รายงานการวจย

เรอง พฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษา

สาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

โดย

นางสาววรรณวมล เมฆวมล

ไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ปงบประมาณ 2553

รายงานการวจย

เรอง

พฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษา สาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

โดย

นางสาววรรณวมล เมฆวมล คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ปงบประมาณ 2553

(1)

บทคดยอ ชอรายงานการวจย : พฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของ

นกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตร และเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

ชอผวจย : นางสาววรรณวมล เมฆวมล ปทท าการวจย : 2553

....................................................................................................

งานวจยน มวตถประสงคเพอ ศกษาพฤตกรรมการ ดแล สขภาพ ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ และตวแปรท สามารถ ท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ ของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา กลมตวอยาง จ านวน 329 คน เกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม วเคราะหขอมลโดยใชสถต คารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน วเคราะหหาความสมพนธระหวางปจจยตางๆกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดวยสถตไคสแควร สถตคาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน และการวเคราะหถดถอยพหคณ ผลการวจยพบวา 1) พฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของ นกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา อยในระดบมาก 2) ปจจยทางชวสงคมทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ไดแก เพศ อาย อาชพ รายได ระดบการศกษา และการตรวจรางกายประจ าป 3) ปจจยน าทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ไดแก ความรเกยวกบการ ดแลสขภาพ เจตคตตอการดแลสขภาพ และการรบรประโยชนของการ ดแลสขภาพ 4) ปจจยเออทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ คอ การสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน 5) ปจจยเสรมทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ไดแก การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ และการไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคลตางๆ 6) ตวแปรทสามารถท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ ไดแก ตวแปรปจจยเสรม ดานการไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ปจจยทางชวสงคม คอ อาย ปจจยน า ดานเจตคตตอการดแลสขภาพ และปจจยเออ ดาน การสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน สามารถรวมท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพของกลมตวอยางไดรอยละ 34.2

www.ssru.ac.th

(1)

Abstract Research Title : Health Care Behavior of Peoples beside in Students Applied Thai Traditional Medicine Program Practice Area, Faculty of Sciences and Technology, Suan Sunandha Rajabhat University. Author : Miss wanwimon mekwimon Year : 2010

................................................................................................. The objectives of this research was to investigate the Health Care

Behavior , factors associated with health care behavior and variables that can predict the behavior of public health. In the training area of students Thai Traditional Medicine major, faculty of science and technology, Suan Sunandha Rajabhat University. The sample population of 329 people. Data collected by questionnaire. Statistical analysis using percentage, mean, standard deviation, correlation, Chi-square test, Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient, and stepwise multiple regression. The results of this research found 1) Behavior of public health care in the area of students practice at a high level. 2) The Bio-social factors that correlate with Health Care Behavior, including gender, age, occupation, income level, education and annual physical examination. 3) The Predisposing factors that correlate with Health Care Behavior, including knowledge about health care, attitudes about health care, and perceived benefits of health care. 4) The Enabling factors that correlate with Health Care Behavior, support or health promotion activities in the community. 5) The Reinforcing factors that correlate with Health Care Behavior, including receive information about health care from the media, recommended practice health care Behavior from others. 6) Variables that can predict the health care behavior are Reinforcing factor recommended practice health care Behavior from others, Bio-social factor age, Predisposing factors attitudes about health care and Enabling factors support activities to promote health in the community, can predict the behavior of health care 34.2 percent.

www.ssru.ac.th

(3)

กตตกรรมประกาศ รายงานการวจยเรอง พฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ไดรบทนสนบสนนจากมหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ปงบประมาณ 2553 ซงการด าเนนงานวจยครงนส าเรจลลวงไดดวยความชวยเหลอจาก ผอ านวยการสถาบนวจยและพฒนา ผวจยขอขอบคณมา ณ โอกาสน ขอขอบคณผทรงคณวฒทไดกรณาตรวจสอบเครองมอในการวจยพรอมใหค าแนะน า อนเปนประโยชนอยางยงในการสรางเครองมอ และสนบสนนใหงานวจยนส าเรจลลวงไปไดดวยด

ขอขอบคณผน าชมชน และประชาชนชมชนวดราชา ชมชนวดสวสดวารสมาราม และ วดประชาระบอธรรม เขตดสต กรงเทพมหานคร ทใหความรวมมอในการ เกบรวบรวมขอมลจนงานวจยด าเนนไปไดดวยด

วรรณวมล เมฆวมล

www.ssru.ac.th

(4)

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย............................................................................................................ (1) ABSTRACT...................................................................................................................... (2) กตกรรมประกาศ............................................................................................................... (3) สารบญ............................................................................................................................. (4) สารบญตาราง................................................................................................................... (6) สารบญภาพ...................................................................................................................... (8) บทท 1 บทน า................................................................................................................... 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา......................................................... 1 1.2 วตถประสงคของการวจย................................................................................ 3 1.3 สมมตฐานการวจย......................................................................................... 3 1.4 ขอบเขตการวจย...................................................................................... ...... 3 1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ.............................................................................. 4 1.6 นยามศพท.................................................................................................... 4 บทท 2 วรรณกรรมทเกยวของ............................................................................................ 6 2.1 ความหมายและแนวคดพฤตกรรมการดแลสขภาพ........................................... 7 2.2 รปแบบจ าลอง PRECEDE Framework......................................... .................. 14 2.3 แนวคดการสงเสรมสขภาพของ Pender........................................................... 18 2.4 แนวคดการสรางเสรมสขภาพครอบครวไทย..................................................... 39 2.5 งานวจยทเกยวของ........................................................................................ 45 2.7 กรอบแนวคด................................................................................................. 49 บทท 3 วธด าเนนการวจย.................................................................................................. 50 3.1 ประชากรและกลมตวอยาง............................................................................. 50 3.2 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล............................................................. 52 3.3 วธการสรางเครองมอทใชในการวจย................................................................ 56 3.4 วธการเกบรวบรวมขอมล................................................................................ 57 3.5 สถตทใชในการวเคราะหขอมล........................................................................ 57

www.ssru.ac.th

(5)

หนา บทท 4 ผลการวจย............................................................................................................ 59 4.1 การวเคราะหลกษณะปจจยทางชวสงคม.......................................................... 61 4.2 การวเคราะหปจจยน า.................................................................................... 64 4.3 การวเคราะหปจจยเออ................................................................................... 72 4.4 การวเคราะหปจจยเสรม................................................................................. 76 4.5 การวเคราะหพฤตกรรมการดแลสขภาพ........................................................... 80 4.6 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยทางชวสงคมกบพฤตกรรมการดแล

สขภาพ.........................................................................................................

87 4.7 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการดแลสขภาพ.......... 89 4.8 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยเออกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ......... 90 4.9 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยเสรมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ....... 91 4.10 การวเคราะหตวแปรทสามารถท านายพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ................. 92 บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ......................................................... 96 5.1 สรปผลการวจย.............................................................................................. 97 5.2 อภปรายผล................................................................................................... 100 5.3 ขอเสนอแนะ.................................................................................................. 106 บรรณาณกรม.................................................................................................................... 107 ภาคผนวก ก ..................................................................................................................... 111 ภาคผนวก ข...................................................................................................................... 149 ประวตผวจย...................................................................................................................... 156

www.ssru.ac.th

(6)

สารบญตาราง หนา ตารางท 3.1 จ านวนประชากรและขนาดตวอยางทใชในการวจย จ าแนกตามสถานทฝก

ปฏบตงานของนกศกษา...............................................................................

51 ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามลกษณะทางชวสงคม............. 61 ตารางท 4.2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบความรเกยวกบการดแล

สขภาพ.......................................................................................................

64 ตารางท 4.3 รอยละ ความรเกยวกบการดแลสขภาพรายขอ............................................... 65 ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบเจตคตตอการดแล

สขภาพ.......................................................................................................

66 ตารางท 4.5 รอยละ เจตคตตอการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ...................................... 67 ตารางท 4.6 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบการรบรประโยชน

ของการดแลสขภาพ....................................................................................

69 ตารางท 4.7 รอยละ การรบรประโยชนในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ....................... 70 ตารางท 4.8 จ านวนและรอยละของทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน...................... 72 ตารางท 4.9 จ านวนและรอยละของการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพใน

ชมชน.........................................................................................................

73 ตารางท 4.10 รอยละของปจจยเออในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ.............................. 74 ตารางท 4.11 จ านวนและรอยละ ของการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจาก

สอตางๆ.....................................................................................................

76 ตารางท 4.12 จ านวนและรอยละ ของการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรม

การดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ..................................................................

77 ตารางท 4.13 รอยละของปจจยเสรมในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ............................ 78 ตารางท 4.14 จ านวนและรอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพ.......................................... 80 ตารางท 4.15 จ านวนและรอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานความรบผดชอบตอ

สขภาพตนเอง.............................................................................................

81 ตารางท 4.16 จ านวนและรอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานโภชนาการ................... 82 ตารางท 4.17 จ านวนและรอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการ

ออกก าลงกาย.............................................................................................

83

www.ssru.ac.th

(7)

สารบญตาราง หนา ตารางท 3.18 รอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ…............................. 84 ตารางท 4.19 ความสมพนธระหวางปจจยทางชวสงคมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ............ 87 ตารางท 4.20 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการดแลสขภาพ......... 89 ตารางท 4.21 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยเออกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ........ 90 ตารางท 4.22 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยเสรมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ...... 91 ตารางท 4.23 การวเคราะหถดถอยพหคณ (Linear Regression) ในการท านายพฤตกรรม

การดแลสขภาพ..........................................................................................

92 ตารางท 4.24 รปแบบสมการท านายพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ....................................... 94

www.ssru.ac.th

(8)

สารบญภาพ หนา ภาพท 2.1 รปแบบการสงเสรมสขภาพของ Pender ใน ป ค.ศ. 1987.................................... 19 ภาพท 2.2 รปแบบการสงเสรมสขภาพของ Pender ทปรบปรงใหม ในป 1996....................... 23

www.ssru.ac.th

บทท 1

บทน า 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา สขภาพเปนภาวะแหงความสมบรณของรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และจตวญญาณทบคคลรบรไดวาตนมความสข ปราศจากความเครยดหรอแรงกดดนใดๆ (ประเวศ , 2541) สขภาพจงเปนสงททกคนพงปรารถนา แตอยางไรกตามภาวะสขภาพเปนกระบวนการพลวตทไมหยดนง จะมการเปลยนแปลงอยางสลบซบซอนอยตลอดเวลาและอยางตอเนอง บคคลจงตองพยายามหาวธการทจะปกปองสขภาพเพอไมใหเกดภาวะเจบปวยหรอถงแมวาจะเกดภาวะเจบปวยขน บคคลจะตองพยายามดแลรกษาเพอใหรางกายกลบสสภาวะปกตใหเรวทสด วธการส าคญทบคคลใชปกปองสขภาพนน คอการมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพทถกตองและสม าเสมอ ( Palank, 1991) พฤตกรรมสงเสรมสขภาพในความหมายของเพนเดอร ( Pender,1996) หมายถง การกระท าทมงการบรรลระดบสงสดของสขภาพและความผาสก เปนการกระท าทเพมระดบความผาสกของบคคลและกลมคน และพฤตกรรม ดแลสขภาพของบคคลมความสมพนธโดยตรงกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของครอบครว พฤตกรรมการ ดแลสขภาพทดนนจะเปนการสงเสรมใหทกคนมสขภาพดทงรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และจตวญญาณ ซงจะน าไปสความปกตสขในชวต โดยทกคนสามารถกระท าบทบาทของตนไดเหมาะสม ส าหรบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในความคดของเพนเดอรนน ครอบคลม 6 ดาน คอ ความรบผดชอบตอสขภาพ การท ากจกรรมและการออกก าลงกาย การบรโภคนสย การพฒนาทางจตวญญาณ การมสมพนธภาพระหวางบคคลและการจดการกบความเครยด การทครอบครวจะมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพทดหรอไมนน ขนอยกบปจจยหลายประการทงทเปนปจจยภายในครอบครวเอง และปจจยภายนอกครอบครวทมความเกยวของ กรนและครเตอร ( Green & Krueter, 1991) เรยกปจจยเหลานวาปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม โดยปจจยน าคอ สงทเปนพนฐานอยภายในครอบครว เชน ความร และการรบรภาวะสขภาพ ปจจยเออคอ สงทเออใหครอบครวปฏบตพฤตกรรม เชน ความเชอมนถงความสามารถในการปฏบตพฤตกรรมและความสะดวกในการปฏบตพฤตกรรม และปจจยเสรมคอ การไดรบขอมลขาวสารทเกยวของกบการสงเสรมสขภาพของครอบครว เชน การ

www.ssru.ac.th

ไดรบขอมลขาวสารจากสอตางๆ และการมแบบอยางจากสมาชกในครอบครว เปนตน ถาบคคลสามารถปฏบตกจกรรมสรางเสรมสขภาพได กจะกอใหเกดสขภาวะตลอดชวต ซงการมสขภาวะจะท าใหบคคลมชวตทมคณภาพ มผลผลตในการท างานมากขน ลดการขาดงาน ลดการเจบปวยและลดคาใชจายในการรกษาพยาบาล การสรางเสรมสขภาพจงเปนกลไกส าคญในการปรบเปลยนวถชวตของคนไทยทกคนใหมสขภาวะทดขนตามศกยภาพทแตละบคคลพงม และบคลากรในระบบสขภาพเปนพลงสวนส าคญในการขบเคลอนระบบสขภาพใหมงไปสสมฤทธผลอนเปนสขภาวะของสงคมไทย โดยบคลากรทมสขภาพเปนผมบทบาทส าคญในการกระตนเตอนใหประชาชนมวถชวตสงเสรมสขภาพใหการศกษาแกชมชนดานสขภาพและชวยแกไขปญหาสขภาพ ในฐานะทสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา จดการศกษาระดบอดมศกษา จงมภารกจหลก 4 ประการ คอ การจดการเรยนการสอน การวจย การบรการวชาการแกสงคม และการท านบ ารงศลปวฒนธรรม และดานการจดการเรยนการสอนนน สาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต มงผลตบคลากรทางการแพทยแผนไทยประยกตใหกบสงคม ซงในองคความรทางการแพทยแผนไทยประยกตทจะท าใหการเรยนการสอนมความสมบรณตรงตามความตองการของสงคม สวนหนงตองมาจากการศกษาวจย โดยเฉพาะการศกษาวจยในชมชนทสถาบนตงอย เพอทจะน าขอมลทไดรบมาเปนแนวทางในการจดบรการทางวชาการดานสขภาพใหกบชมชนนนๆ คณาจารยสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ตระหนกในภารกจดงกลาวและมความเชอวาสถาบนการศกษาและชมชนนาจะมความสมพนธกนอยางใกลชด ผวจยจงสนใจและเหนควรศกษาถงพฤตกรรม การดแลสขภาพของประชาชนในชมชน และปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ทงนเพอน าผลการวจยไปเปนฐานในการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาการเรยนรของนกศกษาและเปนองคความรดานหนงใหอาจารยในการรองรบการปฎรประบบบรการสขภาพทเนนการดแลสขภาพในครอบครวและชมชน รวมทงการจดบรการวชาการใหกบสงคม เพอแกไขปญหาไดตรงกบความตองการของชมชน ตลอดจนการศกษาวจยในประเดนทลกซงตอไป โดยการศกษาครงนใชกรอบแนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของเพนเดอร ( Pender, 1996) และปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพคอปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรมของกรนและ ครเตอร (Green & Kreuter, 1991)

www.ssru.ac.th

1.2 วตถประสงคของการวจย เพอศกษาประเดนส าคญดงตอไปน 1.2.1 เพอศกษาพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏ สวนสนนทา 1.2.2 เพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา 1.2.3 หาแนวทาง ในการดแล สขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏ สวนสนนทา 1.3 ขอบเขตการวจย การวจยครงนเปนการวจยเกยวกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ไดแก ชมชนวดราชา ชมชนวดสวสดวารสมาราม และชมชนวดประชาระบอธรรม เขตดสต กรงเทพมหานคร ระยะเวลาในการศกษาวจยระหวางเดอนกมภาพนธ ถง เดอนกนยายน 2553 ประชากรทศกษาจ านวน 1,830 คน 1.4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ น าผลการวจยไปเปนฐานในการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาการเรยนรของนกศกษาในการดแลสขภาพในครอบครวและชมชน รวมทงการจดบรการวชาการใหกบสงคม เพอแกไขปญหาไดตรงกบความตองการของชมชน ตลอดจนการศกษาวจยในประเดนอนทลกซงตอไป

www.ssru.ac.th

1.5 นยามศพท ผวจยไดก าหนดนยามศพททเกยวของไวดงน ประชาชน หมายถง ประชาชนทอาศยอยในชมชน วดราชา ชมชนวดสวสดวารสมาราม และชมชนวดประชาระบอธรรม เขตดสต กรงเทพมหานคร ซงเปนพนททนกศกษาสาขาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ฝกปฏบตงานในชมชนดานหตถเวชกรรมไทย และเวชกรรมไทย

พฤตกรรมการดแลสขภาพ หมายถง การแสดงออกหรอการกระท าของประชาชนในการท าใหตนเองมความสมบรณแขงแรง ปราศจากความเจบปวยทงทางรางกายและจตใจ สามารถด าเนนชวตอยในสงคมไดอยางปกตสข โดยครอบคลมพฤตกรรมการ ดแลสขภาพในดาน ความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง ดานโภชนาการ และดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย ปจจยน า หมายถง ปจจยภายในตวบคคลทกอใหเกดแรงจงใจในการแสดงพฤตกรรมในการศกษาครงน ไดแก ความรเกยวกบการ ดแลสขภาพ เจตคต ตอการ ดแลสขภาพ และการรบรประโยชนของการดแลสขภาพ

ปจจยเออ หมายถง สภาพของสงแวดลอมทจะเออใหบคคล กลมคน เกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมหรอมพฤตกรรมอยางตอเนอง ในการศกษาครงน ไดแก การมทรพยากรสนบสนนในการสงเสรมสขภาพ และการมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพของประชาชนในชมชน

ปจจยเสรม หมายถง ผลสะทอนกลบทบคคลไดรบหรอคาดวาจะไดรบจากการแสดง

พฤตกรรมหนง ๆ ในการศกษาครงน ไดแก การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการสงเสรมสขภาพจากสอตางๆ และการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพจากบคคลในครอบครว ญาตพนอง และเพอนบาน

www.ssru.ac.th

ความรเกยวกบการ ดแลสขภาพ หมายถง ความสามารถในการอธบายหรอเขาใจเนอหาความรการน าไปใชและพสจนแลวเปนความจรงซงเปนความรทางพฤตกรรมสขภาพสวนบคคล

เจตคตตอพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ หมายถง ความเชอ ความพอใจ ความรสกนกคดเฉพาะบคคลตอพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ เชน ความชอบหรอไมชอบ การแสดงความคดเหนทงทางบวกหรอลบโดยเจตคตเกยวกบพฤตกรรมสขภาพสวนบคคล

การรบรประโยชนของการดแลสขภาพ หมายถง การทประชาชนไดรบรประโยชนจาก

การกระท าพฤตกรรมตางๆ ซงสงผลดตอสขภาพ การรบรประโยชนของการดและสขภาพนขนอยกบประโยชนทเคยไดรบจากการกระท า จะแสดงออกทางจตใจโดยค านงถงผลทางบวก เชน ความรสกเหนอยลาของรางกายลดลงหลงจากทออกก าลงเปนประจ าตดตอกนเปนเวลาหนงเดอน

ความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง หมายถง การทประชาชนกระท าในสงทเปนผลดกบสขภาพ และไมกระท า หรองดเวนการกระท าในสงทเปนผลเสยตอสขภาพตนเอง ไดแก การสงเกตอาการเปลยนแปลงของรางกาย การหลกเลยงสงทเปนอนตรายตอสขภาพ ปฏบตตามกฎจราจร การปฏบตตามค าแนะน าของเจาหนาทสาธารณสข และการเขารบการตรวจรางกายเปนประจ าสม าเสมอเพอคนหาความผดปกตของรางกายตงแตระยะแรก โภชนาการ หมายถง การทประชาชนเลอกรบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกายครบ 5 หม เพยงพอกบความตองการในแตละวนเพอสงเสรมการมสขภาพทด หลกเลยงอาหารไขมนสง เคมจด เผดจด หวานจด อาหารทปงหรอยางจนเกรยม การท ากจกรรมและการออกก าลงกาย หมายถง การทประชาชนมกจกรรมการเคลอนไหว สวนตาง ๆ ของรางกายตามความสามารถและความเหมาะสมของแตละบคคล เชน การวง การเดนเรว การเตนแอโรบค การเลนกฬาตาง ๆ เปนตน และมการกระท าอยางสม าเสมออยางนอยสปดาหละ 3 วน นานอยางนอยครงละ 30 นาท

www.ssru.ac.th

บทท 2

แนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ การศกษาพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏ สวนสนนทา ผวจยไดคนควาเอกสาร ต ารา วารสาร บทความวชาการ และงานวจยทเกยวของ ดงน 2.1 ความหมายและแนวคดพฤตกรรมการดแลสขภาพ 2.2 รปแบบจ าลอง PRECEDE Framework

2.3 แนวคดการสงเสรมสขภาพของ Pender 2.4 แนวคดการสรางเสรมสขภาพครอบครวไทย

2.5 งานวจยทเกยวของ

www.ssru.ac.th

7

2.1 ความหมายและแนวคดพฤตกรรมการดแลสขภาพ เมอพดถงค าวา “สขภาพ” คนทวไปรวมทงแพทยและบคลากรทางสาธารณสข มกจะนกถงโรคภยไขเจบ และการพงพาการรกษาจากแพทยและโรงพยาบาลมากกวาทจะนกถงการสรางสขภาพและการดแลสขภาพตนเองโดยประชาชนและภาคสงคม เนองจากกระบวนทศนในอดตไดใหความส าคญตอการซอมสขภาพทางกายดวยเทคโนโลยและการบรการทางการแพทยขนสง ซงสามารถเยยวยาใหรางกายฟนความแขงแรงและยดอายขยใหยนยาว ในปจจบนมกระบวนทศนใหมทมองสขภาพในความหมายทกวาง ครอบคลมถงสขภาพหลายมตทประชาชนเขามามสวนรวมรบผดชอบตอการพฒนาสขภาพของประชาชน การศกษาวจยครงนผวจยไดทบทวนความหมายและแนวคดพฤตกรรมการดแลสขภาพไวดงน

ในป พ.ศ. 2541 องคการอนามยโลก ไดใหนยามใหมของค าวาสขภาพ “สขภาพ” วา “สขภาพ หมายถง สขภาวะอนสมบรณและมความเปนพลวต ทงทางกาย จต สงคม และจตวญญาณ และไมใชเพยงปราศจากโรคและการเจบปวยเทานน ” โดยใสค าวา พลวต ( dynamic)” และ “จตวญญาณ (spiritual)” เพมเขาไปในค านยามเดมทไดก าหนดไวเมอ 5 ทศวรรษกอน

ค านยามดงกลาวไดขยายมตของสขภาพเปน 4 ดาน ไดแก สขภาพทางกาย สขภาพทางจต สขภาพทางสงคม และสขภาพทางจตวญญาณ (ปญญา) และไดเนนถงความเปนพลวตของสขภาพซงมนยวา สขภาพมการเคลอนไหวเปลยนแปลงและขนกบปจจยอนสลบซบซอน ไมใชเปนภาวะทคงทตายตว หรอขนกบปจจยเพยงอนใดอนหนงเทานน

สวนพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 ไดใหนยาม “สขภาพ หมายความถง ภาวะของมนษยทสมบรณทงทางกาย ทางจต ทางปญญา และทางสงคม เชอมโยงกนเปนองครวมอยางสมดล” และใหนยามของ “ปญญา” วา “ปญญา หมายความถง ความรทว รเทาทน และความเขาใจอยางแยกไดในเหตผลแหงความด ความชว ความมประโยชน และความมโทษ ซงน าไปสความมจตอนดงามและเออเฟอเผอแผ” (ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต, 2552) Pender (1996) ไดเสนอแนวคดเกยวกบสขภาพวา เปนหนงในมโนมตส ( Meta Paradigm) ทฤษฎการพยาบาล ในป ค.ศ. 1000 ไดปรากฎมการเขยนค าวา “Health” เปนครงแรก โดยมาจากค าเกาแกในภาษาองกฤษ คอ “Health” ซงมความหมายวา ปกตสข ( Sound) และทกสวนของรางกาย จนกระทงป 1974 องคการอนามยโลกไดใหความหมายทเนนความ “ครบถวน ” หรอ “สมบรณ ”

www.ssru.ac.th

8

(Wholeness) และคณภาพทางบวกของสขภาพ คอ “สขภาพเปนสภาวะทสมบรณทงดานรางกายและอยในสงคมไดอยางมความสข ไมเพยงแตปราศจากโรค และไมแขงแรงเทานน “จงไดมการวเคราะหความหมายของสขภาพในเชงของประสบการณของมนษยในทางบวก ซงประกอบไปดวยลกษณะส าคญ 3 ประการ คอ 1) สะทอนใหเหนบคคลทงคน 2) จดเรองของสขภาพใหอยในบรบทของสงแวดลอม 3) มองสขภาพในเชงของผลผลตและมชวตอยอยางมคณคาหรออยางสรางสรรค สขภาพเปนสงทมนคง เปนความสขสมบรณในระดบสงสด สขภาพและความเจบปวย อยในทศทางตรงกนขามกนแตมความตอเนองกนตลอด สรป สขภาพมความหมายทกวางขวางกวาการเจบปวยและความไมพการทางกาย ครอบคลมสขภาวะ หรอภาวะของมนษยทสมบรณทงทางกาย จต สงคม และจตวญญาณ (ปญญา) พฤตกรรมเปนหนงในปจจยก าหนดสขภาพ (Health Determinants) ทมนษยแตละคนซงจะมสขภาวะมากนอยเพยงใดขนอยกบปจจยภายในตวเองรวมกบปจจยภายนอกหรอสงแวดลอม ปจจยภายในตวบคคลทมอทธพลตอสขภาวะของตนเอง ไดแก ปจจยดานชวภาพ จตใจ และพฤตกรรม ซงมผใหความหมายของพฤตกรรมไวดงน ราชบณฑตยสถาน (2546) ใหความหมายวา พฤตกรรม หมายถง การกระท าหรออาการทแสดงออกทางกลามเนอ ความคด ความรสก เพอตอบสนองตอสงเรา เฉลมพล (2541) ใหความหมายวา พฤตกรรม (Behavior) หมายถง กจกรรมตางๆ ทบคคลกระท าซงอาจเปนการกระท าทบคคลนนแสดงออกมา รวมทงกจกรรมทเกดขนภายในตวบคคลและกจกรรมนอาจสงเกตไดดวยประสาทสมผสหรอไม สามารถสงเกตได เชน การท างานของหวใจ การเดน การพด ความคด ความรสก ความชอบ ความสนใจ เปนตน

ธนวรรธน (2546) ใหความหมายของพฤตกรรม (Behavior) วาหมายถง การแสดงออกของสงมชวตในลกษณะตางๆ ตามสถานการณ สภาวะแวดลอมและสงกระตนหรอสงเราส าหรบพฤตกรรมของคนสามารถจ าแนกไดเปน 2 ประเภท คอ พฤตกรรมภายใน (Covert Behavior) ซงเปนพฤตกรรมทไมสามารถมองเหนได แตพรอมทจะแสดงออกมา เชน สญชาตญาณ ความรสกนกคด ความร ความเขาใจ และพฤตกรรมภายนอก (Overt Behavior) เปนพฤตกรรมทคนแสดงออกมาใหเหนหรอสงเกตได เชน

www.ssru.ac.th

9

การปฏบต การไมปฏบต รวมทงการพดการเขยนทแสดงถงความร ความเขาใจ ความเชอ เจตคตและททาในเรองหนงเรองใดดวย

สรป พฤตกรรม จงหมายถง ปฏกรยาหรอกจกรรมของบคคลทแสดงออกทงภายในและภายนอกตวบคคล ตามสภาพทางสงคมวฒนธรรม สถานการณ และประสบการณมทงทสงเกตเหนไดและสงเกตไมได

จากความหมายและแนวคดของพฤตกรรมสขภาพทกลาวมาขางตนนน กลาวไดวา พฤตกรรมสขภาพเปนพฤตกรรมอยางหนงของมนษยในการปฏบตตวเพอปองกนโรคและการสงเสรมสขภาพเพอด ารงภาวะสขภาพและเปนการแสดงศกยภาพของมนษย พฤตกรรมสขภาพ ( Health Behavior) หมายถง พฤตกรรมทเกยวของกบหรอมผลตอสขภาพของบคคลในครอบครวหรอชมชน ไมวาจะในลกษณะทท าใหเกดผลเสยตอสขภาพ เชน ท าใหตนเอง บคคลอนๆ ในครอบครวหรอบคคลอนๆ ในชมชนเจบปวย บาดเจบ หรอเสยชวต ในลกษณะทเปนผลดตอสขภาพ เชน ท าใหตนเอง บคคลอนๆในครอบครวหรอบคคลอนในชมชนมสขภาวะทดไมเจบปวยหรอเสยชวตดวยโรคตางๆ (ธนวรรธน, 2546) ดงนน พฤตกรรมสขภาพจงเปนพฤตกรรมเกยวกบ

1. พฤตกรรมการปองกนโรคและสงเสรมสขภาพ ( Preventive and Promotive Behavior) หมายถง การปฏบตกจกรรมของผทเชอวาตนเองมสขภาพดและไมเคยมอาการเจบปวยมากอนเพอด ารงภาวะสขภาพและปองกนอนตรายจากอบตเหต รวมไปถงการรบประทานยาเพอปองกนอาการเจบปวย เชน การบรโภควตามน การรบประทานยาถาย การสวนอจจาระ การอาบน าเยนหรอน าอน การสวดมนต ซงพฤตกรรมปองกนโรคและสงเสรมสขภาพน สามารถแบงพฤตกรรมได 4 กลม คอ

1.1 การปฏบตกจวตรประจ าวน เชน นสยการกนอาหารทงจ านวนอาหาร ความถ และระยะเวลาของมอ

1.2 การปฏบตกจกรรม เพอสงเสรมสขภาพ เชน การควบคมน าหนกตว การเดน การวงเพอสขภาพ การเลนกฬา การปลกตนไม การยงนกตกปลา การพกผอนหยอนใจในวนหยดสดสปดาห การดมสราหรอแอลกอฮอล การสบบหร และการใชยาเสพตดตางๆ

1.3 การปฏบตกจกรรม เพอปองกนอนตราย 1.4 การปฏบตกจกรรม เพอการคนหาความผดปกตในระยะเรมแรกของโรค เชน

การตรวจรางกายเพอดสมรรถภาพของหวใจ การเอกซเรยประจ าป และการไปนดพบทนตแพทย

www.ssru.ac.th

10

2. พฤตกรรมเมอรสกไมสบาย ( Illness Behavior) หมายถง การปฏบตกจกรรมของผทเรมไมแนใจในภาวะสขภาพตน คอ เรมมอาการผดปกตเกดขนท าใหความสงสยวาตนเองจะเจบปวยและตองการหาความกระจางในอาการผดปกตทเกดขน โดยแสวงหาความชวยเหลอจากผอนในค าแนะน าและตดสนใจทจะหาแหลงใหค าปรกษาทเปนไปตามเงอนไขทางสงคมและวฒนธรรม ดงนนพฤตกรรมเมอรสกไมสบายจงครอบคลมตงแตปฏกรยาของบคคลเมอเรมมอาการเจบปวย การแสวงหาความชวยเหลอ หรอการแลกเปลยนความคดเหนกบผทตนเองเชอวาจะสามารถใหความชวยเหลอได ซงเปนไดทงสถานบรการสขภาพของรฐและเอกชน บคคลในครอบครว ญาต เพอน เพอนบาน รวมทงการทไมท าอะไรเลยแตจะคอยใหอาการผดปกตตางๆ นนหายไปเอง

3. พฤตกรรมเมอเจบปวย ( Sick Role Behavior) หมายถง การปฏบตกจกรรมของผททราบแลววาตนเองเจบปวย โดยเปนการทราบจากความคดเหนของผอนหรอเปนความคดของตวผปวยเองกได ไดแก พฤตกรรมเกยวกบการใชยารกษาโรค การจ ากดการออกก าลงกายในผปวยโรคหวใจ รวมไปถงการปฏบตกจกรรมตางๆ เพอฟนฟสภาพรางกาย

พฤตกรรมสขภาพมความส าคญตอปญหาสาธารณสขใน 2 ลกษณะดวยกน คอ 1. พฤตกรรมสขภาพเปนปจจยโดยตรงของปญหาสาธารณสข กลาวคอ การทบคคลม

พฤตกรรมสขภาพทไมถกตองหรอไมเหมาะสมแลวท าใหตนเอง ครอบครว หรอบคคลอนๆในชมชนเจบปวย บาดเจบ เสยชวตหรอมสขภาวะทไมดท าใหเกดปญหาสาธารณสข

2. พฤตกรรมสขภาพเปนปจจยส าคญของการแกไขปญหาสาธารณสข กลาวคอ ในการแกไขปญหาสาธารณสขจ าเปนตองใชพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมของบคคลตางๆ ซงจะท าใหบคคลนนๆ เองบคคลอนๆ ในครอบครวหรอบคคลอนๆ ในชมชนมสขภาวะทดไมเจบปวย บาดเจบ พการหรอเสยชวตดวยโรคตางๆทสามารถปองกนได

ดวยเหตนพฤตกรรมสขภาพของประชาชนจงมความส าคญในการด าเนนการแกไขปญหาสขภาพหรอปญหาสาธารณสขโดยพฒนาพฤตกรรมสขภาพเพอใหเกดการกระท าหรอการปฏบต ทถกตองส าหรบการแกไขปญหาสาธารณสขไดอยางยงยน

