1

ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส

บทความเรองวกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552 : ทาง

เลอกและทางรอดของสถาปนกไทยน ตดทอนจากบางสวน

ของบทน�า รวมกบบางสวนของบทสรปและขอเสนอแนะจาก

หนงสอ “สถาปตยกรรมหลง พ.ศ. 2540 : วกฤตการณ

และทางเลอกของสถาปนกไทย” ซงประกอบดวย เนอหา

ทง 7 บท ทกลาวถงวกฤตการณทางเศรษฐกจ ปญหาท

ส�านกงานสถาปนกประสบ บทบาทของสมาคมวชาชพและ

สถาบนการศกษาในชวงเวลาดงกลาว ตลอดจนบทสรปและ

ขอเสนอแนะ เพอเปนแนวทางในการแกปญหา ผสนใจ

สามารถอานเนอหาทเกยวของไดครบจากหนงสอดงกลาว ท

เพงตพมพเสรจโดยสมาคมสถาปนกสยามในพระบรม

ราชปถมภเมอเมษายน 2553 น

วกฤตการณทางเศรษฐกจทเกดขนในป 2540 กอใหเกด

ผลกระทบตอระบบเศรษฐกจของประเทศไทยอยาง

รนแรงและกวางขวาง โดยวกฤตการณครงนนคอยๆ กอตว

ขนขณะทเศรษฐกจไทยขยายตวอยางรวดเรวระหวางป

2533-2538 และไดสะสมปญหาไวอยางตอเนองทงใน

ภาคสถาบนการเงนและภาคเอกชน ในทสดเศรษฐกจฟอง

สบกแตกจนเกดวกฤตเศรษฐกจ ในป 2540 ทตอมาได

ลกลามขยายไปทวภมภาคเอเชย จนไดรบการขนานนาม

วา “โรคตมย�ากง”

เมอชวง 1 ทศวรรษ ผานไปเศรษฐกจไทยตองเผชญกบ

ความยากล�าบากอกครงจากสภาวะวกฤตเศรษฐกจโลก ท

มตนก�าเนดมาจากปญหาสนเชอทมคณภาพต�าในประเทศ

สหรฐอเมรกาทท�าใหเกดวกฤตการเงนครงใหญทเรยกวา

“วกฤตแฮมเบอรเกอร”

ในฐานะทสถาปนกเปนสวนหนงของสงคมไทย และเปนผ

ปฏบตวชาชพทเกยวของโดยตรงกบเศรษฐกจของประเทศ

รวมทงภาคอสงหารมทรพยและเจาของโครงการผลงทน จง

มความจ�าเปนทจะตองศกษาปจจยแวดลอมดานเศรษฐกจ

ของประเทศไวบาง เพอใหเขาใจถงสภาวการณทางเศรษฐกจ

ทเปลยนแปลงไปอยเสมอ ทงนกเพอชวยใหสถาปนกสามารถ

ประเมนสถานการณทางเศรษฐกจ และวางแผนการปฏบต

วชาชพไดอยางเหมาะสม

การศกษานต องการแสดงใหเหนว าวกฤตการณทาง

เศรษฐกจเมอป 2540 เปนตนมา สงผลกระทบตอบรษท

หรอส�านกงานสถาปนก และวงการสถาปตยกรรมใน

ประเทศไทยอยางไรบาง รวมทงชใหเหนปญหาทบรษทหรอ

ส�านกงานสถาปนกแตละแหงตองประสบ ตลอดจนทางเลอก

ทบรษทหรอส�านกงานสถาปนกแตละแหงพงระดมความ

คดในการแกไขปญหาและปรบตว เพอทจะด�ารงอยใน

แวดวงสถาปตยกรรมไดตอไป

ปจจยแวดลอมดานเศรษฐกจของประเทศตงแตป 2540 เปนตนมา

กลางป 2540 เกดวกฤตการณทางการเงน การคลง และ

เศรษฐกจสวนรวม สงผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศ

และชวตความเปนอยของประชาชนทกกลมอยางรนแรง

ธนาคารแหงประเทศไทยสงควบกจการบรษทเงนทน 16

แหงอยางเปนทางการในเดอนมถนายน ป 2540 ในทสด

รฐบาลไทยตองเขาโครงการความชวยเหลอจากกองทน

การเงนระหวางประเทศ (IMF)

การตดลดงบประมาณรายจายในป 2541 นบเป น

วกฤตการณทางเศรษฐกจครงส�าคญของประเทศไทย สถาบน

วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย

ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทสภาควชาสถาปตยกรรมศาสตร คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2

วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย

การเงน 56 แหงถกปด รฐยดกจการธนาคารเอกชนกวา 5

แหง ธนาคารพาณชยของไทยบางแหงถกตางชาตเขามาซอ

กจการ บรษทนบพนแหงลมละลาย ในป 2541 มการออก

มาตรการกฎหมายฟ นฟเศรษฐกจเปนการปฏบตตาม

พนธกรณทประเทศไทยท�าไวตอกองทนการเงนระหวาง

ประเทศ รฐบาลจดตงองคการปฏรปสถาบนการเงน

(ปรส.) เพอด�าเนนการขายทรพยสนของสถาบนการเงน

ทถกปดกจการมาช�าระหน

ปรส. น�าทรพยสนของสถาบนการเงนทง 56 แหง ออก

ประมลตามค�าแนะน�าของกองทนการเงนระหวางประเทศ ใน

ป 2541 ประเทศไทยตองเผชญปญหาทางเศรษฐกจอยาง

หนก มภาวะเงนเฟอตลอดป สนคาอปโภคบรโภคราคาสง

ขน สถาบนการเงนซงสวนใหญเปนของคนไทยถกปด

อยางถาวรหลายแหง ธรกจเอกชนทยอยลมละลาย เปน

โอกาสทองของตางชาตเขามาซอสนทรพยและกจการของ

คนไทย มการเลกจางงาน มการตดลดเงนเดอนพนกงาน

และจบลงดวยการปดกจการ

ภายหลงวกฤตการณป 2541 สถานการณทางเศรษฐกจของ

ประเทศเรมปรบตวในทศทางทดขนบางในชวงป 2545-

2546 และแมวาตงแตป 2546 เปนตนมาเศรษฐกจไทยตอง

เผชญกบปจจยลบนานาประการ ทงดานสงคมและการเมอง

ทงจากภายในและภายนอกประเทศอย อย างตอเนอง

สถานการณของเศรษฐกจไทยยงคงคอยๆ ปรบตวไปใน

ทศทางทดขน สภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตม

รายงานวา ในป 2547 เศรษฐกจไทยขยายตวอยในเกณฑด

เมอเปรยบเทยบกบประเทศตางๆ ในภมภาคเอเชย แตทวา

ปจจยลบทแทรกแซงอยางตอเนองหลงเหตธรณพบตภย

ในปลายป 2547 ทงการหดตวของการทองเทยว ปญหา

ภยแลง เหตการณความรนแรงในภาคใต ตลอดจนการ

พงขนของราคาน�ามนในตลาดโลก สงผลใหเศรษฐกจไทย

ป 2548 เกดการชะลอตวครงรนแรงทสดนบตงแตป

2544 เปนตนมา

และในป 2549 เศรษฐกจไทยยงขยายตวอยในเกณฑด เมอ

เทยบกบจ�านวนปจจยลบทเกดขนในปนน เชน การชมนม

ประทวง และความไมสงบในชายแดนใตทยงมอยอยางตอ

เนอง การท�ารฐประหาร รวมทงสภาวะการชะลอตวของ

เศรษฐกจโลก มาจนกระทงในป 2551 ปญหาซพไพรม

(Subprime Mortgage Loans) ในประเทศสหรฐอเมรกาท

รนแรงและยดเยอกวาการคาดการณ ในไตรมาส 4 ของ

ป 2551 เศรษฐกจไทยกหดตวเปนครงแรกในรอบ 10

ป เนองจากสภาวะวกฤตเศรษฐกจโลกชะลอตวทเกดขน

รวดเรวและรนแรงกวาทคาดการณ จนสงผลกระทบใหภาค

การสงออกและการผลตภายในประเทศถดถอย อกทงยง

ถกซ�าเตมดวยปจจยลบในชวงปลายป 2551 เมอมการ

ปดทาอากาศยานสวรรณภม ท�าใหประเทศขาดรายได

จากอตสาหกรรมการทองเทยวอยางฉบพลน และจากการ

ทเศรษฐกจโลกและเศรษฐกจไทยชะลอตวอยางเฉยบพลนใน

ป 2551 นเองท�าใหทงกระทรวงการคลงและธนาคารแหง

ประเทศไทยคาดการณวาจะตองท�าการทบทวนการประมาณ

ภาพท 1, 2, 3: ทาอากาศยานนานาชาตสวรรณภม ประเทศไทย

3

ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส

การขยายตวทางเศรษฐกจอกครงหลงเหตจลาจลในชวง

