รายงานการวจย

การคดเลอกพนธบวสายเขตรอนและบวสายเขตหนาวเพอการตดดอกในเชงพาณชย

Selection of Tropical and Hardy Waterlily (Nymphaea sp.) for Cut Flowers in

Commercial

คณะผวจย

ดร.รตนากร กฤษณชาญด ดร.รตตกาล เสนนอย

สาขาวชาเทคโนโลยการผลตพช คณะเกษตรศาสตรและทรพยากรธรรมชาต โดยไดรบเงนอดหนนการวจยจากมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก

งบประมาณผลประโยชน ป พ.ศ. 2558

เดอนกนยายน พ.ศ. 2559

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอขอบพระคณ ผศ.ดร. ณ นพชย ชาญศลป ผอานวยการสถาบนบวราชมงคล

ตะวนออก มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตบางพระ จ.ชลบร ทใหความ

อนเคราะหพนธบวผน พนธบวฝรงและพนทในการทาวจยเรอง “การคดเลอกพนธบวสายเขตรอน

และบวสายเขตหนาวเพอการตดดอกในเชงพาณชย” รวมทงเจาหนาทและพนกงานคนงานเกษตร

สถาบนบวราชมงคลตะวนนออก ทชวยเหลอดาเนนการปลกและดแลรกษา นอกจากนขอขอบคณ

สานกวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตบางพระ ทสนบสนนงบประมาณ

เงนรายได ประจาป 2558 ในการวจยครงน

คณะผวจย

กนยายน 2559

บทคดยอ

การเปรยบเทยบลกษณะบางประการของบวฝรง (จานวน 7 พนธ) และบวสายเขตรอน

(จานวน 6 พนธ) มแผนการทดลองแบบ RCBD จานวน 3 ซ า คอ ฤดรอน (เมษายน - มถนายน

2558) ฤดฝน (กรกฎาคม- กนยายน 2558) และฤดหนาว (ตลาคม - ธนวาคม 2558) ปลกท

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตบางพระ ศกษาลกษณะคณภาพไดแก สกลบ

ดอก ความซอนของกลบดอก ขนบนกานดอก,ทรงดอกบานการ, การออกดอก , ผสมตวเองตด , และ

viviparous สวนลกษณะปรมาณ คอ ความยาวกานดอก, เสนผานศนยกลางดอก และจานวนดอกตอ

ตน ผลการวเคราะหความแปรปรวนทางสถต พบวา ลกษณะปรมาณทง 3 ลกษณะของพนธบวฝรง

และบวสายเขตรอน มความแตกตาง ( p<0.05) ซงพนธการคา คอพนธวนวสาข มความยาวกานดอก

สงสดคอ 3.94 ซม. พนธลกผสมใหม เบอร 2 มขนาดเสนผานศนยกลางดอกสงสดคอ 8.17 ซม. และ

พนธพงบวต (พนธการคา) มจานวนดอกตอตนสงทสดคอ 6 ดอก นอกจากน พนธลกผสมใหม

เบอร 1และ เบอร 3 มแนวโนมทจะใหลกษณะความยาวกานดอกและจานวนดอกตอตนไดด

เชนเดยวกบพนธการคา กรณของพนธฉลองขวญใหคาทกลกษณะสงทสดแตไมสามารถขยายพนธ

แบบ viviparous ได พนธลนซ วด, พนธมะเหมยว, พนธไมอาม โรส และพนธลกผสมใหมเบอร 1

พบการขยายพนธแบบ viviparous และผสมตวเองได สวนอทธพลของปจจยสภาพแวดลอมทเกด

จากการปลกทง 3 ฤดกาล พบนยสาคญในลกษณะความยาวกานดอกและจานวนดอกตอตนเทานน

The phenotypic evaluation was performed by hardy waterlilies and tropical waterlilies.

The experimental design was a RCB with 3 replications in warmest season (April-June, 2015),

rainy season (July-September, 2015) and cold season (October-December, 2015) at Rajamangala

University of Technology Tawan-Ok, Bangphra Campus. Eight qualitative and three quantitative

characters were determined viz. petal color, number of petals, stem hairs, flower shape, stem

length, flower size, number of flowers per plant self- compatibility, viviparous. In the study,

results showed significant differences among quantitative characters both hardy waterlilies and

tropical waterlilies. The Wanvisa had the longest flower stem and Pink beauty gave the highest

number of flowers per plant. The New Hybrid no. 2 had the largest flower size. Moreover, New

Hybrid no.1 and no.3 gave a long flower stem and a great flower number per plant indicating a

better cultivar as the commercial ones. The King of Siam (Chalongkwan) showed the highest of

all traits, except viviparous character. Linsay wood, Chompumamueaw, Miami rose and new

hybrid no.1 were found viviparous character and self-compatibility. Effect of environment (3

seasons) was significant in stem length and number of flowers per plant.

สารบญ

หนา

สารบญ (1)

สารบญตาราง (2)

สารบญภาพ (3)

บทนา 1

ตรวจเอกสาร 2

อปกรณและวธการทดลอง 16

ผลและวจารณผลการทดลอง 20

สรปผลการทดลอง 25

เอกสารอางอง 26

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 แสดงลกษณะทางคณภาพของบวฝรง สกลยอย Nymphaea จานวน 7 พนธ 21

2 การเปรยบเทยบคาเฉลยของลกษณะปรมาณจานวน 3 ลกษณะ ของบวฝรงใน 22

สามฤดกาล

3 แสดงลกษณะทางคณภาพของบวสายเขตรอนสกลยอย Brachyceras 24

4 การเปรยบเทยบคาเฉลยของลกษณะความยาวกานดอก (ซม.), 24

เสนผานศนยกลางดอก (ซม.) และจานวนดอกตอตนของบวสายเขตรอน

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 รปรางของดอกตมแบบตางๆ 5

2 ความซอนกลบดอก 6

3 สของดอกหนาใบและหลงใบของใบแก 7

4 รปรางของใบแกแบบตางๆ 7

5 ขอบใบของใบแก 8

6 ลกษณะของปลายใบแบบตางๆ 8

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของการวจย

บวสายหรอ อบลชาต ( Nymphaea sp.) เปนพรรณไมนาทเกาแกและมดอกสวยงาม ไดรบ

การยกยองใหเปนราชนแหงพนธไมนา จดเปนพชนาทมมลคามากทสด มศกยภาพในการผลตเปน

ไมตดดอกเพอการคา เนองจากมสสนและรปทรงหลากหลาย สามารถนามาจดสวนหรอมมพกผอน

ซงไดรบความนยมทงภายในและตางประเทศ จดเปนสนคาสงออกทมอนาคตด ตลาดตางประเทศม

ความตองการสง ในป 2553 พชสกล Nymphaea มการสงออกมากใน 5 อนดบแรกของพรรณไมนา

มการสงออกจานวน 39 ,760 ตน คดเปนมลคา 1 ,144,090 บาท (ภรพนธ , 2555) ปจจบนมพนธ

ลกผสมบวสายทอยในกลมบวสายเขตรอนทไดรบความนยมนามาใชในงานดอกไมสด สาหรบปก

แจกน จดชอดอกไม หรอจดเปนกระเชาของขวญคอ พนธบวฉลองขวญ ซงดอกมขนาดใหญ กลบ

ซอนและมสมวงสด สามารถปกในแจกนไดนาน 3 วน แตมขอจากดคอ บวฉลองขวญสามารถ

ขยายพนธดวยตนออนหรอหวเทานน เมอแยกจากตนแมแลวตองใชเวลาประมาณ 2 ป จงจะไดตนท

นาไปขายได ทาใหมตนพนธทไมเพยงพอตอความตองการของตลาด ดงนน หากเราสามารถ

คดเลอกบวสายเขตรอน ซงมลกษณะด เชน ผสมตดงาย มดอกดก และสามารถขยายพนธดวยเมลด

ได มาทาการปรบปรงพนธใหมสสนสวยงามตามความตองการของตลาด กจะเปนอกทางเลอกหนง

ในการเพมศกยภาพในการผลตไมตดดอกและสามารถสงเสรมใหเกษตรกรและผสนใจปลกเพอ

เปนการคาไดในอนาคต

วตถประสงคของโครงการวจย

เพอคดเลอกพนธบวสายเขตรอนและบวสายเขตหนาวทสามารถนามาพฒนาเปนไมตดดอก

ขอบเขตของโครงการวจย .