การสงเสรมสขภาพหรอทปจจบนนยมเรยกกนวา การสรางเสรมสขภาพ แตเดมมกจะหมายถง

การบรการดานสงเสรมสขภาพแกประชาชนโดยบคลากรสาธารณสข( healthpromotion intervention) อนไดแก งานอนามยแมและเดก งานอนามยโรงเรยน งานโภชนาการ งานวางแผนครอบครว งานสขศกษา งานอนามยชมชน เปนตน ในขณะเดยวกนกมอกความหมายหนงคอ หมายถงการสงเสรม

www.ssru.ac.th

11

สขภาพหรอการสรางเสรมสขภาพทประชาชนปฏบตดวยตนเอง ( self health promotion) เชน การออกก าลงกาย การรบประทานอาหารทดตอสขภาพ การพฒนาสงแวดลอมทเชอมตอสขภาพ การลด ละ เลก บหร และเครองดมแอลกอฮอล เปนตน แตปจจบนการสงเสรมสขภาพหรอการสรางเสรมสขภาพไดขยายขอบเขตความหมายกวางออกไปถงการเปนกลยทธดานสขภาพทเรยกวา กลยทธสรางเสรมสขภาพ ( health promotion strategy) ตามแนวคด “สราง (สขภาพ) น าซอม (สขภาพ) ” ทมงเนนอยางนอย 5 เรอง คอ การสรางนโยบายสาธารณะทเออตอสขภาพ การสรางสงแวดลอมทเออตอสขภาพ การเสรมสรางกจกรรมชมชนใหเขมแขง การพฒนาทกษะสวนบคคลและการปรบเปลยนบรการสาธารณสข ซงไดมผใหความหมายของการสงเสรมสขภาพไว ดงน

เพนเดอร (Pender, 1987) กลาววา การสงเสรมสขภาพประกอบดวยกจกรรมตางๆ ทมผลโดยตรงตอการเพมระดบความสมบรณ และการบรรลเปาหมายในชวตของบคคล ครอบครว ชมชน และสงคม นอกจากน เพนเดอรไดอธบายถงองคประกอบทส าคญของวถชวตทสงเสรมสขภาพ ไดแก การสงเสรมสขภาพและการปองกนโรค ทงสององคประกอบนมพนฐานในการจงใจและจดมงหมายทแตกตางกน กรน และ ครเตอร ( Green and Kreuter, 1991) ไดใหความหมายไววา หมายถง ผลรวมของการสนบสนนทางดานการศกษา (Educational supports) และการสนบสนนดานสงแวดลอม (Environmental supports) เพอใหเกดผลทางการกระท า/ปฎบต ( action) และสภาพการณ (conditions) ของการด ารงชวตทจะกอใหเกดสภาวะสขภาพทสมบรณ การกระท า/ปฎบตนนอาจเปนของบคคล ชมชน ผก าหนดนโยบาย นายจาง คร/กลมบคคลอนๆซงกระท า/ปฎบตเหลานนมอทธพลตอสขภาพของบคคล ชมชนและสงคมสวนรวม

ธนวรรธน (2546) กลาววา การสงเสรมสขภาพเปนพนฐานส าคญของการมสขภาพดรวมทงการปองกนโรคดวย โดยเรมจากการดแลสขภาพกอนการตงครรภ ระหวางตงครรภ การคลอด การเลยงดทารกและเดกกอนวยเรยน วยเรยน การพกผอน การออกก าลงกายในผใหญ การสงเสรมโภชนาการ การสงเสรมสขภาพจะเกดขนไดตองอาศยพฤตกรรมของแตละบคคลเปนหลกและตองปฏบตอยางตอเนองจงจะมผลพฒนาสขภาพของตนเองและครอบครว

จากความหมายและแนวคดของการสงเสรมสขภาพ จดเนนของการสงเสรมสขภาพ คอ การเปลยนแปลงทเกยวของและสอดคลองกบวถชวตเดมของบคคล การท าใหบคคลมทางเลอกในการ

www.ssru.ac.th

12

ดแลสขภาพในบรบทของตนและเกดพลงแหงตนในการสรางแนวคดสขภาพทด ดงนน การสงเสรมสขภาพจงมเปาหมายหลกในการด าเนนงานอย 2 ประเดน คอ

1. การใหขอมลและสงเสรมทกษะแกบคคล เพอเออเฟอใหเกดวถชวตทดตอสขภาพ ( Health Lifestyle)

2. การสงเสรมใหเกดสงแวดลอมทสนบสนนการมพฤตกรรมทดทางสขภาพ การสงเสรมสขภาพ ประกอบดวย 1. กจกรรมทมผลโดยตรงตอการเพมระดบความผาสก และการบรรลเปาหมายการม

สขภาพดของบคคล ครอบครว ชมชนและสงคม 2. ไมมจดเนนทโรค 3. เปนพฤตกรรมทมงเนนใหเกดการกระท า 4. เปนพฤตกรรมทสงเสรมสขภาพการมสขภาพด สรป การสงเสรมสขภาพ เปนความพยายามทจะปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพสวนบคคล ให

เปนพฤตกรรมทปลอดภยไมตองตกอยในสภาวะเสยงตอการเกดโรคภยไขเจบ นอกจากนการสงเสรมสขภาพยงมบทบาททจะมงยกระดบมาตรฐานการด าเนนชวต เปนกระบวนการปลกฝงใหคนเรามความสามารถทจะควบคมปจจยตางๆ ทมผลตอสขภาพ เพอใหมสขภาพดขน และประกอบดวยการทสงคมมจตส านกหรอจนตนาการในเรองสขภาพทด และเกดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพทงในระดบบคคล ครอบครว ชมชน โรงเรยน สถานทท างาน ระบบบรการสงคม สอมวลชน ตลอดจนนโยบายเพอใหคนทงมวลมสขภาพด

พฤตกรรมของบคคลยอมสงผลโดยตรงตอสขภาวะและการเจบปวยของคนคนนน ถาหากบคคลมพฤตกรรมสขภาพทด กยอมสงผลดตอสขภาวะโดยรวม พฤตกรรมการดแลสขภาพ ซงมผใหความหมายของพฤตกรรมการดแลสขภาพไว ดงน

วอคเกอร และคณะ ( Walker et al., 1990) ไดใหความหมายพฤตกรรม การดแลสขภาพวา เปนการกระท าทางบวกของชวตและมผลโดยตรงตอการคงไวหรอเพมระดบความสขสมบรณของบคคล การบรรลเปาหมายในชวตและความสมปรารถนาของบคคล

www.ssru.ac.th

13

พาแลงค ( Palank, 1991) ไดใหความหมายวา เปนพฤตกรรมทรเรมโดยกลมบคคลทกกลมอาย เพอคงไวหรอเพมระดบความสขสมบรณ การบรรลเปาหมายในชวต และความสมปรารถนาของบคคล พฤตกรรมดงกลาว ไดแก การออกก าลงกายอยางสม าเสมอ การมกจกรรมตางๆ ในเวลาวาง การพกผอน การมโภชนาการทเพยงพอ กจกรรมตางๆ ทลดภาวะเครยด และการพฒนาระบบสนบสนนทางสงคม

เพนเดอร (Pender, 1996) กลาววา พฤตกรรม การดแลสขภาพประกอบดวยกจกรรมตางๆทบคคลกระท า โดยมเปาหมายส าคญในการยกระดบความเปนอยทด และการบรรลเปาหมายในการมสขภาพทดของบคคล ครอบครว ชมชน และสงคม

กอชแมน (Gochman อางใน กฤตกา, 2545) อธบายความหมายของค าวา พฤตกรรมสขภาพวา หมายถง คณสมบตสวนบคคลตางๆ เชน ความเชอ ความคาดหวง แรงจงใจ คานยม การรบร และองคประกอบดานความร ลกษณะบคลกภาพของบคคล ซงครอบคลมภาวะความรสก อารมณ และลกษณะเฉพาะตน รวมทงแบบแผนการแสดงออกทชดเจนเปนทสงเกตได การกระท าและลกษณะนสยทเกยวของกบการรกษาสขภาพ ( Health Maintenance) การกระท าใหสขภาพกลบภาวะเดม ( Health Restoration) และการสงเสรมสขภาพ ( Health Improvement) ดงนน ค าวาพฤตกรรมสขภาพจงหมายถงการแสดงออกทบคคลลงมอกระท าทงทสงเกตไดอยางชดเจน ( Overt Behavior) เพอใหตนเองมสขภาพด รวมถงสงทสงเกตไมได ตองอาศยวธการสงเสรมสขภาพ (Health Promotion)

สรปวา พฤตกรรมการ ดแล สขภาพ หมายถง กจกรรมทบคคลปฏบตในการด าเนน

ชวตประจ าวน เพอสงเสรมใหตนเองมสขภาพทด ทงดานรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม อนจะน าไปสสขภาวะของชวต เกดศกยภาพสงสดในตนเอง ครอบครว ชมชน และสงคม โดยพฤตกรรมหรอการกระท านนๆ มทงสงเกตไดและสงเกตไมได

www.ssru.ac.th

14

2.2 รปแบบจ าลอง PRECEDE Framework

PRECEDE Model หรอ PRECEDE Framework ซงเปนค ายอมาจาก Predisposing, Reinforcing, and Enabling Causes in Educational Diagnosis and Evaluation เปนกระบวนการวเคราะหเพอการวางแผนการด าเนนงานสขศกษา โดยใชรปแบบทพฒนาขนมาโดย Lawrence W. Green ทมแนวคดวา “พฤตกรรมบคคลทมสาเหตมาจากสหปจจย ( Multiple Factors)” ดงนนจงจะตองมการวเคราะหถงปจจยส าคญๆ ทมผลตอพฤตกรรมนนๆ เพอน ามาเปนขอมลในการวางแผนและก าหนดกลวธในการด าเนนงานสขศกษาเพอเปลยนแปลงพฤตกรรมตอไป กระบวนการวเคราะหใน PRECEDE Framework เปนการวเคราะหแบบยอนกลบ โดยเรมจาก Outcome ทตองการหรออกนยหนง คอ คณภาพชวตของบคคลทพงประสงคแลวพจารณาถงสาเหต หรอปจจยทเกยวของ โดยเฉพาะสาเหตทเนองมาจากพฤตกรรมของบคคล (กองสขศกษา, 2542) การวเคราะหประกอบดวยขนตอนตางๆ 7 ขนตอน คอ

ขนตอนท 1 การวเคราะหทางสงคม ( Social Diagnosis) เปนการพจารณาและวเคราะห “คณภาพชวต” ซงถอวาเปนขนตอนแรกของการวเคราะหโดยการประเมนสงทเกยวของหรอตวก าหนดคณภาพชวตของประชากรกลมเปาหมายตางๆ เชน ผปวย นกเรยน กลมคนวยท างาน ผใชแรงงาน หรอผบรโภค สงทประเมนไดจะเปนเครองชวดและเปนตวก าหนดระดบคณภาพชวตของประชาชนกลมนน ขนตอนท 2 การวเคราะหทางระบาดวทยา ( Epidemiological Diagnosis) เปนการวเคราะหวามปญหาสขภาพทส าคญอะไรบาง ซงปญหาสขภาพเหลานจะเปนสวนหนงของปญหาสงคมหรอไดรบผลกระทบจากปญหาสงคม ในขณะเดยวกนปญหาสขภาพกมผลกระทบตอคณภาพชวตเชนกน ขอมลทางระบาดวทยาจะชใหเหนถงการเจบปวย การเกดโรคและภาวะสขภาพ ตลอดจนปจจยตางๆ ทท าใหเกดการเจบปวย และการเกดการกระจายของโรค การวเคราะหทางระบาดวทยาจะชวยใหสามารถจดเรยงล าดบความส าคญของปญหา เพอประโยชนในการวางแผนด าเนนงานสขศกษา ไดอยางเหมาะสมตอไป

www.ssru.ac.th

15

ขนตอนท 3 การวเคราะหดานพฤตกรรม (Behavioral Diagnosis) จากปจจยปญหาดานสขภาพอนามยทไดในขนตอนท 1 – 2 จะน ามาวเคราะหตอเพอหา

สาเหตทเกยวของ โดยแบงเปนสาเหตอนเนองมาจากพฤตกรรมของบคคลและสาเหตทไมเกยวของกบพฤตกรรม เชน สาเหตจากพนธกรรมหรอสภาวะเศรษฐกจ เปนตน โดยกระบวนการสขศกษา จะใหความสนใจประเดนทเปนสาเหตอนเนองมาจากพฤตกรรมของบคคลเปนส าคญ

ขนตอนท 4 การวเคราะหทางการศกษา (Educational Diagnosis) ในขนตอนนเปนการวเคราะหเพอหาปจจยดานตางๆ ทมผลตอพฤตกรรมสขภาพทงทเปน

ปจจยภายในตวบคคลและปจจยภายนอกตวบคคล เพอน ามาเปนขอมลในการวางแผนสขศกษา โดยในขนตอนนจะแบงปจจยทเกยวของออกเปน 3 กลม ไดแก ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม

ปจจยน า ( Predisposing Factors) หมายถง ปจจยทเปนพนฐานและกอใหเกดแรงจงใจในการแสดงพฤตกรรมของบคคล หรอในอกดานหนงปจจยนจะเปนความพอใจ ( Preference) ของบคคล ซงไดมาจากประสบการณในการเรยนร ( Educational Experience) ซงความพอใจนอาจมผลในทางสนบสนนหรอยบยงการแสดงพฤตกรรม ทงนขนอยกบแตละบคคล ปจจยซงเปนองคประกอบของปจจยโนมนาว ไดแก ความร เจตคต ความเชอ คานยม การรบร นอกจากนยงรวมไปถงสถานภาพทางสงคม – เศรษฐกจ ( Socio – economic Status) และอาย เพศ ระดบการศกษา การนบถอศาสนา ขนาดของครอบครว ซงปจจยเหลานจะมผลตอการวางแผนโครงการทางสขศกษาดวย ความร เปนปจจยน าทส าคญในการสงผลตอการแสดงพฤตกรรม แตการเพมความรไมกอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมเสมอไป ถงแมความรจะมความสมพนธกบพฤตกรรม และความรเปนสงจ าเปนทจะกอใหเกดการแสดงพฤตกรรม แตความรอยางเดยวไมเพยงพอทจะกอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพได จะตองมปจจยอนๆ ประกอบดวย เจตคต หมายถง ความรสกคอนขางจะคงทของบคคลทมตอสงตางๆ เชน บคคล วตถ การกระท า ความคด ซงความรสกดงกลาวมทงทมผลดและผลเสยในการเปลยนแปลงพฤตกรรม การรบร หมายถง การทรางกายรบสงเราตางๆ ทผานมาทางประสาทสมผสสวนใดสวนหนง แลวตอบสนองเอาสงเรานนออกมา เปนลกษณะของจตทเกดขนจากการผสมกนระหวางพวก ประสาทสมผสชนดตางๆ แลวความคดรวมกบประสบการณเดมทมอย การรบรเปนตวแปรทางจตสงคมทเชอวามผลกระตนตอพฤตกรรมสขภาพของบคคล

www.ssru.ac.th

16

คานยม หมายถง การใหความส าคญ ใหความพอใจในสงตางๆ ซงบางครงคานยมของบคคล ชมชน รวมทงลกษณะทจะชวยใหบคคลสามารถแสดงพฤตกรรมนนๆ ไดดวย และสามารถทจะใชแหลงทรพยากรตางๆ ซงมสวนเกยวของกบราคา ระยะทาง เวลา นอกจากนน สงทส าคญคอ การหาไดงาย (Availability) และความสามารถเขาถงได ( Accessibility) ของสงทจ าเปนในการแสดงพฤตกรรมหรอชวยใหการแสดงพฤตกรรมนนเปนไปไดงายขน ปจจยเออ ( Enabling Factors) หมายถง สงทเปนทรพยากรทจ าเปนในการแสดงพฤตกรรมของบคคล ชมชน รวมทงลกษณะทจะชวยใหบคคลสามารถแสดงพฤตกรรมนนๆไดดวย และสามารถทจะใชแหลงทรพยากรตางๆ ซงมสวนเกยวของกบราคา ระยะทาง เวลา นอกจากนน สงทส าคญ คอ การหาไดงาย ( Availability) และความสามารถเขาถงได ( Accessibility) ของสงทจ าเปนในการแสดงพฤตกรรมหรอชวยใหการแสดงพฤตกรรมนนเปนไปไดงายขน ปจจยเสรม ( Reinforcing Factors) หมายถง สงทบคคลไดรบหรอคาดวาจะไดรบจากบคคลอนอนเปนผลจากการกระท าของตนสงทบคคลจะไดรบอาจเปนรางวลทเปนสงของ ค าชมเชย การยอมรบ การลงโทษ การไมยอมรบการกระท านนๆ หรออาจเปนกฎระเบยบทบงคบควบคมใหบคคลนนๆ ปฏบตตามกได ซงสงเหลานบคคลจะไดรบจากบคคลอนทมอทธพลตอตนเอง เชน ญาต เพอน แพทย ผบงคบบญชา เปนตน และอทธพลของบคคลตางๆ นกจะแตกตางกนไปตามพฤตกรรมของบคคลและสถานการณโดยอาจจะชวยสนบสนนหรอยบยงการแสดงพฤตกรรม นนๆ กได

พฤตกรรมหรอการกระท าตางๆ ของบคคล เปนผลมาจากอทธพลรวมของปจจยทง 3 ดงกลาวมาแลว คอ ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรมหรอปจจยสนบสนนทางสงคม ดงนน ในการวางแผนการเปลยนแปลงพฤตกรรมใดๆ จงจ าเปนตองค านงถงอทธพลจากปจจยดงกลาวรวมกนเสมอโดยไมควรน าปจจยใดปจจยหนงมาพจารณาโดยเฉพาะ

จากปจจยทงสามดงกลาว (Green et al., 1991) ไดน ามาแสดงใหเหนความสมพนธเชอมโยงระหวางปจจยทงสามกบพฤตกรรมทเปนปญหาเฉพาะ เพอใชในการวเคราะหหาความสมพนธระหวางสาเหตของพฤตกรรมกบปจจยดงกลาว โดยในการวเคราะหจะก าหนดวาสาเหตของพฤตกรรมควรเรยงล าดบตามความหมายดงตอไปน

1. แรงจงใจทจะตองกระท าใหได 2. การดดแปลงหรอหาแหลงทรพยากรทสามารถท าใหเกดพฤตกรรมนนแลว 3. เปนปฏกรยาตางๆ ทบคคลอนแสดงออกใหทราบหลงเกดพฤตกรรมนนแลว

www.ssru.ac.th

17

4. ตองมการเสรมแรง และท าใหพฤตกรรมนนคงทนตอไป 5. ในการเสรมแรงหรอการลงโทษของพฤตกรรมนนอาจมผลกระทบถงปจจยน ารวมทง

ปจจยอนดวย ขนตอนท 5 การเลอกกลยทธทางการศกษา (Selection of Educational Strategies) เมอวเคราะหหาปจจยทมผลตอพฤตกรรมไดแลว ขนตอนตอไปจะเปนการเลอกกลยทธและเทคนคในการด าเนนงานดานสขศกษามาใช ทงนโดยพจารณาถงความเหมาะสมและสอดคลองกบผลการวเคราะหปจจยทมผลตอพฤตกรรมทง 3 ดานขางตนดวย เพอกอใหเกดการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพในทสด นอกจากนการก าหนดกลยทธการด าเนนงานจะตองค านงถงการผสมผสานหลายเทคนค หลายกลวธ ดานสขศกษาเขาดวยกน เพอใหเกดประสทธภาพสงสด ขนตอนท 6 การวเคราะหทางการบรหาร ( Administrative Diagnosis) ในขนตอนนจะเปนการวเคราะหเพอประเมนถงปจจยดานการบรหารจดการทจะมผลตอการด าเนนงานโครงการทไดวางแผนไว โดยปจจยดงกลาวอาจจะมผลทงทางบวก คอ ท าใหโครงการบรรลเปาหมาย หรอมผลตรงขาม คอ กลายเปนขอจ ากดของโครงการ ปจจยเหลาน ไดแก งบประมาณ ระยะเวลา ความสมบรณของผด าเนนการ ตลอดจนทรพยากรอนๆ ในองคกร ดงนน ในการวางแผนเพอด าเนนงานสขศกษาใดๆ จะตองใหความส าคญกบขนตอนนไมนอยไปกวาในขนตอนอนๆ จะตองมการวเคราะห และพจารณาใหครอบคลมทกดานเหมอนกบการวเคราะหหาปจจยทมผลตอพฤตกรรม ขนตอนท 7 การประเมนผล (Evaluation) ขนตอนนจะเปนขนตอนทด าเนนการในทกขนตอน โดยทงนตองมการก าหนด หลกเกณฑในการประเมนผลและดชนชวดไวอยางชดเจน การประเมนผลใน PRECEDE Framework จะประกอบไปดวยการประเมนใน 3 ระดบ คอ การประเมนโครงการหรอโปรแกรม สขศกษา การประเมนผลกระทบของโครงการหรอโปรแกรมทมผลตอปจจยทง 3 ดาน และทายสดคอ การประเมนผลลพธของโครงการทมผลตอคณภาพชวตของบคคล ซงการประเมนในขนตอนนจะเปนการด าเนนงานระยะยาว

www.ssru.ac.th

18

โดยหลกของ PRECEDE Framework การด าเนนการในเรองตางๆ ถามผลตอบคคลหรอกลมเปาหมายในลกษณะทเปนปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรมแลว ยอมจะมผลตอพฤตกรรมทงสน เพราะเมอใดกตามปจจยทง 3 ดาน มความเหมาะสมสอดคลองกนทงในระดบและทศทางกจะท าใหเกดพฤตกรรมไดในทสด ดงนน ในการศกษาพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของ นกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทาในครงน ผวจยจงใชทฤษฎของ PRECEDE Framework เปนแนวคดพนฐานในการศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมดงกลาว 2.3 แนวคดการสงเสรมสขภาพของ Pender

จากความหมายของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ท าใหมผพฒนารปแบบของการสงเสรม

สขภาพ (Health Promotion Model) เพอใชเปนแนวทางในการอธบาย หรอคาดการณถงสวนประกอบของพฤตกรรมหรอแบบแผนการด าเนนชวตทสงเสรมสขภาพของบคคลทเกดขน และรปแบบการสงเสรมสขภาพของ Pender (Pender’s Health Promotion Model) เปนรปแบบการสงเสรมสขภาพทไดรบความสนใจอยางแพรหลายในปจจบน เพนดอร (Pender, 1987) ไดพฒนารปแบบการสงเสรมสขภาพมาตงแตป ค.ศ.1982 หลงจากทไดพฒนารปแบบการปองกนสขภาพขนในป ค.ศ.1975 และหลงจากทเพนเดอรไดน าเสนอรปแบบการสงเสรมสขภาพในป ค.ศ.1982 แลว Pender ไดท าการศกษาวจยเพอทดสอบรปแบบการสงเสรมสขภาพ และพบวาบางมโนทศนยอย เมอน ามาทดสอบดวยการศกษาวจยและวเคราะหทางสถตแลว ไมสามารถอธบายปรากฏการณเกยวกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพได จงไดปรบปรง คดลอก หรอใหนยามมโนทศนยอยเหลานนใหม และไดน ารปแบบใหมในป ค.ศ.1987 ซงมพนฐานมาจากทฤษฎการเรยนรทางสงคม ( Social Learning Theory) โดยไดกลาวถงความส าคญของกระบวนการรบรในการเปลยนแปลงพฤตกรรม และเปนการอธบายพฤตกรรมทกระท าอยางตอเนอง จนกลายเปนสวนหนงของชวตประจ าวน ซงรปแบบการสงเสรมสขภาพท Pender เสนอในครงน แสดงในแผนภมท 1 ดงน

www.ssru.ac.th

19

ภาพท 2.1 รปแบบการสงเสรมสขภาพของ Pender ใน ป ค.ศ. 1987

(Pender’s Health Promotion Model ทมา Pender, 1987: 58)

ปจจยปรบเปลยน (Modifying Factors)

การแสดงพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Participation in Health-promoting

Behavior)

ความส าคญของสขภาพ

การรบรการควบคมสขภาพ

การรบรความสามารถในตนเอง

ค าจ ากดความของสขภาพ

การรบรภาวะสขภาพ

การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

การรบรอปสรรคของ พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

ปจจยทางประชากร

ลกษณะทางชววทยา

อทธพลระหวางบคคล

ปจจยดานสถานการณ

ปจจยดานพฤตกรรม

ความนาจะแสดงพฤตกรรมสงเสรม

สขภาพ ตวชแนะการกระท า

ปจจยดานการรคด-การรบร (Cognitive-perceptual

Factors)

www.ssru.ac.th

20

จากแผนภมท 1 จะเหนไดวา รปแบบการสงเสรมสขภาพของ Pender ป ค.ศ.1987 (Pender, 1987) ประกอบดวยสวนส าคญ 3 สวน ดงน 1. ปจจยดานการรคด-การรบร (Cognitive-perceptual Factors) เปนปจจยปฐมภมซงเปนแรงจงใจทมผลโดยตรงตอการปฏบต และคงไวซงพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ประกอบดวยปจจยยอย 7 ปจจย ไดแก

1.1 ความส าคญของสขภาพ (The Importance of Health) การทบคคลรบรคณคา ของสขภาพของตนมากเทาไหร กจะยงมพฤตกรรมแสวงหาความรดานสขภาพ และมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพมากกวาผทไมตระหนกถงความส าคญของสขภาพมากเทานน

1.2 การรบรการควบคมสขภาพ ( Perceived Control of Health) เปนความเชอของบคคลเกยวกบสขภาพ วาเปนผลมาจากการกระท าของตนเอง หรอการไดรบอทธพลจากผอน หรอเปนผลของความบงเอญ โชคชะตา ถาบคคลรบรวาเปนผลมาจากการแสดงพฤตกรรมของตนเอง แสดงวามความเชออ านาจภายในตน แตถาบคคลเชอวาภาวะสขภาพเปนผลมาจากการควบคมโดยโชคเคราะห ความบงเอญ หรอบคคลอนแสดงวาบคคลนนเปนผทมความเชออ านาจภายนอกตน

1.3 การรบรความสามารถในตนเอง ( Perceived Control of Health) เปนความเชอของบคคลเกยวกบสขภาพ วาเปนผลมาจากการกระท ากจกรรมตางๆ ไดเปนผลส าเรจ

1.4 ค าจ ากดความของสขภาพ ( Definition of Health) บคคลแตละคนจะมค าจ ากดความของสขภาพของตนเอง ผทใหความหมายสขภาพแตกตางกนจะมแบบแผนพฤตกรรมสขภาพแตกตางกน ถาบคคลใหความหมายของสขภาพวา หมายถง การปรบตวหรอความสมดลกจะมพฤตกรรมปองกนการเกดความเจบปวย ในขณะทบคคลซงใหความหมายของสขภาพวา หมายถง การบรรลเปาหมายในชวต บคคลนนจะกระท ากจกรรมตางๆ เพอใหตนมสขภาพดและเพมสขภาวะในชวต

1.5 การรบรภาวะสขภาพ (Perceived Health Status) เปนการประเมนภาวะสขภาพของตนเองวาอยในระดบใด ซงจะมผลตอการปฏบตกจกรรมในการสงเสรมสขภาพ

1.6 การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ( Perceived Benefits of Health Promoting Behaviors) แนวคดนตรงกบแนวคดในรปแบบของความเชอดานสขภาพ การทบคคลรบรวากจกรรมทตนกระท า มประโยชนตอภาวะสขภาพของตนเองจะสงผลตอระดบของการปฏบตกจกรรมนนและมแนวโนมวาจะสงเสรมสขภาพอยางตอเนองอกดวย

www.ssru.ac.th

21

1.7 การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ( Perceived Barriers to Health Promoting Behaviors) เปนการรบรอปสรรคทขดขวางตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ เชน ความไมสะดวกสบาย ความยากล าบาก ไมมเวลา ไมมโอกาสกระท ากจกรรม หรอความหางไกลจากสถานททจะกระกจกรรม จะสงผลใหมการกระท ากจกรรมเพอการสงเสรมสขภาพนอยลง

2. ปจจยปรบเปลยน (Modifying Factors) เปนปจจยทมอทธพลโดยตรงตอการรบรและมอทธพลโดยออมตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ผานปจจยดานการรคด-การรบร ซงมดงน

2.1 ปจจยสวนบคคล (Demographic Factors) ไดแก อาย เพศ เชอชาต และน าหนกตว 2.2 ลกษณะทางชววทยา (Biological Factors) ไดแก สดสวนของรางกาย 2.3 อทธพลระหวางบคคล ( Interpersonal Influences) ไดแก ความเชอถอบคคลอน

แบบแผนการใชบรการสขภาพของครอบครว และการมปฏสมพนธกบบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข ปจจยเหลานลวนมผลกระทบตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

2.4 ปจจยดานสถานการณ ( Situational Factors) ประสบการณในอดตทเคยปฏบตกจกรรมการสงเสรมสขภาพ จะสงผลใหบคคลปฏบตกจกรรมในการสงเสรมสขภาพอนๆ ดวย เพอน าไปสภาวะปกตสข ความรและทกษะบางอยางจะสงเสรมใหบคคลปฏบตกจกรรมการสงเสรมสขภาพทซบซอนได

3. การแสดงพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Participation in Health-promoting behavior) ตวชแนะการกระท า ( Cue to Action) ไดแก สงกระตนภายในหรอภายนอกทท าใหมการแสดงพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ในการประเมนพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของ Pender นน ไดประเมนแบบแผนการด าเนนชวตทสงเสรมสขภาพ โดยสรางแบบวดแบบแผนการด าเนนชวตและพฤตกรรมสขภาพ (The Lifestyle and Health-habits Assessment) ไว 10 ดาน คอ ความสามารถในการดแลตนเองทวๆ ไป ( General Competence in Self-care) การปฏบตดานโภชนาการ (Nutritional Practices) การออกก าลงกายและกจกรรมเพอการสนทนาการ ( Physical or Recreational Activity) แบบแผนการนอนหลบ ( Sleep Patterns) การจดการกบความเครยด ( Stress Management) การบรรลเปาหมายชวตไดอยางเตมศกยภาพของตนเอง ( Self-actualization) จดมงหมายในชวต ( Sense of Purpose) สมพนธภาพกบคนอนๆ การควบคมสภาวะแวดลอม ( Environment Control) และการใช

www.ssru.ac.th

22

ระบบบรการทางสขภาพ ซงตอมา Walker และคณะไดรวมกนพฒนาแบบการวดแบบแผนการด าเนนชวตทสงเสรมสขภาพจากทมอยเดม ประกอบดวยค าถาม 100 ขอ เหลอ 48 ขอ จากพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพทเหลอเพยง 6 ดาน ไดแก การบรรลเปาหมายชวตไดอยางเตมศกยภาพของตนเอง (Self-actualization)ความรบผดชอบตอสขภาพ (Health Responsibility) การออกก าลงกาย (Exercise) โภชนาการ ( Nutrition) การชวยเหลอพงพาระหวางกน ( Interpersonal Support) และการจดการกบความเครยด (Stress Management) ตอมาเพนเดอร (Pender,1996) ไดน าเสนอรปแบบการสงเสรมสขภาพทไดรบการพฒนาขนใหมอก โดยรปแบบการสงเสรมสขภาพทปรบปรงใหมน แตกตางจากรปแบบการสงเสรมสขภาพในป ค.ศ.1987 ซงจากการศกษาวจยเพมเตม Pender ไดปรบปรงและคดปจจยดานการรคดและการรบร ในดานความส าคญตอสขภาพ การรบรการควบคมสขภาพ ค าจ ากดความของสขภาพออก คงไวเพยงการรบรความสามรถในตนเอง การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ และการรบรอปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ อทธพลระหวางบคคล อทธพลดานสถานการณและเพมตวแปร 3 ตว คอ ความรสกเกยวกบกจกรรมสงเสรมสขภาพ ความตงใจทจะกระท าตามแผนทก าหนด และการแขงขนกระท าในเรองทตองท าและเรองทชอบในทนททนใด ทงนเนองจากทฤษฎความคาดหวงและทฤษฎการเรยนรทางสงคม สภาพแวดลอม (อทธพลระหวางบคคล และอทธพลดานสถานการณ) และพฤตกรรมดงเดม (อทธพลดานพฤตกรรม) มผลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพทงโดยตรงและโดยออม นอกจากน Pender ยงไดคดตวชแนะการกระท าออกดวย เนองจากพบวาเปนตวกระตนทเกดขนเพยงชวคราว ซงท าใหมความยากล าบากในการประเมนพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

รปแบบการสงเสรมสขภาพทปรบปรงใหมนไดมการปรบเปลยนต าแหนงและรปแบบของปจจยตางๆ เพอใหเหมาะสมในการประเมนพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพมากขน ดงแสดงใน แผนภมท 2

www.ssru.ac.th

23

ภาพท 2.2 รปแบบการสงเสรมสขภาพของ Pender ทปรบปรงใหม ในป 1996 (Revised Health Promotion Model ทมา Pender, 1996 : 67)

ลกษณะสวนบคคลและ ประสบการณ (Individual

Characteristics)

ความคดและความรสกของบคคลทมเฉพาะตอพฤตกรรม (Behavior-

specific Cognition and affect)

ผลทเกดจากพฤตกรรม (Behavioral Outcome)

การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ

การรบรความสามารถในตนเอง

ความรสกเกยวกบกจกรรมสงเสรมสขภาพ

พฤตกรรมดงเดม

อทธพลระหวางบคคล

อทธพลดานสถานการณ

ปจจยสวนบคคล

- ชววทยา - จตวทยา - สงคมวฒนธรรม

ความตงใจทจะปฏบตตามแผนท

ก าหนด

พฤตกรรม สงเสรมสขภาพ

การแขงขนกระท าในเรองทตองท าและเรองทชอบใน

ทนททนใด

www.ssru.ac.th

24

รปแบบการสงเสรมสขภาพ Pender ทปรบปรงใหม (Pender, 1996) ประกอบดวยมโนทศนหลก 3 มโนทศน คอ