เทศกาลสงกรานต

วกฤตตมย�ากงป 2540 และวกฤตแฮมเบอรเกอรป

2551 ถอเปนเครองยนยนของพษรายแรงของเศรษฐกจ

แบบฟองสบ การปลอยสนเชอเขาสภาคอสงหารมทรพย

โดยขาดความระมดระวง ถอเปนบทเรยนราคาแพงทควร

จะตองจดจ�าไวเปนเครองเตอนใจ และพงระวงมให

วกฤตการณทางเศรษฐกจทรายแรงเชนนเกดซ�าขนอกใน

อนาคต

ประเภทและขนาดของอาคารหรอโครงการในชวงวกฤตการณ

วกฤตการณทางเศรษฐกจป 2540 ท�าใหปรมาณงาน

กอสรางทงในสวนของภาครฐและเอกชนลดลงการลงทน

โครงการใหมชะลอตว ในชวงตนของสภาวะวกฤตการณ

ทางเศรษฐกจ บรษทและส�านกงานสถาปนกยงมโครงการ

ทตอเนองมาจากในชวงกอนวกฤตการณ ซงมทงงานใน

ภาครฐและเอกชนหลากหลายประเภท ในภาคเอกชนนนม

โครงการประเภทโรงแรมและรสอร ทเข ามาเป น

อตราสวนทสงเมอเทยบกบอาคารประเภทอนๆ ทงนนา

จะเปนผลมาจากการออนตวลงของคาเงนบาททสงผลให

ตลาดการทองเทยวของประเทศไทยเปนทนยมส�าหรบนก

ทองเทยวทงจากภายในประเทศและจากตางประเทศ รวม

ถงการปรบปรงเปลยนแปลงรปลกษณของโรงแรม เนองจาก

การเปลยนมอผบรหารและเจาของกจการในภาวะวกฤต

เศรษฐกจ

ภาพท 8: ศนยการคามาบญครอง เซนเตอร ปทมวน

ภาพท 5: บานอาจารยอจฉรา เสรนยมภาพท 6: โรงแรมพลาซา แอทธน

ภาพท 7: ศนยการคามาบญครอง เซนเตอร ปทมวน

ภาพท 4: บานสวนสงบ กรงเทพฯ

4

วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย

นอกจากโครงการประเภทบานพกอาศยราคาสง โรงแรมและ

รสอรท ทนบเปนโครงการสวนใหญทเขามาสบรษทหรอ

ส�านกงานสถาปนกตางๆ ในชวงภาวะวกฤตการณทาง

เศรษฐกจแลว ยงมโครงการทเกยวกบอาคารพาณชยกร

รมประเภทหางสรรพสนคาสะดวกซอ อาคารสาขาของซ

เปอร เซนเตอร ต างๆ รวมถงการปรบปรงอาคาร

ศนยการคาตางๆ ทชวยใหส�านกงานสถาปนกบางแหงม

รายรบส�าหรบการด�าเนนการของบรษทหรอส�านกงานในชวง

ป 2540-2545

ในชวงวกฤตการณทางเศรษฐกจ การกอสรางอาคารใหม

มทงอาคารประเภทสถาบนการศกษา โรงพยาบาล

ศนยการคา ส�านกงาน โรงแรม รสอรท และอาคารทาง

ศาสนา อยางไรกด ในชวงนนสวนราชการมงบประมาณ

ส�าหรบการกอสรางอาคารใหมนอยมากเมอเทยบกบ

อตราสวนของงานในภาคเอกชน ในขณะทในบางแหงยงพอ

มงานจากภาคอตสาหกรรมอยางเชนการออกแบบกอสราง

โรงงานตางๆ

ในภาวะเศรษฐกจถดถอย โครงการในลกษณะทเปนการ

ปรบปรง ตอเตมอาคาร และการตกแตงภายในอาคาร

ประเภทตางๆ พบทงในภาครฐและเอกชน โดยเฉพาะงาน

ปรบปรงและตอเตมบานพกอาศยทมเขามาในอตราสวนทสง

ทงน การปรบปรง ตอเตมอาคาร รวมทงการตกแตงภายใน

ภาพท 9: หอพกนกศกษา สถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย

ภาพท 11: หอพกนกศกษาสถาบนเทคโนโลยแหงเอเชย

ภาพท 12: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ภาพท 10: คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ภาพท 13 : โรงแรมอเวย ปราณบร ประจวบครขนธ