ศกษาและคดเลอกพนธบวสายเขตรอนและเขตหนาวทมลกษณะทางพชสวน

(Horticultural characteristic) เหมาะสมเพอการตดดอก ซงเกบรวบรวมไว ณ สถานวจยบวและ

ถายทอดเทคโนโลย มหาวทยาลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตบางพระ จ.ชลบร

ทฤษฎ สมมตฐาน (ถาม) และกรอบแนวความคดของโครงการวจย

การศกษาและคดเลอกพนธบวสายเขตรอนและบวสายเขตหนาวจากลกษณะทางพชสวนท

แสดงออกของแตละพนธสามารถนามาใชประกอบการตดสนใจเพอการตดดอกหรออาจจะนามาใช

เปนพอพนธและแมพนธในการปรบปรงพนธใหไดลกษณะสดอกหรอกลบดอกทมความแปลกใหม

เหมาะสมตอการตดดอกและสงเสรมในเชงพาณชย

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.1 ไดพนธบวสายเขตรอนและบวสายเขตหนาวทถกคดเลอกใหมลกษณะเหมาะสมตอ

การตดดอก

1.2 ไดพนธบวสายเขตรอนและพนธบวสายเขตหนาว เพอใชเปนพอแมพนธในการ

ปรบปรงพนธตอไป

ตรวจเอกสาร

บวจดอยในอาณาจกร Plant ชน Dicotyceledonae อนดบ Ranales ประกอบไปดวยวงศ

Nelumbonaceae และวงศ Nymphaeaceae (ณรงค, 2550) อบลชาตหรอบวสายเปนพชนาไมดอก ม

ชอสามญวา waterlily จดอยในวงศ Nymphaeaceae สกล Nymphaea

การจาแนกลกษณะทางพฤกษศาสตรของบวประดบ

บวสายทอยในสกล Nymphaea สามารถแบงออกเปน 5 สกลยอยคอ Anecphya,

Brachyceras, Hydrocallis, Lotos และ Nymphaea (สชาดา และคณะ , 2550: Borsch et al., 2005)

พบกระจายพนธอยทกแหงทวโลกมอย 45 ชนด ( species) สามารถแบงตามลกษณะภมอากาศได

เปน 2 กลม คอ 1) บวสายเขตอบอนหรอเขตหนาว ( Hardy waterlily) และ 2) บวสายเขตรอน

(Tropical waterlily) (ไชยาและลาวลย, 2547: สมาคมพชสวนแหงประเทศไทย, 2550) ดงน

1) บวสายเขตอบอนหรอเขตหนาว (Hardy waterlily)

จดอยในสกลยอย Nymphaea เรยกทวไปวา “บวฝรง” พบไดทงในยโรปและอเมรกาเปนบว

สายททนความหนาวเยนและสภาพทผวนาแขงตวในฤดหนาวตามธรรมชาต ลกษณะของบวในกลม

นคอ ใบกลม ขอบใบเรยบ ดอกเปนรปถวย ลอยอยเหนอผวนา ออกดอกเปนชด ชดละ 3-4 ดอก

ตดตอกน 2-3 เดอน ดอกมกลนหอมออนๆ ม 5 ส คอ ขาว , ชมพ, แดง, เหลอง และสอมแสด บว

สายในกลมนจดอยในสกลยอย (subgenus) Castalia มอยท งหมด 6 ชนดใน 3 หม (section) คอ

หมท 1 Chamaenymphaea จะพบไดในเขตหนาวทวโลกทงยโรปเหนอ เอเชยเหนอ และ

อเมรกาเหนอ มอยชนดเดยวคอ Nymphaea tetragona

หมท 2 Eucastalia ประกอบดวยบวฝรง 4 ชนด พบในเขตอบอนของยโรป อเมรกาเหนอ

และบางสวนของแอฟรกา

หมท 3 Xanthantha จะพบอยตอนลางของอเมรกาเหนอและประเทศเมกซโก เปนบวฝรง

ของเขตรอน มอยชนดเดยว คอ N. Mexicana

2) บวสายเขตรอน (Tropical waterlily)

บวสายในกลมนไมสามารถนาไปปลกในเขตหนาวได เพราะสอากาศนาวและนาแขงในฤด

หนาวไมได บวในกลมนประกอบดวย 4 สกลยอย คอ Anecphya, Brachyceras, Hydrocallis และ

Lotos ซงสามารถจดจาแนกไดเปน 2 กลม คอ บวสายบานกลางวน ( Tropical day blooming

waterlily) และบวสายบานกลางคน (Tropical night blooming waterlily)

2.1) บวสายบานกลางวน ( Tropical day blooming waterlily) จะประกอบดวย 2 สกลยอย

คอ

2.1.1 Anecphya หรอบวยกษออสเตรเลยเดมมเพยงชนดเดยวคอ N. gigantea ซงพบใน

ทวปออสเตรเลยและนวกน แตปจจบนพบบวชนดใหมๆ ในกลมนมากขน

2.1.2 Brachyceras ซงจดวาเปนกลมใหญและมความสาคญทางเศรษฐกจมาก มสมาชก

ในกลมถง 15 ชนด มการกระจายพนธอยท วไปในเขตศนยสตรทงทวปเอเชย แอฟรกา และอเมรกา

2.2) บวสายบานกลางคน (Tropical night blooming waterlily) ม 2 สกลยอย คอ

2.2.1 Hydrocallis ซงพบอยในทวปอเมรกากลางและอเมรกาใต เปนบวกลมใหญม

สมาชก 14 ชนด แตไมมความสาคญในดานการเกษตร เพราะดอกไมสวยและมกจะบานเพยง 3-4

ชวโมงในตอนกลางคน

2.2.2 Lotos เปนกลมทนยมปลกเลยงเปนบวประดบ เพราะมดอกสวยงามและบานนาน

ตงแตเวลาหวคาจนถงเวลาของวนรงขนมอย 5 ชนด N. lotos มกพบอยในทวปแอฟรกา แตอาจพบ

ไดในทวปยโรปทมอณหภมสง เชน บอนารอนในประเทศฮงการ สวนชนดอนๆ มกพบในทวป

เอเชยและตอนเหนอของออสเตรเลย

การเจรญเตบโตของบวประดบ

ธรรมชาตบวประดบทกชนดจะสบพนธและขยายพนธดวยเมลดจากการผสมตวเองหรอ

ผสมขามในสกลยอยเดยวกน ยกเวนจงกลน ดงนน การขยายพนธสามารถใชสวนตางๆ ของตนเดม

หรอเมลดการปลกจากสวนทขยายพนธของตนแม propagating material ไดแก สวนของเนอเยอ

จากหนอ หว เหงา หรอตนออน การเจรญเตบโตของบวฝรงจะเกดหนอหรอเหงาจากลาตนใตดน

แลวเจรญเตบโตเปนตนใหม เตบโตไปในแนวนอน ถาตนสมบรณเหมาะสมกจะแตกเปนหนอออน

โตขนเปลยนเปนเหงาขยายพนธตอไปได สวนการเจรญเตบโตของบวสายบานกลางวน (บวผน

บวเผอน) จะเกดไดจากตน หรอหวทแตกจากตนแม ลกษณะของการเจรญเตบโตมดงน การเจรญ

จากตนออนคอ เมอตนแมเจรญเตบโต 1-2 ป จะแตกตนออนให โดยเกดตนจากสวนของตาบรเวณ

สวนยอด ของเหงา เจรญเตบโตแทนตนแมทจะตายและสลายตวไป การเจรญจากหว bulb

ในสภาพท ตนแม (เหงา) ใกลจะตาย หรอมการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมอยางกะทนหนเพอ

ไมให สญพนธบวจะสรางหวเพอสะสมอาหารอยในนน สาหรบบวสายบานกลางคน (บวกนสาย)

การแตกตน หวหรอเหงา จะแตกไหลออกมากอน แลวเจรญเลอยไปใตดนระยะหนง เมอตนโต

แขงแรงแลวจะสรางหวใตราก เมอหวโตโดยธรรมชาตกจะหลดจากกน แตกตนใหมขนมา บวกน

สายจงมการผลตหวไดงายและผลตไดตลอดเวลา (เยาวมาลย, 2555)

ประโยชนของบว

1. ปลกเปนไมดอกไมประดบ

นยมปลกเปนไมประดบในภาชนะเพอนามาประดบบรเวณบานหรอปลกในสระเลกๆ

ใชประดบหรอตกแตงสถานท ใหความสวยงาม และทาใหอารมณสนทร และมความสขอกทงเปน

ไมตดดอกเพอบชาพระหรอปกแจกนประดบโตะ

2. ใชเปนเครองหอม

กลบบวประดบ สวนมากมกลนหอมสามารถนาไปนาไปทาเครองประทนผวและนาหอม

(สมาคมพชสวนแหงประเทศไทย, 2550)