1. ลกษณะสวนบคคลและประสบการณ ( Individual Characteristics and Experiences) บคคลแตละคนจะมลกษณะและประสบการณเฉพาะของแตละคน ซงจะมผลกระทบตอการกระท าในภายหลง ความส าคญของผลกระทบจะขนอยกบพฤตกรรมเปาหมายทจะน ามาพจารณาการเลอกวดปจจยพฤตกรรมทเกยวของกบอดต และลกษณะสวนบคคลในรปแบบการสงเสรมสขภาพซงอาจเปนตวแปรทมความสมพนธสงกบพฤตกรรมสขภาพทเฉพาะเจาะจง แตไมใชประชากรทงหมดประกอบดวย พฤตกรรมทเกยวของกบอดตและปจจยสวนบคคล 1.1 พฤตกรรมทเกยวของกบอดต ปจจยดานพฤตกรรมในอดต คอ ความถในการปฏบตพฤตกรรมทเหมอนๆ กนหรอคลายคลงกนกบการปฏบตพฤตกรรมทผานมาในอดตทแสดงใหเหนถงผลกระทบโดยตรงและโดยออม ทน าไปสในการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ผลโดยตรงของพฤตกรรมในอดตตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพในปจจบน อาจเกยวกบลกษณะนสยซงจะน าเขาไปสการปฏบตพฤตกรรมโดยอตโนมต โดยใหความสนใจรายละเอยดเกยวกบผลทจะเกดขนและจะยงเขมขนมากขนดวยการประพฤตปฏบตนนซ าๆ สวนผลโดยออมของพฤตกรรมในอดตทมอทธพลตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพตามทฤษฎการรบรทางสงคมจะผานทางการรบรความสามารถในตนเอง ( Self-efficacy) ประโยชน (Benefits) อปสรรค (Barriers) และความรสกเกยวกบพฤตกรรมทปฏบต ( Self-related affect) ตามทฤษฎของแบนดราทกลาววา เมอแสดงพฤตกรรมแลวไดรบขอมลปอนกลบจะเปนแหลงขอมลส าคญของขอมลความสามารถหรอทกษะของตน ผลประโยชนทเคยไดรบจากการกระท าพฤตกรรมในอดต (Bandura, 1986 cited by Pender, 1996) ซงแบนดราเรยกวา การคาดหวงผลทจะเกดขนซงท าใหบคคลนนมโอกาสทจะแสดงพฤตกรรมนนซ ามากขน และพฤตกรรมจะเกดขนไดตองมการกระท าซ าบอยๆ อปสรรคทเกดขนจากการกระท าพฤตกรรมเปนประสบการณและแหลงขอมลในความทรงจ าทเปรยบเสมอนกบเครองกดขวางทตองขามใหผานพน เพอจะไดประสบความส าเรจในการแสดงพฤตกรรม พฤตกรรมทเกดขนทกๆครงจะมอารมณหรอความรสกเกดรวมดวย ความรสกทางบวกหรอทางลบทเกดขนกอนระหวางหรอภายหลงการแสดงพฤตกรรมจะเกบรวบรวมไวในความทรงจ า เพอเปนขอมลทน ามาพจารณาไตรตรองเมอจะเขาสพฤตกรรมในภายหลง พฤตกรรมในอดตจะถกน ามาเสนอในลกษณะการปรบแตงพฤตกรรมทางบวก โดยยกประเดนประโยชนของการท าพฤตกรรม สอน

www.ssru.ac.th

25

วธการใหผรบบรการสามารถฟนฝาอปสรรคทงหลายเพอน าไปสการปฏบตพฤตกรรมดงกลาว กอใหเกดความสามารถในระดบทสงขนและใหความรทางบวกในความส าเรจของการแสดงออกในอดต รวมทงใหขอมลปอนกลบทางบวก 1.2 ปจจยสวนบคคล ( Personal factors) ปจจยสวนบคคลเปนตวท านายพฤตกรรมเปาหมายซงถกปรบแตงดวยการพจารณาไตรตรองตามธรรมชาต ในรปแบบการสงเสรมสขภาพปรบปรงใหมน ปจจยสวนบคคล ประกอบดวย 1.2.1 ปจจยทางชวภาพของบคคล( Personal biologic factors) ประกอบ ดวยตวแปรตางๆ เชน อาย เพศ เครองชวดขนาดของรางกาย ภาวะเจรญพนธ ภาวะหมดระด ความสามารถในการออกก าลงกายโดยใชออกซเจน ( Aerobic capacity) ความแขงแรง ความกระฉบกระเฉง หรอความสมดลของรางกาย 1.2.2 ปจจยทางจตวทยาของบคคล ( Personal Psychologic factors) ประกอบดวยตวแปรตางๆ ไดแก ความรสกมคณคาในตวเอง (Self-esteem) แรงจงใจในตนเอง (Self-motivation) ความสามารถสวนบคคล ( Personal competence) การรบรภาวะสขภาพ (Perceived health status) และค าจ ากดของสขภาพ (Definition of health) 1.2.3 ปจจยทางสงคมวฒนธรรมของบคคล ( Personal sociocultural facters) ประกอบดวยตวแปรตางๆ ไดแก เชอชาต สญชาต สผว วฒนธรรมทเปลยนแปลงตามยคสมย การศกษา และสภาวะเศรษฐกจสงคม เนองจากปจจยสวนบคคลมมากมาย จงตองคดเลอกตวแปรทส าคญ สามารถอธบายหรอท านายพฤตกรรมเปาหมายได แมวาปจจยสวนบคคลจะมอทธพลตอความคด ความรสก และการท านายพฤตกรรมสขภาพได แตปจจยสวนบคคลบางอยางไมสามารถเปลยนแปลงได ดงนน จงไมคอยน าปจจยสวนบคคลมาใชในการปฏบตการเปลยนแปลงพฤตกรรมสขภาพ 2. ความคดและความรสกของบคคลทมเฉพาะตอพฤตกรรม ( Behavior-specific Cognitions and Affect) ตวแปรกลมนในรปแบบการสงเสรมสขภาพใหมไดรบการพจารณาวาเปนกลมทมความส าคญในการจงใจมากทสด และเปนแกนส าคญส าหรบเจาหนาทสาธารณสขทจะน าไปใชปฏบตเพอปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพของบคคล ประกอบดวย

www.ssru.ac.th

26

2.1 การรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Perceived Benefits of Action)

การวางแผนของบคคลทจะกระท าพฤตกรรมเฉพาะใดๆ ขนอยกบประโยชนทเคย ไดรบ หรอจากผลของการกระท าทอาจจะเกดขน ประโยชนทเคยไดรบจากการกระท าจะแสดงออกทางจตใจโดยค านงถงผลบวกหรอการเสรมแรงของการกระท าพฤตกรรมนน จากทฤษฎความคาดหวงคานยม (Expectancy-value) คาดการณถงประโยชนเปนสงส าคญของการจงใจซงอยบนพนฐานของลกษณะและประสบการณทผานมาโดยตรง หรอเรยนรจากการสงเกตสงตางๆ ทผานเขามา ความเชอในประโยชนหรอความเชอทวาผลจากการกระท าทเกดขนนนจะเปนไปในทางบวกเปนสงส าคญแมวาจะไมเพยงพอทจะใชเปนเงอนไขในการน าไปสพฤตกรรมสขภาพทเฉพาะเจาะจงกตาม

ประโยชนทไดรบจากการปฏบตพฤตกรรมอาจเปนสงทเกดขนภายในหรอภายนอกก ได ตวอยางทเกดขนภายใน ไดแก การเพมการตนตว และการลดความรสกเหนอยลา ประโยชนภายนอก ไดแก รางวล ทรพยสน เงนทอง หรอการปฏสมพนธทางสงคม คอผลของการปฏบตพฤตกรรม ในชวงแรกประโยชนภายนอกจะเปนแรงจงใจส าคญในการเขาสพฤตกรรมสขภาพ ซงตอมาประโยชนภายในอาจเปนพลงจงใจใหมพฤตกรรมสขภาพอยางตอเนองมากกวาความส าคญของแรงจงใจในการรบรประโยชนของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ จะเปนตวสนบสนนหลกในการศกษารปแบบการสงเสรมสขภาพดงเชนทเคยทดสอบมาแลว การคาดหวงความส าคญของประโยชนและความสมพนธของประโยชนทจะเกดขน จากการกระท าพฤตกรรมนนในอดตจะเปนตวก าหนดพฤตกรรมสขภาพ รปแบบการสงเสรมสขภาพเสนอวา การรบรประโยชนเปนแรงจงใจตอพฤตกรรมทงโดยตรงและโดยออม โดยก าหนดความตงใจในการวางแผนปฏบตไววาจะเขาสการกระท าพฤตกรรม ซงเปนผลประโยชนของประสบการณในอดต 2.2 การรบรอปสรรคของพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ (Perceived Barriers to Action) เปนการรบรอปสรรคทขดขวางตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพอาจเปนสงทเกดขนจรงหรอสงทคาดคะเน ไดแก การรบรเกยวกบความไมเปนประโยชน ความไมสะดวกสบาย คาใชจาย ความยากล าบาก หรอระยะเวลาทใชในการกระท านนๆ อปสรรคเปรยบเสมอนสงกดขวางไมใหบคคลปฏบตพฤตกรรมหรอจงใจใหบคคลหลกเลยงจะปฏบตพฤตกรรม แตสนใจในพฤตกรรมทท าลายสขภาพ เชน สบบหรหรอรบประทานอาหารไขมนสง เมอมความพรอมในการกระท าต าและมอปสรรคมมาก การกระท านนกจะไมเกดขน การรบรอปสรรคในการกระท าทเสนอในรปแบบการสงเสรม

www.ssru.ac.th

27

สขภาพใหมน มผลกระทบตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพโดยตรง โดยเปนตวกนขวางการกระท า และมผลในทางออมตอการลดความตงใจในการปฏบตตามแผนทก าหนดไว

2.3 การรบรความสามารถในตนเอง (Perceived Self-efficacy) เปนการตดสนความสามารถของบคคลวาจะสามารถท างานไดในระดบใด และบคคลนนสามารถทจะท าอะไรไดบางโดยมทกษะหรอไมมกได การตดสนความสามารถของบคคลแสดงใหเหนจากความคาดหวงผลลพธ การรบรความสามารถของตนเองเปนการตดสนเกยวกบความสามารถของบคคลในการกระท าพฤตกรรมนนใหส าเรจ ในขณะทความคาดหวงในผลลพธเปนการตดสนพจารณาทผลลพธ เชน ผลประโยชน คาใชจาย พฤตกรรมทกอใหเกดผลผลต การรบรเกยวกบทกษะและความสามารถเปนแรงจงใจส าคญของบคคลทจะกระท าพฤตกรรมทด และถกตองเหมาะสม ความรสกเกยวกบความสามารถและทกษะในการกระท าของบคคล เปนสงเสรมสนบสนนใหบคคลบรรลถงพฤตกรรมเปาหมายไดมากกวาบคคลทมความรสกวาตนเองไมมความสามารถและไมมทกษะ การเรยนรของบคคลเกยวกบการรบรความสามารถของตนเอง มพนฐานทพฒนามาจากปจจย 4 ประการ คอ 2.3.1 การกระท าทไดบรรลผลส าเรจจากการทไดปฏบตพฤตกรรมนน และการประเมนการกระท าตามมาตรฐานของตนเอง หรอจากการประเมนทไดรบจากบคคลอน 2.3.2 ประสบการณจากการไดเหนการกระท าของผอน โดยการสงเกตและน ามาประเมนเปรยบเทยบกบตนเอง หรอจากการประเมนยอนกลบ 2.3.3 การชกจงดวยค าพดของผอน ท าใหบคคลสามารถดงเอาความสามารถทมอยในตนเองออกมาเพอใชในการท ากจกรรมนนๆ 2.3.4 สภาพรางกาย เชน ความวตกกงวล ความกลว ความสงบ ความเงยบ สงเหลานบคคลน ามาใชตดสนความสามารถของตนเอง รปแบบการสงเสรมสขภาพเสนอวา ความรสกเกยวกบกจกรรมสงเสรมสขภาพมอทธพลตอการรบรความสามารถของตนเอง เมอมความรสกในทางบวกมากขน การรบรความสามารถกจะมากขน ในทางกลบกนการรบรความสามารถในตนเองมอทธพลตอการรบรอปสรรคในการแสดงพฤตกรรมเปาหมายลดลงมากขนตามไปดวย ความสามารถของตนเองเปนแรงจงใจใหเกดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพโดยตรง และมอทธพลโดยออมตอการรบรอปสรรคและความตงใจหรอไมเขารวมตามค าชกชวนเพอวางแผนการกระท า

www.ssru.ac.th

28

2.4 ความรสกเกยวกบกจกรรมการสงเสรมสขภาพ (Activity-related Affect) ความรสกของตนเองทเกดขน กอน ระหวาง และภายหลงพฤตกรรมเปนพนฐานของการกระตนพฤตกรรมของตนเอง การตอบสนองทางดานอารมณความรสกเหลานอาจเปนระดบนอยๆ ปานกลาง หรอรนแรง และถกตดสนดวยความคด เกบไวในความทรงจ า และน ามาเปนกระบวนการคดตอการกระท าพฤตกรรมในเวลาตอมา การตอบสนองทางอารมณ ความรสกตอพฤตกรรมทเฉพาะเจาะจง ประกอบดวย 3 องคประกอบ คอ อารมณทเกยวกบการกระท าในขณะนน ( Activity-related) อารมณของตนเองในขณะนน (Self-related) และอารมณทเกยวกบบรบทหรอสภาพแวดลอมในขณะนน ( Context-related) ผลของความรสกทเกดขนจะมอทธพลตอบคคลในการเลอกปฏบต หรอไมปฏบตพฤตกรรมนนซ าอก หรอคงพฤตกรรมนนไวใหยาวนานขน อารมณความรสกรวมกบพฤตกรรมสะทอนเปนปฏกรยาลกโซ แสดงถงความตอเนองดานอารมณความรสกโดยตรงหรอตอบสนองในทกขนตอนตลอดการมพฤตกรรมนน อาจเปนความรสกดานบวกหรอดานลบกได ไดแก ความรสกสนก ความรสกปลมปต หรอเบกบานใจ ความรสกเพลดเพลน ความรสกรงเกยจ หรอความรสกไมพอใจ พฤตกรรมทเกดขนรวมกบความรสกดานบวกจะสงผลใหบคคลปฏบตพฤตกรรมนนอก ในทางกลบกนถาเปนความรสกดานลบมกจะหลกเลยง ในบางพฤตกรรมจะมทงความรสกในดานบวกและดานลบ ดงนนความสมพนธทสมดลระหวางอารมณความรสก จงตองดทความสมดลระหวางความรสกทางบวก และความรสกทางลบทเกดขน กอน ระหวาง และภายหลงการแสดงพฤตกรรม ความรสกเกยวกบกจกรรมสงเสรมสขภาพนนแตกตางจากการประเมนดานทศนคตตามแนวคดของฟชไบนและแอสเซน ( Fishbein and Ajzen Cited in Pender, 1996) การประเมนในแงของทศนคตสะทอนถงการประเมนดานอารมณความรสกของผลลพธเฉพาะของพฤตกรรมมากกวาการตอบสนองตอสงเราทพอเหมาะของพฤตกรรมโดยตวมนเอง ดงนน ความรสกเกยวกบพฤตกรรมสงเสรอมสขภาพมอทธพลโดยตรงตอพฤตกรรมสขภาพเชนเดยวกบทมอทธพลทางออมโดยผานความสามารถในตนเองและความตงใจในการวางแผนวาจะกระท าพฤตกรรม 2.5 อทธพลระหวางบคคล (Interpersonal Influences) ตามแนวคดของรปแบบการสงเสรมสขภาพนน อทธพลระหวางบคคล คอ การเรยนรเกยวกบพฤตกรรมความเชอหรอทศนคตของบคคลอน การเรยนรเหลานอาจจะตรงหรอไมตรงกบความเปนจรงได แหลงขอมลเบองตนของอทธพลระหวางบคคลในพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ คอ ครอบครว กลมเพอน และบคลากรทางสขภาพ อทธพลระหวางบคคล ไดแก บรรทดฐานของสงคม

www.ssru.ac.th

29

การสนบสนนทางสงคม และการเปนแบบอยางซงเปนการเรยนรจากบคคลอน โดยผานการสงเกตการกระท าเฉพาะพฤตกรรมนนๆ กระบวนการปฏสมพนธระหวางบคคลทง 3 กระบวนการน แสดงใหเหนถงอารมณความรสกของบคคลทน าไปสการมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพจากการศกษาสขภาพและสวนทเกยวของ พบวาบรรทดฐานของสงคมเปนตวก าหนดมาตรฐานของการกระท า ซงบคคลสามารถทจะยอมรบหรอปฏเสธได การสนบสนนทางสงคมตอการปฏบตพฤตกรรมเปนแหลงชวยเหลอทไดรบจากผอน การเปนแบบอยางทกระท าตดตอกนมาประกอบขนเปนพฤตกรรมสขภาพ และเปนกลยทธทส าคญของการเปลยนแปลงพฤตกรรมสงเสรมสขภาพโดยตรง ขณะเดยวกนกมผลทางออมโดยตรงเปนแรงกดดนตอสงคม หรอสงเสรมใหมการกระท า การวางแผนในการทจะปฏบตโดยกระตนใหคดทจะปฏบตหรอกระตนใหบคคลวางแผนทจะกระท าพฤตกรรมนนๆ คนแตละคนมความแตกตางกนในดานความไวตอความรสก แบบอยางและการสรรเสรญของผอน อยางไรกตามการใหแรงจงใจอยางพอเพยงตามแนวทางของอทธพลระหวางบคคล สงผลใหมการแสดงพฤตกรรมและคนแตละคนตองใสใจตอพฤตกรรม ความปรารถนา และการเขากบบคคลอนไดท าใหเขาเหลานนเกดการเรยนรโดยการเลยนแบบพฤตกรรม 2.6 อทธพลดานสถานการณ (Situational Influences) การรบรและการเรยนรของบคคลตอสถานการณหรอบรบทใดๆ ทอ านวยความสะดวกหรอขดขวางตอการแสดงพฤตกรรม อทธพลของสถานการณทมตอการสงเสรมสขภาพ ไดแก การรบรทางเลอกทเหมาะสม คณลกษณะซงเปนผทเขยนเกยวกบเรองการคนความเปนธรรมชาตใหกบสภาพแวดลอมนนไดตนตวในเรองของสภาพแวดลอม ( Pender, 1996) โดยค านงถงวาจะท าอยางไรใหสภาพแวดลอมมผลตอสขภาพหรอพฤตกรรมทเกยวของกบสขภาพ บคคลจะถกชกจงใหปฏบตและกระท าอยางมความสามารถไดดในสถานการณหรอสภาพแวดลอมซงบคคลรสกเปนอนหนงอนเดยวกน ไปดวยกนไดมากกวาความรสกไปดวยกนไมได ความรสกผกพนมากกวาความรสกแตกแยก ความปลอดภยและมนใจมากกวาความรสกไมปลอดภยและถกคกคาม สภาพแวดลอมทตรงใจและนาสนใจเปนบรบททจงใจใหบคคลปรารถนาจะกระท าพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ รปแบบการสงเสรมพฤตกรรมทปรบปรงใหม อทธพลดานสถานการณไดรบการใหความหมายใหมและมอทธพลโดยตรงและโดยออมตอพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ สถานการณอาจมผลโดยตรงตอพฤตกรรมโดยการแสดงใหเหนในสภาพแวดลอมนน

www.ssru.ac.th

30

3. ผลทเกดขนจากพฤตกรรม ( Behavioral Outcome) การก าหนดความตงใจเพอวางแผนการกระท าเปนจดเรมของการเกดพฤตกรรม ความตงใจนจะดงใหบคคลเขาสและผานพฤตกรรมไปไดนอกจากจะมความตองการอนเขามาแทรกซงบคคลไมสามารถหลกเลยงหรอมความปรารถนาในสงทเขามาแทรกมากกวา ท าใหบคคลนนไมไดกระท าในสงทไดตงใจไวตงแตตน 3.1 ความตงใจทจะปฏบตตามแผนทก าหนดไว (Commitment to a plan of action) พฤตกรรมของมนษยโดยทวไปจะเปนระบบมากกวาไมเปนระบบ ตามทแอสเซนและฟชไบน (Ajzen and Fishbein) ไดกลาววา ความตงใจเปนตวส าคญทก าหนดการแสดงพฤตกรรมนนดวยความเตมใจ (Fishbein and Ajzen, 1975 cited by Pender, 1996) ความตงใจทจะปฏบตพฤตกรรมตามแผนทก าหนดไวในรปแบบใหมของแบบจ าลองพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพอยภายใตกระบวนการทางดานความคด ความรสก ไดแก 3.1.1 ความตงใจทมตอการกระท าเฉพาะในเวลาและสถานททก าหนดกบบคคลทเฉพาะหรอท าโดยล าพง โดยไมค านงถงวาจะมสงใดๆ เขามาแทรก 3.1.2 วเคราะหหาวธการทจะท าใหเกดแรงเสรมในการปฏบตพฤตกรรมนนตอไปตองการหาวธการทเฉพาะในการปฏบตทจะใชกบพฤตกรรมทมความแตกตางกน เพอใหกลายเปนความตงใจทจะวางแผนการปฏบตพฤตกรรม การวางแผนเพอการกระท านท ารวมกนระหวางพยาบาลและผปวยเพอใหเกดการปฏบตไดส าเรจ 3.2 ปจจยการแขงขนกระท าในเรองทตองท าและเรองทชอบในทนททนใด (Immediate competing demands and preferences) หมายถง พฤตกรรมทางเลอกอนทแทรกเขามาในความคดสามารถกระท าไดกอนทจะเกดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพตามทไดวางแผนไว ความตองการแทรกแซงถกมองวาเปนพฤตกรรมทางเลอกอนๆ ทเกดขนซงบคคลสามารถควบคมไดในระดบต า เนองจากเงอนไขดานสงแวดลอม เชน ความรบผดชอบในการท างานหรอการดแลครอบครว ถาไมตอบสนองตอความตองการนน จะสงผลรายตอตนเองหรอบคคลส าคญในชวตได สวนความพอใจทแทรกแซงถกมองวาเปนพฤตกรรมทางเลอกทใหผลตอบแทนทมากกวา หรอเหนอกวาทบคคลสามารถควบคมไดในระดบสง สามารถท าใหลมเลกพฤตกรรมสงเสรมสขภาพไดเมอพอใจพฤตกรรมทมาแทรกแซงความสามารถในการเอาชนะปจจยความพอใจทแทรกแซง ขนอยกบความสามารถของบคคลทจะควบคมตนเอง การตดสนใจทเขมแขงตอการวางแผนการปฏบตนนอาจจะสนบสนนใหเกดพฤตกรรมสขภาพ และผลของความตงใจทสมบรณ รปแบบการสงเสรมสขภาพนน ปจจยการแขง

www.ssru.ac.th

31

กระท าในเรองทตองท าและเรองทชอบในทนททนใด มผลกระทบโดยตรงตอความเปนไปไดทจะเกดพฤตกรรมสขภาพและมผลตอความตงใจได 3.3 พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ ( Health-promotion behavior) พฤตกรรมสงเสรมสขภาพเปนจดสดทายหรอเปนการกระท าทเกดขนในรปแบบสงเสรมสขภาพ อยางไรกตามควรระลกไววาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพจะคงอยใหยงยนตอไปแกผรบบรการโดยตรง สามารถน าไปใชไดทกมมมองของการด าเนนชวต โดยผสมผสานเขากบแบบแผนการด าเนนชวตทางสขภาพซงเปนผลใหเกดประสบการณสขภาพในทางบวกตอไปตลอดชวงชวต วอลคเกอร ซครสท และเพนเดอร ไดสรางแบบประเมนพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของบคคล ซงประกอบดวยพฤตกรรม 6 ดาน โดยพฒนามาจากแนวคดของเพนเดอร (Pender, 1987) ดงน 3.3.1 ความรบผดชอบตอสขภาพ ( Health Responsibility) เปนความตระหนกตอสขภาพของตนเอง เปนพฤตกรรมทบคคลสนใจ เอาใจใสตอภาวะสขภาพของตน โดยการศกษาหาความรเกยวกบสขภาพและปฏบตตนเพอใหมสขภาพด มการสงเกตอาการผดปกตตางๆ ของรางกาย การสนใจความรดานสขภาพ และรบบรการจากบคลากรสาธารณสข ตลอดจนขอค าปรกษาหรอขอค าแนะน าจากบคลากรดานสขภาพเมอมขอสงสยเกยวกบสขภาพ 3.3.2 โภชนาการ (Nutrition) เปนพฤตกรรมทบคคลเลอกรบประทานอาหารอยางถกตองเหมาะสมกบความตองการของรางกาย และไดคณคาทางโภชนาการ 3.3.3 การท ากจกรรมและการออกก าลงกาย ( Physical Activity) เปนพฤตกรรมทบคคลปฏบต โดยใหมการเคลอนไหวสวนตางๆ ของรางกาย ซงท าใหรางกายมการใชพลงงาน เชน การวง เตนแอโรบก เลนกฬา หรอปฏบตกจวตรประจ าวนตางๆ ซงเปนการออกก าลงกาย เปนกจกรรมทกระท าเพอสงเสรมสขภาพและความมอายยนยาว 3.3.4 การจดการกบความเครยด ( Stress Management) เปนพฤตกรรมทแสดงถงวธการจดการกบความเครยดของบคคล เปนการท ากจกรรมทคลายเครยดหรอการท ากจกรรมทปองกนการออนลาของรางกาย กจกรรมตางๆ ทบคคลกระท าเพอผอนคลายความตงเครยด เชน การพกผอน นอนหลบ การใชเทคนคการผอนคลาย และการแสดงออกทางอารมณทเหมาะสม 3.3.5 ความสมพนธระหวางบคคล ( Interpersonal Relation) เปนพฤตกรรมทบคคลแสดงถงการมปฏสมพนธกบบคคลอน มการใหและรบ ยอมรบและใหเกยรตซงกนและกนม

www.ssru.ac.th

32

การปรกษาหารอและรวมกนแกไขปญหา ซงจะท าใหบคคลไดรบประโยชนในแงการไดรบการสนบสนน 3.3.6 การพฒนาดานจตวญญาณ ( Spiritual Growth) เปนพฤตกรรมทบคคลแสดงถงการมความเชอทมผลตอการด าเนนชวตทด มจดมงหมายในชวต มความรกและความจรงใจตอบคคลอน มความสงบและพงพอใจในชวต สามารถชวยเหลอตนเองและบคคลอนใหประสบความส าเรจ เปนความสามารถในการพฒนาศกยภาพทางดานจตวญญาณอยางเตมทซงประเมนไดจากความเชอ ความรสกเกยวกบความหมายของชวต ความรก ความหวง การใหอภย และชวตหลงการตาย เพนเดอร (Pender, 1982) กลาววา การประเมนพฤตกรรมสงเสรมสขภาพตามกรอบแนวคดของ สามารถประเมนหรอพจารณาไดจากแบบแผนการด าเนนชวตทสงเสรมสขภาพ ( Health-promoting lifestyles) โดยพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ สามารถประเมนไดจากแบบวดแบบแผนการสงเสรมสขภาพในการด าเนนชวตประจ าวน 2 ของ Walker, Sechrist, and Pender (Health-Promoting Lifestyle Profile II : HPLP II) ซงแบบประเมนดงกลาวจะเปนแบบแผนการด าเนนชวตเพอสงเสรมสขภาพของบคคลทอาศยอยในประเทศทางตะวนตก ผวจยจงทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพทง 6 ดาน ในบรบทสงคมไทยเพอใหเหมาะสมกบ ประชาชน โดยยงคงยดตามกรอบแนวคดพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของ Pender ซงแบงเปน 6 ดาน ดงน 1. ความรบผดชอบตอสขภาพ (Health Responsibility) บคคล ตองมความรบผดชอบในการดแลสขภาพของตนเอง การสนใจแสวงหาความรทางดานสขภาพ การสงเกตอาการผดปกตของตนเอง และตรวจสขภาพของตนเองอยางสม าเสมอ เชน การตรวจเตานม การหลกเลยงสงทเปนอนตรายตอสขภาพ ปฏบตตามกฎจราจรและกฎหมายของบานเมอง การปฏบตตามค าแนะน าของเจาหนาท และการเขารบการตรวจรางกายเปนประจ าสม าเสมอเพอคนหาความผดปกตของรางกายตงแตระยะแรก 2. โภชนาการ (Nutrition)

อาหารเปนปจจยหลกทมความส าคญกบการด ารงชวต จ าเปนตองรบประทานอาหารทถกหลกโภชนาการครบ 3 มอ เพยงพอตอความตองการของรางกายทกวนจะท าใหรางกายเจรญเตบโต

www.ssru.ac.th

33

อยางสมบรณ และมการพฒนาอยางเตมท และทส าคญจะตองรบประทานอาหารทปรงสก สะอาด ปลอดภยจากการปนเปอนของเชอโรค และสารเคม จะท าใหรางกายสมบรณแขงแรง ไมเจบปวยบอย ด ารงชวตเปนปกต หรอท าใหมภาวะโภชนาการทด ในทางตรงกนขามหากรบประทานอาหารไมไดสดสวนตามความตองการของรางกายในแตละวน จะท าใหเกดการเจบปวยดวยโรคทางโภชนาการ ซงถารบประทานอาหารไมครบถวนเพยงพอจะกอใหเกดโรคขาดสารอาหาร สวนสงจะไมเตมท การพฒนาการจะชากวาปกตโดยเฉพาะลกษณะทางเพศ แตถารบประทานอาหารมากเกนความตองการกจะท าใหเกดภาวะโภชนาการเกน หรอโรคอวน ดงนนเพอใหประชาชนมสขภาพทแขงแรงและมภาวะโภชนาการทด

กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข (2545) จงก าหนดโภชนบญญต 9 ประการ ไดกลาวถงอาหารเพอสขภาพ ดงน

2.1 รบประทานอาหารครบ 5 หม แตละหมใหหลากหลายและหมนดแลน าหนก ตว และพยายามรกษาน าหนกใหคงท โดยประเมนน าหนกตวจากคาดชนมวลกาย ( BMI หรอ Body Mass Index) ซงค านวณจากสตร ดงน

ดชนมวลกาย = น าหนก (กโลกรม) / สวนสง2 (เมตร) ถาคาดชนมวลกายอยระหวาง 18.5 – 24.9 ถอวาน าหนกตวอยในเกณฑปกต ถาคาดชนมวลกายนอยกวา 18.4 ถอวา ผอม หรอน าหนกตวต ากวาเกณฑ ถาคาดชนมวลกายอยระหวาง 25 – 29.9 ถอวา น าหนกเกน คาดชนมวลกายมคาตงแต 30 ขนไป ถอวาเปนโรคอวน ควรรบประทานอาหารเชา และเทยง เปนหลก สวนอาหารเยนควรเปนอาหารเบาๆ และไมควรรบประทานอาหารระหวางมอ เพอใหกระเพาะอาหารและล าไสไดพกผอน

2.2 การรบประทานขาวเปนอาหารหลก และควรรบประทานขาวกลองหรอขาวซอมมอแทนขาวขาว เพราะมวตามนอและเสนใยมากชวยปองกนมะเรงไดเปนอยางด สลบกบอาหารแปงเปนบางมอ พรอมดวยอาหารอนทหลากหลายครบ 5 หม ในสดสวนเหมาะสมและปรมาณทเพยงพอจะน าไปสการมภาวะโภชนาการทด และสขภาพอนามยทสมบรณ

2.3 การรบประทานพชผกผลไมใหมากและรบประทานผลไมเปนประจ าทกวนอยางละ 400 – 800 กรม ผกและผลไมเปนแหลงเกลอแร เอนไซม ฮอรโมน และพลงชวต เกลอแรและวตามนมบทบาทเปนสารตานอนมลอสระ ชวยปองกนรางกายจากความเสอม รกษาความเยาววย

www.ssru.ac.th

34

เสรมภมตานทานรางกาย และยงตานมะเรงอกดวย จงควรรบประทานพชผกทกมอใหหลายชนด สลบกนไป สวนผลไมควรรบประทานเปนประจ าสม าเสมอ โดยเฉพาะหลงรบประทานอาหารแตละมอ นอกจากนควรรบประทานพชผก ผลไมตามฤดกาล

2.4 การลดการรบประทานเนอสตวใหนอยลงเทาทจ าเปนควรรบประทานปลาดทสด ในผใหญควรรบประทานเนอสตวไมเกนวนละ 1 ขด (100 กรม) เทยบเทาปลาท 1 – 2 ตว ในเดกวยเจรญเตบโตรบประทานเนอสตวไมเกนวนละ 2 ขด (200 กรม) เลอกรบประทานอาหารทะเล เชน ปลา ป กงทะเล ยงจะปลอดภยอย ปลากรอบตวเลกๆ เปนแหลงโปรตนและแคลเซยมทด ระวงการรบประทานอาหารกงกลาด าเพราะมยาปฏชวนะตกคางสง แหลงโปรตนทดอกแหลงหนงคอธญพชและถวตางๆ โดยเฉพาะอยางยง ถวเหลอง และผลตภณฑจากถวเหลอง ซงมคณคาทางโภชนาการสง และมสารตานอนมลอสระชวยปองกนมะเรงได

2.5 การดมนมใหเหมาะตามวย และควรเลอกดมนมทบรรจในภาชนะปดสนท ดฉลากวนทหมดอาย หญงตงครรภ เดกวยเรยนและเดกวยรนควรดมนมวนละ 2 – 3 แกว ผมปญหาโรคอวนหรอมไขมนในเลอดสงควรดมนมพรองมนเนย 2.6 การรบประทานอาหารทมไขมนแตพอเหมาะ ควรจ ากดใหพลงงานทไดจากไขมนอยางมากไมเกนรอยละ 30 ของพลงงานทไดจากอาหารทงหมด ไขมนในอาหารจะท าใหระดบโคเลสเตอรอลในเลอดสง และเสยงตอการเปนโรคหวใจ ควรประกอบอาหารดวยวธตม นง แทนการทอดหรอผด จะลดปรมาณไขมนในอาหารได แตควรหลกเลยงอาหารปง ยาง เพราะเปนอาหารทมสารกอมะเรง

