจารย จงไดเรยนมนตพเศษโดยใชเลบดดกะโหลกศรษะของผตายภายในเวลา ๓ ป แลวสามารถรไดวา ไปเกดทไหน พราหมณทงหลายเหนอบายจะหาทรพยได จงพาเขาไปยง

สถานทตาง ๆ ดดกะโหลกศรษะของผทตายแลวใหกะโหลกนนบอกแกญาตของตนวาไปเกดทไหน พวกเขาไดลาภเปนอนมาก๓. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

วนหนงเขาไดสดบพระคณของพระพทธเจา เกดความเลอมใสอยากจะไปเฝา พราหมณทงหลายคดคานเขา กลวจะเปลยนใจไปนบถอพระศาสดา แตเขาไมเชอพราหมณเหลานน ไปเฝาพระศาสดาทพระเชตวน ทรงทาปฏสนถารอยางด ตรสถามถงความสามารถของเขา ครนทรงทราบแลว จงทรงนาเอากะโหลกศรษะคนตายมา ๔ กะโหลก ในวงคสะดดด เขาดดกะโหลกท ๑ บอกวาไปเกดในนรก ท ๒ บอกวาไปเกดเปนมนษย ท ๓ บอกวาไปเกดเปนเทวดา ทรงประทานสาธการแกเขา พอดดกะโหลกท ๔ ซงเปนของพระอรหนต เขาไมทราบวาไปเกดทไหน นงเหงอไหล พระศาสดาตรสถามวา เธอลาบากใจหรอวงคสะ เธอยอมรบวาพระพทธเจาขา แลวทลถามวาพระองคทราบมนตนหรอ ตรสวาทราบ เขาจงขอเรยน แตทรงปฏเสธวาสอนใหไมได จะสอนไดเฉพาะแกคนทมเพศเหมอนเราเทานน เขาจงทลขอบวชกบพระศาสดา ตรสใหพระนโครธกปปเถระเปนพระอปชฌายบวชให๔. การบรรลธรรม

วงคสะ คร นบวชแลว ทรงบอกกรรมฐานคอ อาการ ๓๒ และวปสสนากรรมฐานแลว เมอทานกาลงสาธยายอาการ ๓๒ และเจรญวปสสนากรรมฐานอย พวกพราหมณเขาไปถามวา เรยนมนตของพระโคดมจบหรอยง ทานตอบวาจบแลว พวกพราหมณพดวา ถาอยางนนกไปไดแลว ทานตอบวา อาตมาไมไปแลว พวกพราหมณไมสามารถจะทาอยางไรไดจง

ไปตามกรรมของตน พระวงคสะเจรญวปสสนาไมนานนกกไดบรรลพระอรหตผล จบกจบรรพชตของตน๕. เอตทคคะ

พระวงคสเถระ เปนผมปฏภาณสามารถกลาวเปนคาประพนธ ( ฉนท ) สรรเสรญคณพระศาสดา เวลาทานเขาไปเฝาไดทกคร ง พระศาสดาจงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลาย ผมปฏภาณ๖. ปรนพพาน

พระวงคสเถระ ครนถงทสดประโยชนสวนตนคอบรรลพระอรหตผลแลวไดชวยพระศาสดาประกาศพระพทธศาสนาตลอดเวลาอายของทาน แลวไดดบขนธปรนพพานไปตามสจธรรมของชวต

*********************************

๒๘. ประวต พระปลนทวจฉเถระ

๑. สถานะเดมพระปลนทวจฉเถระ นามเดม ปลนทะ วจฉะเปนชอ

ของโคตรตอมาไดชอวา ปลนทวจฉะ โดยนาเอาชอโคตรไปรวมดวย

บดาและมารดาเปนพราหมณไมปรากฏนาม เปนชาวเมองสาวตถ๒. ชวตกอนบวช

กอนทจะมาบวชในพระพทธศาสนา ทานเปนผทมากไปดวยความสงเวช (ความสลดใจทประกอบกบโอตตปปะ) จงบวชเปนปรพาชก สาเรจวชา ชอวา จฬคนธาระ เหาะเหนเดน

อากาศไดและรใจของผอน มลาภและยศมาก อาศยอยในกรงราชคฤห๓. มลเหตของการบวชในพระพทธศาสนา

เมอพระศาสดาของเราทงหลายไดตรสรแลว เสดจไปประทบในเมองราชคฤหอานภาพแหงวชาของเขากเสอมไป ลาภยศของเขากหมดไปดวย เขาคดวาพระสมณโคดมตองร คนธารวชาอยางแนนอน จงไปยงสานกของพระศาสดาขอเรยนวชา พระศาสดาตรสวา ทานตองบวชในสานกของเราจงจะเรยนได เขากยอมบวชตามพระพทธดารส๔. การบรรลธรรม

เมอทานบวชแลว พระศาสดาทรงแสดงธรรมแกเขาและไดประทานกรรมฐานอนสมควรแกจรยา เพราะทานเปนผมอปนสยทสมบรณ เรมตงความเพยรในกรรมฐานไมนานกไดบรรลพระอรหตผล ๕. งานประกาศพระพทธศาสนา

เพราะผทตงอยในโอวาทของทานสมยเปนพระเจาจกรพรรด ไดไปเกดเปนเทวดามากมาย เทวดาเหลานนอาศยความกตญญ มความนบถอทานมาก เขาไปหา ทาน ทงเชาเยน แตทานมกจะมปญหากบภกษและชาวบาน เพราะทานชอบใชวาจาไมไพเราะ ตอมาพระศาสดาทรงแกไขใหทกคนเขาใจ กไมมใครถอสา กลบศรธาเลอมใสยงขน ทานเปนพระทมวาจาศกดสทธ เลากนวา ชายคนหนงถอถาดดปลมา ทานถามวาถาดอะไรไอถอย ชายคนนนโกรธคดวาพระอะไรพดคาหยาบ จงตอบไปวา ถาดขหน พอผานทานไปดปลเปนขหนจรง ๆ ตอมามคนแนะนาเขาวาใหเดนสวนทางกบทานใหม ถาทานถามอยางนน จงตอบทานวาดปล กจะกลายเปนดปลดง

เดม เขาไดทาตามคาแนะนาปรากฏวามลหนกลบเปนดปลดงเดม๖. เอตทคคะ

กเพราะเทวดาผตงอยในโอวาทของทานในชาตกอน แลวเกดในสวรรคเปนอนมาก เทวดาเหลานนมความกตญญมความเคารพนบถอบชา จงมาหาทานทงเชาเยน เพราะฉะนนพระศาสดาจงทรงตงทานไวในฐานะทเลศกวาภกษทงหลายผเปนทรกทชอบใจของเทวดาทงหลาย๗. ปรนพพาน

พระพระปลนทวจฉเถระ คร นดารงเบญจขนธพอสมควรแกกาล กไดปรนพพานดบไปโดยไมมอาลย

*****************************๒๙. ประวต พระกมารกสสปเถระ

๑. สถานะเดมพระกมารกสสปเถระ นามเดม กสสปะ เปนนามทพระ

เจาปเสนทโกศลทรงตงให ตอมาทานบวชในพระพทธศาสนา เวลาพระศาสดาตรสเรยกภกษชอกสสปะ จะถกทลถามวากสสปะไหน จงตรสวา กมารกสสปะ เพราะทานบวชมาตงแตยงเดก ๆ

บดาและมารดาไมปรากฏชอ เปนชาวเมองสาวตถ มารดาของทานศรทธาจะบวชตงแตยงไมไดแตงงาน แตบดาและมารดาไมอนญาต หลงจากแตงงานแลวขออนญาตสาม ในทสดสามอนญาตใหบวช เธอจงเปนภกษณโดยไมรตววาตงครรภ คร นอยมาครรภไดใหญขน ภกษณทงหลายรงเกยจ

เธอ จงนาไปใหพระเทวทตตดสน พระเทวทตตดสนวา เธอศลขาด แมเธอจะชแจงเหตผลอยางไรกไมยอมรบฟง ภกษณทงหลายจงพาไปเฝาพระศาสดา ๆ ทรงมอบหมายใหพระอบาลเถระตดสน พระอบาลเชญตระกลใหญ ๆ ชาวสาวตถและนางวสาขามาพสจนไดวา นางตงครรภมากอนบวช ศลของนางบรสทธ๒. ชวตกอนบวช

นางภกษณน นคลอดบตรชาย หนาตานารก ผ วพรรณดจทองคา พระเจาปเสนทโกศลทรงใหเลยงดไว และทรงตงชอใหวา กสสปะ อกยางหนง คนทงหลายรจกทานในนามวา กมารกสสปะ เพราะเปนเดกทพระราชาทรงชบเลยงอยางราชกมาร๓. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

เมอเขาเจรญวยแลว พระราชาทรงประดบประดาเขาอยางสมเกยรต แลวน าไปบวชยงสาน กของพระศาสดา ตงแตทานบวชแลว กไดเจรญวปสสนาและเรยนพทธพจน แตไมไดบรรลมรรคผลแตอยางใด๔. การบรรลธรรม

ครงนน สหายของทานเกดเปนพรหมในชนสทธาวาส เหนทานลาบากในการเจรญวปสสนา จงผกปญหา ๑๕ ขอ แลวบอกวา นอกจากพระศาสดา ไมมใครสามารถแกปญหานได รงขนทานเขาไปเฝาพระศาสดา ทลถามปญหาเหลานน พระศาสดาทรงแกใหทานจนถงพระอรหต พระเถระเรยนตามทพระศาสดาตรส เขาไปยงปาอมพวนเจรญวปสสนาไมนานกไดบรรลพระอรหต๕. งานประกาศพระศาสนา

พระกมารกสสปะเถระ กลาวธรรมกถาไดอยางวจตร สมบรณดวยอปมาและเหตผล เชน การโตตอบกบพระเจาปายาสผไมเชอวาโลกอนมจรง เปนตน

พระเจาปายาสเหนวานรกไมม เพราะไมเคยเหนญาตคนไหนตกนรกแลวมาบอก พระเถระอปมาวา เหมอนคนทาความผดรายแรง ถกตดสนจาคกจะออกมานอกคกไดอยางไร

พระเจาปายาสเหนวาสวรรคไมม เพราะไมมญาตทขนสวรรคกลบมาบอกพระ เถระอปมาวา เหมอนคนพลดตกลงไปในหลมคถ ครนขนมาได ชาระรางกายสะอาดแลวคงไมมใครอยากลงไปนอนในหลมคถอก

พระเจาปายาสตรสวา เคยฆาคนโดยเอาใสในหมอ แลวปดฝาจนสนทถมทงเปน ใหคนชวยดรอบ ๆ หมอ กไมเหนชวะของผนนออกมา พระเถระอปมาวา เหมอนพระองคเคยบรรทมหลบทามกลางผอารกขาและนางสนม แลวทรงสบนวาเสดจประพาสสถานทตาง ๆ แตกไมเคยมใครเหนชวะของพระองคทออกไป

พระเจาปายาสตรสวา เคยฆาคนโดยไมทาลายอนทรยทง ๖ (ตา ห จมก ลน กาย ใจ ) ครนแลว ทรงตรวจด ไมพบวาทง ๖ นนรสกอะไรเลย พระเถระอปมาวา เหมอนคนเปาสงข คนโงไดยนเสยงสงข จงมาขอดเสยงของสงข คนหาอยางไรไมพบเสยงในตวสงข จงบอกวาสงขไมมเสยง

ยงมเร องอกมากมายทแสดงถงความฉลาดสามารถของพระกมารกสสปะเถระใน การอธบายหลกธรรมในทางพระพทธศาสนา ทานสามารถโตตอบกบผทมาโตแยงคดคาน

คาสอนไดอยางด จงนบวาเปนกาลงทสาคญรปหนงในการประกาศพระพทธศาสนา๖. เอตทคคะ

เพราะพระกมารกสสปะเถระ กลาวธรรมกถาไดอยางวจตรสมบรณดวยการอปมาและเหตผล พระทศพลจงยกยองทานวา เปนผเล ศกวาภกษทงหลายผใชถ อยคาอนวจตร (กลาวถอยคาไพเราะ)๗. ปรนพพาน

พระกมารกสสปเถระ ครนอยจบพรหมจรรยของทานแลว กไดชวยพระศาสดาประกาศพระศาสนา อยมาตามสมควรแกเวลาของทาน แลวไดปรนพพานจากโลกไป

****************************

๓๐. ประวต พระมหาโกฏฐตเถระ

๑. สถานะเดม พระมหาโกฏฐตเถระ นามเดม โกฎฐตะ มความหมาย

วา ทาใหคนหนหนาเพราะเขาเปนผฉลาดในศาสตรตาง ๆ จงเทยวทมแทงคนอนดวยหอกคอปากของตน

บดาชอ อสสลายนพราหมณมารดาชอ จนทวดพราหมณ ทงคเปนชาวเมองสาวต

ถ

๒. ชวตกอนบวชเขาเจรญวยแลวไดเลาเรยนไตรเพทจนถงความสาเรจ

ในศลปะของพราหมณ เปนผฉลาดในทางเวทางคศาสตร ตกกศาสตร นฆณฑศาสตร เกฏภศาสตร ในประเภทแหงอกษรสมยของตน และในการพยากรณทงหมด เขาชอบพดหกลางคนอน ใครพบเขาจงพากนหลบหนา ไมอยากสนทนาดวย๓. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

โกฏฐตมานพ เขาไปเฝาและฟงธรรมจากพระศาสดา แลวเกดศรทธาปรารถนาจะบวช จงทลขอบวชกบพระองค ๆ ทรงบวชใหเขาตามประสงค ตงแตเขาบวชแลว กพากเพยรศกษาพระธรรมวนย และตงใจบาเพญวปสสนา ไมชากไดสาเรจพระอรหตผลพรอมกบปฏสมภทา ๔ มความเชยวชาญในปฏสมภทาญาณ กลาหาญ แมจะเขาไปหาพระมหาเถระหรอแมแตพระศาสดากจะถามปญหาในปฏสมภทา ๔ จงมนามเพมอกวา มหาโกฏฐตะ๔. งานประกาศพระพทธศาสนา

พระมหาโกฏฐตเถระ เปนพระเถระรปหนงทไดแสดงหลกธรรมในพระพทธศาสนาไวมาก เชน ในมหาเวทลลสตร ทานไดชกถามพระสารบตรเถระเพอเปนการวางหลกธรรมในพระพทธศาสนา จะนามาเฉพาะบางเรอง ดงน

ผมปญญาทราม คอ ผไมรอรยสจ ๔ ตามเปนจรงผมปญญา คอ ผรอรยสจ ๔ ตามเปนจรงวญญาณ คอ ธรรมชาตทร จรง ไดแกรแจง สข

ทกข และ ไมทกขไมสข

ปจจยในการเกดขนแหงสมมาทฏฐม ๒ อยาง คอ การประกาศของผอน (ปรโตโฆสะ ) ๑ การทาไวในใจโดยแยบคาย ( โยนโสมนสการ ) ๑

การเกดในภพใหมมได เพราะความยนดในภพนน ๆ ของสตวผมอวชชาเปนนวรณ (เคร องกน) มตณหาเปนสงโยชน ( เคร องผกมด ) การไมเกดในภพใหมมได เพราะเกดวชชาและเพราะดบตณหา

คนตายกบผเขาสญญาเวทยตนโรธตางกน คอ คนตายสงปรงแตงกาย วาจา จตดบ อายสน ไออนดบ และอนทรยแตก ผเขาสญญาเวทยตนโรธ สงปรงแตงกาย วาจา จตดบ แตอายยงไมสน ไออนยงไมดบ อนทรยผองใส๕. เอตทคคะ

เพราะอาศยเหตการณทเกดขน ระหวางทานกบพระสารบตรเถระ ในมหาเวทลลสตรน พระศาสดาจงทรงยกยองทานวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผบรรลปฏสมภทา๖. ปรนพพาน

พระมหาโกฏฐตเถระไดทาหนาทของทานและหนาทตอพระศาสนาในฐานะทเปนพระสงฆแลว ไดดารงอยตามสมควรแกเวลา สดทายกไดปรนพพานดบไป

*******************************

๓๑. ประวตพระโสภตเถระ๑. สถานะเดม

พระโสภตเถระ นามเดม โสภตมาณพ

บดาและมารดาไมปรากฏนาม เปนพราหมณชาวเมองสาวตถ๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

โสภตมาณพ วนหนงไดไปเฝาพระศาสดา ฟงธรรมเทศนาแลว เกดศรทธาปรารถนาจะบวช จงไดทลขอบวชกบพระพทธองค ๆ ไดทรงบวชใหเขาตามประสงค ครนบวชแลว ไดตงใจศกษาพระธรรมวน ย เจรญวป สสนากรรมฐาน ไมนานกได บรรล อภญญา ๖ เปนพระขณาสพอยจบพรหมจรรยเปนผชานาญในบพเพนวาสานสสตญาณ คอ การระลกชาตในอดต๓. เอตทคคะ

เพราะพระโสภตเถระมความชานาญเปนพเศษในบพเพนวาสานสสตญาณ คอญาณในการระลกชาตในอดต พระศาสดาจงทรงตงทานไวในตาแหนงอนเลศกวาภกษทงหลายผระลกบพเพสนนวาส๔. ปรนพพาน

พระโสภตเถระ ไดบรรลประโยชนสงสดสวนตน คอ พระอรหตผลแลวไดทาหนาทของพระสงฆผด ารงพระพทธศาสนา ตามสมควรแกเวลาของทาน จงไดปรนพพานจากโลกไปโดยหาความอาลยไมได

๓๒. ประวต พระนนทกเถระ

๑. สถานะเดมพระนนทกเถระ นามเดม นนทกะบดาและมารดา ไมปรากฏนาม เปนพราหมณ ชาว

เมองสาวตถ

๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนานนทกมาณพ ไดยนกตตศพทของพระศาสดาวา เปน

พระอรหนตตรสรชอบไดดวยพระองคเอง ทรงแสดงธรรมไพเราะ ชแจงประโยชนในโลกนและประโยชนในโลกหนาไดอยางแจมแจง วนหนง เมอมโอกาศจงไปเฝาพระศาสดา ไดฟงพระธรรมเทศนา เกดศรทธาปรารถนาจะบวช จงทลขอบวชกบพระพทธองค ๆ ไดทรงบวชใหเขาตามความประสงค คร นบวชแลว ไดตงใจศกษาเลาเรยนและพากเพยรปฏบตในวปสสนากรรมฐาน ไมนานนกกไดบรรลพระอรหตผล เปนผชานาญในญาณระลกรบพเพนวาส๓. งานประกาศพระศาสนา

ในตานานไมไดบอกวาทานไดใครมาเปนสทธวหารกและอนเตวาสกบาง บอกวาทานเปนผฉลาดในการสอนนางภกษณ มเรองเลาวา นางมหาปชาบดโคตมไดพาภกษณ ๕๐๐ รป มาฟงธรรม พระศาสดาจงมอบใหภกษเปลยนกนแสดงธรรมแกภกษณ ภกษรปอนแสดงธรรม ภกษณทงหลายกไมไดบรรลอะไร เมอถงวาระของพระนนทกะแสดงธรรมภกษณเหลานนจงไดบรรลอรหตผล๔. เอตทคคะ

พระผมพระภาคเจาทรงอาศยเหตททานสามารถแสดงธรรมใหแกภกษณทงหลายไดบรรลอรหตผลนเอง จงไดทรงตงทานไวในตาแหนงอนเลศกวาภกษทงหลายผใหโอวาทแกนางภกษณ๕. ธรรมวาทะ

มาอาชาไนยชนดพลาดลมลงไป ยงกลบลกขนยนใหมได ครนไดความสลดใจไมยอทอ ยอมแบกภาระไดหนกยงขน

อก ฉนใด ขอทานทงหลายจงจาขาพเจาวาเปนบร ษชาตอาชาไนย ฉนนน เหมอนกน๖. ปรนพพาน

พระนนทกเถระ ไดบรรลพระอรหตผลอนเปนประโยชนสงสดของตน แลวไดทาหนาทของพระสงฆผดารงพระพทธศาสนา อยมาตามสมควรแก เวลาของท าน สดท ายได ปรนพพานจากไป

********************************๓๓. ประวต พระมหากปปนเถระ

๑. สถานะเดมพระมหากปปนเถระ นามเดม กปปนะ ตอมาไดครอง

ราชยจงมนามวา มหากปปนะ เปนวรรณะกษตรยพระบดาพระมารดา ไมปรากฏพระนาม เปนเจาเมอง

กกกฏวดในปจจนตชนบท๒. ชวตกอนบวช

เมอพระราชบดาสวรรคตแลว กไดขนครองราชยสบตอสนตตวงค ทรงพระนามวา พระเจามหากปปนะ ทรงอภเษกสมรสกบเจาหญงอโนชาเทว พระราชธดาของพระเจาสาคละ แหงแควนมททะ ทง ๒ พระองคทรงสนพระทยเรองศาสนา คอยสดบตรบฟงขาวการอบตของพระพทธเจาตลอดเวลา๓. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

วนหนง ทรงทราบขาวจากพอคาชาวเมองสาวตถวา พระพทธเจา พระ

ธรรมและพระสงฆอบตขนแลวในโลก ทรงดพระทยอยางยง พรอมกบบรวารจานวนหนง ไดเสดจมงหนาไปยงเมองสาวตถ

พระพทธเจาทรงทราบขาวการเสดจมาของพระเจามหากปปนะ จงเสดจไปรบทฝ งแมนาจนทภาคา ประทบนงอยทโคนตนพหปตตนโครธ ทาวเธอพรอมดวยบรวารไดเสดจเขาไปเฝา ณ ทนน ทรงแสดงอนปพพกถาและอรยสจ ๔ ครนจบพระธรรมเทศนาพระราชาพรอมดวยบรวารไดบรรลพระอรหตผลแลวทลขอบรรพชาอปสมบท ทรงใหพวกเขาอปสมบทดวยเอหภกขอปสมปทา๔. งานประกาศพระศาสนา

เม อบวชในพระพทธศาสนา และแมจะสาเรจพระอรหนตแลว ทานกไมสอนใคร มความขวนขวายนอย ตอมาพระศาสดาทรงทราบ จงรบสงใหทานสอนผอนบาง ทานทลรบดวยเศยรเกลา ไดแสดงธรรมแกอนเตวาสกของทานประมาณพนรปใหบรรลอรหตผล๕. เอตทคคะ

พระศาสดาทรงอาศยเหตททานแสดงธรรมแกอนเตวาสกนน จงตงทานไวในตาแหนงอนเลศกวาภกษทงหลายผใหโอวาทแกภกษ๖.ธรรมวาทะ

