ดนตรบำ�บด

กรรมก�รกลนกรองและรบรองคณภ�พ

รองศาสตราจารย ดร.โกวทย ขนธศร

ทปรกษ�

รองศาสตราจารย ดร.กาญจนา อนทรสนานนท

รองศาสตราจารย ดร.มานพ วสทธแพทย

อาจารย ดร.ระววรรณ วรรณวไชย

บรรณ�ธก�รอาจารย ดร.สชฌนเศก ยานเดม

กองบรรณ�ธก�ร

ผชวยศาสตราจารยจกรพงษ แพทยหลกฟา

ผชวยศาสตราจารย ดร.กตตกรณ นพอดมพนธ

ผชวยศาสตราจารย ดร.เลศศรร บวรกตต

นางศรศศธร กญโส

นางศรรตน พรมนาง

นางสาวอรทย ไกรรกษ

นางสาวพชร ศรโชต

จำานวนพมพ 500 เลม

พทธศกราช 2556

พมพทบรษท กรดส ดไซน แอนด คอมมนเคชน จำากด142 ซอยพฒนาการ 46 ถนนพฒนาการ แขวงสวนหลวง เขตสวนหลวง กรงเทพฯ 10250

คำ�นำ�

ตำารา “ดนตรบำาบด” จดทำาขนเพอเผยแพรองคความรในการใชดนตร

เขาไปบำาบดในมนษย ซงมเนอหาเกยวของกบเรองตางๆ ไดแก การทำางานของสมอง

พฒนาการของเดก ทฤษฏทเกยวของกบความสามารถของมนษย ความหมายและ

แนวคดของดนตรบำาบด และศลปกรรมบำาบด เดกทมความพเศษ และแนวทางการ

บำาบด ซงจะเปนประโยชนตอผทสนใจตอไป

ผเขยนขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.โกวทย ขนธศร และรองศาสตราจารย

ดร.กาญจนา อนทรสนานนท ทเปนแรงบนดาลใจในการสรางสรรคผลงานวชาการและ

การคนควาวจยดานดนตร ใหเผยแพรและเปนประโยชนตอวงวชาการตอไป

อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

ส�รบญ

หน�

บทท 1 การทำางานของสมอง 1

บทท 2 ความจำาและการเกบขอมลในสมอง 11

บทท 3 พฒนาการของเดก 27

บทท 4 ทฤษฎพหปญญา 45

บทท 5 ดนตรบำาบด 65

บทท 6 ศลปกรรมบำาบด 77

บทท 7 เดกทมความแตกตางจากเดกปกต 88

บทท 8 ตวอยางการสอนเดกสมาธสน 97

บทท 1การทำางานของเซลลสมอง

อวยวะทสำ�คญของร�งก�ยมนษยกคอสมอง สมองของเดกแรกเกดมนำ�หนก

ประม�ณ1ปอนด(0.45กโลกรม)และเมออ�ย18-20ปสมองของมนษยจะโตเตมทม

นำ�หนกประม�ณ3ปอนดโดยแรกเกดจำ�นวนเซลลสมองมประม�ณหนงแสนล�นเซลล

มส�ยใยประส�ทเชอมโยงถงกนบ�งแตไมม�กนกคอ ประม�ณ 20% และเมอมนษย

เจรญเตบโตขนจำ�นวนเซลลสมองไมไดเพมขน แตจะขย�ยตวและเพมส�ยใยประส�ท

เพอเชอมระหว�งเซลล ทำ�ใหเกดก�รเรยนรและสงผ�นขอมลเพอสอส�รถงกน และเกด

ก�รทำ�ง�นของเซลลสมองตอไป

ภาพใยประสาท [เดนไดรท (Dendrite) เปนแขนงของเซลลประสาททนำาสญญาณประสาท

เขาสตวเซลล และแอดซอน(Axon)เปนแขนของเซลลประสาทซงนำาสญญาณประสาท

ออกจากเซลลประสาทนนๆ]

2จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

สำ�หรบส�ยใยประส�ทจะเกดขนม�กหรอนอยหรอไมเกดขนเลย ขนอยกบ

ประสบก�รณของชวต ก�รกระตนจ�กสงแวดลอม อ�ห�รก�รกนทครบ 5 หม เหม�ะ

สมในวยต�งๆ ทกำ�ลงเจรญเตบโต ซงเดกจะสร�งส�ยใยประส�ทไดเรวกว�ผใหญ และ

ยงถกกระตนและใชง�นบอยๆโดยขอมลต�งๆผ�นประส�ทสมผสทง5(หต�จมกลน

ผวหนง)ใยประส�ทกจะแขงแรงและเพมจำ�นวนม�กขนขอมลกจะเดนท�งไดเรวทำ�ให

ก�รเรยนรไดง�ยขนและ83%ของใยประส�ทเกดขนหลงคลอด

ภาพเซลลประสาท (เซลลประสาทลกษณะตางๆ และการเดนทางของขอมลผานเซลล)

สมองของมนษยจะเกดก�รเรยนรไดเมอเซลลสมอง 2 ตว สงผ�นขอมลตดตอ

ซงกนและกนโดยขอมลจะสงจ�กเซลลสมองตวสงผ�นท�งส�ยใยสงขอมล(Axonหรอ

แอกซอน) ไปยงส�ยใยรบขอมล (Dendrites หรอ เดนไดรต) ของเซลลประส�ทตวรบ

โดยจะมจดเชอม (Synapse หรอ ซแนปส) ระหว�งกน และเมอมขอมลผ�นม�บอยๆ

จะทำ�ใหจดเชอมนแขงแรง ซงเซลลสมองแตละตวจะเชอมกน 5,000 – 10,000 ตว ม

ส�ยใยประส�ทประม�ณ20,000ส�ยใยและมจดเชอมทงหมดประม�ณ50ล�นๆจด

ใน 2 ปแรกของมนษย สมองจะเรยนรอย�งรวดเรวม�กทสด และจะพฒน�

ด�นก�รเคลอนไหว ก�รมองเหน และก�รไดยนเสยงกอนเปนอนดบแรก ซงก�รเจรญ

เตบโตของสมอง (ส�ยใยประส�ท) ใน 2 ปแรกนจะมจดสงสดและลดอตร�ก�รสร�งใย

ประส�ทลงบ�งจนถงอ�ย6-10ปและหลงจ�กนนจะมก�รเปลยนแปลงเพยงเลกนอย

3การทำางานของเซลลสมอง

แลวเมอเข�สวยชร� ใยประส�ทยงคงเกดขนแตนอยลงม�ก ทงนขนอยกบก�รกระตน

และก�รใชง�นบอยๆซงเร�จะพบว�เดกๆจะเรยนรไดเรวกว�ผใหญ

ภาพพฒนการของใยประสาท

สมองของมนษยหลงเกด จะมโครงสร�งพนฐ�นทจำ�เปนตอมชวตรอดเกดขน

เชนก�รควบคมก�รห�ยใจก�รเตนของหวใจปฏกรย�โตตอบอตโนมตก�รควบคมก�ร

รองไหฯลฯสวนทควบคมก�รทำ�ง�นทสงขนและก�รเชอมโยงของเชลลสมองอนๆจะ

เกดขนภ�ยหลง และบ�งครงแมจำ�นวนเซลลสมองเท�เดม แตกอ�จสญเสยก�รตดตอ

สอส�รระหว�งเซลลดวยกนได ซงเกดจ�กสมองไมไดรบก�รกระตนหรอถกใชในชวง

เวล�ทเหม�ะสมโดยเฉพ�ะในวย10ปแรกทกำ�ลงเจรญเตบโตเรยกว�Neuralprun-

ing (Diamonds&Hopson,1998) เปนส�เหตททำ�ใหเร�สญเสยคว�มทรงจำ�และไม

เกดก�รเรยนร ซงก�รทำ�ง�นของเซลลสมองกลมนไดแก ศกยภ�พท�งคว�มคด ก�รแก

ปญห� คว�มคดรเรมสร�งสรรคและไหวพรบ โดยเซลลสมองทเกยวกบก�รเรยนรม 2

ชนดคอNeuronsและGluecellซงสวนใหญจะอยสวนบนของสมอง(Neocortex)

ทำ�หน�ทชวยใหอ�ห�รและเปนพเลยงใหเซลลประส�ท เมอใชเซลลประส�ทม�ก Glue

cellกตองใชม�กดวยและส�ม�รถสร�งใหมไดต�มตองก�รของเซลลสมองโดยปกตเร�

ใชเซลลสมองแค5-10%ของสมองทงหมดในก�รเรยนรแบบรสกตว(Conscious)สวน

อก90%จะเรยนรแบบไมรตว(Unconscious)

4จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

ภาพใยประสาททไมไดรบการกระตนและไดรบการกระตน

เยอไขมนหมใยประส�ท (Myelin) ตวสงขอมล (Axon) ทำ�หน�ทเปนฉนวน

ไฟฟ� เพอใหขอมลส�ม�รถสงผ�นไดอย�งรวดเรว ประกอบดวย 2 สวนคอ ไขมนท

จำ�เปน 75%และโปรตน 25%ซงนมแมจะมครบทง 2 สวนอย�งเหม�ะสม โดยมขอ

สำ�คญคอ

1ยงเซลลประส�ทไดรบขอมลม�กเท�ไรเยอไขมนMyelinยงมม�กและก�ร

เรยนรจะเกดขนเรวม�กเชนกน

2 เยอไขมน Myelin เกดขนหลงคลอด โดยเรมทสมองสวนล�ง (ก�นสมอง)

แลวคอยตอไปทสมองสวนหน�(Cortex)และขนอยกบว�ชวงอ�ยใดสวนใดเจรญเตบโต

กอน กจะเกดก�รทำ�ง�นของสมองสวนนน และสวนใหญจะเจรญเตมทในชวงวยรน

ทำ�ใหเดกวยรนส�ม�รถคด ส�ม�รถว�งแผน แกปญห�เปน ส�ม�รถตดสนใจเอง รจก

วเคร�ะหสงเคร�ะหและสรปอย�งมวจ�รณญ�ณได

5การทำางานของเซลลสมอง

ในก�รประชมวช�ก�รน�น�ช�ตดนตรศกษ� ณ อ�ค�รภมพลสงคต วทย�ลย

ดรย�งคศลปมห�วทย�ลยมหดล เมอวนท 29 มน�คม -2 เมษ�ยน2547รศ.ดร.สกร

เจรญสข (มปป.: 4-6) ไดกล�วเกยวกบสมองและก�รเรยนรไวว� คว�มมดและคว�ม

เงยบ เปนบรรย�ก�ศของคว�มกลวซงคว�มมดทำ�ใหต�มองไมเหน เมออยกบคว�มมด

น�นๆต�กจะมปญห�มองไมชดมองไมเหนและถ�เดกเกดม�อยกบคว�มมดเดกกจะ

ต�บอด สำ�หรบคว�มเงยบนน ทำ�ใหหไมไดยน เดกแรกเกดทอยกบคว�มเงยบ หกจะ

ไมพฒน� ห�กอยกบคว�มเงยบในชวง 2 ปแรก เดกกจะกล�ยเปนคนหหนวก เพร�ะ

ว�อวยวะของหไมไดถกพฒน� เสนใยประส�ทไมส�ม�รถพฒน�ได เมอมคว�มมดและ

คว�มเงยบเปนพนฐ�นพฒน�ก�รของเดกจะทบและเชองช�ทบทสมองช�ทสมองแลว

สงก�รใหร�งก�ยตอบสนองช�ดวยดงนนพอแมตองใหเดกอยในทสว�งเพยงพอเพอให

เดกไดมองเหนพฒน�ต�เดกจะตองมเสยง(ต�มธรรมช�ต)เสยงพดเสยงดนตรเสยง

หม�เห�ไกขนนกรองฯลฯทงนกตองมคว�มดงเพยงพอตอก�รไดยนและไมดงเกนไปท

จะทำ�ล�ยอวยวะของก�รฟง เสยงต�งๆ และคว�มหล�กหล�ยของเสยงเปนก�รกระตน

ก�รเรยนรเสยงทอยรอบข�งนนหของเดกจะไดรบก�รพฒน�ก�รฟงขณะเดยวกนเสยง

จะสงพลงไปยงสมองเพอใหใยประส�ทไดพฒน�แตกกงก�นส�ข�ม�กขนตอไป

นอกจ�กนดนตรยงเปนพลงง�นเสยง เสยงดนตรมอำ�น�จ มพลงง�นทำ�ให

เกดก�รเคลอนไหว เมอมเสยงกจะสร�งก�รเคลอนไหว กจะเกดก�รพฒน� เสยงท

ละเอยดและไพเร�ะจะมอำ�น�จม�กเสยงทหย�บและไมไพเร�ะจะมอำ�น�จนอยคว�ม

เคลอนไหวทำ�ใหเกดก�รเปลยนแปลง และคว�มเปลยนแปลงทำ�ใหเกดก�รพฒน� ซง

มนษยจะพฒน�จ�กคว�มหย�บไปสคว�มละเอยด พฒน�จ�กคว�มไมร ไปสคว�มร

คว�มเงยบทำ�ใหเดกรสกกลว คว�มกลวทำ�ใหพฒน�ช� เมอมเสยงทำ�ใหเดกรสกอบอน

เสยงดงและหย�บกระด�งทำ�ใหเดกหย�ยกระด�งและตนเตนตกใจกลว เสยงทละเอยด

ทำ�ใหเดกรสกอบอนมนคง

คลนเสยงเปนพลงง�น เมอมนษยไดยนเสยงกจะเกดก�รเคลอนไหว ทงก�ร

เคลอนไหวภ�ยในและภ�ยนอก ภ�ยในนนเร�อ�จจะมองไมเหนดวยต� แตจะสะทอน

ออกม�เปนคว�มรสก เชน อ�รมณด เปนตน สวนคว�มเคลอนไหวภ�ยนอกนน ดได

จ�กคว�มเคลอนไหวท�งก�ย เมอมก�รเคลอนไหวกจะทำ�ใหเกดก�รพฒน�ก�รต�งๆ

6จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

และสงผลตอใยสมองทจะพฒน�แตกกงก�นส�ข� เชลลสมองจะพฒน�เรวขนหรอช�ลง

ขนอยกบก�รกระตนของสงแวดลอม และเสยงดนตรทละเอยดเปนปจจยสำ�คญตอก�ร

เตบโตและแตกกงก�นส�ข�ของเสนใยประส�ทในเซลลสมองตอไป

นอกจ�กนในก�รวจยในหนเดกและผใหญของMarianC.Diamond(1988)

ไดทดลองนำ�หน2กลมกลมแรกหนมของเลนและกลมสองหนไมมของเลนปร�กฏว�

หนทมของเลน (มสงแวดลอมและตวกระตน) จะมไยประส�ทเชอมโยงกนม�กกว�หน

ทไมมของเลน และหนทอยกนหล�ยตว จะมใยประส�ทม�กกว�หนทอยตวเดยว และ

เซลลสมองจะโตม�กกว�ดวย ดงนนก�รอยดวยกนและสมผสสงแวดลอมทสมบรณจะ

ทำ�ใหสมองเจรญเตบโตไดดกว� หรอไดทำ�ก�รทดลองโดยหนตวใหญถกกระตน เชน

สมผสอย�งออนโยนกบหนเลกๆ ทไมถกกระตน ปร�กฏว�หนตวใหญจะมใยประส�ท

ม�กกว�หนตวเลกดงนนก�รสมผสทอบอน(Gentletouch)จะทำ�ใหสมองเจรญเตบโต

ไดด

อย�งไรกต�มไดมก�รทดลองกบคนโดยใชส�รรงสตดทGlucoseซงพบว�ใน

2ปแรกสมองจะใชGlucoseเรวม�กและจะลดลงจนอ�ย10ปหม�ยถงสมองมก�ร

เจรญเตบโตม�กในชวงน แตคว�มจรงสมองจะมก�รสร�งใยประส�ทไดตลอดชวต ถ�

ห�กมก�รกระตนตลอดเวล� แตในวยเดกจะสร�งไดง�ยกว�ผใหญ ดงนนเดกจงเรยนร

ไดเรวกว�ผใหญนอกจ�กนไดมก�รวจยโดยนำ�เดก6 เดอนม�อยในสงแวดลอมทพรอม

ทงของเลนเพอนเลนอ�ห�รทสมบรณเรยนรสงต�งๆและก�รละเลนพบว�เดกมIQ

ม�กกว�อกกลมทตรงกนข�ม และสมองมก�รทำ�ง�นม�กขน (จ�กเครองตรวจสมอง)

ดงนนสมองจะไวตอประสบก�รณและสงแวดลอมทสมบรณ สอดคลองกบ Hooper

&Teresi (1986) ไดศกษ�คนในสถ�นสงเคร�ะหกบคนชร�ทอยบ�นพบว�ภ�ยใน6

เดอน IQ ของคนในสถ�นสงเคร�ะหจะลดลงม�กกว�คนชร�ทอยในบ�น เพร�ะข�ด

ก�รกระตนดวยคว�มรกและคว�มอบอน

ดงนนไมว�เร�จะอ�ยเท�ไร ก�รกระตนสมองใหไดใชคว�มคดแกไขปญห�

ท�ท�ยต�งๆ จะชวยใหสมองเจรญเตบโตไดด และขณะเดยวกนก�รไดรบประสบก�รณ

ชวตกจะทำ�ใหสมองเจรญเตบโตดวยเชนกนแตตองมสวนรวมอย�งแทจรง(Activepar-

ticipation)

7การทำางานของเซลลสมอง

จ�กขอคว�มข�งตนจงสรปไดว�สมองจะเจรญเตบโตไดดจ�กปจจยต�งๆดงน

1.สงแวดลอมท�งสงคมและอ�ห�รทสมบรณโดยเฉพ�ะในระยะวยเดกหรอ

ประม�ณกอนอ�ย10ป

2. มนษยเปนสตวสงคมและก�รเรยนคอ ก�รมกจกรรมท�งสงคม เร�เรยนด

ขนเมอเร�ทำ�ง�นกลมดวยกน

3.ก�รไดรบก�รสมผสอนออนโยนและอบอนในก�รเลยงด

4.มปฏกรย�ตอสงแวดลอมรอบๆตว

5.สมองควรจะถกใชและถกกระตนทกอณและใชคดสงต�งๆทท�ท�ยตอ

สมองเดกเลกจะเรยนรโดยก�รเลนและก�รไดสมผสประสบก�รณชวตต�งๆ (Explora-

tion) ก�รเลนและก�รไดสมผสกบของจรง เปนสงทมประสทธภ�พสงสดของก�รเรยน

สวนเดกโตควรใหทำ�กจกรรมก�รทำ�ง�นต�มวยอย�งเหม�ะสม

6.ก�รเลนก�รทำ�กจกรรมและก�รทำ�ง�น เปนสงทสำ�คญสำ�หรบก�รเรยนร

โดยเฉพ�ะก�รพฒน�สมองซกขว�และใยประส�ท

7. ก�รเลนและประสบก�รณต�งๆ ควรใหมคว�มเครยดนอยทสด แตควรให

คดและทำ�สงทท�ท�ยม�กทสด

สรป

ก�รมปฏกรย�ตอสงคม ก�รเลยงดทด ก�รสมผสอนออนโยน ก�รใชสมอง

ทำ�ง�นต�งๆทท�ท�ยและก�รเลนต�งๆก�รทำ�กจกรรมกลมก�รทำ�ง�นต�มวยลวนม

ผลตอก�รเจรญเตบโตของสมองและใยประส�ท ไมว�กจกรรมเหล�นนจะเกดขนทบ�น

โรงเรยน ททำ�ง�น ฯลฯ ซงลวนมผลอย�งม�กตอก�รเรยนร โดยอ�จจำ�แนกสรปไดคอ

1)สมองเดกผช�ยจะชอบก�รตอสตนเตนเลนขว�งป�คนคว�วจยและทดลองและ

2)สมองเดกผหญงจะชอบอ�นหนงสอฟงเพลงทศนะศกษ�ง�นบ�นและทกษะท�ง

ภ�ษ� ซงก�รทำ�ง�นของเซลลสมองจะไดรบก�รกระตนอย�งเหม�ะสมหรอไมนนกขน

อยกบปจจยดงกล�วข�งตนซงส�ม�รถสรปเปนต�ร�งไดดงน

8จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

ดดไตโบตเญรจเงอมส (ฉลาด) นรยวนอกะาพฉเยดโ

งอมสอตบทะรกลผมทยจจป ยวกทบกดไนขดกเ

- มคงสบกธนพมสฏปม มลกมรรกจกาทราก - บอชทงสนในยรเอรหนางาทดไ - ๆงาตนลเะลราก (เกมส) นอพเบกนลเอรห - นาทนาลเรากงฟดไราก - มาต งลพเงอร ยากงลากกออ าฬก รตนด ปลศ

าจงอทรากชใมไ บคงบกถมไ ะรสอะลแ ดนถมาวคกาซาซทฎษฤท

- อมสเยชเมชาคบรดไ - กวบงชเนใงอเนตพาภงอม - ปไนกเดวงมขเมไ นยหดยนคนปเ - ยวมาตงอเนตอลหเยวช - ดชลกใผอรห มแอพกาจนอบอมาวค กรมาวคดไ - งรจงอขบกสผมสดไ าษกศะนศทดไ - บรคราหาอบรดไ 5 มห

- นชเ ตหเาสกทกาจ ๆนานดยรคเมาวค 1 นยรเหใบคงบกถ / บอชมไทงสนใาท 2 าลวเมมไ กามนาบราก กนหนยรเอรหนางาท

ยากงลากกอออรหนอผกพ 3 นวกทาดดกถ 4 าตงอเวตาคณคงอม 5 ๆนานขกท ลวงกกตว 6 ๆนานธรกโ วลกมาวค 7 ปไนกเดวงมขเ - ยลเนตะรกอรห ชใกถมไงอมส - ขาดสารอาหาร - นตนปเ ดตพสเาย นชเ ษพราสบรดไราก

9การทำางานของเซลลสมอง

เอกสารอางอง

กมลพรรณชวพนธศร.(มปป.).สมองกบการเรยนร.กรงเทพฯ:บรษทพรก�รพมพ

จำ�กด.

ภาพใยประสาท. ทม�https://sites.google.com/site/khorngsrangkhxngrabb

prasath/yi-prasath.สบคนวนท1มถน�ยน2556.

ภาพเซลลประสาท.ทม�https://sites.google.com/site/khorngsrangkhxngrabb

prasath/sell-prasath.สบคนวนท1มถน�ยน2556.

ภาพใยประสาททไดรบการกระตนและไมไดรบการกระตน.ทม�

http://www.google.co.th/search?q=%E0%B9%83%E0%B8%A2%

E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%AD%E0%B8%87&source=

lnms&tbm=isch&sa=X&ei=Y1W0UaSFKYSqrAfmzoD4Dg&sqi=2

&ved=0CAcQ_AUoAQ&biw=1280&bih=662#facrc=_&imgrc=y

jgmfMo03kX5NM%3A%3BYxjBTKogOngzDM%3Bhttp%253A%252F

%252Fwww.student.chula.ac.th%252F~52321292%252Fimag

es%252Fbrain02.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.student.

chula.ac.th%252F~52321292%252FBrain%252520work.htm

l%3B400%3B460.สบคนวนท1มถน�ยน2556.

ภาพพฒนาการของใยประสาท. ทม�

http://www.google.co.th/search?q=%E0%B9%83%EB8%A2%E

0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%AD%E0%B8%87&source=l

nms&tbm=isch&sa=X&ei=wVe0UeKrJs_NrQfP7YGwCA&sqi=2&ved=

10จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

0CAcQ_AUoAQ&biw=1280&bih=662#facrc=_&imgrc=-VwYNj

DrHEbMxM%3A%3Bx9ib3pcZFUbfWM%3Bhttp%253A%252F%252F

icoh.anamai.moph.go.th%252Fbooksonline%252Fstocks%252F

lesson%252F23.png%3Bhttp%253A%252F%252Ficoh.anama

moph.go.th%252Fbooksonline%252Flesson2.php%3B577%3B282.

สบคนวนท1มถน�ยน2556.

สกรเจรญสข.(มปป.)ประชมวชาการนานาชาตดนตรศกษา.นครปฐม:วทย�ลย

ดรย�งคศลปมห�วทย�ลยมหดล.

Diamond,MarianC.(1988).Enriching Heredity.NewYork:TheFreePress.

Diamond,M.,&Hopson,J.(1998).Magic trees of the mind: How to

nurture your child’s intelligence, creativity, and healthy

emotions from birth through adolescence.NewYork:Dutton.

Hooper,Judith&Teresi,Dick.(1986).The Three Pound Universe.USA:

Scribner.

Sprenger,MarileeB.(1999).Learning and memory: The brain in action.

USA:ASCD.

บทท 2 ความจ�าและการเกบขอมลในสมอง

การเรยนการสอนกบการพฒนาความคดและความจ�าในสมอง    

   Eric  Jensen  (2012)  กลาววา  สงแวดลอม มผลตอความฉลาดของมนษย

ประมาณ 40 – 70 % และกรรมพนธ มผลตอความฉลาด (IQ) ของมนษยประมาณ 30 

– 60 %

  จากค�ากลาวขางตน การท�าใหเกดคณภาพของ “สงแวดลอม” ทกระตนใหเกด

เรยนรคอ  การเอาแรงกดดนทงหมดออกจากสงแวดลอมทก�าลงเรยนร  เชน  การเกรยว

กราด การสรางความอดอด การก�าหนดการบานทมากเกนไป การบงคบใหเดกเรยนหลง

เลกเรยน การท�าใหเดกขายหนา อบอาย การเสยดส ถากถาง ขาดอปกรณการเรยนการ

สอน  การขเขญ การเขมงวดเกนไป  และการดดา  เปนตน  ซงสวนใหญก�าลงเกดขนใน

ครอบครวและโรงเรยน ซงสงแวดลอมในการกระตนใหเกดการเรยนรคอ สภาวะทไรแรง

กดดน เรยนอยางสนกสนาน และมความสข  

  Marian  Diamond  (1967) จาก  University  of California  เปน Neuron-

anatomist กลาววา สมองสามารถสรางเสนใยประสาท เมอถกกระตนดวยสงแวดลอม

ทดและสมบรณ  โดยพบวา สมองชนนอกสด หรอ Cortex จะหนาขน มเสนใยมากขน 

และ Neuron มขนาดใหญขน ซงสามารถเกดขนภายใน 48 ชวโมงหลงถกกระตน โดย

อาจมาจากประสบการณทซบซอน ซงสมองจะปรบเปลยนโครงสราง ทงนขนอยกบชนด

และปรมาณของการใชจดเชอมประสาท  (Synapses)  สวนใดมาก-นอยขนกบชนดของ

กจกรรม  เชน การออกก�าลงกาย  จะท�าใหเลอดไปเลยงสมองมากขน  สงแวดลอมท

กระตนลกษณะตางๆ  กน  กท�าใหสมองมหลายสวนทจะพฒนาตางกน  ซง  James  E. 