2.7 การหลกเลยงการรบประทานอาหารหวานจดและเคมจด ควรจ ากดพลงงานทไดจากน าตาลในแตละวน อยางมากสดไมเกนรอยละ 10 ของพลงงานทไดรบจากอาหารทงหมด และไมควรรบประทานน าตาลเกนวนละ 40 – 55 กรม หรอมากกวา 4 ชอนโตะตอวน เพราะพลงงานทไดรบจากน าตาลสวนเกนจะสะสมท าใหอวนได นอกจากนไมควรรบประทานเกลอแกงเกนวนละ 6 กรม หรอมากกวา 1 ชอนชา เพราะจะท าใหเลยงตอภาวะความดนโลหตสง รวมทงสารทใหความเคมในเครองปรงรส เชน น าปลา ซอวขาว และเกลอทใชในการถนอมอาหาร เชน ปลารา ปลาเคม ปลาจอม ผกดอง และเกลอโซเดยมทแฝงมากบขนมอบกรอบ ขนมอบฟ อาหารประเภทเนอทหมกดวยเกลอ ควรท าใหสกดวยความรอน เพอฆาพยาธและท าลายไนโตรซามน ( Nitrosamine) ซงเปนสารกอมะเรงจากการหมกโปรตน เนองจากสารไนไตรซามนถกท าลายดวยความรอนได

www.ssru.ac.th

35

2.8 การรบประทานอาหารทสะอาดปราศจากการปนเปอน อาหารมการปนเปอนจากขบวนการผลต ปรง ประกอบ และจ าหนายโดยไมถกสขลกษณะ หรอจากสงแวดลอมทไมเหมาะสมท าใหมการปนเปอนจากเชอโรค พยาธตางๆ สารเคมทเปนพษหรอโลหะหนกทเปนอนตราย ดงนนควรรบประทานอาหารจากแหลงทเชอถอได พชผก ผลไมตองสะอาด เลอกซออาหารปรงส าเรจจากทจ าหนายทถกสขลกษณะ ปรงสกใหมๆ มการปองกนแมลงวน บรรจในภาชนะทสะอาด มอปกรณหยบจบหรอตกแทนการใชมอ ลางมอกอนรบประทานอาหารและหลงใชสวม มชอนกลางและหยบจบอปกรณใหถกตอง และไมควรรบประทานอาหารขยะ เชน ขนมกรบกรอบ บะหมซอง เพราะอาหารพวกนท าจากแปงขดขาว ทอดในน ามนซ าๆ ซงเตมไปดวยอนมลอสระทงใสวตถกนเสย ผงชรสใสส จงบนทอนสขภาพ ท าใหรางกายเสอม ภมตานทานลดลงท าใหเจบปวยไดงาย 2.9 การงดหรอลดเครองดมทมแอลกอฮอล การดมสราหรอเครองดมทมแอลกอฮอลเปนประจ าจะมโทษและเปนอนตรายตอสขภาพ สญเสยชวตและทรพยสนอยางมากมาย ดงนนในรายทดมเปนประจ าจะตองลดปรมาณการดมนอยลง และถาหากงดดมไดจะเปนผลดตอสขภาพ สวนในรายทเรมดมและดมเปนบางครงควรงดดม

3. การท ากจกรรมและการออกก าลงกาย (Physical Activity) การท ากจกรรมและการออกก าลงกาย การท ากจกรรมเปนการชวยใหรางกายไดเคลอนไหว

เพอใชพลงงาน เชน การเดนขนบนไดแทนการใชลฟตหรอบนไดเลอน เดนในระยะทางครงถง 1 กโลเมตร เพอท ากจธระตางๆ เปนตน การออกก าลงกายเปนการใชแรงกลามเนอและรางกายใหเคลอนไหวท าใหรางกายแขงแรง มสขภาพด นอกจากนยงผอนคลายความตงเครยด ความวตกกงวล ท าใหอารมณด และยงชวยปองกนโรคภยไขเจบดวย ในปจจบนมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวในทกๆ ดานโดยเฉพาะการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ ซงสงผลใหเกดการแขงขนมากขน ประกอบกบการด าเนนชวตในปจจบนขาดการเคลอนไหวในกจวตรประจ าวน การออกก าลงกายอยางสม าเสมอชวยเสรมสรางใหทกคนมสขภาพสมบรณแขงแรง มภมคมกนโรค เจรญเตบโต รปรางไดสดสวน น าไปสการพฒนาทางรางกายและสตปญญาตามวย แตในขณะเดยวกนการออกก าลงกายอาจกอใหเกดผลรายและเปนอนตรายตอรางกายได ถาการออกก าลงกายนนไมเหมาะสมกบสภาพรางกาย เพศ วย และสงแวดลอม ซงจากการทบทวนวรรณกรรมสามารถสรปหลกการออกก าลงกายเพอเสรมสรางสขภาพ ดงน

www.ssru.ac.th

36

3.1 การออกก าลงกายเปนประจ าอยางนอยสปดาหละ 3 – 5 ครง ครงละ 20 – 30 นาท 3.2 การออกก าลงกายแบบคอยเปนคอยไป ไมหกโหม ควรมการอบอนรางกายและผอนคลายกลามเนอกอนออกก าลงกาย โดยใชเวลา 5 – 10 นาท 3.3 การออกก าลงกายใหเหมาะสมกบวย 3.4 การออกก าลงกายทใหความสนกสนาน 3.5 การแตงกายใหเหมาะสมกบชนดของการออกก าลงกาย 3.6 การออกก าลงกายในสถานทปลอดภย 3.7 ควรออกก าลงกายหลากหลายชนด และเหมาะสมกบแบบแผนการด าเนนชวต 3.8 ถาหากวาออกก าลงกายแลวท าใหมอาการผดปกตอยางหนงอยางใดเกดขน เชน เวยนศรษะ ใจสน หอบมากผดปกต ควรหยดออกก าลงกายนนทนท และควรปรกษาแพทย 3.9 การออกก าลงกายแตละครงควรจะใหรสกเหนอยกวาปกต เชน เหงอออก อตราการเตนของชพจรในขณะออกก าลงกายของคนทวไปนนควรจะเปน 170 - อายของตนเอง 3.10 หลงออกก าลงกายเตมทควรลดหรอผอนแรงลงชาๆ ( Cooling down) โดยใชเวลา 5 – 10 นาท เนองจากขณะออกก าลงกายเตมท มการเพมจงหวะการเตนของหวใจ ความดนโลหต อณหภมรางกายและกรดแลคตกในกลามเนอ การคอยๆ ผอนแรงลงชาๆ หลงออกก าลงกายเตมท จะชวยจงหวะการเตนของหวใจคอยๆ ลดลง ชวยปองกนหวใจเตนผดปกตจงหวะ และเลอดคงอยในกลามเนอ ชวยรกษาสภาพการไหลเวยนของเลอดภายในกลามเนอ ระยะผอนแรงควรมการเคลอนไหวของมอและเทา โดยการเดน หรอวงเหยาะๆ เมอสนสดระยะการผอนแรง จงหวะการเตนของหวใจควรต ากวา 100 ครง / นาท 4 . การจดการกบความเครยด (Stress Management)

การจดการกบความเครยด ความเครยดเปนภาวะทรางกายและจตใจขาดสมดลอนเปนผลมาจากสงกระตนความเครยดทงภายในและภายนอก จากปจจยโดยทวไปและปจจยทางดานการเรยน ซงท าใหเกดอาการแสดงออกทงรางกายและจตใจ เชน รสกออนเพลย นอนไมหลบ ใจสน ปวดศรษะ เหนอยหอบ หงดหงดวตก กงวล โกรธ ซมเศรา เปนตน เมอเกดความเครยดแลวจะท าใหรางกายและจตใจ ตองใชความพยายามอยางมากในการปรบตว ถาหากการปรบตวไมสามารถรกษาความสมดล

www.ssru.ac.th

37

ของรางกายและจตใจในขณะเกดความเครยดไวไดกจะมความเจบปวย ดงนน การจดการกบความเครยดจงมสวนส าคญในการสงเสรมใหมภาวะสขภาพด จากการทบทวนวรรณกรรมสรปวธการจดการกบความเครยดไดดงน 4.1 การรบรและท าความเขาใจเหตการณในทางทถกตอง ตามขอเทจจรง ยอมรบความจรงและปรบตวใหเขากบเหตการณนนๆ

4.2 การหาสาเหตทท าใหเกดความเครยด แลวหาวธแกปญหาในเรองนนๆ 4.3 การปรกษากบบคคลใกลชดเมอมความวตกกงวลหรอมความเครยด 4.4 การนอนหลบพกผอนใหเพยงพออยางนอยวนละ 6 – 8 ชวโมง 4.5 ไมควรเกบปญหาคบของใจไวเพยงผเดยว 4.6 การใชหลกศาสนาโดยการนงสมาธ 4.7 การออกก าลงกายหรอเลนกฬาทชอบ กจะสามารถผอนคลายความเครยดได นอกจากน Pender ไดเสนอวธการจดการความเครยด โดยการเปลยนแปลงสภาพแวดลอม

หลกเลยงการเปลยนแปลงทมากเกนไป จดแบงเวลาใหเหมาะสม เพมความตานทานตอความเครยด โดยการออกก าลงกาย เพมความภาคภมใจในตนเอง เพมพฤตกรรมการแสดงออกทเหมาะสม (Assertiveness) ก าหนดเปาหมายทางเลอก พฒนาแหลงประโยชนทชวยในการเผชญ ความเครยด สรางเงอนไขตรงกนขาม เพอหลกเลยงการกระตนทางสรระโดยฝกเทคนคการผอนคลายตางๆ และควบคมการตอบสนองทางดานสรระใหกลามเนอเกดการผอนคลาย ความเครยด หรอกระตนการท างานของพาราซมพาเธตคแทนซมพาเธตค 5. ความสมพนธระหวางบคคล (Interpersonal Relations)

ความสมพนธระหวางบคคล เปนการมปฏสมพนธกบบคคลในครอบครว เพอน และบคคลอนทเกยวของ จะท าใหเกดการแลกเปลยนขอมลขาวสารและความคดเหน น าไปสการเปลยนแปลงทางดานการรบรทางสงคมและพฤตกรรมดานตางๆ นอกจากนถาไดรบการสนบสนนหรอการเอาใจใสจะท าใหมการปฏบตพฤตกรรมนนๆ มากขน โดยการทจะมปฏสมพนธกบบคคลอนไดนน ตองเรมทการพฒนาตนเองใหเขากบบคคลอนไดงาย ใหความรกความเปนกนเองกบบคคลใกลชด ยอมรบฟงความคดเหนของผอน เปดเผยตนเอง เมอมปญหากลาทจะขอความชวยเหลอจากบคคลอน

www.ssru.ac.th

38

6 . การพฒนาทางดานจตวญญาณ (Spiritual Growth) การพฒนาทางดานจตวญญาณ จตวญญาณเปนระดบการรบรสตทสงขน ( Allender and

Spradled, 1999) สขภาพจตดานจตวญญาณ (Pender, 1996) จงเปนความสามารถของแตละบคคลในการพฒนาธรรมชาตของจตวญญาณใหมศกยภาพในระดบสงสดเปนความสามารถในการคนหาและความชดเจนของเปาหมายขนพนฐานในชวต เรยนรถงประสบการณดานความรก ความสนกสนานรนเรง ความสงบสข และความสมบรณเพยบพรอม ( Fulfillment) และรวาจะชวยเหลอตนเองและบคคลอนใหบรรลศกยภาพสงสดไดอยางไรในการประเมนสขภาพแบบองครวมจะตองประเมนสขภาพดานจตวญญาณของผรบบรการดวย เนองจากความเชอดานจตวญญาณของแตละบคคลมผลตอการแปลความหมายของเหตการณในชวต ในการประเมนดานจตวญญาณ จงตองถามขอมลเกยวกบความเปนสมาชกภาพ ในเรองของศาสนาและเจาะลกลงไปถงความเชอและความรสกเกยวกบการใหความหมายของชวต ความรก ความหวง การใหอภย และชวตหลงการตาย ความสมพนธเปนสวนส าคญอยางหนง เชน การสรางความสมพนธใหเกดขนภายในตนเอง ไดแก การรบรความรสกจากการสมผสดวยความรสกทดและเตมไปดวยคณคา การสรางความสมพนธกบคนอนๆ เกดเปนสมพนธภาพทมความหมายและสามารถสรางความสมพนธทมเปาหมายอยางใหญในชวตและความเชอดานศาสนาหรอปรชญา เชน การมจตผกพนในเรองการมเมตตาจตของมนษย หรอความเชอในพระเจา ด าเนนชวตอยางมเหตผล

ขอบเขตของการประเมนดานจตวญญาณ เปนการประเมนสมพนธภาพทเกยวกบการยกระดบความเปนอย สมพนธภาพกบตนเองและสมพนธภาพกบคนอนๆ 1. ความสมพนธกบการยกระดบความเปนอย

1.1 ความส าคญของพระเจาหรอการยกระดบความเปนอยในชวตของผรบบรการ 1.2 ใชการสวดมนต ภาวนา และการอานเรองราวตางๆ เปนแนวทางในการแกไขสถานการณชวต 1.3 ความเชอเกยวกบชวตหลงการตายหรอความเปนอยตอไปของจตวญญาณ 1.4 กจกรรมการสวดมนตหรอบชาสงศกดสทธทงทท าคนเดยวและท าเปนกลม 2. ความสมพนธกบตนเอง 2.1 การคงไวซงชวต โดยการใหความหมายของชวต 2.2 ความเชอดานจตวญญาณ ซงกอใหเกดความหวงและความรนรมยในชวต

www.ssru.ac.th

39

2.3 การตระหนกถงการจดล าดบความส าคญของชวต 2.4 ความตงใจพฒนาดานจตวญญาณ 3. ความสมพนธกบคนอนๆ

3.1 การใหความส าคญกบสขภาวะดานจตวญญาณกบคนอนๆ 3.2 การแสดงความคดเหน ความรสก และความเชอดานจตวญญาณกบคนอนๆ อยางเปดเผย 3.3 การใหการยอมรบนบถอดานจตวญญาณของคนอนๆ สขภาพดานจตวญญาณ จงเปนการสะทอนกลบของความรสกมชวตชวาและความสงบสขในระดบลก ซงอาจมความสมพนธหรอไมมความสมพนธกบเหตการณภายนอก ความเชอถอศรทธาในระดบทสงขน ความรสกเพยงอยางเดยว ซงทงหมดเปนความรสกทดหรอความรสกทวเศษและการเชอวาชวตนมเปาหมายและชวตมความผสมกลมกลนกบเปาหมายนนเปนคณลกษณะทางดานจตวญญาณ คอ ความรสกรนรมย สวยงาม เปาหมาย และความหมายของชวตเปนความตองการประสบการณซงทกคนไมค านงถงความเชอในการมชวตทสงสด การพฒนาทางจตวญญาณ เปนพฤตกรรมทแสดงถงการมความเชอในสงยดเหนยวในการด าเนนชวต ท าใหเกดความรสกทด เชน ความเชอในหลกศาสนาและการปฏบตศาสนกจ เพอพฒนาดานจตใจ ยกระดบจตใจใหสงขน มจดมงหมายในชวต มความสข ความพงพอใจในชวตสามารถชวยตนเองและบคคลอนใหประสบความส าเรจได 2.4 แนวคดการสรางเสรมสขภาพครอบครวไทย

2.4.1 การสรางเสรมสขภาพครอบครวไทย บานทอบอนเปนรากฐานสขภาพของบคคล การสรางเสรมสขภาพครอบครวเทากบการกอรางสรางสมาชกใหเปนพลเมองทด เมอหลายๆครอบครวคณภาพรวมกนในระดบทใหญขนไปเปนหมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวด และประเทศ กคาดหมายไดวา ประเทศนนๆ จะเจรญรงเรองเปนปกแผนแนนหนาไมวาจะพฒนาไปดานใด การด าเนนชวตครอบครวตองเผชญทงความคงท ( stability) และภาวการณเปลยนแปลง (change) ครอบครวสขภาพสามารถสรางใหเกดสมดลระหวางสองภาวะน ท าใหครอบครวอยไดอยาง

www.ssru.ac.th

40

มนคง การเปลยนแปลงทเกดขนในชวตครอบครวมทงดานบวกและดานลบ ในดานลบ ท าใหเกดความตงเครยดและอาจน ามาซงปญหาสขภาพ สวนในดานบวก การเปลยนแปลงเปนโอกาสทครอบครวจะเตบโตขนและคนพบศกยภาพใหมของตน ครอบครวสขภาพจะมพลงฟนฝาความยากล าบากตางๆ ทมาพรอมกบการเปลยนแปลงเหลานนสามารถกาวไปขางหนาไดอยางสงางาม และพรอมทจะตอนรบการเปลยนแปลงใหมๆ ในอนาคตดวยก าลงใจ ความหวง และความรกทมตอกน

2.4.2 การเสรมสรางความมนคงของโครงสรางครอบครว

การเรมตนชวตครอบครวไมไดหมายถงการมชวตคของคนเพยง 2 คนเทานน ยงรวมไปถงเครอญาตของแตละฝายผกพนเชอมโยงใหเกดเหตการณทงทพอใจ และไมตรงใจผานเขามาในวถชวต จงควรไดเตรยมการในสงทพอจะคาดหมายไปในอนาคตไดไวกอนใหพรอม ดวยการวางแผนชวตครอบครวรวมกนลวงหนาทงเรองรายได อาชพ ทอยอาศย การตรวจสขภาพกอนแตงงาน รวมไปถงการคมก าเนดวาควรจะมบตรเมอใด มกคน และเวนระยะใหเหมาะสมระหวางการมบตรแตละคน เพอใหสามารถเลยงดเอาใจใสไดอยางเหมาะสม เมอรวมชวตกน สามภรรยามความสมพนธแบบทวภาค อาจมความไมลงรอยกนบางในดานความคดเหน คานยม ความสนใจ ความชอบหรอไมชอบสงตางๆ ตลอดจนนสยใจคอ เพราะเตบโตมาจากตางครอบครว มประสบการณชวตทแตกตางกน ตางฝายจงตองรวมกนสรางความมนคงใหโครงสรางของครอบครวเรมตนดวยการปรบตวเขาหากนบนพนฐานของความรก ความเขาใจ มองตวเองใหตรงตอขอเทจจรง ยอมรบจดดจดดอยของตนเอง ใหอภย อดทนตอสงทไมคอยพบเหนกอนแตงงาน แตมาพบหลงแตงงานของกนและกน ไมพยายามไปเปลยนอกฝายใหเหมอนตวเอง โดยเฉพาะเรองนสยใจคอ รสนยม คานยมตางๆ แตควรยอมรบในความเปนตวตนของแตละฝาย รวมกนสรางพนฐานเศรษฐกจใหมนคง และเมอตดสนใจมลก พอแมตองพรอมทงดานสขภาพ มรางกายแขงแรง อายเหมาะสม ไมเปนโรคตดตอหรอเจบปวยเรอรง ดานจตใจ ตองมวฒภาวะเพยงพอตอการรบภาระเปนพอแม ดานสงคม คอมความรความสามารถในการประกอบอาชพ มรายไดเลยงครอบครว ดานจตวญญาณ ตองยนดมความสขตอการทไดเลยงด ปกปอง อบรมสงสอนลก ความสมพนธของครอบครวขณะมลกเปลยนไปเปนแบบไตรภาค พอแมตองจดสรรเวลา และบทบาทหนาทตอสมาชกใหมทเพมเขามา

www.ssru.ac.th

41

โครงสรางครอบครวมการเคลอนไหวเปลยนแปลงภายในเปนพลวตรตลอดเวลา เชน ลกเปลยนวยจากทารกเปนเดก วยรน ผใหญ แลวมครอบครวแยกออกไป ในขณะทพอแมเปลยนจากผใหญเปนวยกลางคน แลวเขาสวยชรา จากความแขงแรงกลายเปนเชองชา และมปญหาสขภาพ สมาชกครอบครวจงตองตระหนกในเรองของความเปลยนแปลงทรวมไปถงแนวคด ความสามารถ ทกษะ ความรทเกดจากการมประสบการณทเพมขนของแตละคนในครอบครว และปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงนนๆ ทงในฐานะตวเองทเปลยนไป และทตองสมพนธกบความเปลยนแปลงของคนอน เชน ปยาตายาย ทเปลยนจากผดแล มาเปนผรบการดแลจากลกหลาน หรอจากผใหความร มาเปนรบความรจากลกหลาน ซงมความรเชงทกษะและอาชพตามวยและประสบการณทเพมขนและสงแวดลอมทเปลยนแปลงไป เปนตน 2.4.3 การสรางเสรมความสมบรณของหนาทครอบครว การอยรวมกนในครอบครว ตางคนตางกมบทบาท และ หนาท ทงตอตนเองและตอสมาชกคนอน ดวยการใหและรบรวมกนโดยไมจ ากดวย แตเนองจากพอแมเปนผมประสบการณมากกวาและเปนผสรางใหเกดชวตใหมขนมา จงเปนผเรมใหกอนและคอยๆพฒนากระตนใหลกใหรจกตอบสนองตอบทบาทการเปนผใหในทางสรางสรรคเพมขนทละนอย แทนการเปนผรบแตเพยงอยางเดยว บทบาทของพอในครอบครวไทยคอ เปนผน าในการสรางฐานะของครอบครว เอาใจใสทกขสขของสมาชก เปนแบบอยางแกลก เปนหลกของการตดสนใจ และการแกปญหาครอบครว สวนแมเปนทงผชวยพอ เพราะปจจบนแมบานกตองท างาน การปฏบตหนาทในบานของแมจงผสมผสานไปกบพอ คอยกระตนใหทกคนมสวนรวมในกจกรรมของครอบครว ชวยกนสะสางภาระตางๆ ในครอบครวใหเรยบรอยและมหนาททส าคญคอการเปนผปองกนการแตกแยกของครอบครว ดวยการสานความผกพนอนดระหวางสมาชกครอบครว ทงพอและแมตองมอารมณหนกแนน คงเสนคงวา ใหอภยและชวยกนตดสนใจและตดสนปญหาดวยปญญามากกวาอารมณ สวนลกๆ กมบทบาทหนาทชดเจนตามพฒนาการ เชน เดกเลกลกทนททพอหรอแมปลกตอนเชา เดกโตลกจาทนอนแบะเกบทนอนดวยตนเอง ปฏบตงานบาน เชน ลางจาน ถบาน ซกผา ตามทพอแมมอบหมาย ทงนสมาชกครอบครวตองพรอมตอการยดหยนและปฏบตทดแทน เมอคนใดคนหนงไมสามารถท าหนาทของตนเองได เชน พอถบานและแมลางจานแทนในชวงทลกไมสบาย เปนตน

www.ssru.ac.th

42

2.4.4 การเสรมสรางทกษะสอสารในครอบครว ปฏสมพนธระหวางกนในชวตครอบครวผานทางการสอสารเปนส าคญเพอใหรบรความรสกนกคดและความตองการของกนและกน การสอสารทดนนนอกจากแตละฝายจะสอสารกนดวยค าพดแลว ยงมภาษาทาทางเปนสวนประกอบ เชน การแสดงสหนาโกรธ กงวล เสยใจ นอยใจ การสบตา การผงกศรษะ กอดอก แตะมอ โอบไหล เปนตน เพอใหแตละฝายทราบถงอารมณของกนและกน การสอสารทเปดเผยชดเจน เลอกใชค าพด และทาทางในการตอบสนองอยางเหมาะสมชวยใหเกดความเขาใจ เพม ความรกความผกพนตอกนระหวางสมาชกครอบครว แตถาการสอสารระหวางกนไมชดเจน การตอบสนองทไดรบอาจไมตรงกบความตองการ กอใหเกดความรสกไมดระหวางกนอนเปนจดเรมตนของความขดแยง ซงถาเกดขนแลวสมาชกครอบครวกตองใชการสอสารทด รวมกบเหตผล ความเอออาทร ความสขมรอบคอบและอดทน เขาแกไขโดยเรว ไมปลอยใหลกลามใหญโต จนพดจากนไมได แลวใชประสบการณของความขดแยงทเกดขนแลวมาสรางเปนกฎส าหรบครอบครว เพอปองกนไมใหเกดความขดแยงเชนเดมเกดขนอกในอนาคต เชน การไมเอาชนะกน การไมทะเลาะกนตอหนาลก การไมพดจาลวงเกนบพการของแตละฝายและการไมเอาเรองททะเลาะกนไปบอกญาตของแตละฝาย เปนตน การสอสารระหวางกนทสมาชกครอบครวพงปฏบตในชวตประจ าวน เพอปองกนไมใหเกดความขดแยงระหวางกน คอ การแสดงความชนชมและขอบคณเพอเปนก าลงใจใหแกกนและกน ซงควรเกดขนสม าเสมอในชวตครอบครว การถามและการรบฟงความคดเหนของอกฝาย เนองจากการสอสารทดตองม 2 ทาง การเปนผฟงทเขาใจความรสกนกคดของผพดจงมความส าคญเชนกน อาจแสดงดวยภาษาทาทาง เชน สบตา พยกหนา และใชค าถามเมอไมเขาใจ เชน ขอค าอธบายอกครง หรอกลาวซ าและและถามวาใชหรอไม และการบอกความรสกนกคดของตนเอง เพอใหอกฝายเขาใจถกตองชดเจนไมคลมเครอจนเกดการตความหรอเขาใจผด

2.4.5 การเสรมสรางสงแวดลอมและบรรยากาศในครอบครว พฤตกรรมทแสดงพนฐานจตใจ และลกษณะนสยของสมาชก เชน การพดจาไพเราะสภาพ รบผดชอบหนาทชวยกนแบงเบาภาระงานบาน ไมใชของฟมเฟอย มความมนใจในตนเอง รจกใชเหตผลในการตดสนใจ จตใจออนโยน และพรอมทจะชวยเหลอผอนโดยไมนงดดาย ลวนเกดจากการหลอหลอมของบรรยากาศทอบอนผสมผสานกบสงแวดลอมภายในครอบครว ทงทเปนสงแวดลอมทมชวตและไมมชวต ในสวนของสงแวดลอมทมชวต ไดแก สมาชกครอบครว วงศาคณาญาต สตวเลยง

www.ssru.ac.th

43

และเพอนบานสามารถสรางบรรยากาศความสมพนธ และเกดปฏสมพนธโตตอบกน กอใหเกดการตดตอสอสาร การอบรมสงสอน การชวยเหลอเอออาทร และการเออเฟอเผอแผระหวางกน สวนสงแวดลอมทไมมชวต ไดแก เครองใชและสงอ านวยความสะดวกในชวตประจ าวน เชน เครองครว ตเยน โทรทศน พดลม เครองซกผา เปนตน ชวยสรางบรรยากาศการเรยนรดานประโยชนและวธใช ความประหยดเรยบงาย เกดเจตคตและนสยทดในการชวยเหลองานบาน และมระเบยบวนยในการใชชวต และวสดอปกรณทสอดแทรกศลปะและจตวญญาณ เชน เครองดนตร หงบชา ภาพถายวงศาคณาญาต ภาพประดบ มานหนาตาง ผาปโตะ เปนตน ชวยสรางบรรยากาศใหสมาชกไดเรยนรวถชวตของพอแม ซมซบคานยมการใชชวต ความผกพน ความกตญญ ความละเอยดออนระหวางกน

2.4.6 การเสรมสรางความรกในครอบครว ความรก ท าใหสมาชกทกคนผกพนหวงใย ตองการกนและกน ไมอยากขดใจ หรอสรางความทกขใหเกดแกกน พฤตกรรมการสรางเสรมความรกทสมาชกครอบครวควรมตอกน คอ 1. การเอาใจใสเอออาทร คอใสใจในชวตความเปนอย และสขภาพของกนและกน ทงระหวางสามภรรยา ระหวางพอแมกบลก พกบนอง และระหวางลกหลานกบผสงอาย เชนในเรองอาหารการกน ชวตประจ าวน การเลาเรยน การเดนทางไปโรงเรยนหรอไปท างาน การคบเพอน รบฟงความสข หรอความคบแคนทตองการระบาย เปนตน 2. การเคารพใหเกยรต ภายในครอบครวสมาชกอาจมความคดเหนแตกตางกน ตองเคารพและใหความส าคญกบมมมองของแตละคน ไมเขาไปรกล าในสทธสวนตวจนกลายเปนจกจกจจ ใหเกยรตตอกนดวยการแนะน าตอเพอนฝงและสงคม ไมพดถงอกฝายลบหลงไปในท านองทดถก 3. การใชเวลาดวยกน สมาชครอบครวใชเวลาอยดวยกนอยางมคณภาพและมคณคา ไมใชอยดวยกนเพยงรางกาย แตจตใจและความคดค านงไปอยทอน เชน สามภรรยาควรมเวลาสวนตว และตอบสนองทางเพศระหวางกน พอแมและผสงอายในบานมการพดคยไตถามทกขสข ชวยกนแกปญหา มการท ากจกรรมรวมกนเพอเพมความสมพนธและใกลชดระหวางกน 4. การเพมพนความสดชนในชวต ครอบครวตองมวนพเศษ วนเฉพาะของสมาชก อาจมการแอบใหของขวญเลกๆ นอยๆ ในโอกาสวนเกด วนครบรอบแตงงาน มค าพดใหก าลงใจในโอกาสพเศษ เมอสามไดรบเงนเดอนเพม ภรรยาไดเลอนต าแหนงสงขน ลกสอบผาน และทส าคญคอควรมการสมผส

www.ssru.ac.th

44

ใกลชด เชน โอบกอด เกยวแขน หรอหอมแกมเปนการแสดงความรกความอบอนระหวางกนใรครอบครวตามโอกาสอนควร สรปขอปฏบตในการสรางเสรมสขภาพครอบครว คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานสตรแหงชาต ไดสรปขอปฏบตทสมาชกครอบครวสามารถชวยกนสราง เพอใหบรรลสขภาพของครอบครวไทยทพงประสงคไวดงน 1. สมาชกทกคนในครอบครวมความรกใครกลมเกลยว สมานฉนท ชวยเหลอเอออาทร สนบสนนและใหการประคบประคองทางอารมณตอกน 2. มการสอสารและรบฟงใหเกดความเขาใจซงกนและกน 3. สมาชกรจกมองสงตางๆ ในแงดและมอารมณขน

4. สมาชกมความรสกมนคงและภาคภมใจในครอบครว 5. สมาชกรจกแยกแยะผดถก สามารถประนประนอมกนในขอขดแยง และความตองการของ

แตละฝาย 6. สมาชกมปฏสมพนธกนอยางทวถง ใหความเคารพในความเปนสวนตวของแตละคน และ

ตระหนกในคณคาของกนและกนอยางแทจรง 7. สมาชกในครอบครว รจกใชเวลาใหเปนประโยชนมการท ากจกรรมรวมกน 8. พอ แม และสมาชกในครอบครว มความรบผดชอบ ประกอบอาชพสจรต รจกประหยด

อดออม เสรมสรางฐานะใหมนคง 9. พอ แม หรอหวหนาครอบครว ตองท าตนเปนแบบอยางในการด าเนนชวตอยางมคณธรรม

อบรมเลยงดสมาชกในครอบครวใหเปนคนด และมประโยชนตอสงคม ปฏบตตนตามหลกคณธรรมของศาสนา

10. พอ แม หรอหวหนาครอบครวสงเสรมใหสมาชกในครอบครวไดรบการศกษา มความสนใจใฝร พฒนาตนเองอยางตอเนอง มความคดรเรมสรางสรรค และรจกใชเหตผล

11. สมาชกในครอบครวมสขภาพด รจกดแลสขภาพอนามยของตนเอง สถานทอยอาศยสะอาด ถกสขลกษณะ และเปนระเบยบเรยบรอย

12. สมาชกพรอมตอการชวยเหลอและพงพาอาศยกน ยอมรบและแสวงหาความชวยเหลอเพอแกปญหาพรอมทงมสวนรวมตอกนในการแกปญหาอยางสรางสรรค

www.ssru.ac.th

45

13. สมาชกในครอบครวบ าเพญตนเปนประโยชนตอสงคม มสวนรวมในการท านบ ารงรกษาสงแวดลอม ศลปะ วฒนธรรมไทย

14. สมาชกในครอบครวเคารพกฎหมาย รจกใชสทธและปฏบตหนาทพลเมองด มความเชอมน และปฏบตตนสงเสรมการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข (อษณย, 2549)

สรป ครอบครวทมสขภาพด สามารถผลตบคลากรคณภาพออกสสงคม สงผลใหสงคมเขมแขงประเทศเจรญพฒนา การทครอบครวจะมสขภาพดไดนน มใชเพยงแครอรบการดแลชวยเหลอเมอเจบปวยจากสถานบรการสขภาพเทานน แตสมาชกจะตองลงมอสรางดวยตวเอง และเสรมใหแกกน เพอใหเกดความมนคงของโครงสราง ความสมบรณของหนาท ความสามารถในทกษะการสอสาร และความรกระหวางกนในครอบครว เพอใหสมาชกทกคนมสขภาวะทงกาย ใจ สงคม และจตวญญาณ รวมกนภายใตความรวมมอ ลงมอสรางสขภาพพรอมกนจากภาคทกภาคสวน

2.5 งานวจยทเกยวของ

รณภพ และกตต (2545) ศกษาพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ และปองกนการเจบปวย ของ ประชาชนในโครงการหลกประกนสขภาพถวนหนาในเขตเทศบาลนครเชยงใหม โดยศกษาใน

ประชากรผทมสทธในโครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา ในเขตเทศบาลนครเชยงใหม จ านวน 385 คน ผลการวจยพบวาคนสวนใหญไมสบบหร ไมดมเครองดมทมแอลกอฮอล เคยขบขรถจกรยานยนต