มปญญา แมไมมทรพย ยงพออยได ขาดปญญา แมมทรพย กอยไมได ปญญาเปนตวชขาดศาสตรทเรยนมา ปญญาทาใหเจรญไปดวยเกยรต และความสรรเสรญผม ปญญายอมไดรบความสข แมในสงทคนอนเขาทกขกน๗. ปรนพพาน

พระมหากปปนเถระ ทาหนาทของพระสงฆผดารงพระพทธศานา ตามสมควรแกเวลาของทาน แลวไดปรนพพานจากไป

*****************************

๓๔. ประวต พระสาคตเถระ

๑. สถานะเดมพระสาคตเถระ นามเดม สาคตะบดาและมารดา เปนพราหมณ ชาวเมองสาวตถทง ๒

ไมปรากฏนาม๒. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

สาคตมาณพเปนผสนใจใครศกษา ไดรบทราบขาวพระศาสดาวา เปนพระอรหนต ตรสรชอบดวยพระองคเอง ทรงแสดงธรรมไพเราะ ชใหเหนถงประโยชนโลกนและประโยชนโลกหนาไดแจมแจง วนหนง มโอกาสจงเขาไปเฝา ไดฟงพระธรรมเทศนาเกดศรทธา จงทลขอบรรพชาอปสมบท ครนบวชแลว เจรญฌานไดสมาบต ๘ มความชานาญในฌานสมาบต๓. การบรรลธรรม

พระสาคตเถระไดปราบอมพตตถนาคราช จนสนฤทธเดช ดวยเตโชธาตสมาบตของทาน ชาวบานทเคยไดรบความทกขจากนาคราชนน ดใจ เลอมใสทาน ทกบานไดจดสราถวายเวลาทานไปบณฑบาต ทานจบสราบานละนอย เพอฉลองศรทธา ครนหลายบานเขาจงเกดเมาสรา ไปลมหมดสตทกองขยะ พระศาสดาทรงทราบจงทรงใหพระมาประคองเอาไป ทรง

ตเตยนและชโทษของสรา หลงจากนนทานเกดความสลดใจ ปฏบตสมณธรรม ไมนานนกกไดบรรลอรหตผล๔. งานประกาศพระศาสนา

เพราะทานเปนผชานาญเตโชธาตสมาบต สามารถแสดงฤทธเกยวกบไฟไดหลายอยาง เชนทาใหเกดแสงสวางในทมด และทาใหเกดความมดในทสวาง เปนตน จงทาให ประชาชนผพบเหนเลอมใสเปนจานวนมาก๕. เอตทคคะ

พระศาสดาทรงปรารภความสามารถในการเขาเตโชธาตสมาบตของทาน จงทรงตงทานไวในเอตทคคะวา พระสาคตเถระเปนผเลศกวาภกษทงหลายผฉลาดในการเขาเตโชสมาบต๖. ธรรมวาทะ

ตนไมทกชนด ยอมงอกงามบนแผนดนฉนใด สตวผมปญญา กยอมงอกงามในศาสนาของพระชนเจา ฉนนน องคพระสพพญญ ผทรงนาหมของผแสวงหาคณอนยงใหญ ทรงถอนคนเปนอนมากออกจากทางทผด แลวตรสบอกทางทถกให๗. ปรนพพาน

พระสาคตเถระ ไดชวยพระศาสดาประกาศพระศาสนาตลอดเวลาทเปนภกษ สดทายกไดปรนพพานจากโลกไปตามสจธรรมของชวต

****************************

๓๕. ประวต พระอปเสนเถระ

๑. สถานะเดม

พระอปเสนเถระ นามเดม อปเสนมาณพ หรอ อปเสนวงคนตบตร

บดาชอ วงคนตพราหมณมารดาชอ สารพราหมณเกดทหมบานนาลนทา แควนมคธ เปนคนวรรณะ

พราหมณ๒. ชวตกอนบวช

อปเสนมาณพมพชาย ๒ คน คอ อปตสสะและจนทะ นองชาย ๑ คน คอ เรวตะ นองสาว ๓ คน คอ นางจาลา นางอปจารา และนางสปจารา คร นเต บโตแลวไดศกษาไตรเพทตามลทธพราหมณ๓. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

อปเสนมาณพกเหมอนกบพระสาวกโดยมาก คอ ไดฟงกตตศพทของพระศาสดาจงเขาไปเฝาฟงพระธรรมเทศนาแลว เกดศรทธา ปรารถนาจะบวชในพระพทธศาสนา พระศาสดาทรงบวชใหตามประสงค๔. การบรรลธรรม

ครนไดบวชในพระพทธศาสนาแลว ยงไมทนไดพรรษา คดวาจะสรางพระอรยะใหพระศาสนาใหมากทสด จงบวชใหกลบตรคนหนง แลวพาไปเฝาพระศาสดา ถกพระศาสดาตเตยนวาไมเหมาะสม เพราะอปชฌายกยงไมไดพรรษา สทธวหารกกยงไมไดพรรษา ทานคดวาเราอาศยบรษทจงถกพระศาสดาตเตยน แตเรากจะอาศยบรษทนแหละทาใหพระศาสดาเลอมใส จงพากเพยรภาวนา ในไมชาไดสาเรจพระอรหตผลสมาทานธดงคและสอนผอนใหสมาทานดวย มสทธวหารกและอนเตวาสกมากมายคราวนพระศาสดาทรงสรรเสรญทาน

๕. งานประกาศพระศาสนาพระอปเสนเถระ คร นบรรลพระอรหตผลแลว ได

สมาทานประพฤตธ ดงคธรรมทงหมด และสอนผอ นให สมาทานประพฤตธดงคธรรมนนดวย จงเปนทศรทธาเลอมใสของประชาชนทกชนวรรณะ และพากนบวชในสานกของทาน๖. เอตทคคะ

พระศาสดาทรงอาศยความททานเปนทเลอมใสของคนทกชนวรรณะนน จงทรงตงทานไวในตาแหนงอนเลศกวาภกษทงหลายผนามาซงความเลอมใสโดยรอบดาน๗. ธรรมวาทะ

ในทชมชน ผเปนบณฑต พงแสดงตนทไมโง ทไมไดเปนใบ เหมอนกบคนโงและคนเปนใบ ( ในบางครง ) ไมควรพดยดยาวเกนเวลา คนทไมเสยใจกบสงทผานไป ไมเพอฝนถงสงทยงมาไมถง ดาเนนชวตอยกบปจจบน ผนนทานเรยกวา สนโดษ๘. ปรนพพาน

พ ร ะ อ ป เ ส น เ ถ ร ะ ไ ด เ ป น พ ร ะ ขณ า ส พ อ ย จ บพรหมจรรย เสรจกจสวนตวของทานแลวไดทาหนาทของพระสงฆ เพอประโยชน เพอความสขแกมหาชน ตามสมควรแกเวลา แลวไดปรนพพานดบไปเหมอนกบไฟทหมดเชอ

*************************************

๓๖. ประวต พระขทรวนยเรวตเถระ

๑. สถานะเดม

พระขทรวนยเรวตเถระ นามเดม เรวตะ แตเมอบวชแลวทานพานกอยในปาไมตะเคยน จงมชอวา ขทรวนยเรวตะ

บดาชอ วงคนตพราหมณมารดาชอ นางสารพราหมณเกดทบานลนทา แควนมคธ เปนคนวรรณะพราหมณ

๒. ชวตกอนบวชเรวตะ เปนบตรชายคนเลกของครอบครว เหลออย

คนเดยว สวนคนอนบวชกนหมดแลว บดาและมารดาจงหาวธผกมด โดยจดใหแตงงานตงแตมอายได ๘ ขวบ๓. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

ครนถงวนแตงงาน บดาและมารดาแตงตวใหเรวตะอยางภมฐาน นาไปยงบานของนางกมารกา ขณะทาพธมงคลสมรสรดนาสงข ไดนาญาตผใหญทง ๒ ฝายไปอวยพร ถงลาดบยายแหงนางกมารกา ซงมอาย ๑๒๐ ป เขามาอวยพร คนทงหลายใหพรคสมรสทงสองวา ขอใหมอายมนขวญยนเหมอนกบยายน

เรวตะไดฟงดงนน มองดคณยาย ผมหงอก ฟนหก หนงเห ยว หลงโกง เนอตวสนเทา ร สกสลดใจกบการทตนเองจะตองอยในสภาพเชนนนในวนหนงขางหนา เมอเสรจพธญาตจงพาเขากลบบาน ในระหวางทางเขาไดหาอบายหนไปยงสานกของภกษผอยป า ขอบรรพชากบทาน ภกษนนกจดการบวชให เพราะพระสารบตรไดสงไววา ถานองชายของทานมาขอบวชใหบวชไดเลย เพราะโยมบดาและมารดาของทานเปนมจฉาทฏฐ๔. การบรรลธรรม

สามเณรเรวตะ คร นอายครบ ๒๐ ป บรบ รณ ก ได อปสมบทเปนภกษ เรยนกรรมฐานในสานกอปชฌายอาจารยแลว ไดไปอาศยอยในปาไมตะเตยน บาเพญเพยรภาวนา ในไมชากไดบรรลพระอรหตผล เปนพระขณาสพอยจบพรหมจรรย๕. งานประกาศพระศาสนา

พระเรวตเถระน แมตานานไมไดกลาววาทานไดใครมาเปนสทธวหารกและอนเตวาสกกตาม แตปฏปทาเกยวกบการอยปาของทาน กนามาซงความเลอมใสของผทไดรจกในสมยนน และไดศกษาประวตของทานในภายหลงตอมา แมแตองคพระศาสดาและมหาสาวกยงไปเยยมทานถงปาไมตะเคยนททานจาพรรษาอย๖. เอตทคคะ

เพราะทานพระขทรวนยเรวตเถระนชอบอาศยอยในปา องคพระศาสดาจงทรงตงไวในตาแหนงอนเลศกวาภกษทงหลายผอยปา๗. ธรรมวาทะ

ตงแตอาตมภาพ สละเรอนออกบวช ยงไมเคยรจกความคดอนเลวทรามประกอบดวยโทษ ไมเคยรจกความคดวา ขอสตวเหลานจงเดอดรอน จงถกฆา จงประสบความทกข อาตมภาพรจกแตการเจรญเมตตาจต อยางหาประมาณมได ซงอาตมภาพคอย ๆ สะสมมาโดยลาดบ ตามทพระพทธเจาทรงแสดงไว๘. ปรนพพาน

พระขทรวนยเรวตเถระ คร นสาเรจพระอรหตผลแลว ไดปฏบตหนาทของพระสงฆเพอประโยชน เพอความสขแก

มหาชนตามสมควรแกเวลา แลวไดปรน พพานจากไปตามสจธรรมของชวต

*********************************

๓๗. ประวต พระสวลเถระ

๑. สถานเดมพระสวลเถระ นามเดม สวลบดาไมปรากฏนามมารดา พระนางสปปวาสา พระธดาเจาเมองโกลยะเขาอยในครรภมารดาถง ๗ ป ๗ เดอน ๗ วน

ทาใหมารดามลาภสกการะมากและคลอดงายทสด๒. ชวตกอนบวช

ยอนไปถงก อนทท านจะประสต พระมารดาเสวยทกขเวทนาหนกมาก จงใหพระสวามไปบงคมทลพระศาสดา พระศาสดาตรสประทานพรใหวา ขอพระธดาแหงโกลยวงศจงมความสข ปราศจากโรคาพยาธ ประสตพระโอรสหาโรคมไดเถด พระนางกประสตพระโอรสสมพทธพรทกประการ แลวไดถวายมหาทานตลอด ๗ วน๓. มลเหตของการบวชในพระพทธศาสนา

เมอสวลกมารประสต พระมารดาและพระประยรญาตไดถวายมหาทาน ๗ วน ในวนท ๗ พระสารบตรเถระจงชวนเธอบวช เธอตอบวาถาบวชไดกจะบวช พระมารดาทรงทราบกดใจ อนญาตใหพระเถระบวชกมารไดตามประสงค พระเถระจงนากมารไปบวชเปนสามเณร ตงแตกมารบวชแลว ลาภสกการะไดเกดแกภกษทงหลายมากมาย

๔. การบรรลธรรมพระสวลไดฟงตจปญจกกรรมฐานจากพระสารบตร

เถระ แลวบรรลพระอรหตผลในเวลาปลงผม ทานกลาววา จดมดโกนครงแรกบรรลโสดาปตตผล ครงท ๒ บรรลสกทาคามผล คร งท ๓ บรรลอนาคามผล พอปลงผมเสรจบรรลพระอรหตผล

๕. งานประกาศพระพทธศาสนาพระสวลนนเปนพระทมนษยและเทวดาเคารพนบถอ

บชามาก จงเปนพระทมลาภมาก แตมกจะถกมองวาเปนเรองของบญเกา แตถงอยางไรกตามเหตการณอยางนกตองถอวาทานมสวนสาคญในการประกาศพระศาสนา เพราะทาใหคนทยงไมศรทธาในพระพทธศาสนาเกดศรทธา เพราะยากจะหาพระทมบญญาธการเหมอนทาน๖. เอตทคคะ

เพราะเหตททานเปนผมลาภมาก ไมวาจะอยทไหน หรอจะไปทไหนชวยใหภกษทงหลาย ไมขดสนปจจยลาภไปดวย พระศาสดาจงทรงตงทานไวในเอตทคคะวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผมลาภมาก๗. ปรนพพาน

พระสวลเถระไดบรรลประโยชนสงสดของตนแลว ไดบาเพญประโยชนเพอมหาชน จนถงวาระสดทายของชวต จงไดปรนพพานดบสงขารสบรมสขอยางถาวร

**************************************

๓๘. ประวต พระวกกลเถระ

๑. สถานะเดมพระวกกลเถระ นามเดม วกกลบดาและมารดาไมปรากฏนาม เปนพราหมณชาวสาวต

ถ๒. ชวตกอนบวช

เมอเตบโตเขาไดศกษาลทธพราหมณ เรยนจบเวท ๓ แตไมไดตงตวเปนคณาจารยสงสอนใคร๓. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

วนหนง เขาเหนพระศาสดาแวดลอมไปดวยภกษสงฆ เสดจดาเนนไป ในพระนคร สาวตถ ไมอมดวยการดพระรปสมบต จงตดตามพระองคไปทกหนทกแหง ในทสดตดสนใจวาตองบวชจงจะไดเหนพระศาสดาตลอดเวลา เขาจงขอบวช แลวไดบวชในสานกพระศาสดา๔. การบรรลธรรม

ตงแตบวชแลว พระวกกลตดตามดพระศาสดาตลอดเวลา เวนเวลาฉนอาหารเทานน พระศาสดาทรงรอคอยความแกกลาแหงญาณของเธอ จงไมตรสอะไร ครนทราบวาญาณของเธอแกกลาแลว จงไดตรสแกเธอวา วกกล จะมประโยชนอะไรกบการดรางกายทเป อยเนา ผใดเหนธรรมผนนยอมเหนเรา ผใดเหนเราผนนยอมเหนธรรม ดกอนวกกลบคคลผเหนธรรมชอวาเหนเรา บคคลผเหนเราชอวา ยอมเหนธรรม แมพระศาสดาตรสอยางน ทานกยงไมเลกดพระศาสดา ทรงพระดารวา ภกษนถาไมไดความสงเวชคงไมบรรลธรรม จงทรงขบไลวา วกกลเธอจงหลกไป ทานเสยใจมากขนไปบนภเขาจะฆาตวตาย พระองคทรงเปลงพระรศมไปโปรด ตรสเรยกเธอวา

วกกล เธอรสกปลมใจมาก นกถงพระดารสของพระศาสดา ขมปตไดแลวบรรลพระอรหตผล๕. เอตทคคะ

เพราะพระวกกลเถระบรรลพระอรหตผลดวยศรทธาในพระศาสดา ฉะนนจงทรงยกยองทานวา เปนเลศแหงภกษผเปนสทธาวมตต ( พนจากกเลสเพราะสทธา )๖. ปรนพพาน

พระวกกลเถระ ครนดารงอยตามสมควรแกเวลาของทาน กไดปรนพพานจากไป เหลอไวแตปฏปทาทควรคาแกการศกษาของปจฉมชนตาชนผสนใจพระพทธศาสนาตอไป

****************************

๓๙. ประวต พระพาหยทารจรยเถระ

๑. สถานะเดมพระพาหยทารจรยเถระ นามเดม พาหยะ ภายหลงเขา

นงเปลอกไม จงไดชอวา พาหยทารจรยะบดาและมารดาไมปรากฏนาม เป นชาวพาหยรฐ

วรรณะแพศย๒. ชวตกอนบวช

เมอเตบโต เขามอาชพคาขาย วนหนงนาสนคาลงเรอไปขายยงจงหวดสวรรณภม เรออบปาง คนในเรอเสยชวตทงหมด เหลอแตเขาคนเดยว เกาะไมกระดานแผนหนงไวได ลอยคอไปขนททาเรอชอสปารกะ ผานงผาหมถกคลนซดหลดหายไปหมด จงเอาใบไมบาง เปลอกไมบาง ถกพอปดรางกาย ถอภาชนะกระเบองดนเผาเทยวขอทานเลยงชพ คนทงหลาย

เหนเขาแตงตวแปลก ๆ คดวาเปนพระอรหนต จงนาอาหารไปใหมากมาย บางคนนาเอาผาไปให แตเขาไมยอมนงผา คงนงผาเปลอกไมตอไป และสาคญผดคดวาเปนพระอรหนต๓. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

ครงนน เทวดาตนหนง ผเคยบาเพญสมณธรรมรวมกนมาในชาตกอน แลวไดไปเกดเปนพรหมชนสทธาวาส ไดลงมาใหสตแกเขาวา พาหยะ ทานไมใชพระอรหนตดอก แมแตขอปฏบตทจะทาใหบรรลพระอรหตผลทานกยงไมรเลย ผเปนพระอรหนตและรขอปฏบตทจะทาใหบรรลพระอรหตผล อยท พระวหารเชตวน เมองสาวตถเขาสลดใจ ไดไปเฝาพระศาสดาตามคาของเทวดา พบพระศาสดากาลงทรงดาเนนบณฑบาตอย รบรอนวงวอนจะฟงพระธรรมเทศนาใหได พระศาสดาทรงปฏเสธถง ๓ คร ง คร นทรงทราบวา ญาณของเขาแกกลาแลว และปตของเขาสงบลงแลวจงไดตรสวา พาหยะ ขอใหเธอศกษาดงน เมอเหนขอใหเปนเพยงการเหน ( ทฏเฐ ทฏฐมตต ภวสสต )

ในเวลาจบเทศนา เขายนอยกลางถนนนนเอง สงญาณไปตามกระแสพระธรรมเทศนา ไดบรรลพระอรหตพรอมกบปฏสมภทา ไดทลขอบรรพชากบพระศาสดา แตมบาตรและจวรยงไมครบ จงไปหาบาตรและจวร กาลงดงทอนผาเกาจากกองขยะ อมนษยคเวรกนเขาสงในรางแหงแมโคตวหนง ทารายทานจนถงสนชวต จงไมทนไดบวช๔. งานประกาศพระพทธศาสนา

พระพาหยะรจรยเถระแมทานจะยงไมไดบวชตามพธอปสมบทกรรมตามพระวนย แตทานกไดบรรลพระอรหตผล

จดเปนพระสงฆในพระพทธศาสนาได และมประวตอยในจานวนพระอสตมหาสาวก พระศาสดาเสดจออกจากเมองสาวตถ ทอดพระเนตรเหนศพของพระพาหยะลมอยในกองขยะ จงรบสงใหภกษทงหลายนาไปทาการฌาปนกจ แลวใหสรางเจดยบรรจอฐธาตของทานไวททางสแพรง ภกษทงหลายสงสยวาทานบรรลมรรคอะไรเปนสามเณรหรอเปนภกษ พระศาสดาตรสวา พาหยะปรนพพานแลวทกสงทกอยางจงจบลงดวยด ประวตพระพาหยะทารจรยเถระจงเปนการประกาศหลกการทางพระพทธศาสนาวา เมอปฏบตจนไดบรรลพระอรหตผลแลว จะบวชตามพระวนยหรอ ไมกตาม กจดเปนพระสงฆไดทงนน คอเปน อรยสงฆ๕. เอตทคคะ

เพราะพระพาหยทารจรยเถระ ไดบรรลธรรมเรวพลน เพยงฟงพระพทธพจนวา ทฏเฐ ทฏฐมตต ภวสสต ( เมอเหนขอใหเปนเพยงการเหน ) พระศาสดาจงทรงตงทานไวในเอตทคคะวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผรเรวพลน๖. บญญาธการ

แมพระพาหยทารจรยเถระน กไดบาเพญบารมอนเปนอปนสยแหงพระนพพานมานาน ในกาลเวลาแหงพระปทมตตรศาสดา ไดเหนพระพทธองคทรงตงภกษรปหนงไวในตาแหนงทเลศกวาภกษทงหลายผรเรวพลน จงไดบาเพญกศลแลวปรารถนาตาแหนงนน อนพระศาสดาทรงพยากรณวา จะไดสมประสงคในสมยแหงพระพทธองคทรงพระนามวา โคดม และกไดสมตามความปรารถนา ดงพทธวาจาทกประการ๗. ธรรมวาทะ

ผทองเทยวไปในสงสาร ไมเคยไดอาหาร คอ คาขาว เลยหรอ ? ขาพระองคไมรอนตรายแหงชวตของพระผมพระภาคเจา หรอของขาพระองค ขอพระผมพระภาคเจาจงทรงแสดงธรรมแกขาพระองคเถด๘. ปรนพพาน

พระพาหยทารจรยเถระ ไดถกอมนษยผมเวรตอกนเขาสงในรางแมโคชนในขณะกาลงเกบผาบงสกลในกองขยะแลวปรนพพาน

**************************

๔๐. ประวต พระพากลเถระ

๑. สถานะเดมพระพากลเถระ นามเดม พากล แปลวา คนสอง

ตระกลบดาและมารดาไมปรากฏนาม เปนเศรษฐชาวเมองโกส

มพ๒. ชวตกอนบวช

เมอพระพากละเกดได ๕ วน มการทามงคล โกนผมไฟและตงชอ พเลยงไดพาไปอาบนาททานาแมนาคงคา ปลาไดกนทารกนน แลวแหวกวายไปตามแมนา แตเดกนนเปนผมบญ ทางศาสนาเรยก ปจฉมภวกสตว แปลวา ผเกดในภพสดทาย ถายงไมบรรลพระอรหตทาอยางไรกไมตาย

ปลานนวายไปตามแมน า ไปตดขายชาวประมงในพระนครพาราณส ชาวประมงนนจงนาเอาปลานนไปขาย ในทสดเศรษฐชาวเมองพาราณสคนหนง ไดซอเอาไว เมอแหวะ