Black & William T. Greenough (1997) จาก  Illinois Neuroscientist  กลาววา เดก

ทขาดความรกและมประสบการณทเลวราย การท�างานของสมองจะผดปกต (Malfunc-

tion) แตกตางกบเดกทไดรบความอบอนจากครอบครว  

  อยางไรกตาม  เราสามารถเพมหรอลด  IQ  กวา  20  จดได  ทงนขนอยกบ  สง

12จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

แวดลอม โดยการจดการศกษาของโรงเรยนจะมผลตอ IQ ของเดก ซงพบวา ในเดกทจบ

ปรญญาตร  มใยประสาทเชอมตอกนมากกวาเดกจบชนมธยมถง  40%  และเดกทไดท�า

กจกรรมตางๆ  ททาทายความคด (Challenging  activities)  จะมสมองเจรญเตบโตถง 

25%  ซงมากกวากลมทไมไดท�ากจกรรม  และไมใชเฉพาะการจดการศกษาเพยงอยาง

เดยว แตตองมประสบการณและความคดททาทายใหกบสมองดวย   เชน การแกปญหา

ดวยตนเอง การวางแผน ฯลฯ ถงจะท�าใหสมองเจรญเตบโตม  IQ เพมขน ซงเดกทเรยน

แบบรบความรในหองเรยนไปเรอยๆ กบเดกทมการใชสมองคดทาทายทกวน จะมการ

เจรญเตบโตของสมองตางกน (Jacobs, Schall & Scheibel, 1993)

ภาพหนาทของสมองซกซายและขวา

สมองจะมการเจรญเตบโตในเดกอยางรวดเรว  และงายกวาในผใหญ มากกวา  25%   ในระหวางทถกกระตนดวยความแปลกใหม  และประสบการณใหมๆ 

13ความจ�าและการเกบขอมลในสมอง

จากโลกภายนอก ซง  William Greenough (1820-1894) ไดทดลองทงในสตวและคนมากวา 20 ป สรปวา สงทจะท�าใหสมองเจรญเตบโตด หรอฉลาดนน ม 3 อยาง คอ    1 การเรยนรตองท�าใหเกดการคด  ไดสมผส ทาทายกบความร ประสบการณ และความแปลกใหม  หรอสงใหมๆ การใหฝกคดในสงตางๆ  ไมควรมากหรอนอยไป เพราะเดกจะเบอหรอเลกกจกรรมนน (ดไดวามากหรอนอยคอการสงเกตบคคลก สหนา ทาทาง ของเดกวา แสดงความเบอหนาย หรอสนก)

2  มวธการเรยนร  ดวยการใหมสวนรวมในการตรวจสอบและประเมนผล กลาวคอ  การไดรบการตรวจสอบและประเมนผล  (feed  back)  ทถกวธ เชน การจบคกนเรยนและถกเถยงกนในกลม จะลดความไมมนใจในการเรยนร ชวยเพมความสามารถและลดการเกดความเครยดได ซงถาไมมการตรวจสอบและประเมนผล เราจะไมไดเรยนร เชน  ถาเราเขยนค�าตอบแลวไมมการตรวจค�าตอบ  เรากไมรวาถกหรอผด  เกดความไมแนใจในความรนน เปนตน          

3 ไดน�าสงทเรยนรไปใชในชวตจรง (Implementation) ฝกใหเกดทกษะจากความรทเรยนไป  ไดแก ภาษาไทย องกฤษ สขศกษา หนาทการเปนพลเมองทด และศลธรรม เปนตน โดยใชวทยาศาสตรและสงคมประยกตใหเขากบสงแวดลอมรอบๆ ตวเรา  การกระตนสมองใหคดทาทาย (Mental challenge) ในการท�ากจกรรมตางๆ สามารถเกดไดจากปจจย  เชน  เกดวตถดบหรอมเหตการณใหมๆ หรอการเพมความยาก-งาย  การกระท�าในทรพยากรทจ�ากด  หรอในชวงเวลาทแตกตางกน  ความคาดหวงหรอการชวยเหลอซงกนและกน  นอกจากน  ความแปลกใหม  ยงเปนสงทส�าคญมาก  การเปลยนสงแวดลอมภายในหองเรยน  เชน  เปลยนหองเรยนทกๆ 4 สปดาห หรอจดบอรดหองเรยนใหม แตตองใหเดกนกเรยนท�าเอง เปลยนกระบวนการสอน  เชน  การใช Computer การเขากลม ไปทศนศกษา เชญผอนมาสอน การจบค-จบกลม การเลนเกมส ใหเดกสอนกนเอง การรายงาน  และการจดบนทกประจ�าวน  เปนตน หรอการใชเนอหาสาระทแปลกใหม จะนาสนใจเรยนมากกวาเนอหาสาระทซ�าๆ โดยเนอหาทควรจะใชเพอเพมความสมบรณ (Enrich) ของสงแวดลอมทกระต นสมอง เชน ภาษา/การอาน การออกก�าลงกาย พลานามย การคดตางๆ การแกปญหา และศลปะ (ดนตร) เปนตน โดยมสาระดงน

14จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

1) การใชภาษา/การอาน เพอใหสมองพฒนา   การอานของมนษยเรา  เรมทอาย   6   เดอน โดยอาจจะเปนการชดรปภาพใหเหนบอยๆ   ในหนงสอ เดกเลกจะตองเรยนรซ�าๆ  ในสงนน  เพอเรยนรภาษา แตเดกโตแลวควรไดรบความร ใหมๆ ถาเรยนภาษาหลงวยร น เดกอาจเรยนร ภาษาโดยขาด       Native   accent   หรอส�าเนยงภาษาแมของภาษานนๆ  ได  ในการเรยนค�าศพทตองฟง อาน  พด  บอยๆ แตไมควรจะกดดนเดกจนเกนไป ชวงเวลาทเดกชอบอานจะไมเหมอนกน เชน  ตงแตอาย 3–8  ป การเขยนค�าศพท  กสามารถเพมการเรยนรไดมากขน  แตในเดกเลกใหพมพหรอกดกอนเขยนจะดกวา  เพราะกลามเนอมดเลกทใชในการเขยนยงไมพฒนา และปจจบนเดกตองรภาษา IT   คอการกาวใหทนเทคโนโลยดวย 2)  การท�าใหสมองพฒนาผานการออกก�าลงกาย การเตนร�า การใชกลามเนอตางๆ (ทไมถกบงคบ)      การออกก�าลงกายและการเคลอนไหวเปนสงทดตอสมองแตไมควรบงคบ และควรใหคดท�าสงใหม  ๆ หลากหลายรปแบบแกเดกเลก  เชน การกระโดด การโยนบอล การปนปาย และการหมน เปน ควรใหมการออกก�าลงกายประกอบการสอนวชาอนๆ ในหองเรยน ในดานกฬาเราควรจะใหเดกใชสมองนบตวเลข ฝกการวางแผน และการแกปญหา  ในเดกโตควรใหเลนกฬาทเปนกลมมากขน  และการเตนร�าชนดตางๆ  ตามความชอบของเดก 3) กระตนสมองใหเกดการคดและการแกปญหา  วธการนเปนทางทดทสดทจะใหสมองเจรญเตบโตสมองถกใชดวยการแกปญหา กจะสรางใยสมองเพมขน  การแกปญหา เราสามารถเรมกระตนตงแตอาย 1 – 2 ป เชน การสอนใหเกบขาวของ การรบประทานอาหารเอง ท�าเลอะเทอะไมเปนไร และการชวยงานเลกๆ นอยๆ เชน การเกบจาน แกวพลาสตก ฯลฯ เดกๆ  ตองการคดแกปญหาทซบซอนและทาทาย เชน  อาจจะผานการเขยน การจ�าลองตวอยางหรอสถานการณ  และการเปรยบเทยบหรอถกเถยงกน  เปนตน  ซงการแกปญหาทท�าสมองเกดการเจรญเตบโต  คอ การเนนใหสมองฝกคดอยางเปนกระบวนการ  (Process) แตจะไมไดเนนทค�าตอบหรอผลลพธ 

15ความจ�าและการเกบขอมลในสมอง

           สมองซกขวา  สามารถพฒนาไดมากในชวงอาย  4-7  ป และสมองซกซาย  ชวงอาย 9-12 ป ซงสมองทงสองดานจะเจรญเตมทเมออาย11-13 ป (Hannaford, 1995)  ดงนนเราควรจะกระตนสมองเดกทอาย 4-7 ป ดวยการฝกฝนการเพมจนตนาการ (สมองซกขวา) ไดแก การละเลนตางๆ เลนแสดงเปนตวละคร การสรางบาน แตงตวตกตา ตอตวรถยนต เครองบน  ท�าของเลนเอง  เชน  กานกลวย กะลามะพราว วาดภาพ  ระบายสตามจนตนาการมากกวาเรยนรในบทเรยน ซงควรจะเรมเพมสาระการเรยนร  (สมองซกซาย)  ทอาย  9-12 ป แตไมควรมากเกนไป และตองมกระบวนการกระตนสมองใหครบทกดานโดยสม�าเสมอ  เพอไมใหสมองขาดการกระตนความคดดานตางๆ และเพอปองกน Neural Pruning  Richard  Haier  แหงมหาวทยาลยแคลฟอรเนย กลาววา การเลนวดโอเกมสทสรางกลยทธใหมๆ  ไมใชความรนแรงกาวราวและมความยากในแตละสวน  จะท�าใหสมองฉลาด         ส�าหรบสงกระต นสมองอนๆ  ไดแก  การตอจกซอ การแกปญหาจากสมมตฐาน การน�าสงทอยรอบตว  ครอบครว  ชมชน  สงคม และสงทอยในชวตจรงมาเรยนรและคดแกปญหา   เดกอาย 11 ป มทกษะการใชเหตผลประมาณ 5 % สวนเดกอาย 14 ป มภาวะทางเหตผลประมาณ 25 % และผใหญมเหตผลอยประมาณ 50 % (Epstein, 1980) 4) กระตนสมองผานศลปะ และดนตร      การสรางความสขไมใชการใหเดกทองทฤษฎ  รากฐานทางศลปะทดจะท�าใหเกดความคดสรางสรรค เกดความสนใจ มสมาธ สามารถคดแกปญหา  ฝกควบคมตนเอง ฝกการใชมอ-สายตา  (Co-ordination) ท�าใหเรยนภาษาไดดขน  เกดการพฒนาทางสงคม มทศนะคตทด ในการเรยนดนตรและศลปะ เชน การรองเพลง เปนสงทท�าใหสมองมความสข เกดทกษะทางสงคม มความคดรวบยอด ท�าใหสมองตนตว เรยนร และจดจ�าไดดขน และการฟงเพลงของ Mozart ทตนเตน เราใจ ท�าใหสมองตนตวกวาเพลงเบาๆ ชาๆ (Ky, Wright, Levine, 1993) ในการรองเพลงและเลนดนตร ท�าใหเพม IQ ได   การสอนศลปะไมใชแคการวาดรป แตควรสอนการคด  การแสดงออกทางอารมณ  เพอใหเกดความคดและจนตนาการ ไมใชการทองจ�าทฤษฎ หรอจ�ากดความคดจนตนาการของเดก  รวมทงในการเรยนดนตรหรอรองเพลง และการเรยนพละ  กควร

16จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

เปนไปเพอใหเกดความสข สนกสนาน ไมใชเรยนเพราะถกบงคบ หรอทองจ�าทฤษฎ  ในการเรยนรเหลานเมอเรารสกวามคณคา  และมความสามารถ สมองจะหลงสารเคมทมความสข (Endorphins & dopamine) 5) การพฒนาศกยภาพสมองผานสงแวดลอมรอบตว        การใหเดกไดเรยนรสงตางๆทจ�าเปนในชวตจากสงแวดลอมรอบตวการใชรปภาพทผนการท�าใหสมองเจรญเตบโตทด  มาจากการท�าใหสมองไดฝกคดและการม     ปฏกรยาโตตอบกลบ  (feedback) ควรมกลยทธทหลากหลาย  เชน  การใชคอมพวเตอร  การใช  Video การนงเรยน การแสดง การเลนดนตร การพดหนาหองเรยน  ฯลฯ  แลวควรใหเดกเลอกเอง  และไมควรท�าแตเฉพาะสงทชอบในสงนนเพยงอยางเดยว  ควรหลากหลาย  การไดรบสงแวดลอมทนาเบอ  จะท�าใหเปลอกสมอง  Cortex  บางลง แตสามารถฟนคนไดถาสงแวดลอมสมบรณ  ซงมผลท�าใหเปลอกสมองหนาขน  (Plasticity &  Diamond,  1998)   การเปลยนแปลงดงกลาวสามารถเกดขนภายใน  48  ชวโมง  ใน www.It’s YourFuture.net: Increase child IQ กลาววา เวลาทเหมาะสมในการเรยนมากสดคอ 90 นาท หลงตนนอนทหลบสนท การอดนอนท�าใหการเรยนแยลง  ส�าหรบการเพม IQ นน Dr. Jone Payne กลาวเปนขอๆ ไวดงน  - ใหวตามนรวมและเกลอแร โดยเฉพาะวตามน B และ C  - เพมการกนผกและผลไม  - กนอาหารไมขดส เชน กนขาวกลอง แทนการกนขนมปงหรอขาวขาว  - การจดค โดยหลบตานกภาพในการเขยนค�าหรอภาพบนแผนหลงของอกฝาย  - การจ�ากดการกนของหวาน เชน น�าอดลม คกก เคก คอไมควรมากจนเกนไป 

ภาพสมองในสวนทเกยวกบความจ�าและการเกบขอมลในสมอง

17ความจ�าและการเกบขอมลในสมอง

  สมองเปนอวยวะทถกหอหมดวยกระดกกะโหลกศรษะ เพอปองกนการกระทบ

กระเทอนจากภายนอก ลกษณะสมองคลายเกาลดลกใหญแตเหยวๆ ภายในประกอบไป

ดวยเซลลสมองจ�านวนมาก ซงในเดกเมอเกดมาจะมจ�านวนเซลล 1 แสนลานเซลล มน�า

หนกประมาณ 1.3 กโลกรม และแตละเซลลรบขอมลได 5 แสนขอมลตอนาท

ความคดรเรมสรางสรรคและจนตนาการ (Creative & imagination) ของมนษย

  ความคด  (รเรม)  สรางสรรค  คอ  ความคดทแปลกใหม แตกตางจากเดม  โดย

ดดแปลงจากขอมล  ความคดตางๆ  ทมอยเดม สามารถเชอมโยงความสมพนธจากสง

หนงไปอกสงหนง  ทจนตนาการใหแปลกใหมออกไป  เปนความคดนอกกรอบออกจาก

ความคดเดม ซงมหลากหลายความคด  คดไดกวางไกลและอสระทมความเปนไปได

สง การคดสรางสรรคตองมขอมลภายในสมองอยพอสมควรจงคดได และความคด

สรางสรรคในเดกจะมมากกวาผใหญ  

  ความส�าคญของความคดสรางสรรค และจนตนาการ คอ การทเราสามารถเพม

มลคาของสนคาหรอผลผลตใหไดมากขน หรอทางแกปญหาทแปลกไปจากเดมๆ   ยก

ตวอยางเชน  การผลตคอมพวเตอร  โทรศพทมอถอ  และเครองบน  เปนตน  ซงมมลคา

มากกวาการผลตขาวทใชแรงงาน  และความคดเดมๆ เชน  เครองบน  1  ล�าจะมมลคา

เทากบผลผลตขาวไทยทงประเทศใน  1  ป หรอเชน  ทรพยสนบรษทมอถอในสวเดน  1 

บรษท มมลคาเทากบ 1 เทาของผลผลต GDP ของไทยทงประเทศ หรอทงายๆ กคอการ

คดแปรรปสนคาเกษตร จะมมลคามากกวาสนคารปแบบเดมๆ ทมาจากไร หรอการ

ผลตผาไหม ถาลายแปลกใหม กจะมคนซอมากกวา แมจะแพงขนกตาม 

  ปจจบนในประเทศไทย  มบคคลทมความคด  จนตนาการ  รเรมสรางสรรค

นอย ท�าใหประชากรของเราใชแรงงาน  และใชวถชวตแบบเดมๆ  ทไมตองใชสมองมาก 

และเปนเพยงผ บรโภค แตในโลกปจจบนน มการแขงขนกนมากในดานความคด

สรางสรรค แปลกๆ ใหมๆ ไมวาจะเปนการพฒนา เชน มอถอ และทว เปนตน ลวนตอง

อาศยความคดสรางสรรคและจนตนาการ  ทงนเพอทจะไดเพมมลคาของสนคา หากเรา

ไมปรบตว อนาคตประเทศของเรากจะเปนแตเพยงผบรโภค  ซงหมายถงการใชจายเงน

ซอสงเหลานน  ประเทศเรากยากจนลง แตถาเราหนมาเปนผผลต  ประเทศกจะม

18จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

ประชาชนทมความคดสรางสรรค และมเงนเหลอเกบดวย  

  ดงนนการเตรยมความพรอมใหเดกของเรา  เปนผมความคดรเรมสรางสรรค

และจนตนาการ จะประกอบไปดวยรปแบบของเดกทมลกษณะดงน

    - เปนผไวตอปญหา ความเปนผทคดไดอยางรวดเรว

    - มองการณไกล สามารถคดไดหลากหลายรปแบบ

    - เปนตวของตวเอง มความยดหยน

    - สามารถเปลยนแปลงความคด ไมยดตด

    - สนใจสงใหมๆ ทเกดขน อยากร อยากเหน กระตอรอรน

    - ชอบตงค�าถาม เชน ท�าไม และอยางไร เปนตน ขสงสย พยายามซก 

ถามและแสวงหาค�าตอบทอาจจะไมตรงค�าถาม 100%

    - ชอบคดจนตนาการอยางมเหตผล, ความเปนไปได

    - ชอบแสดงความคดเหน

    - ความคดสรางสรรคจะเกดไดมากขนเมอไดระดมสมองจาก

หลายๆ คน

  ความคด จนตนาการ และ การรเรมสรางสรรค สามารถเกดขนไดจากการทเรา

ไดใช ฝกฝน และกระตนสมองสวนทเกยวของ (ซกขวา) โดยน�าขอมลประสบการณตางๆ 

ทผานมาในชวต มาประกอบกนแลว จนตนาการ หรอสรางความคดทผดแปลกแตกตาง

ไปจากรปแบบเดมๆ ทมอย และประสบการณตางๆ นสามารถเกดขนไดจาก

  1) การทศนศกษา หรอการไดเหนคน/สนคา/ความคด/วถชวต  สงทแปลกๆ 

ใหมๆ ในสถานทตางๆ (ถงไดมการศกษาดงานในทตางๆ ทวโลก)

  2) เชอมนในตนเอง  (self-reliance)  ยงมความเชอมนในความคดของตนเอง 

ยงท�าใหเกดความคดใหมๆ  ไดด แตถาใหคนอนมาชวยคดจะท�าใหความสามารถในการ

คดสงใหมๆ ลดลงเพราะขาดประสบการณ

  3) สมผสผคนหลากหลายโดยเฉพาะคนทมความคดแปลกๆ ใหมๆ บคคล

เหลาน ไดแก

  - เดกๆ  เพราะโลกของเดกจะเตมไปดวยจนตนาการ  เราอาจจะเลนกบเดกๆ 

19ความจ�าและการเกบขอมลในสมอง

เลนเกมส ซงจะท�าใหเราเกดจนตนาการได

  - สมผสผคนทหลากหลายความคด

  4) การเลนเกมสและจกซอ การเลนหมากรก  ซงจะกระตนใหเราเกดการสราง

กลยทธหรอไหวพรบ

  - การออกก�าลงกายเปนทม  เชน  การเลนฟตบอล  บาสเกตบอล  เบสบอล 

เทนนส  หรอเกมสอนๆ  ทเลนเปนทม การท�ากจกรรมเปนกลม กจะท�าใหเกดการสราง

กลยทธหรอไหวพรบ  เกดการวางแผน การปรบตวเขากบสงคม ซงเปนพนฐานส�าคญใน

การมทกษะชวต และทกษะในการประกอบอาชพ

  - การเลนทายค�าปรศนาทมเงอนไขไวทพยางค

  - การตอบตรค�า การท�าอกษรไขว    

  5) การท�างานอดเรก  เชน การระบายส  วาดภาพ ปน แกะสลก ชางซอมวทย

หรอคอมพวเตอรสมครเลน การเขยนโปรแกรม จดงานปารตสนกๆ แตตองไมใชเปนการ

เรยนศลปะหรอพละททองทฤษฎ

  6) การอาน  ไมใชอานทกเรอง  แตตองเปนเรองเฉพาะ  และอยากร  ไดแก 

ชวประวต เชน ชวประวตของ Apple และ Samsung เปนตน หรอเลอกหวขอเรองทนา

สนใจ แตอานในหลากหลายความคด หรอสรางเรองทบาๆ  บอๆ  (แปลกๆ)  หรออาน

หนงสอทหลากหลายรปแบบ เชน กฬา การจดสวน เครองยนต และเรองตลก เปนตน

  7) การเขยน คอ การน�าเอาการเรยนร และความรทไดรบทงหมดมาประกอบกน

  8) การสรางมมศลปะในบาน  เชน  ไมดดาเมอเดกท�าเลอะเทอะ  ในบาง

สถานการณ

  9) กระตนใหเดกไดท�า หรอคดแนวทางใหมๆ ไมคาดหวงผลงาน แตกระตนให

สรางกระบวนการความคดจนตนาการ  เชน  ถามวา  “ครสงสยวาจะเกดอะไรขนถา

เรา…………” เปนตน

  10) ใหเดกมความเชอมนในตนเอง  คอ  เมอเขาท�าอะไรแลวพยายามชมเชยผล

งาน อยาพยายามต�าหนอยเสมอๆ

  11)  เนนใหความสนกสนานในกระบวนการท�างาน/สรางความคด  มากกวา

ผลลพธหรอคณภาพของงานทออกมา

20จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

  12) ใหจดนทรรศการ หรอผลงานทเดกท�า

การสงเสรมและฝกใหเดกพฒนาดานความคด (รเรม) สรางสรรค

  1) สนใจค�าถาม  และความคดแปลกๆ  ของนกเรยน  ไมจ�ากดความคดเดก  ให

เดกมอสระในการแสดงความคดเหน การพด หรอการกระท�าตามจนตนาการทเขาม

  2) ตงค�าถามปลายเปด  และไมใชตอบไดแบบเดยว  คอมหลายค�าตอบแลวตอ

เหตผล

  3) ไมอคตกบผเรยนไมเกง ไมล�าเอยงกบลก (ศษย) ถงแมนจะไมเกง ไมสวย

ไมหลอ กควรใหความรกและความส�าคญเทาๆ กน

  4) ไมสรางบรรยากาศทเครงเครยด กดดน และควรยดหยนกบค�าตอบทได

  5) ใหนกเรยนไดคดวเคราะห คนหา และพสจนขอสงสยตางๆ  

  6) มเทคนคตงค�าถามใหเดกคด เชน ท�าไม เพราะอะไร ถาเปน…….จะเกด

อะไรขน และอยางไร เปนตน

  7) กระตอรอรน และสนใจสงททาทายความคด

ส�าหรบอปสรรคตอความคดสรางสรรคจนตนาการ ไดแก บคคลทมลกษณะตอไปน

    - ภาระมาก, ปญหามาก

    - มจดมงหมายทมขอขดแยง

    - ไมมเวลาพกผอน, ไมมเวลาใหคด

    - กลวถกวจารณ (Criticism)

    - ขาดความเชอมน วาตนเองมความสามารถ

    - ภาวะของจตใจ (จากประสบการณทผานมา) การมองตนเองใน

แงลบ

    - กฏทเขมงวด ถกจบผดตลอด

    - ความเครยด ความวตกกงวลวาจะท�าไดไมด และท�าผด

    - ความเคยชนตอการใชชวตประจ�าวน ทไมคอยเกดความคดใหม ๆ

    - ความเชอในบางอยาง

    - ความเชอมนตนเองสง ไมฟงใคร

21ความจ�าและการเกบขอมลในสมอง

    - ความกลวในการแสดงออก หรอการตดสนใจ กลวโดนดา 

กลวผดพลาด

    - การถกจ�ากดความคดและการกระท�า เชน ถามไมได โตเถยง

ไมไดกบผใหญ

    - ถกควบคมมากไป

  นอกจากการสอนเพอสงเสรมความคดสรางสรรคแลว  การสอนใหคดแบบม

วจารณญาณ คดอยางรอบคอบ  พจารณา  ไตรตรองผลด-ผลเสย  ขอเทจจรง  ตองใช

เหตผลในการคด  คดอยางมเหตผล  โดยมการน�าขอมลทไดรบตองถกตอง  เชอถอได 

เพยงพอ และชดเจน เพอประกอบการคด ชงน�าหนกผลดและผลเสยระยะสนและระยะ

ยาวตอไป  ถอวามความส�าคญมากในยค  IT  เพราะโลกปจจบนมการเชอมโยงขอมล

ขาวสารทรวดเรว  มขาวสารทเปนจรงและเทจ  ดงนนการสอนใหคดแบบมวจารณญาณ

จงมความจ�าเปน ซงสามารถฝกฝนไดดงน  

    - ฝกคดเกยวกบรายละเอยดขององคประกอบกจกรรม สงของ 

สถานท เหตการณ

    - ฝกแยกแยะหาเหตผลองคประกอบทท�าใหกจกรรม แผนการ 

เปาหมาย วตถประสงคทท�าใหลมเหลว

    - ฝกแยกความคดเหนทแตกตาง หรอคลายกน

    - ฝกแยกแยะขอมลจากสอมวลชน  (ขาวสาร)  แตละแหงวาแตกตาง 

หรอเหมอนกนอยางไร และคดถงความเปนไปไดแคไหน เทจจรงอยางไร

    - แยกแยะขอคดเหนในเชงท�าลายหรอสรางสรรค

    - ฝกแยกขอด ขอเสยของกจกรรม สงของ บคคล เหตการณ

    - ฝกแยกแยะสาเหตของปญหา/เหตการณ/ปรากฏการณ/กจกรรม  

และแนวทางแกไข

    - ฝกตงสมมตฐานหรอความเปนไปไดทตนตงขน และตดตามตรวจ 

สอบดวาเปนไปไดแคไหน สาเหตทไมเปนไปตามนนเพราะอะไร 

    - ฝกคาดการณ เหตการณทจะเกดขน

    - ฝกจดล�าดบความส�าคญของเหตการณ บคคล สถานท สงของ

22จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

    - ฝกสรปประเดนการสนทนา การอภปราย การเสนอขอคดเหน

    - ขอมลทวเคราะหและจดหมวดหมไว

    - ฝกอธบายความหมายจากขอมลตางๆ

    - ฝกใชเหตผลประกอบทกๆ ความคด การตดสนใจ ขอสรป 

การกระท�า ฝกเสนอขอมลในรปภาพ และแผนภม

    -  ฝกมองหาขอล�าเอยงของบคคล และตนเองในเรองตางๆ

    - ฝกหาขอมลจากแหลงขอมลทเชอถอได

    - ฝกตความเหตการณ เรองราว และการกระท�าตางๆ                 

  เพราะฉะนน เราจะตองมวจารณญาณ  (การไตรตรอง)  ในการเลอกรบขอมล

ขาวสารหรอสงตางๆ  ทผานเขามาในรปและแบบตางๆ  กน  ผทมลกษณะนกคดอยางม

วจารณญาณจะตองเปนคนใจกวาง มองไปขางหนา เปลยนแปลงความคดงายเมอมหลก

ฐาน มองหาทางเลอก คนหาเหตผล รถงปญหา  เลอกรบขอมลจากแหลงทเชอถอได  ไม

หลงประเดน  ไวตอความรสกนกคดของผอน และมองสถานการณโดยรวมเปน และเมอ

เราผานการคดแบบมวจารณญาณแลว  สดทายของความคดทส�าคญคอ  การสอนใหคด

แกปญหา 

  การคดแกปญหา เปนการคดพจารณาไตรตรองหาสาเหตของปญหา ซงบางคน

กแกไขไดถกตองเพราะมขอมล  เหตผลประกอบใหเหนชองทางของทางแกปญหา  บาง

คนกลองผด ลองถก ซงอาจจะไมสามารถแกปญหาได ซงมขนตอนฝกคดดงน

    - ยอมรบวาอะไรคอปญหา

    - หาสาเหตของปญหา  โดยอาจจะระดมความเหนหรอของตนเองคน

เดยว

    - การวางแผนแกไขปญหา  โดยรวบรวมขอมลตางๆ  แลวเลอก

แนวทางในการแกไข

    - พจารณาความเปนไปไดในการแกปญหาโดยวธตางๆ  กน  ขอด  ขอ

เสย แลวเลอกวาแนวทางใดเปนทางออกทดทสด

  สงส�าคญของแนวทางการสอนใหคดแกปญหานน ถาจะใหไดผลดตองฝกฝนตง

แตเดกๆ โดยกระตนการท�างานของสมองจากประสบการณทเกดขนในชวตจรง โดยใหม

23ความจ�าและการเกบขอมลในสมอง

ทกษะในการแกปญหางายๆ ของตนเอง และคอยๆ สรางประสบการณทมากขน นนคอ

การทใหเดกไดเลน  ไดท�ากจกรรม  ไดท�างานชวยเหลอตวเองตามวย  เมอเขาประสบ

ปญหาในขณะทเลนหรอท�างานเขากสามารถคดแกไขปญหาเองขณะทประสบอย  ถา

หากแกปญหาไมไดเขากตองปรกษาผใหญซงจะคอยสอนและแนะน�าแนวทางทเหมาะ

สมให  จงจะไดผลในการคดแกปญหาทเปนไปตามวย  แตถามาสอนกบเดกโตแลวจะได

ผลทยากกวา 

  ส�าหรบการสอนใหคดแกปญหาควรประกอบดวยขนตอนตางๆ ไดแก

    1 ศกษาและรสภาพปญหา

    2 รวบรวมหาสาเหตจากการวเคราะห คนควา ฟงความคดเหนของผอน

    3 หาทางแกไขของสาเหต/วเคราะหสาเหต

    4 เปรยบเทยบขอด ขอเสยในแนวทางนนๆ แลวสรปสวนทดทสด

    (เหมอนอรยสจ 4 คอ ทกข, สมทย (สาเหตแหงทกข), นโรจน (ทางดบ

ทกข), มรรค (ผลลพธ)

สรป

  จากทกลาวมาขางตน  เราสามารถท�าใหเดกจดจ�าความรตางๆ  ไดดวย  “การ

ลงมอท�าหรอฝกปฏบต”  เพราะเดกจะไดรบประสบการณตรงจากการเรยนรนน  ซง

สอดคลองกบท กมลพรรณ ชวพนธศร กลาวไววา (1) การเรยนรทเกดการอาน จะท�าให

เราจดจ�าได 10% (2) การเรยนรทเกดจากการไดยน จะท�าใหเราจดจ�าได 20% (3) การ

เรยนรทเกดจากการไดเหน  จะท�าใหเราจดจ�าได  30%  (4)  การเรยนรทเกดจากการได

เหนและไดยน  จะท�าใหเราจดจ�าได  50%  (5)  การเรยนรทเกดจากการไดถกเถยงแสดง

ความเหน จะท�าใหเราจดจ�าได 70% (6) การเรยนรทเกดจากการไดสมผสดวยตนเอง จะ

ท�าใหเราจดจ�าได  80%    และ  (7)  การเรยนรทเกดจากการไดสอนคนอน  จะท�าใหเรา

จดจ�าได 90% 

  โดยมวธการตางๆ ทจะใหเดกเกดการลงมอท�าหรอปฏบตสรปไดดงน

  1 การตงค�าถามปลายเปด หรอใหเดกตงค�าถาม หรอก�าหนดค�าตอบ

  2 การสรปใจความส�าคญ ซงแสดงใหเหนถงความสามารถของการคดซบซอนได

24จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

  3 การแสดงบทบาทตวละครในเรองทเรยน (ใชไดบางวชา) เชน ประวตศาสตร 

เปนตน

  4 การถกเถยงกน

  5 การใชค�ายอ หรอตวยอจากหลายๆ ค�าน�าหนา เชน SWU เปนตน

  6 การถอดค�าใหงาย จากค�าพดของผเขยนมาเปนภาษาเดกๆ 

  7 การผลดกนเปนคร กลาวคอ ผลดกนสอนหรอใหวเคราะห สงเคราะหขอมล 

เมอเปลยนหวขอทสอน  กจะเปลยนกลมกน  หรอเปลยนทนงกนท�าใหมความหลาก

หลาย สนกสนาน หรอเปลยนสกระดาษ การจดโตะเรยนเปนรปแบบตางๆ ทหลาก

หลายและพอใจของแตละคน 

  8 การใชดนตร การเตนร�า กฬา รป เสยง เกมส ชวยในการรเรยนร เชน ปรบ

มอ กระโดดเมอตอบค�าถามได การท�าใหมการเคลอนไหวของรางกายขณะเรยนจะท�าให

สนกและจดจ�าไดงายขน การใสเสยงดนตร (ท�านองเพลง) ในโคลง กลอน ภาษต บทสวด

มนต ลวนท�าใหจดจ�าไดงายขน

  9  การท�าใหสงแวดลอมในหองเรยนมความสข  เชน  การฉลองกนหลงเรยนจบ

แตละเรอง หรอการตกแตงหองเรยนหลงเปดภาคเรยนใหม 

  10 การใช Mind mapping หรอ Webbing เชน การแสดงความคดหลก และ

รายละเอยดปลกยอย  วธนจะท�าใหเกดการสรปรวบยอด  และเขาถงความจ�าไดดทสด 

โดยท�าการเขยนความคด หรอหวขอทกลางแผนกระดาษ แลวลากโยงเสนสตางๆ กน ไป

ทแตละรายละเอยด  โดยใชค�านอยทสดเทาทจะท�าได  อาจวาดรปหรอสญลกษณเพอ

แสดงค�าอธบาย

25ความจ�าและการเกบขอมลในสมอง

เอกสารอางอง

กมลพรรณ ชวพนธศร. (มปป.). สมองกบการเรยนร. กรงเทพฯ: บรษท พรการพมพ  

    จ�ากด. 

กรมอนามย. ทมา: http://icoh.anamai.moph.go.th/booksonline/lesson2.php  

  สบคนวนท 1 มถนายน   2556.

ภาพหนาทของสมองซกซายและขวา. ทมา:  

  http://www.google.co.th/imgres?imgurl=http://www.ovabizz.com/ 

  NovaAce/Physical/imges/right-left-brain.jpg&imgrefurl=

  http://  www.novabizz.com/NovaAce/Brain.htm&h=347&w=

  400&sz=22&tbnid=vmBZPZK3O7NPWM:&tbnh=87&tbn     

  w=100&prev=/search%3Fq%3D%25E0%25B8%25AA%25E

  0%25B8%25A1%25E0%25B8%25AD%25E0%25B8%2587%26tbm 

  %3Disch%26tbo%3Du&zoom=1&q=%E0%B8%AA%E0%B8%A1

  %E0%B8%AD%E0%B8%87&usg=__4UXKyY0gzEMPvXYJElrKX_

  3j3M0=&docid=uEJgZ39YeuTcmM&sa=X&ei=HJ29UYqWGcGXrg

  fLhIEw&sqi=2&ved=0CD4Q9QEwBA&dur=774 สบคนวนท 1 มถนายน  

  2556.

สมาคมเครอขายผปกครองแหงชาต. ทมา: 

  http://www.parent-youth.net/index.php?lay=show&ac=art

  cle&Id=538688998&Ntype=5 สบคนวนท 1 มถนายน 2556.

26จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

Jacobs, B., Schall, M., & Scheibel, A. B. (1993). A quantitative dendritic  

  analysis of Wernicke’s area in humans. II. Gender, 

  Hemispheric, and Environmental Factors. The Journal of Com 

  parative Neurology, 327, 97-111. Abstract PDF.

James E. Black & William T. Greenough.  (1997). How to Build a Brain:   

  Multiple Memory Systems Have Evolved and Only Some of  

  Them Are Constructivist. Behavioral and Brain Sciences 20 (4):  

  558-559.

Jensen, E. (2012).  Mediating social change: irony, hybridity and 

  corporate censorship’ in Culture and Social Change: 

  Transforming society through the power of ideas. USA:    

  Information Age Publishers.

บทท 3พฒนาการของเดก

การพฒนาของสมองมนษยตงแตแรกเกดจนถงวยรน มการแบงโดย Jean

Piagetโดยแยกเปน4ระดบดงน

1. วย 0-2 ป ระยะนเดกจะพฒนากลามเนอมดใหญ และการมองเหน

เรยนรเฉพาะสงทเปนรปธรรม โดยสมผสและมปฏกรยาตอสงแวดลอม แกปญหาแบบ

ลองผดลองถก

2.วย2-7ปพฒนาการดานภาษาแตยงไมสามารถคดเปนนามธรรมได

ตองเปนรปธรรมทชดเจน เชน เรยนรธรรมชาต วตถ มความคดรวบยอดและมเหตผล

บาง

3.วย7-11ปสามารถเรยนรเกยวกบความคดรวบยอดมากขนสามารถ

แกไขปญหาตางๆ ไดบาง และเรยนรผานการกระท�า มเหตผล สามารถคดกลบไปกลบ

มาได มองสงตางๆ ไดหลายแงหลายมมมากขน และสามารถแบงแยกหมวดหมไดมาก

ขน

4.วย11-15ปลกษณะมความคดเหมอนผใหญคดซบซอนขนมความคด

แบบมวจารณญาณไตรตรองสามารถเขาใจสงทเปนนามธรรมไดดขนสามารถใชเหตผล

มาอธบายและแกปญหาตดสนใจและมองความสมพนธของสงตางๆได

สอดคลองกบในการสมมนาทางวชาการทWhitehouseเมอวนท17เมษายน

พ.ศ.2541 ได สรปผลการว จยเกยวกบสมองและรวบรวมความร ต างๆ ใน

“การอบรมเลยงดเดก” ไวเพอบรการใหแกประชาชนในเวปไซส http://www.nncc.

org เพอใหประชาชนอเมรกามความรในการพฒนาเดกใหถกทาง มรายละเอยด “ชวง

วย3-11ป”ดงน

28จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

การพฒนาของเดกวย 3 ป

ชวงวย3ปเปนวยทเดกจะชางสงสยเตมไปดวยค�าถามการเฝาดสงเกตและ

เลยนแบบและยงอยกบการส�ารวจโลกใบนอยๆ(บาน)ของพวกเดกๆ

ในวยนเดกจะสนใจเกยวกบการฝกทกษะอยางมาก เชน จะเลนไมลนหรอปน

จกรยานสามลอหรอกจกรรมอนๆทเขาชอบไดโดยไมรจกเบอในขณะเดยวกนเดกวยน

จะจ�าเรองราวในอดตไดนอยมาก และยงไมเขาใจค�าวา “เมอวานน” หรอ “พรงน”

เหมอนทผใหญเขาใจ เดกวยนจะชอบท�ากจกรรมซ�าๆ หรออาจจะไมท�ากได เชน

กจกรรมการตอภาพใหญจากชนสวนยอยๆรวมกนเปนตนและในชวงวย3ขวบนเปน

ชวงทส�าคญทจะท�าใหทราบถงความเปลยนแปลงและความตอเนองทเกดขนในชวงเวลา

ถดไป

การพฒนาดานสตปญญาของวย 3 ป ไดแก

1พดประโยคสมบรณไดโดยใชค�า 3-5 ค�า เชน คณแมก�าลงดมน�าผลไม

หรอมสนขตวใหญหนงตวเปนตน

2สามารถฟงนทานหรอเรองราวในหนงสอสนๆไดอยางตงใจ

3ชอบฟงนทานชวงท�านองงายๆซ�าๆบอยๆทใชค�าเดม

4สามารถทจะเลานทานจากรปหรอหนงสองายๆได

ภาพพฒนาการในวย 1-5 ป

29พฒนาการของเดก

5ตอลกบลอกได5-7บลอก

6สนกสนานกบการเลนปนดน

7สามารถตอภาพดวยชนสวน6ชน

8วาดวงกลมและสเหลยมจตรสได

9จบคภาพได

10เขาใจสพนๆไดเชนสแดงสน�าเงนสเหลองสเขยว

11สามารถนบสงของได2-3สง

12สามารถแกปญหาไดเองถาเดกตองการในเรองงายๆ

13สนใจเรองความเหมอน-ความตาง

14สามารถแยกแยะจบคและเรยกสได

15สามารถบอกอายตนเองได

การพฒนาดานรางกายของวย 3 ป ไดแก

1 สามารถใสรองเทาไดดวยตนเอง แตยงไมสามารถผกเชอกรองเทาดวย

ตนเองได

2 แตงตวไดโดยผใหญใหความชวยเหลอบาง ในกรณเชน การตดกระดม

การรดซป

3กนขาวเองไดแตอาจหกเลอะเทอะบาง

4กระโดดขาเดยวได

5ขจกรยานสามลอได

6เดนเปนเสนตรงได

7สามารถยนทรงตวและกระโดดขาเดยวได

8กระโดดขามสงกดขวางสง6นวได

9สามารถใชชอนสอมและทาเนยได

10สามารถแปลงฟนลางมอและดมน�าดวยตนเองได

30จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

การพฒนาดานอารมณและสงคม ไดแก

1ยอมรบค�าแนะน�าและท�าตามค�าสงงายๆ

2ชอบชวยเหลอท�างานบาน

3ชางสงเกตและชอบเฝาด

4 ชอบเลนกบเดกคนอนเปนระยะเวลาสนๆ แตยงคงไมรจกการแบงปน

หรอเลนรวมกน

แนวคดส�าหรบผเลยงดเดก ไดแก

1เรองการใชหองน�ากลาวคอในเดกหลายคนโดยเฉพาะเดกผชายไมม

ความพรอมเรองการใชหองน�าดวยตนเองจนกระทงอายมากกวา 3 ป บางครงอาจม

อบตเหตดงนนผปกครองควรใจเยนหลกเลยงการท�าใหเดกอาย

2 ฝกพฒนาการท�างานประสานกนระหวางการใชมอและตา โดยใชเชอก

ลอดผานกระดมเมดใหญหรอลกปดเกาๆ

3 เลนลกบอล สอนใหเดกรจกขวางลกบอล จบ และเตะลกบอลขนาด

ตางๆ

4 สอนใหเดกรจกกระโดดเหมอนกระตาย เดนปลายเทาเหมอนนก และ

เดนอยางเปดเลอยเหมอนงและวงเหมอนกวาง

5สนทนากบเดกบอยๆโดยใชประโยคสนๆถามค�าถามและฟง

6 ชวยเพมค�าหรอขอความในประโยคพดของเดก เชน “ใชแลว นนคอ

ดอกไม...ดอกไมทสงสแดงและกลนหอม”

7สอนเดกใหรจกและจ�าชอ-นามสกลของตนเองใหได

8จดหาหนงสอใหเดกไดอานและอานเลมเดมใหเดกฟงหลายๆครงอาน

บทโคลงกลอนเปนชวงจงหวะท�านองสงเสรมใหเดกฟงเรองเดมซ�าๆและคยกนในแงคด

ตางๆ เนนคตธรรม และเหตการณตางๆ อานชอเรองและชจดค�าส�าคญๆ ในหนานนๆ

รวมทงเครองหมายหรอสญลกษณตางๆเชนเครองหมายจารจรเปนตน

31พฒนาการของเดก

9 สงเสรมการอาน การเขยน โดยใหผปกครองมสวนรวม จดเตรยม

กระดาษสมดจดบนทกเลกๆและปากกาไวเขยน

10ฝกนบสงของเชนคกกถวยผากนเปอนหรอตกตาถาเปนไปไดควร

ใหมการใชมาตรวดและนบ โดยการใหเดกไดมโอกาสชวยในการใชมาตรวดและนบไป

พรอมๆกนกบผปกครอง

11ฝกอธบายวาเกดขนไดอยางไรและท�าไมโดยใชหนงสออางองชวยให

เดกท�าการทดลองวทยาศาสตรแบบงายๆ เชน ความนาสนใจของแมเหลก น�าทถกแช

แขงการปลกตนไมเปนตน

12 จดเตรยมชดของเลน คยถงความเหมอนหรอความตาง เชน อธบาย

ล�าดบขนตอนการท�าอาหาร ใหเดกท�าการทดลองดวยกอกน�า เครองมอสวทปดเปดไฟ

ลกปดประตกลอนประต

13 รองเพลงงายๆ ดวยเครองมองายๆ เชน ตดแปลงกลองใหเปนกลอง

การเตนร�าท�าเพลงโดยอาศยการเคลอนไหวของรางกาย การเลนเกมสตางๆ เชน รๆ

ขาวสารอมอญซอนผาเปนตน

14 ศลปะซงเปดโอกาสใหเดกไดแสดงออกอยางเตมท โดยขอใหหลก

เลยงการพดวา“อะไร”ในขณะทเดกก�าลงวาดเดก3ปอาจจะยงไมรหรอไมสนใจแต

ขอใหเขาไดสนกกบกระบวนการวาดอยางงายๆกถอวาบบรรลผล

15วาดหนาคนบนถงเทาเกาๆและแสดงใหเดกรถงการเลนหนมอ

16พดถงสตวเลขและรปรางในการสนทนาทกวนเชนเราตองการไข

1ฟองนน”รถสแดงเนยอยในกลองสเหลยมเลกๆเปนตน

17 ขอใหเดกๆ ไดชวยงานบาน เชน เกบถงเทาในลนชก รดน�าตนไม

เปนตน

การพฒนาของเดกวย 4 ป

เดกวย4ปจะเปนเดกวยทใชพลงงานไปกบการเลนเลนและเลนเปนวย

ทมจนตนาการไมมความอดทนและชอบท�าตนเปนตวตลกชวนหวภาษาของเดกวย4

ปนจะพดจาเลนค�าใชเสยงดงตะโกนและหวเราะเฮฮา

32จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

เดกวยนจะมจนตนาการทยงใหญกวาความเปนจรงซงมกจะปฏเสธความ

จรงและมกจะถกท�าใหเชอ และการพดจาโออวดเกนจรงถอเปนเรองปกตของเดกวยน

เดกวยนจะรสกดถาไดแสดงออกในสงทตนตองการ แสดงใหเหนถงความเชอมนใน

ตนเองและเตมใจทจะลองของใหม ผจญภยในสงแปลกใหม เดกจะชอบแขงวงขนลง

บนไดหรอวงตามมมหองขจกรยานผปกครองหรอครยงคงตองเฝาดแลเขาอยางใกลชด

เพราะเขายงไมรถงภยอนตรายของตนเองไดอยางถกตอง การออกแรงมากเกนไป การ

วงเรวอยางไมคดชวตอาจท�าใหประสบอบตเหตได

การพฒนาดานสตปญญา ไดแก

1สามารถเรยงล�าดบสงของจากใหญไปเลกได

2สามารถจดจ�าตวอกษรทไดเรยนและสามารถเขยนชอตนเองได

3จ�าค�าในหนงสองายๆไดหรอเครองหมายงายๆ

4เขาใจความหมายของค�าตางๆเชนสงทสดใหญทสดเทากนมากกวา

บนลางในใตและเหนอเปนตน

5นบสงของ1-7อยางไดดวยเสยงดงแตบางครงอาจไมเรยงตวเลขกน

6 เขาใจล�าดบกอน-หลง ทเกดขนในแตละวน เชน อาหารเชาตองกอน

อาหารกลางวนอาหารกลางวนตองกอนอาหารเยนเปนตน

7สามารถรชอทอยเบอรโทรศพทถาไดรบการสอน

8ถามและตอบค�าถามเกยวกบใครอะไรทไหนเมอไรท�าไม

9รจกส6-8สและรปทรง3ประเภท

10สามารถท�าตามค�าสงทไมเกยวของกนได2ค�าสงเชนเอานมวางบน

โตะและไปใสเสอกนฝนเปนตน

11มความเขาใจพนฐานของหลกการทสมพนธกบตวเลขขนาดน�าหนก

สระยะทางต�าแหนงและเวลา

12เขาใจเรองราวในอดตทผานไปไมนานเชนเขาใจวามอะไรเกดขนเมอ

วานนแตยงไมเขาใจปฏทนเปนตน

33พฒนาการของเดก

การพฒนาดานรางกาย ไดแก

1 แตงตวไดเอง แตตองไดรบความชวยเหลอบางนดหนอย เชน ชวยผก

เชอกรองเทาเปนตน

2ทานอาหารแปรงฟนหวผมลางตวแตงตวดวยตนเองได

3วงกระโดดขามสงกดขวางไดคลอง

4ตอบลอกไดมากกวา10บลอก

5ปนแปงเปนรปสงของไดและรปสตวไดในบางครง

6รอยลกปดเมดเลกได

การพฒนาดานอารมณและสงคม ไดแก

1เดกวยนสวนใหญจะรจการรอควและแบงปนบางทกยงคงเปนคนเจาก

เจาการ

2สวนใหญเดกจะเขาใจและเชอฟงกฏเกณฑงายๆ

3เปลยนกฏเกณฑการเลนเกมสตามทเขาตองการ

4มกใชค�าถามวาท�าไม

5คยโออวดและชอบการแสดงออกแสดงความเปนเจาของ

6มความกลวความมดกลวผปศาจ

7เรมมความเขาใจถงอนตรายในทกครงทเดกมความกลวสดขด

8มความยากล�าบากในการแยกแยะในเรองทสรางขน (makebelieve)

หรอสงทเปนขอเทจจรง(reality)

9บางครงจะพดโกหกเพอปกปองตนเองและเพอนโดยไมมความเขาใจทแท

จรงในสงทท�าลงไปแตมกเกดจากจนตนาการของเดกทเกดขนและพาไปสการพดโกหก

10 สวนใหญจะแสดงอาการโกรธดวยค�าพดมากกวาการแสดงออกทาง

รางกายคอรองไห

11ยงคงระเบดอารมณบดออกมามากกวาการเกบกดภายใน

12สนกสนานกบการสมมตตวละครไปตามจนตนาการกบการเลนกบเพอน

13สนกสนานกบการเลนบทละครตางๆ

34จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

แนวคดส�าหรบผเลยงดเดก ไดแก

1 อานหนงสอดงๆ และหลอกลอเดกใหรจกดหนงสอของเขาเอง สราง

ทางเลอกการเรยนรการอานเชนจากการอานใบโฆษนาตางๆหรอปายชอตางๆเปนตน

2 พดถงท�านองจงหวะงายๆ พรอมๆ กบการใชนวมอไปดวยกน หรอ

หลอกลอใหเดกวย4ปเรยนรและเลานทานใหเดกวยออนกวาฟง

3 เบนความสนใจไปทการเรยนและการใชค�า จดหากระดาษและสมด

บนทกเพอเขยน พมพอกษร หรอตวเลขบนงานศลปะ และใหเดกใชสญลกษณ เชน

รปภาพหรอค�าอธบายสนๆถงสงนนๆ

4 จดเตรยมงานศลปะใหหลากหลาย เชน การสรางเรองราวจากรปภาพ

ในวารสาร หรอนตยสารตางๆ สงเสรมใหเดกท�าการทดลองจากสอใหมๆ เชน หลอด

เสนดายสอนใหเดกเรยนรถงการผสมสตางๆและระบายส

5 ใหความส�าคญกบการสอนตวเลขและระยะหาง การเรยงล�าดบการนบ

จากสงของทเหนไดเชนเรองเงนถงเทากอนหนใบไมเปนตนการรถงระยะหางเชน

ขางบนขางในขางหลงขางๆกอนหลงใหญกวาไกลกวาเปนตน

6สอนใหเดกรวธการใชโทรศพท

7เดกวย4ปมความตองการอยางแรงกลาและรสกถงความส�าคญและ

คณคา ดงนนการพดชมเชยเมอเดกท�าไดส�าเรจ และใหโอกาสแสดงออกถงความคด

อสระและเปนตวของตวเองจงส�าคญ

8 สอนใหเดกรจกสงเกตจดเดนรอบๆ ละแวกบานตนเอง เพอสามารถร

ทางไปหาเพอนบานได

9สงเสรมใหเกดพฒนาการทางดานรางกายการเลนตามหวหนาหรอผน�า

การเดนเลยนแบบสตวตางๆการเลนในทรมอยางทาทายเชนการคลานการปนการ

กระโดดเหมอนกบการทรงตวการวงขามกอนหนการเดนโดยมของวางบนศรษะเปนตน

10ใหเดกเรยนรถงชวตความเปนอยเชนใหเดกชวยสรางทใหอาหารของ

สตวเลยงในบาน หรอใหบนทกชนดของนกทพบเหน เพอสามารถแยกแยะประเภทได

เปนตน

35พฒนาการของเดก

11 ใหเดกชวยผปกครองวางแผนการปลกตนไมในสวน เดกจะรกการ

รดน�าตนไมทกวนและจะสนกกบการสงเกตและวดผลการเจรญเตบโตของตนไม

12 รจกแยกแยะความแตกตางของขนบธรรมเนยมทตางกน เชน จาก

ตกตา หนมอ รปภาพ และหนงสอ สงเสรมเรองวฒนธรรม โดยใหเดกเรยนรจาก

ครอบครวเพลงขอมลขาวสารจากการจดงานเฉลมฉลองตางๆเปนตน

13 จดการแสดงละคร เกยวกบเรองราวตางๆ เชน รานขายของช�า ราน

พซซางานเลยงวนเกดและการดบไฟเปนตน

การพฒนาของเดกวย 5 ป

เดกวย 5 ปนเปนวยทราเรง แจมใส ใชพลงงานไปกบการเลน และ

กระตอรอรนชอบวางแผนและคยกนวาใครจะเปนคนท�าอะไรเดกวยนจะสนใจการเลน

ละครกบเดกคนอนๆมอารมณออนไหวเกยวกบความตองการและความรสกของคนอน

รอบๆตวเขารจกการรอคอยและการแบงปนใหคนอนและ“เพอนทดทสด”จะมความ

หมายตอเขามากในวยน

สวนใหญเดกวย 5 ป ก�าลงจะเขาอนบาล เขาจะมความรสกอยากกลบ

บานหลงเลกเรยนมาพกผอน และเลนในสงทเขาอยากเลน โดยไมตองมใครบอกใหท�า

อยางน หรอตองท�าตามกลมเพอนใหทน ในชวงปลายของการเรยนอนบาลจงตองจด

เวลาใหสมดลระหวางการเลน กจกรรม และการพกผอนตลอดเวลาทงวนระหวางอย

โรงเรยน เมอเดกกลบบานอาจเหนอย พดมาก หวหรออยากเลาประสบการณทงวนท

เจอมาผปกครองควรเปนผรบฟงทด

การพฒนาดานสตปญญา ไดแก

1เดกวยนสามารถใช5-8ค�าในการสรางประโยค

2ชอบเถยงและใชเหตผลเชนใชค�าวา“เพราะวา”

3รจกแมสหลกๆเชนแดงเหลองน�าเงนเขยวสม

4สามารถจ�าทอยและเบอรโทรศพท

36จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

5เขาใจเรองราวรการเรมตนตอนกลางเรองและตอนจบ

6สามารถจ�าเรองราวและเลาได

7มความคดสรางสรรคและเลาเรองได

8เขาใจหนงสอทอานจากซายไปขวาจากบนลงลาง

9วาดรปสตวคนและสงของได

10เขาใจและแสดงความเปรยบเทยบไดเชนใหญกวาเปนตน

11สามารถจดเรยงสงของตามขนาด

12บอกตวอกษรและตวเลขได2-3ตว

13เขาใจความหมายของมากกวานอยกวาเทากบ

14นบสงของได10อยาง

15จ�าหมวดหมไดเชนกลมของสตวเปนตน

16เขาใจกอนหลงขางบนขางลาง

17 มความคดดานการวางแผน เชน การวาดอยางมแบบแผน การเลน

ละครสมมตเปนตน

18สามารถเขาใจถงเวลาเมอวานนวนนพรงน

การพฒนาดานรางกาย เชน

1สามารถแตงตวไดโดยไดรบความชวยเหลอเพยงเลกนอย

2ขจกรยานสามลอดวยความช�านาญมากขนอาจจะขจกรยานสองลอได

3ยนกระตายขาเดยวไดนาน5-10นาท

4ใชชอนและสอมไดด

5ใชกรรไกรตดเสนตรงได

6เรมถนดซายหรอขวา

7กระโดดขามสงกดขวางเตยๆได

8วงเหยาะๆและวงบนปลายเทาไดและวงขามสนๆได

9กระโดดเชอกได

37พฒนาการของเดก

10 มทกษะการประสานงานของอวยวะตางๆ ในรางกายไดซบซอนขน

เชนเลนสเกตการขจกรยานสองลอเปนตน

11สามารถผกเชอกรองเทาได

12อาจจะสามารถคดลอกรปแบบและรปรางงายๆได

การพฒนาดานอารมณและสงคม ไดแก

1คดคนเกมสทกฏงายๆ

2รวบรวมเดกและของเลนเพอเลนละครสมมต

3บางครงยงคงสบสนระหวางเรองปรงแตงกบเรองจรง

4บางครงจะกลวเสยงดงความมดสตวและคนบางคน

5รอคอยควและรจกแบงปนไดในบางเวลา

6ชอบเลนเฉพาะกบเพอนสนทเทานน

7ชอบตดสนใจเอง

8 มความออนไหวตอการรบรความรสกของเพอน เมอเหนเขาโกรธหรอ

เสยใจ

9ชอบเลนกบเพอน2-3คนในเวลาเดยวกนอาจไมพอใจเวลามคนอนจะ

เขามาเลนเพม

10เรมมความเขาใจพนฐานเกยวกบความถกตองและความผด

11เลนไดอยางอสระโดยไมตองอยในความดแลของพเลยงตลอดเวลา

12สนกสนานกบการเกบสะสม

แนวคดส�าหรบผเลยงดเดก ไดแก

1 สงเสรมเรองการประสานงานระหวางอวยวะตางๆ ของรางกายให

ท�างานดขน โดยเลนเกมสและท�าทาทางตามผน�า เชน การกระโดดโลดเตน กระโดด

เชอกการวงเหยาะการรองเพลงสอนการเตนร�าพนบานการทรงตวบนขอนหรอทอน

ไมการปนตนไมการผกปมเชอกตางๆเปนตน

38จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

2สอนการเดนดวยกระสอบเดนสามขาเพอพฒนาดานการเคลอนไหว

3เลนเกมตบแผะ

4 ชวยใหเดกไดตดกระดาษเปนเสนตรงดวยกรรไกร เชน กระดาษท�า

ลกเตา

5 พฒนากลามเนอเลกๆ โดยฝกการใชมอรอยลกปดผานเชอก หรอเสน

ดาย

6เรยนรการแยกแยะชนสวนและรวมชนสวนตางๆเขาดวยกนเชนแกะ

เครองมอชางไมและนาฬกาทไมใชแลว

7แสดงใหเดกดถงการซอมของเลนและหนงสอ

8 สงเสรมการเลนละครเขากบการอานทกๆ วน ใชโทนเสยงตางๆ กน

และบคลกทตางกนขณะทอานหนงสอทเดกคนเคยแลวกควรพยายามใหเดกแสดงความ

เหนโดยใหเดกแตงเรองตอนจบดวยจนตนาการของเดกเอง

9ขอใหเดกวย5ปเลานทานใหเราฟงใหเขยนและตดไวทก�าแพงหรอต

เยน

10ถามโดยใชประโยคเชนถา....อะไรจะเกดขนเชนถาเรองหนนอยห

มวกแดงเปลยนจากหมาปาเปนกระตายแลวอะไรจะเกดขนเปนตนและเดกวยนจะยด

ตดกบกฏเกณฑโดยสามารถพฒนาเกมสตางๆตามกฏทมากขนและเปนพธกรรมทมาก

ขน

การพฒนาของเดกวย 6-8 ป

เดกอาย6,7,และ8ปจะมพฒนาการทส�าคญในวยชวง6ปแรกของ

ชวต และพรอมทจะเตบโตและเรยนรตอไปในโรงเรยนประถมน จะเปนกจกรรมทเกด

ขนในชวตจรงการสมมตการปรงแตงจะมบางในการเรยนการสอนเดกวยประถมตนน

ตองการทจะท�าอะไรจรงๆถายรปจรงและเกบสะสมสงทเกดขนจรง

เดกวยนจะมสมาธยาวขน และดเหมอนวาเขาจะยดตดกบสงตางๆ จน

กระทงเรองนน หรอเหตการณนนไดจบลง ชอบท�างานรวมกบเพอนและปฏบตตามกฏ

39พฒนาการของเดก

ของหองเรยนดงนนจงควรสงเสรมไดแก

-สงเสรมเดกใหอยากประสบความส�าเรจโดยเสนอโอกาสใหเดกสราง

รปแบบจ�าลองตางๆ การท�าอาหาร การแกะสลก การฝกปฏบตดานดนตร หรอการ

ท�างานไม

-สงเสรมเดกในเรองการเกบสะสมสงของตางๆโดยใหเขาไดท�ากลอง

พเศษหรอหนงสอพเศษส�าหรบเกบสงของทเดกตองการสะสม

-สงเสรมการอานและการเขยนโดยใหเดกคดเรองราวตางๆเชนรอง

เพลงเพอประกอบการแสดงหนมอ หรอการบนทกเหตการณตางๆ ในแตละวนลงใน

สมดบนทกเปนตน

- สงเสรมเดกใหมการส�ารวจโลกภายนอก เชน มการจดไปชม

พพธภณฑ การออกไปท�างานนอกสถานทตางๆ และในละแวกใกลๆ บานเพอนบาน

เปนตน

การพฒนาดานสตปญญา ไดแก

1สามารถเขยนหนงสอกลบหนากลบหลงได

2สนใจการอาน

3มความสามารถในการแกปญหาดขน

4สนใจเรองมายากลและสงมหศจรรย

5สามารถเรยนรถงความแตกตางระหวางซายและขวา

6เรมเขาใจวนและเวลาในแตละสปดาห

การพฒนาดานรางกาย ไดแก

1ทกษะการใชกรรไกรและเครองมอเลกๆดขน

2สามารถผกเชอกรองเทาได

3สามารถลอกแบบและรปรางไดตวหนงสอและตวเลขได

4สามารถเขยนชอได

40จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

การพฒนาดานอารมณและสงคม ไดแก

1เพอนเรมมบทบาททส�าคญขน

2เดกหญงสนใจเลนกบเดกหญงเดกชายสนใจเลนกบเดกชาย

3อาจมเพอนทดทสดและมศตร

4มความตองการท�าในสงดๆและท�าสงทถกตอง

5การถกวพากษวจารณและความลมเหลวเปนสงทเดกวยนไมยอมรบ

6 หากพฤตกรรม หรองานทโรงเรยนของเดกถกละเลย หรอถกเมนเดก

อาจจะเสยใจ

แนวคดส�าหรบผเลยงดเดก ไดแก

1ใหโอกาสส�าหรบการละเลนเชนการปาเปาการวงการกระโดดเชอก

เลนกายกรรมและเตนแอโรบคเปนตน

2ใหโอกาสในการพฒนาความเขาใจเกยวกบกฏเกณฑเชนการเลนเกมส

งายๆบนโตะเลนไพเลนโดมโนเปนตน

3ใหโอกาสเดกไดเลนเกมสทไมตองแขงขนเชนการตอจกซอรการปลก

ตนไมในสวนเปนตน

4ใหเดกเขยนการดขอบคณการดสขสนตวนเกดหรอค�าอวยพรตางๆ

5ใหโอกาสเดกไดจดเรยงจดกลมจบคการนบในสถานการณจรงเชน

การจดโตะเปนตน

6ชวยเดกเรยนรการสรางกฏเกณฑและการเลนเกมสงายๆในกลมเลกๆ

7 เพอใหเดกเขาใจและคยเคยค�าแสดงความรสก โดยใหค�าเหลานนเวลา

เดกมอาการอยางนนเกดขน เชน คร/ผปกครองเหนเธอ “เศรา” เมอเธอตองกลบบาน

คร/ผปกครองเหนเธอ“โกรธ”เพอนของเราเปนตน

8 สงเกตเวลาเดกเลนดวยกน สอนใหเดกรจก ขอรอง ไกลเกลย ตอรอง

และขอโทษ

9 ตงค�าถามอยางเครงขรม พดกบเดกวาอะไรจะเกดขนและท�าไม และ

ตองใหค�าตอบแกเดกเพอใหเขาเขาใจ

41พฒนาการของเดก

10 สรรหาค�าขอบคณ ชมเชยเดกเพอใหเดกเขาใจถงคณคาในสงทเขาท�า

จรงๆ เชน โอโห ....หนวางของเลนแบบนแหละเยยมเลยหรอหนชวยครไดจรงๆดวย

ขอบใจนะดกวาจะพดวาหนท�าไดดนะเปนตน

11จดเตรยมสถานทส�าหรบใหเดกอยตามล�าพงเชนกลองกระดาษขนาด

ใหญ(เหมอนหองจ�าลอง)เปนตน

12 เวลาทเดกกลวมากเราตองแสดงความมนใจใหเดกเหนวา สงเลวราย

ตางๆจะไมเกดขนกบพวกเขาอก

13ควรใหเดกเขาหองน�าดวยตนเองไดแลวและใหพวกเขาลางมอทกครง

หลงออกจากหองน�าโดยฝกใหเปนนสย

14 จงอดทนกบความไมเรยบรอยทเกดขนกบพวกเดกๆ ยอมเสยเวลา

มากมายในการเกบท�าความสะอาดใหเกบของเลนตางๆไวในทต�าๆ เพอเดกจะไดหยบ

เลนเองไดงาย

15 เดกจะสนใจในเรองตวเลขมากขน ปลอยใหเขานบเลข เชน ถวยน�า

ใบไมดนสอปลาหรอเพอนทขาดเรยนในหองเปนตน

16 ใหเดกสนกสนานกบความตลก ความไรสาระ อานเรองข�าขน การ

เลนค�าผวนท�านองเพลงตางๆจากหนงสอนตรสารTVและอนเตอรเนท

17ใหโอกาสเดกในการแสดงละครและความคดสรางสรรคตางๆสอนให

เดกรจกการเคลอนไหวรางกายในตวละครตางๆเชนเปนดอกไมหมะตกหนอนงแมว

หรอเสอผาทปลวไปตามสายลมเปนตน

การพฒนาของเดกวย 9-11 ป

เดกในวยนจะมพฒนาการดานความรสกของตนเองและตองการใหสงคม

ยอมรบในการทตนเองจะประสบความส�าเรจ เพอจะมความส�าคญมากขน มการใชรหส

ลบเฉพาะความหมายของค�าและการใชภาษาและรายละเอยดปลกยอยตางๆจะเปนสง

ส�าคญทท�าใหเกดความสนทสนมในกลมเพอนของตนไดดยงขน เพอนสนทมกเปนเพอน

เพศเดยวกนถงแมวากลมเดกวยนจะเรมใหความส�าคญกบเพศตรงขามมากขน

42จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

ผปกครอง/ครควรเตรยมใจส�าหรบเดกวยนเพราะบอยครงจะไมตองการ

การดแลเอาใจใสจากผใหญหรอพเลยง อยางไรกตามเดกวยนอาจถกละเลยและใหดแล

ตวเอง เดกจะรสกเหงา ไมมความสข และบางครงจะรสกตกใจกลว ซงเปนเหตทท�าให

เดกหนเขาหายาเสพตด เพราะฉะนนควรมเวลาใหเดกเมอเขาเรยกรองในทนทและตอง

เรยนรอปนสยของเพอนลกดวย เพอไมใหชกน�าไปในทางทผด เพราะเดกวยนจะเชอฟง

เพอนมากกวาพอแม

การพฒนาดานสตปญญา ไดแก

1สนใจอานหนงสอนยายวารสารและหนงสอแนะวธการตางๆ

2อาจสนใจในงานอดเรกและการเกบสะสม

3มกจะฝนเกยวกบสงทจะเกดในอนาคต

การพฒนาดานรางกาย ไดแก

1โดยทวไปเดกหญงจะมความเจรญเตบโตตามวยทางรางกายทเรวกวา

เดกชาย2ป

2เดกหญงจะเรมมประจ�าเดอน

การพฒนาดานอารมณและสงคม ไดแก

1พธกรรมกฏเกณฑ รหสลบภาษาเพยนทใชในกลม เปนเรองธรรมดา

ส�าหรบเดกวยน

2การระเบดความโกรธออกมามนอยลง

3เหนความส�าคญเลกนอยหรอปฏเสธการใชอ�านาจของผใหญ

แนวคดส�าหรบผเลยงดเดก ไดแก

1 ใหโอกาสในการฝกฝนทกษะ เชน การท�าอาหาร การเยบปกถกรอย

การออกแบบ การแสดงหนมอ และการแสดงบนเวท เปนตน สงเหลานจะเปนการฝก

ทกษะและใหความสามารถของเดกใหเกดประโยชน

43พฒนาการของเดก

2จดหาเวลาและสถานทส�าหรบเดกวยนอยเพยงคนเดยวตามทเขาตองการ

มเวลาในการอานหนงสอ เวลาในการฝนกลางวน หรอสถานทการท�างานโรงเรยนทไมม

ใครรบกวนเชนหองสมดเปนตน

3 สงเสรมใหเดกไดเขารวมในชมรมหรอกลมทจดตงขน มหลายกลมท

สนบสนนการฝกทกษะดวยโครงการ หรอกจกรรม มากกวาอยในความดแลในโครงการ

ดแลเดก

4ใหเดกทโตกวาชวยเหลอเดกทออนกวาแตไมควรใหชวยมากเกนความ

จ�าเปนควรปลอยใหเดกไดมเวลาเลนและผอนคลาย

5 ใหเดกไดมโอกาสเลนเกมสทตองใชกลยทธ เชน การเลนหมากรก

เปนตน

6 ตองใหอาหารในปรมาณทเพยงพอแกเดก เดกโตจะตองการอาหารท

มากขน

สรป

ชวงเวลาทเหมาะสมการทจะพฒนาเดกคอ ในดานการมองเหนจะปดเมออาย

10ปและถาถงเวลาแลวไมไดพฒนาหรอไมไดถกใชกจะสญเสยไปสวนชวงเวลาส�าหรบ

ภาษาจะเปน0-10ปเพราะเปนชวงทเซลลสมองพรอมส�าหรบเสยงตางๆกนแตไมควร

เกน2ภาษาถาเดกไมไดยนเสยงในชวง10ปแรกเซลลทเกยวของจะสญเสยการท�างาน

เพราะฉะนนผใหญจะออกเสยงไดไมดเหมอนเดกๆ ทเรยนภาษาตงแตเดก ส�าหรบ

พฒนาการทางอารมณเกดใน2-3ปแรกของชวตถาเดกไมไดฝกฝนเลยกจะไมสามารถ

ควบคมอารมณไดดเมอโตขน และนกวจยหลายๆ คนยอมรบวา วย 0-10 ป มความ

ส�าคญตอการเรยนรอยางมากแตไมใชวาจะเรยนรไมไดหลง10ปไปแลวมนษยสามารถ

เรยนรไดตลอดชวตแตประสทธภาพไมดเทากบชวง0-10ป

44จดท�ำโดย อำจำรย ดร.สชฌนเศก ยำนเดม

เอกสารอางอง

กมลพรรณชวพนธศร.(มปป.).สมองกบการเรยนร.กรงเทพฯ:บรษทพรการพมพ

จ�ากด.

การอบรมเลยงดเดก. ทมา:http://www.nncc.orgสบคนวนท1กรกฏาคม2556.

ภาพพฒนาการในวย 1-5 ป.ทมา:

http://www.google.co.th/search?q=%E0%B8%9E%E0%B8%B1%

E0%B8%92%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%B

2%E0%B8%A3%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%A7%E0%B8%B

1%E0%B8%A2%E0%B8%95%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0

%B8%87%E0%B9%86&rlz=1R2RNQN_enTH477&source=lnms&tb

m=isch&sa=X&ei=3CTVUcvtNYifkAXRiYEg&ved=0CAcQ_AUoAQ&bi

w=1366&bih=579#facrc=_&imgdii=9bjLOiKSVzlKKM%3A%3B7

bmSsGwp0kXAZM%3B9bjLOiKSVzlKKM%3A&imgrc=9jLOiKSV

zlKKM%3A%3Bm1ntD0Aw9nXBEM%3Bhttp%253A%252F%252F

www.thaigoodview.com%252Ffiles%252Fu31921%252Fdd.

gif%3Bhttp%253A%252F%252Fwww.thaigoodview.com%252F

node%252F76365%3B500%3B291สบคนวนท1กรกฏาคม2556.

ธวชชยนาควงษ.(2543).การสอนดนตรส�าหรบเดก. กรงเทพฯ:มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร.

วนเพญบญประกอบ.(2534).จตเวชศาสตรเดกและวยรน.กรงเทพฯ:ชวนพมพ.

Alvin,Juliette.(1975).Music Therapy.London:Hutchinson.

บทท 4ทฤษฏพหปญญา (Theory of Multiple Intelligences)

ทฤษฎพหปญญา(TheoryofMultipleIntelligencesหรอMI)เปนทฤษฎ

ทถกตงขนโดยโฮวารดการดเนอร(HowardGardner)นกจตวทยาทมแนวคดเชอวา

“คนเราทกคนลวนมความฉลาด แตความฉลาดของแตละคนไมเหมอนกน” ซงจากคำา

กลาวนเองจงเปนทมาของทฤษฎพหปญญา ทไดรบความเชอถออยางมากมายในโลกยค

ปจจบน

การดเนอร กลาววา พหปญญา เปนแนวคดของพหปญญาในเรองทเกยวกบ

ความเกง-ความฉลาดของบคคล โดยความเกงความสามารถและความฉลาดดงกลาวนน

ถกควบคมโดยสมองแตละสวน หากสมองสวนทควบคมความเกงนนไดรบความกระทบ

กระเทอนจนผดปกตกจะทำาใหความเกงดานนนหมดไปหรอพฒนาไดไมเตมทหรอไม

สามารถแสดงออกซงความเกงนนๆได

พหปญญาหมายถงสตปญญาความสามารถทหลากหลายของบคคลทมความ

สามารถทมาจากการถกควบคมโดยสมองแตละสวน และการพฒนาสมองตองไดรบการ

เลยงดจากสงแวดลอมทเหมาะสม การสงเสรมความสามารถทางสตปญญาในการทำา

ภาพ โฮวารด การดเนอร (Howard Gardner)

46จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

กจกรรมตางๆอยางมเปาหมายคดอยางมเหตผลและตองจดใหเหมาะสมกบความแตก

ตางระหวางบคคล เพอใหพฒนาความสามารถทางสตปญญาของบคคลในการปรบตว

ใหเขากบสงแวดลอมและสงคมไดอยางมประสทธภาพ

พหปญญาขางตนของการดเนอรปจจบนแบงได9ดานและมอยในตวเราทก

คน แตคนเราจะมดานทเดนบางดาน ในขณะทบางดานดอยกวา แตสามารถพฒนาได

ซงสามารถกลาวไดดงน

ทฤษฎพหปญญา(MultipleIntelligence)แรกเรมนนโฮเวรดการดเนอรคด

ไว7ดานไดแก

1. ความฉลาดทางดานภาษา (Linguistic intelligence) ความสามารถใน

การเขาใจความหมายและการใชภาษา การพดและการเขยน การเรยนรภาษาการใช

ภาษาสอสารใหไดผลตามเปาหมายสออารมณความรสกใหคนอนเขาใจไดดเชนกวนก

เขยนนกพดและนกกฎหมายเปนตน

2. ความฉลาดทางดานตรรกะ(Logical-mathematicintelligence)ความ

สามารถทางดานคณตศาสตรและเรองของเหตผล คดวเคราะหในเชงวทยาศาสตร เชน

นกวทยาศาสตรและนกคณตศาสตรเปนตน

3. ความฉลาดทางดานดนตร (Musicalintelligence)ความสามารถในการ

เขาใจและสรางสรรคดนตรเขาใจจงหวะเชนนกแตงเพลงนกดนตรและนกเตนเปนตน

4. ความฉลาดทางดานมต (Spatialintelligence)ความสามารถในการสราง

ภาพในจนตนาการและนำามาสรางสรรคเปนผลงาน เชน จตรกร ประตมากร สถาปนก

และดไซเนอรเปนตน

5. ความฉลาดทางดานการเคลอนไหวรางกาย(Bodily-kinestheticintelli-

gence)ความสามารถในการใชรางกายเคลอนไหวอยางสรางสรรคเชนนกเตนนกกฬา

และนกแสดงเปนตน

6. ความฉลาดในการเปนผนำา(Interpersonalintelligence)ความสามารถ

ในการเขาใจความรสกนกคดของผอนสามารถจงใจผอนเชน นกการเมอง ผนำาทาง

ศาสนาครนกการศกษานกขายสนคาและนกโฆษณาเปนตน

47ทฤษฏพหปญญา (Theory of Multiple Intelligences)

7. ความฉลาดภายในตน (Intrapersonal intelligence) ความสามารถใน

การเขาอกเขาใจความรสกภายในของผคน เชน นกเขยนผใหคำาปรกษา และจตแพทย

เปนตน

ตอมาการดเนอรไดเพมความฉลาดอก2ดานคอ

8. ความฉลาดทางดานธรรมชาต (Naturalist intelligence)ความสามารถ

ในการเรยนรเรองธรรมชาตพชสตวธรณวทยาและสงแวดลอมเชนนกอนรกษและ

นกสำารวจเปนตน

9. ความฉลาดในการคดใครครวญ (Existential intelligence) ชอบคด

สงสยใครรตงคำาถามกบตวเองในเรองความเปนไปของชวต ชวตหลงความตาย เรอง

เหนอจรงมตลกลบเชนอรสโตเตลขงจอไอนสไตนพลาโตและโสเครตสเปนตน

การดเนอรเคยคดจะนำาความฉลาดทางดานคณธรรมจรยธรรม (Moral intelligence)

เพมเขาไปดวย(แตยงไมเปนทสรปแนนอน)ซงถกคดคนโดยโรเบรตโคลส(RobertColes)

จตแพทยเดกจากHarvarduniversityโดยความฉลาดดานนไมสามารถฝกฝนหรอขดเกลา

ไดในชวงเวลาสนๆขณะทบคคลเจรญเตบโตขนมาแลวเหมอนคำากลาวทวา“สนดอนขดได

แตสนดานนนขดยาก”ดงนนการทบคคลหนงจะมความฉลาดทางดานคณธรรมจรยธรรมท

ดตองเรมปลกฝงในวยเดกจงจะไดผล

การดเนอรกลาววา ความฉลาดหรอสตปญญาทำาใหคนเราเปนมนษย พด

ได เราทกคนตางมความฉลาดแมเปนสงทตดตวมาตงแตเกด แตกสามารถยดหยนและ

พฒนาไดขนอยกบสงแวดลอม และการดเนอรไดแนะนำาวาพอแม ผปกครอง และคร

ควรจดสงแวดลอมใหหลากหลาย เพอสงเกตดวาอะไรคอสงทเดกชอบหรอถนดทำาไดด

แลวจะรวาลกหลานหรอนกเรยนของเราแตละคนมความฉลาดทางดานใด

อยางไรกตาม การดเนอร กลาววา ความฉลาดไมไดมดานเดยว และบางครง

ใชความสามารถหลายๆ ดานในเวลาเดยวกน ในอดตแมทฤษฎ MI ของเขาจะไมไดรบ

การยอมรบในทนททนใดแตกไดรบความสนใจอยางมากจากนกการศกษาโดยครและ

ผบรหาร จำานวนไมนอยนำาทฤษฎ MI ไปใชแกปญหาในระบบการศกษาในโรงเรยน ซง

48จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

โรงเรยนจำานวนหนงในอเมรกาเหนอนำาไปเปนหลกในการวางหลกสตร วางแผนการ

เรยนการสอนและกจกรรมอนๆ

สำาหรบเดกมการใชทฤษฎMI กบการเรยนหลากหลายระดบชน ทงในเดกเลก เดก

ปฐมวยเดกโตและแมแตการศกษาของผใหญการดเนอรกลาววา“MultipleIntelligence

จะทำาใหเกดการเรยนการสอนทหลากหลาย แทนทจะเปนแบบเดยว (แบบในโรงเรยน

ทวไป) มหลากหลายวธทเดกนกเรยนจะคดและเรยนร ครเพยงแตมกรอบคด (Concept)

คราวๆ ในการจดการเรยนการสอน”และแม โฮเวรดการดเนอรจะออกตววาทฤษฎ

MultipleIntelligenceของเขาไมใชคำาตอบของการศกษาทงหมดแตเขากลาวคำาทนา

คดวาCharacterismoreimportantthanintellect.

กจกรรมการสอนทควรเกดขนตามแนวคดทฤษฎพหปญญา(MI)

1สำาหรบเดกทมปญญาดานภาษา(LinguisticIntelligence)ควรจดกจกรรม

เพอพฒนาความสามารถเชน

-จดกจกรรมใหไดรบประสบการณตรงเพอนำามาเขยนเรองราวตางๆ

-จดกจกรรมใหไดพดไดอานไดฟงไดเหนไดเขยนเรองราวทสนใจ

เพอสงเสรมการเรยนร

-ครควรรบฟงความคดเหนคำาถามและตอบคำาถามดวยความเตมใจ

และกระตอรอรน

- จดเตรยมหนงสอ สอการเรยนการสอน เพอการคนควาทหลาก

หลาย เชนแผน CD แผน DVD อนเตอรเนท กระดาษ และอปกรณเพอการเขยนให

พรอมเปนตน

เปาหมายในการสอนคอ ใหอาน ใหเขยน ใหพด และใหฟงเรองราวตางๆ ท

นกเรยนสนใจอภปรายแลกเปลยนประสบการณกบผอน ซงผทมความสามารถทางดาน

นมความเหมาะสมทจะประกอบอาชพ เชน นกพด นกเลานทาน นกการเมอง กว นก

เขยนบรรณาธการนกหนงสอพมพและครสอนภาษาเปนตน

49ทฤษฏพหปญญา (Theory of Multiple Intelligences)

2 สำาหรบเดกทมปญญาดานตรรกะและคณตศาสตร(Logical–Mathematical

Intelligence)ควรจดกจกรรมเพอพฒนาความสามารถเชน

-ใหมโอกาสไดทดลองหรอทำาอะไรดวยตนเอง

-สงเสรมใหทำางานสรางสรรคงานศลปทใชความคดสรางสรรค

- ใหเลนเกมทฝกทกษะคณตศาสตร เชน เกมไพเกมตวเลข และ

ปรศนาตวเลขเปนตน

-ใหชวยทำางานบานงานประดษฐตกแตง

- ฝกการใชเหตผล การแกปญหาการศกษาดวยโครงงาน ในเรองท

นกเรยนสนใจ

-ฝกฝนทกษะการใชเครองคดเลขเครองคำานวณเครองคอมพวเตอร

ฯลฯ

เปาหมายในการสอนคอ ใหฝกคดแบบมวจารณญาณ วพากษ วจารณ ฝก

กระบวนการสรางความคดรวบยอด การชง ตวง วด การคดในใจ การคดเลขเรว ฯลฯ

ซงผทมความสามารถทางดานนมความเหมาะสมทจะประกอบอาชพ เชน นกบญช นก

คณตศาสตรนกตรรกศาสตรโปรแกรมเมอรนกวทยาศาสตรและคร-อาจารยเปนตน

3 สำาหรบเดกทมปญญาดานมตสมพนธ (Visual – Spatial Intelligence)

ควรจดกจกรรมเพอพฒนาความสามารถเชน

-ใหทำางานศลปะงานประดษฐเพอเปดโอกาสใหคดไดอยางอสระ

-พาไปชมนทรรศการศลปพพธภณฑตางๆ

-ฝกใหใชกลองถายภาพการวาดภาพสเกตซภาพ

- จดเตรยมอปกรณการวาดภาพใหพรอม จดสงแวดลอมใหเออตอ

การทำางานดานศลปะ

-ฝกใหเลนเกมปรศนาอกษรไขวเกมตวเลขเกมทตองแกปญหา

-เรยนไดดหากไดใชจนตนาการหรอความคดทอสระชอบเรยนดวย

50จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

การไดเหนภาพการดการรบรทางตา

- ฝกใหใชหรอเขยนแผนทความคด (Mind Mapping) การใช

จนตนาการ

-ใหเลนเกมเกยวกบภาพเกมตวตอเลโกเกมจบผดภาพฯลฯ

เปาหมายในการสอนคอการใหด ใหวาดใหระบายส ใหคดจนตนาการซงผ

ทมความสามารถทางดานนมความเหมาะสมทจะประกอบอาชพ เชน ศลปน สถาปนก

มณฑนากรและนกประดษฐเปนตน

4 สำาหรบเดกทมปญญาดานรางกายและการเคลอนไหว (Bodily–Kinesthetic

Intelligence)ควรจดกจกรรมเพอพฒนาความสามารถเชน

- เรยนรไดดวยการสมผส จบตองการเคลอนไหวรางกาย และการ

ปฏบตจรง

-สนบสนนใหเลนกฬาการแสดงเตนรำาการเคลอนไหวรางกาย

-จดกจกรรมใหนกเรยนไดรบประสบการณตรงหรอไดปฏบตจรง

-ใหเลนเกมเดนวงหรอทำากจกรรมทตองใชการเคลอนไหวรางกาย

-ใหเลนหรอทำากจกรรมกลางแจงกฬาการเคลอนไหวประกอบจงหวะ

เปาหมายในการสอนคอ การใหนกเรยนปฏบตจรง ลงมอทำาจรง ไดสมผส

เคลอนไหว ใชประสาทสมผสในการเรยนร และการเรยนผานการแสดงบทบาทสมมต

แสดงละคร ซงผทมความสามารถทางดานนมความเหมาะสมทจะประกอบอาชพ เชน

นกแสดง นกกฬานกฟอนรำา นกประดษฐ นกปน ชางซอมรถยนต และศลยแพทย

เปนตน

51ทฤษฏพหปญญา (Theory of Multiple Intelligences)

5 สำาหรบเดกทมปญญาดานดนตร(MusicalIntelligence)ควรจดกจกรรม

เพอพฒนาความสามารถเชน

-ใหเลนเครองดนตรรองเพลงฟงเพลงสมำาเสมอ

-หาโอกาสดการแสดงดนตรหรอฟงดนตรเปนประจำา

-บนทกเสยงดนตรทนกเรยนแสดงไวฟงเพอปรบปรงหรอชนชมผลงาน

-ใหรองรำาทำาเพลงรวมกบเพอนหรอคณครเสมอๆ

เปาหมายในการสอนคอ ปฏบตการรองเพลง การเคาะจงหวะ การฟงเพลง

การเลนดนตรการวเคราะหดนตร และวจารณดนตรเปนตน ซงผทมความสามารถทาง

ดานน มความเหมาะสมทจะประกอบอาชพ เชน เปนนกดนตร นกแตงเพลง และนก

วจารณดนตรเปนตน

6 สำาหรบเดกทมปญญาดานมนษยสมพนธ (Interpersonal Intelligence)

ควรจดกจกรรมเพอพฒนาความสามารถเชน

-จดกจกรรมใหนกเรยนไดเขากลมทำางานรวมกน

-สงเสรมใหอภปรายเรยนรรวมกนแกปญหารวมกน

-สามารถเรยนไดดหากใหโอกาสในการทำางานรวมกบผอน

เปาหมายในการสอนคอ การใหทำางานรวมกน การปฏสมพนธระหวางกลม

เพอน การเรยนรแบบมสวนรวม การจำาลองสถานการณ บทบาทสมมต การเรยนรส

ชมชน เปนตน ซงผทมความสามารถทางดานน มความเหมาะสมทจะประกอบอาชพ

เชน นกบรหารผจดการนกธรกจ นกการตลาด นกประชาสมพนธ ครและอาจารย

เปนตน

52จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

7 สำาหรบเดกทมปญญาดานความเขาใจตนเอง(IntrapersonalIntelligence)

ควรจดกจกรรมเพอพฒนาความสามารถเชน

- เปดโอกาสใหทำางานตามลำาพง ทำางานคนเดยว อสระ แยกตวจาก

กลมบาง

-สอนใหเหนคณคาของตวเองนบถอตวเอง(selfesteem)

-สนบสนนใหทำางานเขยนบนทกประจำาวนหรอทำาหนงสอจลสาร

-สนบสนนใหทำาโครงงานการศกษารายบคคลหรอทำารายงานเดยว

-ใหเรยนตามความถนดความสนใจตามจงหวะการเรยนเฉพาะตน

-ใหอยกบกลมทำางานรวมกบผอนบาง

เปาหมายในการสอนคอ ควรเนนทการเปดโอกาสใหเลอกศกษาในสงทสนใจ

เปนพเศษการวางแผนชวตการทำางานรวมกบผอนการศกษารายบคคล(IndividualStudy)

ซงผทมความสามารถทางดานน มความเหมาะสมทจะประกอบอาชพ เชน วชาชพ

อสระเปนเจาของกจการเปนนายจางของตวเองนกคดนกเขยนนกบวชนกปรชญานก

จตวทยาและคร–อาจารยเปนตน

8 สำาหรบเดกทมปญญาดานธรรมชาตวทยา (NaturalistIntelligence)ควร

จดกจกรรมเพอพฒนาความสามารถเชน

-ฝกปฏบตงานดานเกษตรกรรมเกยวกบการปลกพชหรอเลยงสตว

-ศกษาสงเกตบนทกความเปลยนแปลงของธรรมชาตลมฟาอากาศ

-จดกจกรรมเกยวกบสงแวดลอมศกษาคายสงแวดลอมฯลฯ

เปาหมายในการสอนคอ เนนกจกรรมท สมผสกบธรรมชาต ตามสวน

สาธารณะ สวนสตว หรอใตตนไม การทำาศลปะภาพพมพ เชน กานกลวย เปลอกไม

ใบไมลกษณะตางๆ เปนตน ฝกใหจายตลาดและทำาอาหาร และเนนใชผลตภณฑททำา

จากธรรมชาตซงผทมความสามารถทางดานนมความเหมาะสมทจะประกอบอาชพเชน

นกวทยาศาสตรนกสำารวจนกอนรกษธรรมชาตนกสงแวดลอมทำาฟารมเลยงสตวและ

53ทฤษฏพหปญญา (Theory of Multiple Intelligences)

เกษตรกรเปนตน

9 สำาหรบเดกทมปญญาดานการคดใครครวญ (Existential intelligence)

ควรจดกจกรรมเพอพฒนาความสามารถเชน

-ฝกปฏบตการเรยนรสาเหตของผลทเกดขน

-การเขาคายอาสาสมครหรอการเขาคายลกเสอเนตรนารยวกาชาด

-การเขาคายปฏบตธรรมหรอการศกษาหลกปรชญาตางๆ

เปาหมายในการสอนคอ เนนกจกรรมทใหเดกเรยนรเกยวกบทมาของสาเหต

ในการเกดผลตางๆ ไดรวมกจกรรมอาสาสมคร การเขาคายธรรมะ หรอการใหนงสมาธ

เพอคดทบทวนสงตางๆ ในแตละวน การสงเกตธรรมชาตรอบตว คอการเขาใจถง การ

เกดขน ตงอย และดบไป ของสงตางๆ ซงผทมความสามารถทางดานน มความเหมาะ

สมทจะประกอบอาชพ เชนทำาการมลนธหรออาสาสมครนกการเมองทปรกษาคร -

อาจารยและพระหรอนกบวชเปนตน

ในท น ผสอนตองไมลมวา“เดกแตละคนกจะมความสามารถทางปญญา

มากกวา 1 ดาน ดงนนการจดกจกรรมตางๆจงควรทจะตองมความหลากหลาย โดยมง

เนนทการพยายามดงความสามารถทางปญญาของเดกแตละคนใหแสดงออกมาใหมาก

ทสดเทาทจะทำาไดเมอนนเดกกจะไดรบประโยชนอยางเตมท”

แนวทางการนำาทฤษฎพหปญญาไปประยกตใชในการสอน

จากรายงานการวจยเรอง “การพฒนาหลกสตรและลดระยะเวลาเรยนและ

เพมประสบการณสำาหรบนกเรยนทมความสามารถพเศษดานภาษาองกฤษ ระดบ

มธยมศกษาตอนปลาย” ของสำานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต สำานกนายก

รฐมนตร (สนธดา เกยรวงศ และ คณะ, 2546: 31-33) ทระบการใชพหปญญาใน

หองเรยนพบวา การจะใชพหปญญาในหองเรยนนนคงตองเรมตน ดวยเปาหมาย และ

คานยมของการศกษา เชน สอนเพอความเขาใจ เพอเตรยมบคคลใหทำางานเมอจบการ

ศกษา เพอพฒนาศกยภาพของคนอยางเตมท หรอสอนใหเดกเชยวชาญในวชาหลก จง

54จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

จะสามารถตอบไดวานำาพหปญญา (MI)มาใชไดอยางไรการดเนอร เหนวาพหปญญา

จะเปนเครองมอทดเลศในการเรยนการสอนซงแคมมเปลและดคสน(Campbelland

Dickinson,1992)ไดกลาวถงการใชพหปญญาในหองเรยนดงน

1 ใชการนำาเขาสบทเรยน เชนเดกบางคนอาจจะเขาใจกราฟหรอพชคณตบน

กระดานดำาไดยาก ครอาจใชสนามเดกเลนของโรงเรยนเปนแกนกราฟ โดยนำานกเรยน

มาทำากราฟทสนาม ใหทกคนเปนจดๆ หนงบนเสนกราฟ หรอในออสเตรเลยมโรงเรยน

แหงหนงใชสนามเดกเลนแทนระบบสรยจกรวาลโดยครใหนกเรยนเรยนดาราศาสตรใน

สนามใหเดกๆเปนดวงดาวตางๆหมนรอบดวงอาทตยเปนตน

2 ใชในการเสรมบทเรยน เชน โรงเรยนในอเมรกาหลายโรงเรยนจดสปดาห

พหปญญาโดยพยายามใชปญญาหลายๆอยางเขาใจบทเรยนกลาวคอใชศลปะและการ

ละครในการเรยนวรรณคด หรอเรยนดาราศาสตรในหวขอสรยจกรวาล โดยใชปญญา

ทางตรรกศาสตรและคณตศาสตร วดระยะทางระหวางดวงดาวตางๆ รอบดวงอาทตย

(ความสามารถทางกลามเนอในการเคลอนไหว) เขยนพดบรรยายเกยวกบระบบสรย

จกรวาล (การใชภาษาพดและเขยน) เปนตนแตละบทเรยนไมจำาเปนตองใชปญญาครบ

ทกดาน

3 ใชในการสงเสรมการทำางานดวยตนเองเชนครใหเดกคดรเรมทำาคนควา

ดำาเนนการ และรายงานผลการดำาเนนงานตามโครงงานของตนเอง ซงเดกมโอกาสใช

ปญญาครบทกดาน

4 ใชในการประเมนผลเชนใหเดกททำาโครงงานเสนอโครงงานและแสดงโครง

งาน หรอฝกประเมนโครงงานของตนเอง ดวยตนเอง และใหเพอนๆ ชวยประเมนดวย

ซงเดกจะไดฝกปญญาดานตางๆหลายดาน

5 ใชในการใหเปนลกมอ เชน ใหนกเรยนชนประถมหรอมธยมฝกเปนลกมอ

หรอฝกงาน3ดานคอดานศลปหตถกรรมดานวชาการและดานรางกายเปนตน

ทกลาวมาขางตน เปนการใชทฤษฎ MI ในการชวยสงเสรมความเขาใจใน

วชาการตางๆและขณะเดยวกนกเปนการพฒนาปญญาดานตางๆไปดวยซงถาโรงเรยน

ตองการพฒนาพหปญญาในตวเดกอาจใหเดกฝกกจกรรมตางๆดงตอไปน

55ทฤษฏพหปญญา (Theory of Multiple Intelligences)

1 ปญญาดานภาษาพดและภาษาเขยน เชน ครอาจใชกระบวนการอภปราย

การโตวาท เขยนโคลงกลอน นวนยาย สมภาษณหรอฝกการพดตอหนาสาธารณชน

เปนตน

2 ปญญาดานตรรกศาสตรและคณตศาสตร เชน การออกแบบและทำาการ

ทดลองเขยนเชงอปมาอปมยอธบายรปแบบหรอสมการเปลยนขอความโจทยหรอสตร

คณตศาสตรเปนตน

3 ปญญาดานกลามเนอและการเคลอนไหวรางกาย เชน สรางหรอทำาอะไร

สกอยางแสดงการเคลอนไหวรางกายเพอแสดงความหมายการแสดงหนาชนเรยนจด

ทศนศกษาเปนตน

4 ปญญาดานมต เชนนำากราฟแผนทชารททำาศลปะแสดงภาพถายหรอ

ภาพเขยนเปนตน

5 ปญญาดานดนตร เชน การแสดงดนตร รองเพลง ทำาอปกรณดนตร และ

แสดงใหดเปนตน

6 ปญญาดานสงคมและความเขาใจผอนเชนจดประชมเรองใดเรองหนงเขา

รวมในกจกรรมบรการชมชนฝกการใหและรบขอมลปอนกลบเปนตน

7 ปญญาดานเขาใจตนเอง เชน บรรยายความสามารถของตนเองในการ

ทำางานใหสำาเรจ กำาหนดเปาหมายของงาน และดำาเนนการจนบรรลเปาหมาย บนทก

ประจำาวนเรองใดเรองหนงของตนเองประเมนผลงานของตนเองเปนตน

8 ปญญาดานเขาใจสภาพธรรมชาต เชนทำาสมดบนทกการสงเกตบรรยาย

การเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมการเลยงสตวหรอดแลตนไมสงเกตนกหรอสตวปา

เขยนหรอถายภาพวสดธรรมชาตเปนตน

9 ปญญาดานการคดใครครวญ เชน การฝกใหเดกคดหาสาเหตของผลท

เกดขน ไดแก กจกรรมทองคำาศพท ระหวางสปดาหแรกใหเดกทองคำาศพทโดยไมเขยน

ลงกระดาษ กบสปดาหทสองใหเดกทองคำาศพทแลวเขยนลงกระดาษ เดกกจะคนพบ

วาการเขยนศพทลงกระดาษจะทำาใหจำาศพทไดแมนยำากวาเปนตน

56จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

ประวตของ โฮเวรด การดเนอร

ศาสตราจารย ดร.โฮเวรด การดเนอร เปนนกจตวทยาพฒนาการชาวอเมรกา

จบการศกษาจากมหาวทยาลยฮารวารด เขาเขยนหนงสอหลายเลมเกยวกบจตวทยา

พฒนาการ ซงเนนไปทการพฒนาความคดสรางสรรคในเดกและผใหญ เขาพบความ

สมพนธระหวางศลปะกบพฒนาการของมนษยดงทเขยนไวในหนงสอชอArtfulScribbles

มเนอหาเกยวกบการวเคราะหความคดสรางสรรคทเบงบานในเดกเลกและลดนอยถอย

ลงเมอโตขน เขาสรปวาเมอถงตอนปลายของวยเดกเลกหรอเรมโตขน เดกมทกษะอยาง

ใหมคอทกษะทางดานภาษาจงไมจำาเปนตองสอสารดวยศลปะอกตอไปแลว ความคด

สรางสรรคจงหดหายไป

ภาพหนาปกหนงสอทเสนอแนวคด MI

ในฐานะทเปนนกจตวทยาทางการศกษา การดเนอรโดงดงดวยทฤษฎ Multiple

Intelligence ซงไมตองมการทดสอบหรอมองหาขอสรปจากการทดสอบ แตวเคราะห

อยางเปนธรรมชาตวา ทำาไมผคนทวโลกถงสามารถพฒนาทกษะสำาคญๆ ขนมาใชในวถ

ชวตไดโดยหนงสอFramesofMindของเขาปลกนกการศกษาจำานวนมากใหหนมาคด

57ทฤษฏพหปญญา (Theory of Multiple Intelligences)

ใหมเขากลาววา“ความแตกตางหลากหลายในความฉลาดหรอความสามารถของมนษย

ทม7ดานนนแบงออกเปน3กลมใหญๆกลมแรกไดแกคณตศาสตรและตรรกะกลม

ทสองไดแกดนตรภาษาและการเคลอนไหวและกลมทสามไดแกความฉลาดในการ

เขาใจตวเองและผอน ซงระบบการศกษาไมไดเตรยมการสำาหรบความฉลาดทแตกตาง

เหลาน เดกจงไมไดรบการพฒนาอยางเตมศกยภาพ”และการดเนอร ยงใชทฤษฎMI

นในหนงสอเลมอนๆของเขาไดแกUnschooledMind:HowChildrenThinkand

HowSchoolShouldTeachซงในเลมนเขากลาววา“การเรยนรทหลากหลายสไตล

และการจดการเรยนการสอนใหเหมาะกบเดกๆทกคนไมอาจหาไดในวธเรยนแบบเกา”

การดเนอร ไดรบรางวลแมคอาฟไพรซเฟลโลชป ไดรบเกยรตเชดชจาก

มหาวทยาลยสถานศกษาหลายแหงในหลายประเทศ เปนผอำานวยการอาวโสโครงการ

ProjectZeroของมหาวทยาลยฮารวารดและงานวจยอนๆอกหลายโครงการ

โฮเวรด การดเนอร เลาประวตตวเองวา “ผมเกดทเมองสแครนตน รฐ

เพนซลวาเนย ในปค.ศ.1943 พออพยพหนนาซมาจากเยอรมนผมเปนเดกครำาเครงกบ

การเรยนทมความสขกบการเลนเปยโนดนตรเปนสงสำาคญยงตอชวตผมเสมอมา ผม

เรยนทฮารวารดและฝกฝนเปนนกจตวทยาพฒนาการตอมากเปนนกneuropsychologist

เปนเวลาหลายปทผมดแลงานวจย เรอง “สตปญญาและความสามารถในการใชภาษา”

ในคน 2 กลม คอเดกปกตและเดกอจฉรยะกบในผใหญทไดรบความกระทบกระเทอน

ทางสมองซงประสบการณในการวเคราะหกลมเปาหมายในงานวจยทงสองกลมนนำาผม

ไปสการพฒนาทฤษฎMultipleIntelligence(MI)โดยในปค.ศ.1983เขยนออกมา

เปนหนงสอชอFramesofMindจนกระทงกลางทศวรรษ1980ผมเขาไปเกยวของกบ

การปรบปรงการศกษาในโรงเรยน

ในปค.ศ.1986ผมเรมสอนทHarvardGraduateSchoolofEducation

ขณะเดยวกนกทำางานโครงการวจยระยะยาว Project Zero ไปดวยซงวจยเกยวกบสต

ปญญาของมนษยโดยมงเนนไปทศลปะและการดเนอรกลาววา”ผมแตงงานกบ เอล

เลน วนเนอร นกจตวทยาพฒนาการ ซงเปนอาจารยสอนอยทบอสตนคอลเลจ มลก

ดวยกน 4 คน ในชวตนสงทผมรกคอ ครอบครวและงาน ทงยงชอบทองเทยวและชน

ชอบงานศลปะ โดยงานสวนใหญทผมทำาปรากฏอยในหนงสอทผมเขยนหลายเลมและ

58จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

ผมยงรบเชญบรรยายในหวขอเกยวกบความฉลาด ความคดสรางสรรคความเปนผนำา

การเรยนรและศลปะ”

ตวอยางแบบทดสอบตามแนวคดของทฤษฎพหปญญา ไดแก

คำาชแจงจงใสเครองหมายหนาขอความทตรงกบลกษณะของทาน

1 ลกษณะผมปญญาดานดนตร

..................เวลาเรยนหรอทำางานชอบเคาะจงหวะหรอฮมเพลง

..................สามารถรองเพลงตรงจงหวะถกทำานองและมความไพเราะ

..................ชอบฟงเพลงและฟงดนตรหลากหลาย

..................สามารถบอกจงหวะทำานองเพลงและบอกเสยงดนตรทผดได

..................สามารถจดจำา และรองเพลงหรอทำาจงหวะทำานองดนตรไดถกตอง

เมอไดยนหรอฟงเพลงหรอทำานองดนตรเพยงแคครงสองครง

..................มความสามารถเลนเครองดนตร

..................มความสามารถเคาะจงหวะดนตรหรอเลนเครองดนตรไดถกตอง

..................ชอบเขารวมกจกรรมหรอฝกปฏบตดนตร

..................รจกบทเพลงทำานองเพลงและเครองดนตรทหลากหลาย

..................ชอบสรางทำานองเพลง เสยงดนตร โดยการผวปากปองปากหรอ

ใชวสดใกลตวเชนใบไมกระดาษเปนตน

2 ลกษณะผมปญญาดานรางกายและการเคลอนไหว

..................นงเฉยๆไมไดนานชอบการเคลอนไหว

..................ชอบแสดงสหนาทาทางและใชมอประกอบเวลาพดคย

..................ชอบแตะตองสมผสสงของ

..................มกใชเวลาอยกลางแจงวงกระโดดเลนกบเพอน

..................มความสามารถเลนกฬาไดด

..................สามารถแสดงทาทเลยนแบบ หรอลอเลยนบคคลอน การเคลอนไหว

ของสตวหรอสงของ

59ทฤษฏพหปญญา (Theory of Multiple Intelligences)

..................ชอบงานฝมองานประดษฐเชนงานประกอบชนสวนปนแกะสลก

พบกระดาษถกทอเปนตน

..................ชอบเลนเกมสทใชการบงคบกลามเนอ

..................ชอบการแสดงหรอการเลนทมการเคลอนไหวรางกายเสยงภยตน

เตน

..................ชอบรวมกจกรรมทเกยวกบการแสดงออกดานกฬา กรฑา การ

แสดง

3 ลกษณะผมปญญาดานตรรกะและคณตศาสตร

...................คดคำานวณโจทยคณตศาสตรไดรวดเรว

..................ชอบเรยนคณตศาสตรหรอคำานวณ

..................ชอบตงคำาถามตอเนองสบหาเหตผลทมาทไปขนตอนกระบวนการ

..................ชอบเกมสทเกยวกบการคำานวณ คาดคะเน แกปญหาเชงเหตผล

ตวเลข

..................มความสามารถในการจำาแนกแยะแยะจดประเภทหมวดหม

..................มความสามารถคดหาเหตผลไดด

..................ชอบการพสจนทดลองทดสอบขอสงสย

..................มความสามารถในการคดในเชงนามธรรม ไดดเกนกลมเพอนทมอา

ยเทาๆกน

..................สนใจเขารวมกจกรรมทเกยวกบการสาธต การทดลองทาง

วทยาศาสตร

..................ชอบใชเวลาวางเลนเกมสเชนหมากรกเกมแกปญหาคณตศาสตร

4 ลกษณะผมปญญาดานภาษา

..................ชอบอานหนงสอ

..................ชอบฟงเรองเลานทานหรอนยาย

..................สามารถจำาเหตการณตางๆหรอรายละเอยดไดดเชนบคคลสถาน

ทวนเวลาคณลกษณะอากปกรยาและถายทอดดวยถอยคำาไดด

..................ชอบเลนเกมสปรศนาอกษรไขวหรอเลนคำาตางๆ

60จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

..................ระบคำาศพทสำานวนคำาพงเพยไดกวางขวาง

..................สามารถเขยนหนงสอโดยเรยงถอยคำาและประโยคไดด

..................มความสามารถเกยวกบคำาคลองจอง การเขยนโคลง ฉนท กาพย

กลอน

..................สามารถพดเลาเรองแสดงความคดเหนอภปรายโตวาทไดด

..................สนใจรวมกจกรรมเกยวกบการฟงการพดการอานและการเขยน

..................ชอบเขยนบนทกประจำาวน เรองสน นวนยาย วารสาร

หนงสอพมพ

5 ลกษณะผมปญญาดานมตสมพนธ

..................ชอบขดเขยนรปภาพเสนตางๆตามสมดหนงสอเรยน

..................วาดภาพไดด

..................จำาเสนทางทศทางทคนเคยไดด

..................ดรปภาพแผนภมแผนทแลวเขาใจอธบายไดดกวาใหอานหนงสอ

..................สนใจเลอกเขารวมกจกรรมเกยวกบศลปะการออกแบบ

..................ชอบดภาพยนตรภาพเคลอนไหวและสอทางสายตาอนๆ

..................ชอบเลนเกมสทเกยวกบรปภาพรปทรงการตดตอ

..................สนใจการออกแบบสรางรปทรงตางๆ เชน เปนบลอก โลโก และ

สามมตเปนตน

..................มความสามารถในการจำาแนกสใชสและระบายส

..................มความจำาและจนตนาการทเหนเปนภาพไดชดเจน

6 ลกษณะผมปญญาดานมนษยสมพนธ

.....................ชอบการพดคยกบเพอนอยไมสขระหวางเรยน

.....................มกใชเวลารวมกลมสงสรรคเลนรวมกลมกบเพอนๆ

.....................ชอบแสดงตว เสนอตว หรออาสาใหบรการแกคร อาจารย และ

เพอนๆ

.....................ชอบคบเพอนหลายๆคน

.....................เปนทรจกมกคนของเพอนๆนกเรยนสวนใหญ

61ทฤษฏพหปญญา (Theory of Multiple Intelligences)

.....................ชอบเลนเกมสทเลนเปนกลมหรอทมมากกวาเลนคนเดยว

.....................มความสามาถในการจงใจ และเปนผนำาในการปฏบตกจกรรม

ของกลม

.....................เลอกปฏบตกจกรรมทเปนกลม หรอเกยวของกบบรการสงคม

การนนทนาการ

.....................มความสามารถเดนในการเกบจำาตความสหนาทาทางนำาเสยง

อารมณความรสกของผอน

.....................มความสามารถในการประสานงานประนประนอมและลดความ

ขดแยงระหวางบคคลและกลม

7 ลกษณะผมปญญาดานธรรมชาตแวดลอม

..................ชอบสงเกตพฤตกรรม ความเปลยนแปลงของสงมชวต เชน สตว

และตนไมเปนตน

..................สามารถจดหมวดหมจำาแนกประเภทของสตวพชไดด

..................สามารถเปรยบเทยบและบรรยายลกษณะความแตกตางของพช

และสตวตางๆอยางชดเจน

..................เรยนไดดในวชาหรอเรองราวทเกยวกบธรรมชาตชววทยาพชสตว

..................สนใจเขารวมกจกรรมทเกยวกบทศนศกษาธรรมชาต การอนรกษ

สงแวดลอมการปลกพชเสยงสตว

..................ปฏบตกจกรรมหรอทำางานในทกลางแจง หรอทๆ แวดลอมดวย

ธรรมชาตไดดกวาในหองเรยนหรอทๆมผคนหนาแนน

..................ชอบงานอดเรกทเกยวกบการศกษา คนควา ทดลอง สะสม เกยว

กบสตวพชวสดธรรมชาต

..................สามารถเชอมโยงความสมพนธของสงมชวตตางๆ ในสภาพ

แวดลอมทางธรรมขาตไดเลยนเสยงสตวและกรยาทาทางของสตวหรอตนไมใบไมได

..................สามารถระบถงผลกระทบการเปลนแปลงของสภาพแวดลอมทาง

ธรรมชาตทมตอมนษยและสงมชวตอนๆได

62จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

8 ลกษณะผมปญญาดานการเขาใจตนเอง

..................มกชอบเลอกศกษา คนควา ทำางานตามลำาพง มากกวาทำางานรวม

กบผอน

..................ชอบใชเวลาวางทำากจกรรมหรอทำางานอดเรกตามลำาพง

..................สามารถบรรยายหรอสะทอนความรสกของตนเองไดอยางชดเจน

..................เปนตวของตวเองและรกความมอสระ

..................สามารถระบจดเดน จดดอยของตนเองไดตรงตามความเปนจรง

และความรสก

..................เมอมอบหมายใหทำางานตามลำาพงจะทำาไดดกวาทำารวมกบผอน

..................ชอบจดบนทกเหตการณสะทอนความรสกและใฝอดมคต

..................สนใจและมความสามารถในการวางแผนและจดการตนเอง

..................มความรสกภาคภมใจในตนเอง

..................มความสขมตระหนกในความสามารถและศกยภาพของตนเอง

9 ลกษณะผมปญญาดานการคดใครครวญ

..................ชอบกจกรรมทเปนการคนควาทดลองหาสาเหตและผลตางๆ

..................มความสามารถคดและวเคราะหไดด

..................สามารถอธบายปรากฏการณตางๆ ถงทมาและความเปนไปได

อยางสมเหตผล

..................ชอบอานหนงสอพวกปรชญาตางๆหรอหลกคำาสอนในศาสนา

..................มจนตนาการในปรากฏการณตางๆทเหนอธรรมชาต

..................ชอบสนทนากบผใหญหรอผทโตกวา

..................สามารถวพากวจารณแสดงความคดเหนไดอยางตรงไปตรงมา

..................มความเชอมนในตนเองและหลกการคดของตนเอง

63ทฤษฏพหปญญา (Theory of Multiple Intelligences)

สรป

นอกเหนอจากทฤษฎพหปญญาดงกลาวขางตนแลว ผทเปนนกดนตรบำาบด

ตองรในทฤษฎอนๆ อกหลากหลาย เชน ทฤษฎของบรเนอร (Bruner) ทฤษฎของเพย

เจต(Piaget)ทฤษฎของฟรอยด(Freud)และทฤษฎของอรคสน(Erikson)เปนตนเพอ

สามารถผสมผสานแนวคดในทฤษฎตางๆขางตนซงจะเปนประโยชนตอการประยกตใช

ในการเขาใจผเขารบการบำาบดรกษาตอไปได

64จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

เอกสารอางอง

ความฉลาดทางอารมณ.ทมา:http://www.novabizz.com/NovaAce/Quotients.

htm.สบคนวนท1กรกฏาคม2556.

ทฤษฎพหปญญา 9 ดาน. ทมา:http://www.kroobannok.com/blog/30129.

สบคนวนท1กรกฏาคม2556.

แบบทดสอบพหปญญา. ทมา:www.rwb.ac.th/SDQ/Multiple%20Intelligences.

สบคนวนท1กรกฏาคม 2556.

วนษาเรช.(2550).อจฉรยะสรางได.กรงเทพฯ:ไทยยเนยนกราฟฟกส.

สนธดาเกยรวงศและคณะ.(2546).รายงานการวจยเรองการพฒนาหลกสตรและ

ลดระยะเวลาเรยนและเพม ประสบการณสำาหรบนกเรยนทมความสามารถ

พเศษดานภาษาองกฤษ ระดบมธยมศกษาตอนปลาย.กรงเทพฯ:สำานกงาน

คณะกรรมการการศกษาแหงชาตสำานกนายกรฐมนตร.

Campbell,Don.(1997).The Mozart Effect. USA:AvonBooks.

บทท 5ดนตรบำ�บด

ดนตร (Music) คอ ลกษณะของเสยงทไดรบการจดเรยบเรยงไวอยางเปน

ระเบยบเรยบรอย โดยมแบบแผน และโครงสรางชดเจน สามารถนำามาใชประโยชนได

3ดานใหญๆคอเพอความสนทรยศาสตร เพอการบำาบดรกษาและเพอการศกษาเปน

วชาชพ

ดนตรมผลตอการเปลยนแปลงของรางกายจตใจและการทำางานของสมองใน

หลายๆดานจากการศกษาวจยพบวามผลดงน

1ผลของดนตรตอร�งก�ยสามารถทำาใหเกดการเปลยนแปลงของอตราการ

หายใจ อตราการเตนของชพจร ความดนโลหต การตอบสนองของมานตา ความตงตว

ของกลามเนอและการไหลเวยนเลอด

2 ผลของดนตรตอจตใจและสมอง สามารถทำาใหเกดการเปลยนแปลงของ

อารมณ สตสมปชญญะ จนตนาการ การรบรสภาพความเปนจรง และการสอสารทาง

อวจนะภาษา

ภาพความสขจากการฟงดนตร

66จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

คว�มหม�ยของดนตรบำ�บด

ดนตรบำาบด (Music Therapy) เปนกระบวนการนำาดนตรหรอองคประกอบ

อนๆทางดนตรมาประยกตใชเพอการปรบเปลยนพฒนาบำาบดฟนฟเยยวยาทางดาน

รางกาย จตใจ อารมณ และสงคมของผปวยและบคคลทวไปทมความเครยด ดนตรจะ

ทำาใหอารมณดานลบทถกเกบไวในรางกายและจตใจถกเปดออก และนำามาแปรเปลยน

ไปในเชงสรางสรรค เมอไดรบการดแลจากกระบวนการทเหมาะสม กอใหเกดกำาลงใจ

และคนพบสภาวะสมดลทางอารมณ อนจะนำาไปสการเผชญกบปญหาและตอสกบโรค

ภยได โดยนกดนตรบำาบดเปนผดำาเนนการ โดยอาจจะอยในรปการฟงดนตรหรอเลน

กได

สอดคลองกบทวศกดสรรตนเรขาไดกลาววาดนตรบำาบด(MusicTherapy)

คอศาสตรทวาดวย การนำาดนตรหรอองคประกอบอนๆ ทางดนตร มาประยกตใชเพอ

ปรบเปลยน พฒนา และคงรกษาไวซงสขภาวะของรางกาย จตใจ อารมณ สงคม โดย

นกดนตรบำาบดเปนผดำาเนนการไปสเปาหมายทตงไว ผานทางกจกรรมทางดนตรตางๆ

อยางมรปแบบโครงสรางทชดเจนมหลกเกณฑและระเบยบวธทางวทยาศาสตร

นอกจากน สมาคมดนตรบำาบดอเมรกา หรอ American Music Therapy

Association ใชตวยอ AMTA ไดกำาหนดความหมายของดนตรบำาบดวา เปนการใช

ดนตรโดยผทผานการฝกฝน เพอทำาใหเกดการเปลยนแปลงในทางทดขน ทงทางดาน

รางกายจตใจการรบรหรอทกษะการเขาสงคมในบคคลทมปญหาทางสขภาพหรอการ

ศกษาซงถอดความจากAMTA(1998)ทกลาววา“MusicTherapyistheclinical

andevidence-baseduseofmusicinterventionstoaccomplishindividual-

izedgoalswithinatherapeuticrelationshipbyacredentialedprofessional

whohascompletedanapprovedmusictherapyprogram”

ดงนนเปาหมายของดนตรบำาบดไมไดเนนททกษะทางดานดนตร แตจะมงเนน

ดานพฒนาการทางรางกาย จตใจ อารมณ สงคม ขนอยกบสภาพและความจำาเปนของ

แตละบคคลทมารบการบำาบด

การนำาดนตรมาใชประโยชนอน ๆ นอกจากสรางความรนรมยไมไดเพงเกด

ขน จากหลกฐานมากมายทคนพบแสดงใหเหนวา ดนตรผกพนกบมนษยมาตงแตยค

67ดนตรบำ�บด

หนซงชนเผาพนเมองทวโลกไดใชดนตรประกอบพธกรรมตางๆใชในการเตนรำามการ

นงลอมวงรอบกองไฟ และรองเพลง พรอมกบเตนไปรอบ ๆ กองไฟ รวมทงใชในการ

เยยวยารกษาโรค

สำาหรบหลกฐานทางการแพทยนายแพทยชาวดทชไดบนทกไวในป1960วา

เสยงดนตรชวยบำาบดลดการเจบปวดระหวางการคลอด หรอในกรณทมความเจบปวด

มาก จะมการนำาดนตรคลาสสกมาใชแทนยากลอมประสาท หรอยาลดอาการปวดได

อยางมประสทธภาพ ตอมาป 1970 ไดมนกดนตรเรมทำาดนตรแนวใหมในลกษณะของ

“NewAgeMusic”ขนมาโดยมจดประสงค เพอใหผฟงรสกผอนคลายสรางสมดลของ

รางกาย จตใจ และอารมณเขาดวยกน ดนตรสไตลนนยมนำาไปใชประกอบการนงสมาธ

เลนโยคะหรอในสปาตวอยางเชนดนตรทเรารจกกนดในชอGreenMusic

นอกจากน โกวทย ขนธศร (2550: 288-291) ไดกลาวถง “ผลสะทอนของ

เพลงพนเมองตอการรกษาทางจตใจ”ไวอยางนาสนใจดงน

ดนตรนนไมวาดนตรประเภทอะไร ทำาใหเรารสกสบายใจ ผอนคลายอารมณ

และทำาใหรสกสงบ ซงความรสกเหลาน กเทากบเราไดผอนคลายความตงเครยดของ

อารมณและความกงวล นอกจากนดนตรยงมประโยชนทางออมคอ เปนสงทชวยให

มนษยไดแสดงถงความรสกและความตองการทสภาพแวดลอมในชวตจรงไมอาจอำานวย

ใหทำาได ซงในการวเคราะหงานเพลงหรอดนตรนนมหลายวธ ในสวนประกอบของเพลง

หรอดนตรทมผลสะทอนทางจตใจกบมนษย ไดแก เนอรอง ทำานองเพลง จงหวะเพลง

การใชเครองดนตรในเพลง และรปแบบในการประพนธเพลงนกดนตรแตละคน ซง

สามารถรบรไดดวย“คอรด (Chord)”ของเพลงซงโดยปกตคอรดนนจะเรมตนและไล

ขนเรอยไปเชนในคยCเมเจอรการไลขนของคอรดจะเปนC,Am,F,G7และจบดวย

คอรดC โดยในเพลงนมแค 4คอรดแตมความสมพนธกน เมอไดยนซำาๆกนจะทำาให

ผฟงเกดความรสกของการเคลอนไหว ความตนเตน ตลอดจนเกดความรสกครบถวน

สมบรณเชนในเพลงIFIHADAHAMMERของPeteSeegerและLeeHaysเปน

เพลงพนเมอง(Folksong)มเนอเพลงเตมไปดวยความไมพอใจและแสดงความตองการ

ในสงคมวาตองการเสรภาพความยตธรรมและความรก เนอเพลงมคำาวาคอนระฆง

และแสดงถงชนชนกรรมกร เพลงมแรงศรทธาในศาสนาและการแสดงออกของหมคณะ

68จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

เพลงนแสดงใหเหนถงความตองการเปลยนแปลงสงคม เพราะเกดความรสกขดแยงและ

อดอดเกยวกบปญหาทเผชญอยซงคอรดC,FและCเปนคอรดเมเจอร(Majorchord)

กอใหเกดความรสกถงความสมบรณและความเตมเปยม ซงเพลงนตองการความรสก

แบบนสวนคอรดAmเรยกวาคอรดไมเนอร(Minorchord)ซงทำาใหเกดเสยงทผดไป

ตลอดจนความรสกผดไปดวย เพราะคอรดไมเนอรแสดงถงความเขมงวดและความไม

สมบรณรสกวามอะไรขาดหายไปดงนนคอรดไมเนอรกจะใชในเพลงทตองการเนนและ

แสดงออกถงความไมพอใจขดของใจความเศราโศกทำาใหเพลงทมทงคอรดเมเจอรและ

คอรดไมเนอรเลนสลบกนจะบงบอกถงอารมณเพลงวามการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

และบางครงไมมนคงแนนอนพรอมกนนนยงแสดงถงการมความหวงดวยสวนคอรดG7

เรยกวาคอรดทบเจด(7thchord)ซงแสดงถงความไมสมบรณแตคอรดนตางกบคอรด

ไมเนอรเพราะคอรดนไมแสดงถงความรสกสนหวงแตเปนคอรดทเรยกรองใหเกดความ

สมบรณ ดงนนคอรดทบเจดจงเรยกอกอยางวา คอรดนำาหรอลดดงคอรด (Leading

chord) เพราะคอรดนทำาใหเรารสกวายงมอะไรตามมาอก นอกจากนยงนำามาซงความ

รสกพงพอใจแกผฟงดวยโดยเพลงพนเมองชนดนเรยกวา“โฟลกสปรชว(Folkspiritu-

al)” แตงขนเพอสอถงความตองการของมนษยทจะแกปญหา ไดแก ปญหาทางศาสนา

และปญหาของชมชนทตองการความเปนอยทดกวาปจจบน ซงพบเหนไดทวไปในสงคม

ปจบนดงนนเพลงประเภทนมผลสะทอนทางจตใจแกมนษยใหลกขนสกบชวตตอไป

ประโยชนของดนตรบำ�บด

ดนตรบำาบดสามารถใชประโยชนไดหลากหลายรปแบบ ใชไดทงในวยเดก วย

รน วยผใหญ และผสงอาย เพอสนองตอบความจำาเปนทแตกตางกนไปทงทางรางกาย

และจตใจ เชน ปญหาพฒนาการบกพรอง โรคซมเศรา โรคอลไซเมอร ปญหาการบาด

เจบทางสมองความพการทางกายอาการเจบปวดหรอสำาหรบคนปกตทวไปกสามารถ

ใชประโยชนจากดนตรบำาบดเพอผอนคลายความตงเครยด หรอเพอปลดปลอยอารมณ

ไดเชนเดยวกน ซงสอดคลองกบ http://meslernat.wordpress.com ทกลาววา

ดนตรบำาบดสามารถนำาไปใชเพอสงเสรมสขภาพ, จดการความเครยด, บรรเทาอาการ

ปวด, ระบายความรสก, ยกระดบความจำา, พฒนาการสอสาร และสงเสรมการฟนฟ

69ดนตรบำ�บด

สมรรถภาพทางรางกาย ซงผทไดประโยชนจากดนตรบำาบดคอ คนทกเพศทกวยตงแต

ทารกจนถงผสงอาย ทมความตองการหรอปญหาดานสขภาพจต, พฒนาการบกพรอง,

การเรยนรบกพรอง,สมองเสอมและสภาวะอนๆทเกยวของกบอาย,ปญหาสารเสพตด,

การบาดเจบทสมอง,พการทางรางกาย,อาการปวดเฉยบพลนและเรอรง,รวมทงมารดา

ในระยะคลอดลก

ก�รจดก�รศกษ�วช�ดนตรบำ�บด

สำาหรบมหาวทยาลยทเปดสอนหลกสตรดนตรบำาบดหรอMusicTherapyท

เปนแหงแรกของโลกคอMichiganStateUniversityเปดสอนในปค.ศ.1944แตในป

ค.ศ.2011คณะนไดปดตวลงแลวเนองจากปญหาการถกตดงบประมาณ

ดงนนจะเหนไดวา ดนตรบำาบดเรมมาใชรกษาอยางจรงจงเมอไมนาน ซงนบ

จากทมหาวทยาลยมชแกนเปดสอนถงปค.ศ.2013(ไมถง70ป)และเมอเปรยบเทยบ

กบจตวทยาทมมานาน ซงเรมคดคนโดย  เพลโต  และ อรสโตเตล  และตอมากมาเปน 

ซกมนดฟรอยด  และอกหลายๆคนทรจกกนแตทกคนทคดคนทฤษฏจตวทยาตางเสย

ชวตกนหมดแลวแตถาเปรยบเทยบกบหลายคนทคดคนทฤษฏของดนตรบำาบดบางคน

พงจะเสยชวตไปเมอปทแลว บางคนกยงเขยนหนงสออย ทำาใหสาขาวชาดนตรบำาบดน

เปนสาขาทใหม เมอเทยบกบสาขาจตวทยา ซงปจจบนมการเรยกชอหรอสาขาวชาทาง

ดนตรบำาบดในอเมรกา เชนAnthroposophyMusicTherapy,CommunityMusic

Therapy,AlvinMusicTherapy,MusicPsychotherapy,OrffMusicTherapy,

Guide ImaginaryMusic Therapy, RegulativeMusic Therapy และ Nordoff-

RobbinsMusicTherapyเปนตน

สถานททำางานของนกดนตรบำาบดซงหลายๆคนอาจจะเขาใจวาเมอมาเปนนก

ดนตรบำาบดแลวกจะตองเขาทำางานในโรงพยาบาลแตจรงๆ แลวโรงพยาบาลกเปนหนง

ในสถานททนกดนตรบำาบดเขาไปทำางาน ในสหรฐอเมรกาMusic therapistsสามารถ

ทำางานในโรงพยาบาลจตเวช, สถานทฟนฟสมรรถภาพ, โรงพยาบาลแพทยคลนกผปวย

นอก,ศนยการรกษา,หนวยงานทใหบรการคนพการพฒนาการ,ศนยสขภาพจตชมชน,

ศนยยาเสพตดและแอลกอฮอล, โปรแกรมสำาหรบผอาวโส, บานพกคนชรา, ศนยพก

70จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

ระยะสดทายหรอผทใกลเสยชวต, ราชทณฑ, ทหารผานศก, บาน, โรงเรยน, และการ

ปฏบตสวนตว หรอการออกมาทำาเองโดยไมไดขนอยกบองคกรใดๆ หรอทเรยกกนวา

privatepracticeกได

ปจจบนการรบรองทางวทยาศาสตรและวชาการ ตอนนถงแม Music Therapy

กำาลงเขามามบทบาท แตยงไมไดเปนทรจกกนอยางเปนวงกวางนก ทวาไดมการวจย

หลายๆ งานวจย ทออกมาสนบสนนการใชดนตรในการบำาบดโรคหลายชนด รวมไปถง

ทาง AMTA ไดออกตพมพวารสารงานวจยตางๆ ทนกวชาการอนรวมไปถงตว music

therapists เองททำาการวจยเอาไวเพอใชเปนขอมลและแนวทางในการรกษา วารสารท

ตพมพนนเชนJournalofMusicTherapy,MusicTherapyPerspectivesเปนตน

ลกษณะเดนของดนตรบำ�บด

ดนตรบำาบดมลกษณะเดนเฉพาะตวหลายดาน ทำาใหสามารถประยกตใชไดใน

ทกระดบอายและหลากหลายปญหาลกษณะเดนไดแก

1)ประยกตเขากบระดบความสามารถของบคคลไดงาย

2)กระตนการทำางานของสมองไดหลายสวน

3)กระตนและสงเสรมพฒนาการทกดาน

4)ชวยพฒนาอารมณและจตใจ

5)เสรมสรางทกษะทางสงคมและการสอสาร

6)ใหการรบรทมความหมายและความสนกสนานไปพรอมกน

7) ประสบความสำาเรจในการบำาบดไดงาย เนองจากประยกตใชได

ทกเพศทกวยทกระดบความสามารถ

หน�ทของดนตรบำ�บด

1ปรบสภาพจตใจใหสมดล

2ผอนคลายความตงเครยดลดความวตกกงวล

3 กระตน เสรมสราง และพฒนาทกษะการเรยนร และเสรมสราง

ความจำา

71ดนตรบำ�บด

4กระตนประสาทสมผส

5เสรมสรางสมาธ

6พฒนาทกษะทางสงคม

7พฒนาทกษะการสอสารและการใชภาษา

8พฒนาทกษะการเคลอนไหว

9ลดความตงตวของกลามเนอ

10ลดอาการเจบปวดจากสาเหตตางๆ

11ปรบลดพฤตกรรมทไมเหมาะสม

12สรางสมพนธภาพทดในการบำาบดรกษาตางๆ

13ชวยเสรมสรางในกระบวนการบำาบดทางจตเวชทงในการประเมน

ความรสกสรางเสรมอารมณเชงบวกการควบคมตนเองการแกปมขดแยงตางๆ

องคประกอบของดนตรกบก�รประยกตใชในก�รบำ�บด

1จงหวะ(Rhythm)ชวยเสรมสรางสมาธและชวยใหเกดความผอนคลาย

2ระดบเสยง(Pitch)เสยงในระดบสงปานกลางจะชวยใหเกดความ

รสกสงบ

3ความดง (Volume / Intensity) เสยงเบานมทำาใหเกดความสงบ

สบายใจ สวนเสยงดงทำาใหเกดการเกรงกระตกของกลามเนอได ความดงทเหมาะสมจะ

ชวยสรางระเบยบในการควบคมตนเองไดด

4 ทำานองเพลง (Melody) ชวยในการระบายความรสกสวนลกของ

จตใจทำาใหเกดความรเรมสรางสรรคและลดความวตกกงวล

5 การประสานเสยง (Harmony) ชวยในการวดระดบอารมณความ

รสกไดโดยดจากปฏกรยาทแสดงออกมาเมอฟงเสยงประสานตางๆจากเพลง

โดยทวไปแลว การทำาดนตรบำาบด ไมมรปแบบทตายตว ทงนนก

ดนตรบำาบดจะออกแบบใหเหมาะสมกบแตละบคคล โดยเรมจากการประเมนผรบการ

บำาบด แลวคอยวางแผนการบำาบดตามลำาดบ พรอมเลอกลกษณะดนตรใหเหมาะสมกบ

แตละรายไป

72จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

กระบวนก�รและรปแบบดนตรบำ�บด

ในการทำาดนตรบำาบด ไมมกระบวนการและรปแบบทตายตว แตจะ

ตองออกแบบการบำาบดรกษาใหเหมาะสมกบแตละบคคล และตามสภาพปญหา มการ

วางแผนการบำาบดรายบคคลโดยมขนตอนหลกๆดงน

1)ก�รประเมนผรบก�รบำ�บดรกษ�

-ศกษาขอมลประวตสวนตวและประวตทางการแพทย

-ประเมนปญหาและเปาหมายทตองการบำาบด

- ประเมนสขภาวะทางรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และ

ทกษะการคด

2)ว�งแผนก�รบำ�บดรกษ�

-ออกแบบโปรแกรมทเหมาะสมเปนรายบคคลและรายกลม

โดยยดเปาหมายเปนสำาคญ

-รปแบบผสมผสานกระบวนการตางๆทางดนตรเชนรอง

เพลงแตงเพลงประสานเสยงจนตนาการตามหรอลลาประกอบเปนตน

3)ดำ�เนนก�รบำ�บดรกษ�

- สรางความสมพนธระหวางผบำาบดกบผรบการบำาบด โดย

ใชดนตรเปนสอและทำาดนตรบำาบดรวมกบการบำาบดรกษารปแบบอนๆแบบบรณาการ

4)ประเมนผลก�รบำ�บดรกษ�

-ประเมนผลอยางตอเนองและปรบแผนการบำาบดใหหมาะสม

นอกจากนบษกรบณฑสนต (2553:86-87)ไดกลาววาดนตรบำาบดมความ

สมพนธกบความรพนฐานทนกดนตรบำาบดตองเขาใจ ไดแก พฒนาการของมนษยทง

ทางดานรางกายอารมณสงคมสมองและสตปญญารวมทงเรองความพการตางๆของ

มนษย เชนพการทางการมองเหนพการทางการไดยนและพการแบบซำาซอน เปนตน

เนองจากเปนเรองทเกยวของกบรางกาย จตใจ และพฤตกรรมของมนษย รวมถงขอ

บกพรองและความพการชนดตางๆ ทผเรยนดนตรบำาบดตองทราบ เพอนำาไปใชในการ

ดำาเนนการภาคปฏบต ซงในการทำากจกรรมดนตรบำาบด นกดนตรบำาบดตองใชความร

73ดนตรบำ�บด

ตางๆ มาประกอบกน เพอแกปญหาขอบกพรองแลวแตกรณ อนจะทำาใหเกดประโยชน

แกผเขารบการบำาบดรกษามากทสด

ภาพการรกษาดวยดนตรบำาบด

ตวอย�งก�รใชดนตรบำ�บด

คณ กชกร วรอาคม (กระบวนกรศลป แหงกลม Artfield) หรอนก

ศลปะบำาบด ผนำากระบวนการดานศลปะมาใชเพอฟนฟเยยวยา เลาใหฟงถงการทำางาน

ดานศลปะบำาบดทใชดนตรมาผสมผสานวา

“หลกการเบองตนของดนตรบำาบด คอ ดนตร และศลปะ มนจะดง

ใหเรามาอยทปจจบนไมวาเขาจะเคยกลวกงวลอะไรอยดนตรจะทำาใหลมเรองเหลานน

ใหเขาไดเลนไปกบกระบวนการบำาบดไมวาจะเปนการเลนหรอฟงดนตรเลนกบสเขาจะ

คอยๆเรมผอนคลายเรมสนกจนลมขอจำากดหรอความคดตางๆทเคยมแลวเรากจะ

พาเขาเดนทางไปพรอมกบกระบวนการนน การทำางานของเราจะเนนท Process-base

ใชกระบวนการเปนพนฐาน สรางพนททางกาย ควบคกบการเปดทวางทางใจใหผรวม

โครงการ ไดเปดประสบการณจรงผานกจกรรมตาง ๆ ทผสมผสานการใชสอทางทศน

ศลปและดนตรทำาใหเกดแรงบนดาลใจความผอนคลายการปลดปลอยปลอยวางและ

การแสดงออกถงอารมณ ความรสกของแตละบคคล โดยรปแบบกจกรรมตาง ๆ จะสง

74จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

ผลในการดแลอารมณ ความรสกตวเอง และการแสดงออกตอคนรอบขาง และเปนการ

สงเสรมใหเกดพลงเชงบำาบดตอบคคลและการสรางพลงการบำาบดเชงกลม”

“กระบวนการทใชดนตรจะใชในเชงกวางใหเกดการรวมกลม ซงเรา

จะใชเครองเคาะเยอะ เพราะใชงายสามารถนำามาใชประกอบใหผเขารวม ไดมสวนรวม

ในการเลนเครองดนตร เพราะเราจะเนนใหเขามสวนรวม 100% ซงการทำา Group

therapy ไดประโยชนในแงทไดแชรความรสก ไดในเรองของความหลากหลาย อยาง

เพลงและเครองดนตรทนำามาใช เพราะแตละคนกมความชอบตางๆ กน เราจะเนนเปด

ประสาทสมผสของเขาทงการฟงการสมผสทางตาทางหโดยจะใชทงศลปะและดนตร

มาประกอบกน”

“ปจจบนการรกษาทางเลอก เรมมบทบาทชดเจนวามสวนชวยการ

แพทยแผนปจจบน(ConventionalMedicine)เปนการสอสารการดแลไปถงสขภาพ

ของคนไขสำาคญไมนอยไปกวาสขภาพใจ เปนการเรยนรเพอใหเกดผล ตอนนตามโรง

พยาบาลตางๆ กเรมเหนความสำาคญโดยนำาดนตรและศลปะบำาบด เขาไปเปนสวนรวม

ในการบำาบดรกษามากขน การรกษาทางเลอกนจะไมเปนเพยงแค alternative therapy

เทานน แตคอ additional therapy ของศลปบำาบดทผสมผสานกนระหวาง ศลปะ

บำาบดดนตรบำาบดเพอสรางสภาวะสมดลซงสภาวะสมดลนนไมใชสภาวะทดทสดหรอ

แขงแรงทสดแตเปนสภาวะสมดลทจะทำาใหชวตนนสามารถดำารงอยตอไปอยางสบายด

หรอสบายใจ”

ผท สนใจขอมลเพมเตมเกยวกบดนตรบำาบด ศลปะบำาบด และ

โครงการตางๆ สามารถเขาไปดขอมลเพมเตมไดท www.artfieldtherapy.blogspot.

com

ดนตรบำ�บดในโรงพย�บ�ลและโรงเรยน

ในโรงพยาบาลตางๆ มการนำาดนตรบำาบดมารวมบรณาการเขากบ

การบำาบดรกษาอนๆเพอเปาหมายตางๆกนดงตวอยางเชน

1)กระตนและสงเสรมพฒนาการดานตางๆ

2)ชวยเสรมการเคลอนไหวรางกายในการฟนฟสมรรถภาพ

75ดนตรบำ�บด

3)ลดพฤตกรรมทไมพงประสงคเชนกาวราวรนแรงอยไม

นงรวมกบการทำาพฤตกรรมบำาบดและการใชยา

4)ชวยใหสงบและนอนหลบไดในผทมความกลวความเครยด

รวมกบการปรบสงแวดลอมและการใชยา

5) ปรบเปลยนอารมณ รวมกบการใชยา และจตบำาบดใน

โรคซมเศรา

6)เสรมในกระบวนการบำาบดตางๆทางจตเวช

7)ลดความเจบปวดรวมกบการใชยาแกปวด

สำาหรบในโรงเรยนมการนำาดนตรบำาบดมาใชใน2ดานใหญๆคอ

1) เสรมสรางจดแขงในตวเดก ในทกษะดานตางๆ นอก

เหนอจากทกษะทางดนตรเชนทกษะการสอสารทกษะการทำางานประสานสมพนธกน

ของรางกายเปนตน

2) เสรมในแผนการจดการศกษาเฉพาะบคคล (IEP -

IndividualizedEducationalProgram)สำาหรบเดกทมความตองการพเศษ

สรป

ดนตรบำาบดจะใชและมผลตอมนษยเรา ซงสามารถเหนผลและวดผลได 3 ลกษณะ

คอ1)มผลตอคลนสมอง2)มผลตอการเตนของหวใจและ3)มผลตอจตใจ

76จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

เอกส�รอ�งอง

โกวทยขนธศร.(2550).ดรย�งคศลปตะวนตก(เบองตน).กรงเทพฯ:จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

ทวศกดสรรตนเรขา.ดนตรบำ�บด.ทมาhttp://www.happyhomeclinic.com/

a06-musictherapy.htm.สบคนวนท7พฤษภาคม2556.

บษกรบณฑสนต.(2553).ดนตรบำ�บด.กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ดนตรบำ�บด.ทมา:http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=preuti

pong&month=25-09- 2010&group=2&gblog=10.สบคนเมอ

1กรกฏาคม2556.

ภ�พก�รรกษ�ดวยดนตรบำ�บด.ทมา:www.thoentoday.com.สบคนวนท

1กรกฏาคม2556.

ภ�พคว�มสขจ�กก�รฟงดนตร.ทมา:www.yimwan.com.สบคนวนท1กรกฏาคม

2556.

สร�งสมดลยชวตดวยดนตรบำ�บด.ทมาhttp://health.kapook.com/view11095.

html.สบคนวนท7พฤษภาคม2556.

Funwithmusictherapy.ทมา:http://meslernat.wordpress.com.สบคนวน

ท22กรกฏาคม2556.

บทท 6ศลปกรรมบำ�บด

ศลปะบำ�บด(ArtTherapy)หรอศลปกรรมบำ�บดศ�สตรหนงทถกกล�วข�น

ม�ย�วน�นในต�งประเทศ รวมถงประเทศไทย มหลกก�รสำ�คญคอ ก�รนำ�ศลปะม�

บำ�บด และเยยวย�ผทข�ดคว�มสมดลทงท�งร�งก�ยและจตใจ โดยมนกศลปะบำ�บด

(Art Therapist) เปนผทำ�หน�ทในก�รบำ�บดรวมกบก�รทำ�ง�นกบแพทย รปแบบก�ร

ทำ�ง�นมแบบสตดโอสวนตวโรงเรยนโรงพย�บ�ลและสถ�นพย�บ�ลต�งๆ

ศลปะบำ�บดแนวท�งมนษยปรชญ�ในต�งประเทศเกดขนร�วค.ศ.1921จ�ก

แนวคดหลกมนษยปรชญ�(Anthroposophy)ของรดอลฟสไตเนอร(RudolfSteiner

ค.ศ.1861-1925)และแพทยหญงอธ�เวกมนในสตดโอศลปะบำ�บดเลกๆของเธอและ

ในคลนกแพทยเมองอ�รเลสไฮม ประเทศสวตเซอรแลนดซง รดอลฟ สไตเนอร ไดเนน

เรองของสทมผลตอสภ�พจตใจ โดยก�รคนคว�ท�งวช�ก�รและเรยบเรยงทฤษฎสของ

เกอเธ (Goethe) และเชอมโยงกบก�รแพทย รวมทงพฒน�ก�รของเดกในก�รบำ�บด

ดวย

ในประเทศสหรฐอเมรก�ไดมก�รนำ�ง�นศลปกรรมไปใชในวงก�รจตเวชกรรม

ซงเรมขนป ค.ศ.1925 โดยน�ยแพทย โนแลน ด.ซ.ลวอส (Nolan D.C. Lewis ค.ศ.

1889-1979) ซงเปนผอำ�นวยก�ร New York State Psychiatric Institute และ

ไดตพมพบทคว�มเรอง Practical value of graphic art in personality studies

หลงจ�กนนกมผบกเบกก�รทำ�ง�นในเรองนอกหล�ยคน เชน ม�รก�เรต เน�มบรก

(MargaretNaumburgค.ศ.1890-1983)ซงเปนผบญญตศพทArttherapyขนเมอป

ค.ศ.1947และอดธคร�เมอร(EdithKramerค.ศ.1916-ปจจบน)ซงเปนผทประก�ศ

ว� “ศลปกรรมเปนวธก�รบำ�บดภ�วะผดปกตท�งจตใจโดยเอกเทศ ไมใชเครองมอท�ง

จตบำ�บด”และเปนผบญญตศพทArtastherapyหรอศลปะเพอก�รบำ�บดเพอเลยง

คำ�ว�Arttherapyเปนตน

78จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

สำ�หรบในประเทศสหร�ชอ�ณ�จกร ม เอเดรยน ฮลล (Adrian Hill) เปนผ

บกเบกศลปกรรมบำ�บดโดยในปค.ศ.1951ไดเขยนหนงสอชอArtversusillnessและ

Paintingoutillnessแลวเปนประธ�นBritishassociationofarttherapists

ในประเทศไทยไดมก�รใหคว�มหม�ยโดยก�รกล�วไวในหนงสอ“ส�ร�นกรม

ศกษ�ศ�สตร”และในปพ.ศ.2539 ไดใหคำ�จำ�กดคว�มของก�รบำ�บดดวยศลปะ (Art

Therapy)หม�ยถงก�รใชกจกรรมศลปะหรอผลง�นศลปะเพอวจยห�ขอบกพรองของ

บคคลทกลไกก�รทำ�ง�นของร�งก�ยหยอนสมรรถภ�พซงมส�เหตเนองม�จ�กคว�มผด

ปกตบ�งประก�รของกระบวนก�รท�งจตและเพอใชกจกรรมศลปะทเหม�ะสมชวยใน

ก�รรกษ�ใหมสภ�พดขน

สำ�หรบนกศลปกรรมบำ�บดของไทย เชน สมจตร ไกรสร หรอครหนอย เปน

หวหน�ศนยส�ธตศลปกรรมบำ�บดสถ�บนร�ช�นกลโดยใหบรก�รรกษ�เดกดอยพฒน�

ท�งจตหรอออทสตกโดยใชศลปกรรมบำ�บดแบบกลมเปนตน

ทฤษฎในด�นศลปะบำ�บดทใชกนแพรหล�ยนนมหล�ยทฤษฎเชนทฤษฎของ

ซลเวอร (Silver, 1978)ทฤษฎของ เชคทแมน (Shectman,1976)ทฤษฎของอลน

(Uhlin,1979)และทฤษฎของซงเกอร(Singer,1979)

ในแตละทฤษฎจะใชต�งกรณกน เชน ทฤษฎของซลเวอร เนนก�รบำ�บด

โดยใหเดกสำ�รวจ และแสวงห�จ�กกระบวนก�รทำ�ง�นศลปะ เนนรปแบบท�งศลปะ

ม�กกว�เนอห� คอ เนนทส รปร�ง ม�กกว�เรองร�ว และมผลในก�รปรบสมดลด�น

อ�รมณของเดก สวนทฤษฎของซงเกอร ใชบำ�บดเดกวยรนทมคว�มบกพรองด�นระบบ

ประส�ทซงมผลตอสมรรถภ�พด�นก�รเขยน-อ�นด�นก�รเหนและก�รเคลอนไหวดง

นนกระบวนก�รบำ�บด จะใชกจกรรมท�งศลปะเปนหลก นอกจ�กนก�รนำ�ศลปะบำ�บด

ม�ใชจะตองคำ�นงถงคว�มพรอมของผทจะเข�รบก�รบำ�บดกอน โดยดจ�กสภ�พท�ง

อ�รมณ และก�รปรบตวกบสงแวดลอม เนนคว�มเหม�ะสมกบคว�มตองก�รของแตละ

คนเปนหลก(ช�ญณรงคพรรงโรจน,2543)

79ศลปกรรมบำ�บด

ภ�พศลปะของเดก

ก�รใชศลปะบำ�บดกบเดกพเศษ (เดกออทสตก) ควรคำ�นงถงพฒน�ก�รด�นต�งๆดงน

1 พฒน�ก�รด�นสตปญญ� เนอห�ควรเปนก�รบรณ�ก�รกบด�นต�งๆ เชน

เรยนรเรองส กบวนต�งๆ ก�รเรยนรในเรองคำ�ศพทต�งๆ จ�กภ�พ ก�รเรยนรรปทรง

ต�งๆ และเนอห�ไมควรจะมคว�มซบซอน ควรเนนด�นเทคนค และวธก�รทแตกต�ง

ทมก�รใหเดกทำ�ง�นอย�งเปนระบบเปนขนตอน โดยสอนใหเหม�ะสมกบสภ�พและ

ปญห� พฒน�ก�รของเดก และคว�มบกพรองของเดก รวมทงขณะปฏบตก�รสอนควร

เนนใหเดกไดลงมอทำ�ดวยตนเอง

2 พฒน�ก�รท�งด�นอ�รมณ เนอห�ควรเปนก�รสร�งคว�มประทบใจ

คว�มเชอมนในตนเองในก�รทำ�ง�นใหสำ�เรจของเดกออทสตก เชน ก�รไดรบคำ�ชมเชย

หรอร�งวล ก�รใหก�รยอมรบในคว�มส�ม�รถและพฒน�ก�รทดขนของเดก ซงคว�ม

สนกสน�นและกจกรรมทผอนคล�ยขณะจดก�รเรยนก�รสอนจะชวยเพมสม�ธใหแก

เดกออทสตกเพร�ะเดกจะมสม�ธสนกว�เดกปกต

80จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

3 พฒน�ก�รด�นสงคม เนนก�รมปฏสมพนธกนในก�รทำ�กจกรรม ก�รปรบ

ตวใหเข�กบสงคมและรจกทำ�ง�นรวมกนชวยเหลอกนและมคว�มรบผดชอบรวมถง

ก�รรบรสงแวดลอมรอบๆตว

4 พฒน�ก�รด�นร�งก�ยเนอห�ก�รเรยนก�รสอนศลปะจะตองเปนกจกรรม

ทชวยใหเดกออทสตกไดเคลอนไหวร�งก�ยสวนต�งๆ เชน ก�รใชมอ ก�รประส�น

สมพนธระหว�งมอกบต�เปนตนใหเกดก�รทำ�ง�นทคลองแคลวขน

5 พฒน�ด�นคว�มคดสร�งสรรคผสอนควรสงเกตจ�กลกษณะง�นทออกม�

ใหเกดก�รพฒน�ด�นคว�มคดสร�งสรรค ใหก�รยอมรบและเหนคณค�ในง�น เดกจะ

เกดคว�มสนใจและกระตอรอรน เกดสม�ธ มคว�มอดทน และพย�ย�มกระตนใหเดก

เกดคว�มคดใหมๆ ดวยก�รทำ�กจกรรมทแตกต�งไปจ�กเดม ยอมรบก�รเปลยนแปลง

และคว�มคดเหนทอสระของเดกทไมลอกเลยนแบบผอน

6 พฒน�ก�รด�นสนทรยภ�พและลกษณะนสยทด หม�ยถง มคว�มเปน

ระเบยบ สะอ�ดเรยบรอย และรจกเกบและทำ�คว�มสะอ�ดอปกรณต�งๆ ก�รเรยน

ต�งๆไดดวยตนเอง

วตถประสงคทสำ�คญของก�รสอนศลปะบำ�บดหรอศลปกรรมบำ�บด คอ ก�ร

พฒน�กล�มเนอมอเดก พฒน�ใหผเรยนมบคลกภ�พทด มสม�ธ จตใจละเอยดออน

ประณตมสนทรยะ รจกก�รแกปญห�อย�งมระบบ ดำ�รงชวตทเรยบง�ย มจดหม�ยท

สร�งสรรค และทสำ�คญคอ ส�ม�รถตดตอสอส�รแสดงคว�มรสกกบบคคลต�งๆ รอบ

ตวเดกได

วธก�รสงเสรมก�รสร�งสรรคดวยศลปะบำ�บดกบเดกพเศษ

ก�รใชศลปะบำ�บดกบเดกพเศษนช�ญณรงคพรรงโรจน(2542)ไดกล�วเปน

ขอๆไวดงน

1 ใหเสรภ�พในก�รทำ�ง�นศลปะโดยก�รใหอสระในก�รเลอกวธก�รและ

วสดในก�รทำ�ง�น

2ใหทำ�ง�นรวมกบผอนมเสรภ�พในก�รชวยกนคดชวยกนว�งแผนและชวย

81ศลปกรรมบำ�บด

กนสร�งสรรค

3ชวยเสนอแนะและกระตนใหสร�งสรรคอย�งอสระเตมศกยภ�พ

4ใหมคว�มรบผดชอบในก�รทำ�ง�น

5กำ�หนดง�นใหเหม�ะสมกบเวล�วยและระดบชน

6จดบรรย�ก�ศและสงแวดลอมทสงเสรมก�รสร�งสรรคง�นศลปะ

7ฝกก�รคดก�รถ�มและส�ม�รถแกปญห�ดวยตนเอง

8 ใหคว�มรก คว�มเมตต� รบรคว�มแตกต�งและยอมรบคว�มคดเหนของ

แตละคน

9ฝกใหมคว�มคดและมจนตน�ก�ร

10ใหก�รเสนอแนะแทนก�รตำ�หนในก�รประเมนผลง�นศลปะไมควรใช

ม�ตรฐ�น

ก�รประเมนผลง�นศลปะของเดก

เดก มสมรรถภ�พก�รใชมอ ก�รรบร และคว�มส�ม�รถไมเท�กน ก�ร

แสดงออกท�งศลปะจงมคว�มแตกต�งกนก�รประเมนผลก�รเรยนศลปะจงเปนก�รวด

พฒน�ก�รของนกเรยนในด�นต�งๆและก�รสร�งสรรคสนทรยภ�พก�รรบรอ�รมณ

สตปญญ�และสงคมรวมถงก�รวดพฤตกรรมทเกดจ�กก�รเรยนก�รสอนในด�นคว�มร

กระบวนก�รทำ�ง�นคว�มเข�ใจในก�รสอส�รคว�มคดเจตคตทกษะและก�รนำ�ไปใช

ซงส�ม�รถประเมนไดโดยก�รทดสอบและก�รสงเกตดงน

1ก�รสร�งสรรคง�นศลปะไดอย�งอสระมคว�มมนใจในก�รทำ�ง�น

2ก�รเรยนรและปฏบตง�นอย�งเปนลำ�ดบขนตอน

3คว�มมระเบยบและก�รรกษ�คว�มสะอ�ด

4ก�รเข�ใจในก�รสอส�ร

5 ก�รเคลอนไหวสวนต�งๆ เชน ก�รเคลอนไหวของร�งก�ย มอ และต�

เปนตน

6ส�ม�รถสร�งสรรคง�นศลปะไดถกตองมร�ยละเอยดม�กและสวยง�ม

7มสม�ธในก�รทำ�ง�นจนเสรจสน

82จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

8มทกษะในก�รใชเทคนคต�งๆในก�รทำ�กจกรรม

9มคว�มส�ม�รถในก�รทำ�ง�นรวมกบผอนไดดและมคว�มสขในก�รทำ�ง�น

ตวอย�งก�รจดกจกรรมศลปะบำ�บด กบเดกออทสตก

กจกรรมว�ดภ�พดวยก�วสประกอบดวย7เนอห�ดงน

1 จดมงหม�ยในก�รเรยนก�รสอนหรอสงทนกเรยนควรไดรบคอ

1นกเรยนส�ม�รถว�ดภ�พต�มรอยปะ

2นกเรยนส�ม�รถจนตน�ก�รและบอกชอของเสยงท

นกเรยนไดยน

3นกเรยนมพฒน�ก�รในก�รเชอมโยงก�รทำ�ง�นท

ประส�นสมพนธของมอกบต�,คว�มคด,คว�มเข�ใจ, ก�รรบร ในด�นก�รว�ดภ�พท

เหม�ะสม

4นกเรยนมคว�มสนกสน�นเพลดเพลนและมสม�ธในก�ร

ปฏบตง�นจนเสรจสน

2 พ นฐ�นท�งด�นพฒน�ก�รของเดก เปนขอมลพ นฐ�นของ

นกเรยนคอ

วฒภ�วะในก�รเขยนภ�พของเดกนกเรยนปกตจะเรมเขยน

ภ�พเปนไปต�มพฒน�ก�รคอจะเรมจ�กก�รว�ดภ�พสะเปะสะปะและเดกจะส�ม�รถ

ควบคมมอในก�รขดเขยนก�รเคลอนไหวจะเปนไปอย�งซำ�ๆ เปนเสมอนก�รออกแบบ

รปทรงเดกจะเกดคว�มสมพนธระหว�งมอก�รเคลอนไหวและก�รมองด

เดกจะพฒน�จ�กก�รออกแบบรปทรงง�ยๆ ไปสรปทรง

ของสงต�งๆเดกจะเรมก�รรบรตอโลกภ�ยนอกมนใจในก�รขดเขยนและจะเรมสำ�รวจ

ตรวจสอบสงแวดลอมรอบๆ ตว เรมสงเกตรปทรงของสงต�งๆ บนภ�พทเขยน รจก

พดคยเกยวกบภ�พ ตงชอภ�พ เดกเหนคว�มสมพนธระหว�งง�นศลปะ กบสงแวดลอ

มรอบๆ ตว เดกจะพฒน�ก�รสร�งสรรคง�นศลปะของตนก�วไปสก�รเลยนแบบรป

ทรงธรรมช�ตหรอสงแวดลอม ซงพฒน�ก�รของเดกระดบอ�ย 4-7 ป เปนขนทเรมใช

83ศลปกรรมบำ�บด

สญลกษณ ภ�พเขยนของเดกจะแสดงถงคว�มสนใจตอคว�มสมพนธของสงแวดลอม

เมอเดกว�ดภ�พเดกจะเขยนภ�พต�มก�รรบรของตนเอง ภ�พทว�ดมลกษณะเปน

สญลกษณ เดกจะส�ม�รถรบรและเข�ใจสงทตนเองว�ด และจะเรมสนใจรปเรข�คณต

ม�กขนซงจะแสดงใหเหนถงพฒน�ก�รต�มวฒภ�วะของเดกม�กขน

เดกออทสตกมคว�มบกพรองด�นก�รรบรต�มทกล�วม�

ข�งตนดงนนจงตองจดกจกรรมเพอพฒน�ด�นก�รว�ดภ�พระบ�ยสของเดกออทสตก

3 คว�มบกพรองของพฒน�ก�รต�มวฒภ�วะของ เดก ..... ก.ไก .... ซงมอ�ย 7 ป

เปนลกษณะของนกเรยนทรวมกจกรรมไดแก

1นกเรยนไมส�ม�รถว�ดภ�พไดเอง

2นกเรยนมก�รจบดนสอทไมถกวธ

3นกเรยนไมส�ม�รถระบ�ยสใหอยในกรอบได

4นกเรยนไมส�ม�รถควบคมทศท�งและนำ�หนกในก�รใชมอใหม

คว�มเหม�ะสมได

5นกเรยนมคว�มบกพรองในด�นก�รสอส�รในบ�งครงไมส�ม�รถ

ปฏบตต�มคำ�สงไดครตองคอยกระตนและชแนะ

6นกเรยนมสม�ธทสน

4 เนอห�ก�รเรยนก�รสอน

กจกรรมว�ดภ�พจ�กก�วส เปนกจกรรมทตองใชก�รเคลอนไหว

ส�ยต�,มอและก�รออกแรงบบมอ เพอใหก�วสไหลออกม�จ�กขวดอกทงยงส�ม�รถ

ใหเดกเกดสม�ธไดน�น เนองจ�กเดกจะมองต�มก�วทถกบบ และตองควบคมใหก�วท

บบออกม�ไหลไปต�มภ�พทร�งไว

5 กจกรรมก�รเรยนก�รสอน

1นกเรยนฟงเสยงจ�กCDทครเปดโดยครใชคำ�พดว�“……(ชอ

นกเรยน)….ไดยนเสยง……”

2นกเรยนตอบชอเสยงทไดยนเชน“……..(นกเรยนตอบ)…ช�ง….”

และครพดว� “ช�งรองดง” ใหนกเรยนสงเสยงรองของช�ง….แปรน แปรน เมอออก

เสยงถกตองชดเจนครใหคำ�ชมเชย

84จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

3นกเรยนหยบภ�พช�งและนกเรยนบบก�วสต�มเสนร�งภ�พสตว

บนกระด�ษ

4นกเรยนเขยนชอภ�พและทำ�ต�มขนตอนท1-3ซำ�

5นกเรยนนำ�ภ�พไปผงลมใหแหง

6เกบและทำ�คว�มสะอ�ดอปกรณใหเรยบรอย

6 สอ / อปกรณ ทใชในกจกรรม

1ก�วผสมสโปสเตอรใสในขวดพล�สตก

2แผนCDเสยง,สโปสเตอรสเขยว,สแดง,สเหลอง,สฟ�,ผ�เชด

มอ,ภ�พของเสยงในCD

7 วธก�รประเมนผลก�รจดกจกรรม

1จ�กก�รสงเกตพฤตกรรม

-คว�มกระตอรอรนในก�รรวมกจกรรม

-คว�มสนใจในก�รรวมกจกรรม

-คว�มตงใจในก�รปฏบตง�น

-สม�ธในก�รปฏบตง�น

-ก�รพฒน�พฒน�ก�รก�รว�ดภ�พระบ�ยส

-ก�รเกบและทำ�คว�มสะอ�ดอปกรณ

2จ�กก�รเตรยมอปกรณ

3จ�กผลง�น

จ�กกจกรรมทยกตวอย�งจะเหนไดว�“ผสอนตองว�งแผนทร�บภมหลงหรอ

อ�ก�รผรวมกจกรรมจดกจกรรมทบำ�บดอ�ก�รและประเมนผล”ซงผทสนใจส�ม�รถ

ดกจกรรม“ศลปะบำ�บด”อนๆไดจ�กเวปไซตhttp://home.kku.ac.th/autistic/th/

images/stories/docandpdf/art%20therapy.pdfของอรธด�ประส�ร

อย�งไรกต�มนอกจ�กกจกรรมข�งตนแลวยงมก�รบำ�บดอกหล�ยวธโดยอ�จ

ใชวธเดยวๆหรอใชรวมกนขนอยกบระยะลกษณะอ�ก�รทเปนและก�รตอบสนองของ

ผทตองบำ�บด

85ศลปกรรมบำ�บด

1 ก�รรกษ�ดวยวธจตบำ�บด (Psycho therapy)

นยมใชกบผปวยทมอ�ก�รเลกนอย และมส�เหตม�จ�ก

ภ�ยนอก แตไมเหม�ะกบผปวยทมอ�ก�รท�งจตรวมดวย ส�ม�รถใชรวมกบก�รรกษ�

ดวยย�สำ�หรบก�รรกษ�ระยะย�ว ก�รรกษ�ดวยวธจตบำ�บดมดวยกนหล�ยแบบ เชน

Behaviortherapyเปนตน

2 ก�รรกษ�ดวยย�กลมแกอ�ก�รซมเศร� (Antidepressant)

เหม�ะกบผปวยทมอ�ก�รป�นกล�งถงรนแรง ย�กลมนม

ม�กม�ยหล�ยชนดและไดรบก�รพฒน�อย�งตอเนองส�ม�รถแบงเปนกลมยอยๆต�ม

กลไกก�รออกฤทธ เชนmonoamineoxidase inhibitor เปนตน อ�จมผลข�งเคยง

เชนทำ�ใหปวดหวอ�เจยนและตวรอน เปนตนดงนนก�รใชย�จงตองอยในคว�มดแล

ของแพทยหรอผเชยวช�ญเพอประสทธภ�พในก�รรกษ�

3 ก�รชอกดวยไฟฟ� (Electroconvulsive therapy)

เปนวธทมประสทธภ�พสงเหม�ะกบผปวยทมอ�ก�รซม

เศร�รนแรง ผปวยทมอ�ก�รท�งจตรวมดวย ผปวยทมคว�มคดฆ�ตวต�ย รวมถงผปวย

ทไมตอบสนองตอก�รรกษ�ดวยย�แมว�ก�รรกษ�ดวยก�รชอกดวยไฟฟ�นจะปลอดภย

แตอ�จจะมผลตอกระบวนก�รเรยนร เชน ทำ�ใหเกดคว�มรสกสบสน มปญห�กบคว�ม

ทรงจำ� และอ�จมผลข�งเคยงตอหวใจ จงตองระวงก�รใชกบผปวยทมปญห�เกยวกบ

หวใจและหลอดเลอดในสมอง

4 ก�รรกษ�ดวยแสง (Photo therapy)

เหม�ะกบก�รรกษ�ผปวยทมอ�ก�รไมรนแรง และมอ�ก�ร

แปรปรวนต�มฤดก�ล(Seasonalvariation)ผลก�รรกษ�ขนอยกบก�รตอบสนองของ

ผปวย บ�งร�ยอ�จตองใชเวล�หล�ยสปด�หกว�จะเหนผลก�รรกษ� และอ�จมผลข�ง

เคยงทเกดขนเชนปวดหวฉนเฉยวและงวงซมเปนตน

ในปจจบนประเทศไทยมก�รนำ�ศลปะและดนตรม�ประยกตใชรวมกนในก�ร

บำ�บดรกษ� ซงเปนศ�สตรหนงทมคณค� ส�ม�รถนำ�ม�ใชประโยชนไดหล�กหล�ย จะ

ใชรกษ�ผปวยท�งจตเวช คนไขททำ�ก�ยภ�พบำ�บด หรอแมแตคนคลอดลก โดยเฉพ�ะ

86จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

เสยงดนตรส�ม�รถบำ�บดคล�ยคว�มเจบปวดลงไดในกรณทคนไมปวยแตไมมคว�มสข

ในชวตกส�ม�รถใชดนตรบำ�บดชวยไดทงเดกและผใหญ

สรป

ก�รบำ�บดดวยศลปะและดนตร นอกจ�กจะทำ�ใหผรบก�รบำ�บดเกดสม�ธ ม

อ�รมณคว�มรสกทสบ�ยใจยงเบยงเบนคว�มคดจ�กเรองร�วทเครยดหรอวตกกงวลไป

สคว�มคดใหมๆ ทสร�งสรรคและเออประโยชนตอก�รปรบปรงตนเองใหมพฤตกรรมท

พงปร�รถน�ได แมว�ยงไมมผลก�รวจยทชชดลงไปว� สงใดในศลปะและดนตรททำ�ให

ผรบก�รบำ�บดมอ�ก�รดขนเหมอนเชนก�รรกษ�ดวยย� ทส�ม�รถระบคณลกษณะท�ง

วทย�ศ�สตรทออกฤทธโดยตรงตออวยวะของร�งก�ยได แตสวนหนงทเหนไดชดคอ

ศลปะและดนตรมผลท�งด�นจตใจ และส�ม�รถเปนสอเชอมโยงอำ�น�จทอยเหนอจตใจ

มนษยได ทงนเพร�ะศลปะและดนตรเปนศลปะทมนษยสร�งสรรคขนจ�กสตปญญ�

เพอตอบสนองอ�รมณและคว�มรสกของมนษย

87ศลปกรรมบำ�บด

เอกส�รอ�งอง

จเรสำ�อ�งค.(2553).ดนตรเลน สมองแลน.กรงเทพฯ:บรษทอมรนทรพรนตงแอนด

พบลชชงจำ�กด(มห�ชน).

ศลปะบำ�บดในแนวท�งมนษยปรชญ�. ทม�:http://www.arttherapythai.com/

art/download/course-nfo_V2.pdf.สบคนวนท15กรกฏ�คม2556.

ภ�พศลปะของเดก.ทม�:http://www.apsw-thailand.org/MainFrame.html.

สบคนวนท15กรกฏ�คม2556.

สถตธรรมเพญสข.(2555).อจฉรยะอย�งไอนสไตนดวยเสยงดนตร.กรงเทพฯ:

ปญญ�ชน.

สกรเจรญสข.(2548). ว�รส�รเพลงดนตร.ปท11ฉบบท6พฤษภ�คม-มถน�ยน

2548:วทย�ลยดรย�งคศลปมห�วทย�ลยมหดล.

อรธด�ประส�ร.ศลปะบำ�บด.ทม�:http://home.kku.ac.th/autistic/th/images/

stories/docandpdf/art%20therapy.pdf.สบคนวนท

15กรกฏ�คม2556.

บทท 7เดกทมความแตกตางจากเดกปกต

ในสภาพทวไปในสงคมหากใครทำาอะไร มอะไร หรอปฏบตอะไรทไมเหมอนกบสมาชกคนอนๆ ในสงคม เรามกจะเรยกบคคลเหลานวา เปนคนทมความตองการพเศษ เพราะเปนเดกทมความแตกตางจากเดกปกต ทงนเพราะสงคมยอมรบ และมบรรทดฐาน (Norm) ทเปนตวกำาหนด หรอคาดการณไววาทกคนจะตองทาอยางนนอยางน และบรรทดฐานนเองจงเปนมาตรฐานใหสมาชกของสงคมทำาตาม ปฏบตตามจนถอเปนระเบยบแบบแผนแหงพฤตกรรม หรอการกระทำาของคน ดงทเราคงจะเคยไดยน ไดฟงเพอนๆ เรยกเราในบางครงวา เปนคนทมความตองการพเศษ เพราะเราทำาอะไรไดบางอยางไมเหมอนเพอนๆในกลม สำาหรบเดกทมความตองการพเศษนนเรากอาศยบรรทดฐาน (Norm) ทมการศกษาคนควา และบนทกเอาไววา เมอเดกเกดมาแลวจะตองมอะไร มลกษณะอยางไรและสามารถปฏบตอยางไรไดเชนเดยวกบคนอนๆ ในสงคมบาง รวมไปถงเรองของพฒนาการหรอพฤตกรรมวาเหมอนกบทมการศกษาคนควาเอาไวหรอไม หากเกดมาและมการเบยงเบนไปจากบรรทดฐานทกำาหนดไว เรากมกจะมการเรยกตามลกษณะทขาดหายหรอตามทบกพรองไป เชน เดกตาบอด เดกปญญาออน เดกแขนดวนขาดวนเปนตนนนเปนการเรยกกนตามสภาพทเหนวาไมเหมอนคนทวไปแตในทางวชาการเรามกจะใชการเรยกรวมๆวา เดกทมความตองการพเศษดงนนหากจะจำากดความของคำาวาเดกทมความตองการพเศษจะพบวามความหมายทกวางมากซงองคการอนามยโลก(WHO) ไดพยายามทจะจำากดความหรอใหความหมายของคำาวา เดกทมความตองการพเศษ เพอใหเปนแนวทางสำาหรบการทำาความเขาใจวา เดกทมความตองการพเศษจะตองอยในขอบเขต3ประการคอ 1ความบกพรอง(Impairment)หมายถงมการสญเสยหรอมความผดปกตของจตใจและสรระหรอโครงสรางและหนาทของรางกาย 2 ไรสมรรถภาพ (Disability) หมายถง การมขอจำากดใดๆ หรอการขาดความสามารถอนเปนผลมาจากความบกพรองจนไมสามารถทำากจกรรมในลกษณะหรอ

89เดกทมความแตกตางจากเดกปกต

ภายในขอบเขตทถอวาปกตสำาหรบมนษยได 3 ความเสยเปรยบ (Handicap) หมายถง การมความจำากดหรออปสรรคกดกนอนเนองมาจากความบกพรอง และการไรสมรรถภาพทจำากดหรอขดขวางตนทำาใหบคคลนนไมสามารถบรรลการกระทำาตามบทบาทปกตของเขาไดสำาเรจ จากขอบเขตดงกลาว คำาวา “เดกทมความตองการพเศษ” จงหมายถง เดกทไมอาจพฒนาความสามารถไดเทาทควรจากการใหการชวยเหลอ และการสอนตามปกตทงนมสาเหตจากสภาพความบกพรองทางรางกายสตปญญาและอารมณจำาเปนตองไดรบการกระตนชวยเหลอรบการบำาบดฟนฟและใหการเรยนการสอนทเหมาะกบลกษณะและความตองการของเดก ทงนคำาวา เดกทมความตองการพเศษ มาจากคำาภาษาองกฤษวา Childrenwithspecialneedsเปนคำาใหมและเพงใชกนอยางแพรหลายในระยะไมกปทผานมา นอกจากนแลว ยงมการใหคำานยามเกยวกบเดกทมความตองการพเศษ ตามลกษณะของการจดใหบรการโดยแยกลกษณะการใหบรการไดดงน 1 ทางการแพทย มกจะเรยกเดกทมความตองการพเศษเหลานวา เดกพการดงนนเดกทมความตองการพเศษจงหมายถง ผทมความผดปกต ผทมความบกพรองหรอผทมการสญเสยสมรรถภาพ อาจเปนความผดปกต ความบกพรองทางกาย หรอการสญเสยสมรรถภาพทางสตปญญาทางจตใจ เนอเยอหรอระบบเสนประสาทกไดซงความผดปกต ความบกพรอง หรอการสญเสยสมรรถภาพเหลานสงผลกระทบตอการดำาเนนชวตของเขา ทำาใหเขาไมสามารถปฏบตภารกจไดดเทากบคนปกต แตหากมการแกไขอวยวะทบกพรองไปใหสามารถใชงานไดดงเดมแลว สภาพความบกพรองอาจหมดไป 2ทางการศกษาใหความหมายเดกทมความตองการพเศษวาหมายถงเดกทมความตองการทางการศกษาเฉพาะของตวเอง ซงจำาเปนตองจดการศกษาใหตางไปจากเดกปกตทงทางเนอหาหลกสตรกระบวนการทใชและการประเมนผล

ประเภทและลกษณะของเดกทมความตองการพเศษ การจดแบงประเภทของเดกทมความตองการพเศษ มกกระทำาเพอเปนการจด

90จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

ใหสอดคลองกบการจดบรการ และใหการชวยเหลอตามความเหมาะสม ซงการจดแบงประเภทจงมความแตกตางกนดงน องคการอนามยโลก(WHO)ไดจดแบงเดกทมความตองการพเศษตามลกษณะไวดงน 1 แบงตามความบกพรอง (Classification of Impairment)ไดแก 1.1บกพรองทางสตปญญาหรอความทรงจำา(Intelligenceor Memory Impairment) ปญญาออน เสยความทรงจำา ลมเหตการณทผานมาและเหตการณปจจบน 1.2บกพรองทางจตอนๆ(OtherPsychologicalImpair-ment)บกพรองทางสตสมปชญญะหยอนความสำานกบกพรองทางความสนใจหรอการเขาใจนอนไมหลบ 1.3บกพรองทางภาษาหรอการสอความหมาย(Languageor Communication Impairment) พดไมได พดไมชด ไมสามารถแสดงความเขาใจและแสดงการตดตอหรอปฏสมพนธกบคนอนได 1.4 บกพรองทางการไดยน (Aural Impairment) หตงไดยนไมชดเจนทงสองขางไดยนขางหนงและหนวกอกขางหนง 1.5บกพรองทางการมองเหน(OcularImpairment)เหนไมชดเจนทงสองขางบอดขางหนงเหนเลอนลางขางหนงบอดทงสองขาง 1.6 บกพรองทางอวยวะภายใน (Visceral Impairment)บกพรองทางระบบหวใจและการไหลเวยนของโลหต บกพรองทางระบบการยอยอาหารและการขบถาย 1.7 บกพรองทางโครงกระดก (Skeletal Impairment)กระโหลกศรษะหวลำาตวแขนขาไมเปนปกต 1.8บกพรองทางประสาทสมผส (Sensory Impairment)เสยความรสกรอน หนาว ความรสกลดนอยกวาปกต สญเสยความรสกสมผส และการเจบปวด

91เดกทมความแตกตางจากเดกปกต

2แบงตามการไรความสามารถ(ClassificationofDisabilities)ไดแก 2.1ไรความสามารถทางอปนสย(BehaviorsDisabilities)ไมสามารถบอกเวลา สถานท ไมสามารถปกปองคมครองตนเอง เสยความสมพนธกบครอบครว 2.2ไรความสามารถทางการสอความหมาย(CommunicationDisabilities)พดไดแตไมเขาใจพดไมรเรองพดไมไดเขยนหนงสอไมไดอานไมได 2.3 ไรความสามารถทางการดแลตนเอง (Personal CareDisabilities) ไมสามารถทำากจวตรประจำาวน เชน อาบนำา เขาหองนำา แตงตว และกนอาหารไดเอง 2.4 ไรความสามารถทางการเคลอนไหว (LocomotorsDisabilities)เชนเดนวงขนลงบนไดไมไดตามปกต 2.5ไรความสามารถทางความคลองแคลวของอวยวะ(Dexterity Disabilities) ไรความสามารถในการทำากจวตรประจำาวน ไมสามารถใชนวมอกำาของถอของหรอไมสามารถบงคบการใชเทาและบงคบรางกายได 2.6 ไรความสามารถทางสงแวดลอม (EnvironmentalDisabilities)ไมสามารถทนตอการเปลยนแปลงของอณหภมดนฟาอากาศเสยงหรอบรรยากาศในการทำางาน 2.7 ไรความสามารถในบางสถานการณ (SituationalDisabilities)ชวยตนเองไมไดตองพงผอนไมเปนอสระหรอเปนตวของตนเอง 3แบงตามการเสยเปรยบ(ClassificationofHandicap)ไดแก 3.1 เสยเปรยบทางความสำานก (Orientation Handicap)ไรความสำานกตอสงแวดลอมและไมสามารถเกยวของกบผอน 3.2 เสยเปรยบทางกาย ไมเปนอสระ ตองพงผอน (PhysicalIndependenceHandicap)โดยแบงตามความรนแรงของความพการคอตองพงผอนทกอยาง ชวยตนเองไดบางแตสวนใหญยงไมเปนอสระ มสถานภาพพงตนเองไดแตนอกบานยงไมมอสระพงตนเองไดเปนครงคราวในชวงเวลาสนๆชวยตนเองในการทำากจวตรประจำาวนไดบางในการแตงตว กนอาหาร เขาหองนำา แตยงไมเปนอสระทงหมด และ

92จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

ชวยตนเองไดในการทำากจวตรประจำาวนทกอยาง 3.3 เสยเปรยบทางการเคลอนไหว (Mobility Handicap)แบงตามความรนแรงของความพการคอ เคลอนไหวขอในการบรหารกลามเนอเกอบไมได เคลอนไหวไดเองบางแตขอยงตดเปนสวนใหญ และเคลอนไหวไดเองเปนสวนใหญโดยใหผอนชวยเปนสวนนอย 3.4เสยเปรยบทางดานกจกรรม(OccupationHandicap)แบงตามความรนแรงของความพการไดแกพงตนเองในการทำากจกรรมไดนอยมากเปนอสระในกจกรรมตางๆแตยงมขอบเขตทพงตนเองไมไดทำากจกรรมตางๆไดดวยตนเองในบางเวลา เปนอสระในการทำากจกรรมได 1-2 ชนดแตยงตองพงคนอนอยในกจกรรมอนๆ 3.5เสยเปรยบทางดานสงคม(SocialIntegrationHand-icap) ไมสามารถเขาสงคมทวไปได ไมสามารถรวมกจกรรมกบเพอน ญาต พ นองไดอารมณจตใจยงอยในสภาพไมพรอมทจะเขาสงคมเพราะอายหรอนอยใจ 3.6 เสยเปรยบทางสภาพเศรษฐกจ (Economic Self –sufficiencyHandicap)ไดแกไมมรายไดมรายไดเลกนอยแตไมพอเพยงกบการรกษาพยาบาล คณะกรรมการรวมขององคการกองทนเพอเดกแหงสหประชาชาตหรอยนเซฟ(UNICEF)กบองคการฟนฟสมรรถภาพคนพการระหวางประเทศไดกาหนดประเภทของเดกทมความตองการพเศษ โดยอาศยลกษณะของความพการและปญหาของเดกเปนเกณฑคอ 1ตาบอด 2มองเหนไดอยางเลอนลางหรอบางสวน 3มความบกพรองทางการไดยน 4ปญญาออน 5 พการเกยวกบการเคลอนไหว ซงเกดจากความพการทางสมองความพการทางแขนขาลำาตว 6มความบกพรองทางการพดหรอการใชภาษา 7มปญหาการเรยนรเฉพาะดาน

93เดกทมความแตกตางจากเดกปกต

8มปญหาทางพฤตกรรมตางๆ 9เรยนหนงสอไดชา 10มปญหาความพการซำาซอน สำาหรบทางการแพทยมการจดประเภทความตองการพเศษเพอการบำาบดรกษาตามสภาพความพการออกเปนประเภทตางๆอยางกวางๆดงน 1ความพการทางแขนขาลำาตว 2ความพการทางห 3ความพการทางตา 4ความพการทางสตปญญา 5ความพการทางอารมณและจตใจ กองการศกษาเพอคนพการ กรมสามญศกษา กระทรวงศกษาธการไดกำาหนดประเภทเดกทมความตองการพเศษตามลกษณะทไดดำาเนนการจดใหบรการทางการศกษาโดยแบงเปน 1เดกพเศษประเภทตาบอด 2เดกพเศษประเภทหหนวก 3เดกพเศษประเภทปญญาออน 4 เดกพเศษประเภทพการทางรางกาย รวมทงเดกเจบปวยเรอรงในโรงพยาบาล 5เดกขาดโอกาสทจะเรยนหรอเดกศกษาสงเคราะหไดแกเดกชาวปา ชาวเขา ชาวเรอ ชาวเกาะ เดกทอยในทองถนทรกนดาร หรอมปญหาทางสภาพภมศาสตรเดกยากจนทไมสามารถเขาเรยนในโรงเรยนเดกกำาพราบดามารดาขาดผอปการะ บตรหลานของผทมสวนรวมในการเสรมสรางความมนคงของชาต เดกทมปญหาทางสงคมหรอเดกทขาดโอกาสทางการศกษาในลกษณะอนๆ คณะอนกรรมการโครงการการศกษาพเศษ โครงการพฒนศกษาอาเซยนไดจดประเภทเดกทมความตองการพเศษทจะใหบรการทางการศกษาไวดงน 1เดกทมความบกพรองทางการมองเหน 2เดกทมความบกพรองทางการไดยน 3เดกทมความบกพรองทางสตปญญา

94จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

4เดกทมความบกพรองทางรางกายและสขภาพ 5เดกทมปญหาทางการเรยนร

ตามพระราชบญญตการฟนฟสมรรถภาพคนพการ พ.ศ. 2534 แบงประเภทของบคคลทมความตองการพเศษเพอการจดทะเบยนและการฟนฟสมรรถภาพไวคอ 1คนพการทางการเหน 2คนพการทางการไดยนหรอสอความหมาย 3คนพการทางกายหรอการเคลอนไหว 4คนพการทางจตใจหรอพฤตกรรม 5คนพการทางสตปญญาหรอการเรยนร จากทกลาวขางตน จะเหนไดวาถงการแบงประเภทเดกทมความตองการพเศษเพอความสะดวกในการจดบรการ และการใหความชวยเหลอแกเดกทมความตองการพเศษไดอยางเหมาะสมหากนำามาประมวลจดเปนประเภทใหมเพอสรปใหสอดคลองกบความหมายของเดกทมความตองการพเศษแลวจะสามารถจดแบงไดเปน2กลมใหญๆคอ

เดกทมความตองการพเศษ

95เดกทมความแตกตางจากเดกปกต

1 กลมเดกทมลกษณะทางความสามารถสง หรอมความเปนเลศทางสตปญญา ซงเรยกโดยทว ๆ ไปวา “เดกปญญาเลศ” กลมนจะเปนกลมทสามารถพฒนาตนเองไดด เพราะเปนผทมความสามารถทางสตปญญาและ/หรอความถนดเฉพาะทางเมอเทยบกบระดบพฒนาการในดานตาง ๆ กบเกณฑเฉลยของเดกในชวงอายเดยวกนแลวพบวาสงกวาคาเฉลยหรอเรวกวาคาเฉลยทมการกำาหนดไวทงในดานการรบรและความสามารถในการแกปญหา ดานปรมาณและคณภาพ เมอทำาการทดสอบระดบสตปญญาจะพบวาระดบสตปญญาสงกวา120ขนไป 2 กลมเดกทมลกษณะทางความบกพรอง ดอยความสามารถ หรอมปญหาเดกเหลานมกจะเรยนรไดชา และมปญหาในการเรยนร ตลอดจนการพฒนาดานตางๆเปนไปไดไมเทาเทยมกบเกณฑเฉลยของเดกเมอเทยบกบเดกในชวงระดบอายเดยวกนดงนนการจะใหการศกษา หรอการจะพฒนาเดกกลมนตองอาศยความรความเขาใจและใหการชวยเหลอเปนพเศษตามความเหมาะสมซงจำาแนกไดเปน9ประเภทคอ 2.1เดกบกพรองทางสตปญญา 2.2เดกบกพรองทางการไดยน 2.3เดกบกพรองทางการเหน 2.4เดกบกพรองทางรางกายและสขภาพ 2.5เดกบกพรองทางการพดและภาษา 2.6เดกพรองทางพฤตกรรมและอารมณ 2.7เดกทมปญหาทางการเรยนร 2.8เดกออทสตก 2.9เดกพการซำาซอน

สรป เดกเหลานตองไดรบโอกาสทางการศกษาและการเรยนรอยางทวถงและมคณภาพเพอใหสามารถสอสารคดวเคราะหและแกปญหาไดในระดบทเหมาะสมอนนำาไปสการมคณภาพชวตทดขนและอยรวมกบคนในสงคมไดอยางมความสข

96จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

เอกสารอางอง

พยเกอสกล.(2545).การศกษาการรคดและอารมณของเดกทมความบกพรองทาง

สตปญญาระดบเรยนไดชนอนบาลจากการฝกโดยการใชกจกรรมทกษะ

ดนตร.ปรญญานพนธกศ.ม.(การศกษาพเศษ)บณฑตวทยาลยมหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ.

วไลวรรณซงปรดา.การเขาถงและไดรบการบรการทางการศกษาระดบอดมศกษา

สำาหรบคนพการ.ทมา http://www.mua.go.th/users/bhes/front_ home/Ohec_bhes2554/Doc_54/wilaiwan.pdf.สบคนวนท1กนยายน 2556.

ศนยกายภาพบำาบดคณะกายภาพบำาบดมหาวทยาลยมหดล.ทมา http://www.pt.mahidol.ac.th/ptclinic/index.php?option=com_ content&view=article&id=29 1:2012-03-28-08-19-37&cat id=52:2009-03-13-03-22-32&Itemid=108.สบคนวนท1กนยายน 2556.

ศนยสรนธรเพอการฟนฟสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาต.ทมา http://www.snmrc.go.th/index.php?option=com_content&view= article&id=23.สบคนวนท1กนยายน2556.

สำานกงานเลขาธการสภาการศกษา.(2552).ขอเสนอการปฏรปการศกษาในทศวรรษ

ทสอง(พ.ศ.2552-2561).กรงเทพฯ:กระทรวงศกษาธการ.

บทท 8ตวอยางการสอนเดกสมาธสน

ความหมายของสมาธสน สมาธสนเปนคำารวมหมายถงเดกกลมใดกลมหนงใน2ประเภทตอไปน 1 สมาธสนอยางเดยว ตรงกบภาษาองกฤษวา Attention DeficitDisorderหรอADD 2 สมาธสนและไมอยนง หรออยนงเฉยไมไดตรงกบภาษาองกฤษวาAttentionDeficitHyperactiveDisorderหรอADHD

ลกษณะของเดกสมาธสน ลกษณะตางๆ ของเดกสมาธสน อาจมลกษณะตางๆ ดงขอมลดานลางทกขอหรอมบางขอกไดลกษณะเหลานนไดแก -เสยสมาธงาย -ไมคอยฟงหรอปฏบตตามคำาสง -ไมตงใจหรอตงใจไดไมนาน -ไมมสมาธในการทำางานหรอในการเรยนทำาไดหรอเรยนไดแตในระยะเวลาเพยงสนๆ -มความสามารถในการทำางานไมคงท วนนเดกอาจทำางานทครมอบหมายใหไดแตวนตอไปเดกไมสามารถทำางานเดมได -มทาทางหลกหลก - เปนคนไมมระบบระเบยบ โตะเรยนอาจสกปรก รกรงรง บนโตะเรยนอาจมรอยขดขวนเลอะเทอะไมสะอาดขาวของอาจหายบอยๆเชนดนสอปากกาหรอไมกลมไวทอนเปนตน -ขาดทกษะในการเรยนหนงสอเรยนหนงสอไมเปน -ทำางานคนเดยวไมไดตองคอยพงพาอาศยผอนอยเสมอ

98จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

ภาพเดกสมาธสน

ลกษณะเดกสมาธสนและไมอยนง หรอเดก ADHD

เดก ADHD อาจมพฤตกรรมตามลกษณะของเดกสมาธสนเพยงอยางเดยว

(เดกADD)และอาจมพฤตกรรมเพมเตมดงน

1ลกษณะการไมอยนงหรออยนงเฉยไมได

- เคลอนไหวอยเสมอ อาจลกจากทนงเลนรอบหอง หรอ

เดนไปเดนมาขออนญาตครเพอออกนอกหองเรยนบอยมากหรอไมขออนญาตเลยกได

-เคลอนไหวสวนตางๆของรางกายแมเวลานงอยกบทเชน

สะบดมอไปมาโยกตวผงกศรษะกระทบเทาหรอแมแตหลนจากเกาอ

- เลนสงของมอวางไมได ตองจบของ เชนปากกาดนสอ

กระดาษหรอสงอนๆเอามาเลนกวดแกวงไปมาหรอเอาเขาปากแลวเคยวเลน

-วงไปมารอบหองเรยกและหยดยาก

2ลกษณะหนหนพลนแลนควบคมตนเองไมได

-พดโพลงออกมาดวยเสยงดงเปนคำาพดทไมเหมาะสมขาด

ความยงคดกอนพด

-รอไมไดรอไมเปนไมรจกการรอคอย

- ขดจงหวะผอน เชน ขดจงหวะในขณะทผอนกำาลงพด

99ตวอยางการสอนเดกสมาธสน

ขดจงหวะในขณะทผอนประกอบกจกรรมเขาลกษณะไมรจกเกรงใจคน

-พดมากพดไมหยด

-กอปญหาและความรำาคาญอาจมปญหากบครผสอนหรอ

เพอนนกเรยนดวยกนเนองจากเดกไมรจกยงคด

- กระทำาในสงทเสยงอนตราย และสงทนากลวอยางไมม

เหตผล เชน ทบกระจกหองในชนท 3 ของตกเพอกระโดดลงมายงพนดน หรอปน

จกรยานกลางถนนโดยไมสนใจการจราจรเดกจงไดรบบาดเจบบอยๆ

3 เปลยนกจกรรมยาก ทำาสงใดกจะทำาเรอยไป เมอเปลยนกจกรรม

เปนอยางอนเดกอาจไมพอใจกรดรอง

4แสดงอาการกาวราวรนแรงฉบพลนและเกนกวาเหต

5แสดงพฤตกรรมทบงบอกวาขาดวฒภาวะทางสงคม

7ไมชนชมในตวเอง

8แสดงอาการผดหวงเสยใจบอยๆ

อยางไรกตามเดกบางคนอาจแสดงพฤตกรรมบางเปนบางอยาง อาจไมครบ

ทกขอตามทกลาวขางตน บางขออาจรนแรง บางขอไมรนแรง เดกปกตกอาจแสดง

พฤตกรรมดงกลาวบาง แตอาจไมรนแรง ดงนนการพจารณาเดกวา เปนเดกสมาธสน

หรอไม อาจตองพจารณาถง จำานวนพฤตกรรมดงกลาววามมากนอยเพยงใด แตละ

พฤตกรรมมความรนแรงมากนอยแคไหน ความถของพฤตกรรมวาเกดขนบอยแคไหน

เพยงใดและมความคงเสนคงวาในการเกดพฤตกรรมหรอไมดวย

จำานวนเดกสมาธสน

มประมาณ3-5%ของประชากรในวยเรยนซงมขอมลดงน

-เปนเดกชายมากกวาเดกหญง

-เดกชายมกจดอยในประเภทADHA

-เดกหญงมกจดอยในประเภทADD

-เดกสมาธสนมจำานวนเพมขนทกวน

100จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

สาเหตของสมาธสน

ในตางประเทศมการศกษาอยางมาก เกยวกบสาเหตททำาใหเดกมความ

บกพรองเกยวกบสมาธ แพทยทมความเชยวชาญทางสมอง คงบอกเราไดวาสาเหตเกด

จากอะไร แตในปจจบนเราสามารถคาดการณอยางเปนระบบไดวาสมาธทบกพรองไป

อาจมสาเหตมาจากองคประกอบตอไปน

- กรรมพนธ สงเกตไดจากเมอพบวา มเดกสมาธสนอยในครอบครว อาจมพ

หรอนองหรอญาตของเดกมอาการสมาธสนดวย

- สารเคมในสมองแพทยทางสมองและทางประสาทวทยาระบวาเดกบางคน

ทสมาธสน เพราะสมองควบคมการเคลอนไหวของรางกายไดไมเตมท เนองจากสารเคม

ในสมองขาดสมดลย

- บาดเจบ เดกอาจไดรบบาดเจบระหวางอยในครรภหรอระหวางคลอด

- สารพษเดกอาจไดรบสารพษเชนสารตะกวเปนตน

- อาหารสารอาหารบางอยางอาจเปนอนตรายตอเดกเชนผงชรสเปนตน

- ยารวมทงยาเสพตดบางชนดมอนตรายตอเดกในครรภเชนแมตดยาแมแพ

ยาหรอแมกนยาทเปนอนตรายตอเดกขณะอยในครรภ

หลกการสอนและชวยเหลอเดกสมาธสน

หลกในการจดการเรยนการสอนและการชวยเหลอเดกสมาธสนใหไดผลสำาเรจ

ทจะกลาวถงน จะชวยใหครและผปกครองมความเขาใจในเดกกลมนไดมากขน มหลก

การทสำาคญดงน

- ความเขาใจทำาความเขาใจวาทำาไมเดกจงมสมาธสนเขาใจพฤตกรรม

ของเดกผสอนควรเขาใจวา เดกไมตองการมสมาธสนมนเกดขนเองกบตวเดก เกดจาก

องคประกอบทางชววทยาและสรรวทยาซงอยเหนอการควบคมของทกคนตวเดกเองก

ไมอยากเปนเชนนเมอทราบแลวทกคนควรเหนใจเขาและหาทางชวยเหลอ

- ไมควรใหการบานมากเกนไป เดกสมาธสนอาจทำางานไมเสรจตาม

ทครมอบหมาย เพอหลกเลยงความลมเหลวในการเรยน ครไมควรใหงานเดกมสมาธสน

101ตวอยางการสอนเดกสมาธสน

มากเกนไปปรมาณการบานทใหควรจะลดนอยลงกวาเดกปกต

- พยายามหลกเลยงในสงททำาใหเดกไดรบความอบอาย ทกคนตองการ

ความเชอมนในตนเองตองการเปนทยอมรบวาเปนคนเกงคนดคนมคณคาหากเดกได

รบความอบอายความเชอมนในตนเองจะลดลงแลวสงผลตอการเรยนและการปรบปรง

บคลกภาพของเดก

- ปรบสภาพแวดลอมในหองเรยนใหเหมาะสมกบปญหาและความตองการ

ของเดก ควรมการปรบปรงเปลยนแปลงการจดหองเรยนบางเพอไมใหเดกเกดความชน

ชา และเบอหนายกบสภาพเดมๆ จดใหเดกนงในบรเวณทครสามารถเหนเดกไดชดเจน

อยในสายตาของครและควรจดพนทใหกวางกวาเดกปกต

- คำานงถงบคลกในการเรยนรของเดก เดกแตละคนมบคลกการเรยนร

(Learning style) ไมเหมอนกนบางคนเรยนไดดจากการฟงบางคนจากการอานบาง

คนจากการเขยน บางคนจากการลงมอปฏบต บางคนตองนงสบายๆ กบพนหองในทา

นงตางๆบางคนโยกหวขยบเทาไปตามดนตรกเรยนหนงสอไดเดกเรยนไดในบคลกทไม

เหมอนกนครควรปรบวธการสอนใหสอดคลองกบบคลกของเดก

- ใหเวลาเดกเพมขนในการทำางานหรอทำาแบบฝกหด ครสวนมากใหงานเดก

เทากน ในเวลาทเทากน เชน ใหทกคนทำาแบบฝกหด 10 ขอ ใหเสรจภายในเวลา 30

นาทซงเปนวธทไมสอดคลองกบปญหาและความตองการของเดกครควรใหงานเสยใหม

โดยจดเวลาเปนเกณฑแตจำานวนแบบฝกหดอาจไมเทากนเวลาเหลอ30นาทใหทกคน

ทำาแบบฝกหดสวนจะไดกขอแลวแตความสามารถของเดกแตละคนซงมไมเทากน

- ไดรบความสนบสนนจากฝายบรหารในการชวยเหลอเดกสมาธสน การ

กระทำาบางอยางของครจะเกยวของกบฝายบรหาร เชน การใหเดกออกจากหองเรยน

เพอไปสงบสตอารมณตามลำาพง การจดหองเรยนทไมมหนาตาง เพอใหเดกเขาไปเรยน

ในบางเวลา การสงเดกกลบบานในบางวน การจดชนเรยนโดยไมใหเดกสมาธสนหลาย

คนอยหองเดยวกนการจดครควบคมเดกโดยใหมคร2คนตอเดก2-3คนเปนตนดง

นนจงตองจดระบบการเรยนการสอนกอนจงจะลงมอสอนเดกไดด

102จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

- ปรบปรงวธสอบ เดกบางคนอาจสอบตกหากใชวธสอบโดยการใหเดกทำา

ขอสอบเดยวกนกบเดกปกต ครอาจสอบโดยการอานขอสอบใหฟง หรอสอบปากเปลา

เปนตน

- ไมเนนการอาน หากเดกอานหนงสอไมไดครอาจสอนโดยการเลาเรองใหเดก

ฟงใหฟงจากแผนCDหรอแผนDVDเปนตน

- สอนใหมระเบยบวนยเดกบางคนเรยนรจากการดแบบอยางจากเพอนจาก

คร จากพอแม แตมเดกอกหลายคนไมสามารถเรยนรไดดวยวธน ครจงจำาเปนตองสอน

โดยอยากใหเดกไดอะไรกตองสอนในสงนนเปนการสอนตรง(Directinstruction)เชน

สอนใหปดกวาดโตะใหเปนระเบยบ สอนใหจดการบานทกครง สอนใหตรวจสอบงานท

ครมอบหมายวาเสรจหรอยงสอนวธในการเรยนเขยนและอานเปนตน

- รวมมอกบผปกครอง เพอใหทราบความเปนไปของเดกขณะอยทบาน เพอ

ทราบความตองการและปญหาของเดกโดยละเอยด และเพอสอสารกบผปกครองให

เขาใจตรงกนเกยวกบความกาวหนาของเดกในดานการเรยนและพฤตกรรม

- กำาหนดกฏเกณฑระเบยบทงายๆและชดเจนสงใดเดกสามารถทำาไดสงใด

ทำาไมได หากเดกฝาฝนผลทตามมาจะเปนอยางไร ใหนกเรยนมสวนรวมในการกำาหน

ดกฏ และระเบยบดวย สำาหรบการเรยนการสอนกเชนเดยวกน สงใดยาก และสลบซบ

ซอนครตองแจกแจงสงนนออกมาเปนขนตอนทเขาใจงายๆเพอใหเดกเรยนได

- ใหวธการหลายอยางในการปฏบตตอเดก ครผสอนควรมทกษะในการ

ปฏบตตอเดกโดยใชหลกคำานงถงบคลกเดกในการเรยนร (Learning style) การเรยน

รโดยใชประสาทสมผสหลายดาน (Multi-sensory approach) ทฤษฎพหปญญา (MI)

การรวมเรยนรวมร(CooperativeLearning)เปนตน

- การทำางานเปนทม การทมครหลายคน รวมมอกนสอนหองเรยนทมเดก

สมาธสนจะชวยใหเดกไดเรยนรจากครหลายๆคนโดยดครแตละคนเปนแบบอยางใน

ขณะเดยวกนครกจะเขาใจเดกดขน ขอมลทไดรบจากครหลายคนอาจแมนยำากวาขอมล

ทไดรบจากครประจำาชนคนเดยวกน

103ตวอยางการสอนเดกสมาธสน

สรป

ผปกครองและผทมสวนเกยวของตองมความหวงและความเชอมนในตวเดก

เดกสมาธสนหลายคนมสตปญญาในระดบสง มความคดสรางสรรคดเยยม มความคด

อานเปนของตนเองสมาธสนเทานนทเปนอปสรรคในการเรยนครและผปกครองจงควร

ตงความหวงวา เดกจะตองเรยนได และใชความพยายาม และความอดทนในการชวย

เหลอเดกไมควรเลกลมความตงใจงายๆ

104จดทำ�โดย อ�จ�รย ดร.สชฌนเศก ย�นเดม

เอกสารอางอง

กรมวชาการ.(2535).แนวการจดกจกรรมและสอการเรยนการสอน.กรงเทพฯ:ครสภา.

ฉตรชดาเธยรปรชา.(2537).พฒนาการทางสตปญญาของเดกปฐมวยทไดรบ

กจกรรมในบรรยากาศทม เสยงดนตรประกอบ.ปรญญานพนธกศ.ม.(การ

ศกษาปฐมวย)บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

พณดาโยมะบตร.(2552).ผลของดนตรบำาบดตอการเหนคณคาในตนเองและภาวะ

ซมเศราของวยรนหญง ในสถานสงเคราะหเดกหญงบานราชวถ.

ปรญญานพนธวท.ม.(จตวทยาคลนก)บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยมหดล.

ภรณครรตนะ.(2526).ละครสรางสรรคสำาหรบเดก.กรงเทพฯ:คณะศกษาศาสตร

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ภาพเดกสมาธสน. ทมา:http://www.familynetwork.or.th/node/15792.สบคน

วนท15กรกฏาคม2556.

ผดงอารยะวญญ.(2544).วธการสอนเดกสมาธสน.กรงเทพฯ:มหาวทยาลย

ศรนครนทรวโรฒ.

อลสาวชรสนธ.(2546).จตเวชเดก. กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

105ตวอยางการสอนเดกสมาธสน

อารพนธมณ.(2542). ความคดสรางสรรค. กรงเทพฯ:ตนออแกรมม.

Chapman,A.H.(1974).Management of Emotional Problems of Children

and Adolescents. Philadelphia:J.B.Lippincott.