มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย P otential Development Guidelines ...utcc2.utcc.ac.th/utccjournal/392/104_122.pdfขาดรูปแบบกิจกรรมการวิเคราะห์หาสาเหตุของปัญหาและเสนอแนะแนวทางแก้ไขปัญหาให้กับ

แนวทางพฒนาศกยภาพผประกอบการ SMEs

104 วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

วารสารวชาการ มหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร

ปท 39 ฉบบท 2 เดอนเมษายน - มถนายน 2562

otential Development Guidelines of SMEs

Laddawan Lekmat1,*

Prawpun Intaragasam2

P

1 Department of Business Computer, School of Business, University of the Thai Chamber of Commerce

2 Department of Finance, School of Business, University of the Thai Chamber of Commerce

* Corresponding author. E-mail: [email protected]

Received: October 17, 2018 Revised: January 7, 2019 Accepted: February 25, 2019

Abstract

This research aims to study the problems of SMEs and the evaluation of a project

outcomes for ‘developing the potential of SMEs, particularly training and company visit programs

as well as coaching, counselling and mentoring from large companies for SME competitiveness

enhancement. The data was collected from different approaches including a focus group of 16

organizations from both the public and private sectors, questionnaire and assessment forms for

business health check and the project evaluation. According to the problems faced by SMEs

the findings indicate that ‘production’ is the major constraint in operating their

business, followed by ‘distribution and logistics’, ‘marketing’, ‘accounting and finance’, and

‘administrative and management, respectively. In addition, the results show that the SME

development project in terms of coaching, counselling, mentoring and training from large

companies is an effective way to enhance SMEs’ performance. SMEs can improve their

performance after participating the project during 12 month. This project not only helps SMEs

to solve their business problems but also to develop good business strategies and concepts

and then to enhance their performance. The KPIs of the project are attained since SMEs can

achieve better performance such as increased sales, cost reduction, business expansion,

personnel efficiency, and product image enhancement. Therefore, the government should support

and promote SMEs by developing and implementing the project that can effectively solve SMEs’

business problems and improve SMEs’ performance. This study suggests that counselling,

mentoring and training can support SMEs to achieve sustainable competitive advantage.

Keywords: business health check assessment, coaching, mentoring, performance, SMEs

ลดดาวลย เลขมาศ แพรวพรรณ อนทรเกษม

105ปท 39 ฉบบท 2 เดอนเมษายน - มถนายน 2562

นวทางพฒนาศกยภาพผประกอบการ SMEs

ลดดาวลย เลขมาศ1,*

แพรวพรรณ อนทรเกษม2

แ

1 สาขาคอมพวเตอรธรกจ คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยหอการคาไทย

2 สาขาการเงน คณะบรหารธรกจ มหาวทยาลยหอการคาไทย

* Corresponding author. E-mail: [email protected]

วนรบบทความ: October 17, 2018 วนแกไขบทความ: January 7, 2019 วนตอบรบบทความ: February 25, 2019

บทคดยอ

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาปญหาการด�าเนนงานของ SMEs และศกษาผลการด�าเนนงาน

โครงการพฒนาศกยภาพผประกอบการ SMEs ในดานการอบรมและการศกษาดงาน และระบบพเลยงการให

ค�าปรกษาแก SMEs จากบรษทขนาดใหญ เพอให SMEs มผลประกอบการทดขน โดยเกบขอมลจากการสนทนา

กลม ประกอบดวย ผบรหารทงจากภาครฐ เอกชน สถาบนการเงน และสถาบนการศกษา รวมทงสนจ�านวน 16

หนวยงาน และจากแบบสอบถาม แบบฟอรมการประเมนสขภาพธรกจ และแบบฟอรมประเมนผลความส�าเรจ

ของโครงการ ผลการศกษา พบวา SMEs ทเขารวมโครงการสวนใหญมปญหาการด�าเนนงานดานการผลตมาก

ทสด รองลงมา คอ ดานการจดซอ การขนสงและสนคาคงคลง ดานการตลาด ดานบญชและการเงน และดาน

การบรหารจดการและทรพยากรบคคล ตามล�าดบ โดยระบบพเลยงและการใหค�าปรกษาจากบรษทขนาดใหญ

ถอวาเปนแนวทางการพฒนา SMEs ทใหผลสมฤทธทมประสทธภาพโดย SME สามารถเพมผลประกอบการ

หลงเขารวมโครงการในระยะเวลา 12 เดอนตามเปาหมายของโครงการได เพราะนอกจากจะชวยสรางแนวคด

และกลยทธในการท�าธรกจทดแลว ยงจะชวยแกไขปญหาธรกจและสามารถพฒนา SMEs ใหมศกยภาพ

ทเพมขน สงผลใหโครงการประสบผลส�าเรจตามตวชวดทก�าหนด โดย SMEs มผลประกอบการทดขนใน

หลายดาน อาท ยอดขายทเพมขน ตนทนลดลง การขยายกจการ การเพมประสทธภาพบคลากร การสราง

ภาพลกษณสนคา ดงนน รฐบาลควรใหการสนบสนนและสงเสรม SMEs โดยการจดท�าโครงการทสามารถแกไข

ปญหาและพฒนา SMEs “สามารถเพมขดความสามารถทางการแขงขนไดอยางยงยน” ไดอยางมประสทธภาพ

ทใหผลลพธทวดไดอยางชดเจน อยางเชน การใชทปรกษาทางธรกจ ระบบพเลยง และการอบรมเพอพฒนา

และชวยให SMEs

ค�ำส�ำคญ: การประเมนสขภาพทางธรกจ การใหค�าปรกษา ระบบพเลยง ผลประกอบการ วสาหกจขนาดกลาง

และขนาดยอม



บทน�า

วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ถอไดวาเปนกลไกส�าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจของ

ประเทศ จากขอมลรายงานของส�านกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) ในป 2560 พบวา

มจ�านวน SMEs ไทยประมาณ 3 ลานราย คดเปนสดสวน 99.70% ของจ�านวนวสาหกจทงประเทศ และมจ�านวน

การจางงานประมาณ 14.7 ลานคน คดเปนสดสวน 78.48% ของการจางงานรวมทงหมด และมมลคาผลตภณฑ

มวลรวมภายในประเทศ (GDP) 6.06 ลานลานบาท คดเปนสดสวน 42.2% ของ GDP รวมทงประเทศ อยางไร

กตาม SMEs ไทยสวนใหญยงขาดความรและความสามารถในดานการบรหารธรกจสมยใหม ดานการตลาด

ดานการพฒนาสนคา และดานการเงน รวมทงยงไมสามารถปรบตวไดทนตอสถานการณโลกทเปลยนแปลงไป

อยางรวดเรว ท�าใหการประกอบธรกจไมมประสทธภาพ ไมสามารถขยายตลาดการคาหรอการลงทน สงผลให

ไมสามารถแขงขนในตลาดได (ลดดาวลย เลขมาศ และแพรวพรรณ อนทรเกษม, 2560; International Trade

Centre [ITC], 2015; Sakolnakorn, 2010)

ถงแมวารฐบาลมนโยบายมากมายเพอชวยเหลอ สนบสนน และพฒนา SMEs อาท การอบรม การให

เงนทน การบมเพาะธรกจ แตกยงขาดการชวยเหลอทเปนรปธรรมอยางชดเจน (Organisation for Economic

Co-operation and Development [OECD], 2018) และมกเปนโครงการระยะสนขาดความตอเนอง (ลดดาวลย

เลขมาศ และแพรวพรรณ อนทรเกษม, 2560; Hall & Jenkins, 1995; Sakolnakorn, 2010) รวมทงขาด

การพฒนา SMEs ในเชงปฏบตทสอดคลองกบความตองการและปญหาธรกจของ SMEs ทชดเจน เนองจาก

ขาดรปแบบกจกรรมการวเคราะหหาสาเหตของปญหาและเสนอแนะแนวทางแกไขปญหาใหกบ SMEs ไดอยาง

ถกตอง ซงเปนแนวทางชวย SMEs สามารถวางแผนการบรหารจดการใหทนยคสมยเหมาะสมกบสถานการณ

อยางมประสทธภาพได ดงนน ภาคเอกชนซงมความเชยวชาญในเรองธรกจจงมบทบาทส�าคญในการจดท�ากจกรรม

เพอชวยเหลอ SMEs ในดานตาง ๆ เชน การใหค�าปรกษาธรกจ การสรางเครอขายพนธมตร จะชวยปรบปรงและ

พฒนาธรกจไดอยางเหมาะสมและสอดคลองกบลกษณะการด�าเนนงานทแทจรงของ SMEs และยงมความ

นาเชอถอส�าหรบ SMEs (Ministry of Economic Affairs [MOEA], 2014)

หอการคาไทยจงเลงเหนถงความส�าคญถงการบมเพาะ SMEs ใหเขมแขงอยางมนคงและยงยน สามารถ

แขงขนไดในตลาดโลก อนน�าไปสการจางงานและการหมนเวยนของระบบเศรษฐกจของประเทศ จงจดท�าโครงการ

“พฒนาศกยภาพผประกอบการ SMEs” ทน�าตนแบบมาจากประเทศไตหวนทมรปแบบกจกรรมและแนวทางปฏบต

ทชดเจน (Ministry of Economic Affairs [MOEA], 2014) มาปรบใชรวมกบการระดมความคดเหนจากภาคองคกร

ธรกจและนกวชาการของประเทศ เพอน�าไปสการสรางผลลพธทสามารถวดผลความส�าเรจได โดยใหผเชยวชาญ

จาก 8 องคกรธรกจชนน�าของประเทศมาอบรมใหความร พฒนาทกษะในดานตาง ๆ และเปนพเลยงใหค�าปรกษา

เชงลก ปรบกลยทธและวางแผนธรกจใหกบ SMEs (ระบบพเลยง) โดยมระยะเวลาด�าเนนโครงการทงสน 12

เดอน ในปงบประมาณ 2559 ซงม SMEs เขารวมโครงการทงสน 57 ราย จาก 5 ภาคทวประเทศ โดยแตละ

บรษทพเลยงรบผดชอบบรษทนองจ�านวน 6-8 ราย มการด�าเนนกจกรรมหลก ดงน (1) การอบรมและศกษาดงาน

บรษทพเลยงทครอบคลมความรทจ�าเปนส�าหรบ SMEs ซงในแตละหวขอบรษทพเลยงรบผดชอบในการจดอบรม



และเยยมชมสถานประกอบการของบรษทพเลยง (2) การลงพนทวนจฉยการด�าเนนงานของธรกจ เพอวเคราะห

ปญหาธรกจและแนวทางการใหค�าปรกษาในดานตาง ๆ เพอวางแผนธรกจ โดยหนวยงานพเลยงท�าหนาทประเมน

ปญหาของ SMEs และ (3) การลงพนทใหค�าปรกษาและปรบแผนกลยทธการด�าเนนธรกจ เพอให SMEs มผล

ประกอบการทดขน ประสบผลส�าเรจตามเปาหมายของโครงการ

วตถประสงค

1) เพอศกษาปญหาการด�าเนนงานของธรกจ SMEs โดยวเคราะหจากการประเมนวนจฉยการด�าเนน

งานของธรกจ SMEs

2) เพอศกษาผลการด�าเนนโครงการพฒนาศกยภาพผประกอบการ SMEs ทงในดานการอบรมและ

ศกษาดงานบรษทพเลยง และการใหค�าปรกษาและวางแผนธรกจใหแก SMEs ทสงผลใหมผลประกอบการ

ทดขนอนน�าไปสการเพมความสามารถทางการแขงขน

การทบทวนวรรณกรรม

การวนจฉยปญหาของธรกจ SMEs ดวยแนวคดการบรหารจดการคณภาพและการบรหารสความ

เปนเลศ

เครองมอการประเมนสขภาพทางธรกจ (Business Health Check Assessment) เปนเครองมอเพอ

วนจฉยผลการด�าเนนงานขององคกร รบทราบปญหาหรอขอจ�ากดขององคกร และไดรบขอเสนอแนะไปใชเปน

แนวทางแกไขปญหาทางธรกจและการพฒนาการด�าเนนงานของธรกจได (Cowling & Oakley, 2009) ซงม

เครองมอทใชในการพฒนาคณภาพดวยสรางแนวทางการบรหารจดการคณภาพแบบทวทงองคกรหลากหลาย

แนวทาง เชน the Baldrige Performance Excellence (Mann, Adebanjo, & Tickle, 2011) European

Foundation for Quality Management หรอ EFQM (Kim, Kumar, & Murphy, 2010) The Australian

Quality Model (Politis, Litos, Grigoroudis, & Moustakis, 2009) และ The Canadian Quality Model

(Politis et al., 2009) แต Baldrige และ EFQM ไดรบความนยมในประเทศสหรฐอเมรกาและในกลมประเทศ

ยโรป และตอมามการน�ามาใชในประเทศเอเชย เชน ญปน สงคโปร ฟลปปนส (Man et al., 2011)

เกณฑการประเมนผลการด�าเนนงานขององคกรของ Baldrige ไดรบการพฒนาในประเทศสหรฐอเมรกา

ในป 1987 เพอสนบสนนใหบรษทสามารถพฒนาขดความสามารถในการแขงขนได โดยพฒนามาจากรปแบบ

การบรหารจดการคณภาพโดยรวม (TQM) และเปนทยอมรบจากบรษททวโลก (references) เปนแนวทางทม

พลวตสงและมงเนนการสงเสรมความรวมมอระหวางหนวยงานในทกภาคสวนและมการค�านงถงลกคาเปนส�าคญ

(ปารฉตร จนโทร, 2558) ตอมาในป 1991 การประเมนของ EFQM ไดรบการพฒนามาจากรปแบบ TQM

โดย European Foundation of Quality Management เพอสงเสรมดานคณภาพใหเกดขนทวยโรป เปนเครองมอ

ส�าหรบประเมนตนเอง (Self-Assessment) ทถกน�ามาใชควบคกบการตรวจสอบคณภาพโดยผเชยวชาญภายนอก

ซงเปนแนวทางทองคกรสามารถน�ามาใชในการเปรยบเทยบ (Benchmark) กบองคกรองคกรอน ๆ ในยโรปทม



ความเปนเลศในการด�าเนนงาน แตเปนระบบทขาดความยดหยน เนองจากผลลพธจะเปนอยางไรนนขนอยกบ

สวนทท�าใหเกดความสามารถ และสวนทท�าใหเกดความสามารถนจะตองมการปรบปรงกระบวนการด�าเนนงาน

หรอไมนนขนอยกบผลลพธทไดจากการด�าเนนงาน (Wongrassamee, Gardiner, & Simmons, 2003) และ

ในป 1994 ประเทศสงคโปรไดเรมน�าระบบการประเมนคณภาพขององคกรมาใชโดยปรบจากเกณฑ Baldrige และ

ในป 1996 ประเทศญปนไดสรางระบบคณภาพโดยปรบจากเกณฑ Baldrige และในป 2001 สาธารณรฐจนได

พฒนาระบบคณภาพขององคกรใหสอดคลองกบระบบ Baldrige ซงจากการศกษาของ Mohammad และ Mann

(2010) พบวา ในจ�านวน 86 ประเทศ ม 40 ประเทศไดน�ารปแบบเกณฑการประเมนของ EFQM มาใช และ

ม 17 ประเทศไดน�าเกณฑของ Baldrige มาใชเพอการด�าเนนธรกจทด และม 18 ประเทศทมการสรางเกณฑ

การประเมนธรกจทแตกตางกนและเปนรปแบบการประเมนทไมเปนทรจก

ในป พ.ศ. 2539 ประเทศไทยไดมการพฒนาคณภาพการบรหารจดการ โดยน�าเทคนคและกระบวนการ

ตดสนรางวลคณภาพแหงชาตของประเทศสหรฐอเมรกา หรอ The Malcolm Baldrige National Quality Award

(MBNQA) มาปรบและพฒนามาเปนเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality Award – TQA) ซงเปน

สวนหนงของแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545-2549) โดยมสถาบนเพมผลผลต

แหงชาตเปนหนวยงานหลกในการสนบสนนและผลกดนใหองคกรตาง ๆ ในประเทศน�าเกณฑรางวลคณภาพไป

พฒนาความสามารถดานการบรหารจดการและสรางผลการด�าเนนการใหอยในระดบมาตรฐานสากล เกณฑรางวล

คณภาพน�ามาใชเพอประเมนองคกรและปรบปรงดวยเทคนควธการทเหมาะสม เปนการวดปรบปรงตนเอง ซง

ตองอาศยความมงมนและพฒนาอยางตอเนอง และมกเปนองคกรขนาดใหญในประเทศทไดรบรางวลคณภาพ

(ส�านกงานรางวลคณภาพแหงชาต, 2561) นอกจากน ในป 2542 มการน�าเอาระบบวนจฉยสถานประกอบการของ

ประเทศญปนทเรยกวา ‘Shindan’ มาประยกตใชในประเทศไทยส�าหรบพฒนาประสทธภาพการผลตของ SMEs

โดยกรมสงเสรมอตสาหกรรม ซงเปนเกณฑทสามารถวเคราะหหาสาเหตของปญหาและเสนอแนะแนวทางแกไข

ปญหาเหลานนได และยงมความสามารถชวยใหผประกอบการวางแผนการบรหารจดการใหมความเหมาะสมกบ

สถานการณไดอยางมประสทธภาพ (กสอ, 2559) ซงอาจไมครอบคลมถงธรกจ SMEs ในประเภทอน ๆ

อยางไรกตาม เครองมอการประเมนการด�าเนนงานสวนใหญขางตนมกเปนเกณฑการประเมนทก�าหนด

ไวอยางกวาง ๆ ทใชไดดกบองคกรขนาดใหญ ซงอาจไมสามารถปรบใชไดกบธรกจ SMEs เนองดวยความแตกตาง

ทางดานโครงสรางองคกรและลกษณะการด�าเนนงานของธรกจ (Politis et al., 2009) ในขณะทระบบ Shindan

มความสอดคลองกบการด�าเนนงานของ SMEs แตอาจไมครอบคลมถงธรกจ SMEs ในประเภทอน ๆ ดงนน

การพฒนาเกณฑการประเมนโดยปรบจากหลกการของ TQM และรปแบบการด�าเนนธรกจทด เพอใหเหมาะสม

สอดคลองกบสภาพการด�าเนนงานของธรกจและความตองการของธรกจ SMEs จงเปนสงส�าคญ (Politis et al.,

2009; Wongrassamee et al., 2003) ซงหากองคกรสามารถด�าเนนกจการใหเปนไปตามเกณฑดงกลาวจะสง

ผลท�าใหองคกรสามารถเพมผลประกอบการทดขนได (Abdullah, 2010; Bulak & Turkyilmaz, 2014; Mann

et al., 2011)



การพฒนา SMEs ดวยระบบการใหค�าปรกษาเชงลกโดยบรษทขนาดใหญ

บรษทขนาดใหญทประสบความส�าเรจสวนใหญมกมการบรหารจดการทดและเปนระบบ มทรพยากร

มากมาย เชน พนกงานทมทกษะและองคความร เงนทน เทคโนโลย เครองจกรและเครองมอตาง ๆ ในการพฒนา

สนคาและบรการทมคณภาพและไดรบมาตรฐานในระดบสากล (Carton & Hofer, 2006; Morris, Kuratko,

& Covin, 2008) ในขณะท SMEs มกมขอจ�ากดดานทรพยากร เชน เงนทน เทคโนโลยใหม ๆ และพนกงานท

มทกษะและองคความร ท�าใหขาดการพฒนาองคความรทจ�าเปนตอการด�าเนนธรกจ (Abdullah, 2010) ดงนน

SMEs จงตองการการสนบสนนและการพฒนาในดานตาง ๆ จากภายนอก เชน การบรหารจดการทด คณภาพ

และมาตรฐานสนคา การหาชองทางการตลาดใหม ๆ (ลดดาวลย เลขมาศ และแพรวพรรณ อนทรเกษม, 2560;

Alstrup, 2000; ITC, 2015)

ถงแมวารฐบาลมนโยบายมากมายเพอชวยเหลอ สนบสนน และพฒนา SMEs อาท การอบรม

การใหเงนทน การบมเพาะธรกจ แตกยงขาดการชวยเหลอทเปนรปธรรมอยางชดเจน (Organisation for

Economic Co-operation and Development [OECD], 2018) การตดตามผลการด�าเนนโครงการมกค�านง

ถงความส�าเรจของโครงการในเชงปรมาณ อาท จ�านวนผประกอบการทเขารวมโครงการ เชน กจกรรมจบค

ธรกจ และ การอบรม ทมจ�านวนผประกอบการทเขารวมแตละโครงการเปนจ�านวนมาก มากกวาในเชงคณภาพ

อาท จ�านวนลกคาหรอยอดขายทเพมขน และมกเปนโครงการระยะสนขาดความตอเนอง (ลดดาวลย เลขมาศ

และแพรวพรรณ อนทรเกษม, 2560; Hall & Jenkins, 1995; Sakolnakorn, 2010) รวมทงขาดการพฒนา

SMEs ในเชงปฏบตทสอดคลองกบความตองการและปญหาธรกจของ SMEs ทชดเจน เนองจากขาดรปแบบ

กจกรรมการวเคราะหหาสาเหตของปญหาและเสนอแนะแนวทางแกไขปญหาใหกบ SMEs ไดอยางถกตอง

ซงเปนแนวทางชวย SMEs สามารถวางแผนการบรหารจดการใหทนยคสมยเหมาะสมกบสถานการณอยาง

มประสทธภาพได ดงนน ภาคเอกชนซงมความเชยวชาญในเรองธรกจจงมบทบาทส�าคญในการจดท�ากจกรรม

เพอชวยเหลอ SMEs ในดานตาง ๆ เชน การใหค�าปรกษาธรกจ การสรางเครอขายพนธมตร จะชวยปรบปรงและ

พฒนาธรกจไดอยางเหมาะสมและสอดคลองกบลกษณะการด�าเนนงานทแทจรงของ SMEs และยงมความ

นาเชอถอส�าหรบ SMEs (Ministry of Economic Affairs [MOEA], 2014) และมการศกษา พบวา การให

ค�าปรกษาจากทปรกษาภายนอกสามารถน�าไปสการเพมผลลพธทางธรกจได (Alstrup, 2000) อยางไรกตาม

โครงการอาจลมเหลว หากทปรกษาใชแนวคดแบบเดม ๆ ทเคยใชส�าเรจในอดต โดยไมปรบใหเขากบวธคด

ความตองการและลกษณะการด�าเนนงานของ SMEs (Bell, 2014) ดงนน การน�าเครองมอการประเมนวนจฉย

สถานประกอบการมาวเคราะหหาสาเหตของปญหาและเสนอแนะแนวทางแกไขปญหาใหกบ SMEs ไดอยาง

ถกตอง ซงเปนแนวทางใหพเลยงใหค�าปรกษาชวย SMEs สามารถวางแผนการบรหารจดการใหทนยคสมย

เหมาะสมกบสถานการณอยางมประสทธภาพได (กสอ, 2559; Mann et al., 2011)



ระเบยบวธการวจย

วธการวจยเชงผสมผสาน (Mixed Methods Research) ประกอบดวยการวจยเชงคณภาพและ

การวจยเชงปรมาณ เพอใหไดขอมลทครอบคลมและสมบรณมากทสด ท�าใหเกดความเขาใจทชดเจนและลกซง

ขนในสงทศกษา (วลนกา ฉลากบาง, 2560) ดงน

1) การวจยเชงคณภาพ โดยใชการสนทนากลม (Focus Group) เพอเกบขอมลในประเดนทตองการ

โดยมงหาความคดเหนและประสบการณจากผรวมสนทนาใหรวมกนตอบและตรวจสอบขอมลรวมกนตามประเดน

ทก�าหนด (รตนะ บวสนธ, 2552) ประกอบดวย คณะกรรมการฝายพฒนาธรกจ SMEs หอการคาและสภา

หอการคาไทย จ�านวน 16 คน จาก 16 หนวยงาน อาท กรรมการรองกรรมการผจดการใหญ กรรมการผจดการ

ผอ�านวยการ ผจดการ และทปรกษา ในฝายทเกยวของกบการพฒนา SMEs ทงจากภาครฐ เอกชน สถาบน

การเงน และสถาบนการศกษา ซงเปนผทรงคณวฒทมความรความเชยวชาญและประสบการณดานการบรหาร

ธรกจและพฒนา SMEs เพอก�าหนดแนวทางจดท�าหลกสตรอบรมและการดงาน และสรางเกณฑการประเมน

สขภาพธรกจ และแนวทางการใหค�าปรกษาและวางแผนกลยทธใหกบ SMEs

2) การวจยเชงปรมาณ โดยใชแบบสอบถาม (Questionnaire) ประกอบดวย (1) แบบฟอรมการประเมน

สขภาพธรกจ ใชเกณฑการประเมนมาจากผลทไดจาก Focus Group ทปรบจากเครองมอการประเมนธรกจจาก

ระบบ TQA ของส�านกงานรางวลคณภาพแหงชาต (2561) และ Shindan ของกรมสงเสรมอตสาหกรรม (กสอ,

2559) เพอวเคราะหปญหาและแนวทางการแกไขปญหาใหแก SMEs จ�านวน 57 บรษท โดยผเชยวชาญทม

ความรความสามารถและประสบการณการปฏบตงานจรงในดานการใหค�าปรกษาธรกจ SMEs และการประเมน

ธรกจจากบรษทพเลยง ซงเปนบรษทขนาดใหญทไดรบการยอมรบของประเทศ เปนผ กรอกแบบฟอรม

การประเมนฯ รวมทงใชขอมลจากเอกสารทเกยวของ อาท งบการเงนและบญช บนทกยอดขาย บนทกสนคา

คงคลงและการผลต การสมภาษณ (Interview) เจาของกจการ ผบรหาร และพนกงานทเกยวของในแตละฝาย

และสงเกตการด�าเนนงาน ณ สถานประกอบการ SMEs เพอคนหาพฤตกรรมทแทจรงในการด�าเนนงานของ

SMEs โดยใชเทคนคการสงเกตการณแบบไมมสวนรวม (แววดาว พรมเสน, 2554) เชน กระบวนการผลต

สภาพแวดลอมในการท�างาน วธการท�างานของพนกงาน การประชมของหนวยงานตาง ๆ เพอยนยน

ความถกตองของขอมล และ (2) แบบฟอรมประเมนผลการด�าเนนงานการใหค�าปรกษาแก SMEs จ�านวน 57

บรษท ใชเกณฑการวดเปรยบเทยบตวเลขผลประกอบการของ SMEs ตาม KPI ทก�าหนดของโครงการ โดย

การประเมนผลการด�าเนนงานทไดจากการวเคราะหสภาพปญหาธรกจและคดเลอกแผนปฏบตงานเพอด�าเนน

การแกไขปญหาใหสอดคลองตามตวชวดทก�าหนดและกรอบระยะเวลาการด�าเนนงานระยะเวลา 12 เดอน

โดยเปรยบเทยบทงกอนและหลงจากการไดรบการใหค�าปรกษาจากบรษทพเลยง เพอวดความส�าเรจของโครงการ

โดยผเชยวชาญ/ทปรกษาจากบรษทพเลยงเปนผกรอกแบบฟอรมการประเมนฯ และสงใหผประกอบการ SMEs

ตรวจสอบความถกตองของขอมล รวมทงการใชเอกสารทเกยวของเพอแสดงหลกฐานของผลประกอบการและ

ยนยนความถกตองของขอมล เชน งบการเงนและบญช บนทกยอดขาย บนทกสนคาคงคลงและการผลต



ในการสรางแบบฟอรมการวนจฉยการด�าเนนงานขององคกรใหสอดคลองกบธรกจ SMEs และเปาหมาย

ของโครงการฯ แบบฟอรมการประเมนสขภาพธรกจ ใชเกณฑการประเมนมาจากผลทไดจาก Focus Group ท

ปรบจากเครองมอการประเมนธรกจจากระบบ TQA ของส�านกงานรางวลคณภาพแหงชาต (2561) ทไดรบ

การยอมรบแสดงถงกระบวนการตรวจประเมนเพอพฒนาสความเปนเลศระดบมาตรฐานสากล แตมกเปนเกณฑ

การประเมนทใชไดกบองคกรขนาดใหญ ซงบางขนตอนอาจไมสามารถปรบใชไดกบธรกจ SMEs ไดทงหมด

เนองดวยความแตกตางทางดานโครงสรางองคกรและลกษณะการด�าเนนงานของธรกจ (Politis et al., 2009)

และ Shindan ของกรมสงเสรมอตสาหกรรม (กสอ, 2559) พฒนามาจากนกวนจฉยและทปรกษาธรกจของไทย

ส�าหรบพฒนา SMEs ซงเปนเกณฑทใชตรวจวนจฉยสขภาพของสถานประกอบการโดยผเชยวชาญเขาไป

เกบขอมล และวนจฉย ณ สถานประกอบการ ครอบคลมประเดนตาง ๆ เชน การบรหารจดการทวไป การตลาด

การผลต การเงนและบญช ซงขอมลตาง ๆ จะถกน�าไปวเคราะหเชงเปรยบเทยบ ชปญหาพรอมจดล�าดบ

ความส�าคญ เพอเสนอแนะแนวทางการปรบปรงแกไขปญหาในเบองตน และใชการวดแบบใหคาคะแนน 4 ระดบ

คอ 1 อยในระดบ “ปรบปรง” และ 4 อยในระดบ “ดมาก” แบงออกเปน 5 ดาน ประกอบดวย 1) ดานการบรหาร

จดการและการบรหารทรพยากรบคคล อาท ลกษณะความเปนผน�าของผบรหาร จรยธรรมการบรหาร โครงสราง

การบรหารองคกร การฝกอบรม การสรางทกษะ สวสดการและความปลอดภยของพนกงาน การสรางความ

พงพอใจแกพนกงาน การก�าหนดแผนธรกจและดชนชวดประสทธภาพการท�างาน 2) ดานการตลาดและการขาย

อาท การวเคราะหและก�าหนดกลยทธในการดแลลกคาเกา/ใหม การวางแผนการขายและการตดตามผล

การส�ารวจและจดเกบขอมลพฤตกรรมลกคาและผบรโภค การพฒนาสนคาหรอบรการ การคดเลอกและ

การประเมนผลชองทางการจดจ�าหนาย การสรางความพงพอใจและการจดการค�ารองเรยนจากลกคา และการวจย

และการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรม 3) ดานการผลต อาท การวางแผนและการควบคมการผลต ผงโครงสราง

และบทบาทหนาทในหนวยการผลต การควบคมตนทนและการวเคราะหตนทน การตรวจสอบการควบคมของเสย

ระบบการสงงานและระบบการซอมบ�ารง 4) ดานบญชและการเงน อาท ระบบบญชการเงนและการจดท�างบ

การเงน การวางแผนทางการเงนและแผนการลงทน การน�าขอมลมาใชในการบรหารจดการภายในความสามารถ

ในการช�าระหนและการบรหารลกหน และ 5) ดานการจดซอ การขนสงและสนคาคงคลง อาท ผงโครงสราง

และขนตอนการท�างาน ระบบการขนสงสนคาและการขนยายสนคา การตดตามการสงมอบและคณภาพ

การควบคมสนคาคงคลง การควบคมคณภาพแบบ 5ส และการใชเทคโนโลยสารสนเทศในการจดการสนคาคงคลง

เกณฑการคดเลอกกลมเปาหมายเขารวมโครงการ คอ กลม SMEs ทอยในกลมผประกอบการทมความ

เตบโตแบบปกตและมความเขมแขง โดยใชเกณฑแนวทางการสงเสรม SMEs ตามระดบการเตบโตของธรกจ

(Business Life Cycle) ของส�านกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) ตองมคณสมบต ดงน

(1) มอายกจการไมต�ากวา 3 ป (2) เปนนตบคคลในภาคการคา บรการและผลต (3) ตองขนทะเบยน SMEs

ของ สสว. และ (4) มความพรอมในการพฒนาและสามารถเตบโตได (มรายไดรวม 3 ปขยายตวรวมกนมากกวา

5%) โดยม SMEs สมครเขารวมโครงการ จ�านวน 72 บรษท และผานการพจารณาคดเลอก จ�านวน 66 บรษท

แตม SMEs ขอถอนตว จ�านวน 9 บรษท เนองดวยตดภารกจในชวงระยะเวลาในการจดกจกรรม เปนตน ท�าให



เหลอจ�านวน SMEs 57 บรษท โดยมรายละเอยดสดสวนประเภทธรกจ อาหารและเครองดมมากทสด (52%)

รองลงมาคอ การบรการ (21%) ผลตและจ�าหนาย (15%) และการคา (12%) ตามล�าดบ

การตรวจสอบความเชอถอได (Creditability) ในดานความเทยงตรงตามเนอหาและตามโครงสราง

เพอความถกตองของขอมลและผลของการวจย ในการวเคราะหขอมล โดยน�าหลกการตรวจสอบแบบ

“Triangulation” (Creswell & Clark 2007) ในการวจยครงน เลอกใชดานวธการรวบรวมขอมล (Methodological

triangulation) เปนการเลอกใชวธการรวบรวมขอมลทหลากหลาย จากแบบสอบถาม การสมภาษณ และ

การสงเกตแบบไมมสวนรวม และเอกสารตาง ๆ ทเกยวของ เพอรวบรวมขอมลเรองเดยวกน (Denzin & Lincoln,

2000) เมอตรวจสอบขอมลแบบ “Triangulation” แลว ในการวเคราะหผลการวจยเชงคณภาพ ใชวธการวเคราะห

เนอหา (Content Analysis) โดยการจ�าแนกขอมลใหสอดคลองกบปญหา วตถประสงคของการศกษา รวมทงการ

ใชทฤษฎหรองานวจยทเกยวของมาประกอบการวเคราะหผลการศกษา (เออมพร หลนเจรญ, 2555) เพอก�าหนด

รปแบบทเหมาะสมส�าหรบการอบรมและการดงาน และการตรวจประเมนสขภาพธรกจไดสอดคลองปญหาและ

ความตองการของ SMEs และเกณฑการวดผลลพธการด�าเนนงานของโครงการ และในการวเคราะหผลงานวจย

เชงปรมาณ ใชสถตคาเฉลย และรอยละ ในการแปรผลดานปญหาธรกจ SMEs และผลการด�าเนนการอบรมและ

ศกษาดงานบรษทพเลยง และผลการใหค�าปรกษาแก SMEs ทสงผลตอการด�าเนนงานทดขน

ผลการวเคราะห

สรปผลการประเมนสขภาพธรกจของ SMEs เพอวเคราะหปญหาการด�าเนนงานธรกจของ SMEs

ในการวเคราะหปญหาธรกจ SMEs เพอน�าไปสแนวทางการแกไขปญหาและการพฒนาธรกจ SMEs

ผลการสนทนากลม พบวา ควรมเครองมอเพอใชในการประเมนผลการด�าเนนงานธรกจ เพอทราบถงปญหาของ

ธรกจ SMEs และสามารถก�าหนดแนวทางการพฒนาธรกจไดอยางมทศทางและเหมาะสมกบการด�าเนนงาน

ของธรกจ SMEs

ผบรหารจากบรษทเอกชน 1 ราย เสนอแนะวา ‘เราสามารถน�าเครองมอการประเมนองคกรดานการ

บรหารจดการส�าหรบ SMEs ตามแนวทางเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต ทเรยกวา TQA (Thailand Quality

Award) มาปรบใช ซงมตนแบบจาก The Baldrige National Quality Award ประเทศสหรฐอเมรกา และน�า

ไปใชกนในหลายประเทศทวโลก ผลการประเมนจะชวยให SMEs ทราบถงระดบผลตภาพของการบรหารจดการ

ทครอบคลมทกมต และสามารถน�ามาก�าหนดแผนการปรบปรงองคกรไดอยางมทศทาง เพอพฒนาการบรหาร

จดการองคกรและมแนวทางปฏบตทดเลศ’

ผบรหารจากมหาวทยาลยเอกชน 1 ราย ใหขอคดเหนวา ‘TQA เปนเกณฑการประเมนทแสดงถงระบบ

การบรหารจดการทดเทยบเทาระดบมาตรฐานสากล แตอาจมขนตอนการท�างานทมากเกนไปส�าหรบโครงการ อาจ

ตองน�าเกณฑนมาปรบตดทอนบางสวนออก และน�าเกณฑอน ๆ มาปรบประยกตใชใหสอดคลองกบการพฒนา

SMEs ไทย เชน คมอแนวทางการประเมนวนจฉยสถานประกอบการ SMEs ของโครงการปรบแผนธรกจและ



เพมขดความสามารถ SMEs ป 2559 ของกรมสงเสรมอตสาหกรรม ซงเปนเกณฑทวเคราะหสภาพทแทจรง

ของการบรหารจดการในภาพรวม พฒนามาจากนกวนจฉยและทปรกษาธรกจของไทย ซงมตนแบบจากระบบการ

วนจฉยสถานประกอบการ (Shindan) ของประเทศญปน’

ดงนน ผเขารวมการสนทนากลมสวนใหญใหความคดเหนวา เกณฑการประเมนผลการด�าเนนงาน

ธรกจทเหมาะสมกบกลมธรกจ SMEs ควรไมไดมาจากทฤษฎเพยงอยางเดยว แตเกดมาจากการระดมความคด

ของนกบรหารธรกจและนกวชาการของประเทศเพอคนหาวาองคกรทด มศกยภาพในการแขงขนในตลาดโลกท

ผนผวนและอยรอดไดอยางยงยนนน ตองมการบรหารจดการองคกรทครอบคลมเรองใดบาง จากผลการศกษา

กลมตวอยางไดก�าหนดเกณฑในการประเมนโดยปรบจากเกณฑ TQA (ส�านกงานรางวลคณภาพแหงชาต, 2561)

และเกณฑการประเมนวนจฉยสถานประกอบการ SMEs (กสอ, 2559) แบงออกเปน 5 ดาน ประกอบดวย

1) ดานการบรหารจดการและการบรหารทรพยากรบคคล 2) ดานการตลาดและการขาย 3) ดานการผลต

4) ดานบญชและการเงน และ 5) ดานการจดซอ การขนสง และสนคาคงคลง ดงนน การพฒนาเกณฑการ

ประเมนโดยปรบจากรปแบบการด�าเนนธรกจทดเทยบเทาระดบมาตรฐานสากล เพอใหเหมาะสมสอดคลองกบ

สภาพการด�าเนนงานของธรกจ SMEs จะสงผลใหองคกรมศกยภาพในการแขงขนทเพมขน (Mann et al., 2011;

Politis et al., 2009)

ผลจากการวเคราะหปญหาการด�าเนนงานของ SMEs โดยใชแบบสอบถามการประเมนสขภาพธรกจ

พบวา คาเฉลยคะแนนประเมนผลการด�าเนนงานในทกดานอยในระดบพอใช โดยคาเฉลยคะแนนนอยทสดคอ

ดานการจดซอ การขนสงและสนคาคงคลง คดเปน 2.26 รองลงมา คอ ดานการผลต (2.33) ดานบญชและ

การเงน (2.47) ดานการตลาดและการขาย (2.56) และดานการบรหารจดการและการบรหารทรพยากรบคคล

(2.57) ตามล�าดบ (แสดงดงภาพท 2) ซงสอดคลองกบการศกษาของหอการคาไทย (2560) พบวา SMEs ใน

กลมทผานการวเคราะหแลววามศกยภาพในการพฒนาและเตบโตได ซงสอดคลองตามเกณฑการแบงกลม

SMEs ทอยในกลมผประกอบการทมความเตบโตและมความเขมแขง ตามระดบการเตบโตของธรกจ ของ

ส�านกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (สสว.) สวนใหญมคาเฉลยคะแนนประเมนผลการด�าเนนงาน

ในทกดานอยในระดบพอใช เนองจากเปนกจการทยงประสบปญหาหลก คอ 1) การตลาด ขาดการพฒนาสนคา

หรอสนคาไมตรงความตองการของผบรโภค 2) ตนทนสง ไมไดใชเทคโนโลยมาชวยเพมประสทธภาพการผลต

โลจสตกสและสนคาคงคลง 3) ขาดเงนทนหมนเวยน 4) ขาดระบบบรหารจดการทด

เมอพจารณาผลการวเคราะหสภาพธรกจของ SMEs ในดานปญหาทมผลคะแนนประเมนวนจฉย

นอยทสดของแตละกจการ โดยน�ามาค�านวณเปนอตราสวนรอยละ เพอพจารณาวา SMEs ทเขารวมโครงการ

สวนใหญมปญหาดานใดมากทสด พบวา มปญหาการด�าเนนงานในดานการผลตมากทสด เชน ขาดการวางแผน

การผลตอยางเปนระบบ ไมมการควบคมตนทนและของเสย ท�าใหมของเสยในสายการผลตมากและมตนทนสง

คดเปน 36.92% รองลงมา คอ ดานการจดซอ การขนสงและสนคาคงคลง (30.77%) เชน ขาดระบบการจดซอ

การขนสงและการบรหารสนคาคงคลงอยางมประสทธภาพ ท�าใหสงมอบสนคาลาชาและมความผดพลาด และ

สนคาคงคลงทไมมการเคลอนไหว (dead stock) ดานการตลาด (16.92%) เชน ขาดการศกษาวเคราะหพฤตกรรม



ลกคา รวมทงคแขงขน ท�าใหไมทราบกลมลกคาเปาหมาย สนคา/บรการไมมความแตกตางจากสนคา/บรการ

ประเภทเดยวกน และขาดการพฒนาชองทางการจดจ�าหนายใหม ๆ ดานบญชและการเงน (13.85%) เชน ไมมการ

จดท�างบการเงนและไมมการน�าขอมลทางบญชมาใชบรหารงาน ท�าใหไมทราบตนทนและขาดการหมนเวยนเงนทน

และดานการบรหารจดการและทรพยากรบคคล (1.54%) ตามล�าดบ เชน ไมมโครงสรางการบรหารองคกรท

ชดเจน ผบรหารขาดการสอสารเปาหมายและแนวทางในการบรรลเปาหมายใหแกพนกงาน และขาดการฝก

อบรมและสรางทกษะพนกงาน ท�าใหผปฏบตงานไมสามารถปฏบตงานไดอยางเตมท และไมสามารถบรรล

เปาหมายได (แสดงดงภาพท 2) ซงสอดคลองกบงานวจย พบวา ปญหาดงกลาวเปนอปสรรคตอการด�าเนนงาน

และการเตบโตของ SMEs ในหลาย ๆ ประเทศ (ITC, 2015; OECD, 2018) และของไทย (หอการคาไทย, 2560;

Sakolnakorn, 2010)

ภาพท 1 ผลการประเมนสขภาพธรกจของ SMEs ในดานการด�าเนนงาน (System)

สรปผลการอบรมและศกษาดงานบรษทพเลยงของผประกอบการ SMEs

ผลการสนทนากลม (Focus Group) พบวา การออกแบบหลกสตรอบรมและการดงานทสอดคลองกบ

ปญหาของธรกจ SMEs และการใหความรโดยผเชยวชาญจากภาคเอกชนในเชงปฏบต พรอมทงการเยยมชม

ระบบการท�างานจากภาคธรกจองคกรขนาดใหญทประสบความส�าเรจ นอกจากจะชวยให SMEs ไดรบองคความร

ทจ�าเปนตอการด�าเนนธรกจแลว ยงชวยสรางกระบวนการแลกเปลยนเรยนรและเชอมโยงในการด�าเนนธรกจ

ระหวาง SMEs และองคกรพเลยงซงเปนธรกจขนาดใหญทประสบความส�าเรจ

ผบรหารจากสถาบนการศกษา 1 ราย ใหขอคดเหนวา ‘ในการก�าหนดหวขออบรมทจะใหองคความร

แก SMEs ควรค�านงถงปญหาหลก ๆ ท SMEs ไทยสวนใหญก�าลงประสบในการด�าเนนธรกจ ท�าใหไมสามารถ

แขงขนในตลาดทงในและตางประเทศได’

ผบรหารจากบรษทเอกชน 2 ราย เสนอแนะวา ‘หวขออบรมทจะใหองคความรแก SMEs ควรก�าหนด

ใหสอดคลองกบเกณฑการประเมนสขภาพธรกจของ SMEs เพราะเกณฑการประเมนการด�าเนนงานนจะสะทอน



ใหเหนถงปญหา และแนวทางการพฒนาการด�าเนนธรกจทด ทจะสรางความเขมแขงใหกบธรกจ SMEs ได

เพราะจะท�าใหทกกจกรรมในโครงการนเกดการบรณาการ กจะท�าใหวดผล KPI ไดงาย’

ผบรหารจากบรษทเอกชน 1 ราย กลาวเพมเตมวา ‘การใหความรโดยผานกระบวนการแลกเปลยน

เรยนรระหวาง SMEs และองคกรพเลยงซงเปนธรกจขนาดใหญ จะชวยสรางการเชอมโยงหวงโซคณคาในธรกจ

ระหวาง SMEs และองคกรพเลยง เชน การสรางสนคารวมกน การเขาไปเปนผจดหาวตถดบใหกบบรษทใหญ

ถอวาเปนอกชองทางการขยายตลาดใหแก SMEs และยงเปนการสราง Cluster ของอตสาหกรรมได’

ผบรหารจากบรษทเอกชน 1 ราย กลาวเพมเตมวา ‘การใหความรทไมใชทฤษฎ แตเปนเชงปฏบต เชน

workshop พรอมทงการดงานในสถานทจรงจากบรษทชนน�าของประเทศ เปนสงทดมากจะท�าชวยจดประกาย

SMEs ไดแนวคดทดในการท�าธรกจได’

อยางไรกตาม ทางกลมผบรหารภาคเอกชน 3 ราย ไดใหขอเสนอแนะวา ควรเพมเตมเรอง “นวตกรรม”

“การจดการเพอการรกษาสงแวดลอม” และ “การสรางแบรนด” เพราะองคความรดงกลาวจะท�าใหเกด

การสรางมลคาและการพฒนาธรกจ SMEs ทยงยน ดงนน ผลจากการสนทนากลม ไดก�าหนดหลกสตรอบรม

และการดงานทเหมาะสมส�าหรบธรกจ SMEs ประกอบดวย 9 หวขอ ประกอบดวย (1) ภาวะผน�าในวฒนธรรม

องคกรแบบครอบครวยคสมยใหม (2) การวางแผนสนคาคงคลงและการจดซอ (3) กลยทธการตลาดเพอเพม

ยอดขาย (4) นวตกรรมกบเทคนคการสรางความแตกตางของสนคาและบรการ (5) เทคนคการสรางแบรนด

เพอเพมมลคาใหแกธรกจ (6) การพฒนาการผลตและระบบโลจสตกสเพอผลก�าไรสงสด (7) การพฒนาองคกร

เพอการเตบโตอยางยงยน (8) การบรณาการระบบมาตรฐานและการจดการเพอรกษาสงแวดลอม และ

(9) การบรหารบญชและการเงน ซงในแตละหวขอบรษทพเลยงรบผดชอบในการจดอบรมและเยยมชมสถาน

ประกอบการของบรษทพเลยง

ผลจากแบบสอบถามในประเดนขอคดเหนของ SMEs ทไดรบจากการอบรมและศกษาดงานบรษท

พเลยง จ�านวนทงสน 9 หวขอ พบวา ชวยสรางแนวคดและแรงบนดาลใจในการท�าธรกจมากทสด คดเปน

21% รองลงมา คอ ความรดานการเงน การบญช การขอสนเชอและการลงทน (19%) ความรดานการบรหาร

จดการ (10%) ความรดานการตลาด (9%) ความรดานการท�าแผนธรกจ (8%) และความรดานนวตกรรม (7%)

ตามล�าดบ สามารถน�าไปใชไปใชตอยอดธรกจได นอกจากน SMEs ยงมองวา องคความรทไดรบในดานอน ๆ

(26%) อาท ดานบคลากร การบรหารคลงสนคา การผลต การสอสาร เทคโนโลยสารสนเทศ และโลจสตกส

กมประโยชนและสามารถน�าไปประยกตใชตอยอดธรกจในอนาคตได

สรปผลการด�าเนนการใหค�าปรกษาและวางแผนธรกจแก SMEs

หนวยงานทท�าหนาทเปน “พเลยง” จ�านวน 8 บรษท จดตงทมทปรกษาเพอลงพนทและใหค�าปรกษาแก

SMEs ทเขารวมโครงการจ�านวน 57 บรษท โดยมจ�านวนการลงพนททงหมด 154 ครง บรษทพเลยงไดท�าการ

ประเมนธรกจของ SMEs เพอวเคราะหถงปญหาและอปสรรคทมจากการด�าเนนกจการ พรอมใหค�าปรกษาและ



ปรบแผนกลยทธการด�าเนนธรกจเพอใหมผลประกอบการทดขน โดยมวธการใหค�าปรกษาควรประกอบดวย

หลายวธ เพอชวยใหทราบขอมลไดครบถวน สามารถวเคราะหและพจารณากลยทธทเหมาะสมในการแกไขปญหา

และพฒนาธรกจ SMEs ไดอยางถกตองและแมนย�าทสด เชน การโทรศพทสอบถามขอมล การนดหมายเพอการ

ประชมเปนกลม การจดฝกอบรมปฏบตการ และการลงพนทเพอใหค�าปรกษา ณ สถานประกอบการ (Alstrup,

2000; Bell, 2014) ทงน แนวทางการใหค�าปรกษาไดใชผลประเมนสขภาพธรกจของ SMEs พรอมดวยขอมลทได

จากการลงพนท ทงทเปนการสมภาษณ และเอกสารขอมล (เชน ขอมลทางบญช) และการสงเกตดกระบวนการ

ด�าเนนงานของแตละบรษท เพอหาแนวทางทเหมาะสมในการแกไขปญหา (กรมสงเสรมอตสาหกรรม, 2559;

ส�านกงานรางวลคณภาพแหงชาต, 2561; Narkuniene & Ulbinaite, 2018) ซงพจารณาองคประกอบในหลาย

ดานประกอบกน เชน ปญหาของ SMEs ความตองการของ SMEs ความคดเหนของบรษทพเลยง และกรอบ

ระยะเวลาการด�าเนนโครงการ

ในการก�าหนดเกณฑวดผลลพธการด�าเนนงานของโครงการ ผลการสนทนากลม พบวา ตวชวดผล

การด�าเนนงานของโครงการ (KPI: Key Performance Indicator) ทเหมาะสมและชดเจน จะท�าใหสามารถ

วดผลความส�าเรจของกจกรรมได และน�าไปสการพฒนาหรอการแกไขปญหาในดานตาง ๆ ได

ผบรหารจากบรษทเอกชน 1 ราย เสนอแนะวา ‘KPI ทก�าหนดควรสะทอนแสดงใหเหนถงสงทท�าให

SMEs สามารถเตบโตตอไปไดเอง ซงจะท�าใหเกดความยงยนแก SMEs’

ผบรหารจากมหาวทยาลยเอกชน 1 ราย เสนอแนะวา ‘KPI ทก�าหนด ควรก�าหนดเปนตวชวดทง

ในเชงปรมาณและเชงคณภาพ เพอวดผลทงระยะสนและระยะยาว เนองจาก SMEs ตางกมความแตกตางกน

ทงความพรอมและศกยภาพในการพฒนาตนเอง’

ดงนน จากผลการสนทนากลม และการ ไดก�าหนดตวชวดผลลพธของงานทเหมาะสมกบ SMEs ไทย

ทงทางดานทางการเงน (Financial performance) เชน รายไดเพมขน การจางงานเพมขน และการขยายกจการ

และดานการด�าเนนการ (Operation performance) เชน ประสทธภาพกระบวนการท�างานทดขน การเพม

ประสทธภาพบคลากร เพอวดผลไดทงในระยะสนและระยะยาวตามความสามารถของ SMEs ซงสอดคลองกบ

ขอเสนอแนะของ Carton และ Hofer (2006) กลาววา การก�าหนดตวชวดผลการด�าเนนงานทหลากหลายและ

ครอบคลมทงระยะสน ใชตวเลขเปนตววดผล เชน ความสามารถในการท�าก�าไร และระยะยาว ใชการวดผลการ

ปฏบตงานทไมใชตวเงน เชน กระบวนการจดการภายใน ซงในปจจบนองคกรตองเผชญกบปญหาความไมแนนอน

ของสภาพแวดลอมตาง ๆ ทเพมมากขน สงผลกระทบตอการด�าเนนธรกจและประเมนผลการด�าเนนงานทผดพลาด

ได ดงนน การวดผลการปฏบตงานทไมใชตวเงนนอกเหนอจากการวดผลทางการเงน จะชวยใหองคกรก�าหนด

ทศทางการด�าเนนงานไดอยางถกตองแมนย�า สามารถปรบปรงหรอก�าหนดกลยทธใหสอดคลองกบสภาวะความ

เปลยนแปลง และสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมได (Narkuniene & Ulbinaite, 2018)

ผลจากแบบสอบถามโดยการประเมนผลการด�าเนนงานทไดจากการวเคราะหสภาพปญหาธรกจและ

คดเลอกแผนปฏบตงานเพอด�าเนนการแกไขปญหาใหสอดคลองตามตวชวดทก�าหนดและกรอบระยะเวลา



การด�าเนนงาน (12 เดอน) ของโครงการ โดยเปรยบเทยบทงกอนและหลงจากการใหค�าปรกษาแก SMEs

พบวา SMEs ทงหมดไดรบผลลพธทดขนจากโครงการ โดย SMEs ทไดผลลพธทางดานทางการเงน ไดแก

รายไดเพมขน การจางงานเพมขน และการขยายกจการ มทงสน 52 ราย คดเปน 91.23% โดย SMEs สวนใหญ

42 ราย คดเปน 73.68% มผลลพธดานรายไดทเพมขน ซงเปนผลมาจากผลประกอบการทดขนในหลายดาน

ไดแก ยอดขายทเพมขน ตนทนลดลง ความสญเสยในกระบวนการผลตลดลง ตนทนสนคาคงคลงลดลงจาก

การจดการสตอกทดขน SMEs 2 ราย คดเปน 3.51% มการจางงานเพมสงขนจากเดม และ SMEs 8

ราย คดเปน 14.04% มการขยายกจการ จากการเปดสาขาเพม สรางโรงงานการผลตเพม และการขยายพนท

การเพาะปลก ในขณะท SMEs อก 5 ราย คดเปน 8.77% ไดผลลพธในดานการด�าเนนการ เชน มการจดท�า

บญชทเปนระบบถกตองจากการอบรม การเพมประสทธภาพการท�างานโดยการใชไคเซน การเพมประสทธภาพ

บคลากรโดยการจดท�าเอกสารทแสดงถงขอบเขต ความรบผดชอบในต�าแหนงงานของพนกงานใหชดเจน

การสรางภาพลกษณสนคา ซงสอดคลองกบผลการศกษา พบวา การใหค�าปรกษาจากทผ เชยวชาญ

หรอทปรกษาจากภายนอกสามารถชวยพฒนา SMEs ไปสการเพมผลลพธทางธรกจได (Alstrup, 2000)

โดยแนวทางการใหค�าปรกษาควรสอดคลองกบสภาพปญหาและลกษณะการด�าเนนงานทแทจรงของ SMEs

(Bell, 2014) และสามารถน�าเครองมอมาใชเพอชวยในการคนหาปญหาและแนวทางแกไขปญหาไดอยางม

ทศทาง ซงหาก SMEs สามารถด�าเนนธรกจใหเปนไปตามเกณฑทก�าหนดก จะสงผลท�าใหองคกรสามารถเพม

ผลประกอบการทดขนได (Abdullah, 2010; Bulak & Turkyilmaz, 2014; Mann et al., 2011)

ตารางท 1 ผลลพธดานผลประกอบการ

ตวชวด จ�านวน รอยละ

รายไดเพมขน

ยอดขายเพมขน ตนทนลดลง สตอกสนคาลดลง

ลดความสญเสยในกระบวนการผลต

42 73.68

การจางงานเพมขน 2 3.51

มการขยายกจการ

เชน เปดสาขาใหม สรางโรงงานใหม ขยายพนทเพาะปลก เปนตน

8 14.04

รวมตวชวดผลประกอบการดขน 52 91.23

ตวชวดอน ๆ

เชน ไดรบความรความเขาใจในระบบการจดท�าบญช การใชไคเซนในการเพมประสทธภาพ

การท�างาน การจดท�า JD ของบคลากร เปนตน

5 8.77

ผประกอบการไดผลลพธทดจากโครงการ 57



สรปและขอเสนอแนะ

งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาปญหาการด�าเนนงานของธรกจ SMEs โดยวเคราะหจากการประเมน

การด�าเนนงานของ SMEs และการศกษาผลการด�าเนนการของโครงการพฒนาศกยภาพ SMEs ในดานการอบรม

และศกษาดงานบรษทพเลยง และการใหค�าปรกษาและวางแผนธรกจใหแก SMEs ทสงผลตอการปรบปรงและ

พฒนาการด�าเนนงานของ SMEs อนน�าไปสการเพมความสามารถทางการแขงขน ผลการศกษา พบวา ระบบ

พเลยงและการใหค�าปรกษาจากบรษทขนาดใหญทประสบความส�าเรจชนน�าของประเทศ เปนแนวทางการพฒนา

SMEs ทใหผลสมฤทธทมประสทธภาพ เพราะนอกจากจะชวยสรางแนวคดทดในการท�าธรกจใหแก SMEs

แลวยงจะชวยแกไขปญหาธรกจและพฒนา SMEs ใหมศกยภาพทเพมขนอยางเปนรปธรรม ท�าให SMEs

ทเขารวมโครงการมผลประกอบการทดขนในหลายดาน อาท ยอดขายทเพมขน ตนทนลดลง การขยายกจการ

การเพมประสทธภาพบคลากร

นอกจากน การวจยในครงน ยงเปนประโยชนในเชงวชาการ ชวยเพมองคความรในดานแนวทางหรอ

เครองมอการประเมนการด�าเนนงานขององคกร สามารถชวยพฒนาคณภาพขององคกรและสงผลใหเพมศกยภาพ

ในการแขงขนได จากการน�าระบบมาตรฐานจากตางประเทศมาประยกตใชกบองคกรขนาดเลกในประเทศทก�าลง

พฒนาอยางประเทศไทยได โดยใชเปนตนแบบเพอพฒนาคณภาพใหไดมาตรฐานสากล เพอเปนแนวทางทองคกร

สามารถน�ามาใชในการเปรยบเทยบกบองคกรองคกรอน ๆ ทมความเปนเลศในการด�าเนนงาน แตตองปรบให

สอดคลองสภาพแวดลอม วฒนธรรม และโครงสรางขององคกร และชวยเพมองคความรในวรรณกรรมดาน

ปจจยทสงผลตอการเพมผลประกอบการของ SMEs และนโยบายของภาครฐทสนบสนนสงเสรม SMEs ท�าให

คนพบวา การใชผเชยวชาญหรอทปรกษาจากภายนอก เปนหนงปจจยส�าคญทชวยพฒนา SMEs ใหมศกยภาพ

ทเพมขนและสามารถแขงขนในตลาดทงในและตางประเทศในระยะยาวได

ผลการวจยทไดจากเกณฑการประเมนสขภาพธรกจ พบขอเสนอแนะส�าหรบ SMEs เพอเปนแนวทาง

ในการพฒนาศกยภาพของธรกจ ใหสามารถแขงขนไดอยางยงยน ดงน

(1) ดานการบรหารจดการ ควรมการก�าหนดโครงสรางการบรหารองคกรทชดเจน และผปฏบตงาน

สามารถปฏบตงานไดอยางเตมท ผบรหารควรสอสารเปาหมายและแนวทางในการบรรลเปาหมายใหแกพนกงาน

และอนญาตพนกงานทกคนมสวนรวมและสรางผลงานตามเปาหมายทตงไว และมการฝกอบรมและสรางทกษะ

พนกงานใหมประสทธภาพสงขน รวมทง ควรมการประเมนวดความพงพอใจของพนกงาน เพอสรางความ

พงพอใจใหแกพนกงานอยางตอเนอง

(2) ดานการตลาด ควรมการวางแผนการขาย ก�าหนดเปาหมาย และผลก�าไร รวมถงการตดตามผลให

ไดตามแผน มการวเคราะหเพอก�าหนดกลยทธใหสอดคลองกบลกคา จากการส�ารวจ รวบรวม และจดเกบขอมล

ทส�าคญเกยวกบพฤตกรรมของลกคา เพอสรางความพงพอใจแกลกคา โดยพฒนาปรบปรงสนคาหรอบรการ

ใหมลกษณะเดนแตกตาง หรอคณภาพดกวาสนคา/บรการประเภทเดยวกน รวมทง มระบบค�ารองเรยนจาก

ลกคา และมมาตรการแกไข และสรางระบบปองกน เพอไมใหเกดซ�า นอกจากนน ควรมการพฒนาชองทางการ



จดจ�าหนายอยเสมอ เพอใหลกคาเขาถงสนคาและบรการไดสะดวก

(3) ดานการผลต ควรมการวางแผนการผลต และการควบคมการผลต โดยมการก�าหนดผงโครงสราง

องคกร และก�าหนดผรบมอบอ�านาจหนาทปฏบตอยางชดเจน มระบบสงงาน และผปฏบตงานสามารถเขาใจและ

ปฏบตงานได และมระบบควบคมของเสย ตดตามของเสยในกระบวนการผลต โดยมการก�าหนดเปาหมายของ

เสยเพอการควบคม

(4) ดานบญชและการเงน ควรมการจดท�างบการเงนอยางสม�าเสมอ เปนรายเดอน หรอ ไตรมาส และ

มการน�าขอมลมาใชบรหารงาน และจดใหอยในรปแบบรายงาน วดแนวโนมขององคกรได

(5) ดานการจดซอ การขนสง และสนคาคงคลง ควรมระบบโครงสรางการท�างาน เอกสาร และขนตอน

การปฏบตงานทแนชดส�าหรบยนยนและตดตามการจดซอ จดสงสนคา/บรการ และมการวเคราะหงานอยาง

ถกตอง มการควบคมคณภาพแบบครบวงจร (5ส) และมการควบคมสนคาคงคลง โดยการลงบญชและตรวจ

นบสนคาคงเหลอ เพอทราบถงปรมาณการจดซอทเหมาะสม เพอการบรหารสนคาคงคลงอยางมประสทธภาพ

นอกจากน จากผลการศกษาครงน มขอเสนอแนะส�าหรบการวจยครงตอไป ควรใชแนวทางการประเมน

การด�าเนนงานและพฒนาธรกจของการศกษาครงนกบกลมตวอยางอน ๆ เชน OTOP เพอทดสอบความเทยงตรง

ของเครองมอทใชส�าหรบประเมนและพฒนาพฒนาธรกจขนาดเลก และศกษาแนวทางการประเมนการด�าเนนงาน

และพฒนาธรกจในรปแบบอน เชน Balanced Scorecard และมขอเสนอแนะส�าหรบรฐบาล ควรใหการสนบสนน

และสงเสรม SMEs โดยจดท�าโครงการทเปนรปธรรมทสามารถแกไขปญหา SMEs ไดอยางแทจรงและพฒนา

SMEs ไดอยางมประสทธภาพ โดยใหผลลพธทวดไดอยางชดเจน

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนไดรบการสนบสนนจากหอการคาไทย

บรรณานกรม

กรมสงเสรมอตสาหกรรม. (2559). แนวทางการประเมนวนจฉย System & Performance assessment ของ

SMEs. เอกสารหลกสตรการเสรมทกษะการวนจฉยสถานประกอบการ ภายใตโครงการปรบแผนธรกจ

และเพมขดความสามารถ SMEs.

ปารฉตร จนโทร. (2558). การศกษาเปรยบเทยบรปแบบการประกนคณภาพในสถาบนอดมศกษาไทย. วารสาร

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร วทยาเขตปตตาน, 26(1), 1-16.

รตนะ บวสนธ. (2552). ปรชญาการวจย. กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ลดดาวลย เลขมาศ, และแพรวพรรณ อนทรเกษม. (2560). แนวทางการพฒนากลไกตลาดผใหบรการทปรกษา

ธรกจอตสาหกรรม. วารสารมหาวทยาลยหอการคาไทย มนษยศาสตรและสงคมศาสตร, 37(4),

169-181.



วลนกา ฉลากบาง. (2560). การวจยแบบผสมผสาน. วารสารมหาวทยาลยนครพนม, 7(2), 124-132.

แววดาว พรมเสน. (2554). การวจยเชงคณภาพและการวจยเชงปรมาณ. วารสาร มทร.อสาน, 4(1), 95-102.

ส�านกงานรางวลคณภาพแหงชาต. (2561). เกณฑรางวลคณภาพแหงชาตป 2561-2562. สบคนเมอ 12 เมษายน

2561, จาก http://www.tqa.or.th/ebook/Criteria_2017_2018/html5/index.html?&locale=

ENG&pn=1

ส�านกงานสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม. (2560). รายงานสถานการณของ SMEs ป 2560.

สบคนเมอ 12 เมษายน 2561, จาก http://www.sme.go.th/th/download.php?modulekey=215

สภางค จนทวานช. (2553). วธการวจยเชงคณภาพ. (พมพครงท 18). กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

หอการคาไทย. (2560). รายงานปรบแผนธรกจและเพมขดความสามารถ SMEs (พนทท 2). กรงเทพฯ:

มหาวทยาลยหอการคาไทย.

เออมพร หลนเจรญ. (2555). เทคนคการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ. วารสารการวดผลการศกษา มหาวทยาลย

มหาสารคาม, 17(1), 17-29.

Abdullah, A. (2010). Measuring TQM implementation: A case study of Malaysian SMEs. Measuring

Business Excellence, 14(3), 3-15.

Alstrup, L. (2000). Coaching continuous improvement in small enterprises. Integrated Manufacturing

Systems, 11(3), 165-170.

Bell, G. (2014). Coaching is key to SME success: International business coach Peter Boolkah

explains why the right coach can take your business to the next level. Development and

Learning in Organizations: An International Journal, 28(3), 35-37.

Bulak, M. E., & Turkyilmaz, A. (2014). Performance assessment of manufacturing SMEs: A frontier

approach. Industrial Management & Data Systems, 114(5), 797-816.

Carton, R. B., & Hofer, C. W. (2006). Measuring organizational performance: Matrics for

entrepreneurship and strategic management research. Northampton, England: Edward

Elgar.

Cowling, M. & Oakley, J. (2009). Early assessment of business link health check. Retrieved February

20, 2016, from https://www.employment-studies.co.uk/system/files/resources/files/bis

091357.pdf

Creswell, J. W., & Clark, V. L. (2007). Designing and conducting mixed methods research. Thousand

Oaks, CA: Sage.

Denzin, N., & Lincoln, Y. (2000). Handbook of qualitative research (2nd ed). Thousand Oaks, CA:

Sage.

Hall, C. M. & Jenkins, J. (1995). Tourism and public policy. London, England: Routledge.



International Trade Centre. (2015). SME competitiveness outlook 2015: connect, compete and

change for inclusive growth. Retrieved August 30, 2017, from http://www.intracen.org/

uploadedFiles/intracenorg/Content/Publications/SME_Comp_2015_Jan_version_low_res.

pdf

Kim, D. Y., Kumar, V., & Murphy, S. A. (2010). European Foundation for quality management

business excellence model: An integrative review and research agenda. International Journal

of Quality & Reliability Management, 27(6), 684-701.

Mann, R., Adebanjo, D., & Tickle, M. (2011). Deployment of business excellence in Asia: An exploratory

study. International Journal of Quality & Reliability Management, 28(6), 604-627.

Ministry of Economic Affairs. (2014). The white paper on small and medium enterprises in Taiwan.

Retrieved March 3, 2016, from http://www.moeasmea.gov.tw/lp.asp?ctNode=307&CtUnit=

36&BaseDSD=7&mp=2

Mohammad, M., & Mann, R. S. (2010). National quality business excellence awards in different

countries. Retrieved March 3, 2016, from http://www.bpir.com/images//d28-mus%2C%20

national%20quality%20business%20excellence%20awards.pdf

Morris, M. H., Kuratko, D. F., & Covin, J. G. (2008). Corporate entrepreneurship and innovation.

(2nd ed). Mason, OH: Thomson South-Western.

Narkuniene, J., & Ulbinaite, A. (2018). Comparative analysis of company performance evaluation

methods. Entrepreneurship and Sustainability Issues, 6(1), 125-138.

National Institute of Standards and Technology. (2015). Baldrige performance excellence.

Retrieved March 3, 2016, from http://campusservices.gatech.edu/sites/default/files/

documents/assessment/2015-2016_baldridge_criteria.pdf

Organisation for Economic Co-operation and Development. (2018). Strengthening SMEs and

entrepreneurship for productivity and inclusive growth. Retrieved July 10, 2018, from

https://www.oecd.org/cfe/smes/ministerial/documents/2018-SME-Ministerial-Conference-

Key-Issues.pdf

Politis, Y., Litos, C., Grigoroudis, E., & Moustakis, V. S. (2009). A business excellence model for the

hotel sector: Implementation to high-class Greek hotels. Benchmarking: An International

Journal, 16(4), 462-483.

Sakolnakorn, T. P. N. (2010). The analysis of problem and threat of small and medium-sized

enterprises in Northeast Thailand. International Business & Economics Research Journal,

9(9), 123-132.



Talib, H. H. A, Ali, K. A. M., & Idris, F. (2014). Critical success factors of quality management

practices among SMEs in the food processing industry in Malaysia. Journal of Small

Business and Enterprise Development, 21(1), 152-176.

Wongrassamee, S. Gardiner, P.D., & Simmons, J.E.L. (2003). Performance measurement tools:

the balanced scorecard and the EFQM excellence model. Measuring Business

Excellence, 7(1), 14-29.

Documents