ทองปลากพบทารกนารกเพศชายนอนอย เพราะเศรษฐนนไมมบตรและธดา จงรสกรกเดกนนมาก ไดเลยงดไวอยางด

คร นตอมา เศรษฐผเปนบดาและมารดาเดมไดทราบเร องนน จงไปยงบานของเศรษฐชาวพาราณส พบเดกจาไดวาเปนลกของตน จงไดขอคน แตเศรษฐชาวพาราณสไมยอม เมอตกลงกนไมไดจงถวายฎกาตอพระเจาพาราณส พระองคจงทรงวนจฉยใหตระกลทงสองผลดเปลยนกนเลยงเดกนนคนละ ๔ เดอน เดกนนคอย ๆ เตบโตขนโดยลาดบ๓. มลเหตแหงการบวชในพระพทธศาสนา

เมอพระศาสดา เสดจไปประกาศพระพทธศาสนาในพระนครพาราณส พากลเศรษฐพรอมดวยบรวารไดพากนไปเฝา แลวไดฟงพระธรรมเทศนาเกดศรทธาเลอมใส จงไดทลขอบรรพชาอปสมบท พระศาสดาทรงประทานใหตามประสงค๔. การบรรลธรรม

พระพากละ ครนบวชในพระพทธศาสนาแลว ตงใจรบฟงพระโอวาทจากพระศาสดา ไมประมาท พากเพยรภาวนา เจรญวปสสนากรรมฐานเพยง ๗ วน กไดบรรลพระอรหตผล เปนพระขณาสพอยจบพรหมจรรย๕. งานประกาศพระศาสนา

พระพากลเถระ ครนบรรลพระอรหตผลจบกจสวนตวของทานแลว กไดชวยพระศาสดาประกาศพระพทธศาสนา ในฐานะเปนพระเถระผใหญ ทานเปนผทมอายยนทสด บวชเมออาย ๘๐ ป เปนพระอก ๘๐ พรรษา ตามนทานจงตองมอาย ๑๖๐ ป ตานานกลาววา ทานไมมโรคภยเบยดเบยน ไมตองฉนยารกษาโรคเลย ทเปนเชนนเพราะทานไดสรางเวจจกฎ

ถวายสงฆ และไดบรจาคยาใหเปนทาน ทานเปนพระรปหนงในจานวน ๕๐๐ รป ทเขารวมสงคายนาพระธรรมวนยครงแรก๖. เอตทคคะ

เพราะพระพากลเถระ เปนผทมโรคนอย และมอายยนดงกลาวมา พระศาสดาจงทรงตงทานไวในเอตทคคะวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผมโรคาพาธนอย๗. บญญาธการ

แมพระพากลเถระน กไดสรางสมบญญาธการอนเปนอปนสยแหงพระนพพานมานาน ในกาลแหงพระปทมตตรพทธเจา เหนพระศาสดาทรงตงภกษรปหนงในเอตทคคะวา เปนผเลศกวาภกษทงหลายผมโรคาพาธนอย อยากไดตาแหนงเชนนนบาง จงไดสรางบญกศลอนจะอานวยผลใหเปนเชนนน แลวตงความปรารถนา พระศาสดาทรงพยากรณวา จะสาเรจสมปณธานในพทธกาลแหงพระสมณโคดม และกไดสมจรงทกประการ๘. ธรรมวาทะ

ผผลดวนประกนพรง ยอมทาลายเหตแหงความสข และยอมเดอดรอนในภายหลง บคคลพดอยางไรพงทาอยางนน อยาเปนคนพดอยางทาอยาง เพราะบคคลผพดอยางทาอยาง ผรยอมดหมนได

พระนพพานอนพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงไว ไมมความโศก ไมมธล คอ กเลส เกษม ( ไมถกกเลสรบกวน ) ดบความทกขทงสน เปนสขทแทจรง๙. ปรนพพาน

พระพากลเถระ ครนไดสาเรจอรหตผลแลว ไดปฏบตตนใหเปนประโยชน แกพระศาสนาและชาวโลกจนถงอายขย

ของทานแลวไดปรนพพานจากไป ตามตานานกลาววากอนปรนพพานไดเขาเตโชสมาบต นงปรนพพานในทามกลางภกษสงฆ เมอปรนพพานแลวไฟไดไหมสรระรางของทานหมดไป ณ ทนนเอง

*******************************

คำานำา

หนงสออโบสถน เปนหนงสอแบบเรยนวชาวนย ตามหลกสตรธรรมศกษาชนเอกแตเดม ชนนไมมวชาวนย ผ

ศกษาคงเรยนแตสามวอชาหลกคอเรยงความแกกระทธรรม ธรรมมะและพทธประวต

ตอมาเมอ พ.ศ. ๒๕๔๔ สานกงานแมกองธรรมสนามหลวงไดจดประขมเชงปฏบตการ ระดบเลขานการเจาคณะภาค เลขานการเจาคณะจงหวดและเลขานการสานกเรยนในสวนกลางเรองการสอบธรรมสนามหลวงขน ณ วดพระยายง เขตราชเทว กรงเทพมหานคร ทประชมไดปรารภวาหลกสตรธรรมศกษามเนอหาสาระมากเกนความจาเปนสาหรบฆราวาสผเรยนช นน ซ งโดยมากเปนนกเรยนทก าลงศกษาในระดบมธยมศกษาปท ๑ - ๖ บางสวนอยระดบประถมศกษา ทาใหเวลาในการศกษาไมเพยงพอจงไมสามารถศกษาใหจบตามหลกสตรได

ดงนน ทประชมจงมมตเหนควรใหมการปรบปรงเนอหาหลกสตรใหเหมาะสมแกวยผเรยน โดยธรรมศกษาทงชนตร โท เอก ไดปรบลดหวขอธรรมะ (วชาธรรม) และพทธศาสนสภาษต (วชากระทธรรม) ลงบางสวน เฉพาะธรรมศกษาชนโทไดเพมวชาวนย (อโบสถศล) เพอใหผศกษาไดเขาถงหลกการของศลชนสงสาหรบคฤหสถ อนจะสามารถนาไปใชในชวตประจาวนได สวนธรรมศกษาชนเอกกไดเพมวชาวนย (อาคารยวนย) เพอใหผศกษาเขาใจถงหลกกศลกรรมบถสาหรบผครองเรอน อนจะนาไปประพฤตปฏบตในชวตประจาวนตอไปไดเชนกน

สานกงานแมกองธรรมสนามหลวงไดมอบให พระศรรตนโมล (ชยวฒน ปญญาสร ป.ธ. ๙) กรรมการผทรงคณวฒฝายวชาการ สานกงานแมกองธรรมสนามหลวง

รองเจาคณะจงหวดนครปฐม วดพระปฐมเจดย จงหวดนครปฐม เรยบเรยงรางหนงสอเลมนขนในชนแรก จากนน ไดมการแกไขเพมเตมโดยคณะกรรมการผทรงคณวฒฝายวชาการ ประจาสานกงานแมกองธรรมสนามหลวง รวมกบนกวชาการจากสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต และกรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม เพอใหเนอหาสมบรณยงขน

หลงจากนน สานกงานแมกองธรรมสนามหลวงไดมลขตท กธ. ๔๙/๒๕๔๖ ลงวนท ๑๙ มถนายน ๒๕๔๖ ถงผอานวยการสานกงานพระพทธศาสนาแหงชาต เพอนาเสนอมหาเถรสมาคมพจารณา มหาเถรสมาคมไดพจารณา ในการประชมคร งท ๑๗/๒๕๔๖ วนจนทรท ๓๐ มถนายน ๒๕๔๖ เวลา ๑๔.๐๐ น. ณ ตาหนกเพชรวดบวรนเวศวหาร และลงมตเหนชอบตามทสานกงานแมกองธรรมสนามหลวงเสนอ หวงวาหนงสอเลมนจะอานวยประโยชนแกผศ กษา หากมท วงต งขอบกพรองระการหน งประการใด สาน กงานแมกองธรรมสนามหลวงยนด รบไวพจารณาปรบปรงในโอกาสตอไป

(พระพรหมมน)แมกองธรรมสนามหลวง

วดบวรนเวศวนท ๑ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๖

บทนำา

พทธศาสนกชน คอคนทนบถอพระพทธศาสนา อาจจดได ๔ ระดบ คอ ๑. ขนบรจาคทาน ๒. ขนสมาทานศล ๕ ๓. ขนสมาทานอโบสถศล ๔. ขนออกบวช ซงเทยบเคยงไดกบเรองทพระอรรถกถาจารยกลาวไวในอรรถถาธรรมบทวา

มบตรชายของเศรษฐชาวเมองสาวตถคนหนงไดเรยนถามพระเถระทครอบครวของตนนบถอวา กระผมตองการความพนทกข จะทาอยางไร พระเถระตอบวา จงถวายสงฆทาน เขาไดปฏบตตามนน เวลาผานไปไมนาน เขาถามอกวา มบ ญอะไรทย งกวาน อ กไหม พระเถระตอบวา จงรบ

สรณคมน และศล ๕ เขาไดปฏบตตามนน ตอมาไดเรยนถามอกวา มบญอะไรทย งกวานอ กไหม พระเถระตอบวา จงสมาทานศล ๑๐ เขาไดปฏบตตามนน เวลาผานไปไมนานไดเรยนถามอกวา ยงมบญอะไรทยงกวานอกไหม พระเถระตอบวา ถาอยางนน ขอใหทานบวชเปนภกษเขาไดบวชตามคาแนะนาของพระเถระ ในทสดไดบรรลพระอรหนต

ผทนบถอพระพทธศาสนาทง ๔ ระดบนน อาจแบงไดเปน ๒ ประเภท คอ ๑. ผบรจาคทานและสมาทานศล ๕ ยงคงดาเนนชวตเหมอนคนสามญทวไปภายใตตถาคตโพธสทธาและกรอบแหงศล ๕ ๒. ผสมาทานศล ๑๐ หรอในบดนสมาทานอโบสถศล และผทออกบวชจดเปนนกพรต เพราะนอกจากจะตองปฏบตตามศล ๕ แลว ยงตองปฏบตตามขอปฏบตอนเหมาะสมแกภาวะของตนอกดวย ดงนน ศลจงม ๒ ประเภท คอ ๑. ศลททวไปแกมนษยทกคน ใครลวงละเมดลวนเปนบาปเปนอกศลทงนน ๒. ศลทเปนขอประพฤตปฏบตของบคคลคณะใดคณะหนง มโทษเฉพาะบคคลผสมาทานเทานน ผไมไดสมาทานประพฤตเชนนนกไมมโทษอะไร

ศ ลท ท ว ไปแก มน ษยทกคนน น ได แก ศ ล ๕ และกรรมบถ ๑๐ ศลทเปนขอปฏบตเฉพาะบคคลไดแก อโบสถศลบางขอ เชน อพรหมจรรย วกาลโภชนสกขาบทเปนตน ดงนน อโบสถศลจงจดเปนศลทเปนขอปฏบตเฉพาะบคคล ผ ปฏบตจงมฐานะเปนนกพรต

การดาเนนชวตแบบสามญชนทวไปกด แบบนกพรตกด ลวนมงหาความสขใหแกตวเองทงสน แตตางกนทความสขของสามญชนเปนสามสสข หรอกายกสข คอ สขทางกาย

อนตองอาศยรป เสยง กลน รส และสมผส ตลอดถงยศศกดและอานาจวาสนาสวนความสขของนกพรตเปนนรามสสข หรอเจตสกสข คอความสขทางใจโดยไมตองอาศยรปเสยง เปนตนเหลานน เกดขนเพราะอาศยจตใจทสงบระงบดบเพลงกเลส มราคะ โทสะ โมหะเปนตน

ผสมาทานอโบสถศล แมชววนหนงและคนหนงกยอมมโอกาสไดมาศกษาหาความสขทางใจโดยไมต องอาศยส งภายนอก และไดศกษาชวตของนกพรตดวยชวตจรงของตนเองอนจะนาไปสการเปรยบเทยบ ใหเหนถงความแตกตางระหวางความสขทตองมเหยอลอ กบความสขทเกดจากการปฏบตธรรมวาอยางไหนจะเปนความสขทแทจรง และมนคงถาวรกวากน

อโบสถศลหลกสตรวชาวนย ธรรมศกษาชนโท

**********************

ศล

ศล เปนเครองควบคมความประพฤตทางกาย วาจา ใหอยในสภาพทเรยบรอยดงาม พนจากความเบยดเบยนและเปนเคร องรองรบกศลธรรมชนสงยง ๆ ขนไป จนถง มรรค ผลนพพาน อนเปนเปาหมายสงสดในพระพทธศาสนา พทธศาสนกชน ก อนจะบาเพญกศลอยางอน จงต องสมาทานศลกอน และกอนแตจะสมาทานศล จะเปนศล ๕ ศล ๘ อโบสถศล หรอ ศล ๑๐ กตาม ลวนตองเปลงวาจาถงพระรตนตรยวาเปน สรณะ กอนทงสน

ดงนน กอนทจะอธบายอโบสถศล จงขออธบายพระรตนตรยโดยยอ พอใหผศกษาทราบความเปนมา ความหมาย และวธปฏบตทถกตอง เพอปองกนบาปอกศลทจะเกดขนจากการปฏบตผด และเพอเปนบญกศลทจะเกดขนจากการปฏบตชอบตอพระรตนตรย

----------------------------------

พระรตนตรย

พระรตนตรย คอพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ มความสาคญทสดสาหรบ พทธศาสนกชน เพราะเปนเสมอนประตทจะเขามาสพระพทธศาสนา ผทเขามาสพระพทธศาสนาจะเปนมนษยหรอเทวดา จะเขามาในฐานะเปนภกษ ภกษณ อบาสกหรออบาสกากตาม ลวนแตตองเขามาทางพระรตนตรยทงสน ดวยความเคารพนบถอ บชา และศรทธาในพระพทธเจา พระธรรม หรอพระสงฆ จงไดเขามาและการจะไดเปนภกษ ภกษณ อบาสกและอบาสกา กลวนแตตองเปลงวาจาวา พทธ สรณ คจฉาม ธมม สรณ คจฉาม สงฆ สรณ คจฉาม ทงสน

เ พ ร า ะ ฉ ะ น น พ ร ะ ร ต น ต ร ย จ ง เ ป น เ ร อ ง ท พทธศาสนกชนควรศกษา เพอความเขาใจและปฏบตไดถกตอง ตามหวขอดงตอไปน

๑. ใครเปนผกลาวเปนครงแรกถามวา คาวา พทธำ สรณำ คจฉาม ธมมำ สรณำ

คจฉาม สงฆำสรณำ คจฉาม ฯเปฯ ใครเปนผกลาวเปนครงแรก ?

ตอบวา พระผมพระภาคเจาตรสเปนครงแรก ทปาอสปตนมฤคทายวน เมองพาราณส ในโอกาสททรงสงพระอรหนต ๖๐ รป ไปประกาศพระพทธศาสนา เพอเปนการให

บรรพชาอปสมบทแกผ ท ศรทธาปรารถนาใครจะบวชในพระพทธศาสนา ดงพระพทธดารสวา

ผมงบรรพชาอปสมบทอนภกษพงใหปลงผมและหนวดกอน แลวใหนงหมผากาสายะ ใหกราบเทาภกษทงหลาย แลวพงสอนใหวาตามวา

พทธำ สรณำ คจฉามธมมำ สรณำ คจฉามสงฆำ สรณำ คจฉาม

ทตยมป พทธำ สรณำ คจฉามธมมำ สรณำ คจฉามสงฆำ สรณำ คจฉาม

ตตยมป พทธำ สรณำ คจฉามธมมำ สรณำ คจฉามสงฆำ สรณำ คจฉาม

๒. ความหมายของคำาวา พทธะ ธรรมะ และสงฆะคาวา พทธะ โดยอรรถะ คอความหมาย ไดแกบคคล

พเศษทมขนธสนดานอนอบรมดวยบารมธรรมมายาวนาน อยางตาทสด ๔ อสงไขย กบอก ๑ แสนกป จนไดบรรลอนตตรวโมกข อนเปนเหตใหเกดอนาวรณญาณ (ความรอะไรไดตลอด) หรอไดรยงซงสจจะทงหลาย อนเปนปทฏฐานแหงสพพญญตญาณ

สวนโดยพยญชนะ คาวา พทธะ แปลไดมากมายหลายนย แตททราบกนโดยมาก แปลวา ผร และทรงสอนใหผอนร ผตน และทรงปลกใหผอนตน จากความหลบดวยอำานาจของกเลส ผเบกบาน คอเปนผรแลวสามารถ

กำาจดกเลสใหสนไปจากขนธสนดานไปดวย มใชรอยางเดยว

คาวา ธมมะ ( ธรรม ) แปลวา สภาพททรงไว โดยความหมายสงสด ไดแก มรรค หรอวราคธรรม ( นพพาน ) เพราะมรรค หรอวราคธรรม ทรงไวซงผทเจรญมรรค และผทาใหแจง (บรรล) พระนพพานไมใหตกไปในอบายทงหลาย (สตวดรจฉาน เปรต สตวนรกอสรกาย) และทาใหโปรงใจอยางยง

สวนความหมายโดยออม แมปรยต ธรรม คอการศกษาพระพทธพจน และปฏบตธรรม คอการฝกหดกาย วาจา ใจ ไปตามศล สมาธ และปญญา กจดเปนธมมะ ( ธรรม ) ได เพราะเปนปฏปทาเบองตนอนจะน าไปสการบรรลมรรค และทาใหแจงพระนพพาน ดงกลาวแลว

คาวา สงฆะ แปลวา กลมบคคลผรวมตวกน คานเปนชอของกลมบคคลกลมหนง ผรวมตวกนดวยคณเครองรวมตว คอ ทฏฐ และศล สมดงทพระผมพระภาคเจา ไดตรสไววา

ดก อนอานนท เธอจะสาคญความขอน นเป นไฉน ธรรมเหลาใดทเราแสดงแลวเพอความรย ง สาหรบเธอทงหลาย คอ สตป ฏฐาน ๔ สมมปปธาน ๔ อทธบาท ๔ อนทรย ๕ พละ ๕ โพชฌงค ๗ อรยมรรคมองค ๘ ดกอนอานนท เธอจะไมเหนภกษแมสองรป มวาทะตางกนในธรรมเหลานเลย๓ . ความหมายของสรณะ

สรณะ มความหมายวา กำาจด บบ ทำาลาย นำาออก และดบซงภย ความหวาดสะดง ความทกข ทคต และ

ความเศราหมอง (กเลส) อธบายวา เม อบคคลเขาถงพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ โดยการปฏบตตามพระธรรม จนสามารถทาลายกเลส มความรก โลภ โกรธ หลง เปนตนได ภยเปนตนเหลานนกจะถกกาจด หรอถกทาลายหมดสนไป

พระพทธเจา ชอวา สรณะ เพราะเปนผกาจดภยของสตวทงหลาย ดวยการนาออกจากสงทไมเปนประโยชน แลวไดบรรลซงสงอนเปนประโยชน

พระธรรม ชอวา สรณะ เพราะทรงไวซ งผปฏบตตามไมใหตกไปในอบาย คอ ไมใหกลายสภาพเปนสตวดรจฉาน เปรต สตวนรก และอสรกาย และชวยใหผปฏบตตามไดรบความปลอดโปรงใจ

พระสงฆ ชอวา สรณะ เพราะเปนเนอนาบญของโลก หมายความวา พระสงฆ ผประพฤตดปฏบตชอบ ทเรยกวา อรยสงฆ ใครไดถวายจตปจจยแกทาน การถวายนนยอมมผลมาก มอานสงสมาก เกดความรงเรองแผไพศาล เพราะเปนการสนบสนนคนดใหมกาลงทางานแกสงคม๔. ความหมายของคำาวา สรณะคมน

ดวงใจทมความเลอมใส และมความเคารพในพระรตนตรยนนวา พระรตนตรยเปนของเรา พระรตนตรยเปนผนาทางชวตของเรา ซงสามารถนาไปสการทาลายกเลสไดชอวา สรณคมน (การถงพระรตนตรยวาเปนสรณะ)๕. วธถงพระรตนตรยวาเปนสรณะ

วธถงพระรตนตรยวาเปนสรณะนนมหลายอยาง ในทนจะกลาวเฉพาะทปรากฏโดยมาก ๕ วธ คอ

๕.๑ วธสมาทาน ตวอยางเชน พาณชสองพนอง ผ มนามวา ตปสสะ และภลลกะ ไดเปลงวาจาถงพระผมพระภาคเจา และพระธรรมเปนสรณะวา เอเต มยำ ภนเต ภควนตำ สรณำ คจฉาม, ธมมญจ, อปาสเก โน ภควา ธาเรต อชชตคเค ปาณเปเต สรณำ คเต แปลวา ขาแตพระองคผเจรญ ขาพระองคทงสองน ขอถงพระผมพระภาคเจาและพระธรรมวาเปนสรณะ ขอพระผมพระภาคเจา จงทรงจาขาพระองคทงสอง วาเปนอบาสกผถงสรณะดวยชวต ตงแตบดนเปนตนไป

๕.๒ วธมอบตนเปนสาวก เชน พระมหากสสปเถระ ครงยงเปนปปผลมาณพออกบวชอทศพระอรหนตทงหลายทมอยในโลก ไดไปพบพระสมมาสมพทธเจาประทบนงสมาธอยทโคนตนพหปตตนโครธ ( อรรถกถาวา ตนสขาว ใบสเขยว ผลสแดง) ในระหวางทางเมองราชคฤหไปนาลนทา เขาใจวาเปนพระอรหนต จงนอมกายเขาไปเฝาดวยความเคารพอยางยง แลวเปลงวาจามอบตนเปนสาวกวา สตถา เม ภนเต ภควา, สาวโกหมสม แปลวา ขาแตพระองคผเจรญ พระผมพระภาคเจา เปนศาสดาของขาพระองค ขาพระองคเปนสาวก

๕.๓ วธทมเทความเลอมใสในพระศาสดาหรอยอมนอบนอม เชน พรหมายพราหมณ เปนตน ในพรหมายสตร มชฌมนกาย กลาววา พรหมายพราหมณ เปนพราหมณผใหญ เชยวชาญไตรเวท รจกศาสตรวาดวยคดโลก และมหาปรสลกษณะไดยนกตตศพทวา พระพทธเจาทรงมมหาปรสลกษณะครบ ๓๒ ประการ จงสงอตตรมาณพผเปนศษยเอกไปพสจนความจรง อตตรมาณพรบคาของอาจารยไปเฝา