การเจรญเตบโตและลกษณะทวไปของบว

ลกษณะทวไป

ตน เปนไมโผลเหนอนา มหวหรอเหงาใตดน

ใบ ใบเดยว เรยงสลบใบรปไขหนาคอนขางกลม ขนาด 15-25 เซนตเมตร ขอบใบเรยบหรอ

แผนใบหนา ผวใบดานบนสเขยวสดเปนมน กานใบและกานดอกเรยบหรอมขนปกคลมกลบดอก

หลายส เชน สขาว เหลอง ชมพ แสด แดง มกไมมกลนหอม ในบางพนธอาจมกลนฉนหรอมกลน

หอมออนๆ ออกเปนดอกเดยวจากเหงา กานดอกอวบกลม ผวเรยบหรอมขนปกคลมมากนอย

แลวแตพนธ สงดอกขนลอยทผวนา ดอกรปถวยหรอคอนขางกลม กลบดอกจานวนมากเรยงซอน

กนหลายชน ดอกบานชวงเขาถงบายหรอเยน ดอกบานเตมทกวาง 6-8 เซนตเมตร

ฝก/ผล ผลสดแบบมเนอ รปไขถงทรงกลม เปลอกหนา เมลด สดา มเมลดจานวนมาก

ฤดกาลออกดอก ออกดอกดกในฤดฝน

การปลก ปลกเปนไมประดบในภาชนะหรอสระนาธรรมชาตทลกไมเกน 40 เซนตเมตร

การดแลรกษา ชอบดนเหนยวทมอนทรยวตถ เจรญไดดทระดบนา 20 -100 เซนตเมตร

พนทผวนา 0.5 -1 เมตร มแสงแดดครงวนถงเตมวน บวฝรงทกพนธถานามาปลกในเขตรอน เชน

เมองไทย การพกตวจะขนอยกบพนธบว ภาวะและชวงเวลาของความหนาวเยน ถาเรมตนมอากาศ

หนาวเยนมากและนานตงแต 2 สปดาหขนไป บวฝรงบางพนธจะแสดงอาการพกตว บางพนธจะยง

ไมแสดงอาการจนกวาจะมอากาศหนาวอกครง ซงจะสลดใบลอยออกและผลใบหนาทมกานสนอย

ใตน า ถาปลกในกรงเทพฯ ภาคกลาง และภาคใตของไทย บางทถาอากาศไมเปนดงทกลาวบวอาจจะ

พกตวหรอไมกได ถาอากาศไมหนาวเกนไป อกปจจยทเกยวของ คอความเยนของนาทปลกบว ปกต

บวสามารถเจรญเตบโตไดดทอณหภมระหวาง 20-30 องศาเซลเซยส ณ จดยอด ( Crown) ของบวใต

นา ถาอณหภมลดตาหรอสงขนประมาณ 5 องศาเซลเซยส บวจะเจรญเตบโตอยได แตไมงาม

การขยายพนธ แยกหนอหรอเหงา

สวนทมกลนหอม ดอก ขนอยกบชนด

การใชประโยชน ไมประดบ

ถนกาเนด ฝรงเศส และประเทศทางแถบยโรป

ดอกของบวอบลชาต มลกษณะเดนทสามารถแบงไดดงน

ภาพท 1 รปรางของดอกตมแบบตางๆ

ทมา: เสรมลาภ (2547)

รปทรงดอกม 3 ลกษณะคอ

ดอกตมทรงยาว เมอบานทรงปอมรปถวย

ดอกตมคอนขางปอม เมอบานจะเปนทรงครงวงกลม

ดอกตมทรงปอม เมอบานดอกบานจะแผออกมากกวาครงวงกลม (คอนขางกลม)

กลบเลยงและกลบดอก ม 3 ลกษณะคอ กลบเรยวยาว มทงปลายเรยวแหลมและปลายมน

โคนและปลายกลบแคบ กลบเรยวทงปลายเรยวแหลมและปลายมน

โคนกลบครงลางกวางและครงปลายมน

โคนกลบครงลางกวางและครงปลายมทงปลายเรยวแหลมและปลายมน

ภาพท 2 ความซอนกลบดอก

ทมา: เสรมลาภ (2547)

ความซอนของกลบดอก ม 4 ลกษณะ

ลกษณะความซอนกลบดอก จานวน 4-20 กลบ คอ ดอกธรรมดา- ดอกไมซอน

ลกษณะความซอนกลบดอก จานวน 21-32 กลบ คอ ดอกซอน

ลกษณะความซอนกลบดอก จานวน 33-44 กลบ คอ ดอกซอนมาก

ลกษณะความซอนกลบดอก จานวน 45 กลบ คอ ขนไป ดอกซอนมากพเศษ

กลน มกพบกลนหอมในบวสายบานกลางวน เชน บวผน บวเผอน

กานใบ กานใบของบวอบลชาต สามารถแบงไดเปน 2 ประเภทคอ

อบลชาตยนตนหรอบวฝรง สามารถพบไดทงชนดทมขนและชนดทไมมขน

อบลชาตลมลก เชน บวผน บวเผอนสวนใหญจะไมมขน แตเราสามารถพบขนของ อบลชาต

ลมลกไดในบวสาย บางชนด

ขน ลกษณะขนบนใยบวอบลชาตม 2 แบบ คอ

– ขนสนบาง

– ขนยาวหนา

ใบ ของบวอบลชาต มลกษณะเดนทสามารถแบงไดดงน สใบ ทงทงหนาใบและหลงใบ มตงแตส

เขยวสด เขยวออน เทา บรอนซ ชมพแดง นาตาล สของ

จดกระ แถบดาง ฯลฯ

ภาพท 3 สของดอกหนาใบและหลงใบของใบแก

ทมา: เสรมลาภ (2547)

ภาพท 4 รปรางของใบแกแบบตางๆ

ทมา: เสรมลาภ (2547)

รปรางของใบ พบไดทวไป 2 ลกษณะ คอ

ใบรปวงกลม

ใบรปไข

ภาพท 5 ขอบใบของใบแก

ทมา: เสรมลาภ (2547)

ขอบใบม 4 ลกษณะคอ

ขอบใบเรยบ

ขอบใบยน

ขอบใบจกมนไมเปนระเบยบ

ขอบใบจกแหลมเปนระเบยบ

หใบ สงเกตความแตกตางไดจากใบบวทแกจดม 3 ลกษณะ คอ

หใบปด หใบเปด หใบเปดมาก (เกน 90 องศา)

ภาพท 6 ลกษณะของปลายใบแบบตางๆ

ทมา: เสรมลาภ (2547)

ปลายใบ ม 3 ลกษณะ คอ

ปลายใบมน

ปลายใบเวาเขา

ปลายใบแหลม

การขยายพนธแบบอาศยเพศ

บวประดบเปนดอกสมบรณเพศมเกสรตวผและตวเมยอยในดอกเดยวกน เกสรตวเมยจะ

บานกอนเกสรตวผ 1-2 วน เกสรตวเมยจงมกไดรบการผสมพนธจากเกสรตวผของดอกอน โดยมลม

และแมลงเปนตวชวยในการผสมพนธ ดอกตวเมยเมอไดรบการผสมถาผสมไมตดดอกจะลอยอย

ปรมนาโรยไป ถาผสมตดดอกจะเรมกลางเปนฝก โดยดอกจะคอยๆ จมลงใตนาประมาณ 2 สปดาห

เมอดอกเจรญเปนฝกแกและมเมลดแกกจะลอยขนมาบนผวนาใหมอกครง จงเกบเอาฝกแกมาแยก

เอาเมลดนาไปเพาะตอไป การขยายพนธดวยเมลดไมคอยนยมปฏบตเนองจากยงยากและตองใช

เวลานาน ยกเวนบวกระดงทตองขยายพนธดวยเมลด (เยาวมาลย, 2555)

การขยายพนธแบบไมอาศยเพศ

การขยายพนธโดยวธนเปนทนยม เพราะจะไดตนใหมทมลกษณะตรงตามสายพนธเดม

ไดแก การแยกตนออนจากหว หรอการแยกตนออนทเกดบนใบ ( viviparous) การแยกตนออนจาก

หว พบในพวกบวสายบานกลางวน โดยจะแยกตนออนจากตาบนหวทโคนตน เมอเรมมใบลอย 4-5

ใบ กปลดตนแยกจากหวหรอโคนหนอไปปลก ถาหวแขงแรงจะผลตตนใหมออกมาใหเรอยๆ บาง

หวอาจไดถง 4-5 ตน บวสายบานกลางวนบางพนธขยายพนธไดยากจาเปนตองกระตนให สรางหว

ใหมดวยการบงคบใหอดอาหารซงเปนวธการทนกขยายพนธนยมใช โดยการปลกในภาชนะขนาด

เลก ทมอาหารเพยงพอตอการเจรญเตบโตในระยะแรก จากนนปลอยใหบวอดอาหารจนเขาสระยะ

พกตว กจะผลตหวเลกๆ ขนมา สวนตนออนทแยกจากใบ viviparous จะสงเกตเหนตมสดาโผล

ขนมากลางใบ เมอทงไวกจะมตนออนเกดขน (เยาวมาลย, 2555)

