7

สวนท 2

8

แนวคดเรองทกษะชวตและการพฒนาทกษะชวต ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

สภาพสงคมในทศวรรษใหม เปนยคของความเรวและความลาสมยของเทคโนโลยการสอสาร

ความหลากหลายทางเชอชาต วฒนธรรม การหลอหลอมรวมความคดและความเชอของกลมคน ทบคคลในสงคมจะตองตงรบการมวถชวตยคใหมอยางมวจารณญาณ ซงจากสภาพสงคมทเปลยนแปลงอยางมากนเอง ไดสงผลกระทบตอเดกวยเรยน ทงการดาเนนชวตทามกลางกระแสเทคโนโลยทเปลยนแปลงและ ความคาดหวงของผปกครองตอการศกษาตอของบตรหลาน ตลอดจนการเผชญสงยวยหรอตวแบบทไมเหมาะสมตาง ๆ รอบตว กอใหเกดปญหาเดกและเยาวชนอยางมาก ทงปญหาดานการปรบตว ปญหาดานอารมณและจตใจ ปญหาสขภาพ ปญหาความรนแรง ปญหาเดกตดเกม ปญหายาเสพตด ปญหาทางเพศ ฯลฯ โดยเฉพาะในเดกและเยาวชนทมทกษะชวตตา ขาดภมคมกนทางสงคมทด เมอจบการศกษาขนพนฐานไปแลว อาจเปนคนทไมประสบความสาเรจในชวต มปญหาทางอารมณ จตใจ และมความขดแยงในชวตไดงาย ครจงตองจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ ใหผเรยนมทกษะชวต มภมคมกน ใหรอดพนจาก การครอบงาความคดของสอเทคโนโลย และตงรบตอการเปลยนแปลงทางสงคมอยางรเทาทน

ทกษะชวตตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 มงพฒนาผเรยนใหมคณภาพ มาตรฐาน

การเรยนร ทจะชวยใหผเรยนเกดสมรรถนะสาคญ 5 ประการ คอ 1. ความสามารถในการสอสาร 2. ความสามารถในการคด 3. ความสามารถในการแกปญหา 4. ความสามารถในการใชทกษะชวต 5. ความสามารถในการใชเทคโนโลย ความสามารถในการใชทกษะชวต เปนความสามารถในการนากระบวนการตางๆ ไปใชใน

การดาเนนชวตประจาวน การเรยนรดวยตนเอง การเรยนรอยางตอเนอง การทางานและการอยรวมกนในสงคมดวยการสรางความสมพนธอนดระหวางบคคล การจดการปญหาและความขดแยงตางๆ อยางเหมาะสม การปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงของสงคมและสภาพแวดลอม และการรจกหลกเลยงพฤตกรรมไมพงประสงคทสงผลกระทบตอตนเองและผอน สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานมนโยบายและ

9

เปาหมายการพฒนาคณภาพผเรยนในดานความสามารถและทกษะ ตลอดจนคณลกษณะทจะชวยเสรมสรางใหผเรยนมคณภาพตามเปาหมายของหลกสตร และมภมคมกนการดาเนนชวต ผเรยนจะตองมความสามารถในการปรบตวตอสภาพแวดลอมทางสงคมทเปลยนแปลงและทาทาย ซงตองใชกระบวนการคดและการตดสนใจทเหมาะสม จงจะสามารถอยในสงคมไดอยางปลอดภยและมความสข

ความหมายของทกษะชวต

เปนความสามารถของบคคลทจะจดการกบปญหาตางๆ รอบตวในสภาพสงคมปจจบนและเตรยมพรอมสาหรบการปรบตวในอนาคต องคประกอบของทกษะชวต

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดกาหนดองคประกอบทกษะชวตทสาคญทจะสรางและพฒนาเปนภมคมกนชวตใหกบเดกและเยาวชนในสภาพสงคมปจจบนและเตรยมพรอมสาหรบอนาคตไว 4 องคประกอบ พรอมทงพฤตกรรมทคาดหวงและตวชวดทกษะชวตในแตละองคประกอบ ดงน

องคประกอบท 1 การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน หมายถง การรความถนด ความสามารถ รจดเดนจดดอยของตนเอง เขาใจความแตกตางของแตละบคคล รจกตนเอง ยอมรบ เหนคณคาและภาคภมใจในตนเองและผอน มเปาหมายในชวต และมความรบผดชอบตอสงคม

พฤตกรรมทกษะชวตทคาดหวง ตวชวด 1. คนพบความชอบ ความถนด และ

ความสามารถของตนเอง 1.1 บอกสงทตนเองชนชอบและภาคภมใจ 1.2 แสดงความสามารถของตนเองใหผอนรบร

2. คนพบจดเดนจดดอยของตนเอง 2.1 บอกจดเดนจดดอยของตนเอง 2.2 เลอกทากจกรรมตามความสนใจของตนเองได

3. ยอมรบความแตกตางระหวางตนเองและผอน

ยอมรบในความแตกตางทางกาย ทางความคด ความรสกและพฤตกรรมของตนเองและผอน

4. มองตนเองและผอนในแงบวก แสดงความรสกทดตอตนเองและผอน 5. รจกสทธของตนเองและเคารพสทธของ

ผอน 5.1 ใชสทธของตนเองในโอกาสตางๆ 5.2 ไมละเมดสทธผอน

6. รกและเหนคณคาในตนเองและผอน 6.1 ชนชมในความสาเรจของตนเองและผอน 6.2 พงตนเองได 6.3 ปฏบตตนเปนประโยชนตอครอบครวและสงคม

10

7. มความภาคภมใจในตนเองและผอน 7.1 แสดงออกในสงทตนเองภาคภมใจอยางเหมาะสม 7.2 บอก/บรรยาย/เลาความดหรอความภาคภมใจของเพอนใหผอนรบร

8. มความเชอมนในตนเองและผอน 8.1 กลาแสดงออกทางความคด ความรสก และการกระทาของตนเองดวยความมนใจ

8.2 ยอมรบในความคด ความรสก และการกระทาทดของผอน 9. มความรบผดชอบตอสงคม 9.1 ปฏบตตนไดเหมาะสมและเกดประโยชนตอสวนรวม

9.2 รวมปองกนแกไขปญหาทอาจสงผลกระทบตอสวนรวม

องคประกอบท 2 การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค หมายถง การแยกแยะขอมล ขาวสาร ปญหาและสถานการณรอบตว วพากษวจารณและประเมนสถานการณรอบตวดวยหลกเหตผลและขอมลทถกตอง รบรปญหา สาเหตของปญหา หาทางเลอกและตดสนใจในการแกปญหาในสถานการณตางๆ อยางสรางสรรค

พฤตกรรมทกษะชวตทคาดหวง ตวชวด 1. รจกสงเกต ตงคาถาม และแสวงหา

คาตอบ 1.1 ตงคาถามทนาไปสคาตอบทเปนแนวทางในการแกไขปญหาใย

สถานการณตางๆ 1.2 มทกษะในการสงเกต และมแนวทางหาคาตอบ

2. วเคราะหความนาเชอถอของขอมล ขาวสารไดสมเหตสมผล

วเคราะหจาแนกแยกแยะขอมลขาวสารและสถานการณตางๆ รอบตวดวยเหตผลทเชอถอได

3. ประเมนสถานการณและนาไปประยกตใชในชวตประจาวน

คาดคะเนความเสยงจากสถานการณทเผชญในชวตประจาวนอยางมเหตผล

4. มความสามารถในการคดเชอมโยง เชอมโยงความร ประสบการณ และแนวคดสาหรบใชในวถชวตของตนเอง 5. รจกวพากษวจารณบนพนฐานของ

ขอมลสารสนเทศทถกตอง วพากษวจารณตามหลกการเหตผลและใชขอมลสารสนเทศทถกตองสนบสนน

6. รจกวธการและขนตอนการตดสนใจ และแกไขปญหาทถกตอง

วเคราะหสาเหตของปญหา เลอกแกไขปญหาดวยวธการทเหมาะสมกบสถานการณ

องคประกอบท 3 การจดการกบอารมณและความเครยด

11

การจดการกบอารมณและความเครยด หมายถง ความเขาใจและรเทาทนภาวะอารมณของบคคล รสาเหตของความเครยด รวธการควบคมอารมณและความเครยด รวธผอนคลายหลกเลยง และปรบเปลยนพฤตกรรมทกอใหเกดอารมณทไมพงประสงคไปในทางทด

พฤตกรรมทกษะชวตทคาดหวง ตวชวด 1. รเทาทนอารมณตนเอง 1.1 จาแนกอารมณตางๆ ทเกดขนกบตนเองได

1.2 แสดงอารมณ ความรสกของตนเองไดเหมาะสมกบสถานการณตางๆ 2. ควบคมอารมณของตนเองได ควบคมอารมณ ความรสกของตนเองในสถานการณตางๆ ได 3. จดการกบอารมณตนเองไดอยาง

เหมาะสม จดการกบอารมณตนเองทเกดขนอยางฉบพลนทกอใหเกดปญหาดวยวธการทเหมาะสมและสรางสรรค

4. มวธผอนคลายอารมณและความเครยดใหกบตนเอง

ผอนคลายอารมณและความเครยดใหกบตนเอง

5. สรางแรงจงใจใหตนเอง กาหนดแนวทางหรอวธการสรางกาลงใจใหกบตนเอง 6. ยตขอขดแยงในกลมเพอนดวยสนตวธ เสนอทางออกของขอขดแยงในกลมเพอนดวยเหตผล และขอเทจจรงท

ถกตองและใชวธเชงบวก 7. รจกสรางความสขใหกบตนเอง 7.1 วเคราะหและเลอกวธการ/กจกรรม ททาใหตนเองมความสขไดอยาง

เหมาะสม 7.2 มอารมณขน

องคประกอบท 4 การสรางสมพนธภาพทดกบผอน การสรางสมพนธภาพทดกบผอน หมายถง การเขาใจมมมอง อารมณ ความรสกของผอน ใชภาษาพดและภาษากายเพอสอสารความรสกนกคดของตนเอง รบรความรสกนกคดและความตองการของผอน วางตวไดถกตองเหมาะสมในสถานการณตางๆ ใชการสอสารทสรางสมพนธภาพทด สรางความรวมมอและทางานรวมกบผอนไดอยางมความสข

พฤตกรรมทกษะชวตทคาดหวง ตวชวด 1. เปนผฟงทด 1.1 ฟงผอนอยางตงใจ และรบรถงความรสกและความตองการของ

ผพด 1.2 รกษาความลบของเพอน

12

2. ใชภาษาและกรยาทเหมาะสมในการสอสาร ใชภาษาพด ภาษากาย ททาใหผอนผอนคลาย สบายใจ ไมกอเกดความขดแยงหรอความรนแรงได

3. รจกเอาใจเขามาใสใจเรา แสดงออกหรอสะทอนความรสกหรอการกระทาของตนเองทแสดงวาเขาใจและใสใจผอน

4. รจกแสดงความคด ความรสก ความชนชม และการกระทาทดงามใหผอนรบร

4.1 ชนชมความสาเรจ ความสามารถ และการกระทาทดของเพอนดวยคาพด ภาษากาย หรอสญลกษณได

4.2 กลายนยนความคด ความรสก และเหตผลทดใหผอนรบรได 5. รจกปฏเสธ ตอรอง และรองขอความ

ชวยเหลอในสถานการณเสยง 5.1 หลกเลยงสถานการณทเสยงตอความไมปลอดภยของตนเอง 5.2 ปฏเสธในสงทควรปฏเสธไดโดยไมเสยสมพนธภาพ หรอเสยนาใจ

6. ใหความรวมมอและทางานรวมกบผอนไดอยางสรางสรรค

6.1 ทางานรวมกบผอนบนพนฐานความเปนประชาธปไตย 6.2 ทางานรวมกบผอนไดราบรนและมความสาเรจ

7. ปฏบตตามกฎ กตกา และระเบยบของสงคม ปฏบตตามกฎ ขอตกลงของกลม/ชนเรยน/สงคม พฤตกรรมทกษะชวตตามชวงวยรายชนป

พฤตกรรมทกษะชวตทคาดหวงใหเกดขนในผเรยนตามชวงวยในระดบประถมศกษา มดงตอไปน

พฤตกรรมทกษะชวตทคาดหวง จ าแนกรายชนปตามองคประกอบทกษะชวต

ชน

องคประกอบทกษะชวต 4 องคประกอบ

การตระหนกรและเหน คณคาในตนเองและผอน

การคดวเคราะห ตดสนใจและแกปญหา

อยางสรางสรรค

การจดการกบอารมณ และความเครยด

การสรางสมพนธภาพ ทดกบผอน

ป.1 รจกความชอบ ความถนด และความสามารถของ ตนเอง (รสงทตนเองชนชอบ รความสามารถทตนเองภาคภมใจและแสดงความสามารถใหผอนรบร)

รจกสงเกต ตงคาถามและ แสวงหาคาตอบ

รเทาทนอารมณตนเอง (จาแนกอารมณตางๆท เกดขนกบตนเอง แสดงอารมณ ความรสกของตนเองไดเหมาะสมกบสถานการณ)

เปนผฟงทด (ฟงผอนอยาง ตงใจและรบรถงความรสกและความตองการของผพด)

ชน

องคประกอบทกษะชวต 4 องคประกอบ

การตระหนกรและเหน คณคาในตนเองและผอน

การคดวเคราะห ตดสนใจและแกปญหา

อยางสรางสรรค

การจดการกบอารมณ และความเครยด

การสรางสมพนธภาพ ทดกบผอน

13

ป.2 • คนพบจดเดน จดดอยของตนเอง

• ยอมรบความแตกตาง ระหวางตนเองและผอน

วเคราะหความนาเชอถอ ของขอมลขาวสารไดสมเหตสมผล

ควบคมอารมณของตนเอง ได

ใชภาษาและกรยาทเหมาะสมในการสอสาร

ป.3 มองตนเองและผอนในแงบวก

ประเมนสถานการณและ นาไปประยกตใชในชวต ประจาวน

จดการกบอารมณตนเอง ดวยวธการทเหมาะสม

รจกเอาใจเขามาใสใจเรา

ป.4 เคารพสทธของตนเองและผอน

มจนตนาการและมความ สามารถในการคดเชอมโยง

มวธผอนคลายอารมณและความเครยดใหกบตนเอง

รจกแสดงความคดความรสก ความชนชมและการกระทาทดงามใหผอนรบร

ป.5 รกและเหนคณคาในตนเอง

รจกการวพากษวจารณบน พนฐานของขอมลสาร สนเทศทถกตอง

ยตขอขดแยงในกลมเพอน ดวยสนตวธ

รจกปฏเสธ ตอรองและ รองขอความชวยเหลอ ในสถานการณเสยง

ป.6 • มความภาคภมใจในตนเองและผอน

• มความเชอมนในตนเองและผอน

รจกวธการและขนตอนการตดสนใจและแกไขปญหาทถกตอง

รจกสรางความสขใหกบ ตนเอง

• ใหความรวมมอและ ทางานรวมกบผอนได อยางสรางสรรค

• ปฏบตตามกฎ กตกาและระเบยบของสงคม

การพฒนาทกษะชวตในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 การพฒนาทกษะชวต เปนกระบวนการเรยนรทมงใหผเรยนพฒนาตนเองในดานความร ทกษะและเจตคตในการตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน การคดวเคราะห ตดสนใจและแกปญหาอยางสรางสรรค การจดการอารมณและความเครยด และการสรางสมพนธทดกบผอน เพอการปรบตว การปองกนตนเองในสถานการณตางๆ จดการชวตตนเองไดอยางมประสทธภาพ ซงสอดคลองกบเปาหมายของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทกาหนดใหทกษะชวตเปนสมรรถนะสาคญทผเรยนทกคนพงไดรบการพฒนา โดยสถานศกษาตองจดการศกษาใหผเรยนมคณภาพตามตวชวดมาตรฐานการเรยนร ทง 8 กลมสาระการเรยนร และคณลกษณะอนพงประสงคตามเจตนารมณของหลกสตร ทกษะชวตในสาระการเรยนร จาแนกไดเปน 2 กลม คอ 1. ทกษะชวตทวไป เปนทกษะพนฐานของผเรยนในการเผชญปญหาปกตในชวตประจาวน เชน ความขดแยงทางความคด การทะเลาะเบาะแวง การสอสารทไมมประสทธภาพ การวพากษวจารณ การจาแนกแยกแยะขอมลขาวสาร การตดสนใจเลอกกระทาสงตางๆ การแกปญหาในการดารงชวตประจาวน การคดวางแผนในการดารงชวตประจาวน ฯลฯ ซงผทไดรบการพฒนาทกษะชวตทวไป จะเปนผทมความสามารถใน

14

การคดวเคราะห คดตดสนใจ และแกปญหาไดอยางเหมาะสม หรอทเรยกวา มความสามารถในการคดและการสอความหมาย ทกษะชวตทวไป เปนทกษะทเปนแกนของทกษะตางๆ ถอเปนทกษะพนฐานของการเกดทกษะองคประกอบอนๆ รวมทงความรในเนอหาสาระตางๆ อยางกวางขวาง ครผสอนสามารถจดการเรยนรทสรางทกษะชวตทวไปดวยกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ จากการ สอนปกตในชนเรยนดวยกระบวนการการเรยนรเชงประสบการณ การเรยนรแบบมสวนรวม หรอกระบวนการกลมและเทคนคเกมการศกษา ทใหผเรยนไดมการอภปรายแสดงความรสกนกคดอยางมประสทธภาพ หลงการเสรจสนจดกจกรรมตามจดประสงคแตละครง ดวยประเดนคาถามใหเกดการสะทอน (Reflect) การเชอมโยง (Connect) การปรบประยกตความคดและนาไปใช (Apply) หลงจากเสรจสนกจกรรมการเรยนรในชวโมงการเรยนปกต เปนการบรณาการ หรอสอดแทรก ทกษะชวตในกระบวนการเรยนการสอนทกกลมสาระการเรยนรทองมาตรฐานและตวชวดหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 นอกจากนยงพฒนาทกษะชวตทวไปผานกจกรรมพฒนาผเรยน เชน กจกรรมชมรม กจกรรมการแสดงความสามารถพเศษตางๆ การศกษาแหลงเรยนรภายในและภายนอกสถานศกษา เปนตน 2. ทกษะชวตเฉพาะ เปนทกษะทจาเปนสาหรบใชในการเผชญกบปญหาในชวตทเฉพาะเจาะจง เชน ปญหายาเสพตด ปญหาเอดส ปญหาเพศ การตงครรภทไมพรอม ปญหาการปรบตวในสภาวะวกฤต ปญหาสมพนธภาพทไมดกบเพอนและผอน ผทมทกษะชวตในการเผชญปญหาเฉพาะเจาะจง จะเปนผทมความเขมแขงทางใจ หรอพลงสขภาพจต และผานพนเหตการณวกฤตไปไดโดยไมเกดผลกระทบตามมา หรอสามารถฟนตวกลบมาดาเนนชวตตอไปไดอยางรวดเรว ทกษะชวตเฉพาะ เปนทกษะขนสงทมความสาคญตอการจดการชวตตนเอง ไดแก ทกษะการรจกตนเอง เหนคณคาในตนเองและผอน เชน การรความแตกตางระหวางชายหญง คณคาและศกดศรของชายหญง ทกษะการจดการกบอารมณและความเครยด เชน การคดทไมเครยด การคดเชงบวก ทกษะการใชภาษากายทสรางความเขาใจอนดตอกน การพดสอสารทสรางมตร ทกษะชวตเฉพาะสามารถพฒนาไดดวยกระบวนการเรยนรแบบมสวนรวม กระบวนการเรยนรจากประสบการณและการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญ ผเรยนไดเรยนรและสรางความรดวยตนเองรวมกบกลม ไดเรยนรจากเหตการณ สถานการณจรงในชวต จากสอและแหลงเรยนรทมความหมายกบชวตของตนเอง เชอมโยงชวตและการดาเนนชวตของผเรยนในปจจบนและอนาคต สาระการเรยนรหลกสตรแกนกลางศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทมสาระการเรยนรเฉพาะเจาะจง ทงมาตรฐานการเรยนรและตวชวด ไดแก 1. ทกษะชวตในสาระและมาตรฐานการเรยนร

1.1 กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา สาระท 1 การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย มาตรฐาน พ 1.1 เขาใจธรรมชาตของการเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย สาระท 2 ชวตและครอบครว

15

มาตรฐาน พ 2.1 เขาใจและเหนคณคาตนเอง ครอบครว เพศศกษา และมทกษะใน การดาเนนชวต

สาระท 5 ความปลอดภยในชวต มาตรฐาน พ 5.1 ปองกนและหลกเลยงปจจยเสยง พฤตกรรมเสยงตอสขภาพ อบตเหต

การใชยา สารเสพตด และความรนแรง 1.2 กลมสาระการเรยนรสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม

สาระท 2 หนาทพลเมอง วฒนธรรม และการดาเนนชวตในสงคม มาตรฐาน ส 2.1 เขาใจและปฏบตตนตามหนาทของการเปนพลเมองด มคานยมทดงาม และ

ธารงรกษาประเพณและวฒนธรรมไทย ดารงชวตอยรวมกนในสงคมไทยและสงคมโลกอยางสนตสข 1.3 กลมสาระการเรยนรภาษาไทย

สาระท 3 การฟง การด และการพด มาตรฐาน ท 3.1 สามารถเลอกฟงและดอยางมวจารณญาณ และพดแสดงความร ความคด

และความรสกในโอกาสตางๆ อยางมวจารณญาณและสรางสรรค 2. ทกษะชวตในกจกรรมระบบการดแลชวยเหลอนกเรยน

2.1 จดกจกรรมการเรยนรดวยหลกสตรกจกรรมแนะแนวหรอโฮมรมเกยวกบกจกรรมเพศศกษา กจกรรมทกษะชวต สารเสพตด เอดส ความรนแรง การรจกเขาใจตนเอง และกจกรรมตามองคประกอบทกษะชวตในชวโมงกจกรรมแนะแนว การจดคายทกษะชวต เปนตน

2.2 สรางทกษะชวตเฉพาะปญหา เพอปรบเปลยนพฤตกรรมดวยการชวยเหลอแนะนา ( Advisory) โดยครทปรกษาหรอครประจาชนเปนผใหคาปรกษาผเรยนเปนรายบคคลตามสภาพปญหาและความรนแรงของปญหา

2.3 การสรางทกษะชวตในเดกทอยในสภาวะวกฤตดวยการใชจตวทยาการแนะแนว หรอการใหคาปรกษา ( Counseling) หรออาจสงตอ ( Refer) กรณตองการบาบดรกษาจากสถานบรการทางสาธารณสขหรอหนวยงานตางๆ เชน ภาวะวกฤตชวตตดยาบา หรอการมพฤตกรรมทางจต

การสรางทกษะชวต ทกษะชวตเปนความสามารถทเกดในตวผเรยนไดดวยวธการสาคญ 2 วธ คอ 1. เกดเองตามธรรมชาต เปนการเรยนรทขนอยกบประสบการณ และการมแบบอยางทด แต การเรยนรตามธรรมชาตจะไมมทศทางและเวลาทแนนอน บางครงกวาจะเรยนร กอาจสายเกนไป 2. การสรางและพฒนาโดยกระบวนการเรยนการสอน เปนการเรยนรทใหผเรยนไดเรยนรรวมกนในกลม ผานกจกรรมรปแบบตางๆ ไดลงมอปฏบต ไดรวมคด อภปรายแสดงความคดเหน ไดแลกเปลยนความคดและประสบการณซงกนและกน ไดสะทอนความรสกนกคด มมมอง เชอมโยง สวถชวตของตนเอง เพอสรางองคความรใหมและปรบใชกบชวต

กจกรรมการเสรมสรางทกษะชวต

16

กจกรรมทเสรมสรางทกษะชวต เปนกจกรรมทมงเนนผเรยนเปนสาคญ ผเรยนเปนผไดรบประโยชนสงสดจากการเรยนร ซงลกษณะของกจกรรมทเนนผเรยนเปนสาคญและมประสทธภาพในการเสรมสรางทกษะชวตของผเรยนมลกษณะ ดงน 1. กจกรรมทผเรยนมสวนรวมคนพบความรหรอสรางความรดวยตนเอง ซงจะทาใหผเรยนเกดทกษะชวต ในดานการคดวเคราะห การคดตดสนใจและแกไขปญหาอยางสรางสรรค เชน กจกรรม การเรยนรทใหโอกาสผเรยนแสดงความคดเหน วพากษวจารณขาวสาร เหตการณ สถานการณหรอประสบการณของผเรยน กจกรรมการเรยนรทผเรยนไดสบคนหรอศกษาคนควาคดวเคราะหสงเคราะหความรจากสอตางๆ และแหลงเรยนรทงภายในและภายนอกสถานศกษาไดสะทอนตนเอง เชอมโยงกบชวตและการดาเนนชวตในอนาคต 2. กจกรรมทผเรยนไดทากจกรรมรวมกน ไดลงมอกระทากจกรรมลกษณะตางๆ ไดประยกตใชความร เชน กจกรรมทศนศกษา กจกรรมคาย กจกรรมวนสาคญ กจกรรมชมรม/ชมนม กจกรรมโครงงาน/โครงการ กจกรรมจตอาสา เปนตน กจกรรมเหลานเปนกจกรรมทจะทาใหเกดการพฒนาทกษะชวต ดงน

2.1 ไดเสรมสรางสมพนธภาพและใชทกษะการสอสาร ไดฝกการจดการกบอารมณ และความเครยดของตนเอง

2.2 ไดรบฟงความคดเหนของผอน ทาใหเขาใจผอน นาไปสการยอมรบความคดเหนของผอน รจกไตรตรองทาความเขาใจและตรวจสอบตนเอง ทาใหเขาใจตนเองและเหนใจผอน

2.3 ไดรบการยอมรบจากกลม ไดแสดงออกดานความคด การพดและการทางานมความสาเรจ ทาใหไดรบคาชม เกดเปนความภาคภมใจและเหนคณคาตนเองนาไปสความรบผดชอบทงตอตนเองและสงคม

3. กจกรรมทกาหนดใหมการอภปรายแสดงความรสกนกคดและการประยกตความคด อยางมประสทธภาพหลงการจดกจกรรมการเรยนรแตละครง ดวยประเดนคาถามสะทอน เชอมโยง ปรบใช เพอใหผเรยนไดเรยนรบทเรยนสาคญ ทจะพฒนาและเสรมสรางทกษะชวตใหกบตวผเรยนไดตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน รจกการจดการกบอารมณและความเครยดอยางเหมาะสม และรจกสรางสมพนธภาพทดกบผอน รจกคดวเคราะห ตดสนใจและแกปญหาอยางสรางสรรค โดยวธการสะทอน ( Reflect) ความรสกและความคดทไดรบจากการปฏบตกจกรรมเชอมโยง ( Connect) กบประสบการณในชวตทผานมาหรอทตนเองไดเรยนรมาแลว เปนองคความรใหม แลวนามาปรบใช ( Apply) ในชวตประจาวนของตนเองทงในปจจบนและอนาคต

ครหรอผจดกจกรรมเปนผตงประเดนคาถาม หลงจากเสรจสนกระบวนการเรยนการสอนเนอหาสาระในหลกสตรแลว เพอใหผเรยนเปดเผยตวเอง ผานการสะทอนความรสกหรอมมมอง ( Reflect) ไดคดเชอมโยงความรใหมกบประสบการณเดมของผเรยน ( Connect) และไดประยกตความรนน ( Apply) ไปใชในชวตจรงของผเรยน เรยกคาถามดงกลาวโดยยอวา คาถาม R-C-A ซงยอมาจาก Reflect : สะทอน Connect : เชอมโยง Apply : ปรบใชหรอประยกตใชนนเอง

การเสรมสรางทกษะชวตใหกบผเรยนในชวงวยการศกษาขนพนฐาน เปนการสรางคนใหมประสทธภาพ ทงดานความสามารถภายในและความสามารถภายนอก

17

ความสามารถภายใน หมายถง ความสามารถทจะจดการกบปญหาตางๆ ทเกดขนภายในตนเองและระหวางตนเองกบผอน เชน การตดสนใจ การแกปญหา การจดการกบความขดแยง การจดการกบความรสกของตนเอง การควบคมตนเอง การสรางสมพนธภาพ การปรบตว การชวยเหลอผอนและการรบผดชอบตวเอง

ความสามารถภายนอก หมายถง ทกษะความชานาญในดานตางๆ ซงเปนสงทเสรมใหบคคลดาเนนชวตอยางมความสข และมความสนกสนานมากขน เชน การเรยนรวมกบเพอน การเลนเกม การทางาน การแสดงความสามารถพเศษ อาท การขบรอง การเลนดนตร การแสดงนาฏศลป การสรางงานศลปะ การเลนกฬา การประดดประดอย เปนตน การพฒนาทกษะชวตดวยเทคนคค าถาม R - C - A

เปนการบรณาการหรอสอนแทรกทกษะชวตพนฐานในการเรยนการสอนปกตใน 8 กลมสาระ การเรยนร ดวยการถามเพอการสะทอน (Reflect) การเชอมโยง (Connect) การปรบใช (Apply) หรอการใชคาถามแบบ R - C - A หลงจากเสรจสนกจกรรมการเรยนรรายครง รายชวโมงหรอรายกจกรรม ลกษณะของค าถาม R - C - A

1. ค าถามเพอใหผเรยนสะทอนความรสกหรอมมมองของตน (R : Reflect) เปนการถามถงสงทผเรยนสงเกตเหน มองเหน หรอสมผส หรอถามถงความรสกของผเรยนทเกดขน ในขณะรวมกจกรรม การเรยนกลมสาระการเรยนรในชวโมงนน

เชน - นกเรยนมความรสกอยางไรทไดเรยนในเรองน - นกเรยนไดสงเกตไหมวา ขณะทางานรวมกนกบเพอนมอะไรเกดขนบาง (ใครทาอะไรอยางไร)

- พฤตกรรม/กรยาอาการในการทางานของกลม เพอใหงานทรบมอบหมายเสรจทนเวลา เปนอยางไรบาง ฯลฯ

2. ค าถามเพอใหผเรยนไดคดเชอมโยง (C : Connect) เปนการถาม เพอใหเกดการเชอมโยงระหวางประสบการณหรอความรทมมากอนกบประสบการณ หรอความคดทเกดจากการเรยนรใหมในชวโมงนน

เชน - ในการทางานรวมกนทผานมาในชวโมงกอนๆ นกเรยนเคยมความรสกเหมอนครงนหรอไม และความรสกนนเปนอยางไร

- ในการทางานรวมกนในกลมทผานมา (ในครงกอน ) นกเรยนเคยสงเกตบางไหมวา มอะไรเกดขนขณะชวยกนทางาน กรยาอาการหรอพฤตกรรมของเพอนๆ กบตวเราเปนอยางไรบาง

- ความรสกหรอการกระทาของนกเรยนครงนเหมอนกนกบทนกเรยนเคยรสกหรอเคยทามาในครงกอนๆ อยางไรบาง เพราะอะไร หรอเกดจากสาเหตอะไร ฯลฯ

3. ค าถามเพอการปรบใช (A : Apply) เปนการถามถงสงทไดเรยนรใหมในปจจบนไปปรบใชเพอเตรยมความพรอมในการเผชญกบเหตการณหรอสถานการณตางๆ ในอนาคต

18

เชน - ในอนาคตหากนกเรยนเกดความรสกอยางครงนอก นกเรยนจะมแนวทางการปฏบตตนอยางไรบาง จงจะควบคมหรอผอนคลายความรสกนกคดททาใหเกดความกงวลหรอความเครยดใหหมดไปได

- ในอนาคตหากนกเรยนพบเหนพฤตกรรมอยางนอกจะมแนวทางปรบเปลยนพฤตกรรมตนเองและ เพอน ๆ อยางไรบาง

- ในอนาคตหากนกเรยนพบกบเหตการณเชนนอก นกเรยนจะมแนวทางการปฏบตตนอยางไรหรอแกไขเหตการณอยางไร

เทคนคการใชค าถาม R - C - A

การตงคาถาม R - C - A เพอสอบถามผเรยนหลงจากเสรจสนกระบวนการจดการเรยนรตามจดประสงคหรอตวชวดการเรยนรของผเรยนในแตละครงแลวนน ครจะตองตงคาถามเพอการสนทนาสอบถามใหผเรยนไดสะทอน เชอมโยง และปรบใชสอดรบกน ใหเกดคณลกษณะทกษะชวตองคประกอบเดยวกนอยางตอเนองและมงเนนการพฒนาองคความรทศทางเดยวกน โดยเรมจากการถามความรสกหรอมมมอง (Reflect) จากนนถามตอดวยคาถามใหคดเชอมโยง (Connect) และจบดวยคาถามใหอภปรายเพอ การปรบใช (Apply) ดวยการสรางความคด จนตนาการและองคความรเตรยมพรอมสาหรบใชในสถานการณใหมทอาจเผชญในอนาคตทงระยะสนและระยะยาว

ตวอยาง การตงคาถาม R - C - A เพอสอบถามผเรยนหลงจากเสรจสนกระบวนการจดกจกรรมใชเวลา 5 - 10 นาท ทแสดงความตอเนอง สอดรบความคด ความรสกของผเรยนอยางมทศทางเดยวกน

ค าถามเพอการสะทอน (R : Reflect)

ค าถามเพอการเชอมโยง (C : Connect)

ค าถามเพอการปรบใช (A : Apply)

• นกเรยนมความรสกอยางไรบาง ทเราไดเรยนร ไดทางานรวมกน

• ในชวงทผานมา นกเรยนเคยมความรสกอยางนเกดขนหรอไม แลวนกเรยนทาอยางไรกบความรสกนน (มวธการอยางไรจดการกบความรสกทางลบทเกดขน)

• ในโอกาสตอไป ถาหากนกเรยนเกดความรสกอยางนอก นกเรยนจะมวธการอยางไรไมใหความรสกนรบกวนตวเราอก (ชวยกนคด)

• นกเรยนไดสงเกตหรอไดเหนไหมวาสงทเราแสดงออกตอเพอนในกลมเปนอยางไร (ด/ไมด)

• ในการทางานรวมกนในครงตอไป

• ในการทางานรวมกนกบเพอนทผานมานกเรยนเคยแสดงออกหรอเคยเหนเพอนแสดงออกตอเพอนของเราเชนครงนหรอไม

• ในการทางานรวมกนในครงตอไป หากมความขดแยง หรอความคดเหนไมตรงกนอยางนอก นกเรยนจะทาอยางไรหรอคลคลายเหตการณ

19

หากมความขดแยงหรอการเหนไมตรงกนอยางนอก นกเรยนจะทาอยางไรหรอคลคลายเหตการณอยางไร

• นกเรยนคดวาการแสดงออกนนดหรอไมด ทาความเดอดรอนใหผอนหรอไม ใครชอบ/ไมชอบบาง

• ครงนนนกเรยนแกไขอยางไร

อยางไร

• นกเรยนมความรสกหรอมความคดเหนอยางไรกบความขดแยงหรอการมความคดเหนไมตรงกนของเพอน ๆ ในกลม/ในหองเรยน

• ความขดแยงครงนหรอเหตการณแบบครงน เหมอนกบครงกอนๆ หรอไม มนเกดขนไดอยางไร

• นกเรยนทาอยางไรหรอปฏบตอยางไรกบความรสกนน

• นกเรยนทาอยางไรจงหยดความขดแยงความคดเหนไมตรงกนได

• ในการทางานรวมกนในครงตอไปหากมความขดแยงหรอความคดเหนไมตรงกนอยางนอกนกเรยนจะทาอยางไร หรอคลคลายเหตการณอยางไร

• นกเรยนเคยสงเกตตนเองหรอไมวาตนเองมวธการอยางไร ทาใหตนเองไมโกรธ เมอเกดความขดแยงกนกบเพอนๆ และทาอยางไรบางความขดแยงนนจงไมลกลามไปและยตได (ขณะทากจกรรมปจจบน)

• นกเรยนคดวาทผานมาความขดแยงความโกรธนนมสาเหตมาจากอะไร ถายอนกลบไปไดนกเรยนจะไมทา/ปฏบต .....(ทางลบ)..... แตจะทา/ปฏบต..... (ทางบวก) ........

• นกเรยนคดวาจะทาอะไรหรอปฏบตตนอยางไร ปฏบตตอผอนอยางไรเพอใหสมพนธภาพระหวางเพอนดขน

• นกเรยนตงใจจะเปลยนแปลงตนเองอยางไร เพอใหการเรยนดขนหรอมชวตทดในอนาคต

• นกเรยนตงใจจะเปลยนแปลงหรอ

ปรบวธการทางานรวมกนในกลมอยางไรบาง เพอใหอยรวมกนทางานรวมกนไดอยางราบรน

การทผเรยนไดมโอกาสสนทนา หรออภปรายเพอตอบคาถาม มความสาคญตอการพฒนาทกษะชวต

อยางมาก เพราะการสนทนาสอบถามและตอบคาถามแบบเชอมโยง จะทาใหผเรยนมองเหนความเชอมตอกนระหวางการเรยนรและพฤตกรรมการเรยนรกบประสบการณในชวตประจาวนของผเรยน จะมองเหนความเปนจรงในชวตของตนและถกทาทายใหคดหาทางออก ใหโอกาสสรางแนวความคดหรอมมมองใหม ๆ ไดรวมแบงปนความคดเหน ความกงวลในใจและประสบการณของตนเองรวมกนอยางตอเนอง อยางมวจารณญาณ นาไปสความเขาใจทลกซง และยงเปนการสงเสรมความคดขนสงและพฒนาทกษะการฟง การพดของผเรยนอกดวย ทงน ครหรอผสอนจะตองใชเทคนคการตงคาถามใหผเรยนสะทอน -เชอมโยง-ปรบใช (R - C - A) ในเรองทมอทธพลตอการดาเนนชวตและการพฒนาทกษะชวตของผเรยนในดานบวก หลงจากสนสดการจดกจกรรมการเรยนรตามเนอหาสาระ วตถประสงค และตวชวดในรายวชาทหลกสตรกาหนด ในแตละกจกรรมหรอแตละรายชวโมงเรยนเสมอ

20

ประเดนค าถาม R - C – A

คาถาม R - C - A ทนาไปสการพฒนาทกษะชวต องคประกอบการตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน การคดวเคราะหตดสนใจและแกปญหาอยางสรางสรรค การจดการกบอารมณและความเครยด และการสรางสมพนธภาพทดกบผอน สาหรบการบรณาการในการเรยนการสอนผานกจกรรมการเรยนรและการสนทนา อภปรายในสาระการเรยนรตางๆ มตวอยาง ดงน

องคประกอบท 1 ตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ค าถามเพอการสะทอน

(R : Reflect) ค าถามเพอการเชอมโยง

(C : Connect) ค าถามเพอการปรบใช

(A : Apply) 1. คนพบความชอบ

ความถนดและความสามารถของตนเอง

ขณะทากจกรรม เราคนพบวธใดทจะรวาตนเองมความสามารถ ยกตวอยางความสามารถของตนเองทสงเกตเหนในระหวางกจกรรม

เราตองใชทกษะอะไรบางเพอใหเหนคณคาในตนเองมครงไหนบางในชวตทเราใชความสามารถของตนเองใหเกดประสทธภาพ

นกเรยนคดวาความสามารถ เฉพาะดานนาไปใชในเหตการณประจาวนไดอยางไร เราจะทาอยางไรใหแนใจวาความสามารถของตนเองนาไปใชใหเกดประสทธภาพ

2. คนพบจดเดนจดดอยของตนเอง

1. นกเรยนไดขอคดอะไรบางจากนทานทเรยน

2. นกเรยนอยากเปนตวละครตวไหน เพราะอะไร

3. บอกขอดและขอเสยของตวละครในเรองทนกเรยนชอบ

4. หลงจากทเรยนแลว นกเรยนชอบกฬาประเภทใด

1. ทผานมานกเรยนมขอดและขอเสยในตนเองอะไรบาง(เปรยบเทยบกบตวละคร)

2. ทผานมา นกเรยนเคยเลนกฬาประเภทใดบาง

1. หากนกเรยนเปนตวละครนนนกเรยนจะปรบปรงตวเองอยางไรไมใหมขอเสย และจะทาใหขอดนนดขนอยางไรบาง

2. ถานกเรยนมโอกาสไดรบการคดเลอกเปนตวแทนแขงกฬาทตนเองถนดจะทาอยางไรใหประสบความสาเรจ

พฤตกรรมทกษะชวต ทคาดหวง

ค าถามเพอการสะทอน (R : Reflect)

ค าถามเพอการเชอมโยง (C : Connect)

ค าถามเพอการปรบใช (A : Apply)

21

3. รกและเหนคณคาในตนเองและผอน

1. ขณะทากจกรรม ใชคาพดอยางไรททาใหทกคนมความรสกวามความสาคญตอกลม

2. นกเรยนมความรสกอยางไรไดเหนผหญงเกงไดรบรางวล

1. เราจะใชคาพดอยางไร เพอใหทกคนไดทางานรวมกนอยางมประสทธภาพ

2. นกเรยนอยากเกดมาเปนผชายหรอเปนผหญงเพราะอะไร

3. คนเกงในความคดของนกเรยนเปนอยางไร

1. เราจะชวยใหทกคนรสกวาตนเองมคณคาตอการทางานในระบบกลมไดอยางไร

2. ถาอยากเปนหญงเกงนกเรยนจะทาอยางไร

3. ถาอยากเปนชายเกงทาอยางไร

4. มความภาคภมใจในตนเองและผอน

1. นกเรยนมความรสกอยางไร เมอทางานไดสาเรจ

2. ขณะทากจกรรมนกเรยนใชวธการใดถงประสบความสาเรจ

3. ในการเรยนวนน เราม ความภาคภมใจในตนเองเรองอะไรบาง

4. ขณะทนกเรยนปฏบตกจกรรม นกเรยนมความรสกอยางไรทนกเรยนทาไดสาเรจ

5. อะไรทนกเรยนทาไดดขณะททากจกรรม

6. เราทาใหกจกรรมนงายหรอยากขนอยางไร

7. นกเรยนรสกอยางไรกบกจกรรมประวตศาสตรไทยทไดเรยนมาแลวนกเรยนภาคภมใจในความเปนคนไทยอยางไร

8. ในระหวางเรยน กจกรรมใดบางททาใหเรารวาเรามความสาคญทสด

1. นกเรยนเคยทากจกรรมใดบางทประสบความสาเรจ และเกดความภาคภมใจ

2. ครงหนงในชวต เราเคยทาสงใดใหเราภาคภมใจบางและมประโยชนกบตนเองและผอนอยางไร

3. นกเรยนเคยทากจกรรมใดบางทประสบความสาเรจ และเกด ความภาคภมใจ

4. ทผานมานกเรยนไดรบมอบหมายหนาทอะไรบางจากเพอนในกลมและบทบาททไดรบ เราชอบหรอไมอยางไร

5. นกเรยนคดวาสมาชกคนใดเปนสมาชกทดทสดในกลม เพราะเหตใด (มคณสมบตอยางไรบาง)

6. นกเรยนเคยศกษาเหตการณในอดตทสรางความภาคภมใจใน

1. เมอโตขนนกเรยนอยากมอาชพอะไร และจะทาอยางไรจงจะประสบความสาเรจ

2. ถามโอกาสเปนผนา เราจะทาอะไร อยางไร เพอใหเกดความภาคภมใจ แกตนเองและผอน

3. ในอนาคตหากนกเรยนเขารวมกลมนกเรยนจะทาอยางไรใหเราเปนสมาชกทดของกลม

4. บทบาทใดทนกเรยนชนชอบ และมประโยชนกบกลมมากทสด

5. หากนกเรยนมความภมใจในตนเองและยอมรบความคดเหนของคนอน นกเรยนคดวาจะเปนประโยชนตอตนเองและสงคมอยางไร

6. นกเรยนมวธการอยางไรทจะทาใหผอนเกดความภาคภมใจในความเปนชาตไทยของเรา

22

ลกษณะอยางนหรอไม อยางไร

พฤตกรรมทกษะชวต ทคาดหวง

ค าถามเพอการสะทอน (R : Reflect)

ค าถามเพอการเชอมโยง (C : Connect)

ค าถามเพอการปรบใช (A : Apply)

7. ในอดตนกเรยนเคยทากจกรรมใดบางทแสดงถงความสามารถ และไดรบคาชมวาเราเปนคนสาคญทสด

7. ในอนาคตเราจะสามารถทาสงตางๆ ใหประสบความสาเรจ และมผลดตอตนเองและผอน

23

5. มความเชอมนในตนเองและผอน

1. ใหนกเรยนยกตวอยางสงทนกเรยนทาระหวางเลนเกมทแสดงถงการมความเชอมนในตนเอง

2. นกเรยนสงเกตพฤตกรรมของเพอนในระหวางเลนเกมวามพฤตกรรมอยางไร

3. ระหวางเลนเกมนกเรยนสงเกตเหนใครบางทเลนดวยความสนกสนานและมความเชอมนในตนเอง

1.นกเรยนนกถงเวลาทเรารสกวาตนเองมความมนใจทสดวาขณะนนนกเรยนทาอะไรและเพอนๆ มปฏกรยาตอนกเรยนอยางไร

2. คนทมความเชอมนในตนเองมลกษณะอยางไร

3. อะไรคอลกษณะของคนทมความเชอมนในตนเองความเชอมนในตนเองมผลดในดานลบและบวก

อยางไร

1. นกเรยนทาอยางไรทจะทาใหตนเองเกดความเชอมนในตนเองมากขน

2. ในอนาคตถานกเรยนอยากแสดงออกถงความเชอมนมอะไรบางทนกเรยนสามารถทาไดเพอใหเกดความเชอมนในสถานการณนน ๆ

3. ในชมชนของเราบคคลใดคอคนทควรจะมความเชอมนในตนเองสง เพราะอะไร

องคประกอบท 2 วเคราะหตดสนใจและแกไขปญหาอยางสรางสรรค พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ค าถามเพอการสะทอน

(R : Reflect) ค าถามเพอการเชอมโยง

(C : Connect) ค าถามเพอการปรบใช

(A : Apply) 1. รจกสงเกตตงคาถามและ

แสวงหาคาตอบ

1. นกเรยนไดรบความรอะไร บางจากการเรยน

1. ทผานมานกเรยนเคยหาความรดวยวธการใดบาง

1. ถานกเรยนตองการทจะชวยเพอนในการคนควาหาความรจะแนะนาอยางไร

2. ระหวางการเรยนไดสงเกต ปญหา นกเรยนทาอยางไรจงสามารถแกปญหานนได

2. ปญหาอะไรบางทเรามกจะพบอยบอย ๆ และสามารถจดการกบปญหาเหลานอยางไร

2. ถาในโอกาสหนาพบปญหาทเราไมสามารถแกไขไดเราจะมวธการอยางไรทจะขจดปญหานนใหหมดไป

3. นกเรยนหาขอมลจากทใดมาประกอบการทากจกรรม

4. นกเรยนสามารถใชทกษะใดในการเลอกรบขอมล

3. ขอมลทนกเรยนหาไดนนสามารถไดจากแหลงขอมลอน ๆ อกหรอไม อยางไร

4. นกเรยนแสวงหาขอมล/ใชขอมลกบชวตไดอยางไร

3. วธการแสวงหาขอมล เพอนามาปฏบตกจกรรมเราสามารถใชกบกจกรรมในเทศกาลสาคญๆ อยางไร

พฤตกรรมทกษะชวต ทคาดหวง

ค าถามเพอการสะทอน (R : Reflect)

ค าถามเพอการเชอมโยง (C : Connect)

ค าถามเพอการปรบใช (A : Apply)

24

5. ถานกเรยนจะตองอานขาวในวนนใหคนอนฟง นกเรยนจะเลอกขาวประเภทไหน อยางไร

5. ถาตองการอานขาวสก 1 ขาว เราจะตดสนใจเลอกขอมลทเกยวของมากทสดมาอานไดอยางไร

4 ในอนาคตนกเรยนมแผนในการใชขอมลทแสวงหามาดวยความเชยวชาญอยางไร5. ครงตอไปถาตองอานขาวมอะไรบางทสามารถทาไดเพอใหแนใจวา ขอมลนนเกยวของจรง

2. รจกวพากษวจารณบนพนฐานของขอมลสารสนเทศทถกตอง

1. นกเรยนมความรสกอยางไรเกยวกบขาวทฟงในเรองน

2. ขณะทนกเรยนอานขาวจากหนงสอพมพ...แลวรสกอยางไร

3. นกเรยนรสกอยางไรทขาวหนงสอพมพเนอหาไมตรงกนทง ๆ ทเปนเรองเดยวกน

4. ในระหวางทากจกรรมนกเรยนพบปญหาใดบาง

5. ในระหวางทากจกรรม เราใชวธใดในการเกบขอมลจากกลม

6. ขณะฟงครอานเรองสรางสรรคแลวนกเรยนรสกอยางไรบาง

1.ในชวตจรงนกเรยนเคยพบเหน คนทประสบกบภยอนตรายเหมอนในขาวทฟงหรอไม สาเหตเกดจากอะไร และถาเปนนกเรยนจะทาอยางไร

2. นกเรยนเคยถามคาถาม เพอน ๆ หรอไมวาเหตใดจงสามารถเลาขาวใหผอนฟงไดอยางชดเจน

3. ทผานมามขาวลอมากมายนกเรยนเชอขาวลอหรอไม เพราะเหตใด

4. ถาเราเชอขาวลอโดยไมรขอเทจจรงจะเกดผลตามมาอยางไรบาง

5. นกเรยนเคยพบปญหาในลกษณะนหรอไม

6. ทาไมเราถงคดวาความสามารถในการเกบขอมลไดอยางมประสทธภาพเปนทกษะทสาคญในการทางาน

7. เคยมครงใดหรอไมทนกเรยนรสกวา เรองทไดฟงทเกดขนกบตวเอง หรอ

1. ถานกเรยนจะขามถนน นกเรยนจะทาอยางไรเพอไมใหเกดอนตราย

2. ถานกเรยนจะตองเขยนสรปขาว เพอนาเสนอหนาชนเรยน นกเรยนจะมวธการนาเสนออยางไร ใหผฟง เขาใจเนอหาขาวไดถกตองวาใคร ทาอะไร เมอไร ทไหน อยางไร

3. หากขาวลอหรอการโฆษณาชวนเชอนกเรยนจะมวธการอยางไรจงจะรวาขาวนนเปนประโยชนหรอเปนจรงมากนอยอยางไร

4. นกเรยนใชวธการใดในการแกปญหา

5. เราจะพฒนาตวเองใหมทกษะในการเกบขอมล และตดสนใจในการแกไขปญหาอยางมประสทธภาพไดอยางไร

6. นกเรยนคดวา ถานกเรยนจะตองเขยนนทาน เพอใหขอคดเรอง

25

เหมอนกบบคคลใดทนกเรยนรจก

ความซอสตยจะตองเขยนอยางไร ใหผอนคลอยตาม

พฤตกรรมทกษะชวต ทคาดหวง

ค าถามเพอการสะทอน (R : Reflect)

ค าถามเพอการเชอมโยง (C : Connect)

ค าถามเพอการปรบใช (A : Apply)

26

7. นกเรยนรสกอยางไรทไดเหนการโฆษณาโทรทศนรนใหมจากในทวหรอการแสดงของดาราในการโฆษณาสนคา

8. ในขณะทดทว นกเรยนคดวารายการใดทใหความรสกมากทสด เพราะอะไร

9. ในขณะทกาหนดชอเรอง“ประเทศไทยของเรา” ใหเขยนเรยงความ เพอนคนใดบางทมจนตนาการ ความคดรเรมสรางสรรคในการเขยนไดแตกตางจากผอน

10. นกเรยนถายทอดจนตนาการเปนผลงานดวยวธการทางศลปะอยางไร

11. นกเรยนรถงขนตอนกระบวนการพฒนาความคดสรางสรรคคออยางไร

12. ในขณะทากจกรรม นกเรยนทาอยางไรใหงานบรรลเปาหมายอยางมคณภาพ

8. มครงใดหรอไมทนกเรยน รสกวาตนเองมความคดเปนตวของตวเองหรอสามารถพดแสดงความคดไดดไมเหมอนใครหรอเคยพดใหผอนเหนดวยหรอไม

9. นกเรยนเคยนาความรจากการดทวมาใชกบตนเองหรอไม มผลอยางไร

10. จากประสบการณทผานมานกเรยนคดวา การมจนตนาการความคดรเรมสรางสรรคตางจากผอนมผลดตอตนเอง อยางไรบาง

11. วธการทางทศนศลปทนกเรยนเลอกใชในการถายทอดจนตนาการนนสามารถนาไปใชกบการสรางสรรคงานอนๆ ไดอกหรอไม

12. ทผานมางานไมบรรลเปาหมาย อะไรเปนสาเหตใหงานไมประสบความสาเรจ

7. ถานกเรยนจะตองบอกเพอนใหรจกวางแผนชวต มความคดทดใหเพอนคลอยตามนกเรยนจะมวธการอยางไร

8. นกเรยนจะทาอยางไร ถาตองการคดพจารณาขาวหรอความรทไดรบวาเปนจรงถกตองหรอไม

9. นกเรยนทมจนตนาการความคดรเรมสรางสรรคในเชงบวกจะชวยใหเกดผลดตอสงคมในอนาคตไดอยางไรบาง

10. จนตนาการและความคดรเรมสรางสรรค จากการปฏบตกจกรรมทางศลปะสามารถนาไปใชกบงาน หรอกจกรรมอน ๆ ในการดารงชวตไดหรอไม มากนอยเพยงใด

11. ในวนขางหนา การตงเปาหมาย การจนตนาการ

เพอใหงานสาเรจมความ สาคญอยางไร

องคประกอบท 3 การจดการอารมณและความเครยด

พฤตกรรมทกษะชวต ทคาดหวง

ค าถามเพอการสะทอน (R : Reflect)

ค าถามเพอการเชอมโยง (C : Connect)

ค าถามเพอการปรบใช (A : Apply)

1. รเทาทนอารมณตนเอง

1. ระหวางเลนเกมนกเรยนมอารมณความรสกในดานใดบาง

2. ระหวางเลนเกม นกเรยนรสก

1. ทผานมามเหตการณใดบางททาใหนกเรยนโกรธ และนกเรยนจดการ

1. ใหนกเรยนเลาถงคนทสามารถจดการกบอารมณของตนเองวาเขาทาอยางไร

27

โกรธคนอนบางหรอไม เพราะเหตใด

กบความโกรธนนอยางไร

แลวเปรยบเทยบกบวธการขจดความโกรธของนกเรยนเองวาเหมอนหรอตางกนอยางไร

พฤตกรรมทกษะชวต ทคาดหวง

ค าถามเพอการสะทอน (R : Reflect)

ค าถามเพอการเชอมโยง (C : Connect)

ค าถามเพอการปรบใช (A : Apply)

3. ระหวางการทากจกรรมนกเรยนสงเกตหรอไมวามใครแสดงทาทางสนกสนาน มความสขเศราโศก หรอโกรธ และนกเรยนรไดอยางไรวาเขามอารมณอยางนน

2. เมอเราเกดอารมณโกรธรางกายของเราจะตอบสนองตออารมณความรสกนนอยางไร

3. นกเรยนเคยเหนผอนแสดงอารมณโกรธยางไรบาง แลวความโกรธเหลานนสงผลกระทบตอตวเองและคนรอบขางอยางไร

2. วธใดทนกเรยนคดวาดทสดและปลอดภยทสดในการจดการกบอารมณของตนเอง

3. หากนกเรยนมความรสกเครยด นกเรยนจะมวธขจดความเครยดนนอยางไร โดยไมสงผลกระทบตอตนเอง

และคนรอบขาง 2. ควบคมอารมณของ

ตนเองได นกเรยนรสกอยางไรบางทเพอน ๆ สงเสยงดงรบกวนขณะทเราตองการความเงยบในการทางานหรออานหนงสอ

เราจะตองทาอยางทจะอาน หนงสอไดอยางมสมาธแม เพอนสงเสยงดง

เราจะทาอยางไรถาตองอานหนงสออยางมสมาธ

3. มวธผอนคลายอารมณและความเครยดใหกบตนเอง

1. เราคดวา ขณะทากจกรรมชวงใดวตกกงวลมากทสดแลวเราทาอยางไรจงไมใหรสกเครยด

1. มสงใดบางททาใหเรารสกโกรธขนมาไดงาย ๆ และควรทาอยางไรเพอใหตวเองสงบลง

1. ในอนาคตเราจะใชวธใดเพอผอนคลายอารมณในการเผชญกบเหตการณในชวตประจาวน

2. ในชวตจรงของนกเรยนคดวาอะไรบางททาใหนกเรยนรสกโกรธขนมาไดงาย ๆ แลวเราทาอยางไร เพอใหนกเรยนสงบลง

2. ในอนาคตเราจะทาอยางไรเพอไมใหรสกเครยดหรอหงดหงดขนมาไดงาย

4. รจกสรางความสขใหกบตนเอง

1. ในขณะทเราเรยน เรามความรสกสนกและมความสขในชวงใดบาง เพราะอะไร

1. นกเรยนเคยสงเกตตนเองและเพอนวาเวลามความสขจะแสดงพฤตกรรมอยางไร

1. ถานกเรยนเหนเพอนไมมความสข นกเรยนจะรสกอยางไร และใชวธการใดใหเพอนมความสข

2. ระหวางทนกเรยนเลนเกม 2. ใหนกเรยนนกถง 2. หากมเหตการณททาให

28

นกเรยนมความสขหรอไม 3. ใหนกเรยนยกตวอยางสงดๆ ท

เกดขนในขณะทเลนเกม 4. ใหนกเรยนยกตวอยาง

ความคดเชงลบทปรากฏออกมาขณะเลนเกมและนกเรยนคดวาดหรอไมอยางไร

เหตการณททาใหนกเรยนมความสข

3. ทผานมานกเรยนเคยทาอะไรบางททาใหตวเองผอนคลายหรอสงบลงขณะทรสกหงดหงด

4. นกเรยนรไดอยางไรวาบคคลนนกาลงโกรธผดหวง หงดหงด

นกเรยนรสกเครยดหรอโกรธนกเรยนจะทาอยางไร

3. นกเรยนมวธการผอนลายอยางไรททาใหตนเองรสกดขน

4. ในชวตของนกเรยนนกเรยนมวธสรางความสขใหกบตนไดอยางไร

องคประกอบท 4 การสรางสมพนธภาพทดกบผอน พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ค าถามเพอการสะทอน

(R : Reflect) ค าถามเพอการเชอมโยง

(C : Connect) ค าถามเพอการปรบใช

(A : Apply) 1. เปนผฟงทด นกเรยนรสกอยางไร ในขณะทฟง

ครสอนในวชาทนกเรยนชอบ/ไมชอบ

ลองนกดซวา ผลงานของ นกเรยนดหรอไม อยางไร หลงจากไดฟงครสอน เรองราวทชอบ/ไมชอบ

นกเรยนจะปฏบตตนอยางไรถาตองการฟงการบรรยายครงตอไป

2. ใชภาษาและกรยาทเหมาะสมในการสอสาร (การสอสารเชงบวก)

1. นกเรยนมความรสก และคดอยางไรกบคาและประโยคทพบจากหวขอขาว

1. ในชวตจรงนกเรยนเคยพบเหนหรอไดยนคาและประโยคเหลานหรอไมอยางไร

1. ในอนาคตถานกเรยนตองการขอความชวยเหลอจากผอนนกเรยนจะพดอยางไรจงจะไดรบความชวยเหลอ

2. นกเรยนรสกอยางไรเมอนงเรยนในหองเรยนทสกปรก

2. นกเรยนเคยเหนเพอนหรอคนใกลชดทงขยะตอหนาหรอไม และแนะนาเพอนอยางไร

2. นกเรยนจะทาอยางไรทจะชกชวนใหคนอนรกษาความสะอาด

3. ในระหวางทากจกรรม เราไดยนคาพด/ทาทางใดบางทเปนการสรางสมพนธภาพทด

3. ลองนกถงอดตทผานมาใครบางทพด/แสดงทาทางใหเรารสกด

3. มคาพด/ทาทางใดบางทเราสามารถใชในหองเรยนเพอใหกาลงใจเพอน ๆ

3. รจกเอาใจเขามาใส 1. นกเรยนรสกอยางไรในขณะท 1. ทผานมานกเรยนเคยทา 1. ในอนาคตจะเปน

29

ใจเรา กาลงเขาแถวซออาหารแลวมคนมาแซงคว

อยางน หรอไม แลวเกดอะไรขน และรสกอยางไร

อยางไรถาเกดเหตการณอยางนอก

2. ถานกเรยนไมตองการใหเกดเหตการณเชนนอก นกเรยนควรจะทาอยางไรหรอจะแนะนากบเพอนอยางไร

4. รจกแสดงความคด ความรสก ความชนชม และการกระทาทดงามใหผอนรบร

นกเรยนรสกอยางไรบาง ตวละครใดทมความกลา แสดงความคดเหนอยาง สรางสรรค

จงยกตวอยางบคคลหรอ ผนาในหองเรยนหรอท นกเรยนรจกในสงคมทกลา แสดงความคดเหนอยาง สรางสรรค เปนตวอยางทด เปนทยอมรบได

นกเรยนคดวา ในอนาคต หากเรามคนกลาแสดง ความคดเหนอยางสรางสรรคเพมขนในสงคมมาก จะทาใหสงคมเราเปนอยางไร เพราะเหตใด

พฤตกรรมทกษะชวต ทคาดหวง

ค าถามเพอการสะทอน (R : Reflect)

ค าถามเพอการเชอมโยง (C : Connect)

ค าถามเพอการปรบใช (A : Apply)

5. รจกปฏเสธตอรองและรองขอความชวยเหลอในสถานการณเสยง

1. ยกตวอยางไมเหนดวยและความขดแยงในขณะทปฏบตกจกรรม

2. หลงจากเกดความขดแยงขน เราคดวาทกคนทเกยวของมความรสกอยางไร

3. เมอเกดความขดแยงนกเรยนมวธการแกปญหาอยางไร

1. ยกตวอยางการขดแยงทพบในอดตและมผลกระทบในดานลบกบคนทเกยวของ

2. มวธการใดบางทเราทาเพอจดการกบความขดแยงในอดตและนาไปสผลในดานด

3. มอะไรบางทนกเรยนทาแลวเกดความขดแยงแลวกลบกลายเปนดขนและความขดแยงลดลง

1. นกเรยนใชวธการอยางไรเพอจดการและแกปญหาความขดแยง อยางมประสทธภาพในอนาคต

2. หากเพอนในหองเรยนมความขดแยงกน นกเรยนจะชวยลดความขดแยงไดอยางไรเพอใหไดผลทด

3. หากนกเรยนไมเหนดวยกบเพอน นกเรยนอยากใหคนอนมาชวยแกไขอยางไร

30

6. ใหความรวมมอและทางานรวมกบผอนอยางสรางสรรค

1. ทมของเรามการใหความรวมมอและทางานรวมกนอยางไรบางในระหวางการเลนเกม

2. นกเรยนรสกหรอคดอยางไรเกยวกบเรองทฟง

3. นกเรยนรสกอยางไรกบกจกรรมการเลอกตงหวหนาหอง ชอบหรอไมชอบเพราะอะไร

4. ในขณะทากจกรรมเหนเพอนแกลงคนอนในกลมนกเรยนมความรสกอยางไร

5. เวลาทากจกรรมรวมกบผอน นกเรยนมแนวคดในการทางานรวมกนอยางไร

6. นกเรยนจะใชหลกการทางานรวมกนอยางไรใหอยบนพนฐานความเปนประชาธปไตย

1. การทางานทผานมา มหรอไมทเราเปนตนเหตใหการทางานไมประสบความสาเรจ

2. นกเรยนเคยพดใหผอน รวมมอกนทางานไดสาเรจอยางไร 3. นกเรยนเคยรวมกจกรรมลกษณะแบบนหรอไม อยางไร 4. ในอดตนกเรยนเคยแกลงเพอนบางไหม ผลทเกดขนกบนกเรยนเปนอยางไร

5. จงยกตวอยางการทางานรวมกบผอน ตาแหนงหนาททนกเรยนไดรบมอบหมายใหรบผดชอบ 6. เรามกใชกฎเกณฑงาย ๆอยางไรในการทางานรวมกบผอน

1. มอะไรบางทเราสามารถทางานรวมกนเปนกลมไดเพอพฒนาทกษะการทางานรวมกนใหดขน

2. ถานกเรยนและเพอนไดรบมอบหมายใหทาความสะอาดหองเรยน นกเรยนคดวาจะแบงหนาทกนอยางไรจงจะทาไดสะอาดและไดรบคาชมจากคร

3. ถาไมมนกเรยนเขารวมกจกรรมนเลย จะสงผลตอตนเองและสวนรวมอยางไร

4. ในอนาคตเราจะทาอยางไรเพอใหเราอยรวมในสงคมไดอยางมความสข

5. เราจะใชหลกในการงานรวมกบผอนในแนวใดทจะสามารถทางานกบผอนอยางราบรนบนพนฐานความเปนประชาธปไตย

พฤตกรรมทกษะชวต ทคาดหวง

ค าถามเพอการสะทอน (R : Reflect)

ค าถามเพอการเชอมโยง (C : Connect)

ค าถามเพอการปรบใช (A : Apply)

6. เราจะชวยผอนอยางไรถาเปนผนาในการทางาน

31

7. ปฏบตตามกฎ กตกาและระเบยบของสงคม

1. นกเรยนรสกอยางไร เมอทางานทครกาหนดไมทนเวลา

2. ขณะทนกเรยนเลนเกมหากนกเรยนตองการทจะชนะ นกเรยนจะทาอยางไร

3. ทมของนกเรยนมการตงกฎเกณฑขนในระหวางเลนเกมอยางไร

4. ถานกเรยนอยากใหรางวลกบเพอนทเสยสละในทมขณะเลนเกม เราจะใชอะไรตดสนเขา เราเหนคณคาอะไรบางในตวเขามากทสด

1. ทผานมานกเรยนเคยปฏบตกจกรรมใดบางทตองจากดเรองเวลา

2. นกเรยนเคยรวมกนกาหนดขอตกลงในหองเรยนหรอไม อยางไร

3. นกเรยนไดปฏบตตามขอตกลงทวางไวหรอไม

4. เพอน ๆ จะมความรสกอยางไร ถานกเรยนไมปฏบตตามขอตกลงของหองเรยน

1. นกเรยนจะทาอยางไรจงจะเปนคนตรงตอเวลา ทงการเรยน และการนดหมายกบครหรอเพอน ๆ

2. ถานกเรยนเหนเพอนไมปฏบตตามกฎ นกเรยนจะทาอยางไร

3. ใหนกเรยนยกตวอยางกฎระเบยบทนกเรยนเชอวาด และไมด และนกเรยนใชเกณฑอะไรตดสนวาดหรอไมด

4. ในสงคมปจจบน หากมคนปฏบตตามกฎ ระเบยบสงคมของเรา จะเปนอยางไร

การจดการเรยนร การจดการเรยนรเปนกระบวนการสาคญในการนาแนวทางการจดการเรยนรการสรางภมคมกนสารเสพตดในสถานศกษาเพอพฒนาทกษะชวตนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ซงมความสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน 2551 สการปฏบต เปนหลกสตรทมมาตรฐานการเรยนร สมรรถนะสาคญของผเรยน พรอมทงจดมงหมายและคณลกษณะอนพงประสงคเปนเปาหมายสาคญสาหรบพฒนาผเรยนในระดบชนประถมศกษาปท 5 ผสอนตองพยายามนากระบวนการเรยนรทหลากหลาย จดการเรยนร เพอพฒนาผเรยนใหมคณภาพดานการมภมคมกนปองกนสารเสพตด รวมทงปลกฝง เสรมสรางคณลกษณะอนพงประสงค พฒนาทกษะชวตอนเปนสมรรถนะสาคญทตองการใหเกดแกผเรยน ดงน

1. หลกการจดการเรยนร การจดกระบวนการเรยนรเพอใหผเรยนมความร ความเขาใจ ความสามารถดานทกษะ เจตคตตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด สมรรถนะสาคญและคณลกษณะอนพงประสงค ตามทกาหนดไวใน แนวทางการจดการเรยนรการสรางภมคมกนสารเสพตดในสถานศกษาเพอพฒนาทกษะชวตนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โดยมแนวทางของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ยดหลกผเรยนสาคญทสด กระบวนการจดการเรยนรตองสงเสรมใหผเรยนทกคนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ ใหความสาคญ ดานความร ทกษะชวต และมคณธรรม

32

2. กระบวนการจดการเรยนร การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนสาคญใหมภมคมกนดานสารเสพตด จะตองอาศยกระบวนการเรยนรทหลากหลาย ทกฝายมสวนรวม มเครองมอทจะนาไปสจดหมายของหลกสตร การขบเคลอนพฒนาทกษะชวตดานการสรางภมคมกนสารเสพตด ซงไดแก กระบวนการเรยนรแบบบรณาการ ในรปแบบกจกรรมพฒนาผเรยน กจกรรมลกเสอ-เนตรนาร โดยการประสานความรวมมอทประกอบดวย ผบรหาร คณะครในโรงเรยน ผปกครองนกเรยน ผนาชมชน และบคลากรในชมชน ไดแก เจาหนาทอนามย สาธารณสข แพทย พยาบาล พระสงฆ ทหาร ตารวจ วทยากรทองถน และหนวยงานทเกยวของ กระบวนการสรางความร กระบวนการคด กระบวนการทางสงคม กระบวนการเผชญสถานการณและแกปญหา กระบวนการเรยนรจากประสบการณจรงและจาลอง กระบวนการปฏบต กระบวนการจดการ กระบวนการวจย กระบวนการเรยนรของตนเอง กระบวนการพฒนาลกษณะนสยทมเปาหมาย เชนเดยวกบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน 2551

3. การออกแบบการจดการเรยนร ผสอนตองศกษาแนวทางการจดกจกรรมพฒนาทกษะชวตดานการสรางภมคมกนสารเสพตด ทมมาตรฐานการเรยนร ตวชวด สมรรถนะสาคญของผเรยน คณลกษณะอนพงประสงค มยทธศาสตร แนวทางการดาเนนการ ดงน 3.1 จดกจกรรมปองกนและเฝาระวงสารเสพตดในสถานศกษา ดาเนนการโดยการจดกจกรรม การเรยนการสอนทงในและนอกหองเรยน โดยความรวมมอจากวทยากรในทองถน เชน วทยากร คร ตารวจ คร พระ แพทย พยาบาล เจาหนาทสาธารณสข อนามย ผนาชมชน ฯลฯ เปนตน 3.2 พฒนากลไกดาเนนงาน เพอปองกน เฝาระวงพฤตกรรมของเยาวชนทงในและนอกสถานศกษาในชมชน และดาเนนการตอเยาวชนกลมเสยงอยางจรงจง เพอสรางภมคมกนและลดอตราการเสพรายใหม 3.3 รวมมอกบหนวยงานทเกยวของ จดกจกรรมปรบเปลยนพฤตกรรมนกเรยนทมพฤตกรรมเสยงในลกษณะการเขาคาย ปรบเปลยนพฤตกรรม ดานสานสายใยครอบครว โดยรปแบบมการปรบเปลยนพฤตกรรมโดยคานงถง ความพรอม ศกยภาพของพนทและปจจยทางสงคมเชงสรางสรรคใหกบเยาวชนในจงหวดนครปฐม เชน ลานกฬา ลานดนตร การประกวดเชงสรางสรรค 3.4 สงเสรมและสนบสนนการจดกจกรรมทกษะชวต เพอการปองกนและเฝาระวงปญหา สารเสพตด สรางเจตคตในลกษณะการจดคายกจกรรม การตงหนวยลกเสอ-เนตรนาร และกจกรรมพฒนาผเรยนในสถานศกษาและชมชน 3.5 สงเสรมสนบสนนใหผสอนใชสอนวตกรรมการเรยนร เพอใหเกดทกษะชวตแกผเรยนทหลากหลายและสามารถจดหาไดงาย ทมอยในทองถนตามพนทการจดการศกษา จากนนจงพจารณาออกแบบการจดการเรยนร โดยเลอกใชวธสอนและเทคนคการสอน สอ/แหลงการเรยนร การวดและประเมนผล เพอใหผเรยนไดพฒนาทกษะชวตเตมตามศกยภาพและบรรลตามมาตรฐานการศกษาซงเปนเปาหมายทกาหนด

4. บทบาทของผสอนและผเรยน

33

การจดการเรยนรเพอใหผเรยนไดพฒนาทกษะชวตอยางมคณภาพ ตามแนวทางการจดกจกรรมพฒนาทกษะชวตดานการสรางภมคมกนสารเสพตด ทงผสอนและผเรยนควรมบทบาท ดงน 4.1 บทบาทของผสอน หมายถง บทบาทและหนาทของครในโรงเรยน วทยากรในทองถน อาทเชน พระสงฆ ทหาร ตารวจ แพทย พยาบาล หนวยงานสาธารณสข ภมปญญาทองถน ผนาชมชนและหนวยงานอนๆ ในทองถนทเขามามสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนร ชวยเหลอ เอออาทร เกยวกบทกษะชวต ดานการสรางภมคมกนสารเสพตดใหกบนกเรยนในทองถน 1) ศกษา วเคราะหผเรยน โดยการสารวจขอมล ดานสภาพแวดลอมและขอมลเปนรายบคคล เพอนาขอมลมาใชในการวางแผนทศทางการจดการเรยนรทสอดคลองกบสภาพการณและวย ความสามารถของผเรยน 2) กาหนดเปาหมายและวตถประสงคทตองการใหเกดขนดานความร ความเขาใจ ความตระหนก เจตคต ทศนคตและคานยมและทกษะกระบวนการทเปนความคดรวบยอด หลกการและความสมพนธ รวมทงคณลกษณะอนพงประสงค 3) ออกแบบกจกรรมการเรยนรและจดการเรยนรทตอบสนองกบวยและพฒนาการของผเรยน เพอนาผเรยนไปสจดหมายและวตถประสงค 4) จดบรรยากาศ สถานการณ เหตการณ ทเออตอการเรยนรและดแลชวยเหลอผเรยนใหเกด การเรยนรและเกดทกษะชวตทพงประสงค 5) จดเตรยมและเลอกใชสอ นวตกรรม ใหเหมาะสมกบกจกรรม นาหนวยงานทเกยวของ ผนาชมชน ภมปญญาทองถน ผปกครองนกเรยน เทคโนโลยทเหมาะสมมาประยกตใชในการจดการเรยนการสอน 6) ประเมนผลความกาวหนาของผเรยนในดานทฤษฎและปฏบต ดวยวธการทหลากหลาย เหมาะสมกบการพฒนาทกษะชวตและระดบพฒนาการของผเรยน 7) วเคราะหผลการประเมนมาใชในการสงเสรม สนบสนนและพฒนาผเรยน รวมทงปรบปรง การจดการเรยนการสอนของตนเอง

4.2 บทบาทของนกเรยน

1) กาหนดจดหมาย วางแผน และตระหนกในความรบผดชอบการเรยนรของตนเอง 2) ศกษา เสาะแสวงหาความรใหเพมพน เขาถงแหลงเรยนร วเคราะห สงเคราะห ขอมล ความร

ตงคาถาม คนควาหาคาตอบหรอแนวทางการแกปญหาดานการหลกเลยงสารเสพตดดวยวธการตางๆ 3) ลงมอปฏบตจรงดวยทกษะกระบวนการทเรยนรดวยตนเอง และนาความรไปประยกตใชใน

สถานการณตางๆ ของการดารงชวตประจาวน 4) มสมพนธภาพทดในการทางาน ทากจกรรมรวมกบกลมและผสอน 5) รจกวธการ พรอมปฏบตดวยทกษะชวต หลกเลยงสารเสพตดดวยตนเองและรวมมอกบผอน 6) ประเมนและพฒนาทกษะกระบวนการเรยนรของตนเองอยางตอเนอง ทนเหตการณใน

การดารงชวต

34

สอการเรยนร สอการเรยนร เปนเครองมอสงเสรมสนบสนนการจดการดานกระบวนการเรยนร ใหผเรยนมความร ความเขาใจ มทกษะชวต ทกษะกระบวนการ และคณลกษณะตามมาตรฐานการเรยนรของหลกสตรไดอยางมประภาพ โดยเลอกใชสอใหมความเหมาะสมกบสภาพแวดลอมทองถนและลลาพฒนาการเรยนรของผเรยน ดงน

1. จดใหมแหลงการเรยนร ระบบสารสนเทศ เครอขายการเรยนร เพอการศกษาและ การแลกเปลยนประสบการณการเรยนรทงในสถานศกษาและในชมชน สงคมโลก

2. จดหาสอประเภท IT เทคโนโลยทางการศกษา และสอประเภทบคคล ไดแก วทยากรภมปญญาทองถนทมความเหมาะสม หลากหลาย สอดคลองกบวธการเรยนรและความตองการของบคคลสาหรบผเรยน โดยมการประเมนคณภาพของสออยางเปนระบบ

3. จดใหมการกากบ ตดตาม ประเมนคณภาพและประสทธภาพเกยวกบสอและการใช เพอพฒนาปรบปรงอยเสมอ การประเมนทกษะชวตผเรยน การประเมนเปนสงจาเปนและเปนประโยชนตอผเรยนเปนอยางมาก เพราะการประเมนทาใหไดขอมลพนฐานทนาไปสการพฒนา ถาไมมการประเมนกจะไมทราบวาตองปรบปรงอะไร การประเมนทกษะชวตจะประเมนตามวยของผเรยน เนองจากผเรยนในแตละระดบอาย มพฤตกรรมดานทกษะชวตทแตกตางกนตามประสบการณ ความพรอม วฒภาวะและสงแวดลอมรอบตวผเรยน ดงนนการประเมนทด คอ การประเมนทเปนประโยชนตอผเรยน จงตองเปนการประเมนเพอพฒนา โดยการประเมนเพอพฒนาตองทาการประเมนควบคเปนเนอเดยวกนกบการเรยนการสอน ครทสามารถประเมน “พฤตกรรมทกษะชวต” ตามสภาพความเปนจรงของผเรยนไดด คอ ครทรจกผเรยนเปนรายบคคล วธประเมนผเรยนเปนรายบคคลเปนการประเมนทกษะชวตของผเรยนทมประสทธภาพวธหนง คอ การสงเกตพฤตกรรม การสะทอนความคด ความรสกอยางอสระของผเรยนในโอกาสตางๆ เชน การสนทนา การตอบคาถาม การวพากษวจารณ แสดงความคดเหน การแสดงความรสก ความเชอและเหตผลในสถานการณตางๆ ทผเรยนเผชญ เปนตน การประเมนจะมความเทยงตรง ถาผประเมนมเครองมอทมคณภาพสาหรบการประเมนในเวลาทเหมาะสม บนทกขอมลการพฒนาทกษะชวตผเรยนอยางตอเนอง และรจกผเรยนทรบการประเมนอยางแทจรง เพราะสงทเหนดวยตาในขณะทาการประเมน อาจไมใชพฤตกรรมทแทจรงของผเรยน แตถาครรจกผเรยนเปนรายบคคล ตดตามดแลอยางตอเนอง ครจะเหนพฒนาการทางพฤตกรรมของผเรยนไดชดเจน ครจะไดเพมเสรมแรงใหผเรยนพฒนาตนเองหรอปรบพฤตกรรม ใหเหนคณคาตนเองไดทนทวงทและตอเนองจนนกเรยนมพฤตกรรมทกษะชวตทคงทน

แนวคดในการประเมนทกษะชวต

35

การประเมนมหลายลกษณะ ซงในทนจะกลาวถง การประเมนทเหมาะสมกบการประเมนทกษะชวตในชนเรยนเพยง 3 ลกษณะ ดงตอไปน

1. การประเมนวนจฉย ( Diagnostic Assessment) เปนการประเมนทเกบรวบรวมขอมลเพอคนหา

วาผเรยนมพฤตกรรมทกษะชวตอยางไร มขอบกพรองอะไรบางทจะตองไดรบการสงเสรม พฒนา แลวหาวธ

สรางเสรมพฒนาผเรยนตอไป วธการประเมนอาจใชทงการสงเกต การสนทนาพดคย สอบถามหรอประเมน

ตนเองกได

2. การประเมนระหวางการเรยนรหรอระหวางทากจกรรม ( Ongoing Assessment) เปนการ

ประเมนการเรยนรและพฤตกรรมทแสดงออกอยางตอเนอง ตลอดการเรยนการสอน เปนการเกบขอมล

พฤตกรรมของผเรยนในสภาพทสอดคลองกบความเปนจรง แลวสะทอนความสามารถทแทจรงของผเรยน

ออกมา การประเมนลกษณะนมความสาคญมาก ครจะไดขอมลทเปนจรงทสามารถนาไปกาหนดแนวทางการ

พฒนาทกษะชวตใหผเรยนมพฒนาการทกาวหนาตามตวชวด พฤตกรรมทกษะชวตตามทคาดหวง วธการ

ประเมนอาจใชการสงเกต การสมภาษณ การสอบถาม พดคยสนทนา จดบนทกแลววเคราะห ใหความคดเหน

ขอเสนอแนะหรอขอแนะนา เพอการพฒนาพฤตกรรมทกษะชวตตอไป

3. การประเมนสรปรวบยอด ( Summative Assessment) เปนการประเมนการเรยนร หรอ

พฤตกรรมทไดรบการพฒนาแลวหรอเมอสนสดกระบวนการพฒนา เพอตรวจสอบพฤตกรรมทกษะชวตผเรยน

ตามตวชวด และใชผลการประเมนเปนขอมลเปรยบกบการประเมนวนจฉยกอนการเรยนรทกษะชวต ทาให

ทราบพฒนาการทกษะชวตของผเรยน วธการประเมนอาจใชการสงเกต สมภาษณผเรยนเปนรายบคคล โดย

ประเมนความสามารถในการเผชญสถานการณตางๆ การแกปญหาในสถานการณทกาหนดให และวเคราะห

ความคด ความเชอ การรคดและภมคมกนทางปญญาของผเรยนจากการสะทอนความคด การเชอมโยง

ความคด และการแสดงพฤตกรรมตอเนอง เมอเสรจสนกระบวนการเรยนร

การประเมนเพอพฒนาทกษะชวตจงใหความสาคญกบการประเมนระหวางการเรยนร หรอระหวาง

การเรยนการสอน คอ จดการเรยนรพรอมกบจดบนทก รวบรวมขอมลพฤตกรรมของนกเรยนไปพรอมกน และ

ใชขอมลนนมาพฒนาผเรยนตอไป

นอกจากลกษณะของการประเมนทง 3 ลกษณะทกลาวมาแลวขางตน ยงมสงสาคญทควรนามา

พจารณา คอ ผประเมนและบรบทของการประเมน ดงน

- การประเมนภายใน (Internal Evaluation) เปนการประเมนตนเอง (Self Evaluation) ซงผเรยน

ทมความสามารถในการอานและสามารถตความจากประเดนทอานไดจงจะประเมนตนเองไดด

- การประเมนภายนอก ( External Evaluation) เปนการประเมนโดยผอน ซงเปนบคคลภายนอกท

คอยเฝาด เฝาสงเกตพฤตกรรมและความเปลยนแปลง ปรบตวของผเรยนอยางตอเนอง

36

การประเมนทกษะชวตทมประสทธภาพไดขอมลทสอดรบกนตรงตามความเปนจรงมากทสด ตอง

ประเมนทงทเปนการประเมนภายในและการประเมนภายนอก ถาการประเมนตนเอง การสะทอนความร

ความคดของตนเอง มผลการประเมนตรงกบสงทผประเมนภายนอกตองการ กแสดงวาผเรยนรจกตนเองอยาง

แทจรง

การประเมนทกษะชวต “ตองใชจตวดจต” การทครทาการประเมนแลวมองผเรยนวาเปนอยางนน

อยางน นนคอ “จตวดจต” โดยอาศยตวชวดพฤตกรรมทกษะเปนตวนาการประเมน ซงวธการประเมนทอาศย

“จตวดจต” ไดอยางโปรงใส คอ การสงเกต การสมภาษณ การสนทนา และการสอบถาม

วธการประเมนพฤตกรรมทกษะชวตผเรยน การประเมนทกษะชวตเปนการประเมนพฤตกรรมผเรยนเปนรายบคคล เพอนาผลการประเมนมาพฒนาผเรยนแตละคนใหมพฒนาการตรงตามตวชวด ทกษะชวตทคาดหวงในแตละองคประกอบทกษะชวต ดวยวธการสงเกตพฤตกรรมทเปนความสามารถในการเผชญสถานการณตางๆ การแสดงออกในการอยรวมกบผอน และวธการวเคราะหการเปลยนแปลงความคด ความเชอ การรคด รเทาทนจากคาตอบของผเรยนในการสนทนา สอบถามหรอสมภาษณ ซงผประเมนอาจเปนคร เพอน ผปกครอง หรอผเรยนเปนผประเมนตนเอง

1. การสงเกตพฤตกรรมทกษะชวตของผเรยน

การประเมนพฤตกรรมเปนการสงเกตการแสดงออกของผเรยน และพจารณาประกอบกบเกณฑ

รบรค (Rubric) ทกาหนดไววา สงทแสดงออกมคณภาพเพยงใด แตการประเมนพฤตกรรมทกษะชวตอาจม

ขอจากด เพราะไมใชการแสดงทแทจรงของผเรยน แตขนอยกบการตอบของผเรยน บคคลอาจคดตอบคาถาม

อยางหนงแตเมอแสดงจรงๆ กอาจแสดงอกอยางหนงหรอบอกอกอยางหนง ดงนน การสงเกตจงเปนวธทจะได

ขอมลทดตรงกบความเปนจรง พฤตกรรมทปรากฏออกมาจะบงบอกถงพฤตกรรมทแทจรงได

การสงเกตพฤตกรรมทกษะชวตของผเรยน เปนการสงเกตในสภาวะทผถกสงเกตไมรตววากาลงม

การประเมน การสงเกตจงควรจดทาควบคกบการจดกจกรรมการเรยนการสอนปกต ไมควรแจงใหผเรยนรวา

ชวโมงนจะมการประเมนเรองนนเรองน เพราะถาผถกประเมนรตวกอนกจะเหนการเสแสรง การ

สงเกตในสภาวะปกตถอวาเปนการสงเกตทเหมาะสมทสด สวนการจดกจกรรมอยางจงใจ เพอใหผเรยนแสดง

พฤตกรรมออกมา กอาจกระทาไดในบางกรณ แตไมควรบอกใหผเรยนรวาตองการสงเกตอะไรในระหวางจด

กจกรรมนน

จดออนของการสงเกตทพงระวง หลกเลยงอยเสมอ คอ การตความพฤตกรรม ความรสก อารมณ

ความชนชม ชนชอบ และคณคา ผสงเกตไมควรใชประสบการณความรสกของตนเองเปนตวกาหนด การใช

ความรและมาตรฐานของผสงเกตไปตความ ไมควรทาอยางยง เพราะแตละบคคลมลกษณะของเขาเองในการ

37

แสดงพฤตกรรม บางคนชนชอบ ภมใจมาก ดใจมาก จะกระโดดโลดเตน หรอนาไปพดคย หรอนาไป บอกเลา

ใหผอนรบร แตบางคนจะนงเฉย ซอนความดใจ ภมใจเอาไวภายในทาทของตน บางคนเมอผดหวง ไมชนชม

จะนาไปพดคยขยายความไมชอบนนใหผอนรบร สวนทดใจ พอใจ ภมใจกจะเงยบไว การใชประสบการณ

ความรสกของผสงเกตไปตความพฤตกรรมจงอาจทาใหเกดความคลาดเคลอนไปจากบรบทในเรองนนๆ หรอ

ตวชวดนนๆ

ถาหากตองการทราบวา ทาไมบคคลจงแสดงพฤตกรรมอยางนน กอาจใชวธการสอบถาม สมภาษณ ประกอบเพมเตมได แตไมควรตความหรอเขาใจเอาเอง ดงนน เพอหลกเลยงการตความทคลาดเคลอนของผสงเกต วธการสงเกตจงตองกาหนดพฤตกรรมและคาอธบายพฤตกรรมไวใหชดเจน มพฤตกรรมชวดหรอพฤตกรรมบงชทสอดคลองกบพฤตกรรมทกษะชวตในแตละองคประกอบเพอนาไปสการสงเกตพฤตกรรม ไดขอมลตรงประเดนวา ผเรยนกาลงเรยนรอะไรอยในขณะนน เขาเรยนรอยางไร เขามภาวะความคด ความเชอโอนเอยงไปทศทางทตองการหรอไม และเขาแสดงออกอยางไร ซงเปนขอมลสาคญทครจะเตมเตม ใหขอเสนอแนะปอนกลบไดเหมาะสมกบจงหวะ เวลา และสถานการณ

ขนตอนการสงเกตเพอประเมนพฤตกรรมทกษะชวตในระหวางเรยน ขนตอนท 1 ระบตวชวดพฤตกรรมทตองการประเมน ตวชวดเปรยบเสมอนเปนเปาหมายหรอวตถประสงคของการเรยนร หรอวตถประสงคการพฒนาพฤตกรรม เชน “ชนชมตอความสาเรจ ความสามารถ และพฤตกรรมทดของผอน ดวยวาจา ภาษากาย หรอสญลกษณ” เปนตน ขนตอนท 2 ระบพฤตกรรมทคาดวานกเรยนจะแสดงออกมา เพอใชในการสงเกตโดยตรง เชน

- แสดงกรยา ทาทาง คาพด ทบอกถงความชนชม ความสาเรจของเพอนๆ เชน การใชสายตา การ

พดเชงบวก การสมผส

- เขยนแสดงความชนชม ใหกาลงใจหรอแสดงสญลกษณเพอบอกความชนชมของตนเองใหเพอนๆ

พอแม หรอบคคลอนๆ ในโอกาสสาคญดวยตนเองอยเสมอ

ขนตอนท 3 บนทกและวเคราะหตความการเรยนรหรอการแสดงพฤตกรรมทกษะชวตของผเรยนแต

ละคน โดยใชเกณฑรบรคประกอบการตความ และใชแบบบนทกหรอตารางการบนทก และใหความคดเหน

เกยวกบคณภาพของผเรยนตามตวชวดพฤตกรรมเปาหมาย

ขนตอนท 4 สรางแผนผงของการใชขอแนะนาเชงอธบาย ( Descriptive Feed Back) พฤตกรรมซง

ชวยใหผเรยนสามารถทจะมองเหนการเตบโตพฒนาการดานทกษะชวตของตนเอง และเชอมโยงความสามารถ

ในการใชทกษะชวตของผเรยนเพอเตมเตมหรอเสรมเพมใหกบผเรยนไดตรงจดมงหมายทผเรยนไดประโยชน

สงสด

38

ขนตอนท 5 ชวยเหลอจดกจกรรมพฒนา/ปรบพฤตกรรมผเรยน โดยอาศยขอเสนอแนะจากพฤตกรรมทครและผเรยนเหนพองกน ยอมรบและพฒนาอยางตอเนอง

ขนตอนท 6 สรปผลพฒนาการทกษะชวตผเรยนรายตวชวดหรอรายองคประกอบรายงานผล 2. การสมภาษณเพอรวบรวมขอมลทกษะชวตผเรยน

การสมภาษณ เปนการสอบถามหรอใชคาถามนาการสนทนา ซงการทผเรยนไดมโอกาสสนทนา

ตอบคาถาม มความสาคญตอการพฒนาทกษะชวตอยางมาก เพราะการสนทนาสอบถามหรอสมภาษณ จะ

มองเหนความเชอมตอระหวางการเรยนร ประสบการณในชวตประจาวนและพฤตกรรมทกษะชวต ไดเปด

โอกาสใหไดเหนมมมองใหม หรอความกงวลในใจของผเรยนไดชดเจนขน นาไปสความเขาใจทลกซง และหาก

ครตงประเดนคาถามการสมภาษณทมประสทธภาพ จะทาใหผเรยนถายทอดคาตอบ ความคด ความเชอ

ความสามารถภายในของผเรยนใหผสมภาษณไดรบร เชน วธการตดสนใจ วธการแกปญหา วธการจดการกบ

ความรสกของตนเอง วธการควบคมตนเอง วธการจดการความขดแยงทอาจเปนวธการทมประสทธภาพ

เหมาะสมถกตอง หรออาจจะเปนวธการทไมเหมาะสมหรออาจกอใหเกดผลกระทบตามมา ซงจะเปน

ประโยชนตอการดแลชวยเหลอผเรยนรายบคคลไดตรงทศทางและตรงกบสงทเปนปญหากบผเรยน

จดออนของการสมภาษณเพอรวบรวมขอมล ในบางครงขอมลทไดจากการสมภาษณอาจไดขอมลไมครบถวน และเปนขอมลทไมตรงกบความเปนจรงเพราะมขอจากด ดงน

1. บคลกภาพและความสามารถของผสมภาษณทอาจทาใหผเรยนหรอผตอบเกดความกลวและอายท

จะตอบคาถามทเปนจรง

2. ประเดนคาถามทใชในการสมภาษณไมชดเจน กากวมหรอไมทาทายใหตอบคาถามหรอใหขอมล

ทาใหไดขอมลคาตอบคลาดเคลอนไมตรงตามพฤตกรรมทตองการ

3. เวลาในการสมภาษณ หากผสมภาษณหรอครมเวลานอยทตองเรงรบ จะทาใหเกดการเรงรด อาจ

ไดคาตอบจากผเรยนไมครบถวน ทาใหเกดปญหาในการถอดความและการจดบนทก ความคด ความรสก หรอ

สงทตองการรจากผเรยนบกพรองไมครบประเดน ซงอาจทาใหการวนจฉยพฤตกรรมคลาดเคลอนได

รปแบบของการสมภาษณ ม 2 ลกษณะ คอ

1. การสมภาษณทมโครงสราง ( Structured Interview) เปนการสมภาษณทมจดมงหมายและ

กาหนดตวคาถามไวเรยบรอยแลว โดยตวคาตอบจะเปนแบบใหเลอกตอบ เชน ใช-ไมใช, จรง-ไมจรง, ด-ไมด

เปนตน

39

2. การสมภาษณทไมมโครงสราง ( Unstructured Interview) เปนการสมภาษณทไมมการกาหนด

คาตอบไวแนนอนตายตว โดยผตอบ (ผถกสมภาษณ) จะตอบคาถามโดยอสระ การสมภาษณวธนผสมภาษณม

หนาทรบฟงและคอยกระตนสรปใหเขาสประเดนทตองการ ผสมภาษณจะตองมความชานาญเปนพเศษ

ดงนน “คร” ผสมภาษณจะตองออกแบบตอบคาถามเพอการสมภาษณ ใหผเรยนไดตอบหรอถายทอด

ความร ความคด ความรสกนกคด มมมองใหผสมภาษณไดรบรและเกบเปนขอมลสาหรบ การพฒนา

พฤตกรรมทกษะชวตของผเรยนตอไป

พฤตกรรมและตวชวดเพอการประเมนทกษะชวตรายชนป พฤตกรรมและตวชวดทกษะชวต เปนเปาหมายการเรยนรและการเปลยนแปลงพฒนาพฤตกรรมทกษะชวตของผเรยน ตวชวดจะสอสารใหทราบถงสงทคาดหวงใหเกดขนกบผเรยนทคอนขางเจาะจง ตวชวดจงเปนพนฐานในการจดกจกรรมการเรยนรหรอการเสรมสรางพฒนาทกษะชวตและสรางภาระงานการประเมนทสะทอนวาสงทจะประเมนนนมเปาหมายพฤตกรรมดานใด เชน เปาหมายดานความร ความเขาใจ เปาหมายดานความคด เปาหมายดานทกษะการปฏบต ทกษะดานจตพสย หรอสถานะดานอารมณ ความรสก ความชอบ การเหนคณคา ความมนใจ ตามองคประกอบทกษะชวต 4 องคประกอบ สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานไดจดทาตวชวดและพฤตกรรมชบงตวชวดทสะทอนพฤตกรรมทกษะชวตตามทคาดหวงของผเรยน สาหรบใชตรวจสอบหรอประเมนทกษะชวตผเรยนเปนรายบคคล ดงน

ชนประถมศกษาปท 1

องคประกอบทกษะชวต พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ตวชวด พฤตกรรมชบงตวชวดเพอการประเมน

1. การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน

1. คนพบความชอบ ความถนด และ ความสามารถของตนเอง

1.1 บอกสงทตนเองชนชอบ และภาคภมใจ

- แสดงสงทตนเองชนชอบ - แสดงความถนดและความสามารถ ของตนเองใหผอนไดรบร

1.2 แสดงความสามารถ ของตนใหผอนรบร

- มเหตผลประกอบสงทตนเองชนชอบ - แสดงออกดวยความมนใจ ในความสามารถของตนเอง

2. การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค

1. รจกสงเกต ตงคาถาม และแสวงหาคาตอบ

1.1 ตงคาถามทนาไปส คาตอบทเปนแนวทาง ในการแกไขปญหา ในสถานการณตางๆ

- ตงคาถามทนาไปสคาตอบทเปนแนวทางในการแกไขปญหาในสถานการณตางๆ

1.2 มทกษะในการสงเกต และมแนวทางใน การหาคาตอบ

- มทกษะในการสงเกตและมแนวทางในการหาคาตอบ

40

องคประกอบทกษะชวต พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ตวชวด พฤตกรรมชบงตวชวดเพอการประเมน

3. การจดการกบอารมณและความเครยด

1. รเทาทนอารมณตนเอง

1.1 จาแนกอารมณตางๆ ทเกดขนกบตนเองได

- จาแนกสหนา ทาทาง ความรสกของตนเอง เมอเกดอารมณตางๆ ได

- จาแนกอารมณไดวาอารมณใดเปน อารมณทด (อารมณบวก) และ

อารมณทไมด ทเปนอนตรายตอตนเอง 1.2 แสดงอารมณ ความรสก ของตนเองไดเหมาะสม กบสถานการณตางๆ

- แสดงออกทางอารมณไดอยางเหมาะสมในทกสถานการณ

4. การสรางความสมพนธภาพทดกบผอน

1. เปนผฟงทด 1.1 ฟงผอนอยางตงใจและรบรถงความรสกและความตองการของผพด

- ฟงสงทผอนพดอยางใสใจ - บอกไดวาผพดมความรสกหรอ มวตถประสงคใด - รบฟงความทกขของผอนทตองการ

ความชวยเหลออยางเตมใจ 1.2 รกษาความลบของเพอน - ไมนาเรองครอบครวหรอเรองสวนตว

ของเพอนไปเลาใหผอนฟง

ชนประถมศกษาปท 2

องคประกอบทกษะชวต พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ตวชวด พฤตกรรมชบงตวชวดเพอการประเมน

1. การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน

1. คนพบจดเดนจดดอยของตนเอง

1.1 บอกจดเดน จดดอย ของตนเอง

- ระบสงทเปนจดเดน จดดอยของตนเอง

1.2 เลอกทากจกรรมตาม ความสนใจของตนเองได

- เลอกทากจกรรมทตนเองสนใจ ดวยความมนใจ

2. ยอมรบความแตกตางระหวางตนเองและผอน

ยอมรบความแตกตางทางกาย ทางความคด ความรสก และพฤตกรรมของตนเองและผอน

- ทางานรวมกบผอน - รบฟงความคดเหนของผอน

2. การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค

1. วเคราะหความนาเชอถอของขอมล ขาวสารไดสมเหตสมผล

วเคราะห จาแนก แยกแยะขอมลขาวสารและสถานการณตางๆ รอบตวดวยเหตผลทเชอถอได

- จาแนก แยกแยะขอมล ขาวสาร สถานการณตางๆ รอบตว พรอมทง ใหเหตผลประกอบอยางสมเหต สมผล เชอถอได

41

3. การจดการกบอารมณและความเครยด

1. ควบคมอารมณตนเองได

ควบคมอารมณและความรสกของตนเองในสถานการณตางๆ ได

- แสดงพฤตกรรมทสภาพในทก สถานการณ - ระงบอารมณของตนเองได เมอม เหตการณตนเตน/ตกใจ/เสยใจหรอ เมอถกสบประมาท

องคประกอบทกษะชวต พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ตวชวด พฤตกรรมชบงตวชวดเพอการประเมน

- สามารถปฏบตงานตอไปไดอยางสงบ แมถกตาหน

4. การสรางความสมพนธภาพทดกบผอน

1. ใชภาษาและกรยาทเหมาะสมใน การสอสาร

ใชภาษาพด ภาษากาย ททาใหผอนผอนคลาย สบายใจ ไมกอใหเกดความขดแยงหรอความรนแรงได

- ใชภาษาพด ภาษากาย ททาใหผอน ผอนคลาย สบายใจ ไมกอใหเกด ความขดแยงหรอความรนแรง

ชนประถมศกษาปท 3

องคประกอบทกษะชวต พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ตวชวด พฤตกรรมชบงตวชวดเพอการประเมน

1. การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน

1. มองเหนตนเองและผอนในแงบวก

แสดงความรสกทดตอตนเองและผอน

- แสดงพฤตกรรมทสะทอนความรสกตอตนเองและผอนในแงบวก

2. การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค

1. ประเมนสถานการณและนาไปประยกตใชในชวตประจาวน

คาดคะเนความเสยงจากสถานการณทเผชญในชวตประจาวนอยางมเหตผล

- คาดคะเนและตดสนใจ เพอลด ความเสยงในสถานการณทเผชญและนาไปปรบใช กบสถานการณใหมในชวตประจาวน

3. การจดการกบอารมณและความเครยด

1. จดการกบอารมณตนเองไดอยางเหมาะสม

จดการกบอารมณตนเองทเกดขนอยางฉบพลนทอาจกอใหเกดปญหา ดวยวธการทเหมาะสมและสรางสรรค

- เลอกวธการจดการกบอารมณทเกดขน อยางเหมาะสมและสรางสรรค - ฝกจดการกบอารมณตนเองทเกดขนอยางสมาเสมอ

- ใชวธการเชงบวกจดการกบอารมณ ทเกดขนอยางฉบพลน

4. การสรางความสมพนธภาพทดกบผอน

1. รจกเอาใจเขามาใสใจเรา

แสดงออกหรอสะทอนความรสกหรอการกระทา

- แสดงกรยา ทาทาง คาพดทบงบอกวารบรความสข ความทกข ความกงวล

42

ของตนเองทแสดงวาเขาใจและใสใจผอน

ของเพอนและพรอมใหความชวยเหลอ

ชนประถมศกษาปท 4 องคประกอบทกษะ

ชวต พฤตกรรมทกษะชวตทคาดหวง

ตวชวด พฤตกรรมชบงตวชวดเพอการประเมน

1. การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน

1. รจกสทธของตนเองและเคารพสทธของผอน

1.1 ใชสทธของตนเองใน โอกาสตางๆ

- ใชสทธของตนเองในโอกาสตางๆ - ปฏบตตนตามขอปฏบตหรอ ขอตกลงตางๆ ได

1.2 ไมละเมดสทธผอน - เคารพในสทธ บทบาทของผอน - ไมละเมดสทธ หนาท บทบาท ของผอน

2. การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค

1. มความสามารถในการคดเชอมโยง

เชอมโยงความรประสบการณแนวคดสาหรบปรบใชในวถชวตของตนเอง

- เชอมโยงประสบการณเดม เพอนาขอมลไปปรบใชในสถานการณใหม

3. การจดการกบอารมณและความเครยด

1. มวธผอนคลายอารมณและความเครยดใหกบตนเอง

มวธผอนคลายอารมณและความเครยดใหกบตนเอง

- เลอกวธการผอนคลายอารมณและ ความเครยดทเหมาะสมกบตนเอง - ฝกใชวธการผอนคลายอารมณและ ความเครยดอยางสมาเสมอ

2. สรางแรงจงใจใหตนเอง

กาหนดแนวทางหรอวธการสรางกาลงใจใหกบตนเอง

- กาหนดคาขวญหรอปรชญาชวตเปน ทศทางการดาเนนชวต การเรยน การทางานของตนเอง - เลอกฟงหรอรองเพลงทมความหมาย เปนกาลงใจใหตนเอง - เลอกบคคลทเปนแบบอยางใหกบตนเอง

43

- เมอเกดเหตการณททาใหทกขใจ สามารถใหกาลงใจตนเองได

4. การสรางความสมพนธภาพทดกบผอน

1. รจกแสดงความคดเหน ความรสก ความชนชม และ กระทาทดงามใหผอนรบร

1.1 ชนชมความสาเรจความสามารถ และการกระทาทดของเพอนดวยคาพด ภาษากาย หรอสญลกษณได

- พดแสดงอาการชนชมหรอแสดง ความยนดในความสาเรจหรอการกระทาทดของเพอน

- เขยนหรอใชสญลกษณแสดงความชนชม/ ยนด

1.2 กลายนยนความคด ความรสก และเหตผลทดใหผอนรบรได

- พด/เขยน/แสดงออก เพอยนยนความคด ความรสก และเหตผลทดใหผอนรบร

ชนประถมศกษาปท 5

องคประกอบทกษะชวต พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ตวชวด พฤตกรรมชบงตวชวดเพอการประเมน

1. การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน

1. รกและเหนคณคาในตนเองและผอน

1.1 ชนชมในความสาเรจ ของตนเองและผอน

- แสดงออกและชนชมในความมคณคา ของตนเอง - ยกยองชมเชยและแสดงความยนด ในความสาเรจของผอนดวยความ

จรงใจ 1.2 พงตนเองได - พงตนเองได 1.3 ปฏบตเปนประโยชน ตอตนเอง ครอบครว และสงคม

- ประพฤตตนเปนประโยชนตอสวนรวม

2. การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค

1. การรจกวพากษวจารณบนพนฐานของขอมลสารสนเทศทถกตอง

วพากษวจารณตามหลกการเหตผล และใชขอมลสารสนเทศทถกตองสนบสนน

- แสดงความคดเหนเกยวกบสถานการณตางๆ และสะทอนใหเหนขอด ขอเสย จดเดน จดดอยอยางมเหตผล โดยใชขอมล สารสนเทศทถกตอง

44

3. การจดการกบอารมณและความเครยด

1. ยตขอขดแยงในกลมเพอนดวยสนตวธ

เสนอทางออกของขอขดแยงในกลมเพอนดวยเหตผลและขอเทจจรงทถกตองและใชวธเชงบวก

- อดทนตอความขดแยงในกลมเพอน - สามารถหาขอสรปเพอหยดการ

ทะเลาะของเพอนไดโดยไมใชความรนแรง

- สามารถอธบายดวยเหตผลโดยไมใช อารมณเมอมความเหนไมตรงกนใน กลมเพอน

4. การสรางความสมพนธภาพทดกบผอน

1.รจกปฏเสธ ตอรอง และรองขอความชวยเหลอ ในสถานการณเสยง

1.1 หลกเลยงสถานการณ ทเสยงตอความไม ปลอดภยของตนเอง

- หลกเลยงสถานการณทเสยงตอความไมปลอดภยของตนเอง

- ขอความชวยเหลอในภาวะวกฤตได 1.2 ปฏเสธในสงทควรปฏเสธ

โดยไมเสย สมพนธภาพหรอเสยนาใจ

- มวธการปฏเสธในสงทควรปฏเสธ ไดอยางเหมาะสม

ชนประถมศกษาปท 6

องคประกอบทกษะชวต พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ตวชวด พฤตกรรมชบงตวชวดเพอการประเมน

1. การตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน

1. มความภาคภมใจในตนเองและผอน

1.1 แสดงออกในสงท ตนเองภาคภมใจ อยางเหมาะสม

- มประสบการณทแสดงถงความสาเรจ ทตนเองภาคภมใจ

1.2 บอก/บรรยาย/เลาความด หรอความภาคภมใจของ เพอนใหผอนรบร

- บรรยายความดงามหรอความภาคภมใจของเพอนใหผอนรบร

2. มความเชอมนใน 2.1 กลาแสดงความคด - แสดงความคดเหน ความรสกและ

45

ตนเองและผอน ความรสก และ การกระทาของตนเองดวยความมนใจ

การกระทาของตนเองดวยความมนใจ

2.2 ยอมรบความรสกและ การกระทาทดของผอน

- รบฟงและยอมรบความคด ความรสก และการกระทาของผอน

3. มความรบผดชอบตอสงคม

3.1 ปฏบตตนไดเหมาะสม และเกดประโยชนตอ สวนรวม

- มผลงานการปฏบตตนทเปนประโยชนตอสวนรวม

3.2 รวมปองกนแกไขปญหา ทอาจสงผลกระทบ ตอสวนรวม

- มผลงานการรวมปองกนแกไขปญหา ของสวนรวม

2. การคดวเคราะห ตดสนใจ และแกปญหาอยางสรางสรรค

1. รจกวธการและขนตอนการตดสนใจและแกไขปญหาทถกตอง

วเคราะหสาเหตของปญหาและเลอกแกไขปญหาดวยวธการทเหมาะสมกบสถานการณ

- วเคราะหสาเหตของปญหาและเลอก แกไขปญหาดวยวธการทเหมาะสมกบสถานการณ

3. การจดการกบอารมณและความเครยด

1. รจกสรางความสขใหกบตนเอง

1.1 วเคราะหและเลอก วธการ/กจกรรมททาให ตนเองมความสขได

อยางเหมาะสม

- เลอกทากจกรรมททาใหตนเองมความสข

1.2 มอารมณขน - มอารมณขน

องคประกอบทกษะชวต พฤตกรรมทกษะชวต

ทคาดหวง ตวชวด พฤตกรรมชบงตวชวดเพอการประเมน

4. การสรางความสมพนธภาพทดกบผอน

1. ใหความรวมมอและทางานรวมกบผอนไดอยางสรางสรรค

1.1 ทางานรวมกบผอนบนพนฐานความเปนประชาธปไตย

- รบฟงความคดเหนของผอนไมละเมด สทธของผอน ปฏบตตนในการเปนผนา และผตามทดของกลมใชเหตผล

ในการแกปญหา 1.2 ทางานรวมกบผอนได - ทางานรวมกบผอนไดอยางราบรน

46

ราบรนและมความสาเรจ ปราศจากความขดแยง และงานสาเรจ ลลวงตามเปาหมาย

2. ปฏบตตามกฎ กตกา และระเบยบของสงคม

ปฏบตตามกฎ ขอตกลงของกลม/ชนเรยน/สงคม

- ปฏบตตามกฎ ขอตกลงของกลมชนเรยน บาน สงคมและชมชน

ความสมพนธระหวางการการจดการเรยนรการสรางภมคมกนสารเสพตด เพอพฒนาทกษะชวตนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 กบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท 5 สาระท 5 ความปลอดภยในชวต มฐ.พ.5.1 ปองกนและหลกเลยงปจจยเสยง พฤตกรรรมเสยงตอสขภาพ อบตเหต การใชยา สารเสพตด

และความรนแรง ตวชวดท ป.5/1 วเคราะหปจจยทมอทธพลตอการใชสารเสพตด ตวชวดท ป.5/2 วเคราะหผลการทดลองของการใชยาและสารเสพตดทมผลตอรางกาย จตใจ อารมณ สงคม

และสตปญญา ตวชวดท ป.5/3 ปฏบตตนเพอความปลอดภยจากการใชยา และหลกเลยงสารเสพตด การวเคราะหโครงสรางแผนการจดการเรยนร สาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา หลกสตรการสราง ภมคมกนสารเสพตด เพอพฒนาทกษะชวตนกเรยน ชนประถมศกษาปท 5 สาระท 5 ความปลอดภยในชวต

47

มาตรฐาน พ 5.1 ปองกนและหลกเลยงปจจยเสยง พฤตกรรมเสยงตอสขภาพ อบตเหต การใชยา สารเสพตดและความรนแรง

ตวชวด สาระการเรยนร

แกนกลาง สาระการเรยนร

ทใชสอน หนวยการเรยนร

จ านวนชวโมง/แผน

องคประกอบทกษะชวต

ป 5/1 วเคราะหปจจยทมอทธพลตอการใชสารเสพตด

ปจจยทมอทธพลตอการใช สารเสพตด (สรา, บหร, ยาบา, สารระเหย ฯลฯ) - ครอบครว

สงคม เพอน - คานยม

ความเชอ - ปญหาสขภาพ - สอ ฯลฯ

- ความรทวไปเกยวกบ สารเสพตด

สารเสพตดใหโทษ 3 ตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน

- สารเสพตดทระบาดในประเทศไทย

สารเสพตดใหโทษ 2 คดวเคราะห ตดสนใจและแกปญหาอยางสรางสรรค

- ปจจยทมอทธพลตอการใชสารเสพตด

สารเสพตดใหโทษ 2 คดวเคราะห ตดสนใจและแกปญหาอยางสรางสรรค

ป 5/2 วเคราะหผลกระทบของการใชยาและสารเสพตดทม

ผลกระทบของการใชยา และสารเสพตดทมอทธพลตอ

ผลกระทบ ของการใช สารเสพตด

สารเสพตดใหโทษ 3 ตระหนกรและเหนคณคาในตนเองและผอน

ตอรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และสตปญญา

รางกาย จตใจ อารมณ สงคมและสตปญญา

ป 5/3 ปฏบตตนเพอความปลอดภยจากการใชยา และหลกเลยงสารเสพตด

- ปฏบตตนเพอความปลอดภยจากการใชยา

- การหลกเลยงสารเสพตด

การหลกเลยงสารเสพตด

สารเสพตดใหโทษ 2 การสรางสมพนธภาพทดกบผอน

48

ตวอยางค าอธบายรายวชาสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท 5 รายวชาพนฐาน พ 15101 กลมสาระการเรยนรสขศกษาและพลศกษา ชนประถมศกษาปท 5 เวลา 80 ชวโมง / สปดาห / ป

ศกษา อธบาย ความสาคญและวธดแลรกษาระบบยอยอาหารและระบบขบถาย การเปลยนแปลงทางเพศ การวางตวทเหมาะสมกบเพศ ลกษณะของครอบครวทอบอนตามวฒนธรรมไทย พฤตกรรมทพงประสงคและไมพงประสงคในการแกปญหาความขดแยงในครอบครว ปจจยทมอทธพลตอการใช สารเสพตด ผลกระทบของการใชยาและสารเสพตด ทมผลตอรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และสตปญญา ปฏบตตนเพอความปลอดภยจากการใชยาและหลกเลยงสารเสพตด วเคราะหอทธพลของสอทมตอพฤตกรรมสขภาพ

ทกษะการจดรปแบบและควบคมตนเองในการเคลอนไหวแบบผสมผสานและแบบผลดในการเลมเกมนาไปสกฬาทเลอก ออกกาลงกายและเลนเกมอยางมรปแบบ ใชทกษะการคดและตดสนใจในการเลนเกม กฬาไทย และกฬาสากล มนาใจนกกฬา ปฏบตตนตามสทธของตนเอง ไมละเมดสทธผอน และยอมรบในความแตกตางระหวางบคคล แสดงพฤตกรรมทเหนความสาคญของการปฏบตตนตามสขบญญตแหงชาต คนหาขอมลขาวสารเพอใชสรางเสรมสขภาพ วเคราะหสอโฆษณาในการตดสนใจเลอกซออาหาร และผลตภณฑสขภาพ ปฏบตตนในการปองกนโรคทพบบอยในชวตประจาวน ทดสอบและปรบปรงสมรรถภาพทางกายตามผลการทดสอบสมรรถภาพทางกาย ปฏบตตนเพอปองกนอนตรายจากการเลนกฬา เหนคณคาของตนเอง ครอบครว เพศศกษา มทกษะในการดาเนนชวต รกการออกกาลงกาย การเลนเกม การเลนกฬา ปฏบตเปนประจาอยางสมาเสมอ มวนย เคารพสทธ กฎ กตกา มนาใจเปนนกกฬา มจตวญญาณในการแขงขน และชนชมในสนทรยภาพของการกฬา เหนคณคาในการสรางเสรมสขภาพและการดารงสขภาพอยางยงยน รหสตวชวด พ 1.1 ป.5/1, ป.5/2 พ 2.1 ป.5/1, ป.5/2, ป.5/3 พ 3.1 ป.5/1, ป.5/2, ป.5/3, ป.5/4, ป.5/5, ป.5/6 พ 3.2 ป.5/1, ป.5/2, ป.5/3, ป.5/4 พ 4.1 ป.5/1, ป.5/2, ป.5/3, ป.5/4, ป.5/5 พ 5.1 ป.5/1, ป.5/2, ป.5/3, ป.5/4, ป.5/5 รวมทงหมด 25 ตวชวด