พระพทธเจา ไดเหนมหาปรสลกษณะ ๓๐ ประการหมดแลว ยงเหลออก ๒ ประการ ทยงไมเหน ครนเขาเหนมหาปรสลกษณะครบทง ๓๒ ประการและความเปนไปแหงอรยาบถทงปวงของพระพทธเจาแลว จงกลบไปกราบเรยนใหอาจารยทราบ ครนอตตรมาณพพรรณามหาปรสลกษณะของพระสมมาสมพทธเจาจบลง พรหมายพราหมณกไดลกขนยนหมผาเฉวยงบา ผนหนาไปทางทศทพระพทธเจาประทบอย ประณมมอเปลงวาจาวา

นโม ตสส ภควโต อรหโต สมมาสมพทธสส ๓ ครง

แปลวา ขาพเจาขอนอบนอมแดพระผมพระภาค อรหนตสมมาสมพทธเจาพระองคนน ๕.๔ วธมอบตน เชนพระโยคผมศรทธา ขวนขวายในการเจรญกรรมฐาน กอนแตจะสมาทานกรรมฐาน ตองกลาวคามอบตนตอพระผมพระภาคเจาวา อมาหำ ภนเต ภควา อตตภาวำ ตมหากำ ปรจจชาม แปลวา ขาแตพระผมพระภาคเจาผเจรญ ขาพระองค ขอสละอตตภาพรางกายนแกพระพทธองค

๕.๕ วธปฏบตหนาทของพทธบรษท คอการกาจดกเลสทงหลาย ทาตนใหบรรลธรรมเปนพระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม และพระอรหนต เหมอนพระอรยสาวกบางทานไดฟงธรรมเทศนาของพระศาสดาแลวไดดวงตาเหนธรรม เปนตน วธนจดวาเปนวธถงสรณคมนขนสงสดและมความมนคงทสด เปนโลกตตรสรณคมน๖. การขาดสรณคมน

บคคลผถงสรณคมน ม ๒ ประเภท คอ ปถชนกบพระอรยบคคล การขาดสรณคมนยอมมในปถชนเทานน สวน

พระอรยบคคลจะไมยอมขาดสรณคมนเดดขาดดงสปปพทธกฏฐ เปนตน

พระอรรถกถาจารยเลาไวในอรรถกถาธรรมบทวา วนหนงพระพทธเจาทรงแสดงธรรมแกบรษททวหารเวฬวน สปปพทธกฏฐซงเปนโรคเรอน ยากจนเขญใจ ไดไปฟงธรรมอยขางทายบรษทเขาไดบรรลโสดาบน ประสงคจะกราบทลการบรรลธรรมใหพระพทธเจาทรงทราบ แตไมมโอกาสเพราะบรษทหนาแนน จงกลบไปทอยของตน คร นบรษทกลบไปหมดแลว เขาจงมาเฝาพระพทธเจา ทาวสกกะเทวราชทราบเชนนน จงไดเสดจลงมาตรสกบเขาวา สปปพทธะ ทานเปนคนขดสน ทานจงกลาวคาวา พระพทธเจาไมใชพระพทธเจาแทจรง พระธรรมไมใชพระธรรมแทจรง พระสงฆไมใชพระสงฆแทจรง พอกนทพระพทธเจา พระธรรมและพระสงฆ (เลกนบถอ) เราจะใหทรพยแกทานมากมายนบประมาณไมได สปปพทธะ ถามวา ทานเปนใคร ทาวสกกะตอบวา เราเปนทาวสกกะจอมเทพ

สปปพทธะกลาววา ทานทาวสกกะผไมมหร ทานพดวา ขาพเจาเปนคนขดสนจนยาก แตขาพเจาไมไดขดสนจนธรรม ไมไดจนความสขเลย ทานไมสมควรจะพดเชนนกบขาพเจา คนมอรยทรพยสามารถมความสขไดในสภาพทคนอนเขารสกเปนทกข ทาวสกกะเมอไมอาจจะใหสปปพทธกฏฐพดอยางนนได จงเสดจจากเขาไปเฝาองคสมเดจสมมาสมพทธเจา กราบทลถอยคาทโตตอบกนใหทรงทราบ พระพทธเจาไดตรสวา ทาวสกกะเชนพระองคจานวนรอยจานวนพนกไม สามารถจะใหสปปพทธกฏฐ พดคาวา พระพทธเจาไมใช พระพทธเจา พระธรรมไมใชพระธรรม พระสงฆไมใชพระ

สงฆ (แทจรง) เร องนแสดงใหเหนทศนะทางพทธศาสนาวา คนผบรรลสจจะแลวจะไมยอมประพฤตกายทจรต วจทจรต และมโนทจรต เพราะเหตแหงทรพย อวยวะและแมแตชวตอยางแนนอน

เพราะฉะนน การขาดสรณคมนจงมไดเฉพาะผเปนปถชนเทานน การขาดสรณคมนมเพราะเหต ๓ อยาง คอ

๑. เพราะความตาย๒. เพราะทารายพระศาสดา๓. เพราะไปนบถอศาสดาอนการขาดสรณคมนเพราะความตาย เปนการขาดทไมม

โทษ คอไมทาใหไปสทคตภม การขาดเพราะทารายพระศาสดาเหมอนพระเทวทตเปนตน ทคดทารายพระศาสดาดวยการสงนายขมงธนไปลอบปลงพระชนม กลงศลาใหทบ ใหปลอยชางนาฬาครไปทาราย และทาสงฆเภทแยกพระสงฆไปจากพระองค จดเปนการขาดสรณคมนทมโทษเพราะทาใหพระเทวทตหลงจากมรณภาพแลวไปตกนรกอเวจ

สวนการขาดสรณคมน เพราะไปนบถอศาสดาอนนนมมากทงในสมยพทธกาลและในปจจบนน แมจะไมทราบวาผประพฤตอยางนนตายแลวไมตกนรกเหมอนพระเทวทตกตาม แตกแสดงถงความไมนาเชอถอของคนเหลานน ทพรอมจะทรยศกบใครกไดเมอเขาไดผลประโยชนทมากกวา ไดทราบวาผทอาศยผาเหลองบวชเรยนในพระพทธศาสนาจนจบเปรยญธรรมสงสด จบปรญญาจากมหาวทยาลยสงฆ หรอบวชจนไดเปนเจาคณะตาบล อาเภอแลว ไดถกศาสนาอนซอไปหวนกลบมาทาลายพระพทธศาสนากมไมใชนอย คนพวกนจรง ๆ แลวเปนคนไมมศาสนาบวชเปนพระมกจะไมเชอเร องบาปบญ

จะไมยอมทากจวตร เชนไหวพระสวดมนตจงไมรจกคาวานรามสสข วน ๆ หนงคดแตจะหาทรพยสนเงนทอง รปเสยง กลน รส สมผสทนาปรารถนาจงมคาเหมอนคนตกนรกทงเปน คร นพอมใครมาเสนอเงนทองใหกรบไปทนท มกจะไปสอนไปแนะเยาวชนวา อยาไปบวชเลยอาจารยบวชแลวไมไดเร องหรอก แตนาจะบอกดวยวา เมอคร งอาจารยบวชอยอาจารยไมเคยเชอเร องบาป บญ คณโทษ ไมเคยทากจวตรของพระสงฆเลย

การขาดสรณคมนดวยการไปนบถอศาสดาอน จงเปนเร องนากลวมาก เพราะคนอยางนนแนนอนวา เปนคนไมมศาสนาพรอมทจะทาลายใครกได เมอตนไดผลประโยชน๗. สรณคมนเศราหมอง

สวนบคคลผท ประพฤตดวยความไมร ความรผ ด ความสงสย และความไมเออเฟ อในพระรตนตรย สรณคมนไมขาดแตเปนความเศราหมอง

ความไมร คอ ไมศกษาเลาเรยนพระพทธศาสนาคดเอาเอง ปฏบตเอาเอง แลวนาไปสงสอนผอน

ความรผด คอ เรยนพระปรยตธรรมแตไมเชอพระไตรปกฏ อรรถกถา ตงตวเปนศาสดาตความเอาตามความพอใจ

ความสงสย คอ สงสยวาพระพทธเจา พระธรรมและพระสงฆมจรงหรอเปลา ทาบญไดบญจรงหรอเปลา ทาบาปแลวบาปจรงหรอเปลา ชาตหนามจรงหรอเปลา นรกสวรรคมจรงหรอเปลา เปนตน

ความไมเออเฟ อ คอ ไมประพฤตตอพระรตนตรยดวยกายกรรม วจกรรม และมโนกรรม ทประกอบดวยเมตตาคอความปรารถนาด เชนตดเศยรพระพทธรป ทาลายโบสถ พระ

เจดย ขโมยพระพทธรปไปขาย ประพฤตการไมสมควรเชนไปแสดงความรกทางกามราคะตามบรเวณศาสนสถาน เชน โบสถ และพระเจดย เปนตน ไมเออเฟ อตอพระธรรมคอคดคานพระธรรมวาไมสามารถจะใหคณใหโทษไดจรง ไมศกษาเลาเรยน ไมสนใจฟงเม อมการแสดงธรรมตลอดถงการเหยยบยาทาลายหนงสอหรอสงอนใดทจารกพระธรรม ไมเออเฟ อในพระสงฆ ดาวาพระสงฆ ยยงใหแตกแยกกน ไมทาบญและขดขวางผอนไมใหทาบญ เปนตน๘. พระรตนตรยแยกกนไมได

พระรตนตรย คอพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ ทง ๓ น แยกจากกนไมได ตองมความสมพนธเกยวเนองกนอยเสมอ พระอรรถกถาจารยทาน อปมาไวดงน

๑. พระพทธเจาเปรยบเหมอนดวงจนทร พระธรรมเปรยบเหมอนกลมรศมทมความสวางและเยนตาเยนใจของดวงจนทร พระสงฆเปรยบเหมอนสตวโลก ทไดรบความสขสดชนจากแสงจนทรนน ขอนจะเหนไดชดเจนวาถามแตดวงจนทรไมมแสงจนทร คงไมมใครเหนดวงจนทรวาอยทไหน หรอถามดวงจนทรและมแสงจนทร แตไมมสตวโลกกคงไมมใครเหนดวงจนทรและไดรบผลประโยชนจากดวงจนทร ดวงจนทรกบแสงจนทรจงมคาเทากบไมมนนเอง

พระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆกเหมอนกน ถามแตพระพทธเจา ไมมพระธรรม กคงเปนพระพทธเจาไมได คงเป น เจ าชายสทธตถะธรรมดาเหมอนเด มหรอถ าม พระพทธเจาและพระธรรม แตไมมพระสงฆ กไมมใครเชอวาเจาชายสทธตถะเปนพระพทธเจา เพราะฉะนน พระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ จงตองเกยวเนองกนอยเสมอ เกด

อะไรกบสวนหนงกกระทบไปถงอก ๒ สวนดวย อยางหลกเลยงไมได

๒. พระพทธเจาเปรยบเหมอนดวงอาทตย พระธรรมเปรยบเหมอนแสงสวางและความรอนของดวงอาทตย พระสงฆเปรยบเหมอนสตวโลกทไดรบแสงสวางและไออนจากดวงอาทตย

๓. พระพทธเจาเปรยบเหมอนกอนเมฆ พระธรรมเปรยบเหมอนนาฝนอนเกดจากกอนเมฆ พระสงฆเปรยบเหมอนโลกพรอมทงแมกไมและกอหญาทไดรบความชมชนจากนาฝน

๔. พระพทธเจาเปรยบเหมอนสารถผชาญฉลาด พระธรรมเปรยบเหมอนอบายวธสาหรบฝกมา พระสงฆเปรยบเหมอนมาทไดรบการฝกหดไวดแลว

๕. พระพทธเจาเปรยบเหมอนผชทาง พระธรรมเปรยบเหมอนหนทางทถก ทตรงและมความปลอดภย พระสงฆเปรยบเหมอนคนเดนทางผถงทหมายแลว

๖. พระพทธเจาเปรยบเหมอนผชขมทรพย พระธรรมเปรยบเหมอนขมทรพย พระสงฆเปรยบเหมอนคนทไดรบทรพยสมบตไปใชอยางมความสข๙. ผเขาไปหาพระรตนตรยดวยอกศลจตยอมเกดโทษ

พระมหาโมคคลลาเถระ พระอครสาวกเบองซาย ไดกลาวกบมารทเขาไปหาพระพทธเจาดวยประสงคราย เชนครงเสดจออกผนวชกไปหามไวโดยอางวา จกรรตนะจะเกดขนภายใน ๗ วน ทานจะไดเปนพระเจาจกรพรรดอยแลว จะไปบวชทาไม เม อตรสร แลว ก ได ไปทลขอใหเสดจด บขนธปรนพพาน แตพระพทธองคทรงหามปรามมารวา ขอใหบรษท

ของเรารปรยต ปฏบตได เขาใจธรรม นาไปใชเปนเสยกอน เราจงจะนพพาน ตอจากนนพระยามารกตดตามรงควานทงพระศาสดาและพระสาวกมาตลอดเวลา แมแตพระมหาโมคคลลาเถระกถกรงควานดวย คร งหนง พระเถระจงไดกลาวกบมารวา

ไฟไมไดตงใจเลยวาเราจะเผาไหมคนโง คนโงตางหากทเขาไปหาไฟอนกำาลงลกโซน เขาเขาไปหาไฟใหเผาไหมตวเขาเอง ดกอนมารผใจบาป ไฉนทานจงเขาไปหาพระตถาคต เหมอนคนโงเขาไปหาไฟเลา

คนโงเขาไปหาพระตถาคต แทนทจะไดบญกลบไดบาป ซำายงสำาคญผดวา ไมเหนจะบาปอะไร๑๐. พระรตนตรยเปนสรณะทปลอดภย

ผทมจตใจศรทธาเลอมใส และเคารพนบถอบชา เชอมนพระธรรมคาสงสอน ขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา แลวปฏบตตามแมดวยชวต ไมยอมใหสรณคมนขาดไป ยอมไดรบผลทนาปรารถนา ดงทพระพทธองคตรสไววา

ชนเหลาใดเหลาหนง ถงพระพทธเจาเปนสรณะ ชนเหลานน ละกายมนษยไปแลวจกไมเขาถงอบายภม จกทำาหมเทพใหบรบรณ (ไดไปเกดในสวรรค)

บคคลใด ถงพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ เปนทพง แลวเหนอรยสจ ๔ คอ เหนทกข เหตใหทกขเกด ความดบทกข และมรรคมองค ๘ อนประเสรฐ ซงทำาใหถง ความดบทกข ดวยปญญาอนชอบ สรณะนนของบคคลนน เปนสรณะทปลอดภย เปนสรณะอนสงสด เขาอาศยสรณะนน ยอมพนจากความทกขทงปวงได.

จากพระพทธพจนทไดยกมาน เปนการรบประกนจากองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาวา ผทถงพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ เปนสรณะแลวปลอดภยพนจากความทกขทงปวงไดนน ตองเหนอรยสจ ๔ หมายความวา ตองดาเนนชวตดวยปญญาอนชอบตามหลกอรยสจ ๔ ไมใชถงพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ วาเปนสรณะแลว ยงกราบไหวออนวอนขอพรสงอน เชน แมนา ภเขา ตนไม เทพเจา เปนตน อนนอกเหนอไปจากพระรตนตรย ไมปฏบตตามหลกอรยสจ ๔ ถาอยางนจะมาโทษพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆวา พงอะไรไมได ยอมไมยตธรรมสาหรบพระรตนตรย

การทไดพบพระรตนตรย อนเปนสรณะทใหความปลอดภย ทาลายความทกขไดจรง แลวไมยอมรบนบถอ ไมปฏบตตามพระธรรมคาสงสอน กเทากบคนผปฏเสธสรทเขามาหาตน สมกบทพระมหาปนถกเถระ ไดกลาวไววา

ผทไดพบพระสมมาสมพทธเจาแลว ปลอยโอกาสนนใหผานไปโดยไมสนใจศกษาและปฏบตตามโอวาทของพระองค ผนนเปนคนไมมบญ เหมอนกบคนทใชมอและเทาปดปองสรทเขามาหาตนถงทนอน แลวขบไลไสสงออกไป

----------------------------------

อโบสถศล

อโบสถ เปนเรองของกศลกรรมทสาคญประการหนงของคฤหสถ แปลวา การเขาจา เพอหยดการงานของฆราวาส เชน ท านา ท าไรเป นตนไวช วคราวแลวมาท ากจกรรมทางศาสนา เปนการขดเกลากเลสอยางหยาบให เบาบาง และเปนทางแหงความสงบระงบ อนเปนความสขสงสดในพระพทธศาสนา เพราะฉะนน พทธศาสนกชนผเปนฆราวาส จงนยมเอาใจใสหาโอกาสประพฤตปฏบตตามสมควร

อโบสถนน ปฏบตกนมากอนพทธกาล ปรากฏทมาในอรรถกถาคงคมาลชาดก อฏฐกนบาต และในอโบสถขนธกะ ดงน

ในอรรถกถาคงคมาลชาดก มใจความวา สมยหนง พระพทธเจาประทบอยทพระวหารเชตวน ตรสเรยกคนรกษาอโบสถมาแลว ตรสวา พวกเธอทงหลาย ทาความดแลวทรกษาอโบสถ พวกเธอรกษาอโบสถ ควรใหทาน รกษาศล ไมควรทาความโกรธ ควรเจรญเมตตาภาวนา ควรอยจาอโบสถ

ในครบเวลา เพราะวา บณฑตในปางกอนอาศยอโบสถเพยงกงเดยวยงไดยศใหญมาแลว อนอบาสกและอบาสกาเหลานนทลขอรองแลว จงไดนาเรองอดตมาเลาวา

ในอดตกาล มเศรษฐคนหนง มทรพยมาก มบรวารเปนคนด ชอบทาบญบรจาคทาน ภรรยา บตร ธดา บรวารชน แมกระทงคนเลยงววของเศรษฐนน ลวนเปนผเขาจาอโบสถ เดอนละ ๖ วน ในกาลนน พระโพธสตวเกดในครอบครวคนขดสน มอาชพรบจาง เปนอยอยางอตคดขดสน เขาไปยงบานของเศรษฐเพอขอทางาน เศรษฐบอกวา ทกคนในบานน ลวนแตเปนผรกษาศล ถาเธอรกษาศลได ก ทางานได แตลมบอกวธรกษาศลแกเขา

พระโพธสตวเปนคนวางาย ทางานแบบถวายชวต ไมคานงถงความยากลาบาก ตนกอน นอนทหลงเสมอ ตอมาวนหนง มมหรสพในเมอง เศรษฐเรยกสาวใชมาสงวา วนนเปนวนอโบสถ เธอจงหงอาหารใหคนงานแตเชาตร พวกเขารบประทานอาหารแลว จะไดรกษาอโบสถฝายพระโพธสตว ตนนอนแลว ไดออกไปทางานแตเชามด ไมมใครบอกวาวนนเปนวนอโบสถ คนทงหมดรบประทานอาหารเชาแลวตางรกษาอโบสถ แมเศรษฐพรอมภรรยาและบตรธดา กไดอธฐานอโบสถ ไปยงทอยของตนแลว นงนกถงศล

พระโพธสตวทำางานตลอดทงวน เมอพระอาทตยตกดน จงไดกลบมา แมครวนาอาหารไปให พระโพธสตว รสกแปลกใจ จงถามวา วนอน ๆ เวลานมเสยงดง วนนคนเหลานนไปไหนกนหมด คร นทราบวาทกคนสมาทานอโบสถ ตางอยในทของตนจงคดวา เราคนเดยวไมมศลในทามกลางของผมศล จะอยไดอยางไร ? เราจะอธษฐานอโบสถ ในตอนน

จะไดหรอไมหนอ ? จงเขาไปถามเศรษฐ เศรษฐบอกวา เม อรกษาอโบสถตอนน จะได อโบสถกรรมคร งเด ยว เพราะไมไดอธษฐานแตเชา พระโพธสตว บอกวา คร งเดยวกไดขอรบ จงสมาทานศลกบเศรษฐอธษฐานอโบสถ เขาไปยงทอยของตนนอนนกถงศล ในปจฉมยาม หวอาหารจนเปนลม เพราะยงไมไดรบประทานอาหารเลยตลอดทงวน เศรษฐนาเอาเภสชตาง ๆ มาให กไมยอมรบประทาน ยอมเสยชวต แตไมยอมเสยศล ในขณะใกลจะเสยชวต พระเจาพาราณส เสดจประทกษณพระนครมาถงทนน เขาไดเหนสรแหงพระราชา จงปรารถนาราชสมบต คร นสนชวตแลว ไดถอปฏสนธในพระครรภอครมเหส เพราะผลแหงอโบสถกรรมกงหนง คร นประสตแลว ทรงไดรบขนานพระนามวาอทยกมาร

ในอโบสถขนธกะ มหาวรรค วนยปฎก มใจความวา สมยนน พระผมพระภาคเจา ประทบอยทภเขาคชฌกฏ ใกลพระนครราชคฤห พวกปรพาชกผนบถอลทธอน ประชมกลาวธรรมในวน ๑๔ คา ๑๕ คา และวน ๘ คา คนจานวนมากไปฟงธรรมของพวกเขาแลว ไดความรก ความเลอมใส และเปนพวกกบปรพาชกเหลานน

พระเจาพมพสาร ไดทรงทราบเรองนนแลว ทรงเกดความคดวา แมพระสงฆกสมควรจะประชมกนในวนเชนนนบาง จงเสดจเขาไปเฝาพระผมพระภาคเจากราบทลเร องนนแลวเสดจกลบ พระผมพระภาคเจา ตรสเรยกภกษทงหลายมาแลว ตรสวา ดก อนภกษทงหลาย เราอนญาตใหเธอทงหลายประชมพรอมกน ในวน ๑๔ คา ๑๕ คา และ ๘ คา ภกษทงหลายไดประชมกนตามพทธดารส แตนงอยเฉย ๆ ชาวบานมาเพอจะฟงธรรมกไมพดดวย จงถกตเตยนขอนขอดวา เหมอน

พวกสกรใบ พระผมพระภาคเจาทรงทราบเร องนนแลว จงตรสเรยกภกษทงหลายมาแลว ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหเธอทงหลายประชมกนกลาวธรรมในวน๑๔ คา ๑๕ คา และ ๘ คา ภกษทงหลายไดทาตามนนแลว

ทง ๒ เรองทนำามากลาวน ยอมเปนเครองแสดงวา อโบสถนน มปฏบตกนมากอนแลว และเปนชอของวนทเจาลทธนน ๆ กาหนดไว เพอความสะดวกในการทากจกรรมตามลทธของตน ดวยการงดอาหาร ตอมา เมอพระผมพระภาคเจา เสดจอบตขนแลว จงทรงบญญตอโบสถศล อนประกอบดวยองค ๘ พรอมทงสรณคมน เพราะฉะนน อโบสถ จงม ๒ อยาง คอ

