แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1 แนวคดเบองตนเกยวกบชวตและจรยธรรม

หวขอเนอหาประจ าบท

1.1 แนวคดเบองตนเกยวกบชวต 1.1.1 ความหมายของชวตตามรปศพท 1.1.2 ความแตกตางระหวางพช สตว และคน 1.1.3 ชวตตามแนวคดทางวทยาศาสตร 1.1.4 ชวตตามแนวความคดทางปรชญา 1.1.5 ชวตตามแนวคดทางศาสนา 1.1.6 ปญหาแรกของมนษยเกยวกบชวตและจรยธรรม 1.2 แนวคดเบองตนเกยวกบจรยธรรม 1.2.1 ปญหาทางจรยธรรม 1.2.2 ความหมายของคณธรรมจรยธรรมและค าทเกยวของ 1.2.3 ทศนะเกยวกบจรยธรรม 1.2.4 องคประกอบของจรยธรรม 1.2.5 ความส าคญของจรยธรรม 1.3 ประโยชนของการศกษาจรยธรรมและทกษะชวต 1.3.1 ประโยชนตอผศกษาเอง 1.3.2 ประโยชนตอสงคมและประเทศชาต

วตถประสงคเชงพฤตกรรม 1. เพอใหนกศกษาบอกความหมายและความส าคญของชวตและจรยธรรมได 2. เพอใหนกศกษาอธบายแนวคดเกยวกบชวตตามทศนะตาง ๆ ได 3. เพอใหนกศกษาแยกแยะความแตกตางของแนวคดเกยวกบชวตตามทรรศนะตาง ๆ ได 4. เพอใหนกศกษาสรปความสมพนธระหวางชวตกบจรยธรรมได 5. เพอใหนกศกษายอมรบความแตกตางทางความเชอและความคดเกยวกบชวตได 6. เพอใหนกศกษาตระหนกถงความส าคญของชวตของตนเองและผอนได

2

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน 1. วธสอน 1.1 วธสอนแบบบรรยาย เรมจากการเสนอปญหา หรอตงค าถามเพอน าเขาสการบรรยาย มการตงค าถาม ตอบค าถามระหวางอาจารยและนกศกษา 1.2 วธสอนแบบวฎจกรการเรยนร 4 MAT ซงแบงขนการจดกจกรรมการเรยนรออกเปน 8 ขนตอนคอ 1) ขนสรางคณคาและประสบการณของสงทเรยน 2) ขนวเคราะหประสบการณ 3) ขนปรบประสบการณเปนความคดรวบยอด 4) ขนพฒนาความคดรวบยอด 5) ขนลงมอปฏบตจากความคดทก าหนด 6) ขนสรางชนงานเพอสะทอนความเปนตนเอง 7) ขนวเคราะหคณคาและการประยกตใช และ 8) ขนแลกเปลยนประสบการณการเรยนรกบผอน

2. กจกรรมการเรยนการสอน 2.1 ขนเตรยมความพรอมกอนเรยนร 2.1.1 ตวแทนนกศกษาเชคชอและตรวจสอบวนยในชนเรยน 2.1.2 อาจารยใหนกศกษานงสมาธตามวดทศนสนการน านงสมาธของดร.อาจอง ชมสายฯและบนทกผลการนงสมาธในแบบบนทก 2.1.3 ระหวางบนทกผลการนงสมาธฟงเพลงประจ ารายวชาคอวดทศนสนเพลงสายลมแหงจรยธรรม เพลงคนคนคน เพลงแผเมตตา เพลงความสขเลก ๆเพลงสบาย ๆครงละหนงเพลง 2.2 ขนน าเขาสบทเรยน 2.2.1 อาจารยเกรนน าและใหนกศกษาตงค าถามเกยวกบชวตและจรยธรรมคนละ 3 ขอ 2.2.2 อาจารยสมตวแทนนกศกษาใหอานค าถามใหเพอฟง 2.2.3 อาจารยแจงจดประสงคการเรยนร 2.2.4 อาจารยใหนกศกษาชม วดทศนสนเรอง มนษยมาจากลงจรงหรอ แลวสนทนาเกยวกบชวตคออะไร ชวตมาจากไหน ชวตอยเพออะไร ตายแลวเปนอยางไร นกศกษาสามารถหาค าตอบเกยวกบชวตไดทไหนบาง 2.2.5 อาจารยใหนกศกษาท าแบบทดสอบกอนเรยน 2.3 ขนเรยนรประสบการณใหม 2.3.1 ขนสรางคณคาและประสบการณของสงทเรยน นกศกษานกถงชวตของตนเองแลวตอบค าถามตอไปน 1) ชวตคออะไร 2) ชวตมาจากไหน 3) ชวตเปนไปอยางไร 4) อะไรคอเปาหมายสงสดของชวต 5) หลงจากตายแลวชวตเปนอยางไร 6) อะไรท าใหคนตางจากสตว และ7) ท าไมมนษยตองมจรยธรรม บนทกลงในสมดบนทกผลการเรยนร

3

2.3.2 ขนวเคราะหประสบการณ อาจารยและนกศกษารวมกนอภปรายโดยสมนกศกษามาน าเสนอผลการตอบค าถามเกยวกบชวตและใหนกศกษารวมกนแสดงความคดเหน อาจารยสรปในประเดนส าคญโดยใหนกศกษาชมวดทศนสนเรอง คนระลกชาต 2.3.3 ขนปรบประสบการณเปนความคดรวบยอด 1) อาจารยบรรยายสรปประกอบสอพาวเวอรพอยตและวดทศนสนเกยวกบชวตตามแนวคดของวทยาศาสตร (เรองววฒนาการของมนษย) ศาสนาพทธ (เรองความจรงไมมใครทกข) ศาสนาครสต (เรองพระเจาสรางโลก) และอสลาม (เรองการสรางโลกของศาสนาอสลาม) 2) เมอฟงบรรยายจบแลว อาจารยใหนกศกษาสรปโดยการวาดภาพ แตง ค าประพนธหรอความเรยงสน ๆ ทแสดงถงคณคาและความส าคญของชวตบนทกลงในสมดบนทกผลการเรยนร 2.3.4 ขนพฒนาความคดรวบยอด 1) นกศกษาและอาจารยรวมกนอภปรายเกยวกบทมาของชวตและลกษณะส าคญของชวต 2) อาจารยใหนกศกษาแบงกลมออกเปน 7 กลมโดยใชวธนบ 1 -7 ผทนบหมายเลขเดยวกนอยดวยกน จากนนใหแตละกลมเลอกประธานกลม เลขานการและผอภปราย 3) อาจารยชแจงบทบาทหนาทของสมาชกในกลม พรอมทงแจงประเดนหวขอใหแตละกลมทราบดงน กลมท 1 ศกษาชวตตามแนวคดทางวทยาศาสตรและแนวคดสสารนยม กลมท 2 ศกษาชวตตามแนวคดจตนยม กลมท 3 ศกษาชวตตามแนวคดธรรมชาตนยม กลมท 4 ศกษาชวตตามแนวคดพทธศาสนา กลมท 5 ศกษาชวตตามแนวคดศาสนาครสต กลมท 6 ศกษาชวตตามแนวคดศาสนาอสลาม และกลมท 7 ศกษาความสมพนธระหวางชวตกบจรยธรรม โดยศกษาจากเอกสารประกอบการสอนบทท 1 บนทกลงในใบงานท 1 สรปแนวคดเกยวกบชวตและจรยธรรม 4) ตวแทนกลมน าเสนอหนาชนเรยนพรอมทงเปดโอกาสใหสมาชกในกลมอน ๆ ไดซกถามขอสงสย 2.3.5 ขนลงมอปฏบตจากความคดทก าหนด อาจารยใหนกศกษาแตละกลมชวยกนท าใบงานท 2 เปรยบเทยบแนวคดเกยวกบชวตตามทศนะตาง ๆ ตอจากนนครและนกศกษาชวยกนเฉลยใบงาน 2.3.6 ขนสรางชนงานเพอสะทอนความเปนตนเอง อาจารยใหนกศกษาแตละคนในกลมสรางสรรคชนงานของตนเองเกยวกบวธการน าแนวคดเกยวกบชวตมาประยกตใชในการด าเนนชวต และเตรยมน าเสนอผลงานในรปแบบทหลากหลายตามความคดสรางสรรคของนกศกษา

4 2.3.7 ขนวเคราะหคณคาและการประยกตใช อาจารยใหสมาชกในกลมรวมกนวเคราะหผลงาน ใหขอเสนอแนะตอกนเพอปรบปรงพฒนาผลงานลงในใบงานท 3 บนทกผลการวเคราะหชนงาน 2.3.8 ขนแลกเปลยนประสบการณการเรยนรกบผอน นกศกษาแตละกลมจดนทรรศการแสดงผลงานเกยวกบชวตและจรยธรรม 2.4 ขนสรป นกศกษาและอาจารยรวมกนสรปถงความส าคญของชวตและแนวทางการน าแนวคดเกยวกบชวตไปประยกตปฏบตในการด าเนนชวต อาจารยใหนกศกษาท าแบบทดสอบหลงเรยน 2.5 ฝกทกษะชวตประจ าบท อาจารยใหนกศกษาท าแบบฝกทกษะชวตในแตละสปดาหโดยท าทบานพกของนกศกษาตามใบงานการฝกทกษะชวตท 1 การมองตนเองในกระจกเงา และใบงานแบบฝกทกษะชวตท 2 บคคลส าคญของขาพเจา

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนรายวชาจรยธรรมและทกษะชวต 2. วดทศนสนประกอบการนงสมาธเรอง 1) น านงสมาธของดร.อาจอง ชมสาย ฯ 2) เพลงสายลมแหงจรยธรรม 3) เพลงคนคนคน 4) เพลงแผเมตตา 5) เพลงความสขเลก ๆ และ 6) เพลงสบาย สบาย 3. วดทศนสนประกอบการสอน เรอง 1) มนษยมาจากลงจรงหรอ 2) ววฒนาการของมนษย 3) ก าเนดโลกตามแนวคดวทยาศาสตร 4) ความจรงไมมใครทกข 5) พระเจาสรางโลก 6) การสรางโลกของศาสนาอสลาม และ 7) คนระลกชาต 4. พาวเวอรพอยตสรปเนอหาบทท 1 5. ใบงานท 1 สรปแนวคดเกยวกบชวตและจรยธรรม ใบงานท 2 เปรยบเทยบแนวคดเกยวกบชวต ใบงานท 3 บนทกผลการวเคราะหชนงาน 6. แบบฝกทกษะชวตใบงานท 1 การมองตนเองในกระจกเงา

การวดผลและการประเมนผล 1. แบบทดสอบกอนเรยน-หลงเรยน 2. ใบงานและการประเมนผลใบงาน 3. แบบประเมนผลชนงาน

5

บทท 1 แนวคดเกยวกบชวตและจรยธรรม

ชวตเปนสงทมคาสงสดของมนษย หากตงค าถามวามนษยรกและหวงแหนสงใดมากทสด ค าตอบคงไมแตกตางกนมากนก นนคอ มนษยทกคนรกและหวงแหนชวตของตนมากทสด แมกระทงสตวกเชนเดยวกน สมดงค าตรสของพระพทธเจาทวา “พงสละทรพยเพอรกษาอวยวะ พงสละอวยวะเพอรกษาชวต พงสละชวตเพอรกษาธรรม” (ข.ชา. 28/382 อางถงใน พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), 2539, หนา 133) จากค าตรสนตามแนวคดของพระพทธศาสนาแมวาชวตจะเปนสงมคาแตกมสงอนทมคายงกวาชวต นนคอ ธรรม การท าความเขาใจเกยวกบชวตจงเปนสงส าคญส าหรบมนษยทกคน เพราะเปนการท าความรจกตนเองและผอน ในการศกษาท าความเขาใจเกยวกบชวตไดมผตงค าพนฐานไวดงน ชวตคออะไร ชวตมาจากไหน ชวตเปนอยางไร อะไรคอเปาหมายสงสดของชวต ควรด าเนนชวตอยางไร ท าอยางไรจงจะบรรลเปาหมายสงสดของชวต และหลงจากตายแลวชวตเปนอยางไร จากค าถามเหลานมค าตอบทแตกตางกนซงเรยกวาแนวคดเกยวกบชวตและจรยธรรม ในบทนเราจะศกษาวเคราะหแนวคดเกยวกบชวตและจรยธรรมตามทศนะตาง ๆ คอ วทยาศาสตร ปรชญา และศาสนา พรอมทงศกษาแนวคดเบองตนเกยวกบจรยธรรม

1.1. แนวคดเบองตนเกยวกบชวต

การศกษาท าความเขาใจเกยวกบแนวคดเบองตนเกยวกบชวตนนมเนอหาทตองศกษาดงตอไปน

1.1.1 ความหมายของชวตตามรปศพท

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2556, หนา 383) ไดใหความหมายของค าวาชวตวา “ความเปนอยตรงขามกบความตาย” ซงค าวาชวตนมรากศพทมาจากภาษาบาลวา “ชวะ แปลวาอยหรอเปนอย” นอกจากนค าวาชวตยงหมายถง ความเปนไป ด าเนนไป เคลอนไหว สวนค าวาชวตในภาษาองกฤษตรงกบค าวา Life หมายถง กลมสงมชวต คอ พช สตว คน กลาวโดยสรป ชวตคอความเปนอยความเปนไปของพช สตว และคนนนเอง

1.1.2 ความแตกตางระหวางพช สตว และคน (มนษย)

ในการจดกลมสงมชวตออกเปนพช สตว และคนตามแนวคดตะวนตกนน อรสโตเตล (Aristotle) นกปรชญาชาวกรกโบราณไดจดแบงตามคณลกษณะของวญญาณโดยแบงวญญาณออกเปน 2 สวนคอ สวนทมเหตผล (rational part) กบสวนทไรเหตผล (irrational part) สวนทมเหตผลซงเปน

6 ความสามารถในการคดหรอกจกรรมทางปญญามอยเฉพาะในมนษยเทานน วญญาณสวนทไรเหตผลแบงเปนวญญาณพชและวญญาณสตว ซงเกยวของกบการเจรญเตบโต การรบร ความรสกตาง ๆ ทเรยกวาอารมณ วญญาณสวนนมอยรวมกนในมนษยและสตว ดงนน คน สตวและพชมสวนทเหมอนกนและตางกนคอ “วญญาณมนษยจงรวมเอาวญญาณพชและวญญาณสตวเขาไวดวยเพราะมนษยกนอาหาร หายใจเจรญเตบโตไดเชนเดยวกบพช และมนษย เคลอนไหว มอารมณความรสกตาง ๆ ไดเชนเดยวกบสตว แตกจกรรมทางปญญาคอการรจกคดนนเปนสงทพชและสตวไมม” (สจตรา รณรน, 2540, หนา 3) ค าวาคน เปนค าเรยกสตวพเศษ ซงมความแตกตางจากสตวประเภทอน ๆ ทงทางดานรางกายและความรสกนกคด แตอยางไรกตามทงคนและสตวมสงทคลายกนอยสอยางทเรยกวา สญชาตญาณแหงความตองการ คอ ทงคนและสตวตองการกน นอน สบพนธ และมความกลวภยอนตราย สงทท าใหคนตางจากสตว คอ ความสามารถในการคดดวยเหตผล ทเรยกวาสตปญญา และสตปญญานเองทท าใหคนเกดความสามารถสรางสรรควฒนธรรมทงทเปนนามธรรมและวตถธรรมเชน สงกอสราง อาคารบานเรอน เครองมอเครองใช เทคโนโลย ศาสนา วฒนธรรม จรยธรรม กฎหมาย ระบบการปกครองและวชาการตาง ๆ เปนตน วฒนธรรมเปนสงทท าใหคนตางจากสตวประเภทอน ๆ สวนค าวา มนษย นน พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2556, หนา 879) ไดใหความหมายไววา “สตวทรจกใชเหตผล,สตวทมใจสง” พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) (2551, หนา 297) ไดใหความหมายของค าวามนษย ไวในพจนานกรมฉบบประมวลศพทวา “ผมใจสง ไดแก คนผมมนษยธรรม เชน เมตตา กรณา มทตา อเบกขา เปนตน สตวทรจกคดเหตผล, สตวทมใจสง, คน” ทานพทธทาสภกขไดกลาวถงคนในความหมายของค าวามนษยวา “เมอพดถงค าวาคนกขอใหยดเอาความหมายของค าวา มนษยนนแหละเปนหลก ...ค าวามนษยนแปลวาผมใจสง แมจะแปลตามตวหนงสอวา มนษยคอลกหลานของมน มนกยงมใจสง ท าอยางไรเสยค าวามนษยกแปลวามใจสงอยนนเอง ถายงมใจไมสงกไมใชมนษย กคอไมใชคน ฉะนน คนทยงมใจต า ๆ อยนนไมใชคน เราควรจะรกนเสยบางวา ใจสงนนเปนอยางไร มนกจะเปนเหตใหเรารไดวา เปนคนนนเปนอยางไร แลวจะถามวาคนคออะไร มนจะตองเลงถงความหมายของค าวา มนษยคอสตวท มใจสง” (อางถงใน วเชยร ชาบตรบณฑรก, 2542, หนา 3-4) ดงนนความแตกตางของมนษยกบสตวหรอแมแตมนษยดวยกนจงวดกนทการพฒนาจตใจ กลาวคอ หากมนษยคนใดยงด าเนนชวตไปตามสญชาตญาณ มนษยคนนนกไมแตกตางจากสตว หากแตมนษยคนใดไดพฒนาจตใจของตนใหสงขนอยเหนอสญชาตญาณ มนษยคนนนกจะตางจากสตว และจะไดชอวา เปนสตวประเสรฐ

7

1.1.3 ชวตตามแนวคดทางวทยาศาสตร

วชาการทส าคญทเสนอแนวคดเกยวกบโลกและชวตมอย 3 กลมคอ ศาสนา ปรชญาและวทยาศาสตร ค าวาวทยาศาสตรเปนค าทแปลมาจากค าในภาษาองกฤษวา science ซงมาจากภาษาลาตนทแปลวา ความร ความรในความหมายทางวทยาศาสตรหมายถง ความรทแนนอนรดกมและเปนระเบยบ (กรต บญเจอ, 2518, หนา 15) จากการใหความหมายของค าวาวทยาศาสตร ดงทกลาวมามประเดนส าคญในการศกษาแนวคดเกยวชวตตามแนวคดทางของวทยาศาสตร คอ ความรเกยวกบชวตในมมมองของวทยาศาสตรเปนความรทางกายภาพหรอความรเกยวกบรปธรรม และวธการแสวงหาความรทางวทยาศาสตรอาศยการสงเกตและทดลองซงเรยกวาวธการทางวทยาศาสตร (สมภาร พรมทา, 2543, หนา 6) วทยาศาสตรไมยอมรบความรทอยเหนอประสาทสมผสทง 5 อนเปนความรทเรยกวานามธรรม ดงนนในการอธบายแนวคดเกยวกบชวต นกวทยาศาสตรมงความสนใจไปทชวตทางดานกายภาพเปนส าคญ การอธบายเกยวกบการเกดขนของชวตนน นกวทยาศาสตรอธบายวา ชวตเกดขนโดยการสรางหนวยใหมของชวตทเรยกวา การสบพนธ โดยทการสบพนธนนม 2 แบบ คอ 1) การสบพนธแบบไมใชเพศ เชน การทาบกง การตดตา การปกช า การแตกหนอ การเลยงเนอเยอ และการแบงเซล 2) การสบพนธโดยการใชเพศ เชน มนษยตองอาศยพอแมใหก าเนดชวตโดยฝายพอจะสรางเซลสบพนธทเรยกวา อสจ (sperm) ฝายแมสรางเซลสบพนธทเรยกวา ไข (ovum หรอ egg) ไขทถกผสมโดยอสจเรยกวา ไซโกต (zygote) หรอตวออน ตามแนวคดทางวทยาศาสตรเมอไขผสมกบอสจถอวาชวตใหมไดเกดขนทนท เซลลของมนษยทงเพศชายและหญงประกอบดวย โครโมโซม (chromosome) ฝายละ 46 แทง ฉะนนชวตใหมของมนษยทเกดจากการผสมระหวางโครโมโซมของพอและแมจงม 46โครโมโซม ในแตละโครโมโซมประกอบดวยยน (gene) จ านวนมากประมาณ 3,000 ชนด ซงกลาวกนวายนเหลานเองทถายทอดลกษณะและคณสมบตตาง ๆ จากพอแมไปสบตรหลานของตน เรยกวาการสบทอดทางพนธกรรม ชวตใหมจะมลกษณะอยางไรขนอยกบยนทไดรบจากพอและแม มนษยทเกดมาจะเปนเพศหญงหรอชายขนอยกบโครโมโซมเพศของพอแมเปนสงก าหนด โครโมโซมเพศทมาจากเพศหญงคอ โครโมโซม X เพยงอยางเดยว สวนโครโมโซมเพศทมาจากเพศชายนนม 2 ชนด คอ X และ Y ในกรณทโครโมโซม X ของเพศชายผสมกบโครโมโซม X ของเพศหญง บตรทเกดมาจะเปนเพศหญง ถาโครโมโซม Y ของเพศชายผสมกบโครโมโซม X ของเพศหญง บตรทเกดมาจะเปนเพศชาย จงสรปไดวา โครโมโซมเพศของชายเปนสงก าหนดเพศของบตรวาจะเกดมาเปนเพศใด การทมนษยเกดมามความผดปกตทางดานตาง ๆ ทงทางรางกายและสตปญญาขนอยกบสาเหตส าคญ 2 ประการ คอ 1) ความผดปกตของโครโมโซมหรอยน เชน การผดปกตของการแบงตว ไดแก การทมจ านวนขาดหรอเกนของโครโมโซม ความผดปกตของโครงสรางโครโมโซมแตละตว ไดแก

8 การทมสวนใดสวนหนงในแตละตวของโครโมโซมสนหรอยาวเกนไปหรอผดรปผดรางออกไป ความผดปกตของโครโมโซมทท าใหเกดความผดปกตในดานตาง ๆ ทพบบอยเชน โรคปญญาออน ความผดปกตทางลกษณะทางเพศ เปนตน 2) อทธพลของสงแวดลอม สงแวดลอมมอทธพลตอความผดปกตของชวตโดยเฉพาะสงแวดลอมในครรภซงมผลตอความผดปกตทงทางรางกาย จตใจ สตปญญา และลกษณะพฤตกรรมทางเพศ แตเปนเรองทปองกนได จากทกลาวมาเกยวกบชวตตามแนวคดทางวทยาศาสตรโดยสงเขปเชอวา ชวตทกรปแบบ คอ พช สตว และมนษย เกดจากกรรมวธของการววฒนาการ และสามารถสรปไดวาสงมชวตคอสงมอวยวะและลกษณะเฉพาะของสงมอวยวะทยงมชวตอยคอ การตอบโตและการสบพนธ นอกจากนยงมคณลกษณะพเศษอน ๆ เชน การเจรญเตบโต โดยการกนอาหาร รจกปรบตวใหเขากบสงแวดลอม รจกรกษาชวตและปองกนตนเอง (กรต บญเจอ, 2518, หนา 77) ดงนน อาจกลาวไดวาชวตคอการรวมตวของเซลลหลาย ๆ เซลล เซลลทรวมกนเรยกวาเนอเยอ เนอเยอรวมกนเรยกวาอวยวะ และอวยวะรวมกนเรยกวาชวต ชวตของพช สตว และมนษยสนสดลงเมอตาย เซลลแตกสลายออกจากกน ไมมวญญาณทเปนอมตะออกจากรางไปเกดใหม

1.1.4 ชวตตามแนวความคดทางปรชญา

ปรชญาสนใจศกษาความรทงทางดานรปธรรมและนามธรรม เชน ความจรงเกยวกบโลกและจกรวาล ความดความชว ความงามและระบบคณคาอน ๆ รวมทงปญหาเกยวกบจต แตอยางไรกตามปรชญาจะใหความสนใจเฉพาะความรทใชเหตผลโตแยงไดเทานน ปรชญาเกดจากความอยากรอยากเหนของมนษย และมนษยมความสามารถในการคด การคดท าใหเกดความสงสย ความสงสยท าใหเกดการตงค าถามและแสวงหาค าตอบ และค าตอบน ามาซงความร แตความรทปรชญายอมรบจะตองมเหตผล “ค าตอบทคนยอมรบวาอยพนเหตผลเปนเรองทยอมรบไดในศาสนา แตปรชญาไมสนใจ เรองทปรชญาสนใจไมวาจะมาจากวชาความรอะไรตองน ามาโตแยงกนดวยเหตผลไดจงจะรบวาอยในขอบเขตของปรชญา” (ปรชา ชางขวญยน และสมภาร พรมทา, 2543, หนา 7) ปรชญาสาขาทศกษาเกยวกบความรและความจรงแทของจกรวาล โลกและชวตเรยกวา อภปรชญา โดยการตงค าถามวา ความจรงสงสดหรอความจรงอนเปนปฐมธาตของจกรวาล โลกและชวตคออะไร จกรวาล โลกและชวตมาจากไหน เกดขนไดอยางไร ซงนกปรชญาไดพยายามใชเหตผลแสวงหาค าตอบจนไดค าตอบทแตกตางกนแบงออกเปน 3 แนวคดหลกคอ สสารนยม (Materialism) จตนยม(Idealism) และธรรมชาตนยม (Naturalism) ซงจะอธบายตามล าดบ ดงน

9

1.1.4.1 ชวตตามแนวความคดสสารนยม เปนแนวคดทมรากฐานความเชอวาสรรพสงเกดขนจากสสาร มสสารอยกอนสรรพสงแมสงมชวตกเกดจากสสารแนวคดนมประเดนส าคญในการศกษา ดงน 1) ความหมายของค าวา สสารนยม การท าความเขาใจแนวคดสสารนยมใหเขาใจไดชดเจนนนตองเรมตนจากการท าความเขาใจความหมายของค านกอนซงมผใหความหมายค าวา สสารนยมไว ดงน พจนานกรมศพทปรชญาองกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑต (2540, หนา 61) ไดใหความหมายของค าวา สสารนยมไววา “ในทางอภปรชญา หมายถง ทรรศนะทถอวา สสารเทานนทเปนจรง ปรากฏการณในรปแบบอน ๆ สามารถทอนลงไดวา เปนเพยงปรากฏการณของสสารในกรณนเรามกเรยกวาสสารนยม” สจตรา รณรน (2540, หนา 18) ไดอธบายความหมายของ สสารนยมไววา “สสารนยมคอลทธทเชอวา ความเปนจรงหรอสงแทจรงสงสดเปนสสารหรอวตถ สสารหรอวตถนเปนตนก าเนดของโลกและจกรวาล” สสารนยมเปนแนวความคดทเชอวาสงทมอยจรงมเพยงอยางเดยวเทานน สงนนคอสสารและปรากฏการณของสสาร สงทเรยกวาสสาร จะตองเปนสงทรบรไดดวยประสาทสมผสทงหา สงใดทไมสามารถรบรไดดวยประสาทสมผสทงหาเปนสงไมมอยจรง 2) ววฒนาการของแนวคดสสารนยม แนวคดสสารนยมมความเชอวาสสารหรอวตถเทานนทมความเปนจรง แนวคดนไดววฒนาการมาจากปรชญาสมยกรกโบราณ ซงนกปรชญากรกรนแรก ๆ ใหความสนใจกบปญหาทส าคญ คอ ปญหาเรองปฐมธาต ค าวาปฐมธาต หมายถงธาตแรกหรอธาตแท อนเปนตนก าเนดของจกรวาลและสรรพสง นกปรชญาในยคนนพากนเสนอค าตอบตอค าถามทวา “มธาตพนฐาน” อะไรไหมทกอก าเนดทกสง ถาม แลวจ ๆ เจาธาตทวาจะกลายเปนดอกไมหรอชางไดยงไง” (กอรเดอร, 2540, หนา 31) ธาเลส (Thales) เปนนกปรชญาคนแรกของกรกทเสนอค าตอบเรองปฐมธาตของโลก และอธบายปรากฏการณของธรรมชาตไดโดยไมตองอางเทพเจาเหมอนสมยกอนหนาน การทจะอธบายปรากฏการณธรรมชาตไดจะตองรกฎธรรมชาตและจะรธรรมชาตไดจะตองรปฐมธาตเสยกอน (สจตรา ออนคอม, 2540, หนา 20) ธาเลสคดวา น าเปนตนก าเนดของสรรพสง สรรพสงมาจากน าและกลบคนไปสน า ตอมาอเนกซเมนเดอร (Anaximander) ซงเปนศษยของธาเลสเหนดวยกบอาจารยวาปฐมธาตมลกษณะเปนสสารแตไมยอมรบวาน าเปนปฐมธาต โดยใหเหตผลวา “ธาตทเปนตนก าเนดของสรรพสงจะตองไมใชสงเดยวกบสงทมนสรางขน” (กอรเดอร, 2540, หนา 34) ปฐมธาตตองไมมรปรางหรอเปนสสารไรรปและสามารถแปรรปไปเปนสรรพสง ซงอาจเรยกชอสสารนวา อนนต อเนกซมนส (Anaximenes) เสนอวา ตนก าเนดของสรรพสงจะตองเปนอากาศหรอไอน า และเชอวาน าคออากาศทอดแนน และอากาศสามารถกลายเปนสรรพสงได “อเนกซมนสอาจจะคดวา ดน อากาศและไฟลวนจ าเปนตอการก าเนดชวต แตทมาของทก

10 สงทกอยางคออากาศหรอไอน า” (กอรเดอร, 2540, หนา 35) เซโนฟานส (Xenophanes) เสนอวา ปฐมธาตคอดน เฮราคลตส (Heraclitus) มทรรศนะวา ปฐมธาตไดแกไฟ เพราะไฟเปนพลงในตวเอง และสามารถแปรสภาพเปนอะไรกได โลกและจกรวาลเกดจากไฟ สวนเอมพโดคลส (Empedocles) ไดประนประนอมความคดของ นกปรชญารนกอน ๆ โดยการเสนอวาปฐมธาตไมไดมเพยงหนงเดยวแตปฐมธาต ม 4 อยางคอ ดน น า ลม ไฟ การเกดขนของสรรพสงเกดจาการรวมตวกนของธาตทง 4 เมอมาถงยคของเดโมครตส (Democretus) เขาไดพฒนาแนวคดออกไปอกวา หากเราแยกสงตาง ๆ ออกเปนหนวยยอย ๆ จนถงจด ๆ หนงทไมสามารถแยกออกไปไดอก เราเรยกสสารทเลกทสดทไมสามารถแยกยอยตอไปไดอกนวา “อะตอม” ซงแปลวา ไมสามารถตดไดอก แนวคดนมความส าคญอยทวา อะตอมคอปฐมธาต สรรพสงเกดจากการรวมกนของอะตอมในปรมาณทแตกตางกน จากทกลาวมาแมนกปรชญามความเหนเรองปฐมธาตแตกตางกน แตนกปรชญาเหลานกเหนวา สงตาง ๆ แมจะมความแตกตางหลากหลายกนออกไปแตกมจดก าเนดมาจากสงเดยวกน คอ สสารนนเอง 3) ชวตมนษยในทรรศนะของสสารนยม เนองจากแนวความคดของสสารนยมทอธบายวาสรรพสงเกดมาจากสสาร มนษยกเกดมาจากการรวมตวของสสารเชนเดยวกน สสารนยมมองวาทงรางกายและจตวญญาณของมนษยเปนสสารแตตางกนตรงทรางกายเปนสสารทหยาบ สวน จตวญญาณเปนสสารทละเอยด สสารนยมไมเชอเรองอมตภาพของจตวญญาณและปฏเสธการมอยของจตวญญาณทเปนอสระจากรางกาย มนษยเราไมไดแตกตางจากสตวหรอพชโดยคณภาพแตแตกตางกนทปรมาณ กลาวคอ กลไกทประกอบขนเปนมนษยนนมปรมาณมากกวาและมความซบซอนมากวานนเอง อยางไรกตามทงรางและจตกแตกดบไปเชนเดยวกนกบพชและสตว เมอมนษยตายจงไมมอะไรไปเกดใหม สสารนยมไมเชอเรองชวตหนา มนษยเกดหนเดยวตายหนเดยว นรกสวรรคหรอพระเจาไมมอยจรง เราสามารถเขาใจแนวคดสสารนยมเกยวกบชวตมนษยไดชดขนจากปรชญาสสารนยมของอนเดยทชอวา ลทธจารวากซงอธบายวา “สงทเราร สงทเรารบรทางประสาทสมผสเทานนทเปนจรง สงตาง ๆ ประกอบขนจากธาต 4 คอ ดน น า ลม ไฟ จตวญญาณของมนษยกเปนผลตผลของการรวมตวกนของธาต 4 ไมมโลกหนา ไมมชวตหลงความตาย ความสขคอจดหมายสงสดของชวต” (สจตรา รณรน, 2540, หนา24) 4) ผลของความเชอแบบสสารนยมตอวถชวต ความเชอมอทธพลตอความคด ความคดน าไปสการตดสนความจรงในเรองตาง ๆ อนมผลตอวถชวตของมนษย ปรชา ชางขวญยนไดสรปความเชอแบบสสารนยมทท าใหเกดความคดเกยวกบหลกความจรงและการด าเนนชวตไว ดงน (ปรชา ชางขวญยน, 2549, หนา 21-22) (1) ความเชอวาสสารและพลงงานเทานนทเปนจรงท าใหเชอวา จกรวาลประกอบขนดวยสสารและพลงงาน สงมชวตกบสงไมมชวตนนโดยเนอแทแลวกไมตางกน ชวตเปนเพยงปรากฏการณทเกดขนจากการรวมตวกนของสสารและพลงงาน ไมมสงทเรยกวาจต หรอนามธรรมทเกยวกบจต เชน คณคา ด ชว งาม ไมงาม สงนามธรรมเปนเพยงความคดทมนษยคดหรอจนตนาการขนเทานน มนษยมไดประเสรฐกวาสตวหรอตนไม (2) ธรรมชาตมกฎเกณฑของมนเอง และด าเนนไปเหมอนเครองจกร แมรางกายมนษยกเทยบไดกบเครองจกร มการประกอบขนจากสวนยอย

11

แลวกแยกสลายไปในทสดทกสงเมอสลายกกลายเปนธาตตาง ๆ ดงนนมนษยเมอตายแลวกไมมอะไรเหลอ ไมมภพ ไมมชาตนชาตหนาดงทศาสนาตาง ๆ สอน (3) มนษยเกดในสภาพแวดลอมธรรมชาตและสงคม สภาพแวดลอมสรางมนษยแตละคนใหเปนไปตามสภาพแวดลอมนน ๆ การทมนษยสนองตอบสภาพแวดลอมท าใหเกดการตดสนใจและพฤตกรรมตาง ๆ เชนเดยวกบปฏกรยาระหวางสสารหรอพลงงาน มนษยมไดเปนตวของตวเอง (4) มนษยรบสขและทกขซงกคอความพงพอใจและความเจบปวดไดดวยประสาทสมผส ความสขและความทกขทางประสาทสมผสเปนสขและทกขชนดเดยวของมนษย สขทกขอน ๆ ลวนมาจากสขทกขทางประสาทสมผสหรอสขทกขทางกายทงสน มนษยควรแสวงหาความสขและหลกเลยงความทกข ความสขชนดนหาไดดวยเงนทอง ดงนนเงนทองจงเปนสงมคาทสดในการด าเนนชวต ความส าเรจในชวตคอการเปนคนมงคงร ารวย (5) เนองจากคณคาไมใชสสารและพลงงาน จงไมมอยจรง เปนสงทมนษยสมมตขน ดงนนมนษยไมจ าเปนตองยดถอคณคาใด ๆ อยางถาวร ถาสถานการณเปลยนคณคากเปลยนได ไมมอะไรดหรอชวอยางแทจรง ขนอยกบผลประโยชนและความสขทางวตถทจะไดรบ ท าดไดด ท าชวไดชวมใชสจธรรม เปนวรบรษแลวยากจน สเปนคนมงมธรรมดา ๆ จะดกวา (6) ความรทแทจรงคอความรทางวทยาศาสตรเทานน การคด การตดสนปญหาตาง ๆ ตองอาศยความรทางวทยาศาสตร ความรทางศาสนาหรอความรอน ๆ ทมใชวทยาศาสตรไมเปนจรง ไมจ าเปนในการแกปญหา มแตจะเปนการถอยหลงเขาคลอง และ(7) กฎการตอสเพอความอยรอดของดารวน (Darwin) นนเปนกฎทจรงทสด ถาจะอยรอดหรอร ารวยแลวหากจะตองเอาเปรยบหรอใชผอ นเปนเครองมอกควรท า เพราะโดยธรรมชาตปลาเลกกเกดมาเพอเปนเหยอของปลาใหญ ถาปลาใหญไมกนปลาเลกกอยรอดไมได 1.1.4.2 ชวตตามแนวความคดจตนยม เปนแนวคดทเชอวาจตมอยกอนสรรพสง และสรรพสงเกดมาจากจต ชวตมนษยคอสวนทเปนจตไมใชรางกาย แนวคดจตนยมมความเหนตรงขามกบแนวคดสสารนยมมประเดนส าคญในการศกษา ดงน 1) ความหมายของค าวา จตนยม การท าความเขาใจแนวคดจตนยมใหเขาใจไดชดเจนนนตองเรมตนจากการท าความเขาใจความหมายของค านกอนซงมผใหความหมายค าวา จตนยมไว ดงน พจนานกรมศพทปรชญาองกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑต (2540, หนา 45) ไดใหความหมายของค าวา จตนยม ไววา “จตนยม : ชอเรยกทรรศนะทางปรชญาของปรชญาหลายส านกทมทรรศนะรวมกนวา จตหรอสภาวะนามธรรมมความเปนจรงสงสดและมความส าคญกวาวตถ” สจตรา รณรน (2540, หนา 25) ไดอธบายความหมายของค าวาจตนยมไววา “จตนยม คอลทธทถอวาความจรงแทหรอความจรงสงสดคอจตหรออสสารซงมอยนรนดรไมเปลยนแปลง อสสารนเปนหลกหรอกฎเกณฑของสสาร”

12 ปรชา ชางขวญยน (2549, หนา 24) ไดสรปแนวคดแบบจตนยมไววา “จตนยมคอความคดทเชอวานอกจากความจรงทเรารบรไดทางประสาทสมผสแลว ยงมความจรงอกชนดหนงทอยพนประสาทสมผส ความจรงดงกลาวจรงกวาหรอส าคญกวาความจรงทรบรไดดวยประสาทสมผส พวกจตนยมจดบางคนถงกบถอวา ความจรงทเรารบรไดทางประสาทสมผสนไมจรงหรอเปนมายา” ดงนน จตนยมจงเปนแนวความคดทเชอวาความจรงสงสดมลกษณะเปนจตหรอนามธรรม จตมความส าคญกวาวตถ จตนยมโดยทวไปยอมรบวาความจรงมสองอยางคอ จตและวตถ แตอยางไรกตามกถอวาจตจรงกวาหรอส าคญกวาสสารวตถ บางแนวคดเชอวาจตเปนผสรางสสารวตถและควบคมความเปนไปของวตถ เชน ศาสนาครสตเชอวาพระเจาเปนความจรงแทแตโลกและสสารพระเจาสรางขน โลกและสสารมความส าคญและจรงนอยกวาพระเจาผสราง พระพทธศาสนายอมรบความจรงของกายและจต แตกใหความส าคญแกจตมากกวารางกาย 2) ววฒนาการของแนวคดจตนยม แนวความคดแบบจตนยมววฒนาการมาจากปรชญากรกสมยโบราณเชนเดยวกบแนวคดแบบสสารนยม แตอยางไรกตามในชวงเวลาทปรชญากรกมงความสนใจไปทวตถหรอสสาร ปรชญาอนเดยโบราณกลบมงความสนใจไปทจตซงเปนอสสาร เชน ศาสนาพราหมณ และ ศาสนาพทธ นกปรชญากรกทมแนวคดแบบจตนยมคอ พารมนดส (Paremenedes) แนวคดทางปรชญาของ พารมนดสเกดจากการเฝาสงเกตความเปลยนแปลงของสงตางๆและพยายามคนหาสงทเปนนรนดรทามกลางความเปลยนแปลง เขาไดคนพบสงทคงอยตลอดกาลและไมเปลยนแปลงทามกลางความเปลยนแปลงของ สงทงหลาย ดวยเหตนความคดเรอง สตและอสตจงเกดขน สตคอสงทเปนจรงสงสด สวนอสตเปนสงไมจรงและเปลยนแปลง สตเปนปฐมธาตของสงทงหลาย พารมนดสสอนวาโลกทเรารจกดวยประสาทสมผสเปนสงหลอกลวง เรารจกสตไดดวยเหตผลและความคดเทานน นคอการเรมตนขนพนฐานของแนวคดแบบจตนยม อนกซาโกรส (Anexagoras) เปนนกปรชญากรสมยโบราณอกผหนงทมความคดแบบจตนยม เขาใหความสนใจตอระเบยบ ความงาม และความกลมกลนของจกรวาลโดยเชอวาตองมบางสงบางอยางเปนผจดกระท าสงเหลาน อนกซาโกรสเชอวา จตหรอพทธปญญาเปนผท าใหสงตางๆเคลอนไหว และท าใหโลกเกดขน อกทงเปนผจดระเบยบความเปนไปของสรรพสง โลกทปรากฏตองมปญญาควบคมไวและด าเนนไปสจดหมายปลายทางทก าหนด ตามแนวคดของอนกซาโกรสจตหรอมโนเปนสงควบคมโลก (สจตรา รณรน, 2540, หนา 26-27) แนวคดแบบจตนยมพฒนาถงจดลงตวในสมยของเพลโต (Plato) โดยทเขาไดรบอทธพลมาจากพารมนดส โดยเฉพาะแนวคดเรองสตหรอสงทไมเปลยนแปลง ทามกลางสงทเปลยนแปลง เพลโตถอวา โลกม 2 โลก โลกหนงเปนโลกแหงผสสะหรอโลกของสสาร เปนโลกทเปลยนแปลง ไมมความเปนจรงในตวเอง มนษยรจกโลกนดวยประสาทสมผส สวนอกโลกหนงเรยกวาโลกแหงมโนคตหรอโลกของแบบ เปนโลกของความจรงแท โลกดงกลาวนเปนอสสารหรอจต (สจตรา รณรน, 2540, หนา 28) เพลโตเชอวาธรรมชาตของมนษยประกอบดวย 2 สวนคอกายกบจต จตมนษยเปรยบเหมอนสารถทควบคมบงคบรถคอรางกาย เพลโตไดถาม

13

ค าถามทยากมากวา มนษยมจตวญญาณอมตะหรอไม (กอรเดอร, 2540, หนา 81) เมอคนตายรางกายจะถกน าไปเผาหรอฝง และสญสลายไป ใครทเชอวาวญญาณอมตะ เขาจะตองเชอวามนษยประกอบดวยสองสวนทแยกจากกน คอรางกายททรดโทรมลงเมออายมากขนและแกตายไป แตมสงหนงทไมสญสลายไปพรอมรางกาย สงนนเรยกวา จต 3) ชวตมนษยในทรรศนะของจตนยม จตนยมมทรรศนะตอชวตมนษยแตกตางจากสสารนยมทเชอวามนษยเปนเพยงรางกายไมมจตวญญาณและค าวาจตในทรรศนะสสารนยมเชอวาคอการท างานของอวยวะคอสมอง ในทางตรงกนขามจตนยมเชอวามนษยคอจตวญญาณ มนษยมองคประกอบ 2 อยางคอ จตกบรางกาย จตมความส าคญมากกวารางกาย ตวตนทแทจรงของมนษยคอจตวญญาณ และจตวญญาณนเปนอมตะไมสญสลายไปพรอมรางกาย ดงนนเมอคนตายรางกายเนาเปอยสลายไปแตจตวญญาณยงคงอยและจะแสวงหาทอยใหมหรอกลบไปอยยงโลกแหงจตวญญาณ เมอคนตายจตวญญาณไปเกดใหมเพอรบรางวลในการท าด และรบโทษในการท าชว จตวญญาณสามารถเขาถงคณธรรมและสจธรรมได แนวคดนจงเชอวามนษยตายแลวเกดอก และนรกสวรรคมจรง 4) ผลของความคดแบบจตนยมตอวถชวต ปรชา ชางขวญยน (2549, หนา 29)ไดสรปผลของความคดแบบจตนยมทมอทธพลตอวถชวตไวดงน (1) มนษยประกอบดวยกายและจต จตเปนผใช กายเปนผรบใช มนษยไมควรเปนทาสของวตถ แตตองเปนทงนายของตนและวตถ (2) ความจรงนามธรรม เชน ความด ความงาม เปนสงตายตวไมขนกบการเวลา บคคล สงคมและสงแวดลอม ไมวาจะเปนบคคลทเกดในทใด ยคใดสมยใด กเขาถงความจรงนามธรรมเดยวกนไดทงสน เปนสงทแนนอนตายตว เปนนรนดร และอกาลโก (3) กฎเกยวกบความจรงนามธรรมเปนกฎสากล เปนเชนนนเสมอ เชนเดยวกบกฎธรรมชาตทางวตถ เชน กฎฟสกส ทเปนอยเชนนนโดยธรรมชาต และ(4) การทคนเรามมาตรฐานคณคาแตกตางกนเปนเพราะยงเขาไมถงความจรงแท เมอเขาถงแลวกจะพบความจรงสากลเดยวกน เชน ความจรงทศาสตรทงหลายสงสอนเปนความจรงอยางเดยวกน 1.1.4.3 ชวตตามแนวความคดธรรมชาตนยม เปนแนวคดทประนประนอมระหวางแนวคดสสารนยมและจตนยมซงมความคดตรงขามกนอยางสดขว แตแนวคดธรรมชาตนยมมความเหนบางอยางคลายสสารนยมและบางอยางคลายจตนยมท าใหแนวคดธรรมชาตนยมเปนแนวคดทมองธรรมชาตและชวตทงสองดานคอสสารและจตหรอรางกายและจตใจ ซงในการศกษาเกยวกบแนวคดธรรมชาตนยมมประเดนส าคญในการศกษา ดงน 1) ความหมายของค าวาธรรมชาตนยมการท าความเขาใจแนวคดธรรมชาตนยมใหเขาใจไดชดเจนนนตองเรมตนจากการท าความเขาใจความหมายของค านกอนซ งมผใหความหมายค าวา ธรรมชาตนยมไว ดงน พจนานกรมศพทปรชญาองกฤษ-ไทย ฉบบราชบณฑต (2540, หนา 45) ไดใหความหมายของค าวา ธรรมชาตนยม ไววา “ทรรศนะทไมยอมรบอ านาจเหนอธรรมชาต โดยถอวา ปรากฏการณ

14 ทก ๆ อยางเปนไปตามสภาวะความเกยวพนทมตอกนของเหตการณธรรมชาตนน ๆ เอง ไมเกยวของกบอ านาจเหนอธรรมชาตใด ๆ ทงสน แตเปนกระบวนการธรรมชาตทเกดขนเองตามกาละและเทศะ กลาวคอธรรมชาตนมโครงสรางของตนเองและโครงสรางนนเกดขนไดเอง ไมไดเกดขนเพราะอ านาจเหนอธรรมชาต” อดศกด ทองบญ (2540, หนา 176) ไดใหความหมายของค าวา ธรรมชาตนยม ไววา “ความเชอทวา สงและเหตการณทงหลายมมลเหตมาจากธรรมชาต มากกวามลเหตเหนอธรรมชาต จกรวาลมมลก าเนดมาจากธรรมชาตมากกวามาจากภาวะเหนอธรรมชาต มนษยมจดหมายตามธรรมชาต มากกวาตามภาวะเหนอธรรมชาต” ธรรมชาตนยมเปนแนวคดทประนประนอมระหวางแนวคดสสารนยมทมความคดสดโตงใหความส าคญสงสดไปทสสารหรอรางกาย กบแนวคดจตนยมมความคดสดโตงใหความส าคญสงสดไปทจต ธรรมชาตนยมจงเปนแนวคดทเปนกลาง ๆ คอใหความส าคญทงสสารและจต หรอรางกายและจตใจนนเอง 2) ลกษณะทวไปของธรรมชาตนยม แนวคดธรรมชาตนยมมทรรศนะบางแงคลายกบสสารนยมและบางแงกคลายกบจตนยม เราอาจสรปลกษณะทวไปของแนวคดธรรมชาตนยมไดวาแนวคดธรรมชาตนยม ปฏเสธสงเหนอธรรมชาต จะยอมรบเฉพาะความจรงทเปนสงธรรมชาตเทานน ค าวาสงธรรมชาตหมายถง สงทด ารงอยในระบบของอวกาศและเวลา และเปนสงทเกดขนและดบลงโดยสาเหตและสาเหตนนตองเปนสงธรรมชาตดวย สงทอยนอกระบบอวกาศและเวลา เชน พระเจาในศาสนาทวไปไมมอยจรง เพราะไมสามารถบอกไดวาพระเจาสถตอยตรงนนตรงน พระเจาจงไมใชสงทมอยจรงตามทศนะของธรรมชาตนยม และธรรมชาตนยมยอมรบในวธการทางวทยาศาสตรซงอธบายถงเหตและผลได (วทย วศทเวทย, ม.ป.ป., หนา 30) 3) ชวตมนษยในทรรศนะของธรรมชาตนยม จากการทธรรมชาตนยมมทรรศนะทเปนกลางระหวางสสารนยมและจตนยม โดยทธรรมชาตนยมมความเหนดวยและเหนตางในบางสวนกบทรรศนะทงสอง ในการอธบายมมมองเกยวกบชวตมนษย ธรรมชาตนยมจงมความเชอวามนษยมองคประกอบสองสวนทส าคญเทาเทยมกนคอรางกายและจต การทธรรมชาตนยมยอมรบเรองการมอยของจตท าใหมความคลายคลงกบแนวคดจตนยม แตความคดเรองจตของธรรมชาตนยมกแตกตางจากแนวคดจตนยม กลาวคอ ในขณะทจตนยมเชอวาจตวญญาณเปนอมตะ เปนอสระจากรางกาย ธรรมชาตนยมกลบเชอวาจตไมสามารถแยกเปนอสระจากรางกายไดและจตไมเปนอมตะตองสญสลายไปพรอมกบรางกาย ธรรมชาตนยมเชอวา จตเปนความสามารถอยางหนงของมนษยทสบทอดกนตามเผาพนธของตน เมอมนษยตายจะไมมวญญาณไปเกดใหม แตทวาจตของความเปนมนษยไดถายทอดไปสลกหลานผานทางพนธกรรม ดงนนแมธรรมชาตนยมจะเชอวามนษยมจต แตจตของมนษยจะมเฉพาะในโลกนเทานน ไมมโลกหนา นรกสวรรค ซงท าใหความคดแบบนไปสอดคลองแนวคดสสารนยมดวย

15

4) ผลของความคดแบบธรรมชาตนยมตอวถชวต ผลจากการทแนวคดธรรมชาตนยมมองโลกอยางกลาง ๆ ไมสดไปดานใดดานหนงท าใหมผลตอวถชวตพอสรปไดดงน (1) รจกมองโลกอยางเปนกลาง พรอมรบเอาทงขอดและขอดอย (2) มนษยรจกใหความส าคญกบชวตทงรางกายและจตใจอยางสมดลกน (3) มองปญหาหรอปรากฏการณตาง ๆ ดวยการคนหาสาเหตของความเปนจรงจากธรรมชาตและมองโลกดวยวธคดทางวทยาศาสตรคอคดดวยเหตและผล และ(4) มนษยเปนสวนหนงของธรรมชาตจงควรด าเนนชวตใหสอดคลองกบธรรมชาต 1.1.4.4 เปรยบเทยบแนวคดเกยวกบชวตของทรรศนะทงสามลทธ จากการศกษาแนวคดเกยวกบชวตตามแนวคดทางปรชญาทงสามลทธซงมความเหนตอค าถามทางอภปรชญาทวา ปฐมธาตคออะไร และมการตอบค าถามนของนกปรชญาแตกตางกนสามลทธท าใหสามารถท าความเขาใจแนวคดเกยวกบชวตมนษยแตกตางกนดวยในทนจะเปรยบเทยบความแตกตางของทรรศนะทงสามดงตารางท 1.1

ตารางท 1.1 แสดงการเปรยบเทยบแนวคดเกยวกบชวตตามแนวคดทางปรชญา

สสารนยม จตนยม ธรรมชาตนยม

ส ร ร พ ส ง เ ก ด จ า ก ส ส า ร ชวตของมนษยเกดจากสสาร รางกายและจตของมนษยเปนสสาร ต วตนท แทจร งของมนษยคอร างกาย เกดหนเดยว ตายหนเดยว ตายแลวสญ

ช ว ต มน ษย ม อ งค ป ร ะกอบ 2 อ ย า ง ค อ ร า ง ก า ย แ ล ะ จตวญญาณ ตวตนทแทจรงของมน ษย ค อจ ต วญญาณ เม อมนษยตาย จตวญญาณยงคงอย ไปแสวงหาทอยใหมหรอกลบสโลกวญญาณดงเดม ตายแลวเกดใหม

เปนทศนะทประนประนอมระหวางสสารนยมและจตนยมโดยเชอวามนษยมองคประกอบ2 สวนส าคญเทากนคอรางกายและจต จตตองสญสลายไปพ ร อ ม ร า ง ก า ย จ ต เ ป นความสามารถอยางหนงทสบทอด ไปตาม เผ า พนธ ท า ใหมนษยมจตตางจากสตว

16 1.1.5 ชวตตามแนวคดทางศาสนา

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2556, หนา 1142) ไดใหความหมายของค าวา ศาสนา ไววา “ลทธความเชอถอของมนษยอนมหลก คอแสดงก าเนดและความสนสดของโลกเปนตน อนเปนไปในฝายปรมตถประการหนง แสดงหลกธรรมเกยวกบบญบาปอนเปนไปในฝายศลธรรมประการหนง พรอมทงลทธพธทกระท าตามความเหนหรอตามค าสงสอนในความเชอถอนน ๆ” นกปราชญทางศาสนาไดแบงศาสนาออกเปน 2 ประเภท คอ 1) ศาสนาเทวนยม หมายถงศาสนาทมความเชอเกยวกบพระเจาและเชอวาพระเจาสรางโลกและสรรพสงรวมทงมนษย ศาสนาทมแนวความคดแบบนเชน ศาสนาพราหมณ ศาสนายดาย ศาสนาครสตและศาสนาอสลาม และ2) ศาสนาอเทวนยม หมายถง ศาสนาทไมมความเชอเรองพระเจาและไมมความเชอวาพระเจาเปนผสรางโลกและสรรพสง ศาสนาทมแนวความคดแบบน เชน พทธศาสนา ศาสนาเชนและศาสนาเตา อยางไรกตามหากเราไดศกษาแนวคดเกยวกบชวตทางศาสนาทงสองประเภทแลวจะท าใหเราเขาใจ ค าสอนพนฐานทจะชวยใหเขาใจโลกทเปนอยและรวาควรจะมชวตอยในโลกอยางไร ในทนจะศกษาแนวคดเกยวกบชวตของพทธศาสนา ศาสนาครสต และศาสนาอสลาม 1.1.5.1 ชวตตามแนวคดทางพทธศาสนา พทธศาสนาถอวา มนษยเปนเวไนยสตว คอสตวหรอสงมชวตอนสงสอนอบรมได ถามผแนะน าด มกลยาณมตรและมความเพยรจรงจงกจะสามารถพฒนาตนเองใหบรรลความพนทกขได มนษยมเจตนาและมกรรมเปนของตนเอง มนษยสามารถเปลยนแปลงตนเองได พทธศาสนาถอวามนษยประกอบดวยรางกายและจตใจ จตส าคญกวากาย ดชวขนอยกบใจเปนส าคญ อยางไรก พทธศาสนามองวาทกสรรพชวตเปนเพอนรวมทกขเกดแกเจบตาย มนษยไมใชสงมชวตทส าคญทสด สงมชวตมหลายประเภทดงอธบายไวในก าเนด 4 ดงน 1) แนวคดเรองก าเนด 4 พทธศาสนาไดอธบายถงการเกดขนของสงมชวตไว 4 ประเภทโดยแบงตามลกษณะของการเกดและความหยาบละเอยดของกายไปตามล าดบดงน (1) ชลาพชะ สตวเกดในครรภ คอ คลอดออกมาเปนตว เชนมนษย โคและชาง เปนตน (2) อณฑชะ สตวเกดในไข คอออกไขเปนฟองกอนแลวจงฟกออกมาเปนตวอกตอหนง เชน นก เปด จระเข เปนตน (3) สงเสทชะ สตวเกดในเถาไคลคอ เกดในของเนาหรอชนแฉะหมกหมม เชนหนอนบางชนด และ (4) โอปปาตกะ สตวเกดผดขน คอ เกดผดเตมตวในทนใด ไมใชคอย ๆ เจรญเตบโตอยางสตว3 ประเภทแรก สงมชวตทเรยกวา โอปปาตกะ เชน เทวดา สตวนรก มนษยบางจ าพวก และเปรตบางจ าพวก (ม.ม. 12/152/151 – 152 อางถงใน วชระ งามจตเจรญ, 2550, หนา 59 – 60) 2) ชวตของมนษยตามทรรศนะของพทธศาสนา นกปราชญทางพทธศาสนาไดอธบายความหมายของชวตมนษยตามทรรศนะทางพทธศาสนาไววา “มนษยหรอคน ตามคตทางพระพทธศาสนาเปนกระบวนการ (process) ทางกายและจต ซงเกดขนและด าเนนไปตามเหตปจจย ตราบใดทยงมเหตปจจย กระบวนการชวตกด าเนนตอไป เมอใดเหตปจจยหมดสนลง กระบวนการชวตก

17

ดบลง เปรยบเหมอนไฟทดบลงเพราะหมดเชอ” (แสง จนทรงาม, 2535, หนา 100) จากค าอธบายนท าใหเหนวาชวตเปนกระบวนการทางกายและกระบวนการทางจตซงประกอบกนขนเปนชวต 3) การเกดขนของชวตมนษย พทธศาสนายอมรบวามนษยเปนสตวโลกชนดหนงทมการเกดแกเจบตายเชนเดยวกบสตวโลกชนดอน ๆ พทธศาสนาสอนวาสรรพสงรวมทงมนษยเองดวยเปนสงทเกดมขนตามธรรมชาต เกดขนและเปนไปตามกฎแหงเหตปจจยตามธรรมชาต มนษย โลกและสรรพสงไมไดเกดขนจากพระผสราง มนษยเปนสตวโลกประเภทชลาพชะ คอ กอก าเนดขนในมดลกของมารดาเชนเดยวกบสตวชนสงทเลยงลกดวยนม พทธศาสนาไดอธบายถงการเกดขนของชวตมนษยวาเกดจากความพรอมแหงเหตปจจย 3 ประการคอ (1) มารดาบดาอยรวมกน (มเพศสมพนธ) (2) มารดามประจ าเดอน (อยในวยทมประจ าเดอนและมประจ าเดอนเปนปกต) และ(3) มสตวมาเกด (ค าวาสตวไดแกสงมชวตทมจต) (ม.ม. 12/252/478 อางถงใน สนทร ณ รงส, 2543, หนา 97) ในองคประกอบทงสามนหากขาดองคประกอบใดองคประกอบหนงกจะไมมการเกดขนของชวตมนษย 4) สวนประกอบของชวตมนษย พทธศาสนาไดแบงชวตของมนษยออกเปน 2 สวนคอรางกายกบจตหรอทเรยกวา รปธรรมนามธรรม รางและจตทเรยกวาชวตมนษยนนประกอบขนดวยการรวมตวกนของสวนประกอบ 5 สวนเรยกวา ขนธ 5 คอ (1) รปขนธ คอ กองแหงรป หมายถงสวนทประกอบกนเปนรางกายของมนษยซงเกดจากการรวมตวกนของธาต 4 คอ ธาตดน ธาตน า ธาตลม ธาตไฟ เกดเปนอวยวะตาง ๆ (2) เวทนาขนธ คอ กองแหงเวทนา หมายถง สวนทเปนความรสกของจตเมอรบรอารมณตาง ๆ ผานอายตนะภายใน 6 คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ ท าใหเกดความรสก 3 ประการ คอ สข ทกข และกลาง ๆ ไมสขไมทกข (3) สญญาขนธ คอ กองแหงสญญา หมายถง สวนทเปนความจ าได หมายรแยกแยะสงตาง ๆ ได (4) สงขารขนธ คอ กองแหงสงขาร หมายถง สวนทเปนความนกคด ปรงแตงจตใหคดด คดไมด หรอคดเปนกลาง ๆ ไมดไมชว และ(5) วญญาณขนธ คอ กองแหงวญญาณ หมายถงสวนทเปนความรแจงสงตาง ๆ ทจตรบรทางประสาทสมผสทง 5 คอ ตา ห จมก ลน กายและสมผสท 6 คอทางใจ ไดแก การเหนรป การไดยนเสยง การไดกลน การรรส การรสมผสทางกายและการรอารมณทางใจ กลาวโดยสรปพทธศาสนาเชอวามนษยประกอบดวยสวน 2 สวนทส าคญคอรางกายและจตใจซงมความสมพนธกน จตเปนสงควบคมกาย จตเปนนายกายเปนบาว และจดมงหมายในการแยกแยะชวตมนษยออกเปนสวนประกอบ 5 สวนทเรยกวาขนธ 5 นนกเพอใหมนษยคลายความยดมนถอวา มตวเราของเรา อนเปนเหตน ามาซงความทกข หากรแจงชดตามความเปนจรงแลวไมมสงใดทจะยดถอวาเปนตวเราของเราไดเลย สรรพสงไมมตวตนทแทจรงรวมทงชวตของมนษยดวยเพราะสงตาง ๆ เกดขนจากการรวมตวกนขององคประกอบตาง ๆ และองคประกอบแตละสวนกเกดขนจากสวนประกอบอน ๆ อกเชนกน

18 5) ปจจยเกอหนนชวตมนษย ชวตมนษยประกอบขนดวยกายและจต ชวตจะด าเนนตอไปไมไดหากปราศจากปจจยเกอหนนชวตจากภายนอก อยางนอยทสดปจจยพนฐาน 4 อยาง คอ อาหาร เครองนงหม ทอยอาศยและยารกษาโรค นอกจากนมนษยจะตองไดรบการศกษาใหมความรทงทางโลกและทางธรรม มอาชพการงานทสจรต มสขภาพด มครอบครวทอบอนและอย ในสภาพแวดลอมทางสงคมทด 6) ความเปนไปของชวตมนษย พทธศาสนาเชอวา สงทงปวงลวนเปนสงทเปนธรรมชาตหรอเปนไปตามธรรมชาต ไมมสงเหนอธรรมชาตอยางเชนพระเจาหรออตตา ทกสงทกอยางตองด าเนนไปตามวถทางของธรรมชาตอยางหลกเลยงไมได (วชระ งามจตเจรญ, 2550, หนา 65)ไมวาจะเปนสงมชวตหรอไมมชวตยอมเปนไปตามกฎธรรมชาต พทธศาสนาเรยกกฎทมอยตามธรรมชาตวา นยาม หมายถง “ก าหนดอนแนนอน” หรอ “ความเปนไปอนแนนอน”ของสงทงปวงแบงออกเปน 5 อยาง เรยกวานยาม 5 คอ (สนทร ณ รงส, 2543, หนา 15-17) (1) อตนยาม ไดแก กฎหรอก าหนดของธรรมชาตทเนองดวยอณหภม ภมอากาศหรอฤดกาลทเปนไปทงในสภาพแวดลอมทางกายภาพของมนษยและภายในตวมนษยเอง ซงมผลตอความเปลยนแปลงและเปนไปของชวตมนษย (2) พชนยาม ไดแก กฎแหงพชพนธหรอพนธกรรม เปนกฎธรรมชาตทก าหนดลกษณะและความเปนไปอนแนนอนของสงมชวตทงประเภทพชและสตวทวทยาศาสตรสาขาชววทยาเรยกวาพนธกรรม (3) จตนยาม ไดแก กฎธรรมชาตเกยวกบความเปนไปและการท างานของจต การรบรอารมณของจตท าใหเกดความรสกสข ทกข ไมสขไมทกขขนในตวผรบรกดปรากฏการณเกยวกบจตทงหมดนพทธศาสนาถอวาเกดขนเปนไปตามกฎธรรมชาต (4) กรรมนยาม ไดแก กฎแหงกรรมทเกยวเนองกบการกระท าของมนษย กฎแหงกรรมเปนกฎแหงเหตและผล จงเปนกฎธรรมชาตอยางหนง แตเปนกฎทางศลธรรมทครอบคลมเฉพาะสงมชวตทมจต โดยเฉพาะอยางยงสงมชวตชนสงเชนมนษยและสตวชนสงทรจกใชเหตผลในการด ารงชวต กฎแหงกรรมมหลกทวไปอยวา ท าเหตเชนไรยอมไดรบผลเชนนน เนองจากกฎแหงกรรมเปนกฎธรรมชาต กฎนจงเปนกฎทสาธารณะทวไปส าหรบมนษยทกคน และ (5) ธรรมนยาม ไดแก ก าหนดของธรรมชาตหรอกฎธรรมชาตเปนกฎแหงเหตและผล หรกฎแหงเหตปจจย พทธศาสนาถอวา ทกสงในสากลจกรวาลทอยในประเภทสงขตะธรรมยอมเกดขน ตงอย เปลยนแปรและเสอมสลายแตกดบไปตามกฎทเรยกวาธรรมนยาม พทธศาสนาสอนวาชวตของมนษยยอมเปนไปตามกฎธรรมชาตทเรยกวานยาม 5 ดงทกลาวมา แตอยางไรกตามมหลกค าสอนทส าคญทสดทอธบายเรองความเปนไปของชวตมนษยและสรรพสงทเรยกวา กฎไตรลกษณ หมายถงลกษณะสาม อาการทเปนเครองก าหนดหมายใหรถงความจรงของสภาวธรรมทงหลายทเปนอยางนน ๆ 3 ประการ (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2551, หนา 119) ไดแก (1) อนจจง คอ ความไมเทยง ความไมคงท ความไมคงตว ภาวะทเกดขนแลวเลอมสลายไป (2) ทกขง คอ ความเปนทกข ภาวะทถกบบคนดวยการเกดขนและเสอมสลายตว ภาวะท

19

กดดน ฝนหรอขดแยงในตวเพราะปจจยปรงแตงทจะใหมสภาพเปนอยางนน เปลยนแปลงไปจะใหคงอยในสภาพนนไมได และ (3) อนตตา คอ ความเปนของมใชตวตน ความไมมตวตนทแทจรงของมนเอง ตามทรรศนะของพทธศาสนา ชวตมนษย เปนส งทตกอยและเปนไปตาม กฎไตรลกษณคอ เปลยนแปลงอยตลอดเวลา ทนอยในสภาพเดมไมได และไมมตวตนทแทจรง เปนสงทเกดขนตงอยชวคราวและดบไปจงไมควรประมาทในชวต ดงปจฉมโอวาททพระพทธเจาตรสสอนเปนครงสดทายวา “ดกอนภกษทงหลาย สงขารทงหลายยอมมความเสอมไปเปนธรรมดา ทานทงหลายจงประกอบกจทงปวงทเปนประโยชนตนเองและประโยชนของผอนใหบรบรณดวยความไมประมาทเถด” (มหาปรนพพานสตร มหา. ส. 10/159/128. อางถงใน พทธทาสภกข, 2518, หนา 574) 7) จดมงหมายของชวตมนษย พทธศาสนามทรรศนะวา การเกดเปนมนษยเปนสงทไดมาโดยยาก และชวตมนษยไมมนคงแนนอน กาลเวลากลนกนทกววน ความตายคบคลานเขามาทกขณะ มนษยควรรจกบรหารชวตใหบรรลประโยชนอนเปนจดมงหมายของชวต 3 ขน คอ ประโยชนปจจบน ประโยชนเบองหนาและประโยชนสงสดคอนพพาน นอกจากนควรบ าเพญประโยชนใหแกตนเอง ประโยชนผอนและประโยชนสวนรวม ดงนนชวตมนษยจงควรด ารงอยเพอสรางประโยชน พทธศาสนาถอวา มนษยเปนสตวพเศษ คอเปนสตวทฝกฝนและพฒนาไดเปนสตวทเรยนรได มนษยเมอเรมฝกฝนเรยนรแลวยอมมปญญาเพมพนขน มความคดสรางสรรคประดษฐสงตาง ๆ ได มความเจรญทงในทางนามธรรมและวตถธรรมซงท าใหเกดประโยชนแกตนเองและผอน มนษยสามารถพฒนาไดจนบรรลจดหมายสงสดคอพทธะซงเปนมนษยผประเสรฐทสด เพราะเปนผพฒนาชวตจนบรรลประโยชนทง 3 1.1.5.2 ชวตตามแนวคดศาสนาครสต ครสตศาสนาเปนศาสนาทเชอในพระเจา ในทศนะของศาสนาครสต พระเจา โลก และมนษยมความสมพนธกน พระเจาทรงสรางโลกและมนษย โลกเปนทซงพระเจาสรางใหเปนทอยของมนษย ศาสนาครสตกลาวถงเรองการสรางโลกและมนษยไวชดเจนทสด ซงมประเดนส าคญในการศกษาดงน (ปรชา ชางขวญยน และสมภาร พรมทา, 2543, หนา 198) 1) การสรางโลกของพระเจา มนษยไดตงค าถามและพยายามหาค าตอบตอค าถามทส าคญ ๆ เชน โลกมาจากไหน ท าไมโลกจงถกสรางขนมา มนษยมาจากไหน มนษยควรด ารงชวตอยางไร ท าไมจงมความทกขยากเกดขนมากมาย ชวตหลงความตายเปนอยางไร ชาวยว ชาวครสตและชาวมสลมตางกมความเชออยางเดยวกนคอ พระเจาทรงเนรมตสรางโลกน (เมอดท, 2544, หนา 5) ในพระครสตธรรมคมภร ภาคพนธสญญาเดมและพนธะสญญาใหมไดกลาวถงการสรางสรรคสรรพสงไววาพระเจาทรงใชเวลาในการสรางโลกและสรรพสงไว ดงน (สมาคมครสตธรรมไทย, 2548, หนา 1-5) วนทหนง ทรงสรางกลางวนและกลางคน วนทสอง ทรงสรางทองฟา

20 วนทสาม ทรงสรางแผนดน ทะเล และพชนานาพนธ วนทส ทรงสรางพระอาทตย พระจนทร และดวงดาว วนทหา ทรงสรางฝงสตวนานาชนด ทงสตวบก สตวน าและนกและยงอวยพรใหสตวเหลานนมลกดกเตมแผนดนและทะเล วนทหก พระเจาทรงสรางมนษยใหมรปลกษณตามฉายาของพระองค วนทเจด หลงจากทเสรจจากการสรางสรรพสงทงมชวตและไมมชว ต พระเจากทรงหยดพก และวนทเจดนพระองคใหถอเปนวนบรสทธ ใหงดเวนจากการท างานทงปวง 2) การสรางมนษยของพระเจา ครสตชนเชอวาพระเจาทรงเปนความดงามครบครนบรบรณอยางทสดของความดงามทกประการ ความดงามนเองยอมบรรจเตมเปยมไปดวยความรก จากความรกอนครบครนนพระองคจงทรงสรางสรรคสรรพสงโดยเฉพาะสงสรางทยงใหญและส าคญทสดคอ มนษยเพอใหเขาไดมามสวนแบงและรบความสขเมอไดพบ ไดรจกและไดสมผสพระองค (พงศ ประมวล, 1995, หนา 15) พระเจาทรงสรางมนษยใหมรปลกษณตามฉายาของพระองค โดยทรงปนมนษยเพศชายขนกอนดวยผงคลดน แลวระบายลมหายใจแหงชวตเขาทางจมก มนษยผนนจงมชวตและทรงเรยกเขาวา อาดม ซงแปลวามนษย หลงจากนนพระเจาไดทรงเนรมตสวนแหงหนงไวทางทศตะวนออก ชอวาสวนเอเดน แลวทรงบนดาลใหตนไม พรรณไมตาง ๆ ขนงอกงามในสวนบรบรณดวยดอกและผล พระเจาทรงใหอาดมไปเขาอยในสวนมหนาทดแลรกษาสวนนนและทรงมบญชาวา “บรรดาผลไมทกอยางในสวนน เจากนไดหมดเวนแต ตนไมแหงผลความส านกในความดและความชว ผลของตนไมนนอยากน” ตอมาพระเจาทรงด ารวา ไมควรทชายผนนจะอยคนเดยว จงทรงสรางคทเหมาะสมกบเขาขน ในขนตนทรงสรางคใหกบสรรพสงเสยกอน พระเจาท าใหชายผนนหลบสนท แลวจงชกกระดกซโครงของเขาออกมาอนหนง ซงกระดกซโครงทชกออกมานน ทรงสรางใหเปนหญง และหญงซงพระเจาสรางมาใหเปนคของอาดมมชอวา อวา หรออฟ ในบรรดาสตวทงปวงทพระเจาทรงสรางนน ง เปนสตวทมความเฉลยวฉลาดกวาสตวอน งไดเขามาลอลวงใหอาดมและอวาละเมดค าสงของพระเจา โดยลวงใหทงคกนผลไมแหงปญญา เมอกนไปแลวจงรวาตนเปลอยกายอย ทงสองจงเอาใบมะเดอมาเยบเพอปกปดรางกาย เมอ พระเจาไดทรงทราบวาอาดมกบอวาไดละเมดค าสงของพระองค จงทรงสาปแชงงผลอลวงกบอาดมและ อวา ผถกลอลวงน พระเจาตรสแกงวา “เจาจะตองถกสาปแชงกวาสตวใชงานและสตวปาทงปวง จะตองเลอยไปดวยทอง จะตองกนผงคลดนจนตลอดชวต เราจะใหเจากบหญงนเปนศตรกน ทงพงศพนธของเจาและพงศพนธของเขาดวย พงศพนธของหญงจะท าใหหวของเจาแหลกและเจาจะท าใหสนเทาของเขาฟกช า” แลวพระองคตรสแกอวาวา “เราจะเพมความทกขล าบากขนมากมาย ในเมอเจามครรภและคลอดบตร ถงกระนนเจายงปรารถนาสามและเขาจะปกครองตวเจา” และพระเจาตรสแกอาดมวา “เพราะเหตเจาเชอฟงค าพดของภรรยาและกนผลไมทเราหาม แผนดนจงตองถกสาปแชงเพราะตวเจา

21

เจาจะตองหากนบนแผนดนดวยความทกขล าบากจนตลอดชวต แผนดนจะใหตนไมและพชทมหนามแกเจา และเจาจะกนพชตาง ๆ ของทงนา เจาจะตองหากนดวยเหงออาบหนาจนเจากลบไปเปนดน เพราะเราสรางเจามาจากดน เจาเปนผงคลดนและจะตองกลบเปนผงคลดนดงเดม” ครนแลวพระเจาทรงท าเสอดวยหนงสตวใหอาดมกบอวาใชปกปดรางกายและทรงขบไลเขาทงสองออกจากสวนเอเดนใหไปท ามาหากนตามล าพง หลงจากนนมา มนษยผสบเชอสายมาจากอาดมกบอวากเปนผกระท าทงความดและความชวตามบรรพบรษผมบาปและถกพระเจาสาปแชง จากทกลาวมาท าใหศาสนาครสตมแนวคดเรองบาป โดยเชอวาบาปเกดขนครงแรกเมอมนษยคแรกไมเชอฟงพระเจา และมนษยทสบบรรพบรษมาจากอาดมและอวามบาปตดตวมาตงแตเกด เรยกวาบาปก าเนด ดงท พงศ ประมวล (1995, หนา 19) กลาววา “ศาสนาครสตมไดมจดเรมตนทพระเยซเจามาบงเกดในโลกน แตเรมทมนษยคนแรกเรมท าบาปและตดความสมพนธระหวางตวเองกบพระเจาทงไป “บาป” กคอการพดค าวาไมกบพระเปนเจา เมอพระองคถามวารกพระองคหรอไม ? การไมรกพระเจาส าหรบครสตชนหมายถงการปฏเสธความด งามทกอยางในชวตของเรา รวมทงปฏเสธการมชวตนรนดรกบพระเปนเจาดวย และเมอปฏเสธการมชวตบรมสขนรนดรกบพระนนคอมนษยตองพบกบความตาย ไมไดอยกบพระเจาอก” 3) จดหมายในการด าเนนชวตของมนษย ครสตชนเชอวาบาปดงกลาวขางตนจะไมหมดไปหรอแกไขไมได หากพระเจาไมทรงรกมนษยและทรงพระกรณาทจะใหโอกาสแกมนษยไดส านกผด และกลบใจเปนคนดดวยความกรณาของพระเจา พระองคจงทรงเลอกชนเผาหนงเปนประชากรของพระองค คอชนเผาอสราเอล ชนเผานเปนผน าความรอดมาสมนษยคอ กลบไปมความสมพนธกบพระเจาดงเดม พระเยซครสตเจาทรงสงสอนวา พระเปนเจาผสรางทรงเปนพระบดาบนสวรรคของเรา มนษยเปนลกของพระองค เราตองพยายามบรรลถงความสมบรณเหมอนพระบดาเจาบนสวรรค และมนษยทกคนเปนพนองกนในครอบครวใหญเดยวกน เราจงตองรกกนและกน เหมอนพระบดาเจาสวรรคทรงรกเราทกคนไมวาคนดหรอคนชว ดงนน จดหมายในการด าเนนชวตของมนษยคอ การกลบคนสความสมพนธกบพระเจาดงเดม การทจะไปสจดหมายนนตองปฏบตตามหลกความดทพระเจาสอนโดยผานประกาศก (ศาสดา) ของพระองค ตองละบาปความชวตาง ๆ ทมนษยซงถกสาปกระท าอย มนษยกจะรอดจากผลของบาปนน แนวคดเรองชวตหลงความตายของศาสนาครสตมวา การด าเนนชวตของมนษยในโลกน เมอมนษยสนชวตแลวพระเจาจะเปนผพพากษามนษยในวนพพากษาโลก วามนษยคนใดควรจะกลบไปมชวตรวมกบพระเจาในสวรรคหรอไปอยในบงไฟนรกในโลกหนา (เดอน ค าด, 2545, หนา 160 – 161) 1.1.5.3 ชวตตามแนวคดศาสนาอสลาม เนองจากศาสนาอสลามเปนศาสนาเทวนยมคอเชอเรองพระเจาสรางโลกและบรหารดแลโลก โลกจงไมไดเกดขนเองตามธรรมชาต พระเจาทรงเปนนายชางผมความฉลาดสามารถยอดเยยมและพระองคทรงสรางสรรพสง พระเจาของศาสนาอสลามคอพระอลเลาะฮ พระเจาสรางโลกและมนษย ดงน

22 1) พระเจาทรงสรางโลกและมนษย (สจตรา รณรน, 2538, หนา 240-242) ทรรศนะเรองการสรางโลกของศาสนาอสลามคลายคลงกบศาสนาครสตมาก ต านานการสรางโลกของศาสนาอสลามมวา เมอพระอลเลาะฮสรางโลกนแลวเสรจ พระองคกไดทรงสรางมนษยขนกอนสงอน เพอใหปกครองโลก มนษยคนแรกนนเปนชายทรงประทานนามวาอาดม ภายหลงทรงถอดซโครงอาดมออกมาสรางหญงอกคนหนงใหนามวา ฮาวา และใหเปนภรรยาของอาดม ครนแลวโปรดใหสามภรรยาคนอยในสวนสวรรค อยมาวนหนงฮาวาไดถกไซตอน (ซาตาน) ลอลวงใหเกบผลไมทพระเจาทรงหวงหามไวมาบรโภคและแบงใหอาดมสามบรโภคดวย เมออลเลาะฮทรงทราบกพโรธ จงทรงขบไลอาดมและนางฮาวาออกไปเสยจากสวนสวรรคนนและทรงสาปใหไดรบความทกขทรมานนานาประการ เมออาดมและฮาวาผเปนบดามารดาคนแรกของมนษย ถกอลเลาะฮขบไลจากสวนสวรรคกพลดพรากจากกนไปคนละทาง อาดมตองตกไปอยทภเขาในเกาะสเรนทป ฮาวาตกไปอยประเทศอาหรบใกลฝงทะเลแดง ครนสามภรรยาคนไดพลดพรากจากกนครบ 200 ปแลว อลเลาะฮทรงเหนวาสมควรแกความผดแลว จงทรงบนดาลใหกลบมาพบกนทยอดเขาอาระฟดซงอยไมไกลจากเมองมกกะฮ และสามภรรยาคนไดสบเผาพนธมนษยใหแพรหลายทวขนไปทวโลก แตโดยทค าสาปของ พระเจาตดเนองมาแตบรรพบรษและมนษยกไดกระท าบาปหยาบชาเขาทกท อลเลาะฮพโรธ จงทรงบนดาลใหน าทวมโลก บรรดาหมมนษยทงหลายไดถกน าทวมตายเสยสนยกเวนโนอากบครอบครวเทานน ตามแนวคดของศาสนาอสลามการสรางโลกนนเปนงานทยงใหญของพระเจายงกวาการสรางมนษยซงเปนเพยงสวนหนงของการสรางโลกสรางจกรวาล แตถงกระนนมนษยกมความส าคญซงยนยนไดเพราะพระเจาไดใหมนษยปกครองโลกนแลวใหใชสงตาง ๆ ทมในโลกเปนประโยชนแกตนเองและผอน 2) การด าเนนชวตและจดหมายชวตของมนษย เมออลเลาะฮทรงบงเกดมนษยขนมานน มไดหมายความวาพระองคทรงบนดาลใหมนษยมคณสมบตและความสามารถมากมาย หรอใหมนษยมชวตอยอยางไรจดหมาย แตอลเลาะฮมประสงคจะใหมนษยด าเนนชวตอยางสมบรณและตระหนกถงจดหมายของการด าเนนชวต พระองคตองการชวยใหมนษยไดเรยนรศลปะการด ารงชวตและมความสขกบการด าเนนชวต ตามทางน าของพระองค ชวตเปนเหมอนของฝากจากอลเลาะฮ โดยมมนษยเปนผท าหนาทดแลของฝากจากอลเลาะฮดวยความซอสตย ชวตบนโลกนเปนเวทชวคราวกอนทมนษยจะไดไปพบกบชวตทเปนนรนดรในโลกหนา (อบดะละต, ม.ป.ป., หนา 76-77) เปาหมายชวตของมนษยตามทรรศนะของศาสนาอสลามคอ “ความพนทกขและความหวาดกลว”(เมตตานนโทภกข, บรรณาธการ, 2549, หนา 138) และไดเขาสสวรรคไปอยกบพระเจา ดงนนสรปไดวา มนษยเกดมาเพอท าความดและการท าความดนนจะน ามนษยไปสจดหมายสดทายซงเปนสงทดทสดคอการไดอยกบพระเจาในสวรรค ตามทรรศนะของศาสนา

23

อสลามความตายมไดเปนการสนสดหรอเปนวนสดทายของชวต แตหากนคอการเรมตนทมนษยจะกาวไปสชวตทแทจรงและนรนดร ในศาสนาอสลามมนษยไมมการกลบชาตมาเกดใหมอกครง แตศาสนาอสลามถอวาชวตในโลกนคอการเตรยมตวเพอชวตในโลกหนาอนถาวร วญญาณจะไปรวมกนอยในอกโลกหนงซงเรยกวาโลกบรซค อนเปนโลกทคนกลางระหวางโลกนกบโลกหนาเมอทกอยางสนสดลงในโลกนแลว ทกชวตจะถกท าใหฟนขนอกครงเพอรอค าตดสน ความจรงแทของบคคลจะเปนเชนใด กขนอยกบการกระท าทไดท าไวในโลกนนนเอง (จารณ จนทรลอยนภา และคณะ 2549, หนา 56) 1.1.5.4 เปรยบเทยบแนวคดเกยวกบชวตของศาสนาทงสามศาสนา แนวคดเกยวกบชวตตามแนวคดศาสนาสามารถแบงอออกเปนสองแนวคดทแตกตางกนคอแนวคด อเทวนยมซงอธบายโลกและชวตดวยกฎธรรมชาตไมมพระเจาสรางโลกและสรรพสงกบแนวคดเทวนยมซงมความเชอเรองพระเจาสรางโลกและสรรพสงซงสามารถเทยบเคยงแนวคดเกยวกบชวตของศาสนาพทธ ศาสนาครสตและศาสนาอสลามไดดงตารางท 1.2 ดงน

ตารางท 1.2 แสดงการเปรยบเทยบแนวคดเกยวชวตตามแนวคดทางศาสนา

ศาสนาพทธ ศาสนาครสต ศาสนาอสลาม ช ว ต ค อ ก ร ะ บ ว น ก า ร ท า งรางกายและจตหรอรปธรรมนามธรรมซงเกดขนตงอยและดบไปตามเหตปจจยทเรยกวาขนธ 5

ชวตคอส งทพระยะโฮวาเจาสรางขนตามฉายาของพระองคและสบทอดมาจากมนษยคแรกคออาดมและเอวา

ชวตคอสงทอลเลาะฮสรางขนตามฉายาของพระองคและสบทอดมาจากมนษยคแรกคออาดมและเอวา

ช ว ต ม น ษ ย เ ป น ไ ป ต า ม กฎธรรมชาตทเรยกวานยาม 5 ค อ อ ต น ย า ม พ ช น ย า ม จ ตน ย าม กร รมน ย ามและ ธรรมนยาม โดยเฉพาะอยางยงศาสนาพทธเชอว าช วตของมนษยเปนไปตามการกระท าและผลการกระท าของตนเองทเรยกวากฎแหงกรรม

ช ว ต ม น ษ ย เ ป น ไ ป ต า ม พ ร ะปร ะส งค ข อ งพ ระ เ จ า พระเจ าสร า งมนษยมาด วยความรก พระเจาตองการใหมนษยรกและเชอฟงบญชาของพระองค พระเจาสรางมนษยมาอยางมจดมงหมาย แตพระเจากไดใหเจตจ านงเสรในการด าเนนชวตคอเลอกทจะเชอฟงและไมเชอฟงพระองค ผ เชอฟงจะไดรบรางวล ผไมเชอฟงจะไดรบการลงโทษ

ชวตมนษยเปนไปตามพระประสงคของพระเจา พระเจาสรางมนษยเพอใหเคารพและภกดตอพระองคช ว ต ม น ษ ย จ ะ ต อ ง ไ ด ร บ ก า รท ด ส อบ ศ ร ท ธ า จ า ก พ ร ะ เ จ า พระเจ าสร างมนษยมาอย างมจดม งหมาย แตพระเจากได ใหเจตจ านงเสรในการด าเนนชวตคอเลอกทจะเชอฟงและไม เชอฟงพระองคผเชอฟงจะไดรบรางวล ผไมเชอฟงจะไดรบการลงโทษ

24 1.1.6 ปญหาแรกของมนษยเกยวกบชวตและจรยธรรม

กอนการเกดขนของแนวคดเกยวกบชวตตามทศนะวทยาศาสตร ปรชญาและศาสนานนมรากฐานความคดส าคญสองประการทท าใหเหนฐานคดเกยวกบชวตและจรยธรรมคอ แนวคดทเชอวามอ านาจเหนอธรรมชาต และแนวคดทเชอวาไมมอ านาจเหนอธรรมชาต อนเปนทมาของค าถามส าคญเกยวกบชวตและจรยธรรมในยคแรกของการก าเนดมนษย ดงทบราเซยร (2551, หนา 17) ไดอธบายถงก าเนดชวตวา “สงมชวตเรมตนขนอยางเจยมเนอเจยมตว มนวายวนอยในแองโคลนและเจรญขนเรอย ๆ จนกลายเปนปลา สตวเลอยคลาน และสตวเลยงลกดวยนมในทสด แลวจากนนมนษยกกาวขนมามบทบาทและเรมยดครองดาวเคราะหโลก” นกมานษยวทยาสนนษฐานวาเปนเวลาประมาณ 500,000 ปมาแลวทมนษยไดพฒนามาจากสตวชนสง มนษยในยคแรกเรมนนคงไมสามารถคดอะไรไดมากนกนอกจากมความแปลกประหลาดใจตอสงทพบเหน ตอมามนษยพฒนามากขน มความคด รจกตงค าถามตอปญหาตาง ๆ และสามารถถายทอดความคดแกกนและกนเพอหาค าตอบ ความเปนอยของมนษยในสมยแรก ๆ คงไมแตกตางไปจากสตวมากนก กลาวคอมนษยอาศยอยตามปาและหลบความรอนและฝนอยในถ าเปนตน ทงมนษยและสตวเลยงชพดวยการออกแสวงหาอาหารตามสญชาตญาณรกษาชวต มนษยและสตวตองเผชญภยอนตรายเปนอนมาก เชน ฟาผา ไฟไหมปา แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด น าทวม พายราย ภายจากสตวราย และความปวยไขตาง ๆ บางครงภยอนตรายเหลานไดท าใหมนษยสญเสยชวตจ านวนมาก มนษยในสมยดกด าบรรพจงมปญหาวา ภยอนตรายเหลานมาจากไหนและจะแกไขอยางไร มนษยไดแสวงหาค าตอบเกยวกบปญหานเปนเวลานาน โดยไดมผเสนอค าตอบเกยวกบปญหานหลาย ๆ ค าตอบ และค าตอบใดทไดรบการยอมรบนยมยกยองกจะไดรบการถายทอดสบตอกนมา ค าตอบทไดรบการยอมรบมากทสด คอค าตอบทวา ภยอนตรายตาง ๆ มาจากเทพเจาและจะแกไขไดดวยการเอาใจเทพเจา ระบบความคดในลกษณะนเรยกวา กลภพ (chaos) กลภพเปนแนวความคดทเชอในอ านาจเหนอธรรมชาต โดยเชอวา ธรรมชาตและโลกไมมระเบยบกฎเกณฑในตวเอง เหตการณตาง ๆ ทเกดขนบนโลกเชน แผนดนไหว ภเขาไฟ ระเบด หรอโรคภยตาง ๆ ทเกดขนกบมนษยลวนเกดจากการดลบลดาลของเทพเจาหรอสงเหนอธรรมชาต สงเหนอธรรมชาตหรอทเรยกวาเทพเจาเปนสงทมองไมเหนแตมอ านาจเหนอมนษยและเหนอธรรมชาตสามารถท าใหเกดเหตการณตาง ๆ ทงดและไมดแกมนษย ซงขนอยกบความพอใจและไมพอใจของเทพเจา เทพเจาประสงคจะใหเกดอะไรขนบนโลกสงนนกจะเกดขนทนท เมอมนษยเชอวาเหตการณตาง ๆ ในโลกและชวตเกดจากอ านาจของเทพเจา ถาเปนเหตการณทดน าความสขมาสมนษย มนษยเขาใจวาเทพเจาพอใจ อวยพรใหมความสข มนษยกจะน าสงทดทสดไปบชาขอบคณเทพเจา แตทวาเกดเหตรายน าความทกขมาสมนษย มนษยกจะเขาใจวาเทพเจาพโรธจงท าใหเกดภยพบตแกมนษย ดงนนวธแกไขกตองแกไขทตนเหต คอเทพเจา โดยการท าพธออนวอน ขอโทษ หรอท าใหเทพเจาพอใจดวยการท าพธบชายญ

25

รปแบบตาง ๆ มนษยถอค าตอบนมาตงแตสมยดกด าบรรพจนถงปจจบนและความเชอในท านองนยงปรากฏอยทวไปทกสงคมโดยเฉพาะสงคมไทย ตามทศนะทางปรชญาถอวานเปนค าตอบหนงทเปนไปไดส าหรบปญหาทวา ธรรมชาตและโลกมระเบยบหรอกฎเกณฑในตวเองหรอไม แนวคดเรองกลยคตอมาไดพฒนาการมาเปนแนวคดทางศาสนาทเรยกวา เทวนยมในรปแบบตาง ๆ อนเปนแนวคดทเชอในอ านาจของเทพเจาพรอมทงเชอวาพระเจาเปนผสรางโลกและสรรพสง ครนเมอมนษยมความเจรญกาวหนาทางความรและความคด รจกใชเหตผลมากขนท าใหแนวคดเกยวกบโลกและธรรมชาตเปลยนแปลงไป โดยในสมยกรกโบราณไดเกดทศนะหรอค าตอบใหมตอค าถามทวาธรรมชาตและโลกมระเบยบกฎเกณฑในตวเองหรอไม ตามหลกฐานทางปรชญาเชอวา ธาเลส (กอน ค.ศ. 640-645) เปนคนแรกทเสนอค าตอบวา ธรรมชาตและโลกมระเบยบกฎเกณฑในตวเอง ปรากฏการณตาง ๆ ในโลกและชวตมไดเกดจากอ านาจเหนอธรรมชาตหรอเทพเจาบนดาลใหเกดขน หากเปนไปตามเงอนไขของมนเอง กลาวคอ เมอมเงอนไขครบมนกเกดขน ถาเงอนไขไมครบกไมเกด เชน น าจะทวมไดตองมฝนตกหนกมากอนหรอไมกน าทะเลหนนขนมา ถาฝนไมตกหนกหรอน าทะเลไมหนนขนมาน ากไมทวม หรอการทฝนจะตกในบรเวณใดบรเวณหนงตองมกอนเมฆทมความหนาแนนและมน าหนกจนอากาศทานน าหนกไวไมไหวมนจงตกลงมา ถาไมมเมฆเลยในบรเวณนนฝนกตกไมได เปนตน (สวสด สวรรณสงข, ม.ป.ป., หนา 13-14) การอธบายปรากฏการณของธรรมชาตและโลกดวยทรรศนะใหมนเรยกวา จกรวาล (cosmos) เปนการปฏเสธอ านาจเหนอธรรมชาต และเปนการอธบายโลกดวยเหตและผลจากการศกษาคนควาของมนษยเอง ซงแนวคดทเรยกวา จกรวาลนเปนจดเรมตนของแนวความคดทางวทยาศาสตรในยคปจจบน ดงนนจากแนวคดเกยวกบกลภพและจกวาลซงมแนวคดทตรงกนขามเปนสองขวความคด แตอยางไรกตามในชวตจรงมนษยกตององอาศยหรอตกอยในกรอบความคดทงสองเพยงแตวาเมอใดและอยางไร แนวคดเหลานเปนจดเรมตนทส าคญเกยวกบการตงค าถามและแสวงหาค าตอบเกยวกบชวตและจรยธรรม

1.2 แนวคดเบองตนเกยวกบจรยธรรม

จรยธรรมมความส าคญอยางยงตอการด าเนนชวตของมนษย การอยรวมกนในสงคมและประเทศชาตหรอแมแตการอยรวมกนของสงคมโลก ถาประชากรของประเทศไมมจรยธรรมแลวกยากทจะพฒนาประเทศใหมความเจรญกาวหนา มความสงบสขและเกดเสถยรภาพความมนคงได การศกษาแนวคดเบองตนเกยวกบจรยธรรมมประเดนส าคญในการศกษา ดงน

26 1.2.1 ปญหาทางจรยธรรม

ในการศกษาเกยวกบมนษยนอกจากการศกษาวามนษยคออะไร มาจากไหน ตายแลวเปนอยางไรแลว ยงมปญหาทจะตองศกษาเกยวกบชวตมนษยคอ มนษยตองมความสมพนธ กบตวเอง มนษยเราควรท าอยางไรกบตวเอง เราควรใชชวตของเราอยางไร อะไรเปนสงทดทสดทมนษยควรแสวงหา นอกจากนมนษยตองอยรวมกบผอน เราควรปฏบตกบผอนอยางไร อะไรคอหลกแหงความประพฤตของมนษย ความดคออะไร ความชวคออะไร มนษยใชหลกหรอมาตรฐานอะไรในการตดสนความดความชว การตงค าถามเกยวกบการประพฤตปฏบตของมนษยดงทกลาวมานเรยกวาปญหาทางจรยธรรม

1.2.2 ความหมายของจรยธรรมและค าทเกยวของ

ในการศกษาเกยวกบความประพฤตของมนษยทเรยกวาปญหาทางจรยธรรมตองเรมท าความเขาใจเกยวกบค าทมขอบขายเกยวของกบค าวาจรยธรรม ดงน 1.2.2.1 ศลธรรม พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2556, หนา 1146) ไดใหความหมายของค าวาศลธรรม ไววา “ความประพฤตทดทชอบ,ศลและธรรม,ธรรมในระดบศล” ค าวาศลธรรมตรงกบภาษาละตนวา Moralis หมายถง หลกความประพฤตทดส าหรบบคคลพงปฏบต 1.2.2.2 คณธรรม พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2556, หนา 263) ไดใหความหมายของค าวาคณธรรม ไววา “สภาพคณงามความด” เปนสภาพคณงามความดทางความประพฤตและจตใจ ค าวา คณ ภาษาบาลแปลวา ประเภท,ชนด ค าวา ธรรม หมายถง หลกความจรง หลกการในการปฏบต ดงนนอาจอธบายไดวา คณธรรม คอ จรยธรรมทแยกเปนรายละเอยดแตละประเภท เชน เมตตา กรณา เสยสละ ซอสตย อดทน ฯลฯ สงเหลานหากผใดประพฤตปฏบตอยางสม าเสมอ กจะเปนสภาพคณงามความดทางความประพฤต 1.2.2.3 มโนธรรม พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2556, หนา 879 - 880) ไดใหความหมายของค าวา มโนธรรม ไววา “ความรสกผดชอบชวด ความรสกวาอะไรควรท า อะไรไมควรท า” เชอกนวา มนษยทกคนมมโนธรรม เนองจากบางขณะมนษยเกดความรสกขดแยงในระหวางความรสกวาตองท าสงหนงและรวาควรท าอกสงหนง 1.2.2.4 จรยธรรม พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2556, หนา 303) ไดใหความหมายของค าวาจรยธรรม ไววา “ธรรมทเปนขอประพฤตปฏบต,ศลธรรม,กฎศลธรรม” จากการสมมนาของส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาตไดสรปนยามค าวา “จรยธรรม”ไววา “แนวทางประพฤตปฏบตตนเพอการบรรลถงสภาพชวตอนทรงคณคาพงประสงค” โดยทวไปจรยธรรมมกองอยกบศาสนาทงนเพราะค าสอนทางศาสนามสวนสรางระบบจรยธรรมใหสงคม

27

1.2.2.5 จรยศาสตร ค าวา จรยศาสตร แปลมาจากภาษาองกฤษวา Ethics เปนสาขาหนงของวชาปรชญาทศกษาค าตอบเรองความประพฤตการกระท าของมนษยวา สงใดควรท า สงใดไมควรท า โดยโดยใชเหตผลเปนพนฐาน ศกษาถงเรองเกณฑตดสนจรยธรรมและจดมงหมายของชวตมนษย การด าเนนชวตของมนษยเรานนควรมจดมงหมายอยางไร การด าเนนชวตอยางไรจงจะเปนชวตทประเสรฐส าหรบมนษย (สวล ศรไล, 2551, หนา 17 – 18) 1.2.2.6 จรรยาบรรณ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2554 (2556, หนา 301) ไดใหความหมายของค าวาจรรยาบรรณ ไววา “ประมวลความประพฤตทผประกอบอาชพการงานแตละอยางก าหนดขน เพอรกษาและสงเสรมเกยรตคณชอเสยงและฐานะของสมาชกอาจเขยนเปน ลายลกษณอกษรหรอไมกได” จรรยาบรรณจงเปนหลกความประพฤตเปนเครองยดเหนยวจตใจใหมคณธรรมจรยธรรมของบคคลในแตละกลมอาชพ ซงเรยกวา จรรยาบรรณแหงวชาชพ เมอประพฤตปฏบตแลวท าใหไดรบความเชอถอจากสงคมและไดรบความไววางใจจากผรบบรการ จากความของค าศพททเกยวกบความประพฤตของมนษย อาจสรปไดวา คณธรรมหมายถง ความดงามของจตใจทเปนแรงผลกดนกอใหเกดการกระท าทางจรยธรรม หรอการกระท าทางจรยธรรมทถอวามคณคาอยางแทจรงตองเกดจากแรงผลกดนหรออทธพลของคณธรรมซงเปนคณภาพอนดงามของจตซงสงผลตอการปฏบตตามจรรยาบรรณวชาชพดวย

1.2.3 ทศนะเกยวกบจรยธรรม

1.2.3.1 ทศนะเกยวกบจรยธรรมของตะวนตก ค าวาจรยธรรมในทศนะของตะวนตกนนมาจากภาษาองกฤษสามค า คอค าวา Virtue Moral และEthics พจนานกรม Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary (1991) (อางถงใน นงลกษณ วรชชย และคณะ, 2551, หนา 5-6) อธบายไววา “ค าวาคณธรรม (Virtue) มรากศพทมาจากภาษาละตนวา virtus = strength, manliness หมายถงคณสมบตทสอดคลองกบมาตรฐานทถกตอง ทดงาม สวนค าวา จรยธรรม (Moral) มรากศพทมาจากภาษาละตนวา moralis = custom – more at Mood หมายถงความประพฤตปฏบตทถกตองตามมาตรฐานของความถกตองความดงาม และมความหมายเหมอนกบค าวา ethics ซงมรากศพทมาจากภาษาละตนวา ethice หมายถงหลกจรยธรรมหรอคานยมทเกยวของกบหนาททบคคลหรอกลมบคคลตองประพฤตปฏบต” นกปราชญทางตะวนตกไดใหความหมายของคณธรรมและจรยธรรมไวดงน โสเครตส (Socrates) มทรรศนะเกยวกบคณธรรมจรยธรรมวา “คณธรรมคอความรหรอพดในมมกลบวา ความรคอคณธรรม หรอความรคอความด ความดคอความร การแสวงหาความรเกยวกบคณธรรมจรยธรรม คอ การแสวงหาคณธรรม เพราะคณธรรม คอ ความรทแทจรง มนษยท าผดเพราะความไมร ไมมใครตงใจท าความผด แตทเขาท าผดเพราะเขาไมรตามความเปนจรงในสงนน” (อางถงใน พระประมวล อตตราสโย, 2544, หนา 40)

28 คารเตอร วกด (Garter V Good) ไดใหความหมายของจรยธรรมไววา“การปรบพฤตกรรมเขากบกฎเกณฑ หรอมาตรฐานของความประพฤตทถกตองดงาม” (อางถงใน ล าดวน ศรมณ, ม.ป.ป., หนา 3) ลอเรนซ โคลเบอรก (Kohlberg) (อางถงใน ธตมา จ าปรตน, 2533, หนา13) ใหความหมายของ “จรยธรรม วา ความรสกผดชอบชวด เปนกฎเกณฑ และมาตรฐานของความประพฤตปฏบตในสงคม ซงบคคลจะพฒนาขนจนกระทงมจรยธรรมของตนเอง โดยอาศยเกณฑจากสงคมเปนเครองตดสนวาการกระทานนถก หรอผด จรยธรรมไมไดหมายถงแตเพยงการกระทาสงทสงคมเหนวา ด หรอถกตองเทานน แตรวมถงสงททกคนเลอกกระทาในการตดสนความขดแยงทเกดขน” ฌอง เพยเจต (Jean Piaget) (อางถงใน ธตมา จ าปรตน, 2533, หนา 13) นกจตวทยามชอเสยง ไดอธบายความหมายของจรยธรรมไววา “หมายถงองคประกอบของกฎเกณฑทบคคลยอมรบวาถก วาด วาควร เพอใหไดรบการยอมรบจากสงคม” 1.2.3.2 ทศนะเกยวกบจรยธรรมของตะวนออก ค าวาจรยธรรม เปนค าทมความหมายกวางมาก ไดมนกคดทางตะวนออกโดยเฉพาะสงคมไทยไดใหความคดเกยวกบค าวาจรยธรรมไวหลากหลายดงน พระยาอนมานราชธน (อางถงใน อรณศร องประเสรฐ, 2533, หนา 7) กลาววา “จรยธรรมเปนเรองวชาสาขาหนงของปรชญาอนวาดวยคณคาเกยวกบความประพฤตของสงคมวาเปนอยางไร ทถอวาถกหรอด ควรประพฤต และอยางไรทถอวา เปนผดหอชวไมควรประพฤต แลววางเปนหลกก าหนดเปนมาตรฐานขนไวอยางกวาง ๆ เพราะฉะนน วชานจงเปนเรองคนควาหาความจรงเกยวกบเรองคณคาของความประพฤตในสงคม” พนจ รตกล (อางถงใน อรณศร องประเสรฐ, 2533, หนา 8) กลาววา “จรยธรรมเปนค าทเรานยมใชในเรองของการตดสนคณคาของพฤตกรรมมนษยวาเปนการกระท าสมควร ถกตอง ดหรอตรงขาม” พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต) (อางถงใน ภาควชาปรชญาและศาสนา, 2551, หนา 26) กลาววา “จรยธรรมคอหลกแหงความประพฤตหรอแนวทางของการปฏบต หมายถงแนวทางของการประพฤตปฏบตตนใหเปนคนดเพอประโยชนสขของตนเองและสวนรวม” ดเรก กลสรสวสด (อางถงใน ภาควชาปรชญาและศาสนา, 2551, หนา 26) กลาววา “จรยธรรมทจะเปนจดยนของคนไทย คอจรยธรรมทเกบสวนดจากลทธตาง ๆ ทใชสามญส านกและเหตผลเทานน แมกระนนหาเพยงพอไมจะตองมความดงามของสจธรรมเปนสงประกอบดวย จรยธรรมจงจะสมบรณ แตปจจบนคนไทย ตกเปนทาสทางวตถ ปญหาเศรษฐกจ การเมองการปกครอง จรยธรรมจงมความขดแยงกน ถอคตความเขาใจกนคนละทาง ดงนนทกคนควรมคณธรรมเปนหลกยดมนประจ าใจมองใหเหนความส าคญของศาสนา สรางจดยนทแนนอนของจรยธรรมขน”

29

จากทกลาวมาสรปไดวา จรยธรรมเปนการศกษาเรองความประพฤตหรอการกระท าของมนษยวาอะไรควรท า อะไรไมควรท าซงมรากฐานมาจากความสามารถในการคดไตรตรองและการอบรมปลกฝงจากศาสนาประเพณวฒนธรรม คานยมทางสงคมท าใหมนษยเลอกปฏบตตนไดถกตอง

1.2.4 องคประกอบของจรยธรรม

ดวงเดอน พนธมนาวน และเพญแข ประจนปจนก (อางถงใน อรณศร องประเสรฐ, 2533, หนา 11-12) ไดจ าแนกองคประกอบทางจรยธรรมออกเปน 4 องคประกอบคอ 1.2.4.1 ความรเชงจรยธรรม หมายถงการมความรวา ในสงคมของตนนน ลกษณะและพฤตกรรม หรอการกระท าชนดใดทสงคมนนเหนวาดงามเหมาะสม การกระท าชนดใดเลว ไมเหมาะสม การรกฎเกณฑปทสถานคานยมของสงคม 1.2.4.2 ทศนคตเชงจรยธรรม เปนความรสกของบคคลเกยวกบลกษณะพฤตกรรมเชงจรยธรรมตางๆ วาตนชอบหรอไมชอบลกษณะนน ๆ เพยงใด ทศนคตเชงจรยธรรมของบคคลสวนมากจะสอดคลองกบคานยมในสงคมนน แตอาจจะมบางคนทมทศนคตทแตกตางไปจากคานยมของสงคม ซงเกดจากการเรยนรโดยวธวางเงอนไขมาตงแตตน 1.2.4.3 เหตผลเชงจรยธรรม หมายถงการทบคคลใชเหตผลในการเลอกทจะกระท าหรอเลอกทจะไมกระท าพฤตกรรมอยางใดอยางหนง ซงแสดงใหเหนถงเหตจงใจหรอแรงจงใจทอยเบองหลงการกระท า 1.2.4.4 พฤตกรรมเชงจรยธรรม หมายถงการทบคคลแสดงพฤตกรรมทสงคมนยมชมชอบหรองดเวนการแสดงพฤตกรรมทฝาฝนกฎเกณฑหรอคานยมในสงคมนน ๆ ซงเปนการกระท าทสงคมเหนชอบและสนบสนน

1.2.5 ความส าคญของจรยธรรม

มนษยจะด ารงชวตอยในโลกนเพยงผเดยวไมได มนษยจะตองสมพนธเกยวของกบบคคลอนและสงแวดลอม สงทสามารถควบคมความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมใหเปนไปอยางด เปนไปในทางสนตสขและสรางสรรคกคอจรยธรรมนนเอง จรยธรรมจงเปนเครองมอส าคญอยางยงส าหรบมนษยในการอยรวมกน ในทางตรงกนขามถามนษยไมมจรยธรรม เมอมสมพนธเกยวของกนเมอใด กอาจจะเปนไปในทางโหดราย ทารณหรอเอารดเอาเปรยบกนเสมอ เชน การฆาฟน ท ารายกน คดโกง ทจรต ฉอฉล เปนตน ดงนนถาจะมค าถามวา จรยธรรมมความส าคญตอมนษย อยางไร เจอจนทร จงสถตอย (2550, หนา ซ-ญ) ไดสงเคราะหความส าคญของจรยธรรมไว ดงน

30 1.2.5.1 จรยธรรม อนเปนพนฐานส าคญ ๆ ทประเทศสวนใหญม ไมวาจะเปนประเทศทก าลงพฒนา หรอประเทศทพฒนาแลว เพอเปนฐานทจะอยรวมกนในสงคมอยางสนต รวมกนพฒนาความเจรญและความมนคงของประเทศชาตได ไดแก ความขยน อดทน ซอสตย มวนย เครงในระเบยบ ความรบผดชอบ รหนาทและประหยด รวมทงพบวา คณลกษณะเดนของคนเอเชยคอ ความกตญญ ความรกชาต ความออนนอม ขณะทคณลกษณะเดนของคนยโรป อเมรกาเหนอ และแปซฟคใต มจดเดนเรองการยอมรบความแตกตางและความหลากหลาย 1.2.5.2 บทเรยนของประเทศตาง ๆ ชวา แมประเทศจะเสยหายทางวตถหรอจะมความกาวหนาทางเศรษฐกจเพยงใดกตาม ทกประเทศยงอนรกษฟนฟและพฒนา วฒนธรรม ประเพณ ซงเปนสงดงามใหคงอยตอเนอง แตแตกตางกนออกไปในเรองการใหความส าคญ 1.2.5.3 ศาสนาเปนรากฐานส าคญของคณธรรมจรยธรรมของคนในสงคม ศาสนาพทธนกายมหายานและค าสอนของขงจอมอทธพลตอการปลกฝงคณลกษณะและคณธรรมเดนเรอง ความซอสตย ความเคารพในอาวโส การจดระเบยบของสงคม ความสมพนธและหนาทระหวางสมาชกในครอบครว ในองคกร และสงคมโดยรวม ในเกาหล ไตหวนและเวยดนาม สวนค าสอนของพทธศาสนา เถรวาทสงผลใหชาวพทธสงหลเปนคนออนนอม ซอสตย และศาสนาฮนดและคมภรพระเวทสงผลใหคนอนเดยเครงในศาสนา ประเพณและวฒนธรรม เชอในโชคชะตามงท ากรรมด ปจจยตาง ๆ รวมทงศาสนามผลตอคณลกษณะของคนในยโรป อเมรกาเหนอและ แปซฟค โดยไมสามารถระบชดวามผลจากศาสนาเดนดานใดหรอมากนอยเพยงใด แมวาผนบถอศาสนาครสตซงเปนประชากรสวนใหญยงนยมไปโบสถในวนอาทตย 1.2.5.4 สถาบนครอบครว และสถาบนการศกษาเปนสถาบนททกประเทศยงใหความส าคญในการหลอหลอมคณธรรมจรยธรรมของเดกและเยาวชนประเทศในเอเชย ขอมลชไวอยางเดนชดวา ครอบครวถายทอดค าสอนจากศาสนา ลทธ และความเชอตาง ๆ ผานพอแมและญาตผใหญสลกหลาน ทชวยหลอหลอมคณลกษณะเดนชดมากโดยเฉพาะเรองความเคารพในอาวโส ความออนนอม ความกตญญ สวนในประเทศในยโรป อเมรกาเหนอ ครอบครวเปนครอบครวเดยวประกอบดวยพอและแม เลยงดลกทหลอหลอมคณลกษณะดานการชวยเหลอตนเอง ความมวนย และความมระเบยบ ส าหรบการถายทอดคณธรรมจรยธรรมผานสถาบนการศกษาบางประเทศมทงการจดสอนเปนรายวชา ซงมทงวชาทางดานศาสนาโดยตรงหรอวชาอนทมเปาหมายสรางคณลกษณะทพงประสงค สวนประเทศทมประชากรนบถอศาสนาหลากหลาย จะไมสอนวชาศาสนาโดยตรงในโรงเรยน วชาทใชสอนเพอหลอหลอมคณลกษณะ ไดแก วชาวาดวยการเปนพลเมองด วชาปรชญาชวต โดยมการสอนผานกระบวนการกจกรรมทเชอมโยงชวตจรง สงรอบขางและสภาพแวดลอม การสอนใหคดวเคราะห รจกเหตและผล การยอมรบความแตกตางและเคารพในสทธของผอน ฯลฯ

31

1.3 ประโยชนของการศกษาจรยธรรมและทกษะชวต

การศกษาเรยนรเรองใดกตามหากไดเหนประโยชนของสงนนกจะท าใหเรยนรไดดเพราะมจดมงหมายหรอเหนวาเรยนรแลวไดรบประโยชนอยางแทจรง การเรยนจรยธรรมและทกษะชวตยอกอใหเกดประโยชนแกผเรยน ดงน

1.3.1 ประโยชนตอผศกษาเอง ไดแก

1) ชวยใหผเรยนรจกเลอกวธการด ารงชวตในทางทประเสรฐตามหลกแหงทฤษฎและปฏบต สมคาแหงความเปนมนษยผพฒนาแลว 2) ชวยใหผเรยนรจกคณคาอนแทจรงของชวตตามฐานะ ภาวะ ความเปนอย ซงจะชวยใหชวตมความเปนอยอยางสงบสขพบกบสงทปรารถนาเปนความพงพอใจในชวตของตน 3) ชวยใหผเรยนรจกเลอกตดสนใจใหถกตองบนหลกเกณฑทวา อะไรถกอะไรผด อะไรควรปฏบตหรออะไรควรละเวน 4) ชวยใหผเรยนมความเจรญกาวหนาในชวต การด าเนนชวตในทางดงามและประเสรฐ 5) ชวยใหผเรยนมระดบจตใจความรบผดชอบทสงขน

1.3.2 ประโยชนตอสงคมและประเทศชาต ไดแก

1) ชวยใหเกดเปนระบบระเบยบทดในสงคม ซงมความจ าเปนและจะท าใหสมาชกในสงคมทกระดบอยรวมกนอยางมความสข 2) ชวยแกปญหาสงคมการเมอง เศรษฐกจและการศกษาไดตามวถทางแหงสนตภาพและสนตธรรม 3) เปนปจจยส าคญยงในการพฒนาคณธรรม คณภาพของสมาชก ประชาชนพลเมองซงจะเปนประโยชนโดยตรงตอการพฒนาประเทศชาตใหเจรญกาวหนา

1.4 บทสรป

ชวตและจรยธรรมมความเกยวของสมพนธกน ชวตแปลวาความเปนอย ความเปนอยอยางประเสรฐจะเกดขนไดตองมจรยธรรมเปนเครองมอในการพฒนา แนวคดเกยวกบชวตนนมทศนะทแตกตางกนตามพนฐานและวธคด เชน วธคดทางวทยาศาสตรถอวาชวตคอสวนทเปนรางกายหรอการรวมตวกนของเซล ในทางปรชญามแนวคดแบงออกเปน 3 แนวคด คอสสารนยมถอวาชวตคอสสารทประกอบกนเปนรางกาย จตนยมถอวา ชวตคอจตวญญาณ สวนธรรมชาตนยมนนถอวาชวตคอรางกายและจต ในทางศาสนามความเหนทแตกกนเปน 2 แนวคดหลกคอ เทวนยมเชอวาพระเจาสรางโลกและ

32 ชวตเชนศาสนาครสตและอสลาม อเทวนยม ไมเชอวาพระเจาสรางโลกและชวต ชวตเกดขนจากเหตปจจยและเปนไปตามกฎธรรมชาตเชนศาสนาพทธ แตอยางไรกตามทกศาสนาเชอวามนษยมจตวญญาณ การศกษาเรองจรยธรรมเปนศกษาเรองสงทควรประพฤตของมนษย การเรยนรเกยวกบชวตและจรยธรรมท าใหผเรยนมโลกทศนทกวางไกลและยอมรบความแตกตางทางความคดได อกทงท าใหเขาใจระบบความเปนไปของชวตตามแนวคดตาง ๆ ได พรอมทงน ามาใชกบการด าเนนชวตในสงคมทมความแตกตางทางความคดไดเปนอยางด

1.5 ค าถามทบทวน

ค าสง : ใหนกศกษาตอบค าถามและอธบายใหชดเจนครบทกประเดน 1. ชวตคออะไร ชวตของคน สตว และพชแตกตางกนอยางไร 2. วทยาศาสตรไดอธบายทศนะเกยวกบชวตไวอยางไร 3. แนวคดทางปรชญาสสารนยม จตนยม และธรรมชาตนยมมทศนะเกยวกบชวตแตกตางกนอยางไร 4. ท าไมแนวคดปรชญาสสารนยม จตนยม และธรรมชาตนยมจงมทศนะเกยวกบชวตแตกตางกน 5. แนวคดเรองก าเนด 4 ประเภทตามทศนะของพระพทธศาสนาแตละประเภทแตกตางกนอยางไร 6. การเกดขนของชวตมนษยตามแนวคดทางวทยาศาสตรและพระพทธศาสนามความเหมอนและตางกนอยางไร 7. ศาสนาครสตและอสลามมแนวความคดเกยวกบชวตสอดคลองและแตกตางกนอยางไร 8. เพราะเหตใดมนษยจงมแนวคดเกยวกบชวตแตกตางกน 9. ชวตกบจรยธรรมมความสมพนธกนอยางไร 10. ชวตมความส าคญอยางไร นกศกษาน าความรเรองชวตและจรยธรรมไปประยกตใชในชวตประจ าวนไดอยางไร

33

แบบบนทกผลการเรยนรดวยใจอยางใครครวญกอนเรยนร

ค าชแจง : ใหนกศกษาท าจตใจใหสงบผอนคลายสงเกตจตใจตนเองและบนทกผล

ครงท 1 ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ครงท 2 ............................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

34

ใบงานท 1 สรปแนวคดเกยวกบชวตและจรยธรรม

ค าชแจง : ใหนกศกษาใชเวลากลมละไมเกน 10 นาทสรปแนวคดเกยวกบชวตตามทจบฉลากได ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. สมาชกกลม

35

ใบงานท 2 เปรยบเทยบแนวคดเกยวกบชวต

ค าชแจง : ใหนกศกษาใชเวลากลมละไมเกน 10 นาท อภปรายในประเดนตอไปน 1. เปรยบเทยบความแตกตางระหวางแนวคดเกยวกบชวตของสสารนยม จตนยม และธรรมชาตนยม ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

36 2. เปรยบเทยบความแตกตางระหวางแนวคดเกยวกบชวตของศาสนาพทธ ศาสนาครสต และศาสนาอสลาม .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ สมาชกกลม

37

ใบงานท 3 บนทกผลการวเคราะหชนงาน

ค าชแจง : ใหนกศกษาวเคราะหชนงานของกนและกนในกลมพรอมขอเสนอแนะเพอการปรบปรงพฒนา ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ชอ...........................................สกล.........................................รหส.........................หม เรยน.............

38

แบบฝกทกษะชวตใบงานท 1 การมองตนเองในกระจกเงา

ค าชแจง : ใหนกศกษากาเครองหมายถก (√ ) ลงในชองทตรงกบตวของนกศกษา o ขาพเจาคดวา ขาพเจา......

ขอความ จรงทสด จรงเปนสวนมาก

ไมจรงเปน

สวนมาก

ไมจรงเลย

1. อยางนอยฉนกฉลาดเทาคนสวนมาก 2. สนกราเรง

3. ชอบพดเรองคนอน (ซบซบนนทา)

4. เปนทพงของคนอนได 5. ล าบากในการท าอะไรตามตารางก าหนด

6. มเสนห

7. ตรงตอเวลา 8. กลวการพดคยกบคนแปลกหนา

9. หงดหงดอยเสมอ 10. เปนผฟงทด

11. ชอบท าตวใหเทาเทยมผอน

12. มกกลาวค าขอโทษอยเสมอ 13. เหนแกตว

14. ชอบอยตามล าพง

15. มทาทางเปนมตรตอผอน 16. ไมชอบใหใครวจารณตน

17. มกปายความผดใหผอน

18. ตองการเปนหนงอยเสมอ 19. เปนคนจรงใจ

20. มกใหอภยผอนเสมอ ขอคดหรอประสบการณทไดรบจากกจกรรมน ...................................................................................................................................................................