5

ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส

เปนทางเลอกหนงทเจาของโครงการน�ามาใช โดยไมตองใช

งบประมาณในการกอสรางอาคารใหม

ภาพท 14: บานสวน เชยงใหม โดย จลทศน กตบตร

ในชวงป 2540-2550 นน ยงมความหลากหลาย

ของประเภทอาคารในภาพรวม อตราส วนของงาน

สถาปตยกรรมประเภทบานพกอาศยราคาแพง จะม

อตราสวนทสงเมอเทยบกบอาคารประเภทอน ในสวนของ

อาคารประเภทโรงแรมหรอรสอรท อาคารศนยการคา

และอาคารประเภทซเปอรเซนเตอรอยในอตราสวนทมาก

เชนกน การปรบปรงอาคารตางๆ ถอวาเปนงานอกลกษณะ

หนงทมผวาจางใหส�านกงานสถาปนกออกแบบมากในชวงนน

นอกจากนงานโครงการในตางประเทศกเปนอกทางเลอก

หนงทช วยสรางรายไดใหแกบรษทหรอส�านกงาน

สถาปนกในชวงทเศรษฐกจของประเทศตกต�า ส�าหรบ

อาคารประเภทอาคารทางวฒนธรรม อาคารเพอการกศล

อาคารทางศาสนา ซงใชงบประมาณจากการบรจาคนน

ยงมเขามาอยางตอเนอง แมในชวงภาวะวกฤตเศรษฐกจ

ภาพท 15: บกซ ซเปอรเซนเตอร สาขาเอกมย

ภาพท 16: บกซ ซเปอรเซนเตอร สาขาสะพานควาย

ภาพท 17: ศนยการคาเซนทรล สาขาแจงวฒนะ

ภาพท 18: พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร

ภาพท 19: พพธภณฑเดก กรงเทพมหานคร

6

วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย

ทางออก และกลยทธในการแกปญหาในชวงวกฤตการณ

แมวาทางออกในการแกไขปญหาของบรษทและส�านกงาน

สถาปนกในชวงวกฤตเศรษฐกจ จะมรายละเอยดทแตกตาง

กนออกไปกตาม แตทางออกหลกๆ ในการแกไขปญหาของ

บรษทและส�านกงานสถาปนกในชวงวกฤตการณทาง

เศรษฐกจทผานมาสรปจากการสมภาษณสถาปนกกลมท

เลอกมาศกษาประกอบดวย

1. การลดเวลาการท�างาน การลดเงนเดอน และการ

ยกเลกคาลวงเวลา

2. การเลกจางพนกงานบางสวน และการลดขนาด

ส�านกงาน

3. การลดคาใชจายของส�านกงาน

4. การหาแหลงงานใหม

5. การเปลยนวธการท�างาน และการปรบองคกรใหม

ทงในเรองบคลากรและดานการเงน

6. การหารายไดมาเลยงส�านกงาน ดวยการขาย

ทรพยสนของบรษท หรอใชทรพยสนสวนตว

7. การปรบโครงสรางหนและหาผรวมทน

8. การสรางธรกจอน หรอการหางานอนเสรม เพอ

หารายได

9. การสนบสนนใหพนกงานลาออกไปท�ากจการอน

หรอศกษาตอ

10. การสรางขวญและก�าลงใจใหแกพนกงาน

นอกจากทางออกและกลยทธในการแกไขปญหาในชวง

วกฤตการณ 10 ขอขางตนน ยงมวธการอนๆ ทสถาปนก

และส�านกงานสถาปนกเลอกใช เชน การรวมงานกบ

สถาปนกตางชาตภายหลงการบงคบใชขององคกรการคาโลก

(WTO) การหาชองทางสวชาชพขางเคยง ตลอดจนหาอาชพ

เสรมและอาชพทเรมใหม

แนวคดและรปแบบสถาปตยกรรมในชวงวกฤตการณ

จากขอมลการส�ารวจอาคาร และสมภาษณสถาปนกกลมท

เลอกมาศกษาพบวาไมมแนวรวมของรปแบบและแนวคด

ในการออกแบบเดยวกนทชดเจน ผลกระทบจาก

วกฤตการณเศรษฐกจมบาง แตไมเปนปจจยส�าคญท

ท�าใหเกดการเปลยนแปลงแนวคดหลก ซงอาจมสวนชวย

สนบสนนการเปลยนแปลงจากรปแบบแนวพหนยม

(Pluralism) ของสถาปตยกรรมหลงสมยใหม หรอ

สถาปตยกรรมแนวลทธโพสต โมเดรน (Post Modernism)