๑. อโบสถนอกพทธกาล ไดแกการเขาจาดวยการงดอาหาร ตงแตเทยงวนไปแลวในวนทก าหนดไว ดงคาทพระอรรถกถาจารยกลาวไว ในอรรถกถาคงคมาลชาดกอฏฐกนบาตวา บตรและภรรยากด บรวารชนกด ของเศรษฐนน โดยทสดแมคนเลยงโคในเรอนนน ทงหมดลวนเขาจาอโบสถเดอนละ ๖ วน

๒. อโบสถในสมยพทธกาล ไดแก อโบสถทเปนพทธบญญต อนประกอบดวยสรณคมน และองค ๘ มปาณาตปาตา เวรมณ เปนตน

----------------------------------------อโบสถศลม ๓ ประการ1

1 ปฏชาครอโบสถ รกษาเดอนละ ๑๑ วน คอ ขางขน ๕ วน ไดแก วนขน ๔ คา ๖ คา ๗ คา ๙ คา และขางแรม ๖ วน ไดแก วนแรม ๑ คา ๔ คา ๖ คา ๗ คา ๙ คา ๑๒ คา หรอ ๑๓ คา

ปาฏหารยอโบสถ บางแหงแสดงวา ๕ เดอน คอ ตงแตเดอน ๘ ถงเดอน ๑๒ บางอาจารยกลาววา ๓ เดอน คอ เดอน ๘ เดอน ๑๒ เดอน ๔ บางพวกกลาววา ๔ วน คอ ๗ คา ๙ คา ๑๓ คา หรอ ๑๔ คา ๑ คา

๑. ปกตอโบสถ ไดแก อโบสถทรบรกษากนตามปกต เฉพาะวนหนงคนหนงอยางทอบาสกอบาสการกษากนอยทกวนน มเดอนละ ๔ วน คอ วนขน ๘ คา วนขน ๑๕ คา วนแรม ๘ คา วนแรม ๑๔ คา หรอ ๑๕ คา

๒. ปฏชาครอโบสถ ไดแก อโบสถทรบรกษาเปนพเศษกวาปกต คอ รกษาคราวละ ๓ วน คอวนรบวนรกษา และวนสง เชนจะรบอโบสถวน ๘ คา ตองรบและรกษามาแตวน ๗ คา ตลอดไปจนถงวน ๙ คา จนไดอรณใหมของวน ๑๐ คานนเองจงหยดรกษา

๓. ปาฏหารยอโบสถ ไดแก อโบสถทรบรกษาตลอด ๔ เดอนฤดฝน คอตงแตวนแรม ๑ คา เดอน ๘ จนถงวนเพญกลางเดอน ๑๒

ปาฏหารยอโบสถ ถอตามคตนยมของคนอนเดยในสมยนน เทยบเคยงไดกบเรองบญญตการจาพรรษาของภกษ ในวสสปนายกขนธกะ พระวนยปฎกวา

สมยนนพระผมพระภาคเจาประทบอย ณ พระเวฬวน พระนครราชคฤห คร งน นพระพทธองคยงมได ทรงบญญตใหภกษทงหลายอยจาพรรษา ภกษทงหลายเทยวจารกไป ตลอดฤดหนาว ฤดรอน และฤดฝน คนทงหลายจงเพงโทษตเตยนโพนทะนาวา ไฉน พระสมณะเชอสายศากยบตร จงได เท ยวจารกไปอยางน เหยยบย าขาวกล าท เขยวสด เบยดเบยนสงมชวตทาสตวเลก ๆ จานวนมากใหถง ความวอดวายเลา กพวกปรพาชกอญญเดยรถย ผกลาวธรรมอนตาทราม ยงพกอาศยอยประจาตลอดฤดฝน ภกษทงหลาย จงกราบทลเร องนนแกพระพทธองค ลาดบนน พระผมพระ

ภาคเจา จงทรงแสดงธรรมแกภกษทงหลาย ปรารภเหตนนแลว ตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษทงหลายอยจาพรรษา คร งนน ภกษทงหลาย คดวาพวกเราพงจาพรรษาเมอไรหนอ ? จงทลถามพระผมพระภาคเจา พระพทธองครบสงวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหจาพรรษาในฤดฝน นเปนคตนยมของคนอนเดยในสมยนน การรกษาปาฏ-หารยอโบสถ อาจเกยวเนองกบคตนยมนกได

---------------------------------------------

รกษาอโบสถเพอขมกเลส

อโบสถนเปนวงศของโบราณบณฑต ทานเหลานนไดเขาจาอโบสถ เพอขมกเลสมราคะเปนตน สมดงทพระอรรถกถาจารยไดกลาวไว ในอรรถกถาปญจโปสถชาดกวา

ครงหนง องคสมเดจพระผมพระภาคเจา ประทบนงบนพทธอาสนท ามกลางบรษ ท ๔ในธรรมสภา ทรงทอดพระเนตรดบรษทดวยพระทยออนโยน ทรงทราบวา วนนเทศนาจะเกดขนเพราะอาศยถอยคาของอบาสกทงหลาย จงตรสเรยกพวกเขามาถามวา เธอทงหลายกาลงรกษาอโบสถกนหรอ ? เมอพวกเขาทลตอบวา พระพทธเจาขา จงตรสวา พวกเธอทาดแลว ชอวาอโบสถน เปนวงศแหงโบราณบณฑต ดวยวาโบราณบณฑตทงหลาย ไดอยจาอโบสถ เพอขมกเลสมราคะเปนตน อบาสกเหลานนทลวงวอนแลว จงไดนาอดตนทานมาตรสวา

ในอดตกาล มสถานทอนเปนปานารนรมยยงแหงหนง ระหวางแควนทง ๓ มแควนมคธเปนตน พระโพธสตวเกดใน

ตระกลพราหมณมหาศาล ในแควนมคธ ครนเจรญวยแลว ละกามออกไปยงปานน สรางอาศรม บวชเปนฤาษ ในทไมหางจากอาศรมของฤาษนน มนกพราบสองตวผวเมย อยทปาไผแหงหนง งตวหนงอยทจอมปลวก สนขจงจอกอยทพมไม หมอยทพมไมอกแหงหนง สตวทง ๔ นน เขาไปหาพระฤาษแลวฟงธรรมตามเวลาอนสมควร

ครนตอมาวนหนง นกพราบสองผวเมย ออกจากรงไปหาอาหาร เหยยวไดเฉยวเอาลกนอยซงบนตามหลงไป แลวจกกนทงทลกนกสงเสยงรอง นกพราบเสยใจมาก คดวาความรกนทาใหเราทกขใจเหลอเกน จงไปยงสานกของดาบส สมาทานอโบสถแลวนอนอย ณ ทสมควรแหงหนง เพอขมความเสยใจ อนเกดจากความรก

ฝายง ออกจากทอยไปหากน ไดไปยงทางสญจรของฝงโค เพราะกลวเสยงเทาโค จงหลบเขาไปยงจอมปลวกแหงหนง ครงนน โคอสภะซงเปนโคมงคลของนายบาน เขาไปเอาสขางถจอมปลวก ไดเหยยบงนน งโกรธจด จงกดโคอสภะนนถงแกความตาย พวกชาวบานทราบขาววา โคตาย จงพากนมาบชาดวยดอกไมเปนตน ขดหลมฝงแลวกลบไป งคดวา เราฆาโคน เพราะความโกรธ ทาใหคนเปนจานวนมาก ตองเศราโศกเสยใจ ถาเรายงขมความโกรธไมไดจะไมออกไปหากน จงไปยงอาศรมของฤาษ สมาทานอโบสถเพอขมความโกรธแลว

ฝายสนขจงจอก ออกไปหากนพบซากชาง เขาไปภายในทอง ซากชางนนไดยบลงสนขจงจอกออกมาขางนอกไมได ตดอยในทองชางหลายวน ไดรบความทกขทรมานมาก ตอมาวนหนง ฝนตกลงมาอยางหนก ทาใหหนงของชางเนา

จงออกมาได คดวา เพราะความโลภเราจงประสบความทกขน ถายงขมความโลภไมได จะไมออกไปหากน ไปยงอาศรมพระฤาษสมาทานอโบสถเพอขมความโลภ

ฝายหม เกดความโลภจด ออกจากปาไปยงหมบานชายแดน แควนมลละ พวกชาวบานบอกตอ ๆ กนวา หมเขามายงหมบาน ตางถอธนและทอนไมเปนตน ออกไปลอมพมไมทหมนนหนเขาไป ชวยกนทบตจนศรษะแตก เลอดไหล หมนนคดวา ความทกขนเกดแกเราเพราะความโลภจด ถาเรายงขมความโลภนไมได จะไมออกไปหากน ไปยงอาศรมของพระฤาษสมาทานอโบสถ เพอขมความโลภนน

แมฤาษ เอง ก ตกอยใต อ านาจของมานะถ อต ว เพราะอาศยชาตตระกล จงไมสามารถจะทาฌานใหเกดขนได

ครงนน พระปจเจกพทธเจาองคหนง ทราบวาเขาเปนผถอตว คดวา ผนไมใชคนธรรมดา เปนพทธางกร จะไดบรรลสพพญญตญาณในกลปน เราจกทาการขมมานะผนแลวทาใหเขาไดฌานสมาบต ในขณะทฤาษก าลงนอน ในบรรณศาลา จงมาจากปาหมพานต นงบนแทนของฤาษ ฤาษทราบวา พระปจเจกพทธเจานงบนอาสนะของตน มความโกรธ เขาไปหา ชหนาดาวา เจาสมณะโลนถอย กาฬกณ จงฉบหาย เจามานงบนแผนหนทนงของขาทาไม

พระปจเจกพทธเจาไดพดกบฤาษนนวา ทานสตบรษทาไม ? จงถอตวนกเลาอาตมาบรรลปจเจกพทธญาณแลว ทานกจะเปนพทธสพพญญในกลปน ทานเปนหนอเนอพทธะบาเพญความดมาแล ว เม อเวลาผ านไปเท าน จะเป นพระพทธเจา ทรงพระนามวาสทธตถะ ไดใหโอวาทวา ทานเปนผถ อตว หยาบคาย รายกาจเพออะไร ? ทาอยางนไม

สมควรแกทานเลยฤาษนน กยงไหวทาน และไมถามวา ตนเองจะไดเปนพระพทธเจาเมอไร ? พระปจเจกพทธเจาพดกบเขาวา ทานไมรหรอกวา เรากมชาตสงและมคณใหญเหมอนกน ถาแนจรง กเหาะใหไดเหมอนเราสไดเหาะขนไปในอากาศโปรยฝนทเทาของตนลงบนมวยของเขาแลว กลบไปยงปาหมพานต

ฤาษเกดความสลดใจ หลงจากพระปจเจกพทธเจาไปแลว คดวา พระสมณะนมรางกายหนกแตเหาะไปเหมอนปยนนทถกลมพด เราไมไหวทาน ไมถามทานดวยความเยอหยงเพราะชาต ข นช อวาชาตช นวรรณะ จะทาอะไรได การประพฤตศลเทานนเปนคณใหญในโลกนแตมานะนของเราเมอเจรญขน มแตจะนาไปสนรก ถาเรายงขมมานะนไมได จะไมไปหาผลาผลจงเขาสบรรณศาลา สมาทานอโบสถเพอขมมานะ

เรองปญจอโบสถชาดกน แสดงใหเหนวา ความทกขและภยอนตรายทเกดขนกบมนษยเปนสวนตว หรอสงคมกตาม มกเกดขน เพราะความขาดศลธรรม การแกไขความทกขและภยอนตรายนน ควรแกดวยศลธรรม ไมควรแกดวยกเลส หรอ ดวยอบายมข เชน เสพสงเสพตดและเทยวเตรเสเพล เปนตน เพราะยงเพมปญหาใหมากและกวางขวางออกไปอก การเขาจาอโบสถสงบจตใจ จะทาใหเกดปญญามองเหนวธแกไขปญหาทถกตองได

------------------------------------------------อโบสถศลม ๘ สกขาบท

๑. ปาณาตปาตา เวรมณ สกขาปทำ สมาทยามขาพเจาสมาทานสกขาบท คอ เวนจากฆาสตวดวย

ตนเอง และใชผอนใหฆา๒. อทนนาทานา เวรมณ สกขาปทำ สมาทยาม

ขาพเจาสมาทานสกขาบท คอ เวนจากลกฉอของเขาดวยตนเอง และ ใชผอนใหลกฉอ

๓. อพรหทจรยา เวรมณ สกขาปทำ สมาทยามขาพเจาสมาทานสกขาบท คอ เวนจากประพฤตอ

สทธรรม เปนขาศกแก พรหมจรรย๔. มสาวาทา เวรมณ สกขาปทำ สมาทยามขาพเจาสมาทานสกขาบท คอ เวนจากพดเทจคาไม

จรง ลอลวงอาพรางทานผอน๕. สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ สกขา

ปทำ สมาทยามขาพเจาสมาทานสกขาบท คอ เวนจากเหตเปนทตง

แหงความประมาท คอ ดมกนซงนาเมาคอสราและเมรย และเครองดองทเปนของทาใจใหคลงไคลตาง ๆ

๖. วกาลโภชนา เวรมณ สกขาปทำ สมาทยามขาพเจาสมาทานสกขาบท คอ เวนจากบรโภคอาหารใน

เวลาวกาลคอตงแตเทยงแลวไปจนถงเวลาอรณขนใหม๗. นจจคตวาทตวสกทสสนา มาลาคนธวเลปน

ธารณมณฑนวภสนฏฐานา เวรมณ สกขาปทำ สมาทยามขาพเจาสมาทานสกขาบท คอ เวนจากฟอนรา ขบรอง

ประโคม เครองประโคมตาง ๆ ดการเลนแตบรรดาทเปนขาศกแกกศล และลบทาทดทรงประดบตกแตงซงรางกาย ดวยระเบยบดอกไมและของหอม เครองทาเครองยอม ผดผวตาง ๆ

๘. อจจาสยนมหาสยนา เวรมณ สกขาปทำ สมาทยาม

ขาพเจาสมาทานสกขาบท คอ เวนจากนงนอนบนเตยงตง มเทาสงเกนประมาณ และทนงทนอนอนใหญ และเครองปลาดอนงามวจตรตาง ๆ

---------------------------------------------------

อธบายอโบสถศล ๘ ขอ โดยสงเขป

อโบสถศลทง ๘ นน สกขาบทท ๑ เวนจากทาสตวมชวตใหตกลวง คอ เวนจากฆาสตวมชวต คาวา สตว ในทน ประสงคทงมนษยและเดยรฉานยงเปนอย ทกเพศ ทกวย ทกชนด

สกขาบทนมองค ๕ คอ สตวมชวต ๑ รวาสตวมชวต ๑ จตคดจะฆา ๑ พยายามฆา ๑ สตวตายดวยความพยายามนน ๑

สกขาบทท ๒ เวนจากถอเอาสงของทเจาของไมไดให กรยาทถอเอาในทน หมายถง ถอเอาดวยอาการเปนโจร สงของทเขาไมไดใหในทน หมายถง สงของทมเจาของ ทงทเปนสวญญาณกทรพย ทงทเปนอวญญาณกทรพย อนเจาของไมไดยกใหเปนสทธขาด อยางหนงสงของทไมใชของใคร แตมผรกษาหวงแหน เชน ของสงฆ ของสวนรวมอนเปนสาธารณะประโยชน อยางหนง

สกขาบทนมองค ๕ คอ ของมเจาของหวง ๑ รวามเจาของหวง ๑ จตคดจะลก ๑พยายามลก ๑ นาของมาดวยความพยายามนน ๑

สกขาบทท ๓ เจตนาเปนเหตกาวลวงฐานะ โดยประสงคจะเสพอสทธรรม ซงเปนไปทางกายทวาร ชอวา อพรหมจรรย ไดแก ความลอานาจแกราคะแลวเสพอสทธรรมในมรรคใดมรรคหนง บรรดามรรคทง ๓ (ทวารหนก ทวารเบา ปาก)

สกขาบทนมองค ๔ คอ อชฌาจรณยวตถ วตถทจะพงประพฤตลวง (มรรคทง ๓) ๑จตคดจะเสพในอชฌาจรณยวตถนน ๑ ความพยายามในการเสพ ๑ มความยนด ๑

สกขาบทท ๔ การแสดงความเทจ เพอใหผอนเขาใจผด คลาดเคลอนจากความเปนจรง ทางกายกด ทางวาจากด จดเปนมสาวาท

สกขาบทนมองค ๔ คอ เรองไมจรง ๑ จตคดจะพดใหผด ๑ พยายามพดออกไป ๑คนอนเขาใจเนอความนน ๑

สกขาบทท ๕ นาเมาทเปนแตเพยงของดอง เชน นาตาลเมาตาง ๆ ชอเมรย เมรยนน เขากลนใหเขมขนขนไปอก เชน เหลาตาง ๆ ชอสรา สราเมรยน ทาใหผดมเมาเสยสต สามารถทาความชวไดทกอยาง จงไดช อวา เปนทตงแหงความประมาท

สกขาบทนมองค ๔ คอ ของทาใหเมา มสราเปนตน ๑ จตใครจะดม ๑ ทาพยายามดม ๑ ดมใหลวงลาคอเขาไป ๑

สกขาบทท ๖ กาลทผรกษาอโบสถศลจะบรโภคอาหารได คอ ตงแตอรณขนมาแลวจนถงเทยง เรยกวา กาล สวน

ตงแตเทยงแลวไปจนถงกอนอรณขน เรยกวา วกาล จะบรโภคอาหารในเวลานไมได

สกขาบทนมองค ๔ คอ เวลาตงแตเทยงแลวไปถงกอนอรณขน ๑ ของเคยวของกนสงเคราะหเขาในอาหาร ๑ พยายามกลนกน ๑ กลนใหล วงล าคอเขาไป ด วยความพยายามนน ๑

สกขาบทท ๗ การดทชอวาเปนขาศกศตรนน เพราะขดแยงตอคาสอนของศาสนา การฟอนรา การขบรอง การดดสตเปา จะทาดวยตนเอง หรอใชใหผอนทากตาม ถาเปนขาศกแกกศล จดเปนความผดในสกขาบทนทงสน

สกขาบทนมองค ๓ คอ การเลนมฟอนราขบรองเปนตน ๑ ไปเพอจะดหรอฟง ๑ ดหรอฟง ๑

สกขาบทท ๘ การหามทนงทนอนอนเกนขนาด อนไดชอวา อจจาสยนะ และเครองปลาดทไมสมควร อนไดชอวา มหาสยนะ นน เพอประสงคไมใหเปนของโอโถงและยวยวนใหเกดราคะความกาหนดยนด พระอรหนตทงหลาย เปนผเวนจากทนงทนอนสงและทนงทนอนใหญนน

สกขาบทนมองค ๓ คอ ทนงทนอนสงใหญ ๑ รวาทนงทนอนสงใหญ ๑ นงหรอนอนลง ๑

---------------------------------------

วธสมาทานอโบสถศล

พระอรรถกถาจารย กลาวไววา ในอรรถกถาอโบสถสตรวา บคคลผจะเขาจาอโบสถศลนน พงตงใจวา พรงนเราจกรกษาอโบสถ ตรวจตราการทาอาหารเปนตนเสยแตในวนน สงการงานใหเรยบรอยวา ทานทงหลายจงทาสงนและสงน

ในวนอโบสถ พงเปลงวาจาสมาทานองคอโบสถ ในสานกของภกษ ภกษณ อบาสกหรออบาสกากได ซงเปนผรจกลกษณะของศล ๑๐ แตเชาตร ถาไมรบาล พงอธษฐานวาขาพเจาอธษฐานอโบสถทพระพทธเจาทรงบญญตไว เมอไมไดผอน พงอธฐานดวยตนเองกได แตควรทาการเปลงวาจาโดยแท เมอเขาจาอโบสถแลว ไมควรจดแจงการงานทเกยวกบการเบยดเบยนผอน ควรใหเวลาผานไปดวยการนบอายและวย

สวนพระฎกาจารยอธบายวา ตงแตสมาทานศลแลว ผรกษาอโบสถไมควรทากจอะไรอยางอน ควรใหเวลาผานไปดวยการฟงธรรม หรอมนสการกรรมฐาน

ระเบยบพธ

เมอถงวนอโบสถ ๘ คา ๑๔ คา หรอ ๑๕ คา ผรกษาอโบสถนาภตตาหารคาวหวานไปทาบญทวด ซงอยใกลบาน หรอทตนศรทธาเลอมใส หลงจากทพระสงฆทาวตรเชาเสรจแลว พงเรมกลาวคาบชาพระรตนตรยวา

ยมหำ สมมาสมพทธ ำ ภควนตำ สรณำ คโต (หญงวา คตา)

พระผ มพระภาคเจาพระองค ใด ตรสร ด โดยชอบ ขาพเจาถงแลววาเปนทพง กาจดภยไดจรง

อมนา สกกาเรน ตำ ภควนตำ อภปชยามขาพเจาขอบชาพระผมพระภาคเจานนดวยเครองสกกา

ระนยมหำ สวากขาตำ ภควตา ธมมำ สรณำ คโต

(หญงวา คตา) พระธรรมใดอนพระผ มพระภาคเจาตรสไวด แล ว

ขาพเจาถงแลววาเปนทพงกาจดภยไดจรงอมนา สกกาเรน ตำ ธมมำ อภปชยามขาพเจาบชาซงพระธรรมนน ดวยเครองสกการะนยมหำ สปฏปนนำ สงฆำ สรณำ คโต (หญงวา

คตา)พระสงฆหมใด เปนผปฏบตดแลว ขาพเจาถงแลววา

เปนทพง กาจดภยไดจรงอมนา สกกาเรน ตำ สงฆำ อภปชยามขาพเจาบชาซงพระสงฆหมนน ดวยเครองสกการะนอรหำ สมมาสมพทโธ ภควา พทธำ ภควนตำ

อภวาเทม (กราบ)

สวากขาโต ภควตา ธมโม ธมมำ นมสสาม (กราบ)

สปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ สงฆำ นมาม (กราบ)

ตอจากนน ผเปนหวหนา พงนงคกเขาประนมมอ ประกาศอาอโบสถ ดงน

อชช โภนโต ปกขสส อฏฐมทวโส (๑๔ คำา ใหวา จาตททสทวโส ๑๕ คำา ใหวา ปณณรสทวโส , (อมาวสทวโส) เอวรโป โข โภนโต ทวโส พทเธน ภควตา ปญญตตสส ธมมสสวนสส เจว ตทตถาย อปาสกอปาสกานำ อโปสถกมมสส จ กาโล โหต ฯ หนท มยำ โภนโต สพเพ อธ สมาคตา ตสส ภควโต ธมมานธมมปฏปตตยา ปชนตถาย อมญจ รตต อมญจ ทวสำ อโปสถำ อปวสสสามาต กาลปรจเฉทำ กตวา ตำ ต ำ เวรมณ อารมมณำ กรตวา อวกขตตจตตา หตวา สกกจจำ อโปสถงคาน สมาท เยยยาม อ ท ส ำ ห อโปสถกาล ำ สมปตตานำ อมหากำ ชวตำ มา นรตถกำ โหต ฯ