การปลกบวประดบ

การปลกบวประดบมลกษณะพเศษคอ ตองปลกในสภาวะทควบคมการเจรญเตบโตของ

บวใหอยในขอบเขตทตองการและเคลอนยายได ภาชนะปลกหรอภาชนะรองรบ ตองมผวหนากวาง

เพยงพอกบการแผของใบบวไดแก อางหรอบอ ภาชนะทใชปลกม 2 แบบคอ ภาชนะทใชปลกบว

เจรญตามแนวนอน ไดแก บวหลวง และ บวฝรง เปนภาชนะทรงกลมและกวาง เพอใหพนทแกบว

เจรญตามแนวนอน ควรกวางไมตากวา 20 เซนตเมตร สวนภาชนะทใชปลกบวทเจรญเตบโตทาง

แนวดง คอ บวผน บวเผอน บวกนสาย บวยกษออสเตรเลย บวนางกวก และบวจงกลน เปนภาชนะ

กลมปากกวางหรอแคบแตไมควรแคบกวา 20 เซนตเมตร รปทรงสง หรอ จะใชกระถางปลกตนไม

บรรจดนใหลกไมตากวา 12-15 เซนตเมตร ดนทเหมาะสมตอการปลกควรเปนดนทไดรบการผสม

เสรมธาตอาหาร เพราะสภาพการปลกจะไมไดรบธาตอาหารทละลายกบนาเหมอนบวทเจรญใน

ธรรมชาตซงสามารถใชดนปลกหรอดนเหนยวหรอดนเหนยวรวน

วธการปลกบวประดบป

1. บวทเจรญตามแนวนอน ไดแก บวฝรง หรออบลชาตยนตนเกอบทกพนธมเหงาแขง

และใหญ การเจรญเตบโตจงเปนเสนตรงคลายกลวยไม การปลกบวฝรงทาไดโดย เปดเจาะรองให

ไดขนาดเทากบความกวางและยาวของเหงา เปนแนวจากรมภาชนะ เขากลางภาชนะลกประมาณ

2-3 เซนตเมตร ใหปลายเหงาเจรญเขาภาชนะกลบดนอดใหแนนและทาใหหางจากผนงภาชนะ

ประมาณ 3-5 เซนตเมตร

2. บวทเจรญตามแนวดง ไดแก บวผนบวเผอน ใชสวนของตนออนหรอหวในการปลก

โดยฝงหวหรอตนออนกลางภาชนะ ใหสวนยอดถกกลบอยใตหนาดนประมาณ 1-2 เซนตเมตร กด

อดดนใหแนน หรอเจาะรกลางภาชนะเทากบหรอกวางกวาขนาดของหว หรอตนออนเลกนอย แลว

ฝงหรอเสยบใหยอดตากวาผวดน 1-2 เซนตเมตร อดดนใหแนน ภาชนะบรรจดนขนาดปลก 1

ลกบาศกฟต หรอขนาดประมาณกระถาง 12 นว จะปลกบวกานออนอยได 1 ปครง ถง 2

วธการดแลรกษาบว

1. การปองกนนาเสย โดยเฉพาะการปลกในภาชนะจากดและขนาดเลกปรมาณนานอย

ตองตรวจดไมใหนาเสย โดยการเดดใบแกดอกโรยทงเสยกอนจะเนาในภาชนะหรอบอทปลก ถาไม

จาเปนไมควรแกไขโดยการถายนาเปลยนนาใหมบอย ๆ เพราะจะตองทาใหบวตองปรบตวเองตาม

จะเจรญเตบโตชา แตถาจาเปนเชน มสตวตายอยใตดนปลก ไดแก กงกอ ไสเดอน หรออนทรยวตถ

ทตดมากบดนปลกยงเนาเปอยไมหมดทาใหนาเนา ถายนา 2-3 ครง แลวยงไมหายตองเปลยนดน

ปลกใหม

2. ตะไครนา-สาหราย ตะไครนาเกดจากปยมลสตวทยงไมเกดการยอยสลายกอนนามาใช

สวนสาหรายสวนใหญตดมากบดนปลกสามารถกาจดไดโดยการใชดางทบทมละลายนาใหเพม

สแดงอมชมพเขมทงไว 2-3 วน จากนนถายนาออกครงหนงเกบตะไครและสาหรายทตายออกเตม

นาใหมตามเดม

3. คราบนามน คราบนามนเกดจากไขมนจากกระดกปนหรออนทรยวตถทเนาเปอยไม

หมดและเมอนาดนทมสวนผสมตางๆ เหลานมาใชจะเกดซบนามนทลอยบนผวหนากาจดคราบ

นามนออก ถาปลกในบอทมทอนาลนใหปลอยนาลนออกจากภาชนะปลก

4. ตนและรากลอย เปนสาเหตใหญททาใหผทสนใจเลกปลกบวไปหลายราย โดยเฉพาะ

บวฝรงเชน เมอปลกใหมๆ ถากดอดดนทบเหงา หว หรอตนออนไมแนนจะทาใหตนลอย รากดด

อาหารมาเลยงลาตนไมได สงเกตไดจากใบเลกลงและใบเหลอง แกเรว แกโดยการปลกใหม และหา

ไมไผออนพบครงคลายปากเคยวครอมตนทปลกกนไมใหลอย สาหรบตนแกทปลกไวนานแลว

โดยเฉพาะในภาชนะทจากดบวฝรงเจรญทางนอนจนไปชนอกผนงของ อางหรอบอในหลายกรณ

จะหกขนบนเจรญขนไปจนรากลอยตดเหงาทไมตองการทงปลกใหม

5. ทปลกรอนเกนไป บวประดบตองการแสงแดดเตมทวนละไมตากวา 5 ชวโมง แตบว

ประดบทปลกในภาชนะทรงตนจะมปญหาเรองของอณหภมนาทสงเกนความพอเหมาะซงจะทาให

ใบไหมหรอตนแกรน วธการแกไขทาไดโดยยายภาชนะปลกเขาทรมหรอเปลยนขนาดภาชนะใหม

ความลกเพมขน สวนกรณของพนทปลกทเปนบอใหใชสแลนพรางแสงเพอลดความเขม

6. ดนจด ม 2 สาเหต คอ ขาดปย หรอขาดดน สงเกตไดจากถาบวใบเลกลงใบเปลยนเปน

สเหลอง ใชปยสตร 10-10-10 , 15-15-15 หรอ 16-16-16 หรอปยสาหรบบว วธการใสปยภาชนะ

จากดทาไดโดยนาปยสตรทตองการใสใหบวหอกระดาษออนหรอ กระดาษหนงสอพมพฝงโคนตน

หรอถาตองการใชระยะเวลานานในการใหตอครงสามารถนามาผสมปนรวมกบดนเหนยวผงแหง

เตรยมไว เวลาใชใหฝงโคนตนสาหรบปรมาณใชเทาไรขนอยกบการสงเกตและศกษาของผปลก

เพราะภาชนะปลกเลก-ใหญ ตางกนปรมาณนาปลกมากนอยตางกน ปลกในบอดน บอคอนกรต

ชนดพนธบว ฯลฯ จงไมสามารถกาหนดเปนเกณฑตายตวไดถาปลกในภาชนะจากด อกสาเหตคอ

ขาดดน บวจะออกรากขยายเหงา ฯลฯ ดนดนพนภาชนะแกโดยรอเปลยนดนปลกใหม

7. วชพช วชพชทสาคญของการปลกบวประดบคอ คอสาหรายไดแก สาหรายหาง

กระรอก สาหรายวน และสาหรายฝอย สาหรายหางกระรอกเปนวชพชทกาจดยากเพราะเมอถกถอน

สวนของตนจะขาดงายและสวนทขาดสามารถขยายพนธได รองลงมาไดแก สาหรายวนเพราะลน

และหลดขาดออกจากกนงายเชนเดยวกบสาหรายหางกระรอก สาหรายเสนหรอสาหรายฝอย

สามารถกาจดไดงายและสะดวกทสดเพราะไมขาดถอนหรอเกบไดทงกระจกแตมขอเสยคอสาหราย

เสนมกจะไปพนลกบวและกานบวตนเลกๆ ทงอกจากเมลดเชน บวผน บวเผอน และบวสายจงตอง

มนเกบกนเปนประจาทกๆ 2-3 สปดาห เพราะนอกจากจะทาใหบอบวไมสวยงามแลว ยงแยงแรธาต

อาหารจากบวทปลกอกดวย วธแกคอ ตองขยนหมนเกบดอกแกทงกอนตดเมลด ถาปลกบอใหม

แนะนาใหแยกปลกบวฝรงไวบอหนงบวผนอกบอหนง

8. ฟกตวในฤดหนาว บวฝรง และบวผนบานกลางวน ทนามาจากตางประเทศบางพนธ

จะหยดการเจรญเตบโตผลตใบหนากานใบสนจมอยใตน าในฤดหนาว แกโดยเพมความรอนและ

แสงให หรอโดยการลดความลกของระดบนาในบอทปลกกอนเขาฤดหนาว 1 เดอน (ประมาณ

กลางเดอนตลาคม) โดยลดระดบนาใหเหลอ 15-20 เซนตเมตร จากผวดนหรอยกอางปลกใหอยใกล

ผวหนาของนาตามเกณฑดงกลาว

9. ปลกบวพนธไหนทเหมาะสมกบสถานทและภาชนะทปลก เปนหวใจของการดแล

รกษา เพราะถาชนดพนธไมเหมาะสมแกสถานทบวประดบไมสามารถเจรญเตบโตไดปจจบนพนธ

ทมจาหนายผขายและผปลกควรศกษาพนธวาชนดใดชอบนาตนนาลก ทปลกควรกวางหรอแคบ

10. อยาใหอดอาหารและอยาใหกนจนเปนโรคทองมาร ใสปยบารงตามความจาเปน ถาใส