ทแพรหลายในชวงเศรษฐกจฟองสบกอนเกดวกฤตการณมา

สกระแสลทธนยม

ความนอย-เรยบ-งาย (Minimalism) ภายหลงวกฤตการณ

เศรษฐกจทเรมเปนทนยมตามกระแสสถาปตยกรรม

ตะวนตกปจจบน

ภาพท 20: พระอโบสถวดมวง บานโปง ราชบร

ภาพท 21: บานรมบง สมมากร

7

ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส

การใหความส�าคญกบความตรงไปตรงมา มเหตผลไม

ฟมเฟอย ทงในรปแบบและรายละเอยดอาคาร วสดทใช และ

การบ�ารงรกษาอาคาร จากเจาของโครงการหลงวกฤตการณ

สอดคลองกนกบรปแบบ Minimalism หรอรปแบบทกลบส

ยคสถาปตยกรรมโมเดรนอก (Modern Revival Style)

โดยภาพรวมแลว แนวคดและรปแบบสถาปตยกรรมของ

สถาปนกไทยในชวงกอนวกฤตการณและคาบเกยวมา

จนถงชวงวกฤตการณ ซงเปนเวลาหลายป ยงคงความ

หลากหลายตามลกษณะพหนยมของสงคมไทยโดยรวม

แนวคดและรปแบบสถาปตยกรรมทด�าเนนมากอนและคาบ

เกยวตอเนองมายงชวงวกฤตการณและหลงเกดวกฤตการณ

มแนวทางทวเคราะหและสรปไดดงน

1. แนวทางประโยชนใชสอยนยม (Functionalism)

ความตรงไปตรงมา มเหตผล มความชดเจนในการจด

เนอทใชสอยของอาคาร เปนการสบตอแนวทางโดยตรง

มาจากยคเรมแรกของการน�าแนวทางนมาใช ซงเปนพน

ฐานทวไปของการสรางสรรคงานสถาปตยกรรมของสถาปนก

ไทยรนอาวโสทตอเนองมาจนถงปจจบน

ภาพท 22: บานรมบง สมมากร

ภาพท 24: อาคารใบหยก 2 ประตน�า กรงเทพฯภาพท 25: บาน P-Cube ปราณบร ประจวบครขนธ

ภาพท 23: ศนยธรรมชาตวทยา ดอยสเทพ เฉลมพระเกยรตมหาวทยาลยเชยงใหม

ภาพท 26: โฮมโปร สาขาเอกมย - รามอนทรา

8

วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย

2. แนวทางลทธนยมความนอย-เรยบ-งาย (Minimalism)

แนวทางการออกแบบทนยมการหวนคนกลบสความเรยบ

ความงาย ความนอยของสถาปตยกรรมยคโมเดรนอก

ครง โดยสถาปนกและนกออกแบบตกแตงภายในรนใหม

3. แนวทางสถาปตยกรรมยคโมเดรนทมฐานมาจากสถาปนก Le Corbusier

แนวทางนจากสถาปนกกล มทนยมแนวคดและรปแบบ

สถาปตยกรรมทด�าเนนรอยตามสถาปนกชนน�าของโลกใน

ยคสถาปตยกรรมโมเดรนอยางเชน Le Corbusier ทเนนรป

ทรงอาคารและการตกแตงแนวประตมากรรมภาพท 27: อาคารองคการสอสารมวลชน แหงประเทศไทย(อ.ส.ม.ท.) ถนนพระราม 9