ไมมการออกก าลงกายเปนประจ า ไมเคยมเพศสมพนธกบคนอน นอกจากครกของตนเอง เลอกปฏบตเพอจดการกบความเครยด โดย การฟงเพลง และดภาพยนตรมากทสด ทระดบนยส าคญ 0.05 ท าการศกษาความสมพนธระหวางพฤตกรรมสงเสรมสขภาพ และปองกนการเจบปวยดานตางๆ กบขอมลพนฐาน โดยใชการวเคราะหถอถอยเชงกลม พบวา เพศมอทธพลตอการสบบหรในปจจบนมากทสด การดมเครองดมทมแอลกอฮอล และระดบการศกษามอทธพลตอการสบบหร ในปจจบนรองลงมา ตามล าดบ ซงทง 3 ตวแปรดงกลาวรวมกน มความส าคญตอการสบบหร ในปจจบนรอยละ 85.6 ในกรณพฤตกรรมการดมเครองดมทมแอลกอฮอล พบวา ล าดบความส าคญของเพศ มอทธพลตอการดมเครองดม ทมแอลกอฮอลมากทสด โดยมอาย และการสบบหรในปจจบน มอทธพลตอการ

www.ssru.ac.th

46

ดมเครองดมทมแอลกอฮอลรองลงมา ตามล าดบ ซงทง 3 ตวแปรดงกลาวรวมกน มความส าคญตอการดมเครองดมทมแอลกอฮอล รอยละ 89.0 ในกรณพฤตกรรมการใฝหาความร เกยวกบสขภาพ พบวา ระดบการศกษามอทธพลตอการใฝหาความร เกยวกบสขภาพมากทสด โดยเพศ และอาย มอทธพลตอการฝผหาความร เกยวกบสขภาพรองลงมาตามล าดบ ซงตวแปรดงกลาวรวมกน มความส าคญตอการใฝหาความร เกยวกบสขภาพรอยละ 65.5 อตญาณ และคณะ (2547) ศกษาปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพและพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของประชาชนภายใตการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา จากประชาชนในภาคใต กลมตวอยางไดมาจากการสมแบบหลายขนตอน จ านวน 1,200 คน พบวา พฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพของประชาชนภายใตการสรางหลกประกนสขภาพถวนหนา อยในระดบปานกลาง ปจจยทางชวสงคมทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพ ไดแก อาย สวนตวแปร การรบรความสามารถแหงตนในการดแลสขภาพ และการรบรแรงสนบสนนทางสงคม มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพ นรมล (2547) ศกษา พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายในชมรมผสงอาย โรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร จงหวดปราจนบร และศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอาย ตวอยางประชากรทศกษา เปนผสงอายจากการสมตวอยางแบบงาย จ านวน 260 คน เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวยแบบสอบถามขอมลปจจยลกษณะสวนบคคล แบบวดความรสกเหนคณคาในตนเอง ตามวธของโรเซนเบอรก ( 1965) และ แบบวดพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพตนเองของผสงอาย ตามแนวคดของ เพนเดอร (1987) ผลการศกษาพบวา 1. คาเฉลยพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของตนเองของผสงอายอยในระดบสง 2. ผสงอายสวนใหญมคะแนนความรสกเหนคณคาในตนเอง อยในระดบสง คดเปน รอยละ 68.85 และผสงอายทมคะแนนความรสกเหนคณคาในตนเอง อยในระดบ ปานกลาง คดเปนรอยละ 31.15 3. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพตนเองของผสงอาย ไดแก อาย สถานภาพสมรส ระดบการศกษา แหลงรายไดหลก รายได อาชพ ความรสกเหน คณคาในตนเอง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.014 ตวแปรทมความส าคญ ในการรวมกนพยากรณพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพตนเอง ของผสงอาย คอ

www.ssru.ac.th

47

การเหนคณคาในตนเอง สถานภาพการสมรส และระดบการศกษา ซงรวมกนพยากรณพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอาย ไดรอยละ 23.1

Heuisug, et al. (2003) ศกษาโครงสรางความสมพนธของปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของชาวเกาหลทอาศยอยในเขตเมอง จ านวน 509 คน ผลการศกษาพบวา ความคาดหวงในผลดของการปฏบต บรรทดฐานทางสงคม และอาย มความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ นอกจากนยงพบวา ความรมความสมพนธทางออมกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ พฤตกรรมการออกก าลงกายและการควบคมน าหนกในระดบต าทงเพศหญงและชาย พฤตกรรมการตรวจสขภาพประจ าปในเพศหญงอยในระดบต า สวนเพศชายอยในระดบปานกลาง พฤตกรรมการบรโภคอยในระดบดทงเพศหญงและชาย ดานอายพบวา ผทมอายมากกวามพฤตกรรมการตรวจสขภาพ การควบคมน าหนกสงกวากลมทมอายนอยกวา และกลมทมการศกษาสงกวามพฤตกรรมการสสงเสรมสขภาพดกวากลมทมการศกษาต ากวา

Kim, et al. (2004) ศกษาผลของโครงการสงเสรมสขภาพแหงชาต ตอการรบร ความรและความสามารถของเจาหนาทดานสขภาพในประเทศเกาหล กลมทดลองเปนเจาหนาทจากศนยสขภาพ จ านวน 728 คนจาก 18 ศนย ซงไดเขารวมโครงการสาธตการสงเสรมสขภาพ และกลมควบคมเปนเจาหนาทจากศนยสขภาพ จ านวน 1,227 คนจาก 36 ศนย เกบรวบรวมขอมลโดยการใชแบบสอบถาม ผลการศกษาพบวา กลมทเขารวมโครงการมความร ความเขาใจ และความ สามารถเพมสงกวากลมทไมไดเขารวมโครงการอยางเดนชด ขณะเดยวกนยงพบวามความเครยดเกดขนกบกลมทเขารวมโครงการ เนองจากงานทไดรบมอบหมายเพมขนจากการเขารวมโครงการ ดงนนเพอใหโปรแกรมการสงเสรมสขภาพมประสทธภาพ จงมความจ าเปนในการเพมเจาหนาทในศนยเพอรบผดชอบตอโครงการ

www.ssru.ac.th

48

จากการประมวลแนวคด ทฤษฎ และงานวจยทเกยวของนน พบวา ไดมการศกษาพฤตกรรมการดแลสขภาพในกลมบคคลตาง ๆ จะเหนไดวามปจจยหลายปจจยทสมพนธกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ และมการน าแนวคด ทฤษฎทแตกตางกนไป แตในการศกษานไดใชแบบจ าลอง PRECEDE Framework เปนกรอบแนวคดในการวจย และประยกตรปแบบแนวคดการสงเสรมสขภาพของ Pender ในการวเคราะหปจจยทเกยวของกบการสงเสรมสขภาพ เพอวดพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชน ใน 3 ดาน คอ พฤตกรรมดานความรบผดชอบตอสขภาพ พฤตกรรมดานโภชนาการ และพฤตกรรมดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย พฤตกรรมดานการบรโภคอาหาร พฤตกรรมการออกก าลงกาย การจดการกบความเครยด และความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง คอ การตรวจสขภาพประจ าป การหลกเลยงสงเสพตดทเปนอนตรายตอสขภาพ ไดแก การสบบหร และเครองดมทมแอลกอฮอล ซงผวจยไดน ามาก าหนดเปนกรอบแนวคดในการศกษาครงน

www.ssru.ac.th

49

กรอบแนวคดการวจย ตวแปรอสระ ตวแปรตาม

ปจจยน า

1. ความรเกยวกบการดแลสขภาพ 2. เจตคตตอการดแลสขภาพ 3. การรบรประโยชนของการดแล สขภาพ

ปจจยเออ

1. ทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน 2. การสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรม

สขภาพในชมชน

ปจจยเสรม

1. การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ

2. การไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ

พฤตกรรมการดแลสขภาพ 1.ดานความรบผดชอบตอสขภาพ 2. ดานโภชนาการ 3. ดานการท ากจกรรมและ การออกก าลงกาย

ปจจยทางชวสงคม

1. เพศ 2. อาย 5. อาชพ 4. รายไดตอเดอน 3. ระดบการศกษา 6. ดชนมวลกาย 7. การตรวจรางกายประจ าป

www.ssru.ac.th

บทท 3

วธด าเนนการวจย การ ศกษาพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏ สวนสนนทา เปนการวจยเชงพรรณนา (Descriptive Research) โดยมรายละเอยด ดงน 3.1 ประชากรและกลมตวอยาง 3.1.1 ประชากร ประชากรทใชในการศกษาครงน คอประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ไดแกชมชนวดราชา ชมชนวดสวสดวารสมาราม และชมชนวดประชาระบอธรรม เขตดสต กรงเทพมหานครรวมทงหมด จ านวน 1,830 คน จ าแนกตามชมชน ดงน

ชมชนวดราชา จ านวน 495 คน ชมชนวดสวสดวารสมาราม จ านวน 300 คน ชมชนวดประชาระบอธรรม จ านวน 1,035 คน

3.1.2 กลมตวอยาง ผวจยมขนตอนการหากลมตวอยางดงน 1. ค านวณหาขนาดตวอยางทเหมาะสมในการวจย โดยใชสตรการค านวณขนาดตวอยางของ Taro Yamane (Yamane, 1973) ดงน

www.ssru.ac.th

51

สตร n = N 1+Ne2 N = ขนาดของประชากร

n = ขนาดของกลมตวอยาง e = ระดบความคลาดเคลอนของการสมตวอยาง ในทนก าหนดใหมคาเทากบ 0.05 เมอ N = 1,830 e = 0.05 แทนคาสตร n = 1,830 1+ 1,830 (0.05)2 กลมตวอยาง = 329 คน

2. คดเลอกกลมตวอยางโดยใชวธการสมทค านงถงความนาจะเปนในการสม (Probability Sampling) โดยด าเนนการดงตอไปน 2.1 แบงกลมตวอยางแบบแบงชนภม (Stratified Random Sampling) โดย แบงกลมตวอยางตามสถานทฝกปฏบตงานของนกศกษา รวม 3 ชมชน 2.2 ค านวณหาจ านวนตวอยางตามสดสวนประชากรในแตละชมชน ดงตาราง ท 3.1 ตารางท 3.1 จ านวนประชากรและขนาดตวอยางทใชในการวจย จ าแนกตามสถานทฝกปฏบตงาน

ของนกศกษา

ชมชน จ านวนประชากร (คน) จ านวนตวอยาง (คน)

1. ชมชนวดประชาระบอธรรม 1,035 186 2. ชมชนวดราชา 495 89 3. ชมชนวดสวสดวารสมาราม 300 54 รวม 1,803 329

www.ssru.ac.th

52

3.2 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล เครองมอทใชในการวจยครงนคอ แบบสอบถาม (Questionnaires) ทผวจยสรางขนบนพนฐานของทฤษฎเกยวกบการ ดแลสขภาพ กรอบแนวคดและวตถประสงคในการวจย โดยแบงออกเปน 5 สวน ดงน

สวนท 1 เปนแบบสอบถาม ปจจยทางชวสงคม จ านวน 7 ขอ ประกอบดวย เพศ อาย อาชพ รายไดตอเดอน ระดบการศกษา ดชนมวลกาย และการตรวจสขภาพประจ าป สวนท 2 เปนแบบสอบถามเกยวกบปจจยน าในการดแลสขภาพ แบงออกเปน 3 สวน คอ

1. ความรเกยวกบการดแลสขภาพ เปนขอค าถามแบบมตวเลอกใหตอบ ใช และไมใช จ านวน

15 ขอ มคาคะแนนระหวาง 0 – 15 คะแนน ก าหนดเกณฑการใหคะแนน ดงน เกณฑการใหคะแนน

ตอบถก ได 1 คะแนน ตอบผด ได 0 คะแนน

การแปลผลแบงระดบความรเกยวกบการสงเสรมสขภาพ แบงออกเปน 3 ระดบ โดย

พจารณาจากคาเฉลย ( x ) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และคาพสยของคะแนนความร ซงมระดบคะแนน ดงน

ระดบนอย คอ ไดคะแนนระหวาง คะแนนต าสด ถงคะแนนนอยกวา x - ½ S.D.

ระดบปานกลาง คอ ไดคะแนนระหวาง x ± ½ S.D. ระดบมาก คอ ไดคะแนนระหวางมากกวา x + ½ S.D. ถงคะแนนสงสด

www.ssru.ac.th

53

2. เจตคตตอการดแลสขภาพ ลกษณะของขอค าถามเปนแบบมาตรวดประเมนคา (Rating Scale) ขอค าถามมทงดานบวกและดานลบ มมาตรวด 5 ระดบ โดยใหผตอบเลอกตอบเพยงค าตอบเดยว จ านวน 10 ขอ มคะแนนระหวาง 10 – 50 คะแนน ก าหนดเกณฑการใหคะแนน ดงน

เกณฑการใหคะแนน ขอความเชงบวก ขอความเชงลบ

เหนดวยอยางยง ใหคะแนน 5 1 เหนดวย ใหคะแนน 4 2 ไมแนใจ ใหคะแนน 3 3 ไมเหนดวย ใหคะแนน 2 4 ไมเหนดวยอยางยง ใหคะแนน 1 5 การแปลผล แบงระดบเจตคตตอการดแลสขภาพออกเปน 3 ระดบ โดยพจารณาจาก

คาเฉลย ( x ) คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และคาพสยของคะแนนเจตคตตอการดแลสขภาพ ซงมระดบคะแนน ดงน

ระดบนอย คอ ไดคะแนนระหวาง คะแนนต าสด ถงคะแนนนอยกวา x - ½ S.D. ระดบปานกลาง คอ ไดคะแนนระหวาง x ± ½ S.D. ระดบมาก คอ ไดคะแนนระหวางมากกวา x + ½ S.D. ถงคะแนนสงสด

3. การรบรประโยชนของการดแลสขภาพ ลกษณะของขอค าถามเปนแบบมาตรวดประเมนคา

(Rating Scale) ขอค าถามมทงดานบวก และดานลบ ม 5 ระดบ โดยใหผตอบเลอกตอบเพยงค าตอบเดยว จ านวน 10 ขอ มคะแนนระหวาง 10 – 50 คะแนน ก าหนดเกณฑการใหคะแนน ดงน ขอความเชงบวก ขอความเชงลบ

เหนดวยอยางยง ใหคะแนน 5 1 เหนดวย ใหคะแนน 4 2 ไมแนใจ ใหคะแนน 3 3 ไมเหนดวย ใหคะแนน 2 4 ไมเหนดวยอยางยง ใหคะแนน 1 5

www.ssru.ac.th

54

การแปลผล แบงระดบการรบรประโยชนของการดแลสขภาพ ออกเปน 3 ระดบ โดยพจารณาจากคาเฉลย ( x ) คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และคาพสยของคะแนนการรบรประโยชนของการดแลสขภาพ ซงมระดบคะแนน ดงน

ระดบนอย คอ ไดคะแนนระหวาง คะแนนต าสด ถงคะแนนนอยกวา x - ½ S.D. ระดบปานกลาง คอ ไดคะแนนระหวาง x ± ½ S.D. ระดบมาก คอ ไดคะแนนระหวางมากกวา x + ½ S.D. ถงคะแนนสงสด

สวนท 3 เปนแบบสอบถามปจจยเออเกยวกบการ ดแลสขภาพ ไดแก ทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน และการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน เปนขอค าถามแบบมตวเลอกใหตอบและขอค าถามเปนแบบมาตร วดประเมนคา (Rating Scale) ม 5 ระดบ โดยใหผตอบเลอกเพยงค าตอบเดยว จ านวน 9 ขอ มคะแนนระหวาง 9 – 45 คะแนน ก าหนดเกณฑการใหคะแนน ดงน

เกณฑการใหคะแนน มากทสด ใหคะแนน 5 มาก ใหคะแนน 4 ปานกลาง ใหคะแนน 3 นอย ใหคะแนน 2 ไมมเลย ใหคะแนน 1 การแปลผล แบงระดบปจจยเออเกยวกบการดแลสขภาพ ออกเปน 3 ระดบ โดยพจารณาจากคาเฉลย ( x ) คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และคาพสยของคะแนนปจจยเออเกยวกบการดแลสขภาพ ซงมระดบคะแนน ดงน

ระดบนอย คอ ไดคะแนนระหวาง คะแนนต าสด ถงคะแนนนอยกวา x - ½ S.D. ระดบปานกลาง คอ ไดคะแนนระหวาง x ± ½ S.D. ระดบมาก คอ ไดคะแนนระหวางมากกวา x + ½ S.D. ถงคะแนนสงสด

www.ssru.ac.th

55

สวนท 4 เปนแบบสอบถามปจจยเสรมเกยวกบการ ดแลสขภาพ ไดแก การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ และการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ เปนขอค าถามแบบมตวเลอกใหตอบและขอค าถามเปนแบบมาตร วดประเมนคา (Rating Scale) ม 5 ระดบ โดยใหผตอบเลอกเพยงค าตอบเดยว จ านวน 9 ขอ มคะแนนระหวาง 9 – 45 คะแนน ก าหนดเกณฑการใหคะแนน ดงน ไดรบประจ า ใหคะแนน 5 ไดรบบอย มาก ใหคะแนน 4 ไดรบปานกลาง ใหคะแนน 3 ไดรบนานๆครง ใหคะแนน 2 ไมไดรบเลย ใหคะแนน 1 การแปลผล แบงระดบปจจยเสรมเกยวกบการดแลสขภาพ ออกเปน 3 ระดบ โดยพจารณาจากคาเฉลย ( x ) คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และคาพสยของคะแนนปจจยเสรมเกยวกบการดแลสขภาพ ซงมระดบคะแนน ดงน

ระดบนอย คอ ไดคะแนนระหวาง คะแนนต าสด ถงคะแนนนอยกวา x - ½ S.D. ระดบปานกลาง คอ ไดคะแนนระหวาง x ± ½ S.D. ระดบมาก คอ ไดคะแนนระหวางมากกวา x + ½ S.D. ถงคะแนนสงสด

สวนท 5 เปนแบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมการ ดแล สขภาพของตนเองในดาน ความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง ดานโภชนาการ และดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย เปนขอค าถามแบบมตวเลอกใหตอบและขอค าถามเปนแบบมาตร วดประเมนคา (Rating Scale) ขอค าถามมทงดานบวกและดานลบ ม 5 ระดบ โดยใหผตอบเลอกเพยงค าตอบเดยว จ านวน 15 ขอ มคะแนนระหวาง 15 – 75 คะแนน ก าหนดเกณฑการใหคะแนน ดงน

www.ssru.ac.th

56

ขอความเชงบวก ขอความเชงลบ ปฏบตสม าเสมอ ใหคะแนน 5 1 ปฏบตบอยครง ใหคะแนน 4 2 ปฏบตปานกลาง ใหคะแนน 3 3

ปฏบตนานๆครง ใหคะแนน 2 4 ไมปฏบตเลย ใหคะแนน 1 5 การแปลผล แบงระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ออกเปน 3 ระดบ โดยพจารณาจากคาเฉลย ( x ) คาเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และคาพสยของคะแนนพฤตกรรมการดแลสขภาพ ซงมระดบคะแนน ดงน

ระดบนอย คอ ไดคะแนนระหวาง คะแนนต าสด ถงคะแนนนอยกวา x - ½ S.D. ระดบปานกลาง คอ ไดคะแนนระหวาง x ± ½ S.D. ระดบด คอ ไดคะแนนระหวางมากกวา x + ½ S.D. ถงคะแนนสงสด

3.3 วธการสรางเครองมอทใชในการวจย การสรางเครองมอ มการด าเนนงานตามขนตอน ดงน 1. ศกษาคนควาจากเอกสาร ต าราทางวชาการ ทเกยวของกบการสรางแบบสอบถามส าหรบการวจย 2. ศกษาเอกสาร ต ารา วารสาร และงานวจยทเกยวกบปจจยทมผลตอพฤตกรรมการดแล สขภาพ 3. น าขอมลตาง ๆ ทไดจากการศกษามาสรางแบบสอบถาม มเนอหาสาระครอบคลมวตถประสงคของการวจย 4. น าเครองมอทผวจยสรางขน ใหผทรงคณวฒตรวจสอบ เพอพจารณาความถกตองและน ามาปรบปรงแกไข 5. การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

www.ssru.ac.th

57

5.1 การตรวจสอบความตรงตามเนอหา (Content Validity) โดยการใหผเชยวชาญจ านวน 3 ทาน ตรวจสอบความถกตองในดานเนอหา ภาษาทใช และน ามาปรบปรงแกไขเพอใหแบบวดมความสมบรณ

5.2 การตรวจสอบความเทยง (Reliability) โดยน าแบบสอบถามทไดตรวจสอบความตรงตามเนอหาแลวไปทดลองใช (Tryout) กบประชาชนในชมชนทมลกษณะใกลเคยงกบกลมตวอยางจ านวน 30 คน ทชมชนสวนออย เขตดสต กรงเทพมหานคร แลวน าขอมลจากการทดลองใชมาวเคราะหหาความเชอมน ซงไดคาความเชอมนของแบบสอบถามทงชดเทากบ 0.888 6. น าผลการวเคราะหมาปรบปรงแบบสอบถามขนสดทาย เพอตรวจสอบจนอยในเกณฑทยอมรบได กอนน าไปเกบรวบรวมขอมลจรง 3.4 วธการเกบรวบรวมขอมล 1. ผวจยตดตอประสานงานขอความรวมมอจากผน าชมชน แตละชมชน เพอขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยางทก าหนดไว 2. ผวจยด าเนนการเกบขอมล โดยมการชแจงวตถประสงค และอธบายวธการตอบแบบสอบถามโดยละเอยด พรอมทงแจกแบบสอบถามใหกลมตวอยางตอบและเกบแบบสอบถามคน 3.เมอประชาชนตอบแบบสอบถามเสรจแลว ผวจยตรวจสอบความสมบรณ ครบถวนของแบบสอบถาม เมอพบวาขอมลยงไมครบถวนสมบรณจะมการสอบถามเพมเตม

3.5 สถตทใชในการวเคราะหขอมล น าแบบสอบถามทเกบไดทงหมดมาตรวจสอบความสมบรณ และน ามาวเคราะหขอมลโดยคอมพวเตอรโปรแกรมส าเรจรป สถตทน ามาใชในการวเคราะหขอมล ไดแก 1. สถตพรรณนา ไดแก ความถ คารอยละ คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน น ามาใชวเคราะหขอมล เพออธบายใหเหนลกษณะของขอมล ปจจยทางชวสงคม ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม

www.ssru.ac.th

58

2. วเคราะหความสมพนธระหวางปจจยทางชวสงคมกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ โดยทดสอบดวยสถตวเคราะหความสมพนธ ดวยคาไคสแควร (Chi – square) 3. วเคราะหหาความสมพนธของปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม กบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ โดยทดสอบดวยสถตสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) 4. วเคราะหหาตวแปรท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ ใชสถตวเคราะหถดถอยพหคณ (Multiple Regression Analysis) ดวยวธ Stepwise Method

www.ssru.ac.th

บทท 4

ผลการวจย

การวจยเรองพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏ สวนสนนทา เปนการศกษาโดยการใชระเบยบการวจยเชงพรรณนา (Descriptive) มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมการดแลสขภาพ ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา ประกอบดวย ปจจยทางชวสงคม ไดแก เพศ อาย อาชพ รายได ตอเดอน ระดบการศกษา ดชนมวลกาย และการตรวจ สขภาพประจ าป ปจจยน าทท าใหเกดพฤตกรรมการดแลสขภาพ ไดแก ความรเกยวกบการดแลสขภาพ เจตคตตอการดแลสขภาพ และการรบรประโยชนของการดแลสขภาพ ปจจยเออทท าใหเกดพฤตกรรมการดแลสขภาพ ไดแก ทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน และการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน ปจจยเสรมทท าใหเกดพฤตกรรมการดแลสขภาพ ไดแกการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ และการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคล และตวแปรทมอ านาจในการท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา กลมตวอยาง จ านวน 329 คน การวเคราะหขอมลใชโปรแกรมส าเรจรป สถตพรรณนา (Descriptive Statistics) ทใชคอ ความถ คารอยละ คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน ใชวเคราะหขอมลเพออธบายใหเหนลกษณะของปจจยทางชวสงคม ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม วเคราะหความสมพนธระหวาง ปจจยชวทางสงคม กบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ โดยทดสอบดวยสถตวเคราะหความสมพนธ ดวยคาไคสแควร (Chi – square) วเคราะหหาความสมพนธของปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม กบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ โดยทดสอบดวยสถตสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) และวเคราะหหาตวแปรท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ ใชสถตวเคราะหถดถอยพหคณ (Multiple ) ดวยวธ Stepwise Method

www.ssru.ac.th

60

การเสนอผลการวเคราะหขอมล น าเสนอในรปของตารางประกอบค าอธบายโดยแบงการน าเสนอดงน

4.1 การวเคราะหลกษณะปจจยทางชวสงคม 4.2 การวเคราะหปจจยน า

4.2.1 ระดบความรเกยวกบการดแลสขภาพ 4.2.2 ระดบเจตคตตอการดแลสขภาพ 4.2.3 ระดบการรบรประโยชนของการดแลสขภาพ

4.3 การวเคราะหปจจยเออ 4. 3.1 ระดบของทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน

4.3.2 ระดบการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน 4.3.3 วเคราะหปจจยเออในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ

4.4 การวเคราะหปจจยเสรม 4.4.1 ระดบการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ 4.4.2 ระดบการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแล

สขภาพจากบคคล 4.4.3 วเคราะหปจจยเสรมในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ

4.5 การวเคราะหระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 4.5.1 ระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 4.5.2 ระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง 4.5.3 ระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานโภชนาการ 4.5.4 ระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย 4.5.5 วเคราะหพฤตกรรมการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ 4.6 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยทางชวสงคมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 4.7 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 4.8 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยเออกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 4.9 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยเสรมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 4.10 การวเคราะหตวแปรทสามารถท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพ

www.ssru.ac.th

61

4.1 การวเคราะหลกษณะปจจยทางชวสงคม ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามลกษณะทางปจจยทางชวสงคม (n = 329 )

ลกษณะทางชวสงคม จ านวน (คน) รอยละ(%)

1. เพศ ชาย 136 41.3 หญง 193 58.7

2. อาย ต ากวา 20 ป 36 10.9

20 - 30 ป 81 24.6 31 - 40 ป 47 14.3 41 - 50 ป 68 20.7 51 - 60 ป 59 17.9 60 ป ขนไป 38 11.6

3. อาชพ ไมไดประกอบอาชพ/แมบาน 56 17.0 เกษตรกร 3 0.9 รบจางทวไป 78 23.7

ท างานบรษทเอกชน/โรงงาน 26 7.9 คาขาย/ประกอบอาชพสวนตว 54 16.4 ขาราชการ/รฐวสาหกจ 28 8.5 ขาราชการบ านาญ 11 3.3

นกเรยน/นกศกษา 73 22.2 4. รายไดตอเดอน ต ากวา 10,000 บาท 217 66.0 10,000 – 20,000 บาท 81 24.6 20,001 – 30,000 บาท 19 5.8 มากกวา 30,000 บาท 12 3.6

www.ssru.ac.th

62

ตารางท 4.1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามลกษณะทางชวสงคม (ตอ)

ลกษณะทางชวสงคม จ านวน (คน) รอยละ(%)

5. ระดบการศกษา ไมไดเรยน 3 0.9

ประถมศกษา 89 27.1 มธยมศกษา/ปวช 122 37.1 อนปรญญา/ปวส. 31 9.4 ปรญญาตร 76 23.1 ปรญญาโทหรอสงกวา 8 2.4

6. ดชนมวลกาย ระดบต ากวาเกณฑ (นอยกวา 18.5 ก.ก./ม2) 27 8.2 ระดบเหมาะสม (18.5 – 24.9 ก.ก./ม2 ) 266 80.9 ระดบมากวาเกณฑ (25.0 – 29.9 ก.ก./ม2 ) 26 7.9 ระดบทเปนโรคอวน (สงกวา 30 ก.ก./ม2 ) 10 3.0

7. การตรวจสขภาพประจ าป ตรวจประจ าทกป 59 17.9 ตรวจเปนบางครง 183 55.6

ไมเคยตรวจเลย 86 26.1

จากตารางท 4.1 พบวา 1. กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง คดเปนรอยละ 58.7 และรอยละ 41.3 เปน

เพศชาย 2. กลมตวอยางสวนใหญม อายระหวาง 20 - 30 ป คดเปนรอยละ 24.6 รองลงมา อาย

ระหวาง 41 - 50 ป คดเปนรอยละ 20.7 รองลงมา อาย 51 – 60 ป คดเปนรอยละ 17.9รองลงมา อาย 60 ปขนไป คดเปนรอยละ 11.6 และอายต ากวา 20 ป คดเปนรอยละ 10.9

3. กลมตวอยางสวนใหญประกอบอาชพ รบจางทวไป คดเปนรอยละ 23.7 รองลงมาเปนนกเรยน/นกศกษา คดเปนรอยละ 22.2 รองลงมา ไมไดประกอบอาชพ/แมบาน คดเปนรอยละ17.0 รองลงมา คาขาย/ประกอบอาชพสวนตว คดเปนรอยละ 16.4 รองลงมา ขาราชการ/

www.ssru.ac.th

63

รฐวสาหกจ คดเปนรอยละ 8.5 รองลงมา ท างานบรษทเอกชน/โรงงาน คดเปนรอยละ 7.9 รองลงมา ขาราชการบ านาญ คดเปนรอยละ 3.3 และเกษตรกร คดเปนรอยละ 0.9

4. กลมตวอยางสวนใหญมรายไดตอเดอน ต ากวา 10,000 บาท คดเปนรอยละ 66 รองลงมา มรายไดตอเดอนระหวาง 10,000 – 20,000 บาท คดเปนรอยละ 24.6 รองลงมา มรายไดตอเดอน 20,001 – 30,000 บาท คดเปนรอยละ 5.8 และมรายไดมากกวา 30,000 บาทคดเปนรอยละ 3.6 5. กลมตวอยางสวนใหญมการศกษาสงสดระดบ มธยมศกษา/ปวช คดเปนรอยละ 37.1รองลงมา มการศกษาระดบ ประถมศกษา คดเปนรอยละ 27.1 รองลงมามการศกษาระดบปรญญาตร คดเปนรอยละ 23.1 รองลงมา มการศกษาระดบ อนปรญญา/ปวส. คดเปนรอยละ 9.4รองลงมา มการศกษาระดบปรญญาโทหรอสงกวา คดเปนรอยละ 2.4 และไมไดเรยนหนงสอ คดเปนรอยละ 0.9

6. กลมตวอยางสวนใหญมคาดชนมวลกายอยในระดบเหมาะสม (18.5 – 24.9 ก.ก./ม2 ) คดเปนรอยละ 80.9 รองลงมามคาดชนมวลกายอยในระดบต ากวาเกณฑ (นอยกวา 18.5 ก.ก./ม2) คดเปนรอยละ 8.2 รองลงมามคาดชนมวลกายอยใน ระดบมากวาเกณฑ (25.0 – 29.9 ก.ก./ม 2 )คดเปนรอยละ 7.9 และมคาดชนมวลกายทเปนโรคอวน (สงกวา 30 ก.ก./ม2 ) คดเปนรอยละ 3.0 7. กลมตวอยางสวนใหญมการตรวจสขภาพประจ าปเปนบางครง คดเปนรอยละ 55.6รองลงมาไมเคยตรวจสขภาพประจ าปเลย คดเปนรอยละ 26.1 และมตรวจสขภาพประจ าปเปนประจ าทกป คดเปนรอยละ 17.9

www.ssru.ac.th

64

4.2 การวเคราะหปจจยน า

4.2.1 ระดบความรเกยวกบการดแลสขภาพ

ความรเกยวกบการ ดแลสขภาพ มขอค าถามจ านวน 15 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 0 – 15 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 10 – 15 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 13.83 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ .986 และคาระดบคะแนนความรเกยวกบการ ดแลสขภาพของกลมตวอยาง แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 10.00 – 13.33 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 1 3.34 – 14.31 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 14.32 – 15.00 คะแนน

ตารางท 4.2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบความรเกยวกบการดแล สขภาพ

(n = 329 ) ระดบความรเกยวกบการดแลสขภาพ จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 95 28.90 ระดบปานกลาง 152 46.20 ระดบมาก 82 24.90

( x ) = 17.35 S.D. = .986 ต าสด = 10 สงสด = 15 จากตารางท 4.2 พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความร เกยวกบการดแลสขภาพใน

ระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 46.20 รองลงมา มความรระดบ นอย รอยละ 28.90 และมความรระดบมาก รอยละ 24.90

www.ssru.ac.th

65

ตารางท 4.3 รอยละ ความรเกยวกบการดแลสขภาพรายขอ

ขอค าถามความรเกยวกบการดแลสขภาพ ตอบถก ตอบผด

รอยละ รอยละ

1

การบรโภคผก ผลไมทมสสนแตกตางกน ชวยลดความเสยงในการเกดโรค เชน โรคหวใจ โรคมะเรง เสนเลอดในสมองอดตน

99.7 0.3

2 การรบประทานอาหารทมกากใยมาก เชน ขาวซอมมอ ผก ผลไม ชวยปองกนการเกดมะเรงล าไสใหญได

99.4 0.6

3 การรบประทานเกลอมากกวา 1 ชอนชาตอวน ท าใหเสยงตอการเกดโรคความดนโลหตสง

69.9 30.1

4 การดมนมเปนประจ าทกวนชวยเสรมสรางความแขงแรงของกระดก 99.1 0.9 5 การออกก าลงกายอยางสม าเสมอสามารถปองกนการเกดโรคหวใจได 92.7 7.3 6 ผทมโรคประจ าตว หามออกก าลงกาย เพราะอาจท าใหอาการของโรครนแรง

มากขน 72.6 27.4

7 เมอมเรองไมสบายใจควรเกบความทกขใจของตนไวไมควรระบายใหคนอนทราบ

90.9 9.1

8 ความเครยดเปนสาเหตหนงทท าใหเกดโรคความดนโลหตสง 93.0 7.0 9 การตรวจสขภาพประจ าปท าใหทราบภาวะสขภาพของตนเองและสามารถ

ตดตามปญหาสขภาพไดอยางใกลชด 99.7 0.3

10 การดมสรา และการสบบหรเปนสาเหตหนงของการเจบปวยและการตาย 98.5 1.5 11 ควนบหรเปนอนตรายเฉพาะตวผสบ ไมมผลตอบคคลขางเคยง 71.7 28.3 12 ผทอยในบานทมผสบบหร มโอกาสปวยเปนโรคทางเดนหายใจไดมากกวา

คนทอยในบานทไมมผสบบหร 97.0 3.0

13 ผทขบขรถขณะเมาสรา ระบบประสาทจะท างานไมปกต มกเกดอบตเหตไดงาย

99.4 0.6

14 สมนไพรไทยหากใชรกษาอยางถกวธจะชวยใหหายปวยได 100 - 15 การนวดแผนไทยชวยบรรเทาอาการปวดเมอยกลามเนอได 100 -

จากตารางท 4.3 ความรเกยวกบการดแลสขภาพรายขอ พบวา ขอทกลมตวอยางตอบถก

มากทสด 3 อนดบ คอ ค าถามขอ 14 สมนไพรไทยหากใชรกษาอยางถกวธจะชวยใหหายปวยได และ ขอ 15 การนวดแผนไทยชวยบรรเทาอาการปวดเมอยกลามเนอได คดเปนรอยละ 100 รองลงมา ขอ 1 การบรโภคผก ผลไมทมสสนแตกตางกน ชวยลดความเสยงในการเกดโรค เชน

www.ssru.ac.th

66

โรคหวใจ โรคมะเรง เสนเลอดในสมองอดตน และขอ 9 การตรวจสขภาพประจ าปท าใหทราบภาวะสขภาพของตนเองและสามารถตดตามปญหาสขภาพไดอยางใกลชด คดเปนรอยละ รอยละ 99.7 และรองลงมา ขอ 2 การรบประทานอาหารทมกากใยมาก เชน ขาวซอมมอ ผก ผลไม ชวยปองกนการเกดมะเรงล าไสใหญได คดเปนรอยละ 99.4 สวนขอค าถามทกลมตวอยางตอบผดมากทสด 3 อนดบ คอ ขอ 3 การรบประทานเกลอมากกวา 1 ชอนชาตอวน ท าใหเสยงตอการเกดโรคความดนโลหตสง คดเปนรอยละ 30.1 รองลงมาคอ ขอ 11 ควนบหรเปนอนตรายเฉพาะตวผสบ ไมมผลตอบคคลขางเคยง คดเปนรอยละ 28.3 และรองลงมา ขอ 6 ผทมโรคประจ าตว หามออกก าลงกาย เพราะอาจท าใหอาการของโรครนแรงมากขน คดเปนรอยละ 27.4

4.2.2 วเคราะหระดบเจตคตตอการดแลสขภาพ

เจตคตตอการดแลสขภาพ มขอค าถามจ านวน 10 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 1 – 50 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 27 – 50 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 39.21 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ 5.246 และคาระดบคะแนนเจตคตตอการดแลสขภาพ ของกลมตวอยาง แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 27.00 – 36.58 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 36.59 – 41.82 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 41.83 – 50.00 คะแนน

ตารางท 4.4 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบเจตคตตอการดแลสขภาพ

(n = 329 ) ระดบเจตคต จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 102 31.00 ระดบปานกลาง 94 28.60 ระดบมาก 133 40.40

( x ) = 39.21 S.D. = 5.246 ต าสด = 27 สงสด = 50

www.ssru.ac.th

67

จากตารางท 4.4 พบวา กลมตวอยางสวนใหญม เจตคตตอการดแลสขภาพในระดบมาก คดเปนรอยละ 40.40 รองลงมา มเจตคต ตอการดแลสขภาพในระดบนอย คดเปนรอยละ1.00 และมเจตคตตอการดแลสขภาพในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 28.60

ตารางท 4.5 รอยละ เจตคตตอการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ

(n = 329 )

ขอ ขอค าถาม

เหนดวยอยางยง

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง

รอยละ รอยละ รอยละ รอยละ รอยละ

1 การรบประทานอาหารแตละมอควรค านงถงความอรอยมากกวาคณคาอาหาร

10.3 21.6 9.7 45.0 13.4

2 ควรรบประทานอาหารเสรมและวตามนเพอบ ารงรางกายเปนประจ า

25.5 44.1 13.7 14.9 1.8

3 อาหารมอเชาเปนมอทมความส าคญมากทสด

68.4 26.4 4.6 0.6 -

4 การใชน ามนพชปรงอาหาร ท าใหอาหารเสยรสชาต

18.8 26.7 16.4 29.2 8.8

5 การออกก าลงกายท าใหสามารถลดไขมนสวนเกนในรางกายได

50.8 46.8 2.1 0.3 -

6 การออกก าลงกายเพอสขภาพควรเลอกกจกรรมทเหมาะสมกบสภาพรางกายและอาย

58.1 38.9 3.0 - -

7 การสวดมนตหรอการนงสมาธจะชวยใหทานจตใจสงบและคลายความเครยดได

67.5 27.7 4.9 - -

8 การตรวจสขภาพประจ าปท าใหทราบภาวะสขภาพตนเอง

57.4 30.7 7.0 4.3 0.6

9 ผทมสขภาพรางกายทแขงแรง ไมจ าเปนตองตรวจสขภาพประจ าป

3.6 10.9 6.7 35.9 42.9

10 การสบบหรท าใหคลายความเครยดได 0.9 14.0 11.2 17.9 55.9

www.ssru.ac.th

68

จากตารางท 4.5 เจตคต ตอการ ดแลสขภาพ จ าแนกเปนรายขอ พบวา ขอ 1 การรบประทานอาหารแตละมอควรค านงถงความอรอยมากกวาคณคาอาหาร กลมตวอยาง ตอบเหนดวยอยางยงรอยละ 10.3 ตอบเหนดวย รอยละ 21.6 ตอบไมแนใจ รอยละ 9.7 ตอบไมเหนดวย รอยละ 45 และตอบไมเหนดวยอยางยง รอยละ 13.4 ขอ 2 ควรรบประทานอาหารเสรมและวตามนเพอบ ารงรางกายเปนประจ า กลมตวอยาง ตอบเหนดวยอยางยงรอยละ 25.5 ตอบเหนดวย รอยละ 44.1 ตอบไมแนใจ รอยละ 13.7 ตอบไมเหนดวย รอยละ 14.9 และตอบไมเหนดวยอยางยง รอยละ 1.8 ขอ 3 อาหารมอเชาเปนมอทมความส าคญมากทสด กลมตวอยาง ตอบเหนดวยอยางยงรอยละ 68.4 ตอบเหนดวย รอยละ 26.4 ตอบไมแนใจ รอยละ 4.6 และตอบไมเหนดวย รอยละ 0.6 ขอ การใชน ามนพชปรงอาหาร ท าใหอาหารเสยรสชา ต กลมตวอยาง ตอบเหนดวยอยางยงรอยละ 18.8 ตอบเหนดวย รอยละ 26.7 ตอบไมแนใจ รอยละ 16.4 ตอบไมเหนดวย รอยละ 29.2 และตอบไมเหนดวยอยางยง รอยละ 8.8 ขอ 5 การออกก าลงกายท าใหสามารถลดไขมนสวนเกนในรางกายได กลมตวอยาง ตอบเหนดวยอยางยงรอยละ 50.8 ตอบเหนดวย รอยละ 46.8 ตอบไมแนใจ รอยละ 2.1 และตอบไมเหนดวย รอยละ 0.3 ขอ 6 การออกก าลงกายเพอสขภาพควรเลอกกจกรรมทเหมาะสมกบสภาพรางกาย กลมตวอยาง ตอบเหนดวยอยางยงรอยละ 58.1 ตอบเหนดวย รอยละ 38.9 และตอบไมแนใจ รอยละ 3 ขอ 7 การสวดมนตหรอการนงสมาธจะชวยใหทานจตใจสงบและคลายความเครยดได กลมตวอยาง ตอบเหนดวยอยางยงรอยละ 67.5 ตอบเหนดวย รอยละ 27.7 และตอบไมแนใจ รอยละ 4.9 ขอ 8 การตรวจสขภาพประจ าปท าใหทราบภาวะสขภาพตนเอง กลมตวอยาง ตอบเหนดวยอยางยงรอยละ 57.4 ตอบเหนดวย รอยละ 30.7 ตอบไมแนใจ รอยละ 7 ตอบไมเหนดวย รอยละ 4.3 และตอบไมเหนดวยอยางยง รอยละ 0.6 ขอ 9 ผทมสขภาพรางกายทแขงแรง ไมจ าเปนตองตรวจสขภาพประจ าป กลมตวอยาง ตอบเหนดวยอยางยงรอยละ 3.6 ตอบเหนดวย รอยละ 10.9 ตอบไมแนใจ รอยละ 6.7 ตอบไมเหนดวย รอยละ 35.9 และตอบไมเหนดวยอยางยง รอยละ 42.9 ขอ 10 การสบบหรท าใหคลายความเครยดได กลมตวอยาง ตอบเหนดวยอยางยงรอยละ 0.9 ตอบเหนดวย รอยละ 14 ตอบไมแนใจ รอยละ 11.2 ตอบไมเหนดวย รอยละ 17.9 และตอบไมเหนดวยอยางยง รอยละ 55.9

www.ssru.ac.th

69

4.2.3 ระดบการรบรประโยชนของการดแลสขภาพ

การรบรประโยชนของการดแ ลสขภาพ มขอค าถามจ านวน 10 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 10 – 50 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 33 – 50 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 44.86 สวน เบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ 4.002 และ คาระดบคะแนน การรบรประโยชนของการดแลสขภาพของกลมตวอยาง แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 33.00 – 42.85 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 42.86 – 46.85 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 46.86 – 50.00 คะแนน

ตารางท 4.6 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามระดบการรบรประโยชนของการ

ดแลสขภาพ (n = 329 )

ระดบการรบรประโยชนของการดแลสขภาพ จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 91 27.70 ระดบปานกลาง 104 31.60 ระดบมาก 134 40.70

( x ) = 44.86 S.D. = 4.002 ต าสด = 33 สงสด = 50 จากตารางท 4.6 พบวา กลมตวอยางสวนใหญการรบรประโยชนของการดแลสขภาพ ในระดบมาก คดเปนรอยละ 40.70 รองลงมา มการรบรประโยชนของการดแลสขภาพในระดบ ปานกลางคดเปนรอยละ 31.60 และมการรบรประโยชนของการดแลสขภาพในระดบนอย คดเปน รอยละ 27.70

www.ssru.ac.th

70

ตารางท 4.7 รอยละ การรบรประโยชนในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ (n = 329 )

ขอ ขอค าถาม

เหนดวยอยางยง

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหนดวย ไมเหนดวยอยางยง

จ านวน (รอยละ)

จ านวน (รอยละ)

จ านวน (รอยละ)

จ านวน (รอยละ)

จ านวน (รอยละ)

1

การหลกเลยงรบประทานอาหารทมไขมนสง ชวยลดภาวะเสยงของการเกดโรคอวน และไขมนในเสนเลอดสง

40.7 51.7 7.3 0.3 -

2 การรบประทานปลาเลกปลานอย ถวเหลองน าเตาหชวยท าใหกระดกและฟนแขงแรง

50.8 45.0 4.3 - -

3 การหลกเลยงการรบประทานอาหารประเภทปงหรอยางเปน การปอง กน กา รได รบ ส า ร กอ ม ะ เ ร งได

55.9 40.4 2.4 - 1.2

4 การออกก าลงกายท าใหสขภาพแขงแรงและปองกนโรค

57.4 40.4 2.1 - -

5 การออกก าลงกายเปนประจ าสามารถชะลอความเสอมของรางกายได

50.2 47.1 2.7 - -

6 ความเครยดสงผลเสยตอสขภาพกายและสขภาพจต

54.7 38.6 6.7 - -

7 การนอนหลบพกผอนอยางเตมท ท าใหรางกายสดชน จตใจเบกบาน

60.8 35.6 3.6 - -

8 การตรวจสขภาพประจ าปท าใหทราบความผดปกตทเกดขนกบรางกายในระยะเรมแรก

55.6 41.0 3.3 - -

9 การไมสบบหรสามารถลดความเสยงตอการเกดมะเรงปอดได

46.8 46.8 6.4 - -

10 การไมดมเครองดมทมแอลกอฮอลในขณะขบขยานพาหนะจะชวยลดอบตเหตได

59.6 37.1 3.3 - -

จากตารางท 4.7 การรบรประโยชนในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ พบวา ขอ 1 การหลกเลยงรบประทานอาหารทมไขมนสง ชวยลดภาวะเสยงของการเกดโรคอวน และไขมนในเสนลอดสง กลมตวอยางตอบเหนดวยอยางยง รอยละ 40.7 ตอบเหนดวย รอยละ 51.7 ตอบไมแนใจ

www.ssru.ac.th

71

รอยละ 7.32 และตอบไมเหนดวย รอยละ 0.3 ขอ 2 การรบประทานปลาเลกปลานอย ถวเหลองน าเตาหชวยท าใหกระดกและฟนแขงแรง กลมตวอยางตอบ เหนดวยอยางยง รอยละ 50.8 ตอบเหนดวย รอยละ 45 และตอบไมแนใจ รอยละ 4.3 ขอ 3 การหลกเลยงการรบประทานอาหารประเภทปงหรอยางเปน การปอง กน กา รได รบ ส า ร กอ ม ะ เ ร งได กลมตวอยางตอบ เหนดวยอยางยง รอยละ 55.9 ตอบเหนดวย รอยละ 40.4 ตอบไมแนใจ รอยละ 2.4 และตอบไมเหนดวยอยางยง รอยละ 1.2 ขอ 4 การออกก าลงกายท าใหสขภาพแขงแรงและปองกนโรค กลมตวอยางตอบ เหนดวยอยางยง รอยละ 57.4 ตอบเหนดวย รอยละ 40.4 และตอบไมแนใจ รอยละ 2.1 ขอ 5 การออกก าลงกายเปนประจ าสามารถชะลอความเสอมของรางกายได กลมตวอยางตอบ เหนดวยอยางยง รอยละ 50.2 ตอบเหนดวย รอยละ 47.1 และตอบไมแนใจ รอยละ 2.7 ขอ 6 ความเครยดสงผลเสยตอสขภาพกายและสขภาพจต กลมตวอยางตอบ เหนดวยอยางยง รอยละ 54.7 ตอบเหนดวย รอยละ 38.6 และตอบไมแนใจ รอยละ 6.7 ขอ 7 การนอนหลบพกผอนอยางเตมท ท าใหรางกายสดชน จตใจเบกบาน กลมตวอยางตอบ เหนดวยอยางยง รอยละ 60.8 ตอบเหนดวย รอยละ 35.6 และตอบไมแนใจ รอยละ 3.6 ขอ 8 การตรวจสขภาพประจ าปท าใหทราบความผดปกตทเกดขนกบรางกายในระยะเรมแรก กลมตวอยางตอบ เหนดวยอยางยง รอยละ 55.6 ตอบเหนดวย รอยละ 41 และตอบไมแนใจ รอยละ 3.3 ขอ 9 การไมสบบหรสามารถลดความเสยงตอการเกดมะเรงปอดได กลมตวอยางตอบ เหนดวยอยางยง รอยละ 46.8 ตอบเหนดวย รอยละ 46.8 และตอบไมแนใจ รอยละ 6.4 ขอ 10 การไมดมเครองดมทมแอลกอฮอลในขณะขบขยานพาหนะจะชวยลดอบตเหตได กลมตวอยางตอบ เหนดวยอยางยง รอยละ 59.6 ตอบเหนดวย รอยละ 37.1 และตอบไมแนใจ รอยละ 3.3

www.ssru.ac.th

72

4.3 การวเคราะหปจจยเออ ปจจยเออในการดแลสขภาพ ประกอบดวย 2 ดาน ไดแก ดานทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน และดานการสนบสนน กจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน 4.3.1 ระดบของทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน

ทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน มขอค าถามจ านวน 4 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 4 – 20 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 7 – 20 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 15.71 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ 2.764 และคาระดบคะแนนทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 7.00 – 14.32 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 14.33 – 17.08 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 17.09 – 20.00 คะแนน ตารางท 4.8 จ านวนและรอยละของทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน

(n = 329 ) ระดบทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 108 32.80 ระดบปานกลาง 124 37.70 ระดบมาก 97 29.50

( x ) = 15.71 S.D. = 2.764 ต าสด = 7 สงสด = 20

จากตารางท 4.8 พบวา มทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชนในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 37.70 รองลงมา มทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชนในระดบนอย คดเปน รอยละ 32.80 และมทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชนในระดบมาก คดเปนรอย 29.50

www.ssru.ac.th

73

4.3.2 ระดบของการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน การสนบสนน หรอ กจกรรมในการสงเสร มสขภาพในชมชน มขอค าถามจ านวน 5 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 5 – 25 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 5 – 25 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 19.60 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ 4.954 และคาระดบคะแนนการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 5.00 – 17.12 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 17.13 – 22.06 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 22.07 – 25.00 คะแนน ตารางท 4.9 จ านวนและรอยละของการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน

(n = 329 ) ระดบการสนบสนน หรอกจกรรมในการ

สงเสรมสขภาพในชมชน จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 102 31.00 ระดบปานกลาง 100 30.40 ระดบมาก 127 38.60

( x ) = 19.60 S.D. = 4.954 ต าสด = 5 สงสด = 25

จากตารางท 4.9 พบวา มการสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสร มสขภาพในชมชนในระดบมาก คดเปนรอยละ 38.60 รองลงมา มการสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสร มสขภาพในชมชน ในระดบนอย คดเปนรอยละ 31.00 และ มการสนบสนน หรอม กจกรรมในการสงเสร มสขภาพใชมชน ในระดบปานกลาง คดเปนรอย 30.40

www.ssru.ac.th

74

4.3.3 วเคราะหปจจยเออในการดแลสขภาพ จ าแนกเปนรายขอ ตารางท 4.10 รอยละของปจจยเออในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ

(n = 329 )

ขอ ขอค าถาม มากทสด มาก ปานกลาง นอย ไมมเลย

รอยละ รอยละ รอยละ รอยละ รอยละ

ดานทรพยากรในการสงเสรมสขภาพ

1

ตลาดหรอรานจ าหนายอาหารทหลากลายและมประโยชนตอสขภาพ

22.8 45.3 31.0 0.6 0.3

2 น าดมทสะอาด 34.7 49.2 15.5 0.6 - 3 สถานทออกก าลงกาย 25.8 42.6 23.1 7.9 0.6

4 สวนหยอม หรอมมพกผอนหยอนใจ 24.3 40.1 27.4 6.4 1.8

ดานการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพ

5 โครงการหรอการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพดานการออกก าลงกาย

39.5 27.4 26.4 5.2 1.5

6 โครงการหรอการจดกจกรรมสงเสรมคณธรรม จรยธรรม

37.1 32.8 21.9 6.4 1.8

7 โครงการหรอการจดกจกรรมนนทนาการเพอผอนคลายความเครยด

38.9 32.2 18.8 4.9 5.2

8 โครงการหรอการกจกรรมในการปองกนโรค เชน การก าจดสตวทเปนตวน าโรค ไดแก ยง แมลงสาบและหน

38.6 29.8 20.4 5.8 5.5

9 นโยบาย/โครงการ / กจกรรม หลกเลยงสงเสพตดและของมนเมา

34.7 31.3 19.8 7.6 6.7

จากตารางท 4.10 ปจจยเออในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ พบวา ดานการมทรพยากรในการสงเสรมสขภาพ ไดแก ขอ 1 ม ตลาดหรอรานจ าหนายอาหารทหลากลายและมประโยชนตอสขภาพ กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 22.8 ตอบมาก รอยละ 45.3 ตอบปานกลาง รอยละ 3.1 ตอบนอย รอยละ 0.6 และตอบ ไมมเลย รอยละ 0.3 ขอ 2 มน าดมทสะอาด กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 34.7 ตอบมาก รอยละ 49.2 ตอบปานกลาง รอยละ 15.5 และตอบนอย รอยละ 0.6 ขอ 3 สถานทออกก าลงกาย กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 25.8 ตอบ

www.ssru.ac.th

75

มาก รอยละ 42.6 ตอบปานกลาง รอยละ 23.1 ตอบนอย รอยละ 7.9 และตอบไมมเลย รอยละ 0.6 และขอ 4 ม สวนหยอม หรอมมพกผอนหยอนใจ กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 24.3 ตอบมาก รอยละ 40.1 ตอบปานกลาง รอยละ 27.4 ตอบนอย รอยละ 6.4 และตอบไมมเลย รอยละ 1.8 สวนดานการไดรบการสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพ ไดแก ขอ 5 ม โครงการหรอมการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพดานการออกก าลงกาย กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 39.5 ตอบมาก รอยละ 27.4 ตอบปานกลาง รอยละ 26.4 ตอบนอย รอยละ 5.2 และตอบไมมเลย รอยละ 1.5 ขอ 6 ม โครงการหรอมการจดกจกรรมสงเสรมคณธรรม จรยธรรม กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 37.1 ตอบมาก รอยละ 32.8 ตอบปานกลาง รอยละ 21.9 ตอบนอย รอยละ 6.4 และตอบไมมเลย รอยละ 1.8 ขอ 7 ม โครงการหรอ มการจดกจกรรมนนทนาการเพอผอนคลายความเครยด กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 38.9 ตอบมาก รอยละ 32.2 ตอบปานกลาง รอยละ 18.8 ตอบนอย รอยละ 4.9 และตอบไมมเลย รอยละ 5.2 ขอ 8 ม โครงการหรอการกจกรรมในการปองกนโรค เชน การก าจดสตวทเปนตวน าโรค ไดแก ยง แมลงสาบและหน กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 38.6 ตอบมาก รอยละ 29.8 ตอบปานกลาง รอยละ 20.4 ตอบนอย รอยละ 5.8 และตอบไมมเลย รอยละ 5.5 และขอ 9 ม นโยบาย/โครงการ / กจกรรม หลกเลยงสงเสพตดและของมนเมา กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 34.7 ตอบมาก รอยละ 31.3 ตอบปานกลาง รอยละ 19.8 ตอบนอย รอยละ 7.6 และตอบไมมเลย รอยละ 6.7

www.ssru.ac.th

76

4.4 การวเคราะหปจจยเสรม ปจจยเสรมในการดแลสขภาพ ประกอบดวย 2 ดาน ไดแก ดานการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ และดานการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ

4.4.1 ระดบการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ มขอค าถามจ านวน

5 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 5 – 25 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 8 – 25 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 18.02 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ 3.865 และคาระดบคะแนนการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 8.00 – 16.08 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 16.09 – 19.94 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 19.95 – 25.00 คะแนน ตารางท 4.11 จ านวนและรอยละ ของการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอ ตางๆ

(n = 329 ) ระดบการไดรบขอมลขาวสาร จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 114 34.70 ระดบปานกลาง 94 28.60 ระดบมาก 121 36.70

( x ) = 18.02 S.D. = 3.865 ต าสด = 8 สงสด = 25

จากตารางท 4.11 พบวา กลมตวอยาง ไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจาก สอตางๆ ในระดบมากคดเปนรอยละ 36.70 รองลงมา ไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจาก สอตางๆ ในระดบนอย คดเปนรอยละ 34.70 และไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจาก สอตางๆ ในระดบปานกลาง คดเปนรอย 28.60

www.ssru.ac.th

77

4.4.2 ระดบการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ

การไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ มขอค าถามจ านวน 4 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 4 – 20 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 5 – 20 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 15.57 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ 3.266และคาระดบคะแนน การไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 5.00 – 13.93 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 13.94 – 17.19 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 17.20 – 20.00 คะแนน ตารางท 4.12 จ านวนและรอยละ ของการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการ ดแลสขภาพจากบคคลตางๆ

(n = 329 ) ระดบการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบต

พฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 84 25.50 ระดบปานกลาง 145 44.10 ระดบมาก 100 30.40

( x ) = 15.57 S.D. = 3.266 ต าสด = 5 สงสด = 20

จากตารางท 4.12 พบวา กลมตวอยางไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคล ตางๆ ในระดบ ปานกลาง คดเปนรอยละ 44.10 รองลงมาไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ในระดบมาก คดเปนรอยละ 30.40 และ ไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ในระดบนอย คดเปนรอย 25.50

www.ssru.ac.th

78

4.3.3 วเคราะหปจจยเสรมในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ ตารางท 4.13 รอยละของปจจยเสรมในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ

ขอ ขอค าถาม มากทสด มาก ปานกลาง นอย ไมมเลย

รอยละ รอยละ รอยละ รอยละ รอยละ

ดานการไดรบขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ

1 วทยกระจายเสยง 35.3 31.0 21.3 10.6 1.8

2 โทรทศน 60.5 30.1 6.4 3.0 - 3 หนงสอพมพ 32.8 34.0 22.5 8.2 2.4

4 แผนพบ โปสเตอร ปายประกาศ 22.2 20.7 19.5 20.1 17.6

5 อนเตอรเนต 24.3 10.9 15.2 9.4 40.1

ดานการไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ

1 บคคลในครอบครว หรอญาตพนอง 47.7 31.3 16.1 3.6 1.2

2 เพอนรวมงาน 26.4 43.8 21.6 5.2 3.0 3 เพอนบาน 27.4 39.8 20.7 7.6 4.6

4 บคลากรทางการแพทยและสาธารณสข

31.9 29.5 21.9 13.4 3.3

จากตารางท 4.13 ปจจยเสรมในการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ พบวา ดานการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ ไดแก ขอ 1 ไดรบขอมลขาวสารจากวทยกระจายเสยง กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ35.3 ตอบมาก รอยละ 31 ตอบปานกลาง รอยละ 21.3 ตอบนอย รอยละ 10.6 และตอบไมมเลยรอยละ 1.8 ขอ 2 ไดรบขอมลขาวสารจากโทรทศน กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 60.5ตอบมาก รอยละ 30.1 ตอบปานกลาง รอยละ 6.4 และตอบนอย รอยละ 3 ขอ 3 ไดรบขอมลขาวสารจากหนงสอพมพ กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 32.8 ตอบมาก รอยละ 34 ตอบปานกลางรอยละ 22.5 ตอบนอย รอยละ 8.2 และตอบไมมเลย รอยละ 2.4 ขอ 4 ไดรบขอมลขาวสารจากแผนพบ โปสเตอร ปายประกาศ กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 22.2 ตอบมาก รอยละ 20.7ตอบปานกลาง รอยละ 19.5 ตอบนอย

www.ssru.ac.th

79

รอยละ 20.1 และตอบไมมเลย รอยละ 17.6 ขอ 5 ไดรบขอมลขาวสารจากอนเตอรเนต กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 24.3 ตอบมาก รอยละ 10.9ตอบปานกลาง รอยละ 15.2 ตอบนอย รอยละ 9.4 และตอบไมมเลย รอยละ 40.1 สวนดานการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ไดแก ขอ 6ไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลในครอบครว หรอญาตพนอง กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 47.7 ตอบมาก รอยละ 31.3 ตอบปานกลาง รอยละ 16.1 ตอบนอย รอยละ 3.6 และตอบไมมเลย รอยละ 1.2 ขอ 7 ไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากเพอนรวมงาน กลมตวอยาง ตอบมากทสดรอยละ 26.4 ตอบมาก รอยละ 43.8 ตอบปานกลาง รอยละ 21.6 ตอบนอย รอยละ 5.2 และตอบไมมเลย รอยละ 3 ขอ 8 ไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากเพอนบาน กลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 27.4 ตอบมาก รอยละ 39.8 ตอบปานกลาง รอยละ 20.7 ตอบนอย รอยละ 7.6 และตอบไมมเลย รอยละ 4.6 ขอ 9 ไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขกลมตวอยาง ตอบมากทสด รอยละ 31.9 ตอบมาก รอยละ 29.5 ตอบปานกลาง รอยละ 21.9 ตอบนอย รอยละ 13.4 และตอบไมมเลย รอยละ 3.3

www.ssru.ac.th

80

4.5 การวเคราะหพฤตกรรมการดแลสขภาพ

4.5.1 วเคราะหระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ

พฤตกรรมการดแลสขภาพ ประกอบดวย 3 ดาน ไดแก ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง ดานโภชนาการ และดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย มขอค าถามจ านวน 15 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 1 – 75 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 33 – 72 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 56.85 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ 3.751 และคาระดบคะแนนพฤตกรรมการดแลสขภาพรวมทกดาน แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 33.00 – 53.09 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 53.10 – 60.59 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 60.60 – 75.00 คะแนน ตารางท 4.14 จ านวนและรอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพ

(n = 329 ) ระดบพฤตกรรม จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 114 34.60 ระดบปานกลาง 94 28.60 ระดบมาก 121 36.80

( x ) = 56.85 S.D. = 7.503 ต าสด = 33 สงสด = 72

จากตารางท 4.14 พบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพ ในระดบมาก คดเปนรอยละ 36.80 รองลงมา มพฤตกรรมการดแลสขภาพ ในระดบนอย คดเปนรอยละ 34.60 และมพฤตกรรมการดแลสขภาพ ในระดบปานกลาง คดเปนรอย 28.60

www.ssru.ac.th

81

4.5.2 วเคราะหพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง

พฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง มขอค าถาม

จ านวน 5 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 1 – 25 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 12 – 25 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 20.18 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ 3.112 และคาระดบคะแนนพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 12.00 – 18.62 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 18.63 – 21.72 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 21.73 – 25.00 คะแนน ตารางท 4.15 จ านวนและรอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพ ตนเอง

(n = 329 ) ระดบพฤตกรรมดานความรบผดชอบตอสขภาพ จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 126 38.30 ระดบปานกลาง 100 30.40 ระดบมาก 103 31.30

( x ) = 20.18 S.D. = 3.112 ต าสด = 12 สงสด = 25

จากตารางท 4.15 พบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง ในระดบนอย คดเปนรอยละ 38.30 รองลงมา มพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง ในระดบมาก คดเปนรอยละ 31.30 และมพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง ในระดบปานกลาง คดเปนรอย 30.40

www.ssru.ac.th

82

4.5.3 ระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานโภชนาการ

พฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานโภชนาการ มขอค าถามจ านวน 5 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 1 – 25 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 6 – 23 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 17.43 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ 2.790 และคาระดบคะแนนพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานโภชนาการ แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 6.00 – 16.03 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 16.04 – 18.81 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 18.82 – 25.00 คะแนน ตารางท 4.16 จ านวนและรอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานโภชนาการ

(n = 329 ) ระดบพฤตกรรมดานโภชนาการ จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 127 38.60 ระดบปานกลาง 79 24.00 ระดบมาก 123 37.40

( x ) = 17.43 S.D. = 2.790 ต าสด = 6 สงสด = 23

จากตารางท 4.16 พบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดาน โภชนาการ ในระดบนอย คดเปนรอยละ 38.60 รองลงมา มพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานโภชนาการ ในระดบมากคดเปนรอยละ 37.40 และมพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานโภชนาการ ในระดบปานกลาง คดเปนรอย 24.00

www.ssru.ac.th

83

4.5.4 ระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย

พฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย มขอค าถามจ านวน 5 ขอ โดยมคาคะแนนระหวาง 1 – 25 คะแนน คาพสยของคะแนนจรง เทากบ 7 – 25 คะแนน คาเฉลย ( x ) เทากบ 19.25 สวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) เทากบ 3.991 และคาระดบคะแนนพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย แบงออกเปนดงน ระดบนอย คะแนนอยในระหวาง 7.00 – 17.25 คะแนน ระดบปานกลาง คะแนนอยในระหวาง 17.26 – 21.23 คะแนน ระดบมาก คะแนนอยในระหวาง 21.24 – 25.00 คะแนน ตารางท 4.17 จ านวนและรอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานการท ากจกรรม

และการออกก าลงกาย (n = 329 )

ระดบพฤตกรรมดานการท ากจกรรม และการออกก าลงกาย

จ านวน (คน) รอยละ (%)

ระดบนอย 96 29.20 ระดบปานกลาง 119 36.20 ระดบมาก 114 34.60

( x ) = 19.25 S.D. = 3.991 ต าสด = 7 สงสด = 25

จากตารางท 4.17 พบวา กลมตวอยางมพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย ในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 36.20 รองลงมา มพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย ในระดบ มาก คดเปนรอยละ 34.60 และมพฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกายในระดบนอย คดเปนรอย 29.20

www.ssru.ac.th

84

4.5.5 วเคราะหพฤตกรรมการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ ตารางท 4.18 รอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ

(n = 329 )

ขอ ขอค าถาม ปฏบต

สม าเสมอ ปฏบต บอยครง

ปฏบต ปานกลาง

ปฏบต นานๆครง

ไมปฏบต เลย

รอยละ รอยละ รอยละ รอยละ รอยละ ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง 1 การสงเกตอาการเปลยนแปลงของรางกาย

ตนเอง เชน เบออาหาร อวนขน ผอมลง ทองผกหรอทองเสย

29.8 53.2 16.1 0.9 -

2 ศกษาความร ขอมล ขาวสารดานสขภาพกบผรกอนน าไปใชหรอปฏบต

31.3 41.3 21.3 6.1 -

3 เมอมอาการปวดเมอยรางกายเลอกทจะนวดแผนไทยแทนการกนยาแกปวด

30.4 23.7 14.9 22.5 8.5

4 การตรวจดสวนฉลากแสดงสวนประกอบ วนผลต วนหมดอายของเครองอปโภคบรโภคกอนใช

52.3 37.4 8.2 1.2 0.9

5 การจดสภาพแวดลอมรอบตวใหปลอดภยจากการเกดอบตเหต

44.1 39.2 14.0 2.1 0.6

ดานโภชนาการ 6 รบประทานเนอปลาหรอเนอสตวไมตดมน 21.9 45.3 27.7 4.9 0.3

7 รบประทานอาหารทอดหรอท าจากกะท 1.2 14.9 38.9 33.7 11.2

8 รบประทานผกและผลไม 50.5 27.7 17.6 3.0 1.2

9 ดมน าอดลม ชา กาแฟ 7.0 22.2 29.2 29.8 11.9

10 ดมเครองดมทมแอลกอฮอล 46.8 20.7 16.7 9.4 6.4

ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย

11 ออกก าลงกายนานตดตอกนอยางนอย 20 นาท

24.3 35.3 23.1 12.2 5.2

12 การท ากจกรรมในลกษณะเปนการออกก าลงกาย โดยท าตอเนองกนอยางนอย 20 นาท เชน ท างานบาน จดสวน

26.4 38.6 23.1 8.8 3.0

www.ssru.ac.th

85

ตารางท 4.18 รอยละของพฤตกรรมการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ (ตอ)

ขอ ขอค าถาม

ปฏบตสม าเสมอ

ปฏบต บอยครง

ปฏบต ปานกลาง

ปฏบต นานๆครง

ไมปฏบต เลย

จ านวน (รอยละ)

จ านวน (รอยละ)

จ านวน (รอยละ)

จ านวน (รอยละ)

จ านวน (รอยละ)

13 การลก เดน ยน บรหารกลามเนอรางกายเมอรสกเมอยลาจากการท างาน

(29.2) (45.3) (17.9) (5.5) (2.1)

14 การอานหนงสอ ดโทรทศนเกยวกบการออกก าลงกายเพอสรางเสรมสขภาพ

(33.1) (43.8) (14.0) (7.3) (1.8)

15 การพดคยปรกษากบเพอนบานเกยวกบการออกก าลงกายเพอสรางเสรมสขภาพ

(35.6) (40.7) (11.9) (5.8) (6.1)

จากตารางท 4.18 พฤตกรรมการดแลสขภาพจ าแนกเปนรายขอ พบวา พฤตกรรมการดแลสขภาพ ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง ไดแก ขอ 1 การสงเกตอาการเปลยนแปลงของรางกายตนเอง เชน เบออาหาร อวนขน ผอมลง ทองผกหรอทองเสย กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 29.8 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 53.2 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 16.1 และตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 0.9 ขอ 2 ศกษาความร ขอมล ขาวสารดานสขภาพกบผรกอนน าไปใชหรอปฏบต กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 31.3 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 41.3 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 21.3 และตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 6.1 ขอ 3 เมอมอาการปวดเมอยรางกายเลอกทจะนวดแผนไทยแทนการกนยาแกปวด กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 30.4 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 23.7 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 14.9 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 22.5 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 8.5 ขอ 4 การตรวจดสวนฉลากแสดงสวนประกอบ วนผลต วนหมดอายของเครองอปโภคบรโภคกอนใช กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 52.3 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 37.4 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 8.2 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 1.2 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 0.9 และขอ 5 การจดสภาพแวดลอมรอบตวใหปลอดภยจากการเกดอบตเหต กลมตวอยาง ตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 44.1 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 39.2 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 14 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 2.1 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 0.6 พฤตกรรมการดแลสขภาพดานโภชนาการ ไดแก ขอ 6 รบประทานเนอปลาหรอเนอสตวไมตดมน กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 21.9ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 45.3 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 27.7 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ

www.ssru.ac.th

86

4.9 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 0.3 ขอ 7 รบประทานอาหารทอดหรอท าจากกะท กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 1.2 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 14.9 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 38.9 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 33.7 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 11.2 ขอ 8 รบประทานผกและผลไม กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 50.5 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 27.7 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 17.6 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 3 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 1.2 ขอ 9 ดมน าอดลม ชา กาแฟ กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 7 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 22.2 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 29.2 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 29.8 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 11.9 และขอ 10 ดมเครองดมทมแอลกอฮอล กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 46.8 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 20.7 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 16.7 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 9.4 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 6.4 พฤตกรรมการดแลสขภาพดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย ไดแก ขอ 11 ออกก าลงกายนานตดตอกนอยางนอย 20 นาท กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 24.3 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 35.3 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 23.1 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 12.2 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 5.2 ขอ 12 การท ากจกรรมในลกษณะเปนการออกก าลงกาย โดยท าตอเนองกนอยางนอย 20 นาท เชน ท างานบาน จดสวน กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 26.4 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 38.6 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 23.1 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 8.8 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 3 ขอ 13 การลก เดน ยน บรหารกลามเนอรางกายเมอรสกเมอยลาจากการท างาน กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 29.2 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 45.3 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 17.9 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 5.5 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 2.1 ขอ 14 การอานหนงสอ ดโทรทศนเกยวกบการออกก าลงกายเพอสรางเสรมสขภาพ กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 33.1 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 43.8 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 14 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 7.3 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 1.8 และขอ 15 การพดคยปรกษากบเพอนบานเกยวกบการออกก าลงกายเพอสรางเสรมสขภาพ กลมตวอยางตอบปฏบตสม าเสมอ รอยละ 35.6 ตอบปฏบตบอยครง รอยละ 40.7 ตอบปฏบตปานกลาง รอยละ 11.9 ตอบปฏบตนานๆ ครง รอยละ 5.8 และตอบไมปฏบตเลย รอยละ 6.1

www.ssru.ac.th

87

4.6 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยทางชวสงคม กบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ปจจยทางชวสงคม ไดแก เพศ อาย อาชพ รายไดตอเดอน ระดบการศกษา ดชนมวลกาย และการตรวจสขภาพประจ าป มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา สถตทน ามาวเคราะห คอ สถตวเคราะหความสมพนธ

ดวยคาไคสแควร (²-test) ตารางท 4.19 ความสมพนธระหวางปจจยทางชวสงคมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ

(n=329)

ปจจยทางชวสงคม ระดบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ

รวม ² p-value นอย ปานกลาง มาก

1. เพศ 7.932* .019 ชาย 49(36.0) 48(35.3) 39(28.7) 136(41.3) หญง 65(33.7) 46(23.8) 82(42.5) 193(58.7)

รวม 114(34.6) 94(28.6) 121(36.8) 329(100.0)

2. อาย 45.962** .000 ต ากวา 20 ป 16(44.4) 12(33.3) 8(22.2) 36(10.94) 20 – 30 ป 36(44.4) 24(29.6) 21(25.9) 81(24.62) 31 – 40 ป 16(34.0) 16(34.0) 15(31.9) 47(14.30) 41 – 50 ป 23(22.8) 26(38.2) 19(27.9) 68(20.66) 51 – 60 ป 20(33.9) 11(18.6) 28(47.5) 59(17.93) มากกวา 60 ป 3(7.9) 5(13.2) 30(78.9) 38(11.55)

รวม 114(34.7) 94(28.6) 121(36.8) 329(100.0)

3. อาชพ 77.558** .000 ไมไดประกอบอาชพ/แมบาน 9(16.1) 7(12.5) 40(71.4) 56(17.02) เกษตรกร 2(66.7) 1(33.3) - 3(0.91) รบจางทวไป 31(39.7) 23(29.5) 24(30.8) 78(23.7) บรษทเอกชน/โรงงาน 1(3.8) 15(57.7) 10(38.5) 26(7.9) คาขาย/ประกอบอาชพสวนตว 23(42.6) 15(27.8) 16(29.6) 54(16.41) ขาราชการ/รฐวสาหกจ 10(35.7) 10(35.7) 8(28.6) 28(8.51) ขาราชการบ านาญ - 1(9.1) 10(90.9) 11(3.35) นกเรยน/นกศกษา 38(52.1) 22(30.1) 13(17.8) 73(22.2)

รวม 114(34.7) 94(28.6) 121(36.8) 329(100.0)

www.ssru.ac.th

88

ตารางท 4.19 ความสมพนธระหวางปจจยทางชวสงคมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ (ตอ) (n=329)

ปจจยทางชวสงคม ระดบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ

รวม ² p-value ต า ปานกลาง สง

4. รายไดตอเดอน 14.153* .028 ต ากวา 10,000 84(38.7) 54(24.9) 79(36.4) 217(65.96) 10,000 – 20,000 24(29.6) 27(33.3) 30(37.0) 81(24.62) 20,001 – 30,000 6(31.6) 9(47.4) 4(21.1) 19(5.77) มากกวา 30,000 - 4(33.3) 8(66.7) 12(3.65)

รวม 114(34.7) 94(28.6) 121(36.8) 329(100.0)

5. ระดบการศกษา 35.857** .000 ไมไดเรยน 3(100.0) - - 3(0.91) ประถมศกษา 37(41.6) 16(18.0) 36(40.4) 89(27.05) มธยมศกษา/ปวช 33(27.0) 48(39.3) 41(33.6) 122(37.08) อนปรญญา/ปวส. 7(22.6) 15(48.4) 9(29.0) 31(9.42) ปรญญาตร 34(44.7) 13(17.1) 29(38.2) 76(23.10) ปรญญาโท/สงกวา - 2(25.0) 6(75.0) 8(2.44)

รวม 114(34.7) 94(28.6) 121(36.8) 329(100.0) 6. ดชนมวลกาย 8.066 .233 ต ากวาเกณฑ 13(48.1) 3(11.1) 11(40.7) 27(8.21) เหมาะสม 89(33.5) 83(31.2) 94(35.3) 266(80.85) มากวาเกณฑ 10(38.5) 6(23.1) 10(38.5) 26(7.9) เปนโรคอวน 2(20.0) 2(20.0) 6(60.0) 10(3.04)

รวม 114(34.7) 94(28.6) 121(36.8) 329(100.0) 7. การตรวจสขภาพประจ าป 31.525** .000 ตรวจประจ าทกป 8(13.6) 14(23.7) 37(62.7) 59(17.93) ตรวจเปนบางครง 81(44.3) 50(27.3) 52(28.4) 183(55.63) ไมเคยตรวจเลย 25(27.9) 30(34.9) 32(37.2) 87(26.44)

รวม 114(34.7) 94(28.6) 121(36.8) 329(100.0)

*p < .05 **p < .01

www.ssru.ac.th

89

จากตารางท 4.19 พบวา ปจจยทางชวสงคม ไดแก เพศ และรายได มความสมพนธกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ ของกลมตวอยาง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 อาย อาชพ ระดบการศกษา และการตรวจสขภาพประจ าป มความสมพนธกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของกลมตวอยาง อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .0 00 สวน ดชนมวลกาย ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของกลมตวอยาง 4.7 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการดแลสขภาพ วเคราะห ความสมพนธระหวางปจจยน า ไดแก ความรเกยวกบการดแลสขภาพ เจตคตตอการดแลสขภาพ และการรบรประโยชนในการดแลสขภาพ กบ พฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา สถตทน ามาวเคราะห คอ สถตวเคราะหความสมพนธดวย คาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) ตารางท 4.20 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยน ากบพฤตกรรมการดแลสขภาพ

(n=329)

ปจจยน า พฤตกรรมการดแลสขภาพ

p-value คาสมประสทธสหสมพนธ (r )

1. ความรเกยวกบการดแลสขภาพ .270** .000 2. เจตคตเกยวกบการดแลสขภาพ .321** .000 3. การรบรประโยชนของการดสขภาพ .371** .000

**p < .01

จากตารางท 4.20 พบวาปจจยน า ไดแก ดานความรเกยวกบการดแลสขภาพ ดานเจตคตตอการดแลสขภาพ และดานการรบรประโยชนของการ ดแล มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของกลมตวอยางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .000

www.ssru.ac.th

90

4.8 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยเออกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ วเคราะห ความสมพนธ ระหวางปจจยเออ ไดแก ทรพยาการในการสงเสรมสขภาพ และการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน กบ พฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา สถตทน ามาวเคราะห คอ สถตวเคราะหความสมพนธดวย คาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) ตารางท 4.21 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยเออกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ

(n=329)

ปจจยเออ พฤตกรรมการดแลสขภาพ

p-value คาสมประสทธสหสมพนธ (r )

1. ทรพยากรในการสงเสรมสขภาพ .100 .071 2. การสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรม สขภาพ

.401** .000

**p < .01

จากตารางท 4.21 พบวาปจจย เออ ดานทรพยากรในการสงเสรมสขภาพ ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของกลมตวอยาง สวนดานการสนบสนน หรอการมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของกลมตวอยางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .000

www.ssru.ac.th

91

4.9 การวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยเสรมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ วเคราะหความสมพนธระหวางปจจยเสรม ไดแก การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ และการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ กบ พฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา สถตทน ามาวเคราะห คอ สถตวเคราะหความสมพนธดวย คาสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) ตารางท 4.22 คาสมประสทธสหสมพนธระหวางปจจยเสรมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ

(n=329)

ปจจยเสรม พฤตกรรมการดแลสขภาพ

p-value คาสมประสทธสหสมพนธ (r )

1. การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแล สขภาพจากสอตางๆ

.250** .000

2. การไดรบค าแนะน า การสนบสนนให ปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจาก บคคลตาง

.467** .000

**p < .01

จากตารางท 4.22 พบวาปจจย เสรม ไดแก ดานการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ และดานการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ มความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของกลมตวอยางอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .000

www.ssru.ac.th

92

4.10 การวเคราะหตวแปรทสามารถท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพ

การวเคราะหขอมลในการวจยนใชการวเคราะหถดถอยพหคณ (Linear Regression) ดวยวธ Stepwise Method ตวแปรทใชในการท านายทงหมด 14 ตว ไดแก เพศ อาย อาชพ รายได ตอเดอน ระดบการศกษา ดชนมวลกาย การตรวจ สขภาพประจ าป ความรเกยวกบการดแลสขภาพ เจตคตตอการดแลสขภาพ การรบรประโยชนของการดแลสขภาพ ทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน การสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน การไดรบขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ และการไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ

ความหมายตามตาราง R หมายถง สมประสทธสหสมพนธเชงซอน R2 หมายถง คาสมประสทธการท านาย R2 Change หมายถง คาสมประสทธการท านายทเปลยนแปลงเมอสมการเปลยน F หมายถง คาสถตทดสอบ ตารางท 4.23 การวเคราะหถดถอยพหคณ (Linear Regression) ในการท านายพฤตกรรม การดแลสขภาพ

ตวแปรท านาย R R2 Adjusted

R2 R2

Change F-change

1 การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ

.467 .218 .216 .725 91.346**

2 อาย .525 .276 .272 .699 62.179** 3 เจตคตตอการดแลสขภาพ .569 .324 .317 .677 51.851** 4 การสนบสนน หรอกจกรรมในการ

สงเสรมสขภาพในชมชน .585 .342 .334 .668 42.156**

**p < .01

www.ssru.ac.th

93

จากตารางท 4.23 พบวา มตวแปร 4 ตวแปร ไดแก การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ อาย เจตคตตอการดแลสขภาพ และการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน สามารถท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของกลมตวอยาง ไดรอยละ 34.2 (R2 = .334) อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .0 00 โดยตวแปรทง 4 ตวแปรสามารถรวมท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพไดดงน

ตวแปรท านายท 1 คอ การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ เปนตวท านายทมอทธพลตอพฤตกรรมการ ดแลสขภาพมากทสดสามารถท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพ ไดรอยละ 2 1.8 (R2 =.216) โดยมคาสมประสทธการตดสนใจทรอยละ 21.8 (R2 Change = .725)

ตวแปรทถกคดเลอกในล าดบท 2 คอ อาย ไดคาสมประสทธการตดสนใจเพมขนอก รอยละ 5.8 (R2 Change = .699) สามารถรวมท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพ ไดรอยละ 27.6

ตวแปรทถกคดเลอกในล าดบท 3 คอ เจตคต ตอการดแลสขภาพ ไดคาสมประสทธการตดสนใจเพมขนอกรอยละ 4.8 (R2 Change= .677) สามารถรวมท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ ไดรอยละ 32.4

ตวแปรทถกคดเลอกในล าดบท 4 คอ การสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน ไดคาสมประสทธการตดสนใจเพมขนอกรอยละ 1.8 (R2 Change= .668) สามารถรวมท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพ ไดรอยละ 34.2

www.ssru.ac.th

94

ตารางท 4.24 รปแบบสมการท านายพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ (n= 329)

ตวแปรท านาย b Beta t p-value การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ

1.012 .467 9.557** .000

อาย .127 .243 5.101** .000 เจตคตตอการดแลสขภาพ .218 .223 4.781** .000 การสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน

.156 .159 3.027* .003

คาคงท 11.117 - 1.248 .066 *p < .05 **p < .01 จากตารางท 4.24 ผลการวเคราะหความสามารถในการท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ พบวา การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ อาย เจตคตตอการดแลสขภาพ และการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน มความสมพนธแบบพหกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ เมอพจารณาคาสมประสทธความถดถอยพหคณ พบวา การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ สามารถท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพไดสงสด และมนยส าคญทางสถตทระดบ .000 โดยมคาสมประสทธความถดถอยในรปคะแนนดบ (b) เปน .512 ในรปคะแนนมาตรฐาน (Beta) เปน .467 รองลงมาคอ อาย สามารถท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .000 โดยมคาสมประสทธความถดถอยในรปคะแนนดบ ( b) เปน .1 27 ในรปคะแนนมาตรฐาน (Beta) เปน .243 เจตคตตอการดแลสขภาพ สามารถท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .000 โดยมคาสมประสทธความถดถอยในรปคะแนนดบ (b) เปน .218 ในรปคะแนนมาตรฐาน (Beta) เปน .223 และการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน สามารถท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ . .003 โดยมคาสมประสทธความถดถอยในรปคะแนนดบ ( b) เปน .156 ในรปคะแนนมาตรฐาน ( Beta) เปน .159

www.ssru.ac.th

95

สวนคาสมประสทธความถดถอยคงท เทากบ 11.117 ทระดบนยส าคญมากกวา .05 แสดงวา คาคงทเทากบศนย หรอเสนตรงของสมการแสดงความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลสขภาพกบตวแปรตามในสมการผานจดศนยหรอจดก าเนด ดงนนสมการความถดถอยพหทเหมาะสม คอ

พฤตกรรมการดแลสขภาพ = 1.012 (การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบต พฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ) + .127 (อาย) + .218 (เจตคตตอการดแลสขภาพ) + .156 (การสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรม สขภาพในชมชน )

จากตวแปรปจจยเสรม คอ การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ปจจยทางชวสงคม คอ อาย ปจจยน า คอ เจตคตตอการดแลสขภาพ และปจจยเออ คอ มการสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน สามารถรวมท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพของกลมตวอยางไดรอยละ 34.2

www.ssru.ac.th

บทท 5

สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ การวจยเรองพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏ สวนสนนทา มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมการดแลสขภาพ ศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

การศกษาวจยนเปนการศกษาโดยการใชระเบยบการวจยเชงพรรณนา (Descriptive) กลมตวอยาง จ านวน 329 คน จาก 3 ชมชน ไดแก ชมชนวดราชา ชมชนวดสวสดวารสมาราม และชมชนวดประชาระบอธรรม เขตดสต กรงเทพมหานคร

ผวจยเกบขอมลโดยใชแบบสอบถามทสรางขน มทงหมด 5 สวน ไดแก สวนท 1 เปนแบบสอบถามปจจยชวทางสงคม ประกอบดวย เพศ อาย อาชพ รายได ระดบการศกษา ดชนมวลกาย และการตรวจรางกายประจ าป สวนท 2 เปนแบบสอบถาม เกยวกบปจจยน าในการดแลสขภาพ แบงออกเปน 3 ดาน ดานความรเกยวกบการ ดแลสขภาพ ดานเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพ และดานการรบรประโยชนของการ ดแลสขภาพ สวนท 3 เปนแบบสอบถามปจจยเออเกยวกบการสงเสรมสขภาพ แบงออกเปน 2 ดาน ไดแก ดานทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน และการสนบสนน หรอกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน สวนท 4 เปนแบบสอบถามปจจยเสรมเกยวกบการ ดแลสขภาพ แบงออกเปน 2 ดาน ไดแก ดานการไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ และดานการไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคลตางๆ สวนท 5 เปนแบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของตนเอง แบงออกเปน 3 ดาน ไดแก ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง ดานโภชนาการ และดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก ความถ คารอยละ คาเฉลย และคาเบยงเบนมาตรฐาน น ามาใชวเคราะหขอมลเพออธบายใหเหนลกษณะของ ปจจยทางชวสงคม ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม วเคราะหความสมพนธระหวางปจจยทางชวสงคมกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ โดยทดสอบดวยสถตวเคราะหความสมพนธ ดวยคาไคสแควร (Chi – square Test) วเคราะหหาความสมพนธของปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม กบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ

www.ssru.ac.th

97

โดยทดสอบดวยสถตสมประสทธสหสมพนธของเพยรสน (Pearson’s Product Moment Correlation Coefficient) และวเคราะหหา ความสมพนธระหวาง ตวแปร เพอการพยากรณพฤตกรรมการดแลสขภาพ โดยใชสถตวเคราะหถดถอยพหคณ (Multiple Linear Regression) ดวยวธ Stepwise Method 5.1 สรปผลการวจย ผวจยเสนอผลการวจยเปน 3 ตอน ดงน ตอนท 1 ขอมลลกษณะของปจจยทางชวสงคม ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม 1.1 ขอมลลกษณะของปจจยทางชวสงคม กลมตวอยางสวนใหญเปน เปนเพศหญง รอยละ 58.7 มอายระหวาง 20 - 30 ป รอยละ 24.6 ประกอบอาชพรบจางทวไป รอยละ 23.7 มรายไดตอเดอนต ากวา 10,000 บาท รอยละ 66 การศกษาระดบมธยมศกษา/ปวช รอยละ 37.1 มคาดชนมวลกายอยในระดบเหมาะสม (18.5 – 24.9 ก.ก./ม2 ) รอยละ 80.9 และมการตรวจสขภาพประจ าปเปนบางครง รอยละ 55.6 1.2 ขอมลลกษณะของปจจยน า

ดานความรเกยวกบการดแลสขภาพ พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรเกยวกบการ ดแลสขภาพอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 46.20 รองลงมามความรในระดบนอย คดเปนรอยละ 28.90 และมความรในระดบมาก คดเปนรอยละ 24.90

ดานเจตคตเกยวกบการดแลสขภาพ พบวา กลมตวอยางสวนใหญมเจตคตตอการดแล สขภาพในระดบมาก คดเปนรอยละ 40.40 รองลงมา มเจตคตตอการดแลสขภาพในระดบนอย คดเปนรอยละ1.00 และมเจตคตตอการดแลสขภาพในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 28.60

ดานการรบรประโยชนในการดแลสขภาพ พบวา กลมตวอยางสวนใหญการรบรประโยชน ของการดแลสขภาพในระดบมาก คดเปนรอยละ 40.70 รองลงมา มการรบรประโยชนของการดแลสขภาพในระดบปานกลางคดเปนรอยละ 31.60 และมการรบรประโยชนของการดแลสขภาพในระดบนอย คดเปนรอยละ 27.70

www.ssru.ac.th

98

1.3 ขอมลลกษณะของปจจยเออ ดานทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน พบวา ในชมชนมทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชนในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 37.70 รองลงมา มทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชนในระดบนอย คดเปนรอยละ 32.80 และมทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชนในระดบมาก คดเปนรอย 29.50 ดานการการสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน พบวา ในชมชนมการสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชนในระดบมาก คดเปนรอยละ 38.60 รองลงมา มการสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน ในระดบนอย คดเปนรอยละ 31.00 และ มการสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพใชมชน ในระดบปานกลาง คดเปนรอย 30.40 1.4 ขอมลลกษณะของปจจยเสรม ดานการ ไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ พบวา กลมตวอยางไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจาก สอตางๆ ในระดบมากคดเปนรอยละ 36.70 รองลงมา ไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจาก สอตางๆ ในระดบนอย คดเปนรอยละ 34.70 และไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจาก สอตางๆ ในระดบปานกลาง คดเปนรอย 28.60

ดานการไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ พบวา กลมตวอยางไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 44.10 รองลงมาไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ในระดบมาก คดเปนรอยละ 30.40 และไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ในระดบนอย คดเปนรอย 25.50 1.5 ระดบพฤตกรรมการดแลสขภาพ กลมตวอยางสวนใหญมพฤตกรรมการดแลสขภาพ อยในระดบมาก คดเปนรอยละ 36.80 รองลงมา มพฤตกรรมการดแลสขภาพ ในระดบนอย คดเปนรอยละ 34.60 และมพฤตกรรมการดแลสขภาพ ในระดบปานกลาง คดเปนรอย 28.60

www.ssru.ac.th

99

ตอนท 2 ความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลสขภาพกบปจจยทางชวสงคม ปจจยน า ปจจยเออ และปจจยเสรม 2.1 ความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลสขภาพกบปจจยทางชวสงคม พบวา เพศ อาย อาชพ รายไดตอเดอน ระดบการศกษา และการตรวจสขภาพประจ าป มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ สวนดชนมวลกายไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 2.2 ความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลสขภาพกบปจจยน า พบวา ความรเกยวกบการดแลสขภาพ เจตคตเกยวกบการ ดแลสขภาพ และการรบรประโยชนของการ ดสขภาพ ทง 3 ปจจยมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 2. 3 ความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลสขภาพกบปจจยเออ พบวา การสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ สวน ทรพยากรในการสงเสรมสขภาพ ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ 2.4 ความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลสขภาพกบปจจยเสรม พบวา การไดรบขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ และการไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ทง 2 ปจจยปจจยมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ

ตอนท 3 ตวแปรทมอ านาจในการท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพ ตวแปรทมอ านาจในการท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ พบวา ตวแปรทสามารถท านายพฤตกรรมการดแลไดดทสด คอ ตวแปรปจจยเสรมการไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ สามารถท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพไดรอยละ 21.8 รองลงมา ตวแปรปจจยทางชวสงคม อาย สามารถท านายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพไดรอยละ 27.6 รองลงมา ตวแปรปจจยน า เจตคตตอการดแลสขภาพ สามารถรวมท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพ ไดรอยละ 32.4 และ ตวแปรปจจย เออ การสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชนสามารถรวมท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพไดรอยละ 34.2

www.ssru.ac.th

100

5.2 อภปรายผล จากการศกษาวจยพฤตกรรมการดแลสขภาพของ ประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษาสาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา จากการวเคราะห และสรปผลการวจยสามารถน ามาอภปรายผลไดดงน ความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลสขภาพกบปจจยชวทางสงคม พบวา เพศ มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชน จากการวจยครงน พบวา กลมตวอยางเพศหญงมพฤตกรรมการดแลสขภาพดกวาเพศชาย ทงนอาจเปนเพราะเพศหญงเปนเพศทมพฤตกรรมการดแลสขภาพดานความรบผดชอบตอสขภาพและเอาใจใสตอสขภาพเมอเจบปวยมากกวาเพศชาย (Harris and Guten,1979) พบวา เพศหญงมพฤตกรรมการดแลสขภาพดกวาเพศชาย โดยสอดคลองกบแนวคดของ ( Orem,1985) ทกลาววา เพศเปนตวก าหนดบทบาทและบคลกภาพในครอบครว ชมชน และสงคม เชนเดยวกนกบการศกษาของ (ไพโรจน, 2540) ทศกษาเรอง ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของคนงานโรงงานอตสาหกรรม จงหวดนครราชสมา พบวา เพศมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของคนงาน อยางมนยส าคญทางสถต โดยคนงานหญงมพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพดกวาคนงานชาย รอยละ 90 และสอดคลองกบการศกษาของ (ดวงพร, 2546) ทศกษาเรองปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพในดานการบรโภคอาหารของบคลากรทางการพยาบาล โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา พบวา เพศมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของบคลากรทางการพยาบาล โดยพบวาเพศหญงมพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพดกวาเพศชาย อาย มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชน จากการวจยครงน กลมตวอยางทมอายระหวาง 60 ปขนไป มพฤตกรรมการดแลสขภาพดกวากลมอายอน ซงประชาชนในชวงอายนเปนชวงทมวฒภาวสง จง เกดความตระหนกถงความเสอมของรางกายทเกดขนตามวย ตองใหความสนใจและใสใจกบสขภาพมากขนกวาเดม รวมทงการมประสบการณทเกดจากการเรยนร และประสบการณตรงท าใหมความรความเขาใจในเรองการดแลสขภาพและการการสงเสรมสขภาพ มความพรอมในการตดสนใจทถกตองเกยวกบการดแลตนเอง และรบผดชอบการกระท าเพอใหตนเองมสขภาพดมากกวาคนทมอายนอยกวา ท าใหอายทตางกนมพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพทแตกตาง โดยสอดคลองกบแนวคดของ ( Orem, 1991) ทกลาววา อายเปนปจจยพนฐานทบงชความแตกตางดานพฒนาการทงในดานรางกายและความรสกนกคด อายจะ

www.ssru.ac.th

101

เปนตวบงชวฒภาวะหรอความสามารถในการจดการกบสงแวดลอม ภาวะจตใจ และการรบร อายมอทธพลในการก าหนดความสามารถในการดแลตนเองของบคคล ซงจะเพมตามอายจนสงสดในวยผใหญและอาจลดลงเมอเขาสวยสงอาย เชนเดยวกนกบ การศกษาของ (อตญาณ และคณะ , 2547) ทศกษาเรอง ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพและพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของประชาชนภายใตหลกประกนสขภาพถวนหนา พบวา อายมความสมพนธกนตอพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพและพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของประชาชน และสอดคลองกบการศกษาของ ( วารนทร , 2547) ทศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชนในเขตองคการบรหารสวนต าบลวงดง อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร พบวา อายมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชน

อาชพ มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชน จากการวจยครงน กลมตวอยางทเปนขาราชการบ านาญมพฤตกรรมการดแลสขภาพดกวาอาชพอน โดยอาชพนเปนสงคมแหงการเรยนรอยแลว เพอนรวมอาชพเดยวกนกมสวนชวยในการแลกเปลยนความร ซงสอดคลองกบการศกษาของ (ชลลดา, 2542) ทศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบวถชวตทสงเสรมสขภาพของสตรวยผใหญตอนตน เขตอ าเภอเมอง จงหวดสรนทร พบวา อาชพมความสมพนธกนกบวถชวตทสงเสรมสขภาพของสตรวยผใหญตอนตน รายไดตอเดอน มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชน จากการวจยครงน กลมตวอยางทมรายไดตอเดอน มากกวา 30,000 บาท มพฤตกรรมการดแลสขภาพดกวากลมรายไดอน ทงนเนองจากรายไดจะมอทธพลตอการด าเนนชวตในดานการตอบสนองความตองการขนพนฐานของบคคล ผทมรายไดมากจะเปนผทมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมสงกวาผทมรายไดนอยกวา จงมโอกาสและความสะดวกในการแสวงหาสงทเปนประโยชนหรอเอออ านวยตอการปฏบตกจกรรมเพอสขภาพไดมากกวา ท าใหรายไดทตางกน มพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพทแตกตางกน โดยสอดคลองกบแนวคดของ (Pender, 1987 ) ทกลาววา สภาพทางเศรษฐกจเปนองคประกอบทส าคญตอการมศกยภาพในการดแลตนเองของบคคล โดยผทมสถานภาพทางเศรษฐกจสง จะมรายไดสง ซงเออประโยชนใหบคคลสามารถดแลใหตนไดรบอาหารเพยงพอ ตลอดจนเขาถงบรการไดอยางเหมาะสม รวมทงจดหาขาวของเครองใชตาง ๆ เพออ านวยความสะดวก และสงเสรมสขภาพของตนเอง เชนเดยวก นกบการศกษาของ (อดมศกด, 2546) ทศกษาเรองปจจยเชงสาเหตทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากรโรงพยาบาลประจวบครขนธ พบวา รายไดมความสมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากร

www.ssru.ac.th

102

ระดบการศกษา มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชน จากการวจยครงน กลมตวอยางทมการศกษาระดบปรญญาโทหรอสงกวา มพฤตกรรมการดแลสขภาพดกวาระดบการศกษากลมอน ทงนเพราะคนทมการศกษาสงจะมทกษะในการแสวงหาขอมล แสวงหาสงทเปนประโยชนหรอเอออ านวยตอการปฏบตกจกรรมเพอสขภาพ ตลอดจนการใชแหลงประโยชนไดดกวาคนทมการศกษานอยกวาท าใหการมระดบการศกษาทแตกตางกน มพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพแตกตางกน โดยสอดคลองกบแนวคดของ (Pender ,1987) ทกลาววาผทมระดบการศกษาสงยอมมโอกาสแสวงหาสงทเปนประโยชนตอการปฏบตพฤตกรรมสขภาพไดดกวาผทมการศกษานอย และท าใหมโอกาสทจะเลอกประกอบอาชพทมนคงมรายไดสงอกดวย เชนเดยวก นกบการศกษาของวารนทร (2547) ทศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชนในเขตองคการบรหารสวนต าบลวงดง อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร พบวา ระดบการศกษามความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชน

การตรวจสขภาพประจ าป มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ซงกลมตวอยางทตรวจสขภาพประจ าปเปนประจ าทกป มพฤตกรรมการดแลสขภาพดกวากลมอน รองลงมาเปนกลมตวอยางทไมเคยตรวจสขภาพเปนประจ าเลย และกลมตวอยางทตรวจสขภาพประจ าปเปนบางครง การตรวจสขภาพประจ าปบงบอกถงการใสใจดแลสขภาพถงแมวาจะดสขภาพแขงแรงด ไมเจบปวย แตถาหากไดรบการตรวจอยางละเอยดจากแพทยจะสามารถชวยรกษาโรคหรออาการในเบองตนไดทนทวงท กอนทจะมอาการแสดงออกมา ดงนนผทตรวจสขภาพประจ าปเปนประจ ายอมมพฤตกรรมการดแลสขภาพดกวาผทตรวจสขภาพเปนบางครงหรอไมเคยตรวจสขภาพเลย

ดชนมวลกาย ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ซงกลมตวอยางในการวจยครงน กลมตวอยางสวนใหญมดชนมวลกายอยในระดบปกต ทงนแมวาดชนมวลกายจะมอทธพลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ (Pender, 1996) แตอาจเนองมาจาก กลมตวอยางสวนใหญอยในวยผใหญความตองการทจะรกษารปรางหรอทรวดทรงเพอใหดดท าไดยากกวาหนมสาว เนองจากรปรางมการเปลยนแปลงไปตามธรรมชาตและอายทเพมขน ท าใหดชนมวลกายทตางกน มพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพไมแตกตางกน ซงสอดคลองกบการศกษาของ (ประสทธ , 2541) ทศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของอาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน จงหวดสพรรณบร พบวา ดชนมวลกายไม มความสมพนธกนกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของกลมตวอยางได

www.ssru.ac.th

103

ความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลสขภาพกบปจจยน า พบวา ดานความรเกยวการดแลสขภาพ มความสมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ โดยสอดคลองกบแนวคดของ (Green, 1980) ทวาความรเปนปจจยพนฐานและกอใหเกดแรงจงใจในการแสดงพฤตกรรมของบคคลหรอในอกดานหนงจะเปนความพอใจของบคคลซงไดจากประสบการณในการเรยนร ซงอาจมผลทงสนบสนนหรอยบยงการแสดงพฤตกรรม เชนเดยว กนกบการศกษาของ (จราภรณ และพนดา , 2550) ทศกษาเรอง ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของอาจารยและบคลากรในมหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต พบวา ความรมความสมพนธกนกบพฤตกรรมการ สงเสรมสขภาพของอาจารยและบคลากร ในมหาวทยาลย และสอดคลองกบการศกษาของ (สภามตร, 2549) ทศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของบคลากรในโรงงานอตสาหกรรมในเขตจงหวดสมทรปราการ พบวาความรมความสมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากรในโรงงานอตสาหกรรม ดานเจตคตเกยวการดแลสขภาพ มความสมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ อยางมนยส าคญทางสถต โดย สอดคลองกบแนวคดของ (Green, 1980) ทวาเจตคต หรอทศนคต คอแนวโนมของจตใจหรอความรสกทคงทตอสงใดสงหนงหรอสถานการณ เปนผลมาจากประสบการณและความเชอทสะสมกนมานาน และผานการประเมนคณคาวามลกษณะดหรอไมด พฤตกรรมของบคคลนนจะเปนไปตามทศทางนนตามทศนคตของตน เชนเดยวกนกบ การศกษาของ อรไท (2548) ทศกษาเรอง ปจจยทม ความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของบคลากรในโรงพยาบาลต ารวจ พบวาเจตคตตอการ สงเสรมสขภาพ มความสมพนธกนกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของบคลากร และสอดคลองกบการศกษาของ ( ชลาทพย , 2549) ทศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของบคลากรโรงพยาบาลพระมงกฎเกลา พบวาทศนคตเกยวกบการสงเสรมสขภาพมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากร

ดานการรบรประโยชนของการดแลสขภาพ มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ กลาวคอกลมตวอยางทมการรบรประโยชนของการ ดแลสขภาพดจะมพฤตกรรมการ ดแลสขภาพด กลมตวอยางทมการรบรประโยชนของการ ดแลสขภาพไมดจะมพฤตกรรมการ ดแลสขภาพไมด ทงนเนองจากการรบรประโยชน เปนปจจยภายในปจจยหนงทเปนแรงกระตนให ประชาชนแสดงพฤตกรรมตามการรบรของตน เชนเดยวกนกบการศกษาของ วารนทร (2547) ทศกษาเรองปจจยทมความ สมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชนในเขตองคการบรหารสวนต าบลวงดง อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร พบวาการรบรประโยชนของการดแลสขภาพตนเองม

www.ssru.ac.th

104

ความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชน และสอดคลองกบการศกษาของ (เอมอร ,2548) ท ศกษา ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากรโรงพยาบาลบางแพ พบวา การรบรประโยชนมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมการ ดแลสขภาพ ความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลสขภาพกบปจจยเออ พบวา ดานทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน ไมมความสมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ จากการศกษาวจยครงนประชาชนสวนใหญไดรบปจจยเออดานทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน ในระดบปานกลาง รอยละ 37.70 แมวาปจจยเออจะเปนสงทจ าเปนในการแสดงพฤตกรรมหรอชวยใหการแสดงพฤตกรรมนนเปนไปไดงายขน หรอขดขวางพฤตกรรมนน (Green and Kreuter, 1991) แตอยางไรกดประชาชนมความเทาเทยมกนในสทธทจะเขาถงแหลงทรพยากรในการสงเสรมสขภาพของ แตละชมชน ไมวาจะเปนสวนหยอม หรอสถานทพกผอนหยอนใจ หรอโครงการตางๆท ชมชนจดขน กมงสงเสรมสนบสนนให ประชาชนม สวนรวมใหมากทสด โดยไมไดจ ากดสทธ จงท าใหกลมตวอยางไดรบปจจยเออเหลานเทา ๆ กนและสามารถเขาถงปจจยเออเหลานไดงาย ท าใหปจจยเออไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ซงสอดคลองกบการศกษาของวารนทร (2547) ทศกษาเรองปจจยทมความ สมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชนในเขตองคการบรหารสวนต าบลวงดง อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร พบวา การสนบสนนสงอ านวยความสะดวกในการสงเสรมสขภาพจาก อบต. ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชน ดานการสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน มความ สมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ซงสอดคลองกบการศกษาของ (สภามตร, 2549) ทศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของบคลากรในโรงงานอตสาหกรรม ในเขตจงหวดสมทรปราการ พบวา การมนโยบาย การสนบสนนและการมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในโรงงาน มความสมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากรในโรงงานอตสาหกรรม

และสอดคลองกบการศกษาของ (จรย,2549) ทศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายในชมรมผสงอาย โรงพยาบาลชลประทาน อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร พบวา การมแหลงพบปะสงสรรคประจ าหมบานหรอชมชน การมสนามกฬาหรอสวนสาธารณะส าหรบการพกผอนหยอนใจ รวมถงการเขารวมกจกรรมชมรมผสงอายมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอาย

www.ssru.ac.th

105

ความสมพนธระหวางพฤตกรรมการดแลสขภาพกบปจจยเสรม พบวา ดานการไดรบขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ มความ สมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ซงสอดคลองกบการศกษาของ (ขนษฐา, 2545) ทศกษาเรองปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของพลทหารในกองพนทหารขนสงซอมบ ารงเครองบนทหารบก จงหวดลพบร พบวาการไดรบขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ มความสมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของพลทหาร และสอดคลองกบการศกษาของ (กองมณ,2552) ทศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของบคลากรส านกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข พบวา การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ มความสมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากร ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ดานการไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ มความสมพนธกนกบพฤตกรรมการดแลสขภาพ ซงสอดคลองกบการศกษาของ (สภามตร, 2549) ทศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของบคลากรในโรงงานอตสาหกรรมในเขตจงหวดสมทรปราการ พบวา การไดรบค าแนะน าสนบสนนจากบคคลตางๆ มความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพดานการออกก าลงกาย และการจดการกบความเครยด และสอดคลองกบการศกษาของ (วารนทร, 2547) ทศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชน ในเขตองคการบรหารสวนต าบลวงดง อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร พบวา การไดรบค าแนะน าการสงเสรมสขภาพจากสมาชกสภา อบต.มความความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชน ตวแปรทมอ านาจในการท านายพฤตกรรมการดแลสขภาพพบวา ตวแปรทสามารถรวมท านายการปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพของกลมตวอยางมตวแปร 4 ตวแปร ไดแก การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ อาย เจตคตตอการดแลสขภาพ และการสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน ซงสอดคลองกบการศกษาของ (กองมณ, 2552) ทศกษาเรองปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของบคลากรส านกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข พบวา การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ ไดรอยละ 31 และทศนคตเกยวกบการสงเสรมสขภาพ สามารถรวมท านายพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ไดรอยละ 25 อกทงสอดคลองกบการศกษาของ (จราภรณ และพนดา, 2550) ทศกษาเรองปจจยทมอทธพลตอ

www.ssru.ac.th

106

พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของอาจารยและบคลากรในมหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต พบวาการมและการเขาถงสถานทหรอโครงการทเออตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพสามารถรวมท านายพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ไดรอยละ 49.6 และ สอดคลองกบการศกษาของอตญาณ และคณะ (2547) ทศกษาเรองปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพและพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของประชาชนภายใตหลกประกนสขภาพถวนหนา พบวา อาย คานยมเกยวกบสขภาพและการเจบปวย การรบรความสามารถแหงตนในการดแลสขภาพ การรบรแรงสนบสนนทางสงคม สามารถอธบายพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพไดรอยละ 32.9 5.3 ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะจากการท าวจยในครงน 1. ใหความรและสรางความเขาใจทถกตองแกประชาชนในเรองการรบประทานอาหาร เนองจากประชาชนยงขาดความร ความเขาใจ รวมถงมพฤตกรรมการรบประทานอาหารไมถกตองและเหมาะสม เชน การรบประทานอาหารทมรสเคม การรบประทานอาหารทท าจากกะทหรอทอดน ามนเปนประจ า และการดมน าอดลม ชา กาแฟ เปนประจ า เปนตน 2. สงเสรมใหประชาชนตรวจสขภาพประจ าปเปนประจ าทกป เพอเปนการปองกนการเกดโรค และเปนการคดกรองอาการเจบปวยในระยะเรมตน หากพบความผดปกตกสามารถรกษาไดทนทวงท และยงเสยคาใชจายในการรกษาพยาบาลนอยกวาเมอมอาการเจบปวยมาก 3. จากผลการศกษาวจย พบวาบคคลในครอบครว หรอญาตพนองมอทธพลตอการดแลสขภาพ ดงนนการใหสขศกษาแกประชาชนในพนททนกศกษาฝกปฏบตงานนน ควรใหญาตพนอง รวมฟงค าแนะน า หรอปฏบตทาบรหารดวย เพอกลบไปทบานจะไดปฏบตตวไดถกตองและเกดประโยชนสงสดกบบคคลในครอบครวเนองจากเปนบคคลทใกลชดกน ขอเสนอแนะในการท าวจยครงตอไป 1. ควรมการวจยเชงคณภาพ เพอใหไดขอมลเชงลกทสามารถอธบายพฤตกรรมการ ดแลสขภาพของประชาชนไดชดเจนมากขน 2. ควรมการน าขอมลทไดจากการศกษาวจยในครงน ท าการศกษาวจยในเชงทดลองเพอหารปแบบในการ ดแลสขภาพทเหมาะสมกบ ประชาชน ซงอาจแยกศกษาเปนรายพฤตกรรม เชน รปแบบการสงเสรมสขภาพดานการ ท ากจกรรมและ ออกก าลงกาย รปแบบการดแลสขภาพดานดานโภชนาการ หรอรปแบบการดแลผสงอายทปวยดวยโรคเบาหวาน

www.ssru.ac.th

บรรณานกรม กฤตกา จนทรหอม. 2545. พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของนายทหารประทวนใน กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยมหดล. กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 2545. โภชนบญญต 9 ประการ. โรงพมพ กองโภชนาการ, นนทบร. กองมณ สรวงษสน. 2551. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของบคลากร

ส านกงานปลดกระทรวง กระทรวงสาธารณสข. วทยานพนธ ปรญญาโท, มหาวทยาลย เกษตรศาสตร.

กองสขศกษา กระทรวงสาธารณสข. 2542. แนวคดทฤษฎและการน าไปใชในการด าเนนงาน สขศกษาและพฒนาพฤตกรรมสขภาพ. โรงพมพกองสขศกษา, นนทบร. ขนษฐา ทองบญ. 2545. ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของพลทหารในกองพน ทหารขนสงซอมบ ารงเครองบนทหารบก จงหวดลพบร . วทยานพนธปรญญาโท,

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. จราภรณ กรรมบตร และ พนดา ศรอ าพนธกล. 2550. ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสงเสรม

สขภาพของอาจารยและบคลากรในมหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต. คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร , กรงเทพฯ. จรย เลาหพงษ. 2549. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของผสงอายใน ชมรมผสงอาย โรงพยาบาลชลประทาน อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร. วทยานพนธ ปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. เฉลมพล ตนสกล. 2541 . พฤตกรรมศาสตรสาธารณสข. พมพครงท 2. หางหนสวนสามญนต

บคคล สหประชาพาณชย, กรงเทพฯ. ชลาทพย หลงวน. 2549. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของบคลากร โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. ชลลดา ไชยกลวฒนา. 2542. ปจจยทมความสมพนธกบวถชวตทสงเสรมสขภาพของสตร วยผใหญตอนตน เขตอ าเภอเมองจงหวดสรนทร . วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยมหดล.

www.ssru.ac.th

108

ดวงพร สตสนทร. 2546. ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพในดานการบรโภค อาหารของบคลากรทางการพยาบาล โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา. วทยานพนธ ปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ธนวรรธน อมสมบรณ. 2546. พฤตกรรมสขภาพและการพฒนาพฤตกรรมสขภาพ. เอกสารการ สอนชดวชาสขศกษาและการประชาสมพนธงานสาธารณสข. หนวยท 1-8. มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช. พมพครงท 2. บรษทประชมชางจ ากด, กรงเทพฯ.

นรมล อนทฤทธ. 2547. พฤตกรรมสงเสรมสขภาพตนเองของผสงอาย ในชมรมผสงอาย โรงพยาบาลเจาพระยาอภยภเบศร จงหวดปราจนบร. วทยานพนธปรญญาโท จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ประเวศ วะส. 2541. บนเสนทางใหมการสงเสรมสขภาพอภวฒนชวตและสงคม. พมพครงท 2.

ส านกพมพหมอชาวบาน, กรงเทพฯ. ประสทธ กลาหาญ. 2541. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของอาสาสมคร

สาธารณสขประจ าหมบาน จงหวดสพรรณบร. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลย มหดล.

ไพโรจน พรหมพนใจ. 2540. ปจจยทมอทธพลตอพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของคนงาน โรงงานอตสาหกรรม จงหวดนครราชสมา . วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยมหดล. ภญญา หนภกด และจตรลดา ศรสารคาม. 2545. พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของนกศกษา พยาบาลวทยาลยพยาบาลในเขตกรงเทพมหานคร และนนทบร สงกดกระทรวง สาธารณสข. วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน กรงเทพ สถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข. มนสนนท พรเจรญโรจน. 2543. พฤตกรรมการสงเสรมสขภาพเกยวกบวยหมดประจ าเดอนของ

ครสขศกษาในโรงเรยนระดบมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษาในกรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ราชบณฑตยสถาน. 2546. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2542. บรษทนาน มบคสพบลเคชน จ ากด, กรงเทพฯ.

รณภพ เออพนธเศรษฐ และกตต ศศวมลลกษณ. 2545. พฤตกรรมสงเสรมสขภาพ และปองกน การเจบปวยของประชาชน ในโครงการหลกประกนสขภาพถวนหนา ในเขตเทศบาลนคร เชยงใหม. วารสารการสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม 25 (กรกฎาคม - กนยายน ) : 98.

www.ssru.ac.th

109

วารนทร ปยทอง. 2547. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของประชาชน ในเขตองคการบรหารสวนต าบลวงดง อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วภากร ศลสวาง และคณะ. 2545. รายงานการวจยเรองความสมพนธระหวางปจจยคดสรรกบ พฤตกรรมสงเสรมสขภาพของนกศกษาพยาบาล สงกดกระทรวงกลาโหม. วทยาลยพยาบาลกองทพเรอ กองการศกษา กรมการแพทยทหารเรอ, กรงเทพฯ.

ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต (สช.). 2552. พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550. บรษท วก จ ากด, กรงเทพฯ. สภามตร นามวชา. 2549. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพตนเองของ

บคลากรในโรงงานอตสาหกรรม ในเขตจงหวดสมทรปราการ. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

อตญาณ ศรเกษตรน, เพญศร ทองเพชร, สมหาย คชนาม, อจรยา วชราววฒน, งามนตย รตนานกล, จรสพงษ สขกร และ สมศกด ชอบตรง. 2547. ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการสรางเสรมสขภาพและพฤตกรรมการใชบรการสขภาพของประชาชนภายใตหลกประกนสขภาพถวนหนา. สถาบนวจยระบบสาธารณสข, นนทบร.

อดมศกด แสงวณช. 2546. ปจจยเชงสาเหตทมผลตอพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากร โรงพยาบาลประจวบครขนธ. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. อษณย เพชรรชตะชาต. 2549. การเสรมสรางสขภาพครอบครวไทย. บรษท ลบราเดอรการพมพ, สงขลา. อรไท แดงชาต. 2548. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของ บคลากรใน โรงพยาบาลต ารวจ. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. เอมอร โพธประสทธ. 2548. ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของบคลากร โรงพยาบาลบางแพ. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. Allender , J.A. and B.W. Spradley. 1999. Community Health Nursing Concepts and Practice. Lippincott, Philadelphia. Green, L.W. 1980. Health Education Planning : A Diagnostic Approach. Mayfield

Publishing, California.

www.ssru.ac.th

110

Green, L.W. and M.W. Kreuter. 1991. Health Promotion Planning : An Educational and Environmental Approach. Second Edition. Mayfield Publishing Company, Toronto.

Harris, D.M. and S. Guten. 1979. Health protective behavior: an exploratory study. Journal of Health and Social Behavior. 1(3): 10-20. Heuisug, J., L. Sunhee, O.A. Myong and H.J. Sang. 2003. Structural Relationship of

Factor Affecting Health Promotion Behaviors of Korean urban Residents. Health Promotion International. 18 (3): 229-237.

Hitchcock J.E., P.E. Schubert and S.A . Thomas. 1998. Community Health Nursing Caring in Action. Delmar Publishers, Washington. Kim, H. S., C. Y. Lee and T.W. Lee. 2004. Effects of a National Health Promotion

Project on Knowledge, Perception, and Competency of Health Care Workers in Korea. Journal of Community Health Nursing. 21 (1): 29 – 38.

Orem, D. 1985. Nursing: Concepts of Practice. 3rd ed. Mc Graw Hill Book Company, New York. Palank. C.L. 1991. Determinants of Health-Promotive Behavior. Nursing Clinics of

North America. 26(4): 815-832. Pender, N.J. 1982. Health Promotion in Nursing Practice. Appleton Century-Crofts.

Norwalk. _______. 1987. Health Promotion Nursing Practice. Appleton Century-Crofts. Norwalk. _______. 1996. Health Promotion in Nursing Practice. 3rd ed. Appleton and Lange Connecticut. Walker, S.N., M.J. Kerr, N.J. Pender and K.R. Sechrist. 1990. A Spanish Language Version of the Health-Promoting Lifestyle Profile. Nursing Research. 39(5): 268-273. Yamane, T. 1973. Statistic: Introductory Analysis. Harper International Edition, Tokyo, Japan.

www.ssru.ac.th

ภาคผนวก ก

www.ssru.ac.th

112

รายนามผเชยวชาญ 1. อาจารยพมพสน นาวานรกษ สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลย ราชภฏสวนสนนทา 2. อาจารย ดร.ยทธนา สดเจรญ สาขาวชาวทยาศาสตรสขภาพ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลย ราชภฏสวนสนนทา 3. อาจารย นเวศ จระวชตชย สาขาวชาวทยาการคอมพวเตอร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลย ราชภฏสวนสนนทา

www.ssru.ac.th

ภาคผนวก ข

www.ssru.ac.th

114

พฤตกรรมการดแลสขภาพของประชาชนในพนทฝกปฏบตงานของนกศกษา สาขาวชาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

ค าชแจงในการตอบแบบสอบถาม

1. แบบสอบถามนแบงออกเปน 5 สวน คอ สวนท 1 ขอมลทวไป (ปจจยชวทางสงคม) สวนท 2 ขอมลปจจยน าเกยวกบการดแลสขภาพ ตอนท 1 ความรเกยวกบการดแลสขภาพ ตอนท 2 เจตคตตอการดแลสขภาพ

ตอนท 3 การรบรประโยชนของการดแลสขภาพ สวนท 3 แบบสอบถามเกยวกบปจจยเออในการดแลสขภาพ ตอนท 1 การมทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน

ตอนท 2 การสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน สวนท 4 แบบสอบถามเกยวกบปจจยเสรมในการดแลสขภาพ ตอนท 1 การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตางๆ

ตอนท 2 การไดรบค าแนะน า การสนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพ สวนท 5 แบบสอบถามเกยวกบพฤตกรรมการดแลสขภาพของตนเอง

2. โปรดตอบแบบสอบถามใหครบทกขอ ตามความเปนจรง เพอความสมบรณและสามารถน าไปใชในการวเคราะหขอมลได 3. ผวจยขอขอบคณมา ณ โอกาสนทกรณาใหขอมล

ผวจย

www.ssru.ac.th

115

สวนท 1 ขอมลทวไป (ปจจยชวทางสงคม) ค าชแจง โปรดใสเครองหมาย ลงในชอง หรอเตมขอความลงในชองวางทตรงกบความเปน จรงมากทสด 1. เพศ 1. ชาย 2. หญง 2. อาย 1. ต ากวา 20 ป 2. 20 - 30 ป 3. 30 - 40 ป

4. 40 - 50 ป 5. 50 - 60 ป 6. 60 ป ขนไป

3. อาชพ 1. ไมไดประกอบอาชพ/แมบาน 2. เกษตรกร 3. รบจางทวไป 4. ท างานบรษทเอกชน/โรงงาน

5. คาขาย/ประกอบอาชพสวนตว 6. ขาราชการ/รฐวสาหกจ 7. ขาราชการบ านาญ 8. นกเรยน/นกศกษา

4. รายไดตอเดอน 1. ต ากวา 10,000 บาท 2. 10,000 – 20,000 บาท 3. 20,001 – 30,000 บาท 4. มากกวา 30,000 บาท

5. การศกษาสงสด 1. ไมไดเรยน 2. ประถมศกษา 3. มธยมศกษา/ปวช 4. อนปรญญา/ปวส. 5. ปรญญาตร 6. ปรญญาโทหรอสง

กวา 6. ปจจบนทานมน าหนกตว...........ก.ก. และมสวนสง............ซ.ม. คา BMI. เทากบ …………… เกณฑ BMI. 1. นอย 2. เหมาะสม 3. เกน 4. โรคอวน

7. การตรวจรางกายประจ าป 1. ตรวจประจ าทกป 2. ตรวจเปนบางครง 3. ไมเคยตรวจเลย

www.ssru.ac.th

116

สวนท 2 ปจจยน าในการดแลสขภาพ ไดแก ความร เจตคต และการรบรประโยชนในการ ดแลสขภาพ

ตอนท 1 แบบสอบถามความรเกยวกบการดแลสขภาพ โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทายขอความทตรงกบความร ความเขาใจของทานเพยง ค าตอบเดยวในแตละขอ ขอ ขอค าถาม ใช ไมใช

1 การบรโภคผก ผลไมทมสสนแตกตางกน ชวยลดความเสยงในการเกดโรค เชน โรคหวใจ โรคมะเรง เสนเลอดในสมองอดตน

2 การรบประทานอาหารทมกากใยมาก เชน ขาวซอมมอ ผก ผลไม ชวยปองกนการเกดมะเรงล าไสใหญได

3 การรบประทานเกลอมากกวา 1 ชอนชาตอวน ท าใหเสยงตอการเกดโรค ความดนโลหตสง

4 การดมนมเปนประจ าทกวนชวยเสรมสรางความแขงแรงของกระดก 5 การออกก าลงกายอยางสม าเสมอสามารถปองกนการเกดโรคหวใจได 6 ผทมโรคประจ าตว หามออกก าลงกาย เพราะอาจท าใหอาการของโรครนแรง

มากขน

7 เมอมเรองไมสบายใจควรเกบความทกขใจของตนไวไมควรระบายใหคนอนทราบ 8 ความเครยดเปนสาเหตหนงทท าใหเกดโรคความดนโลหตสง 9 การตรวจสขภาพประจ าปท าใหทราบภาวะสขภาพของตนเองและสามารถ

ตดตามปญหาสขภาพไดอยางใกลชด

10 การดมสรา และการสบบหรเปนสาเหตหนงของการเจบปวยและการตาย 11 ควนบหรเปนอนตรายเฉพาะตวผสบ ไมมผลตอบคคลขางเคยง 12 ผทอยในบานทมผสบบหร มโอกาสปวยเปนโรคทางเดนหายใจไดมากกวาคนท

อยในบานทไมมผสบบหร

13 ผทขบขรถขณะเมาสรา ระบบประสาทจะท างานไมปกต มกเกดอบตเหตไดงาย 14 สมนไพรไทยหากใชรกษาอยางถกวธจะชวยใหหายปวยได 15 การนวดแผนไทยชวยบรรเทาอาการปวดเมอยกลามเนอได

www.ssru.ac.th

117

ตอนท 2 แบบสอบถามเจตคต และการรบรประโยชนในการดแลสขภาพ

โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทายขอความทตรงกบความคดเหนของทานเพยงค าตอบเดยว ในแตละขอ โดยแตละชองมความหมาย ดงน เหนดวยอยางยง หมายถง ทานมความคดเหนตรงกบขอความนนมากทสด เหนดวย หมายถง ทานมความคดเหนตรงกบขอความนน ไมแนใจ หมายถง ทานไมแนใจกบความคดเหนกบขอความนน ไมเหนดวย หมายถง ทานมความคดเหนไมตรงกบขอความนน ไมเหนดวยอยางยง หมายถง ทานมความคดเหนไมตรงกบขอความนนมากทสด

ขอ ขอค าถาม เหนดวยอยางยง

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหน ดวย

ไมเหนดวย อยางยง

1

เจตคตเกยวกบการดแลสขภาพ การรบประทานอาหารแตละมอควรค านงถงความอรอยมากกวาคณคาอาหาร

2 ควรรบประทานอาหารเสรมและวตามนเพอบ ารงรางกายเปนประจ า

3 อาหารมอเชาเปนมอทมความส าคญมากทสด

4 การใชน ามนพชปรงอาหาร ท าใหอาหารเสยรสชาด

5 การออกก าลงกายท าใหสามารถลดไขมนสวนเกนในรางกายได

6 การออกก าลงกายเพอสขภาพควรเลอกกจกรรมทเหมาะสมกบสภาพรางกายและอาย

7 การสวดมนตหรอการนงสมาธจะชวยใหทานจตใจสงบและคลายความเครยดได

8 การตรวจสขภาพประจ าปท าใหทราบภาวะสขภาพตนเอง

9 ผทมสขภาพรางกายทแขงแรง ไมจ าเปนตองตรวจสขภาพประจ าป

10 การสบบหรท าใหคลายความเครยดได

www.ssru.ac.th

118

ตอนท 3 แบบสอบถามการรบรประโยชนในการดแลสขภาพ

ขอ ขอค าถาม เหนดวย อยางยง

เหนดวย ไมแนใจ ไมเหน ดวย

ไมเหน ดวยอยางยง

1

การรบรประโยชนของการดแลสขภาพ การหลกเลยงรบประทานอาหารทมไขมนสง ชวยลดภาวะเสยงของการเกดโรคอวน และไขมนในเสนเลอดสง

2 การรบประทานปลาเลกปลานอย ถวเหลอง น าเตาหชวยท าใหกระดกและฟนแขงแรง

3 การหลกเลยงการรบประทานอาหารประเภทปงหรอยาง เปน การปอง กน กา รได รบ ส า ร กอ ม ะ เ ร งได

4 การออกก าลงกายท าใหสขภาพแขงแรงและปองกนโรค

5 การออกก าลงกายเปนประจ าสามารถชะลอความเสอมของรางกายได

6 ความเครยดสงผลเสยตอสขภาพกายและสขภาพจต

7 การนอนหลบพกผอนอยางเตมท ท าใหรางกายสดชน จตใจเบกบาน

8 การตรวจสขภาพประจ าปท าใหทราบความผดปกตทเกดขนกบรางกายในระยะเรมแรก

9 การไมสบบหรสามารถลดความเสยงตอการเกดมะเรงปอดได

10 การไมดมเครองดมทมแอลกอฮอลในขณะขบขยานพาหนะจะชวยลดอบตเหตได

www.ssru.ac.th

119

สวนท 3 ปจจยเออในการดแลสขภาพ ตอนท 1 การมทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทายขอความทตรงกบความเปนจรงเพยงค าตอบเดยว

ในแตละขอโดยในแตละขอมความหมาย ดงน มากทสด หมายถง หนวยงานมปจจยเออเพยงพอมากทสด มาก หมายถง หนวยงานมปจจยเออมากเพยงพอ ปานกลาง หมายถง หนวยงานมปจจยเออปานกลาง นอย หมายถง หนวยงานมปจจยเออนอย ไมมเลย หมายถง หนวยงานไมมปจจยเออเลย

ขอ ขอค าถาม มากทสด มาก ปานกลาง นอย ไมมเลย การมทรพยากรในการสงเสรมสขภาพในชมชน

1 ตลาดหรอรานจ าหนายอาหารทหลากลายและมประโยชน ตอสขภาพ

2 น าดมทสะอาด 3 สถานทออกก าลงกาย 4 สวนหยอม หรอมมพกผอนหยอนใจ

ตอนท 2 การสนบสนน หรอมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพในชมชน

ขอ ขอค าถาม มากทสด มาก ปานกลาง นอย ไมมเลย

การมกจกรรมในการสงเสรมสขภาพประชาชนในชมชน 1 โครงการหรอการจดกจกรรมสงเสรมสขภาพ

ดานการออกก าลงกาย

2 โครงการหรอการจดกจกรรมสงเสรมคณธรรม จรยธรรม 3 โครงการหรอการจดกจกรรมนนทนาการเพอผอนคลาย

ความเครยด

4 โครงการหรอการกจกรรมในการปองกนโรค เชน การก าจดสตวทเปนตวน าโรค ไดแก ยง แมลงสาบและหน

5 นโยบาย/โครงการ / กจกรรม หลกเลยงสงเสพตดและ ของมนเมา

www.ssru.ac.th

120

สวนท 4 ปจจยเสรมในการดแลสขภาพ ตอนท 1 การไดรบขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพจากสอตาง ๆ ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทายขอความทตรงกบความเปนจรงททานไดรบทานเพยงค าตอบเดยว

ในแตละขอ โดยแตละชองมความหมาย ดงน ไดรบประจ า หมายถง ไดรบขอมลขาวสาร/ค าแนะน า ตงแต 8 ครงขนไป/สปดาห ไดรบบอยๆ หมายถง ไดรบขอมลขาวสาร/ค าแนะน า ประมาณ 5 -7 ครง/สปดาห ไดรบปานกลาง หมายถง ไดรบขอมลขาวสาร/ค าแนะน า ประมาณ 3 – 4 ครง/สปดาห ไดรบนานๆครง หมายถง ไดรบขอมลขาวสาร/ ค าแนะน า ประมาณ 1 – 2 ครง/สปดาห ไมไดรบเลย หมายถง ไมเคยไดรบขอมลขาวสาร/ค าแนะน าเลยในหนงสปดาห

ขอ ขอค าถาม ไดรบ ประจ า

ไดรบบอยๆ

ไดรบ ปานกลาง

ไดรบนานๆครง

ไมไดรบเลย

ทานไดรบขาวสารเกยวกบการดแลสขภาพ จากสอตางๆ ตอไปน มากนอยเพยงใด

1 วทยกระจายเสยง

2 โทรทศน

3 หนงสอพมพ

4 แผนพบ โปสเตอร ปายประกาศ

5 อนเตอรเนต

ตอนท 2 การไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตางๆ

ขอ ขอค าถาม ไดรบ ประจ า

ไดรบบอยๆ

ไดรบ ปานกลาง

ไดรบนานๆครง

ไมไดรบเลย

ทานไดรบค าแนะน า สนบสนนใหปฏบตพฤตกรรมการดแลสขภาพจากบคคลตอไปนมากนอยเพยงใด

1 บคคลในครอบครว หรอญาตพนอง

2 เพอนรวมงาน

3 เพอนบาน

4 บคลากรทางการแพทยและสาธารณสข

www.ssru.ac.th

121

สวนท 5 พฤตกรรมการดแลสขภาพของตนเอง ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทายขอความทตรงกบการปฏบตจรงของทานมากทสดเพยงค าตอบ

เดยว ในแตละขอ โดยแตละชองมความหมาย ดงน ปฏบตสม าเสมอ หมายถง ทานไดปฏบตเปนประจ าตงแต 8 ครงขนไป/สปดาห ปฏบตบอยๆ หมายถง ทานไดปฏบตเปนประจ า ประมาณ 5 -7 ครง/สปดาห ปฏบตปานกลาง หมายถง ทานไดปฏบตบอยครง ประมาณ 3 – 4 ครง/สปดาห ปฏบตนานๆครง หมายถง ทานไดปฏบตนานๆครง ประมาณ 1 – 2 ครง/สปดาห ไมปฏบตเลย หมายถง ทานไมไดปฏบตเลยในหนงสปดาห

ขอ ขอค าถาม ปฏบต

สม าเสมอ ปฏบตบอยครง

ปฏบต ปานกลาง

ปฏบตนานๆครง

ไมปฏบตเลย

ดานความรบผดชอบตอสขภาพตนเอง

1 การสงเกตอาการเปลยนแปลงของรางกายตนเอง เชน เบออาหาร อวนขน ผอมลง ทองผกหรอทองเสย

2 ศกษาความร ขอมล ขาวสารดานสขภาพกบผรกอนน าไปใชหรอปฏบต

3 เมอมอาการปวดเมอยรางกายเลอกทจะนวดแผนไทยแทนการกนยาแกปวด

4 การตรวจดสวนฉลากแสดงสวนประกอบ วนผลต วนหมดอายของเครองอปโภคบรโภคกอนใช

5 การจดสภาพแวดลอมรอบตวใหปลอดภยจากการเกดอบตเหต

ดานโภชนาการ 6 รบประทานเนอปลาหรอเนอสตวไมตดมน

7 รบประทานอาหารทอดหรอท าจากกะท

8 รบประทานผกและผลไม

9 ดมน าอดลม ชา กาแฟ

10 ดมเครองดมทมแอลกอฮอล

www.ssru.ac.th

122

ขอ ขอค าถาม ปฏบต

สม าเสมอ ปฏบตบอยครง

ปฏบต ปานกลาง

ปฏบตนานๆครง

ไมปฏบตเลย

ดานการท ากจกรรมและการออกก าลงกาย

11 ออกก าลงกายนานตดตอกนอยางนอย 20 นาท

12 การท ากจกรรมในลกษณะเปนการออกก าลงกาย โดยท าตอเนองกนอยางนอย 20 นาท เชน ท างานบาน จดสวน

13 การลก เดน ยน บรหารกลามเนอรางกายเมอรสกเมอยลาจากการท างาน

14 การอานหนงสอ ดโทรทศนเกยวกบการออกก าลงกายเพอสรางเสรมสขภาพ

15 การพดคยปรกษากบเพอนบานเกยวกบการออกก าลงกายเพอสรางเสรมสขภาพ

www.ssru.ac.th

ประวตผวจย ชอ : วรรณวมล เมฆวมล ประวตการศกษา ปรญญาตร สาธารณสขศาสตรบณฑต (สบ.) มหาวทยาลยขอนแกน ปรญญาโท วทยาศาสตรมหาบณฑต วทม. (สขศกษา) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ต าแหนงและสถานทท างาน อาจารย สาขาการแพทยแผนไทยประยกต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

www.ssru.ac.th