มากเกนไปนาจะเขยว ปยสตรสมดล10-10-10 , 12-12-12 , 15-15-15 หรอ 16-16-16 หอกระดาษ

หนงสอพมพ 2 ชน หรอปนเอาดนเหนยวหมปรมาณเทาใดกขนอยกบการสงเกตของผปลกเพราะ

ผปลกแตละรายปลกในภาชนะขนาดแตกตางกน การใหปยแตละครงตองหมนสงเกต ถานาเขยว

ตะไครสาหรายขนเรวแสดงวาใหปยมากเกนไปควรลดปรมาณหรอความถในการใหปยลง

11. เลยงปลาทไมกนพช เชน ปลาหางนกยง ปลาสอด หรอปลากด เพราะจะชวยกนลกนา

12. ไมควรใหบวขยายพนธจนแนนในภาชนะเดยวกน บวฝรงจะแตกตางจากบวสาย คอ

จะแตกไหลไปขนตนใหม บวผนหรอบวสายเกดเมลดงอกเปนตนใหมแนนภาชนะ ใหเอาออก

เพราะหากแนนมากไปตนจะไมออกดอก

13. อยาปลกบวหลายพนธในภาชนะเดยวกน ตนจากพนธทแขงแรงโตเรวจะเบยดตน

ออนแอจนตายไปในทสด

14. บวฝรง เจรญตามแนวนอน ถายอดหรอเหงาชนภาชนะเมอไรจะชะงกการเจรญเตบโต

หกเหงาหรอไหลใหยอดหนกลบทางกลางอางหรอบอ

15. เปลยนดนปลกใหม ควรเปลยนเมอรากแนนภาชนะทปลกและถาปลกในภาชนะท

จากดหรอถาปลกในบอและนานๆ หลายๆ ป กนาตองเปลยนหนาดนเหมอนกน

โรคและแมลงทสาคญ

1. ศตรพช

1.1 เพลยจกจน เพลยไฟ ไรแดง และเพลยออน จะดดกนนาเลยงจากใบออนทาใหใบหงก

งอ สนลง การปองกนกาจด โดยใชสารเคม เชน มาลาไธออน หรอโพรพาไกต (สาหรบกาจดไร)

ฉดพน ทก 15 วน หรออยางนอยเดอนละ 1 ครง

1.2 หนอนชอนใบ หนอนกนใบ จะกดกนใบจนไมสามารถสงเคราะหแสงได มกจะ

ระบาดในฤดแลง การปองกนกาจด โดยใชสารเคม เชน มาลาไธออน ฉดพนทกๆ 10 วน

1.3 หนอนผเสอ หนอนกอ เปนศตรทสาคญและระบาดไดตลอดป เกดจากผเสอกลางคน

วางไข เมอฟกไขเปนหนอนจะกดกนใบบวทาใหฉกขาด การปองกนกาจด โดยใชสารเคม เชน

มาลาไธออน ฉดพนหรอหวานลงในแปลง อตรา 5 กโลกรมตอไร

1.4 หน จะกดกนเมลด ใบ และฝกบว การปองกนกาจด ใชสารเบอหน และกาจดพช

รอบๆแปลงซงเปนทอยอาศยของหน

1.5 หอย เปนสตวทมประโยชนและโทษ ประโยชน คอ สามารถบอกคณภาพนาในบอวา

มสภาพดหรอเสย ถาหอยลอยอยบนผวนา เกาะบรเวณขอบบอแสดงวานาเรมเสยควรรบเปลยนนา

ทง โทษ คอถามในปรมาณมากหอยจะเกาะกานบวดดกนนาเลยงทาใหใบออนเจรญไมพนนา กาจด

ทงโดยใชไมไผแชนาทงไว ยกขนเกบหอย 2-3 ครงตอสปดาห

2. โรคพช

2.1 โรคใบจด เกดจากเชอรา Cercospora sp. เปนโรคทไมรนแรงสาหรบบว การปองกน

กาจด โดยการตดใบทเปนโรคทง

2.2 โรครากเนา มลกษณะอาการ ตนบวจะแคระแกรน ลกษณะคลายขาดอาหาร การ

ปองกนกาจด โดยถอนบวขนมาตดเหงาทเนาทง แลวปลกใหม

ประโยชนของบว

1. ปลกเปนไมดอกไมประดบ

นยมปลกเปนไมประดบในภาชนะเพอนามาประดบบรเวณบานหรอปลกในสระเลกๆ ใช

ประดบหรอตกแตงสถานท ใหความสวยงาม และทาใหอารมณสนทร และมความสขอกทงเปนไม

ตดดอกเพอบชาพระหรอปกแจกนประดบโตะ

2. ใชเปนเครองหอม

กลบบวประดบ สวนมากมกลนหอมสามารถนาไปนาไปทาเครองประทนผวและนาหอม

(สมาคมพชสวนแหงประเทศไทย, 2550)

การผลตบวประดบของประเทศไทย

อาจแบงออกไดเปน 2 แบบ คอ

1. การผลตเพอขายในประเทศ การผลตบวประดบสาหรบตลาดในประเทศของไทย นบวา

มการพฒนาไปมากกวาในตางประเทศ เพราะไดมการคดคนวธการปลกบวในภาชนะขนาดจากด

จนมดอกแลวจงนาออกขายหรอสงใหตวแทนจาหนาย ซงเปนวธทลกคาพอใจ เพราะไดบวทสวย

และเหนดอกกอนซอ

2. การผลตเพอสงขายตางประเทศ ชนดของบวประดบทสงออก มทงประเภท บวผนและ

บวฝรง หากเปนบวฝรง มกมการกาหนดพนธทแนนอน ซงจะไดตนบวทหลากหลายการผลต เพอ

สงออกนนยมทาในพนทปลกขาว เพอทจะไดจานวนทมากพอ และตนทนการผลตตา

Chomchalow (2007) กลาววา ไทยเปนหนงในประเทศทมชอเสยงการผลตบวสายปจจบน

น บวสายลกผสมของไทยไดมการสงออกไปจาหนายยงตลาดตางประเทศ และยงมความตองการ

เพมขนเรอย ๆ ภรนทร (2553) ปจจบนประเทศไทยมสายพนธบวลกผสมใหม ( hybrid) เกดขน

มากมาย มสสนสวยงาม ดอกซอนมาก กลนหอม ปลกงาย ดอกดก หรอมใบสวยงาม ดงทกลาว

มาแลว เชน บวมงคลอบล บวแทนขวญ บวมสสยาม บวสวรรณา และบววนวสาข ซงเปนบวทชนะ

การประกวดระดบโลก จากสมาคมบวและสวนไมนาสากล ทประเทศสหรฐอเมรกา และยงมบาง

สายพนธทดอกซอนมากๆ มกลนหอม กานแขง เหมาะนามาเปนไมตดดอกปกแจกน เชน บวสาย

พนธฉลองขวญขาวมงคล ชมพมะเหมยว ไดเรกเตอรจทมวร เปนตน ซงบวกลมนเมอปลกลงแปลง

แลวใหดอกทมขนาดใหญ เสนผานศนยกลาง 15-20เซนตเมตร และกานแขงแรง สามารถนามาเปน

ไมตดดอก การใหดอก 10-14 ดอก/กอ/เดอน ปจจบนกาลงศกษายดอายในการปกแจกนใหสามารถ

บานได 7-10 วน และกาลงศกษาเปนไมตดดอกสงออกไปตางประเทศ ในประเทศยโรปหรอ เอเชย

เชน ญปน ฮองกง หรอสงคโปร เพราะจาหนายไดราคาดประมาณ 20-40 บาท/ดอก

ประเทศไทยพบวา มบวสายพนธพนเมองทงประเภททบานกลางวนในกลม Brachyeras

เชน บวผน บวเผอน และบวจงกลน โดยบวผน (ดอกใหญ) บวเผอน (ดอกเลก) จะมลกษณะใบหยก

ขอบใบไมเรยบ ดอกชพนนา ดอกดกและออกดอกมาทดแทนกนตลอกเวลา กลบดอกเรยวยาว

แหลม เวลาบานจะแผออก ดอกมกลนหอมมาก ม 9 ส คอ สแดง , สขาว, ชมพ, เหลอง, แสด, ฟา

คราม, มวงแดง, มวงนาเงน และสเหลอบ (สเหลอบมสฟาเหลอบเหลองเขยว) สวนบวจงกลนม

ลกษณะใบร ขอบใบหยก ออกดอกดกและทยอยออก ดอกมสชมพออน กลนหอมเลกนอย ดอกลอย

เหนอผวนา ดอกบานแลวไมหบ และอกประเภทคอ บวบานกลางคนอยในกลม Lotos เชน บวกน

สายหรอบวสาย มลกษณะใบหยก ขอบใบไมเรยบ ดอกชพนนา ดอกดกและออกมาทดแทนกน

ตลอดเวลา ดอกมกลนหอมออนๆ ม 3 ส คอ สขาว, แดง และชมพ ซงบวสายเขตรอนเหลานเปนบว

กลมใหญทใหดอกทมสสนสวยงาม จงมการปลกเพอขายตนและ/หรอขายตดดอกกนอยาง

กวางขวาง

ปจจบนมพนธบวทนยมปลกเพอตดดอกขายคอ บวพนธฉลองขวญ มลกษณะเดนโดย

ดอกนนจะมขนาดใหญ กลบซอนมากและมสมวงสด (เสรมลาภ , 2548) แตพบวาสดอกจะเปลยน

เมอมอายมากขนและมอายการบานของดอกไมเกน 3 วน จากการศกษาพบวา มการใชสารละลาย

ซโครสเพอยดอายการปกแจกน ทความเขมขนสงจะใหผลอายการปกแจกนนอยกวาการใช

สารละลายซโครสทความเขมขนตาหรอไมเตมสารละลายซโครส (มานะบตร, 2551)