ภาพท 28: หองอาหาร โรงแรมคอสตาลนตา เกาะลนตา กระบ

ภาพท 29: โรงแรมคอสตาลนตา เกาะลนตา กระบ

ภาพท 30: อาคารเฉลมพระเกยรตภมพลสงคตวทยาลยดรยางคศลป

9

ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส

ภาพท 31: มหาวทยาลยมหดล ศาลายา นครปฐมภาพท 32: สโมสรหมบานสมมากร

ภาพท 33: สโมสร หมบานสมมากร

4. แนวทางสถาปตยกรรมไทยรวมสมยทมฐานจากสถาปตยกรรมพนถน

เปนแนวทางทใหความส�าคญกบบรบททสบเนองและ

ความสอดคลองกบสถาปตยกรรมพนถน และกระแสการ

อนรกษศลปวฒนธรรมและสถาปตยกรรมในอดต

ภาพท 36: บานรมใต สายธาร เชยงใหม

ภาพท 34: โรงแรมเอวาซอน หวหน แอนด ซกซเซนส สปา ปราณบร

ภาพท 38: สนามบนสมย เกาะสมย สราษฎรธาน

ภาพท 37: สนามบนสมย เกาะสมย สราษฎรธาน

ภาพท 35: บานรมใต สายธาร เชยงใหม

1�

วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย

ปญหาของระบบการศกษา และบณฑตสถาปตยกรรมในชวงวกฤตการณ

การศกษานอกจากจะมบทบาทในการผลตบคลากรใหกบ

วชาชพสถาปตยกรรมในเบองตนแลว ในชวงวกฤตการณ

ทางเศรษฐกจทผานมา สถาบนการศกษายงเปนแหลงท

ใหโอกาสสถาปนกในการทจะฝกฝนพฒนาทกษะทสนใจ

ไดอยางตอเนอง ปญหาเกยวกบการศกษาสถาปตยกรรมใน

ประเทศไทย เปนเรองของการบกพรองดานความรและความ

สามารถทจ�าเปนในการประกอบอาชพของบณฑตในปจจบน

อนไดแก

- ความรพนฐานทางวชาชพ เชน การออกแบบ งาน

โครงสราง งานระบบ และวสดอปกรณอาคาร

เปนตน

- ความรเสรมในศาสตรอนทตองใชในการประกอบ

อาชพ เชน กฎหมาย การเงน การบญช ฯลฯ

- ความรเชงจรยธรรม และจรรยาบรรณทางวชาชพ

- ความสามารถในการวเคราะหเชงซบซอน

- ความสามารถในการคดไดและรจกคด (จะชวยให

รจกน�าความรขางตนไปใชและเกดการสรางความ

รใหม)