ขาพเจา ขอประกาศเรมเรองความทจะไดสมาทานรกษาอโบสถ ตามกาลสมยพรอมดวยองค ๘ ประการ ใหสาธชนทจะตงจตสมาทานทราบทวกน กอนแตจะสมาทาน ณ บดน

ดวยวนน เปนวนอฏฐม ดถท ๘ (วนจาตททส ดถท ๑๔ วนปณณรส , (วนอมาวส ดถท ๑๕ ) แหงปกษมาถงแลว กแลวนเชนน เปนกาลทจะฟงธรรมและทาการรกษาอโบสถ เพอประโยชนแหงการฟงธรรม บดนขอกศลอนยงใหญ คอ ตงจตสมาทานอโบสถ จงเกดมแกเราทงหลาย บรรดามา

ประชม ณ ทน เราทงหลายพงมจตยนดวาจะรกษาอโบสถ อนประกอบดวยองค ๘ ประการ วนหนงคนหนง ณ เวลาวนนแลว จงตงจตคดงดเวนไกลจากการทาชวตสตวใหตกลวงไป คอฆาสตวเองและใชใหคนอนฆา ๑ เวนจากถอเอาสงของทเจาของไมให คอลกและฉ อและใชใหล กฉ อ ๑ เวนจากอพรหมจรรย ๑ เวนจากพดคาเทจคาไมจรง และลอลวงอาพรางทานผอน ๑ เวนจากดมกนซงสราเมรย สารพดนากลนนาดอง อนเปนของใหผดมแลวเมา ซงเปนเหตทตงแหงความประมาท ๑ เวนจากบรโภคอาหารในเวลาวกาล ตงแตพระอาทตยเทยงแลว ไปจนถงเวลาอรณขนใหม ๑ เวนจากฟอนราขบรองและประโคมดนตร และดการเลนบรรดาเปนขาศกแกกศล และทดทรงระเบยบดอกไม ลบไลทาตวดวยของหอม เคร องยอมเคร องแตงและประดบรางกายดวยเครองอาภรณวจตรงดงามตาง ๆ ๑ เวนจากนงนอนเหนอทนงทนอนอนสง มเตยงตงสงกวาประมาณ และทนงทนอนอนใหญภายในมนนและสาล และเครองลาดอนวจตรงดงาม ๑ จงทาความเวนองคทจะพงเวน ๘ ประการน เปนอารมณ อยามจตฟงซานสงไปอน จงสมทานองคอโบสถ ๘ ประการนโดยเคารพเถดเพอบชาพระผมพระภาคเจานน ดวยขอปฏบตอยางยง ตามกาลงของเราทงหลาย ซงเปนคฤหสถ ชวตแหงเราทงหลายเปนมาถงวนอโบสถน จงอยาลวงไปปราศจากประโยชนเลย

ตอจากนน พงกลาวคาอาราธนาอโบสถศลพรอมกน ดงน

มยำ ภนเต ตสรเณน สห อฏฐงคสมนนาคตำ อโปสถำ ยาจาม (วา ๓ จบ)

เสรจแลว พงตงใจรบสรณคมนและอโบสถศลโดยเคารพ โดยวาตามคาทพระสงฆบอกดงน

น โ ม ต ส ส ภ ค ว โ ต อ ร ห โ ต ส ม ม าสมพทธสส (วา ๓ จบ)

พทธ ำ สรณำ คจฉาม ฯลฯ ตตยมป สงฆ ำ สรณำ คจฉาม ฯ

เมอพระสงฆวา ตสรณคมนำ นฏฐตำ พงรบพรอมกนวา อาม ภนเต ตอจากนน พงรบอโบสถศลทง ๘ ขอ ดงกลาวไวแลวขางตนตอไปน

เม อรบศลจบแลว พงกลาวตามพระสงฆวา อม ำ อฏฐงคสมนนาคตำ, พทธปญญตตำ อโปสถำ, อมญจ รตต อมญจ ทวสำ, สมมเทว อภรกขตำ สมาทยาม

ขาพเจาสมาทานอโบสถ ทพระพทธเจาทรงบญญตไว อนประกอบดวยองค ๘ ประการ, นเพอจะรกษาไวใหด ไมใหขาดไมใหทาลาย ตลอดวนหนงกบคนหนง ณ เวลาวนน พระสงฆบอกตอวา อมาน อฏฐ สกขาปทาน อชเชกำ รตตนทว ำ อโปสถวเสน สาธกำ รกขตพพาน ใหรบพรอมกนวา อาม ภนเต แลวพระสงฆจะบอกอานสงสของศลตอไป ดงน

สเลน สคต ยนต, สเลน โภคสมปทา, สเลน นพพต ยนต, ตสมา สลำ วโสธเยฯ

จบพธสมาทานอโบสถศลเพยงเทาน ตอจากนน พงตงใจฟงพระธรรมเทศนาหรอมนสการกรรมฐานตอไปน เมอรกษาครบเวลาวนหนงกบคนหนงแลว การสมาทานกสนสดลง

----------------------------------------------

อโบสถศลมผลนอยและมผลมาก

การบาเพญบญกศลในพระพทธศาสนา แบงออกเปน ๓ ระดบ คอ

อยางตา อยางกลาง และอยางสงการทาบญดวยฉนทะ วรยะ จตตะ และวมงสาอยาง

ตา จดเปนบญอยางตาการทาบญดวยฉนทะ วรยะ จตตะ และวมงสาอยาง

กลาง จดเปนบญอยางกลางการทาบญดวยฉนทะ วรยะ จตตะ และวมงสาอยาง

สง จดเปนบญอยางสงการทาบญเพราะตองการชอเสยง จดเปนบญอยาง

ตาการทาบญเพราะตองการผลบญ จดเปนบญอยาง

กลางการทาบญเพราะสาคญวาเปนสงควรทา จดเปนบญ

อยางสง

แมการสมาทานรกษาอโบสถศล ก เชนเด ยวกน อธยาศยของผสมาทานยอมแตกตางกนไป ทาใหไดผลไม

เหมอนกน ผมพระภาคเจา จงตรสแกนางวสาขาในอโบสถสตร ตกนบาต องคตตรนกายวา ดกอนวสาขา อโบสถม ๓ อยาง คอ โคปาลกอโบสถ ๑ นคคณฐอโบสถ ๑ อรยอโบสถ ๑

๑. โคปาลกอโบสถ หมายถง อโบสถทอบาสกอบาสการกษา มอาการเหมอนคนเลยงโค ทรงอธบายวา คนเลยงโค มอบโคทงหลายใหเจาของในเวลาเยนแลวคานงอยางน วนน โคเทยวหากนในทโนน ๆ ดมนาในทโนน ๆ ทน พรงน โคจกเทยวหากนในทโนน ๆ จกดมนาในทโนน ๆ ฉนใด คนรกษาอโบสถบางคน กฉนนนเหมอนกน คานงไปอยางนวา วนนนะ เราเคยวกนขาทนยะสงน ๆ บรโภคโภชนยะสงน ๆ พรงน เราจกเคยวกนขาทนยะสงน ๆ จกบรโภคโภชนยะสงน ๆ คนรกษาอโบสถ ผนนมใจไปกบความยาก ใชวนใหหมดไปดวยความอยากนน การรกษาอโบสถเชนน ยอมไมมผลมาก ไมมอานสงสมาก ดงเร องเลาของคนถอศลไปเกดเปนเปรต แตคนตกเบดไดขนสวรรค วา

ในอโบสถ มคนกลมหนงไปถอศลอยบนศาลาวด สวนคนอกคนหนงไปนงตกปลาอยทฝ งคลองตรงขามศาลา วนนนปลากนเบดด คนตกเบดวดเอา ๆ ไดปลามาก คนถอศลอยบนศาลา มองไปทคนตกปลา กเกดความโลภอยากไดปลา นกวาทาไมวนนตองเปนวนอโบสถถาไมเชนนนคงไดปลากบเขาบาง จตใจคดถงแตปลา ไมเปนอนคดถงศล คดถงกรรมฐาน และฟงธรรมเลย ฝายคนตกปลามองไปบนศาลาวดเหนคนนงขาวหมขาวถอศลกน แตตวเองตองมานงตกปลาไมรจกวาวนโกนวนพระ เกดหรโอตตปปะ กลบไปถงบาน หยดการทาบาป เกดสมปตตวรตขนมาใจเลยสบาย สวน

คนถอศล รอนรนไปดวยความโลภ เรงวนเวลา ใจจงมแตความทกข คนขนสวรรคคอคนทใจมความสข คนตกนรกคอคนทใจมแตความทกข ดงคาพดทวา สวรรคอยในอกนรกอยในใจ การปฏบตธรรมอยางน ยอมไมเกดประโยชนอะไร เพราะจตใจไมไดเขาถงธรรมเลย

๒. นคคณฐอโบสถ หมายถง อโบสถของนกบวชนอกพระพทธศาสนา ทรงอธบายวาครนถงวนอโบสถ นครนถจะเรยกพวกสาวกมาสอนวา สเจาจงเปลองผาออกใหหมดแลวประกาศตนอยางนวา ขาพเจาไมเกยวของกบใคร ๆ ในทไหน ๆ และความกงวลในสงอะไร ๆ และในทไหน ๆ กไมม แตความจรงไมไดเปนเชนนน พวกเขายงรจกญาตพนองพวกพองของเขา และญาตพนองพวกพองของเขา กรจกเขา และเขากยงตองรบอาหารจากคนอนอย ดงนน สงทนครนถสอนนน จงไมเปนความจรงได

คนรกษาอโบสถกเชนเดยวกน บางคนเชอถอในสงทเปนไปไมไดหลงอาจารยหลงสานกทงพอแม ทงลก จนขาดความกตญญกตเวท และไมทาหนาทของบพพการ ทาใหเกดปญหาทางครอบครว การถอศลหรอการปฏบตธรรมอยางนยอมไมเกดผลดแตอยางใด เพราะเปนความประพฤตทเลยศล เลยธรรม หรอทาลายระบบศลธรรมนนเอง

๓. อรยอโบสถ หมายถง อโบสถทอบาสกอบาสการกษา ประเสรฐพเศษโดยขอปฏบต ทรงอธบายวา จตของมนษยทเศราหมองดวยอานาจกเลสน สามารถชาระลางใหสะอาดไดดวยความเพยร เหมอนศรษะทเป อน ทาใหสะอาดไดดวยเคร องสนานศรษะ รางกายทเป อน ทาใหสะอาดไดดวยเคร องชาระลางรางกาย ผาทสกปรก ฟอกใหสะอาดไดดวย

เคร องซกผา แวนทมวหมองทาใหใสไดดวยนามน ทองคาทหมองคลา ทาใหสกปลงไดดวยเครองมอของชางทองและสงทจะทาจตอนเศราหมองใหบรสทธผองแผวไดนน คอ

๑. พทธานสสต ร ะ ล ก ถ ง ค ณ ค ว า ม ด ข อ งพระพทธเจา

๒. ธมมานสสต ระลกถงคณความดของพระธรรม๓. สงฆานสสต ระลกถงความดของพระสงฆ๔. สลานสสต ระลกถงศลของตน๕. เทวตานสสต ระลกถงความดททาใหเปนเทวดา ม

ศรทธา ศล สตะจาคะ และ ปญญา เปนตนเมอผรกษาอโบสถระลกถงอนสสตท ง ๕ น ชอวา

ประพฤตพรหมอโบสถ ธมมอโบสถสงฆอโบสถ สลอโบสถ และเทวตาอโบสถ จตของเธอปรารภพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆศล และเทวดา ยอมผองใส ความปราโมทยยอมเกดขน เธอยอมละอปกเลสเสยได การทาจตทเศราหมองให ผองแผว ยอมมได ดวยความเพยรอยางนแล

พระผมพระภาคเจาตรสไปวา ดกอนวสาขา อรยสาวกนนแล ยอมพจารณาเหนดวยตนเองอยางนวา พระอรหนตทงหลาย ละปาณาตบาตแลว เปนผเวน ขาดจากปาณาตบาต วางทอนไม วางศสตรา มความละอายบาป ม ความเอนด เกอกล อนเคราะหสรรพสตวอยตลอดชพ แมเราในวนนกเปนเชนนน ตลอดคนหนงและวนหนงนดวยองคอโบสถน เราไดชอวาปฏบตตามพระอรหนตทงหลายอยางหนง และอโบสถกจกเปนอนเรารกษาแลว อยางหนง

พระอรหนตทงหลาย ละอทนนาทานแลว เวนขาดจากอทนนาทาน ถอเอาแตของทเขาให หวงแตของทเขาให ม

ตนอนไมเปนขโมย เปนผเปนอยสะอาดตลอดชพ แมเราในวนนกเปนเชนนน ตลอดคนและวนหนง ดวยองคอโบสถน เราชอวา ปฏบตตามพระอรหนตทงหลาย อยางหนง และอโบสถกจกเปนอนเรารกษาแลว อยางหนง

พระอรหนตทงหลาย ละอพรหมจรรยแลว เปนพรหมจาร เวนจากเมถนอนเปนธรรมของชาวบานตลอดชพ แมเราในวนนกเปนเชนนน ตลอดคนหนงและวนหนงน ดวยองคอโบสถน เราช อวา ปฏบต ตามพระอรหนตทงหลาย อยางหนงและอโบสถกจกเปนอนเรารกษาแลวอยางหนง

พระอรหนตทงหลาย ละมสาวาทแลว เปนผเวนขาดจากมสาวาท พดแตคาจรงพดจรงเสมอ มถอยคามนคง เปนทวางใจได ไมลวงโลกตลอดชพ แมเราในวนนกเปนเชนนนตลอดคนหนงและวนหนงน ดวยองคอโบสถน เราช อวา ปฏบตตามพระอรหนตทงหลาย อยางหนงและอโบสถกจกเปนอนเรารกษาแลว อยางหนง

พระอรหนตทงหลาย ละการดมสราเมรย อนเปนทตงแหงความประมาทแลวเปนผเวนขาดจากการดมน าเมาตลอดชพ แมเราในวนนกเปนเชนนนตลอดคนหนงและวนหนงน ดวงองคอโบสถน เราไดชอวา ปฏบตตามพระอรหนตทงหลายอยางหนง และอโบสถกจกเปนอนเรารกษาแลว อยางหนง

พระอรหนตทงหลาย บรโภคอาหารคร งเดยว งดอาหารในราตร เวนจากการบรโภคในเวลาวกาลตลอดชพ แมเราในวนนกเปนเชนนน ตลอดคนหนงและวนหนงนเราไดชอวาปฏบตตามพระอรหนตทงหลาย อยางหนง และอโบสถกจกเปนอนเรารกษาแลวอยางหนง

พระอรหนตทงหลาย เวนขาดจากการฟอนรา การขบรอง การประโคมดนตร ดการเลน การประดบตกแตงกายดวยดอกไมของหอม และเคร องทาผวอนเปนฐานแตงตวตลอดชพ แมเราในวนนกเปนเชนนน ตลอดคนหนงและวนหนงน ดวยองคอโบสถน เราไดชอวาปฏบตตามพระอรหนตทงหลายอยางหนง และ อโบสถกจกเปนอนเรารกษาแลว อยางหนง

พระอรหนตทงหลาย ละทนอนสงทนอนใหญแลว เปนผเวนขาดจากทนอนสงทนอนใหญ ใชทนอนตา บนเตยงบาง บนเครองลาดทาดวยหญาบางตลอดชพ แมเราในวนนกเปนเชนนน ตลอดคนหนงและวนหนงน ดวยองคอโบสถน เราไดชอวา ปฏบตตามพระอรหนตทงหลายอยางหนง และอโบสถกจกเปนอนเรารกษาแลว อยางหนง

ดกอนวสาขา อรยอโบสถเปนอยางนแล อโบสถทรกษาแลวอยางน ยอมมผลมากมอานสงสมาก มความรงเรองมาก มความแผไพศาลมาก

ในคาสงสอนของพระผมพระภาคเจานน อรยอโบสถซงเปนอยางอกฤษฏ ผทปฏบตมกรกษาไมใครได รกษาไดแตเพยงโคปาลกอโบสถโดยมาก ถาผปฏบตสามารถรกษาใหเปนอรยอโบสถ หรออยางนอยทสดใหไดสกวนหนง จะรสกวาเปนบญกศลอนพเศษทงจะไดรบรสคอปตปราโมทยอยางมาก ไมเสยททไดเกดมาเปนมนษยพบพระพทธศาสนา

----------------------------------------

อานสงสของอโบสถศล

ศลทกประเภททบคคลรกษาดวยจตศรทธา จะดวยการสมาทาน หรอการงดเวนเฉพาะหนากตาม ยอมมผลมาก มอานสงสมาก มความรงเรองมาก มความเจรญแผไพศาลมาก เพราะศลนน สามารถสรางสวรรค สรางความเสมอภาค และสรางความปลอดภยใหแกมนษยได

๑. ศลสรางสวรรคแกมนษย ศลนน สามารถสรางสวรรคแกมนษยได ดงทองค

สมเดจพระสมมาสมพทธเจาตรสแกนางวสาขา ในวสาขาสตร อฏฐกนบาต องคตตรนกาย วา

ดกอนวสาขา อโบสถประกอบดวยองค ๘ ประการ อนบคคลเขาจาแลว ยอมมอานสงสมาก มผลมาก มความรงเรองมาก มความเจรญแผไพศาลมาก ดกอนวสาขา การทสตร หรอบรษบางคนในโลกน เขาจาอโบสถอนประกอบดวยองค ๘ ประการ หลงจากเขาแตกกายทาลายขนธแลว พงไดอยรวมกบชาวสวรรคชนจาตมมหาราชกา ชนดาวดงส ชนยามา ชนดสตชนนมมานรด และชนปรนมมตวสวสด ขอนนยอมเปนไปไดแนนอน

๒. ศลนนสรางความเสมอภาคแกมนษยไดศลนนสรางความเสมอภาคแกมนษยได ดงทองค

สมเดจพระสมมาสมพทธเจาตรสกบอบาสกชอวา วาเสฏฐะ ในอฏฐกนบาต องคตตรนกาย วา

ดกอนวาเสฏฐะ แมถากษตรยทงหลาย พราหมณทงหลาย แพศยทงหลายและศทรทงหลาย พงเขาจาอโบสถศลอนประกอบดวยองค ๘ ประการ การเขาจานน พงเปนไปเพอประโยชน เพอความสข แกกษตรย แกพราหมณ แกแพศย

และแกศทรทงหลาย เหลานน ชวกาลนานเหมอนกน (คอไดไปเกดในสคตไดเทาเทยมกน)

๓. ศลสรางความปลอดภยแกมนษยศลนนสรางความปลอดภยแกมนษยได ดงทองค

สมเดจพระสมมาสมพทธเจาตรสไวในอภสนทสตร ในอฏฐกนบาต องคตตรนกาย มใจความวา

ดก อนภ กษท งหลาย อรยสาวกในศาสนาน ละปาณาตบาต เปนผเวนจากปาณาตบาตละอทนนาทาน เปนผเวนขาดจากอทนนาทาน ละกาเมสมจฉาจาร เปนผเวนขาดจากกาเมสมจฉาจาร ละมสาวาท เปนผเวนขาดจากมสาวาท ละสราเมรยมชชปมาทฏฐาน เปนผเวนจากสราเมรย-มชชปมาทฏฐาน ชอวา เขาไดใหความไมมภย ความไมมเวร และความไมเบยดเบยน แกสตวทงหลาย หาประมาณมได ตวเขาเองกยอมมสวน ( ไดรบ ) ความไมมภย ความไมมเวร และความไมถกเบยดเบยนดวย

ดกอนภกษทงหลาย ทานทงหาน เปนมหาทาน รกนวาเปนเลศ (กวาทานทงหลาย) รกนมานาน รกนวาเปนวงศ (ของอรยะ) เปนของเกา อนสมณพราหมณผเปนวญญชนไมคดคานไมลบลาง

อนง แมบคคลผอ านวยความสะดวก และใหการสนบสนนผรกษาศล ดวยการใหอาหารเปนตน กยอมไดผล ไดอานสงส ไดความรงเรอง และความเจรญแผไพศาลมากเชนเดยวกน ดงเรองของปโรหตคนหนง

เลากนมาวา ในอดตกาล พระโพธสตว ไดเปนพระเจากรงพาราณส เปนผไมประมาทในการบรจาคทาน รกษาศล และอโบสถกรรม ทรงชกชวนอามาตยเปนตน ใหบาเพญกศลเชน

นน คนทงหมดไดทาตาม แตมปโรหตอยคนหนงททรงตงไวในตาแหนงผพพากษา เปนผหากนบนหลงคน ดวยการกนสนบน จงไมสมาทานศล

ในวนอโบสถวนหนง ตอนกลางวน เขารบสนบนทาคดโกงแลวไปเฝาพระราชาถกตรสถามวา อาจารย ทานรกษาอโบสถดวยหรอ จงทลเทจวา พระพทธเจาขา แลวถวายบงคมลากลบไป อามาตยคนหนงทวงเขาวา ทานไมไดรกษาอโบสถมใชหรอ เขาพดวา เราบรโภคอาหารในเวลาเทานนไปบานแลว บวนปาก อธฐานอโบสถตอนเยน จกรกษาศลตอนกลางคน เมอเปนเชนนอโบสถกรรมกงหนงจกมแกเรา ครนไปถงเรอนแลว ไดทาอยางนน

ในวนอโบสถอกวนหนง สตรผหนงคดวา จะตองรกษาอโบสถกรรมใหไดเมอเวลาใกลเขามา จงเร มจะบวนปาก เขารวาสตรนน เปนผรกษาอโบสถ จงใหผลมะมวงแกเธอ ความดของเขามเพยงเทาน ครนเขาสนชวต ไดเกดเปนเวมานกเปรต หอมลอมดวยนางเทพกญญามากมายเขาเสวยสมบตเฉพาะในเวลากลางคน สวนกลางวน ตองเขาไปอยในปามะมวง อตภาพอนเปนทพยหายไป มรางกายทนาเกลยด ถกไฟไหมลกโชนทงตว มอของเขามนวขางละนว เลบนวมอขนาดเทาจอบเลมใหญ ๆ เขาเอาเลบมอทงสองนนกรดเนอหลงของตนควกออกมากน ไดรบความเจบปวด รองลนปา ไดรบทกขเวทนาแสนสาหส เมอพระอาทตยตกดน รางกายนนกหายไปกายอนเปนทพยเกดขนแทน กลบสวมานดงเดม เขาไดทพยวมานอนนาร นรมย เพราะผลแหงการใหผลมะมวงแกหญงผรกษาอโบสถ เขาควกเนอหลงของตนเองออกมากน เพราะผลแหงการรบสนบนและตดสนคดโกงเขามยศใหญ ไป