อปกรณและวธการทดลอง

1. วสดและอปกรณ

1.1 บอปนซเมนต ความกวาง 1.5 เมตร ยาว 3 เมตร จานวน 2 บอ

1.2 กระถางพลาสตกกนตนทบทรงกลมเสนผานศนยกลาง 12 นว

1.3 กระถางพลาสตกกนลกทรงกลมเสนผานศนยกลาง 12 นว

1.4 ดนเหนยว

1.5 ปายชอพลาสตก

1.6 ไมบรรทด

1.7 เวอรเนย

1.8 กรรไกรตดกง

1.9 ไหมพรม

1.10 กระชอนสแตนเลส

1.11 สายยางพลาสตก

1.12 ยาฆาแมลง (สตารเกล) และยากาจดสาหราย (ดางทบทม)

1.13 ปยสตร 16-16-16

2. วธการทดลอง

2.1 พชตวอยางทใชในการทดลองครงนไดรบความอนเคราะหจาก ผศ.ดร. ณ นพชย ชาญศลป

ผอานวยการสถาบนบวราชมงคลตะวนออก มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขต

บางพระ จ. ชลบร แบงออกเปน 2 กลม คอ

2.2.1 บวฝรง: อาย 7 เดอน พนธทใชในการทดลองจานวน 7 พนธ ไดแก

- พนธวนวสาข (พนธการคา)

- พนธมาดาม วลฟรอน กอนเนยร (พนธการคา)

- พนธมงคลอบล (พนธการคา)

- พนธธดาธาร (พนธลกผสมใหม)

- พนธพงบวต (พนธการคา)

- พนธรศมธาร (พนธลกผสมใหม)

- พนธลกผสมใหม (พนธลกผสมใหม)

2.2.2 บวสายบานกลางวนหรอบวผน : อาย 5 เดอนพนธทใชในการทดลองจานวนจานวน 6

พนธ ไดแก

- พนธฉลองขวญ (พนธการคา)

- พนธไมอาม โรส (พนธการคา)

- พนธลนซ วด (พนธการคา)

- พนธขาวมงคล (พนธพนเมอง)

- พนธชมพมะเหมยว (พนธพนเมอง)

- พนธลกผสมใหม (พนธลกผสมใหม)

2.2 ขนตอนปลกแบงเปน 2 แบบ คอ

การปลกบวฝรง : ปลกในกระถางพลาสตกกนตน พนธละ 3 กระถาง กระถางละ 1 ตน โดย

ใสดนลงในกระถางประมาณ 3/4 ของกระถาง จากนนนาเหงาของบวฝรงวางบนผวดนหนสวนยอด

เขากงกลางกระถางและใหสวนปลายชดขอบกระถาง แลวนาดนเหนยวมากลบทบดานบน เพอ

ปองกนไมใหเหงาบวหลดจากดน เมอปลกเรยบรอยแลวจะนากระถางบวฝรงและบวผนวาง เรยงลง

ในบอซเมนตขนาดความกวาง 1.5 เมตร ยาว 3 เมตร ลก 0.45 เมตร

การปลกบวผน : ปลกในกระถางพลาสตกกนลก พนธละ 3 กระถาง กระถางละ 1 ตน โดย

ใสดนลงในกระถางประมาณ 3/4 ของกระถาง จากนนนาตนบวผนปลกกงกลางกระถางแลวนาดน

กลบรอบๆ รากเมอปลกเรยบรอยแลวจะนากระถางบวฝรงและบวผนวางเรยงลงในบอซเมนตขนาด

ความกวาง 1.5 เมตร ยาว 3 เมตร ลก 0.45 เมตร

2.3 วางแผนการทดลอง

ดาเนนการวางแผนการทดลองแบบ RCBD (Randomized Complete Block Design)

จานวน 3 ซ า คอ ฤดรอน (เดอนเมษายน พ.ศ. 2558 - เดอนมถนายน พ.ศ. 2558) ฤดฝน (เดอน

กรกฎาคม พ.ศ. 2558 - เดอนตลาคม พ.ศ. 2558) และฤดหนาว (เดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2558 - เดอน

มกราคม พ.ศ. 2559) ณ สถาบนบวราชมงคลตะวนออก มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ตะวนออก วทยาเขตบางพระ

2.4 การดแลรกษา

นาปยสตร 16-16-16 อยางละ 1 ชอนชา ใสลงในกระดาษหนงสอพมพหอใหเปนรป

สามเหลยมจากนนจงนาไปใสลงในกระถางบวจานวน 3 หอตอกระถาง โดยใสใหชดขอบกระถาง

และกดลงดนใหลก เพอไมใหปยหลดจากดน จะทาการใสปยทก 7 วน เมอพบวามหนอนบรเวณใบ

บวหรอในสวนกานบวจะใสยาฆาแมลง สตารเกล จ จานวน 2 ชอนโตะตอกระถาง สวนสาหรายถา

พบในปรมาณทมากจะนาดางทบทม 3 ชอนชาละลายลงในบอซเมนตทงไวหนงคนแลวจงปลอยนา

ลางทาความสะอาดบอ

2.5 การบนทกขอมล

ทาการเกบขอมลลกษณะทางคณภาพและลกษณะปรมาณของบวฝรงและบวสายเขตรอน

โดยทาการเกบลกษณะตางๆ ดงน

2.5.1 การบนทกขอมล ของบวฝรงจะแบงออกเปน 2 กลมคอ 1) กลมลกษณะคณภาพ และ

2) กลมลกษณะปรมาณ โดยกลมลกษณะทางดานคณภาพ ททาการเกบขอมล ไดแก สดานหนาและ

หลงของแผนใบออน, สดานหนาและหลงของแผนใบแก, สของกานใบ, กานใบมขนหรอไมมขน,

จานวนกลบดอก (ความซอนของกลบดอก), ทรงของดอก, สของกลบดอก, ลกษณะการออกดอก

และการตดเมลด (ฝก) สวนลกษณะปรมาณ คอ ความยาวกานดอก (ซม.), ขนาดเสนผานศนยกลาง

ดอก (ซม.) และจานวนดอกตอตน (ดอก)

2.5.2 การบนทกขอมล ของบวสายเขตรอน แบงเปน 2 กลมเชนเดยวกบบวฝรง แตมบาง

ลกษณะทจะพบเฉพาะในบวสายเขตรอน ซงลกษณะทางดานคณภาพ ไดแก สดานหนาและหลง

ของแผนใบแก, สของกานใบ, ลกษณะดอกตม, จานวนกลบดอก (ความซอนของกลบดอก), ทรง

ของดอก, สของกลบดอก, ลกษณะการออกดอก การตดเมลด (ฝก) และการขยายพนธแบบ

viviparous สวนลกษณะปรมาณ คอ ความยาวกานดอก (ซม.), ขนาดเสนผานศนยกลางดอก (ซม.)

และจานวนดอกตอตน (ดอก)

2.6 การวเคราะหขอมลความทางสถต

วเคราะหความแปรปรวน (Analysis of variance) ตามแผนการทดลองแบบ RCBD จานวน

3 ซ า เปรยบเทยบความแตกตาง ของลกษณะเชงปรมาณดวย วธ DMRT (Duncan’s Multiple-Range

Test) ทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต

2.7 สถานททาการทดลอง

สถาบนบวราชมงคลตะวนออก มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตบางพระ

2.8 ระยะเวลาการทดลอง

เรมตงแตเดอนตลาคม พ.ศ. 2557 ถง เดอน มกราคม พ.ศ. 2559

ผลและวจารณผลการทดลอง

1. ผลจากการศกษาลกษณะทางคณภาพและปรมาณของบวฝรงสกลยอย Nympahaea

บวฝรงทง 7 พนธทใชในการศกษาครงน สามารถแบงออกเปน 2 กลม คอ พนธการคา

จานวน 4 พนธ ไดแก พนธมงคลอบล, พนธมาดาม วลฟรอน กอนเนยร, พนธพงบวต และพนธ

วนวสาข กบพนธลกผสมใหมจานวน 3 พนธ ไดแกพนธลกผสมใหมเบอร 1, 2 และ 3 ทาการ

เปรยบเทยบลกษณะทางดานคณภาพและลกษณะดานปรมาณใน 3 ฤดกาล (ฤด รอน, ฤดฝน และฤด

หนาว)

1.1 ลกษณะทางคณภาพ

ลกษณะทางคณภาพ สามารถแบงออกเปน 2 กลมใหญ คอ กลมลกษณะของใบและกลม

ลกษณะของดอก กลมลกษณะของใบจะมลกษณะทเปนเอกลกษณเฉพาะของสกลยอย Nymphaea

คอ ขอบใบเรยบ สวนลกษณะอนๆ นนจะขนกบชนดของพนธ คอ พนธวนวสาขจะมสของแผนใบ

ออนและใบแก (หนาและหลงใบ) เปนสบรอนซจดกระสเขยว แตกตางจากพนธอนๆ สวนพนธ

ลกผสมใหม เบอร 2 แตกตางเฉพาะสแผนใบออนเทานน พนธลกผสมใหม เบอร 3 (ทงใบออนและ

ใบแก) และพนธลกผสมใหม เบอร 2 (ใบออน) จะมรปรางของใบแบบวงร (Ovate) อก 5 พนธจะม

รปรางแบบใบกลม (Orbicular) ลกษณะของฐานใบปดและลกษณะกานใบมขน ไดแกพนธลกผสม

ใหมเบอร 2 และพนธมาดามวลฟรอน กอนเนยร ตามลาดบ สวนพนธทมกานใบสเขยว ไดแก

พนธมงคลอบลและพนธพงบวต ทางดานลกษณะของดอกทสาคญคอ สของกลบดอกเปนลกษณะ

ประจาพนธ คอ พนธมงคลอบลและพนธลกผสมใหม เบอร 1 มกลบดอกสเหลองอมสม พนธพง

บวตและพนธลกผสมใหม เบอร 2 มกลบดอกสชมพ,พนธลกผสมใหมเบอร 3 มกลบดอกสเหลอง

และพนธมาดาม วลฟรอน กอนเนยร มกลบดอกสขาวแดง ลกษณะทรงของดอกและจานวนกลบ

ดอก (ความซอนของกลบดอก) พบวาไมมความแตกตาง ยกเวน พนธพงบวตจะมทรงดอกแบบถวย

และจานวนกลบดอก 32 กลบ (ซอน) ลกษณะการออกดอกทง 7 พนธเปนแบบทยอยออก สวน

ลกษณะการตดเมลดจะพบเฉพาะพนธลกผสมใหมเบอร 2 เทานน (ตารางท 1)

ตารางท 1 แสดงลกษณะทางคณภาพของบวฝรง สกลยอย Nymphaea จานวน 7 พนธ

1.2 ลกษณะทางปรมาณ

ลกษณะทางดานปรมาณทง 3 ลกษณะของพนธบวฝรงทง 7 พนธมความแตกตาง อยางม

นยสาคญทางสถต (p<0.05) คอ พนธวนวสาข มความยาวกานดอกสงสดคอ 3.94 ซม. พนธลกผสม

ใหม เบอร 2 มขนาดเสนผานศนยกลางดอกสงสดคอ 8.17 ซม. สวนพนธพงบวตจะมจานวนดอกตอ

ตนสงทสดคอ 6 ดอก (ตารางท 2) ผลทไดจากการศกษาลกษณะคณภาพและปรมาณเหลานเปน

ขอมลเบองตนเพอคดเลอกพนธบวฝรงในการปรบปรงพนธ สอดคลองกบไพรตน (2553) รายงาน

วา เทคนคในการปรบปรงพนธบวตองทาการศกษาลกษณะทางธรรมชาต (ลกษณะคณภาพและ

ลกษณะปรมาณ) เพอประกอบการตดสนใจในการคดเลอกพนธและตงเปาหมายในการปรบปรง

Characters Mungkala Ubon Pink beauty Wanvisa Madame

Wilfron

Gonnèrè

New Hybrid

No.1

New Hybrid

No.2

New Hybrid

No.3

1. Leaves

1.1 leaflet

(top-upside)

1.2 leaf

(Top-Upside)

1.3 Shape

(leaflet/leaf)

Orbicular/

Orbicular

Orbicular/

Orbicular

Orbicular/

Orbicular

Orbicular/

Orbicular

Orbicular/

Orbicular

Ovate/

Orbicular

Ovate/

Ovate

1.4 Sinus

overlap

Absent Absent Absent Absent Absent Present Absent

1.5 Petiole hairs Absent Absent Absent Present Absent Present Absent

1.6 Petiole

color

green green reddish reddish reddish reddish reddish

2. Flowers

2.1 Petal color Peachy yellow Pink Orange with

stable yellowish

speckles

Garnet red and

white

Peachy yellow Pink Yellow

2.2Flower

shape

Semicircle Cuplike Semicircle Semicircle Semicircle Semicircle Semicircle

2.3 Number of

petals 33-44 petals 32 petals 33-44 petals 33-44 petals 33-44 petals 33-44 petals 33-44 petals

3. Pod Absent Absent Absent Absent Absent Present Absent

พนธ เชนเดยวกบ Pairat และ Vipa (2010) ไดใชลกษณะทางดานคณภาพจาแนกความแตกตาง

ระหวางพอแมและลกผสมรวมกบการใชเครองหมายโมเลกลยนยนความเปนลกผสม นอกจากน

Woods et.al. (2005) ใชลกษณะทางดานคณภาพและปรมาณชวยในการจาแนกความหลากหลาย

ของบวฝรง

ตารางท 2 การเปรยบเทยบคาเฉลยของลกษณะปรมาณจานวน 3 ลกษณะ ของบวฝรงในสามฤดกาล

Lines Stem length (cm.) Flower diameter (cm.) Number of flower per plant

Mungkala Ubon 3.70ab 8.01a 3.66b

Pink beauty 2.22c 4.74d 6.22a

Wanvisa 3.91a 5.77c 1.78c

Madame Wilfron

Gonnèrè

1.39d 6.54b 3.11b

New Hybrid No.1 3.82a 8.04a 3.83b

New Hybrid No.2 2.96ab 8.17a 3.72b

New Hybrid No.3 2.87b 7.99a 4.89ab

F-test ** ** *

C.V% 12.87 4.71 31.07

2. ผลจากการศกษาลกษณะทางคณภาพและปรมาณของบวสายเขตรอนสกลยอย Brachyceras

พนธบวสายเขตรอนบานกลางวนจานวน 6 พนธทใชในการศกษาครงน แบงออกเปน 3 กลม

ไดแก พนธการคา จานวน 3 พนธ คอพนธฉลองขวญ ,พนธไมอาม โรส และพนธลนซ วด , พนธ

พนเมองจานวน 2 พนธ คอพนธขาวมงคล และพนธชมพมะเหมยว และพนธลกผสมใหมจานวน 1

พนธ คอ พนธลกผสมใหม รวบรวมเพอศกษาลกษณะฟโนไทปแสดงออกใน 3 ฤดกาล ณ สถาบน

บวราชมงคลตะวนออก มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตบางพระ จ. ชลบร

2.1 ลกษณะทางคณภาพ

ลกษณะทางคณภาพททาการเกบขอมลจะเหมอนกบการเกบขอมลของบวฝรง แตมบาง

ลกษณะของบวสายเขตรอนทจะแสดงออกไมเหมอนกบบวฝรง เชน บวสายเขตรอนบานกลางวนส

ของแผนใบออนและใบแกสจะคงเดมไมมการเปลยนจงทาการเกบขอมลเฉพาะใบแกเทานน ซงจะ

พบวา พนธไมอาม โรส สของแผนใบจะมสเขยวแถบลายดางสแดง (หนาใบ)และสเขยวกระสแดง

(หลงใบ) ซงแตกตางจากพนธอนๆ ลกษณะของขอบใบจกมนและกานใบไมมขนจะเปน

ลกษณะเฉพาะของบวสายเขตรอนทกพนธจะแสดงออกเหมอนกน สของกานใบสวนใหญจะมส

เขยวยกเวนพนธชมพมะเหมยวและพนธลนซ วด การซอนทบกนของฐานใบจะพบเฉพาะพนธขาว

มงคลและพนธฉลองขวญ ลกษณะสของกลบดอกมสแตกตางกน คอ พนธขาวมงคล กลบดอกส

ขาว, พนธฉลองขวญ กลบดอกสนาเงนมวง, พนธชมพมะเหมยว กลบดอกสชมพแดง, พนธลนซ

วด กลบดอกสนาเงนมวง, พนธไมอาม โรส กลบดอกสชมพ และพนธลกผสใหม เบอร1 กลบดอก

สเหลองปลายกลบมวง ความซอนของกลบ (จานวนกลบดอก) พนธฉลองขวญจะมกลบดอกซอน

มากพเศษและพนธไมอาม โรส กลบดอกซอน ซงทงสองพนธจะมลกษณะทรงดอกแบบแผครง

วงกลม สวนอก 5 พนธจะมทรงดอกแบบถวยและจานวนกลบดอกไมซอน (ตารางท 3)

2.2 ลกษณะทางดานปรมาณ

สวนลกษณะความยาวกานดอก (ซม.), เสนผานศนยกลางดอก (ซม.) และจานวนดอกตอ

ตน พบวาพนธฉลองขวญจะใหลกษณะทงสามดทสด (ตารางท 4) แตอยางไรกตามจะไมพบ

ลกษณะการขยายพนธดวยเมลดและแบบ viviparous กบพนธฉลองขวญ รวมทงพนธขาวมงคลจะ

ไมพบการขยายพนธแบบ viviparous แตสามารถขยายพนธดวยเมลดได ซงลกษณะการตดเมลด

และการขยายพนธแบบ viviparous จะชวยใหการเพมจานวนตนกลาใหมไดดกวาการแตกหว ซงจะ

ไดจานวนนอยไมเพยงพอตอความตองการของตลาด เยาวมาลยและปยะวด (2555) จงไดนาเอา

เทคนคการเพาะเลยงเนอเยอโดยใชฮอรโมน N6-Benzylaminopurine (BA) และ 3- indole acetic

acid (IAA) ชกนาใหเกดยอดของบวฉลองขวญ พบวาฮอรโมนทงสองมประสทธภาพดในการชกนา

ใหเกดยอด เนองจากพนธฉลองขวญขยายพนธไดยากและไดจานวนหวเพอพฒนาเปนตนใหมนอย

จงจาเปนตองนาเทคนคทางดานการเพาะเลยงเนอเยอมาใช แตการใชเทคนคเหลานจะตองอาศย

ความชานาญและตนทนในการทาสง ดงนน การคดเลอกพนธเพอการปรบปรงพนธจงควรม

ลกษณะการขยายพนธแบบพเศษ (viviparous)และการขยายพนธแบบเมลดรวมดวยจะทาใหลกผสม

ใหมทไดมการขยายพนธไดเรว ทนตอความตองการของตลาด เชนเดยวกบทไพรตน (2553) กลาว

ไววา การทจะประสบความสาเรจในการปรบปรงพนธบวประดบจะตองคดเลอกพนธทมลกษณะ

การขยายพนธไดเรวสามารถนามาใชเปนไดทงพอพนธและแมพนธ

ตารางท 3 แสดงลกษณะทางคณภาพของบวสายเขตรอนสกลยอย Brachyceras

ตารางท 4 การเปรยบเทยบคาเฉลยของลกษณะความยาวกานดอก (ซม.), เสนผานศนยกลางดอก

(ซม.) และจานวนดอกตอตนของบวสายเขตรอน

Lines SStteemm lleennggtthh ((ccmm..)) FFlloowweerr ddiiaammeetteerr ((ccmm..)) NNuummbbeerr ooff fflloowweerrss ppeerr ppllaanntt

Chalongkwan 1155..8866aa 1144..2222

aa 1111..5566aa

Kwamongkol 1144..4444bb 1111..4444

bb 1111..1111

aa

Chompumamueaw 1133..1133cc 99..4411

dd 1100..5566aabb

Linsey wood 1133..1199cc 88..4466

ee 1100..3333

aabb

Miami rose 1133..1133cc 1100..2200

cc 88..8899bbcc

New Hybrid No.1 1122..6633cc

88..3333ee 88..4444

cc

F-test **** **** **

C.V% 33..2233 33..8800 99..6677

Characters Chalongkwan Kwamongkol Chompumamueaw Linsey wood Miami rose New Hybrid No.1

1. Leaves

1.1 leaf

(top-upside)

1.3 Shape Orbicular Orbicular Ovate Orbicular Orbicular Orbicular

1.4 Sinus

overlap

Present Present Absent Absent Absent Absent

1.5 Petiole hairs Absent Absent Absent Absent Absent Absent

1.6 Petiole

color

green green reddish reddish green green

2. Flowers

2.1 Petal color Deep blue White Reddish plum Light purple Pink Yellow with

purple tip

2.2 Flower

shape

Semicircle Cuplike Cuplike Cuplike Semicircle Cuplike

2.3 Petal shape Linear Ovate Linear Linear Linear Elliptic

2.3 No. of

petals 45-48 petals 19-20 petals 19-20 petals 19-20 petals 21-23 petals 19-20 petals

3. Pod Absent Present Present Present Present Present

4.Viviparous Absent Absent Present Present Present Present

สรป

จากการศกษาคดเลอกพนธบวประดบในสกลยอย Nymphaea (บวฝรง)และสกลยอย

Brachyceras (บวสายเขตรอนบานกลางวน) พบวา บวประดบทง 12 พนธสามารถเจรญไดดใน

พนทจ.ชลบร โดยบวฝรงพนธลกผสมใหมเบอร 2 มลกษณะคณภาพ(ขยายพนธเมลด)และปรมาณ

(ขนาดเสนผานศนยกลางดอกสงสด) ทดเมอเปรยบกบพนธอนๆ สามารถใชเปนพอพนธหรอแม

พนธในการปรบปรงพนธไดด สวนพนธพงบวตซงใหจานวนดอกตอตนมากทสดอาจจะนามาใช

เปนตนพอพนธอกพนธหนงได สวนบวสายเขตรอนบานกลางวนนน พนธฉลองขวญแสดงลกษณะ

ฟโนไทปดกวาทกพนธ แตไมเหมาะสมตอการใชเปนตนพอพนธและแมพนธ เนองจากเกสรตว

เปลยนเปนกลบดอก, ไมสามารถขยายพนธดวยเมลดและขยายพนธแบบ viviparous ได รวมทงให

จานวนหวเพอผลตเปนตนใหมนอย ดงนน บวสายเขตรอนทมลกษณะใหเมลดและขยายพนธแบบ

viviparous ไดจงมความเหมาะสมทจะนามาใชในการพฒนาพนธตอไป เชน พนธชมพมะเหมยว ,

พนธลกผสมใหม เบอร 1, พนธลนซ วด เปนตน

เอกสารอางอง

ไชยา ลาวลย. 2547. การปลกบว. สานกพมพฐานเกษตรกรรม, กรงเทพฯ.

ณ นพชย ชาญศลป. 2548. การผลตบวในประเทศไทย. วารสารพชปลกพนเมองไทย 1 (1) : 8-10 น.

ณรงค โฉมเฉลา . 2555. ศพทบว. เครอขายปลกพชพนเมองไทยรวมกบสานกงานนโยบายและ

แผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. 112 หนา

ไพรตน ทรงพาณช. 2553. เทคนคการผสมพนธบวฝรง. วารสารกสกร 83(6) พฤศจกายน-ธนวาคม :

37-42 น.

ภรนทร อครกลธร. 2553. มนตเสนหแหงบว พพธภณฑบวมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ธญบร. วารสารไทย31(16): 22-33.

มานะบตร ศรยงค, มณฑนา บวหนอง, ทรงศลป พจนชนะชย, อภรด อทยรตนกจ, ณ นพชย ชาญ

ศลป และเฉลมชย วงษอาร. 2551. ผลของการเพมนาตาลซโครสตอการรกษากลบดอกและ

อายการปกแจกนของดอกบวอบลชาตพนธฉลองขวญ. ว.วทย. กษ. 39:3 (พเศษ): 225-228

เยาวมาลย นอยใหม และ ปยวะด เจรญวฒนะ. 2555. ผลของ BA และ IAA ตอการเกดยอดของบว

ฉลองขวญในสภาพปลอดเชอ. ว.วทย. กษ. 43(2)(พเศษ) :249-252

สมาคมพชสวนแหงประเทศไทย (สพส.) . 2550. มหศจรรยบวสายไทย . สมาคมพชสวนแหง

ประเทศไทย (สพส.) ดวยความสนบสนนทางวชาการจากสมาคมไมประดบแหงประเทศไทย

(สมป.)และชมรมผรกบวแหงประเทศไทย (ชบท.), กรงเทพฯ. 16 หนา

เสรมลาภ วสวต. 2547. บวประดบในประเทศไทย 1. กรงเทพฯ. เนชนบคส. 192 หนา

เสรมลาภ วสวต. 2548. บวประดบในประเทศไทย 1. กรงเทพฯ. เนชนบคส. 192 หนา

สชาดา ศรเพญ และคณะ. 2550“.การจาแนกพนธบว Classification of Waterlily and Lotus”. In :

IWGS Annual Symposium 2007“Potential Development of Lotus and Waterlilyas

Economic Plants V”. 19 July 2007. สวนหลวง ร.9. หนา 181-18 9.

Borsch, T., C. Löhne, K. Müller, K.W. Hilu, S. Wanke, A. Worberg, W. Barthlott, C.

Neinhuis, and D. Quandt. 2005. Towards understanding basal angiosperm diversification:

recent insights using rapidly evolving genomic regions. Nova Acta Leopold 92:85-110

Chomchalow, N., 2007, Amazing Thai Waterlily, The Horticulture Science Society of

Thailand (HSST) with technical support from the society for Ornamental Plants of

Thailand, Bangkok, Thailand, 16 p.

Pirat S. and H. Vipa. 2010. Intersubgeneric cross in Nymphaea spp. L. to develop a blue hardy

waterlily. Scientia Horticulturae 124: 475-481

Woods K., K.W. Hilu, J.H. Wiersema and Borsch T., 2005, Pattern of variationand systematic of

Nymphaea odorata. I. Evidence from morphology and inter-simple sequence repeats

(ISSRs), Syst Bot 30:471-480