- ความสามารถในการเปนผน�า

- ความสามารถทงในเชงศลปะและเทคโนโลย

- ความสามารถในการสอสาร ปฏสมพนธ และการ

ใชภาษา

ทงน สถาบนการศกษาทางสถาปตยกรรมควรทจะใหโอกาส

นกศกษาไดพฒนาความรและความสามารถ ระบบการ

เรยนการสอนควรทจะกระต นและสรางแรงจงใจให

นกศกษาเกดความอยากเรยนและอยากทจะหาโอกาสให

ตนเองในการเพมความรและความสามารถดานตางๆ

เพอใหนกศกษาและบณฑตสถาปตยกรรมเกดการพฒนา

อยางตอเนอง และไมหยดการเรยนรอยภายในสตดโอหรอ

หองเรยนเทานน ซงจะท�าใหองคกรวชาชพสถาปตยกรรมใน

ประเทศมทรพยากรบคคลทมคณภาพและมคณคามากขน

นอกจากนสถาปนกผใหสมภาษณจ�านวนหนงเหนวาสถาบน

การศกษาทางสถาปตยกรรม ควรเสรมสรางโอกาสใน

การฝกงานใหกบนกศกษาหรอบณฑตจบใหม เพอสง

เสรมใหนกศกษามทกษะและประสบการณมากขน อกทง

การเรยนการสอนควรตองมการปรบปรง ควรผสมผสาน

ศาสตรตางๆ และการสอดแทรกจรยธรรมและจรรยาบรรณ

ในการประกอบวชาชพเขาดวยกน

ขอเสนอแนะเพอการเตรยมตวในอนาคต

ทามกลางวกฤตการณทางเศรษฐกจ ตงแต พ.ศ. 2540

เปนตนมาจนถงปจจบนใน พ.ศ. 2553 น ผประกอบอาชพ

ในแวดวงสถาปตยกรรมตางตองหาแนวทางในการปรบตว

และดนรนเพอความอยรอด จากการศกษาและวเคราะห

ขอมลทรวบรวมได ทงจากความคดเหนของสถาปนกผให

สมภาษณ และจากบทความตางๆ โดยสถาปนกในวงวชาชพ

วชาการ และผเกยวของ สามารถประมวลมาเปนขอเสนอแนะ

ส�าหรบผ ประกอบวชาชพเพอการเตรยมตวรบมอกบ

วกฤตการณทางเศรษฐกจ 5 ประการส�าคญ ไดแก

1. การมสตและคดแกปญหาอยางรอบคอบ

ในชวงทเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ สถาปนกในทกภาค

สวน นบตงแตผ บรหารบรษทหรอส�านกงานสถาปนก

สถาปนกอาวโส ไปจนถงสถาปนกใหมทเพงปฏบตงาน อาจ

เกดภาวะแห งความตนตระหนก และวตกกงวลต อ

สถานการณทเกดขน ทงการเลกจาง ปรมาณงานทลดนอย

ลง การเกบคาออกแบบไมได และสภาวะทเงนทนทองคกร

สรางสมมาลดนอยลงอยางรวดเรว แตจากการศกษาพบวา

สงส�าคญทสดส�าหรบผประกอบวชาชพในชวงเวลาดงกลาว

คอ การตงสตและคอยๆ แกไขปญหาตางๆ ใหลลวงไป

ทงน การมสตในการท�างานและการตดสนใจอยเสมอ

เปนปจจยส�าคญประการหนงทช วยใหบรษทหรอ

ส�านกงานสถาปนกหลายแหงสามารถประคบประคอง

สถานการณใหผานพนวกฤตการณไปไดโดยไมตองละทง

อาชพนไปเสยกอน อยางไรกด ในกรณทจ�าเปนจะตอง

ประกอบอาชพเสรม หรอผนตวไปประกอบอาชพอน ผ

ประกอบวชาชพตองมสตและใชความรอบคอบในการพนจ

พเคราะหหาจดเดนและจดดอยของตนเอง เพอทจะหา

ล ทางในการปฏบตวชาชพทางเลอกใหตรงกบทกษะ

ความถนด และความสนใจของตนเอง

11

ศาสตราจารย กตตคณ ผสด ทพทส

2. การควบคมขนาดส�านกงานและประเภทของงาน

กอนการเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจป 2540 เศรษฐกจ

ฟองสบไดสงผลใหงานสถาปตยกรรมจ�านวนมากหลงไหลไป

สส�านกงานสถาปนก ในชวงเวลานนบรษทหรอส�านกงาน

สถาปนกหลายแหงรบพนกงานเขาท�างานเพมขนอยาง

รวดเรว ผประกอบธรกจอสงหารมทรพยมการแตกบรษท

ใหญหรอบรษทแมออกเปนส�านกงานยอยๆ เพมมากขน ดง

นนเมอเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจในเวลาตอมา ทาง

บรษทจงตองแบกรบภาระคาใชจายจ�านวนมาก

ดวยเหตดงกลาว การรบงานและการขยายขนาดของ

บรษทจงกลายเปนบทเรยนส�าคญของสถาปนกซงมผลตอ

หลกการบรหารงานในอนาคตวาจะตองมการควบคม

ขนาดส�านกงาน จ�านวนบคลากร และปรมาณงานให

เหมาะสม ทงน จากขอมลทประมวลมาไดจากการสมภาษณ

พบวา แมวาในชวงทสถานการณทางเศรษฐกจเรมฟนตว

และการลงทนโดยทวไปดขน (กอนเขาสภาวะวกฤตเศรษฐกจ

รอบใหมในชวงป 2550-2551) บรษทและส�านกงาน

สถาปนกหลายแหงยงคงรกษาขนาดขององคกรไวใหเทากบ

ขนาดทเคยลดไวหลงจากทเศรษฐกจวกฤตเมอป 2540