ทไหนมนางเทพกญญาหอมลอม เพราะผลแหงการรกษาอโบสถกรรมกงหนง

ศล สรางสวรรคใหแกมนษย สรางความเสมอภาคใหแกมนษย สรางความปลอดภยใหแกมนษย และใหสมบตทนาปรารถนาแกมนษย ตามทกลาวมาจงควรรกษาศลใหด มใหขาดมใหดางพรอย ดงพรรณนามา ฉะน

----------------------------------------

วธปฏบตตนของอบาสก อบาสกา

บคคลผสมาทานอโบสถศล จดวาเปนผใกลชดพระรตนตรย เป นบ ร ษ เรยกวา อบาสก เป นสตรเรยกวา อบาสกา ตามคาประกาศอโบสถวา ตทตถาย อปาสกอปาสกานำ อโปสถกมมสส กาโล โหต แปลวา วนน เปนเวลาทจะรกษาอโบสถ แหงอบาสก และอบาสกา เพ อประโยชนแกการฟงธรรมนน ดงนน เพอความเขาใจวธปฏบตตนของอบาสกและอบาสกา จงไดนาคาอธบายของพระอรรถกถาจารยผรจนาอรรถกถาทฆนกาย สลขนธวรรค ชอ สมงคลวลาสน มาแสดง โดยทานไดอธบายดวยวธตงเปน กเถตกมยตาปจฉา คอ ถามเองตอบเอง ดงน

๑. ถามวาใครเปนอบาสก อบาสกา ตอบวา คฤหสถ ทกคนผถงสรณะ (พระรตนตรย) ชอวา อบาสก อบาสกา สมจรงดงทพระผมพระภาคเจาตรสไวในสงยตตนกาย มหาวารวรรควา ดกอนมหานาม เพราะเหตทบคคลผเปนอบาสก เปนผถงพระพทธเจา พระธรรมพระสงฆ วาเปนสรณะ ดกอนมหานาม บคคล ชอวาเปนอบาสก เพราะเหตเพยงเทานแล

๒. ถามวา บคคลช อวา เป นอบาสก อบาสกา เพราะเหตไร ตอบวา เพราะเปนผนงใกลพระรตนตรย อธบายวา ผใดนงใกลพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆ ผนน ชอวาอบาสก อบาสกา คาวานงใกล หมายความวา เขาไปหา เพอตองการจะฟงธรรม ถวายทานรกษาศล เจรญภาวนา ถาเขาไปหาเพอขอลาภ ขอความชวยเหลอ ความกลว หรอความเปนญาตเปนตน ไมช อวา นงใกล ในความหมายวา อบาสก อบาสกา น

๓. ถามวา อะไรเปนศลของอบาสก อบาสกา ตอบวา เวรมณ (เจตนาขบไลเวร) ๕ ขอ เปนศลของอบาสก

อบาสกา สมจรงดงทพระผมพระภาคเจาตรสไวในสงยตตนกาย มหาวารวรรควา ดกอนมหานาม เพราะเหตทผเปนอบาสก เปนผเวนขาดจากปาณาตบาต เวนขาดจาก อทนาทาน เวนขาดจากกาเมสมจฉาจาร เวนขาดจากมสาวาท เวนขาดจากสราเมรยมชชปมาทฏฐาน ดกอนมหานาม เพราะเหตเพยงเทานแล อบาสก ชอวา เปนผมศล

๔. ถามวา อะไรเปนอาชวะของอบาสก อบาสกา ตอบวา การละเวนมจฉาวณชชา คอ การคาขายผดศลธรรม ๕ ประการ แลวหาเลยงชพดวยการงานทชอบธรรม ชอวา อาชวะของอบาสก อบาสกา สมจรงดงทพระผมพระภาคเจาตรสไวใน ปญจกนบาต องคตตรนกายวา

ดกอนภกษทงหลาย การคาขาย ๕ อยางน อนผเปนอบาสก ไมพงทา คอ ๑. การคาขายศสตรา ๒. การคาขายมนษย ๓. การคาขายสตว (ขอ ๒ - ๓ แปลตามอรรถกถา องคตตรนกาย) ๔. การคาขายนาเมา ๕. การคาขายยาพษ ดกอนภกษทงหลาย การคาขาย ๕ อยางนแล อนอบาสกไมพงทา

๕. ถามวา อะไรเปนวบตของอบาสก อบาสกา ตอบวา ศลวบต และอาชวะวบตนนเอง จดเปนวบตของอบาสก อบาสกา

อกอยางหนง อบาสก อบาสกา เปนคนจณฑาล (รบศลแตปาก) เปนคนใจสกปรก เปน

อบาสกชนตาดวยความปฏบตใด ความปฏบตนนพงทราบวา เปนความวบตของพวกเขา ความปฏบตนน ไดแกธรรม ๕ ประการ มความเปนผไมมศรทธาเปนตน สมจรงดงทพระผมพระภาคเจาตรสไวในปญจกนบาต องคตตรนกายวา ดกอนภกษทงหลาย อบาสก ผประกอบดวยธรรม ๕ ประการ เปนอบาสกจณทาล เปนคนใจสกปรก เป นอบาสกช นต า ธรรม ๕ ประการคอ ๑. เปนผไมมศรทธา ๒. เปนผไมมศล ๓. เปนผถอมงคลตนขาว ๔. เปนผเชอมงคล ไมเชอกรรม ๕. แสวงหานกบญนอกศาสนาและทาบญในบคคลนน

๑. เปนผไมมศรทธา หมายถงไมมตถาคตโพธศรทธา คอ ความเชอในความตรสรของพระตถาคต อนเกดขนภายหลงจากเขามานบถอพระพทธศาสนาแลว เพราะเขาเขามานบถอดวยความเชอทผด ยกตวอยาง เชน สนกขตตลจฉว เขามาบวชในพระพทธศาสนา เพราะมความเช อทผ ดวา พระสมมาสมพทธเจามอทธปาฏหารย และสามารถบญญตส งทเป นเลศ คอ สามารถบอกสงทเปนตนเดมของสงทงหลายได เขาบวชแลวไดตดตามพระผมพระภาคเจาเปนเวลา ๑๒ ป แต

กลบไมเคยเหนพระองคทรงแสดงอทธปาฏหารย เชน เหาะเหนเดนอากาศ เปนตน และไมเคยไดยนพระองคทรงบอกวาใครเปนผสรางมนษยและสรรพสงในโลก มแตทรงสอนวา แมพระองคจะแสดงปาฏหารยเชนนนใหด กไมชวยใหมนษยพนทกขไดเลย ในทสดเขาไดละเพศภกษไป และเทยวพดในทตาง ๆ วา พระสมณะโคดมไมมอทธ ปาฏหารยแตอยางใด

แมในปจจบนน การเขาวดดวยความเขาใจผดอยางน ก ยงมอยไมน อยเลย ซ งนอกจากจะไมเก ดประโยชนอะไรแกผเขามาแลว บางคร งยงเปนอนตรายตอพระพทธศาสนาดวย บางทพระสงฆกเปนผทาเร องนเสยเอง เชนบางรป หวงลาภสกการะ จงอวดอทธ ปาฏหารยของตน หรอของสงทตนสรางขนมา คร นผมความทกขนาเอาไปใช แตกลบไมมอทธปาฏหารยอยางทอวดอาง ไมสามารถแกปญหาใหเขาได จงทาใหเกดการดหมนพระพทธศาสนาในสวนรวม บางคนถงกบเอาพระพทธรปไปทาลาย แลวเปลยนไปนบถอศาสนาอนกม เพราะฉะนน ทงพระสงฆทอยในวด และพทธศาสนกชนทเขาวด ควรทาความเขาใจพระพทธศาสนาใหถกตองวา พระสมมาสมพทธเจาเปนสรณะของชาวโลก ดวยการแนะนาสงสอนใหเขาเลกละสงทไมเปนประโยชน แลวใหประกอบแตในสงทเปนประโยชน ไมใชทรงใชอทธ ปาฏหารยดลบนดาลอะไรใหแกใคร พระองคทรงสอนวา ความหมดจดหรอความเศราหมองเปนของเฉพาะตน คน

อนทาคนอนใหหมดจดหรอใหเศราหมองไมได บคคลยอมพนทกขเพราะความพากเพยรของตนเอง พระตถาคตทงหลาย เปนผบอกเทานน ๒. เปนผไมมศล หรอทศล หมายความวา รบศลแตปาก หรอรบศลแลวไมสามารถรกษาได เพราะอานาจกเลสมความโลภ ความโกรธ ความหลง ความกลว เปนตน อนเกดข นเพราะลาภ ยศ ญาต อวยวะ และชวตเปนเหต

๓. เปนผถอมงคลตนขาว หมายความวา นยมนบถอสงศกดสทธภายนอก เชนเทพเจา ภตผ ปศาจ ตนไม แมนา หรอสงทมนษยสรางขนมาเปนตน วาสงนน ๆ สามารถทาใหเปนเชนนน เชนน ทงทางด และทางราย ดงเร องเลาวา พระเจาปณฑราชทรงกาแกวมกดาไวในพระหตถ ๓ ดวง แลวตรสถามหมอดวา อะไรอยในกามอนน หมอดนนเหลยวดขางโนนขางน เผอญเวลานนแมลงวนหวเขยวถกจงจกคาบแตรอดจากปากจงจกไปได เขาจงกราบทลวา แกวมกดา ตรสถามตอไปอกวากดวง เผอญเวลานนไกขน ๓ ครง จงกราบทลวา ๓ ดวง หมอดนนทานายไดถกตอง เพราะเสยงเอาตามเหตการณทเกดขน ไมใชเพราะเขารแจงเหนจรง ซงเหตการณทเกดนนคนละอยางกบความจรง อาจมบางคร งทไปตรงกนบาง แตคงนอยมาก ผคนนาเอาเร องนนไปพดกนทาใหเกดความเชอวาหมอดคนนนดแมน และทาใหเพมความศกดสทธของวชาหมอดดวย แตความจรงคราวนนเปนเรองบงเอญเทานนเอง

อกเร องหนง ทานเลาไวประมาณ ๑,๐๐๐ ปเศษมาแลววา ทวดแหงหนง เขยนภาพจตรกรรมเปนรปสตวเลอยคลานทคนรงเกยจแลวตงชอใหมนวามงกรทองกาลงพนไฟไวทฝาผนงวหาร ปรากฏวาตงแตนนมาภกษทงหลายในวดนนทะเลาะกนใหญหาความสงบสขไมได ตอมามพระอาคนตกะรปหนงมาทวดนน จงลบภาพนนทงเสย ไมนานนกการทะเลาะในวดนนกคอย ๆ เบาบางลงไป สวนใหญจงลงความเหนวาภาพนนเปนอปมงคล ใหเกดความชวราย แตความจรงแลว อาจเปนเพราะพระภกษชวรายในวดนนมรณภาพ หรอยายไปอยทอนกได เร องมงคลหรออปมงคลทเกดขนพรอมกบเหตการณแปลก ๆ เชนน จงทาใหคนนาเอามาเปนขออางใหคนเชอถอแลวเกดความกลวหรอความอยากได จนกลายเปนอาชพหากนของคนลวงโลก เปนสงทอบาสกอบา สกาไมควรเชอถอ

๔. เปนผเชอมงคล ไมเชอกรรม หมายความวา คดหาแตมงคลภายนอก ไมคดถงกรรม คอเมอตองการหรอกลวอะไร กคอยคดแตจะหาผท หรอสงทจะมาชวยดลบนดาลใหสงนนเกดขน หรอหมดไปโดยไมตองลงมอทาดวยตนเอง บคคลผมความเชอถออยางนยอมหาความเจรญไดยาก หรอแมทมความเจรญอยกอนแลว กมแตจะเสอมไป ดงเรองของพระเจากาลงคะ แหงกาลงครฐ เปนอทาหรณ

ครงดกดาบรรพ พระเจากาลคะ ครองราชยในทนตบร แควนกาลงคะ พระเจาอสสกะ ครองราชยในโปตลนคร แควนอ สสกะ พระเจ ากาล งคะ สมบรณด วยอาณาจกร กองทหาร และเงนตรา ฝายพระเจาอสสกะ อาณาจกรไมใหญโต เงนตรามไมมาก ทหารมน อยแตมความกลาหาญ สามคค ภกดและมปรชาญาณ พระเจากาลงคะมพระทยใฝสงคราม แตไมมแควนไหนจะสรบดวย ตางยอมออนนอมสงบรรณาการมาถวาย วนหนงตรสแกอามาตยทงหลายวา เราอยากจะรบ แตไมมใครสรบดวย จะทาประการใดด อามาตยทงหลายจงกราบทลวาพระองคทรงมพระราชธดาผเลอโฉม ๔ พระองค ขอทรงโปรดใหแตงราชรถ แลวใหพระธดาทง ๔ ประทบนงแวดลอมดวยไพรพล ไปยงแควนตาง ๆ แลวสงสารใหทราบวา ถาใครตองการจะสรบกบกาลงคะใหเปดประตพระนครรบเอาราชธดาไปอภเษกเปนมเหส ถาไมกลาสรบใหปดประตพระนครไว แตตองสงเครองบรรณาการมาถวายพระราชธดา ราชรถพาราชธดาไปเกอบทวชมพทวป โดยไมมแควนไหนเปดประตรบพระราชธดา มแตสงเครองบรรณาการไปถวาย ซงหมายถงยอมเปนเมองขนของกาลงคะ

ราชรถของพระธดาลวงเขาส โปตลนครแหงแควนอสสกะ แมพระเจาอสสกะกรบสงใหปดประตพระนคร แลวสงเคร องบรรณาการไปถวายเหมอนกบนครตาง ๆ ทผานมา แตอามาตยของพระองคมนามวา นนทเสน เปนผจงรกภกด มปรชาสามารถกลาหาญ และชาญฉลาดในกลอบายการรบ คดวาราชรถของพระราชธดาทง ๔ แหงพระเจากาลงคะ ผานไปทวชมพทวป มแตผสงบรรณาการมาให ไมมใครสรบ เหมอนกบวาชมพทวปวางเปลาจากผมฝมอทกลาหาญ เราจะรบกบพระเจากาลงคะ จงไปยงประตนคร สงใหทหารเปดประตพระนคร รบพระราชธดาทง ๔ ไปถวายพระเจาอสสกะราชาแหงตน พรอมกบกราบทลวา ขอพระองคทรงอภเษกราชธดาทง ๔ เปนมเหสเถด ไมตองกลวแสนยานภาพของพระเจากาลงคะ ขาพระองคจะสรบกบพระเจากาลงคะเอง แลวกราบทลใหพระเจาอสสกะ ยกกองทพออกไปตงมนยงชายแดน ทพระเจากาลงคะจะยกกองทพมา

ฝายพระเจากาลงคะ ครนทรงทราบขาววาอสสกะเปดประตเมองรบพระราชธดาไปอภเษกเปนมเหส ซ งหมายถงเปนการประกาศสงครามกบกาลงคะ ทรงด

พระทย เพราะจะไดทาสงคราม จงยกกองทพซงมรพลมากกวาอสสกะหลายเทา มงหนาไปยงแควนอสสกะ เมอกองทพทงสองมาเผชญหนากนทชายแดน ตางฝายตงคายอยางมนคง

ครงนน มพระฤาษรปหนงตงอาศรมอยระหวางพระราชาทงสองนน พระเจากาลงคะทราบดงนน จงทรงดารวา ธรรมดานกพรต มกจะมญาณวเศษรอะไรทงในอดตและอนาคตได จงปลอมพระองคเปนคนธรรมดาเขาไปหาพระฤาษถามถงเรองการรบระหวางกองทพทงสองวาใครจะแพ ใครจะชนะ พระฤาษตอบวา อาตมาภาพไมทราบ แตเวลากลางคนพระอนทรมกเสดจมาสนทนาธรรมดวย จะถามเรองนให พรงนใหมาฟงขาว

คร นเวลาคา พระอนทรไดเสดจมายงอาศรมของพระฤาษ พระฤาษได ถามถงเร องน น ได ตรสบอกวา กองทพฝายกาลงคะจะมชย ฝายอสสกะจะพายแพ โดยกองทพทงสองฝายตางกมเทวดามาชวย เทวดาฝายกาลงคะจะปรากฏเปนรปโคสดา ของฝายอสสกะจะปรากฏเปนรปโคสขาว โคทงสองจะตอสกนในทสดโคสดาซงมพละกาลงมากกวาจะมชย นนหมายถง กองทพฝายกาลงคะ จะไดรบชยชนะ

วนรงขน พระเจากาลงคะไปหาพระฤาษตามนด ไดทราบวาฝายพระองคจะชนะ ทรงดพระทยไมไดตรสถามรายละเอยดวาจะชนะดวยวธใด รบกราบลาพระฤาษ

กลบไปยงกองทพของตน แจงขาวแกทหารทงหลาย ขาวสงครามแพรไปทวกองทพทงสองฝายวา พระอนทรตรสบอกวา กองทพฝายกาลงคะจะมชย ฝายอสสกะจะพายแพ

แมพระเจาอสสกะกทรงทราบขาวนน จงตรสเรยก นนทเสนแมทพใหญของพระองคมาปรกษา นนทเสนทลถามถงทมาของขาว ไดทราบวามาจากพระฤาษ จงเขาไปหาพระฤาษ แลวถามถงเร องการแพและชนะของกองทพทงสอง พระฤาษกบอกใหเหมอนกบทไดบอกแกพระเจากาลงคะ นนทเสนไดถามตอวามอะไรเปนเหตหรอเปนตวชวยใหฝายกาลงคะไดรบชยชนะ พระฤาษจงบอกถงเทวดาประจาทพทงสองฝายใหทราบ และบอกวาในขณะทโคสองตวนนตอสกน ม แตพระเจากาลงคะกบพระเจาอสสกะเทานนทเหน ทหารอน ๆ ไมมใครเหน

นนทเสนครนทราบรายละเอยดแลว ไดกราบลาพระฤาษกลบไปยงกองทพของตน กราบทลพระเจาอสสกะวา เมออยในสนามรบพระองคเหนโคดาอยทไหนใหชกมาพระทนงมงไปยงทนน และใชพระแสงหอกทมแทงไปทโคดานน ตอจากนนสงใหทหารทกคนเตรยมพรอมตลอดเวลา แลวไดพานายทหารผใหญขนไปบนยอดเขา

กลาววา ถาทานทงหลาย ซอสตย และภกดตอพระเจาอสสกะราชาของพวกเรากใหเสยสละชวตของตนกระโดดลงจากหนาผาน ทหารทกคนมงตรงไปยงหนาผา ตงทาจะกระโดดลงไป นนทเสนหามเอาไว และขอบใจทหารทกคนทพรอมจะยอมตายเพอพระราชาของตน

ฝายทหารของพระเจากาลงคะ หลงจากไดทราบวา พระอนทรบอกวาจะชนะสงครามแนนอน จงวางใจ อยกนตามสบาย ไมเตรยมพรอมจบกลมกน สนกสนานในเวลาทควรจะทาความเพยร ขาดระเบยบวนยทงผนอยและผใหญ

พระราชาทงสองฝาย ขนทรงมาศกเขาหากน โคทงสอง คอ โคดา และโคขาว ซงเปนเทวดาประจาทพของทงสองออกมาตอสกน พระเจาอสสกะทอดพระเนตรเหนโคดาจงมงไปหา เอาพระแสงหอกทมแทงเขาใส ทหารทกนายของพระองคกแสดงความกลาหาญ เขมแขงเดดเดยว ฟงคาสงของผบงคบบญชา พระราชาเสดจไปทางไหนกดาหนาเขาหาศตร ใชอาวธเขาหาหนฟาดฟน ในทสดทงโคดา และทหารฝายกาลงคะ ตานทานไมไหว แตกพายไป

พระเจากาลงคะ ครนพายแพแกอสสกะแลวทรงกรวพระฤาษมาก ตรงไปยงอาศรม ดาวาตางๆ นานาแลวกลาววา ทานผประพฤตพรหมจรรย ทานพดวา พระเจากาลงคะจะชนะ พระเจาอสสกะจะพายแพ ทาไมคนตรงถงพดไมจรงแลวไดเสดจกลบไปยงพระนครของตน

ตอจากนนสองสามวน พระอนทรไดเสดจมายงอาศรม พระฤาษจงไดกลาวกบพระองควา ธรรมดาเทวดาทงหลาย ยอมไมกลาวเทจ ถอความสตยเปนเลศ ทาไมทานจงกลาวเทจ หรออาศยเหตอะไร ทานจงไดกลาวอยางนน

พระอนทรตอบวา ทานผเปนเหลากอพระพรหม ทานไมเคยไดยนคนเขาพดกนบางเลยหรอวา เทวดาทงหลายกลนแกลงความเพยรของมนษยไมได ฝายอสสกะมชยชนะ เพราะความฝกตนไวด มนาใจมนคง มความสามคคกน มความกลาหาญ พากเพยรพยายามถกเวลา

กองทพของพระเจากาลงคะ ซ งมทงกาลงพล และยทโธปกรณมากกวา

ตองพายแพแกกองทพของพระเจาอสสกะ เพราะเชอมนคาของเทวดาเกนไป จนขาดระเบยบวนย และความเพยร เมอคนขาดความเพยรเสยแลว เทวดาทไหนกชวยไมได เพราะฉะนน การหวงพงอานาจดลบนดาลจากสงทไมมตวตน จงเปนสงทอบาสก อบาสกาไมควรเชอถอ

๕. แสวงหานกบญนอกศาสนา และทาบญในบคคลนน การทาบญมหลายฐานะ เคยมคนมาถามพระสมมาสมพทธเจาวา พระสมณโคดมสอนวา บรจาคทานในพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เทานนจงไดบญ บรจาคกบคนอนไมไดบญจรงหรอไม พระพทธองคตรสตอบวา อยาวาแตบรจาคทานกบสมณพราหมณเหลาอนเลย แมบคคลผลางถาด ลางจานภตตาหารททานา มใจกรณาวาเมลดขาวทตดถาดตดจานน จงเปนประโยชนแกปลาทงหลาย เพยงเทานกไดบญมากแลว การใหวตถทานมขาวนาเปนตนแกบคคลอน พระพทธศาสนาจดไว ๔ ฐานะ คอ ๑. ใหในฐานะเปนญาตมตร ๒. ใหในฐานะเปนอาจารย ๓. ใหเพราะความกลว ๔. ใหในฐานะทเปนทกขไณยบคคล

การทอบาสก อบาสกา จะใหวตถทานและทาสามจกรรมแกบคคลอนตามฐานะ ๓ ประการขางตน แมเปนผนบถอศาสนาอน ทานไมหาม และยอมไดบญกศลตามสมควรแกฐานะ แตทศาสนาหาม คอ การใหดวยความรสก วาเปนพระทกขไณยบคคล เพราะทกคนยอมมสรณะของตนเอง ในสมยคร งพทธกาลมพระภกษคณะหนง ทลลาองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาไปจาพรรษาเพอบาเพญสมณธรรม โดยอาศยหมบานแหงหนงเปนทโคจรบณฑบาต ประชาชนหมบานนนใจกวาง นกบวชนกพรตคณะไหนมากใหความเคารพนบถอ เหมอนกนหมด ครนออกพรรษาภกษทงหลายกลบไปเฝาพระพทธเจา ทรงถามถงความเปนอย ไดกราบทลวา ไมมความลาบากเร องอาหารบณฑบาต แตลาบากใจ เพราะคนทนนนบถอหมดทกสงทกอยาง จงไมปรารถนาจะอยทนน พระพทธองคตรสวา เธอทงหลายทาถกแลว แมเราในสมยเปนดรจฉานกไมอยในสถานทเชนนนมาแลว ไดทรงเลาอดตนทานวา

ครงหนงพระองคเกดเปนหงส และมหงสผนองชายรวมบดามารดาเดยวกนอกหนง ครนเตบโตเปนหนมแลว ไดพากนบนทองเทยวไปจนถงหมวนตประเทศ ครง

นนไดบนไปถงภเขาลกหนง ซ งมความแปลกประหลาดกวาภเขาทงหลาย คอเมอสตวทงหลายเขาไปทภเขานนขนจะกลายเป นสทองทงหมด เชน กาสด า นกยางสขาว กาเหวาขนลายเปนตน กจะกลายเปนสทองเหมอนกนทงหมด ฝายหงสผนองชาย เขาไปยงภเขานนกรสกตนตาตนใจกบความอศจรรยของภเขา และการทขนของตนกลายเปนสทอง แตหงสผพชายกลบมองเหนวาภเขาลกนชางไมเปนมงคลเสยเลย จงชวนนองชายใหรบหนไปใหไกลจากภเขาลกนน โดยกลาวสอนนองชายวา ณ ภเขาลกใด ผ เกยจครานกบผขยน ผกลาหาญกบผขขลาด ไดรบความนบถอบชาเสมอกน สตบรษยอมไมอยทภเขาลกนน ซงไมมการแบงแยกคนดคนชวใหตางกน

การเปนพทธศาสนกชน แตนบถอทกอยาง ตงแตพระรตนตรย เทพเจา เจาปา เจาเขา ภตผ ตนไม ตนกลวย จนกระทงปลาไหล และกบ จงไมเปนมงคล คอเหตแหงความเจรญกาวหนาแกตนเอง

๖. ถามวา อะไรเปนสมบตของอบาสก ตอบวา ความมศลทสมบรณ และความมอาชวะทสมบรณ จดเปนสมบตของอบาสก อบาสกา ขอนนไดแก

ธรรม ๕ อยาง มศรทธาเปนตน ททาความเปนอบาสกรตนะ (อบาสกแกว) เปนตน สมจรงดงทพระผมพระภาคเจาตรสไวในปญจกนบาต องคตตรนกายวา ดกอนภกษทงหลาย อบาสก ผประกอบดวยธรรม ๕ ประการ จดเปนอบาสกรตนะ อบาสกปทม อบาสกบณฑรก ธรรม ๕ ประการ คอ ๑. เปนผมศรทธา ๒. เป นผมศ ล ๓. ไมถ อมงคลตนขาว ๔. เชอกรรมไมเชอมงคล ๕. ไมแสวงหานกบญนอกศาสนาและไมทาบญในบคคลนน

๑. มศรทธา หมายความวา ม ตถาคตโพธศรทธา คอ เชอในความตรสร ของพระตถาคต หมายถ ง เข ามาน บถ อพระพทธเจาแลว หลงจากนนไมวาอะไรจะเกดขนกบตนเอง หรอแกพระพทธศาสนา โดยเฉพาะแกพระสงฆ กไมมกลบกลายเปนอน หรอแมแตจะเกดความหวนไหว ยกตวอยางเชนอนาถบณฑกเศรษฐ เปนตน ดงทานเลาไวในอรรถกถาธรรมบทขททกนกายวา อนาบณฑกเศรษฐนน ไดบรจาคทรพยเปนอนมาก ซอทและสรางพระวหาร

เชตวน ถวายพระพทธเจาพรอมทงพระสงฆ หลงจากนนไดถวายภตตาหารแกพระพทธเจาพรอมทงพระสงฆเปนจานวนมากทกวน และไดสมาทานศลเปนนตย

คร น เวลาผ านไป เศรษฐน นถกโกงบาง ทรพยสนเงนทองถกนาพดลงแมนาไปบาง แมจะตกอยในสภาพหมดตวอยางน เศรษฐกยงทาบญอยเสมอ แตวาของททาบญนนเปนของไมประณตเหมอนแตกอน วนหนง พระศาสดาตรสถามวา ทานเศรษฐ ยงบรจาคทานอยหรอ ทลวายงบรจาคอยพระเจาขา แตวาของทบรจาคไมประณต พระศาสดาตรสวา ทานเศรษฐ ขออยาไดคดวาของดหรอไมด เมอทานมศรทธาและไดพระทกขไณยบคคล ทงพระพทธเจาและพระอรยสาวกเชนน ทานทกชนดเปนของดทงนน ทานยอมประสบบญมาก

คร งนน เวลากลางคน เทวดาตนหนง ซงไมพอใจพระพทธเจากบพระสงฆ ตองการจะใหเศรษฐเลกนบถอมานานแลว แตยงไมไดโอกาส เพราะกอนนนเศรษฐยงทาบญมากเทาไร ยงร ารวยมากเทานน แตเวลานเศรษฐทาบญแลวจนลง ๆ ถายยงคงจะเช องาย ตกกลางคน ๆ หนง จงเขาไปยงหองของเศรษฐ แสดง

ตนใหปรากฏ เศรษฐถามวา ทานเปนใคร เราเปนเทวดา ทานมาเพออะไร เพอเตอนสตทาน เตอนวาอยางไร กรณาเตอนไดเลย

เทวดาบอกวา ทานเศรษฐ เมอกอนทานมทรพยสนเงนทองมากมาย แตพอทานมานบถอพระสมณโคดม และพระสงฆสาวก บรจาคทานเปนอนมากตลอดมา ทรพยสนเงนทองเหลานนกคอย ๆ หมดไป จนบดนทานหมดตวแลว ขอใหทานเลกนบถอ และเลกบรจาคแกพระสมณโคดม กบพระสงฆ แลวทางานเกบทรพยเอาไวใชในบนปลายชวตเถด เศรษฐไมเชอคาของเทวดานน จงถามวา นหรอคอคาเตอนสตของทาน ทานพดคาทไมเหมาะสม ขาพเจาจะไมเชอคาเตอนของทานเดดขาด และขอเชญทานออกไปจากบรเวณบานของขาพเจาดวย

บคคลผมศรทธาตอพระรตนตรย เหมอนกบอนาถบณฑกเศรษฐน ชอวาผ มศรทธา

๒. เปนผมศล หมายความวา ไมไดรบศลแตพอเปนพธ หรอรบแลวไมสามารถจะรกษาได เพราะเหตแหง ลาภ ยศ ญาต อวยวะ และชวต แต

ยดมนในสบปรสานสตวา พงสละทรพย เพอรกษาอวยวะ พงสละอวยวะ เพอรกษาชวต พงสละทงทรพยอวยวะและชวตเพอรกษาธรรม ดงพระเจาสตโสมโพธสตว เปนตน

พระเจาสตโสมเปนกษตรย ครองราชสมบตในอนทปตนคร แควนกร วน หนงขณะลงสรงสนานในสระโบกขรณ อ นเป นมงคล ได ถกนายโปรสาท แปลวา มนษยกนคนจบไป เพอฆาบชายญ และกนเนอเปนอาหาร

กอนจะถกฆาบชายญ พระเจาสตโสมไดขอรองนายโปรสาทวา ขาพเจาตดคาง สจวาจาทไดใหไวกบพราหมณทานหนงวา อาบนาเสรจแลวจะกลบไปฟงธรรมของทาน และบอกใหทานคอยอยทประตเมอง ขออนญาตใหขาพเจาไดไปทาตามสจวาจานนกอน แลวจะกลบมาใหทานฆาบชายญ และรบประทานเนอเปนอาหาร

นายโปรสาท กลาววา ขาพเจาไมเช อวา คนผพนจากปากของมจจราชไปมความสขแลวจะกลบมาหามจจราชอก

ขาแตพระเจาสตโสม พระองคกเชนเดยวกน พนจากเงอมมอของนายโปรสาท ไดชวตอนเปนทรกกลบคน

แลว กคงจะเสดจกลบไปยงพระราชวง อนเพยบพรอมไปไปดวยความสข ไฉนจะกลบมาหานายโปรสาท อนเปรยบเสมอนมจจราชของพระองค ขาแตพระเจาสตโสม คนผมความสขคนไหนบางทอยากตาย อยาวาแตอยากตายเลย แมเพยงจะแบงความสขเพยงเลกนอย จากความสขทมอยอยางมากมายของตนใหแกผยากไรบาง ยงทาไดยากแสนยาก

พระเจาสตโสม ไดกลาวตอบวา ขาแตนายโปรสาท ถาคนดมศลบรสทธจะพงปรารถนาความตาย กสมควรแท เพราะวาเมอเขาตายไป เขาจะไดไปเกดในสคตโลกสวรรค

แตคนชว มนสยเลวทราม ทาแตความชว ถกแชงดาทกสารทศ ไมสมควรปรารถนาชวต เพราะอยไปนานเทาไร กมแตจะสรางความทกขความเดอดรอนใหแกผอน และขดหลมนรกฝงตนเองใหยงลกลงไปทกวน จนยากทจะปนปายออกมาได

ขาแตนายโปรสาท การพดเทจอาจจะชวยขาพเจาใหพนจากความตายในวนนได แตจะทาใหขาพเจาตองไปตกนรก นานหลายกปหลายกลป นบภพ นบชาต

ไมถวน ไมคมกนเลย

เพราะฉะนน ถงแมวา ทองฟาจะถลมทลายลงมา พนพสธาจะพลกควา น าในมหาสมทรจะแหงเป นโคลนตม ลมจะพดภเขาพระสเมรใหลอยไปในอากาศ แตขาพเจาจะไมกลาวมสาวาทเปนเดดขาด

นายโปรสาทไดฟงคารบรองของพระเจาสตโสมมนคง หนกแนนเชนนน จงยอมปลอยพระองคไป ทงทในใจไมไดมความเชอเลยวา พระเจาสตโสมจะกลบมาตามวาจาทไดใหไว

ฝายพระเจาสตโสม ครนไดการปลดปลอยจากนายโปรสาทแลว ไดรบเสดจกลบไปหาพราหมณตามทนดไว ฟงธรรมและบชาธรรมเสรจแลว ไดรบเสดจกลบมาหานายโปรสาท ครนมาถง ไดตรสกบเขาวา

ขาแตนายโปรสาท ขาพเจาไดปฏบตตามสจวาจาทงสองแลว คอสจวาจาทได ให ไวก บพราหมณ และสจวาจาท ได ใหไวก บท าน บดนขอเชญทานฆาขาพเจาบชายญ และกนเนอเปนอาหารไดแลว

นายโปรสาทไดเหนพระเจาสตโสมเสดจกลบมาโดยไมมความกลวตาย และตรสอยางองอาจเชนนน เกดความสงสยวา เพราะอานภาพของอะไร พระเจาสตโสมนจงไมกลวความตาย จงไดถามวา ทาไม ทานจงไมกลวตาย

เพราะขาพเจาเหนคณคาของสจวาจา และเพราะขาพเจาไดแผวถางทางสวรรคเอาไวแลว พระเจาสตโสมตรส

เขาถามวา สจวาจามคณคาอยางไร

พระเจาสตโสมตรสตอบวา บรรดารสทงหลายทมอยในโลกน ความสตยมรสดกวารสเหลานน สมณพราหมณทงหลาย ขามฝงแหงชาต และมรณะได กเพราะตงอยในความสตย

นายโปรสาทถามวา ททานกลาววา ไดแผวถางทางสวรรคไวแลว ทางสวรรคอยทไหน

พระเจาสตโสมตรสตอบวา อยทการทาหนาทของความเปนมนษย คอ

บดามารดา ทไดใหชวตใหเลอดเนอแกขาพเจา และไดเลยงดขาพเจามาจนเจรญเต บโตท งทางร างกาย จต ใจและสต ป ญญา ขาพเจาไดเลยงดทานตอบแทนดวยความเคารพ นบถอ บชา และความกตญญกตเวท

ญาตพนอง ผตกทกขไดยาก เขามาขอพงพาอาศยขาพเจากไดชวยเหลอเกอกลดวยความสานกในญาตธรรม

มตรสหายขาพเจากเออเฟ อเผอแผ ชวยเหลอเกอกล จรงใจ และพดแตความจรง เสมอตนเสมอปลายไมทาใหเจบชานาใจ

อาณาประชาราษฎร ขาพเจากปกครองดวยทศพศราชธรรม กาจดทกขบา รงสขโดยทวหนา ไมเคยเบยดเบยนผใดใหไดรบความทกข ความเดอดรอน

คนยากจน คนกาพรา อนาถา ขาพเจากไดบรจาคทานดวยการใหขาวนา เสอผา และของใชทจาเปนแกชวตตลอดมา

สมณพราหมณ ขาพเจากไดใหความคมครองรกษาโดยธรรม และไดถวายการอปถมภบารงดวยปจจย ๔ ดวยความเชอปรโลกวา นเปนบญเขตของเรา

ทงหมดนเป นหน าท ของผ เป นมน ษยพงกระท า และเปนหนทางไปสสวรรคของผเดนทางไปปรโลก ขาพเจาไดทาไวเสรจแลว อยางครบถวนบรบรณ เพราะฉะนน ขาพเจาจงกลาววาไดแผวถางทางสวรรคเอาไวแลว จงไมกลวตอความตาย

นายโปรสาทฟงพระดารสของพระเจาสตโสมแลว ม ความรสกวาถาเขากนเนอของพระราชาน ศรษะของเขาคงจะตองแตกเปน ๗ เสยง หรอแผนดนใหญน คงจะตองสบเขาทงเปน จงไดทลวา ขาแตพระเจาสตโสม พระองคเปนผไมสมควรทขาพเจาจะกนเนอเลย เพราะผใดกนเนอของผมวาจาสตยเชนกบพระองค ผนนชอวา กนยาพษทงทร จบงพษรายทงทรอยแกใจวาจะถกงกด และศรษะของผนน จะตองแตก ๗ เสยง

ขาแตพระเจาสตโสม ทวชมพทวปน จะหาคนดทเสมอกบพระองคไมมอกแลว พระองคพนจากเงอมมอของนายโปรสาทไปฟงธรรม สกการะธรรมแลวยงกลบมาหาความตาย เพอรกษาสจวาจา

ขาแตพระเจาสตโสม ขอพระองคไดโปรดแสดงธรรม ทไดทรงสดบมาแกขาพเจาบาง เพราะคนทงหลายรจกความดและความช ว แลวยนดละความชวประพฤตกศลกรรมบถ ๑๐ ประการ กเพาะการฟงธรรมนนเอง

พระเจาสตโสม ทรงยดมนในสปปรสานสตวา บคคลพงเสยสละ ทรพย

อวยวะ และชวตเพอรกษาธรรม ดวยอานภาพแหงความดนน จงทรงรอดพนจากความตาย และทาใหนายโปรสาทเลกทาบาปแลวมาสมาทานศล ดงกลาวมา เพราะฉะนน การคดถงสปปรสานสต จงเปนเหตใหรกษาศลไวได ผสมาทานศลทกคนควรคดถงอยเสมอ

๓. เปนผไมถอมงคลตนขาว หมายความวา เปนผเชอความตรสรของพระพทธเจา ไมเชอมงคลภายนอก เชนการสะเดาะเคราะหตอชะตาอยางไรเหตผลเปนตน ตวอยางเชน พระนางมลลกา พระมเหสของพระเจาปเสนทโกศล มเร องเลาวา คร งหนง พระเจาปเสนทโกศล ทรงบรรทมไมหลบ ครนถงมชฌมยามแหงราตร ทรงไดสดบเสยงประหลาดวา ทสะนะโส ตกพระทยกลวมาก ครนรงเชา ตรสเรยกพราหมณปโรหตมาเฝา ตรสเลาถงเสยงนนใหฟง แลวตรสถามวา ภยอะไรจะเกดขนกบพระองค พระมเหส และราชสมบต หรอไม

พราหมณนน ไมรอะไรเลย แตจะทลวาไมรกกลวจะเสอมลาภ จงทาพธลงเลขยามแลว กราบทลวา

เสยงนนเปนลางรายอยางใหญหลวง อนตรายจะเกดแกชวตของพระองค

มวธแกไขไดไหม ตรสถาม พราหมณกราบทลวา มพระพทธเจาขา ขาพระองคเปนพราหมณรเวท ๓ ยอมรวธแกลางรายนนได

ตองการอะไร ตรสถาม

พราหมณกราบทลวา ตองบชายญดวยชาง มา โคผ โคนม แพะ แกะ ไก สกร เดกชาย เดกหญง ชนดละรอย

พระราชาทรงดารวา ชวตของพระองคสาคญทสด จงทรงรบสงใหจบสตวและมนษยมาตามจานวนทพราหมณบอก เพอฆาบชายญ

มนษยและสตวจานวนมากทถกจบไปขง และพนธนาการไว กลวตอมรณภยตางสงเสยรองคร าครวญอยางนาเวทนา บดามารดา และญาตพนองของผทถกจบไปกตดตามลกหลานมา รองไหเสยงระงมไปทว เสยงรองไหของมนษย และเสยงรอง

ของสตวผประสบมรณภยดงประหนงวา เสยงทรดแหงแผนดน

พระนางมลลกา ไดสดบเสยงนนจงไปเฝาพระราชาทลถามเหตการณนน ทราบความทงหมดแลวไดทลถามวา ขอเดชะการเอาชวตของคนหนง ไปตอใหอกคนหนงทรงเคยเหนมาหรอ ทาไมจงทรงเชอคาของพราหมณโงเขลา แลวเอาความทกขโยนใหมหาชน พระศาสดาผเปนยอดคนของชาวโลกพรอมทงเทวโลก ประทบอยทพระวหารใกล ๆ น ทาไมจงไมเสดจไปถามปญหาแลวปฏบตตามพระโอวาทเลา

พระราชาทรงไดสตแลว เสดจไปยงวหารเชตวนพรอมกบพระนางมลลกา ทลถงเร องเสยงททรงสดบ แลวทลถามวา จะมอนตรายอะไรแกขาพระองค พระมเหสหรอราชสมบตหรอไม พระศาสดาตรสวา ไมมอนตรายใด ๆ แกพระองคเลยเสยงนนเปนเสยงรองของสตวผทาบาปกรรมไวมาก รองเพอระบายความทกขของตนเอง พระราชาทราบดงนนแลว สบายพระทย ถวายบงคมลาพระศาสดาเสดจกลบไป รบส งใหปลอยมนษยและสตวท งหลายจากพนธนาการ มนษยและสตวทง

หมดพรอมดวยญาตพนองตางดใจ สรรเสรญและใหพรพระนางมลลกาวา ขอใหพระแมเจาผมสตปญญา และกรณาคณจงมพระชนมยงยนนานเถด และพระราชากทรงเกษมสาราญทกประการ ไมไดมอนตรายใด ๆ เกดขนตามทพราหมณทลบอกเลย พระนางมลล กา เช อความตรสร ของพระพทธเจา ไมเชอมงคลตนขาวไดใหชวตแกมนษยและสตวทงหลายเปนจานวนมากดงกลาวมาฉะนแล

๔. เช อกรรม ไมเช อมงคล หมายความวา เมอคดถงเหตแหงความสข หรอความทกข คดไปทกรรม คอ การกระทาของตนไมคดถงอานาจดลบนดาลในภายนอก เชน คดอยากไดทรพยกคดไปทหลกธรรม คอ ความขยน ประหยด คบคนด ใชจายพอสมแกฐานะ และรายได ไมคดถงผวเศษ หรอสง-วเศษม นางกวก เตา ปลาไหลเผอก เปนตน

๕. ไมแสวงหานกบญ และทาบญนอกพระพทธศาสนา หมายความวา จะใหวตถสงของ หรอทาสามจกรรม มการไหวเปนตน แกบคคลตางศาสนาในฐานะเปนญาตมตร ครอาจารย และผมพระคณ สามารถทาได และจดเปนกศล

ค อ ค ว า ม ด แ ต ก า ร ใ ห ห ร อ ก า ร ท า ใ น ฐ า น ะ เ ป นท กขไณยบคคล ค อบคคลผ เป นบ ญเขตอนสงสด ยอมไมสมควร

ผสมาทานอโบสถศล จดวาเปนผใกลชดพระรตนตรยมากกวาผทไมไดสมาทาน หากใหความสนใจศกษาและปฏบตตามคณสมบตของอบาสก อบาสกา หรอของชาวพทธทง ๕ ประการน กจะทาไดเปนชาวพทธผพฒนา และมคณคาอยางแทจรง แตถาไมปฏบตตามเสยเลยกคงมคาเพยงแตเปนผสรรเสรญพระพทธศาสนาเทานน

บรรณานกรม

๑. คงคมาลชาดก อฏฐกนบาต อรรถกถา๒. อโบสถขนธกะ มหาวรรค วนยปฎก๓. มงคลตถทปน อนวชชกรรม๔. วสสปนายกขนธกะ มหาวรรค วนยปฎก๕. ปรมตถโชตกา อรรถกถาขททกปาฐะ๖. อรรถกถาวกาลโภชนสกขาบท๗. อรรถกถาอโบสถสตร๘. อโบสถสตร ตกนบาต องคตตรนกาย๙. วสาขาสตร อฏฐกนบาต องคตตรนกาย๑๐. วาเสฏฐสตร อฏฐกนบาต องคตตรนกาย๑๑. อภสนทสตร อฏฐกนบาต องคตตรนกาย

๑๒. สมงคลวลาสน ทฆนกายอรรถกถา