นอกจากนบรษทและส�านกงานสถาปนกควรพจารณาเลอก

งานทมขนาดและประเภทอาคารทสอดคลองกบศกยภาพ

และความถนดของบรษท และพยายามไมเลอกงานทมระยะ

เวลาการท�างานยาวนานเกนไปในภาวะเศรษฐกจถดถอย

เพราะอาจมความเสยงทจะถกระงบการท�างานกลางคน

3. การรวมมอกนระหวางแตละบรษทเพอรบงานขนาดใหญ

ผลจากการทบรษทส�านกงานสถาปนกตางมแนวทางใน

การควบคมขนาดของบรษทหรอส�านกงานมใหใหญจนเกด

ภาวะเสยง ดงนนเมอมงานขนาดใหญเขามา บรษทหลาย

แหงจงไดรวมตวกนชวคราว เปนกจการกล มบรษท

(consortium) เพอท�างานขนาดใหญนนๆ โดยจะเหน

ปรากฏการณของการรวมตวกนเชนนเกดขนอยางมาก

ภายหลงวกฤตการณทางเศรษฐกจในรปพนธมตรระหวาง

บรษทตางๆ

นอกจากการรวมมอกนระหวางบรษทสถาปนกแลว ยงเกด

การรวมมอกนระหวางบรษทสถาปนกกบวชาชพทเกยวของ

เชน วศวกร สถาปนกออกแบบภายใน นกวางผง พนกงาน

เขยนแบบ ตลอดจนวชาชพอนๆ เพอจางงานเปนพนกงาน

ชวคราวจากภายนอกบรษท (outsource) แทนการจาง

เปนพนกงานในส�านกงาน (in house) เปนการลดคาใชจาย

รายเดอน และเพมโอกาสในการท�างานทแตละฝายจะ

สามารถรบงานจากแหลงตางๆ ไดกวางขวางขน

4. การบรหารงานทเปลยนรปแบบไปสระบบทมความคลองตวสงกวา

ในชวงวกฤตการณ เมอมการปรบลดจ�านวนบคลากร สงผล

ใหบางบรษทตองมการปรบเปลยนโครงสรางการท�างานไป

สระบบทมความคลองตวสงกวา โดยการเปลยนระบบจาก

ระบบแผนก (Department) มาเปนระบบสตดโอ (Studio)

หรอมาเปน ระบบผสมผสาน ซงบคลากรในบรษททเคย

ท�างานในระบบแผนกจะตองปรบตวเพอใชทกษะและความ

สามารถในหลายดานมากขน

5. การพจารณาประเภทของงานออกแบบตามกระแสความตองการ มองหาโอกาสใน สภาวะวกฤต

ผประกอบวชาชพควรพจารณาประเภทของงานออกแบบท

อยในกระแสความตองการ ทงนในสภาวะทเศรษฐกจชะลอ

ตว ธรกจตางๆ ตองเรงปรบตวเพอรบสถานการณ และผ

ลงทนบางรายสามารถใชชวงเวลาทเศรษฐกจชะลอตวเพอ

การขยายการลงทน ดงนนชวงเวลาทเศรษฐกจชะลอตว

สถาปนกยงพอมโอกาสทจะใหบรการวชาชพในแวดวงธรกจ

ทก�าลงปรบเปลยนกจการ หรอในโครงการทเกดจากการ

ขยายการลงทน ตวอยางเชน ในยคเศรษฐกจไทยชะลอตว

ป 2551 ธรกจประเภทโรงแรมมการลดระดบเพดานลง

สตลาดระดบกลางอยางโรงแรม 3 ดาว เพอรองรบนกทอง

เทยวทยงพอมเงนจบจาย แตตองการประหยดงบประมาณ

การใชจายคาทพกในยคเศรษฐกจชะลอตว ในขณะทธรกจ

การบรการสขภาพครบวงจร และการทองเทยวเชง

สขภาพและการแพทย เปนทางเลอกใหมทก�าลงไดรบ

กระแสความนยม มแนวโนมทจะเตบโตในอนาคตอนใกล

และเรมมนกลงทนทมเงนทนสงใหความสนใจและหนมา

12

วกฤตเศรษฐกจชวง พ.ศ. 2540-2552: ทางเลอกและทางรอดของสถาปนกไทย

ขยายการลงทนในธรกจประเภทน รวมทงธรกจบนเทงราคา

ไมสง เชน โรงภาพยนตร โบวลง และคาราโอเกะ กยง

คงเปนกจกรรมบนเทงทสนองตอบกลมคนรนใหมใน

เมองใหญทพอจะมก�าลงซออยบาง พบวาผลงทนมการ

ปรบปรงกจการประเภทนใหเปนธรกจบนเทงครบวงจร

เปนตน

นอกจากนน ในขณะทเศรษฐกจอยในภาวะวกฤตและงาน

ออกแบบกอสรางอยในภาวะซบเซา ถอเปนโอกาสอนดท

บรษทหรอส�านกงานสถาปนกจะสนบสนนใหบคลากร

เสรมสรางความร ในแขนงตางๆ เพมเตม เพอชวย

พฒนาการใหบรการดานวชาชพ อาท ความรดานการ

ประเมนอาคาร การควบคมการกอสราง การประหยด

พลงงานในอาคาร และกฎหมายอสงหารมทรพย เปนตน

ภาพท 39: อาคารทท�าการแพทยแผนไทย กระทรวงสาธารณสข

ภาพท 40: อาคารทท�าการแพทยแผนไทย กระทรวงสาธารณสข

ภาพท 41: เมเจอรซนเพลกซ สาขารชโยธน

บรรณานกรรม

ผสด ทพทส, ชยบรณ ศรธนะวฒน และวมลรตน อสระธรรมนญ.

2553. สถาปตยกรรมหลง พ.ศ. 2540 : วกฤตการณและ

ทางเลอกของสถาปนกไทย. กรงเทพมหานคร: สมาคม

สถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ.