ขอเสนอโครงการสรางสถานะแมขายการจดการทรพยากรนำ�าชมชน

ดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย

จดทำาโดย

สถาบนสารสนเทศทรพยากรนำ�าและการเกษตร (องคการมหาชน)

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ปงบประมาณ พ.ศ. 2562

สารบญ

1. หลกการและเหตผล...................................................3

2. วตถประสงค...........................................................4

3. เปาหมายของโครงการ................................................4

4. ความรวมมอระหวางหนวยงาน......................................4

5. ขนตอนการดำาเนนงาน................................................4

6. แผนการดำาเนนงานและผลทคาดจะไดรบ...........................6

7. งบประมาณ งบประมาณโครงการ...................................7

8. พนทดำาเนนงาน........................................................7

9. การตดตามและประเมนผล...........................................8

10...............................................ประโยชนทคาดวาจะไดรบ8

ภาคผนวก................................................................10

ภาคผนวก ก. ชมชนแมขายการบรหารจดการทรพยากรนำาชมชน

ดวย วทยาศาสตรและเทคโนโลย ป พ.ศ.2562.....................11

ภาคผนวก ข หลกเกณฑในการพจารณาชมชนทเขารวมเปนชมชนแม

ขายการจดการทรพยากรนำาชมชน....................................12

ภาคผนวก ค. การประยกตใช วทยาศาสตรและเทคโนโลย.........13

ขอเสนอโครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำ�าชมชนดวย

วทยาศาสตรและเทคโนโลย

1. หลกการและเหตผล

ประเทศไทยเปนประเทศแหงเกษตรกรรม แตในขณะเดยวกนกประสบปญหาทงอทกภยและภยแลงเปนประจำาทกป สรางความเสยหายตอบานเรอนและผลผลตเปนอยางมาก จงจำาเปนตองสรางระบบการจดการทรพยากรนำาของประเทศไทยทมประสทธภาพตงแตระดบประเทศจนถงระดบชมชน โดยเฉพาะอยางยงการจดการในพนทเสยงภยนำาทวมนำาแลง เพอลดความเสยหายทจะเกดขนตอเศรษฐกจของประเทศ

สถาบนสารสนเทศทรพยากรนำาและการเกษตร (องคการมหาชน) กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสนก.) มวสยทศนในการสรางองคความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย สำาหรบการบรหารจดการดานทรพยากรนำ�าและการเกษตร เพอรองรบสภาวะการเปลยนแปลงของธรรมชาตทรนแรงขน และขยายผลการทำางานโดยการสรางและพฒนาเครอขาย และพนธกจหลกในการบรการถายทอดเทคโนโลยและสนบสนนการประยกตใชผลงานวจยและพฒนาของ สสนก. ใหกบประชาชนและชมชน พฒนาตนแบบความสำาเรจของการจดการทรพยากรนำ�าชมชน ใหมศกยภาพพรอมขยายผล

ตงแตป พ.ศ. 2552 สสนก. ไดดำาเนนงานโครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำ�าชมชน ดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย อยางตอเนอง เรมจากปละ 5 พนท ดำาเนนงานตอเนองพ�นทละ 4 ป เพอพฒนาศกยภาพใหเปนแมขายทมศกยภาพในการบรหารจดการทรพยากรนำาชมชน ดวย วทยาศาสตรและเทคโนโลย โดยชมชนเปนกลไกสำาคญในการแกไขปญหาทรพยากรนำา ประยกตใชวทยาศาสตรและเทคโนโลย เพอพฒนาประสทธภาพในการบรหารจดการทรพยากรนำ�าของชมชน

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 3

เชน การจดทำาขอมลแหลงนำาในพนท แผนทชมชน แผนทนำา ภาพถายจากดาวเทยม เครองระบพกด GPS บญชครวเรอน ผงนำา และปฏทนการเพาะปลก เปนเครองมอสนบสนนหลกในการพฒนาชมชนใหสามารถบรหารจดการทรพยากรนำาในพนทไดอยางมประสทธภาพ สามารถพฒนาโครงสรางนำาเพอการเกษตร และอปโภค-บรโภค ชวยแกปญหานำาทวม ภยแลง สนบสนนใหทองถนสามารถบรหารจดการนำาทงในภาวะปกตและภาวะวกฤตไดดวยตนเอง เกดเปนตวอยางความสำาเรจในการพฒนาและบรหารจดการนำ�าชมชน และขยายความสำาเรจไปยงชมชนอน จากผลดำาเนนงานป พ.ศ. 2560 ชมชนแมขายสามารถถายทอดตวอยางความสำาเรจสชมชนอนเกดเครอขายรวม 932 หมบาน รวมทงจากการประเมนผลดำาเนนงานโดยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ในโครงการสรางแมขายฯ พบวา เกดมลคาเพมทางเศรษฐกจ 3,928 ลานบาท หรอ รอยละ 5,825 ของ EVA ตอ งบประมาณ แสดงใหเหนวา การดำาเนนงานโครงการกอใหเกดประโยชน แกชมชน สงคม และประเทศ

โครงการสรางแมขายฯ ไดดำาเนนงานจนถงป พ.ศ. 2560 โดยในป พ.ศ. 2561 – 2563 มแผนดำาเนนงานประเมน ตดตาม เพอรกษาสถานะแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนฯ จนครบกำาหนด 4 ป ไดแก ป พ.ศ. 2561 ไดดำาเนนงานประเมน ตดตาม เพอรกษาสถานะแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนฯ รวม 15 ชมชน และ ใน ป พ.ศ. 2562 ดำาเนนงานรกษาสถานะแมขายฯ รวม 10 ชมชน เพอสรางความเขมแขงและความตอเนองในการประยกตใชวทยาศาสตรและเทคโนโลยจนพรอมมตวอยางความสำาเรจเปนแมขาย โดยชมชนแมขายจะสนสดสถานภาพทงหมดในป พ.ศ. 2563

2. วตถประสงค

เพอขยายผล และประเมนตดตามชมชนแมขายใหดำาเนนงานอยางตอเนอง เกดการบรหารจดการทรพยากรนำาชมชน ดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย นำาไปสการบรหารจดการดานทรพยากรนำาและการเกษตร ได

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 4

ดวยตนเอง ทงในสภาวะปกต สภาวะวกฤต รวมทง พรอมรบการเปลยนแปลงของธรรมชาต อยางมประสทธภาพ

3. เปาหมายของโครงการ

ชมชนแมขาย 10 ชมชน 1)สามารถประยกตใชผลงานวจยและพฒนาของ สสนก. เพอบรหาร

จดการทรพยากรนำาชมชน2)เกดตวอยางงานวจยทใชวทยาศาสตรและเทคโนโลย สนบสนนการ

วางแผนและบรหารจดการทรพยากรนำาชมชน เพอเพมผลผลต และเพมเศรษฐกจชมชน ในพนทชมชนแมขายและชมชนเครอขาย

4. ความรวมมอระหวางหนวยงาน1)คณะกรรมการบรหารจดการทรพยากรนำาระดบชมชน และระดบตำาบล2)หนวยงานทองถน เชน ผใหญบาน องคการบรหารสวนตำาบล

องคการปกครองสวนทองถน3)สถาบนการศกษาในทองถน4)หนวยงานอนๆ ทเกยวของ เชน อทยานแหงชาต ศนยศกษาพฒนา

ในทองถน กรมปาไม ฯลฯ

5. ข�นตอนการดำาเนนงาน

1) พฒนาศกยภาพชมชนแมขาย และชมชนเครอขายการบรหารจดการทรพยากรนำ�าชมชน ดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย

การดำาเนนงานบรหารจดการทรพยากรนำาชมชน ดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนกลไกเรมตนทใหชมชนจดการความรและการจดการทางสงคม ชมชนเกดการเปลยนแปลง ทำาใหมกระบวนการคด แกปญหา และลงมอทำาดวยตนเอง ซงนำาไปสการพงพาตนเอง รวมทงประสานความรวมมอกบทกภาคสวน ทำางานรวมกนในลกษณะหนสวนในการจดการทรพยากรนำาของชมชน เกดความรสกเปนเจาของ ซงนบเปนหลกสำาคญ

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 5

ของงานพฒนาอยางตอเนอง เรมจากการพฒนาศกยภาพของชมชน ดงน

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 6

เขาใจตนเองชมชนรวบรวมขอมลและองคความรตางๆ ซงมอยกระจดกระจาย

ในชมชน มาจดเกบ ผลต ดแล และจดการเนอหาสาระ ไดดวยตนเองอยางเปนระบบ โดยใชงานเทคโนโลยสารสนเทศประยกต ทางดานระบบจดการฐานขอมลและเวบไซต

เขาใจพ�นท ชมชนสามารถประยกตใชวทยาศาสตรและเทคโนโลย ในการ

สำารวจและจดเกบขอมลพนทชมชนของตน โดย ทำาการสำารวจเสนทางนำา ทำาแผนทแนวเขตปาอนรกษ ทำาขอมล

ตำาแหนงฝายชะลอความชมชน และจดการทรพยากรทองถน ดวยการใชงานแผนทภาพถายดาวเทยมความละเอยดสง (THEOS) เครองจบพกดจด GPS และระบบสารสนเทศภมศาสตร (Internet GIS-MIS)

เกบขอมลสภาพแวดลอม เพอนำาไปปรบปรงประสทธภาพการผลต ดวยอปกรณโทรมาตรขนาดเลก (Telemetering)

แกไขปญหารายได-รายจาย-หนสนครวเรอน และอาชพ ดวยระบบบญชครวเรอน บญชชมชน และฐานขอมลครวเรอน (Village Data Book) ชมชนใชโปรแกรม Excel วางแผนการเพาะปลก มาคำานวณสมดลนำา

ทำางานอยางมสวนรวมชมชนมสวนรวมในการพฒนาพนท เชอมโยงการทำางานรวมกบ

ทองถนและหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและภาคเอกชน เพอใหเกดความเปนเจาของ เกดรปแบบการบรหารจดการทชดเจน และการพฒนาอยางตอเนอง

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 7

การดำาเนนงานพฒนาแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนฯ

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 8

2) สงเสรมใหชมชนเกดศกยภาพในการบรหารจดการทรพยากรนำ�าของตนไดอยางมนคง เมอชมชนแมขายและชมชนเครอขาย สามารถประยกตใช

วทยาศาสตรและเทคโนโลย เพอบรหารจดการทรพยากรนำา อยางถกตอง เหมาะสม สามารถแกไขปญหานำาในพนท นำาไปสความมนคงในชมชน ประกอบดวย ความมนคงดานนำา ดานผลผลต ดานเศรษฐกจชมชน และดานสงคม ซงนบเปนจดมงหมายของการพฒนาอยางยงยน

6. แผนการดำาเนนงานและผลทคาดจะไดรบ

6.1 แผนการดำาเนนงานปงบประมาณ 2562โครงการสรางแมขายฯ มแผนการดำาเนนงาน ดงน

แผนการดำาเนนงานเดอนท

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

11

12

ระยะท 1 – ขอมล ตรวจสอบขอมล ขอเทจจรง สรปปญหา และแนวทางแกไขระยะท 2 – ดำาเนนโครงการ เขยนโครงการและแผนการ

ดำาเนนงาน คดเลอกโครงการ และปรบแผน

กจกรรม ดำาเนนการขบเคลอนโครงการ

(เชน พฒนาแหลงนำา/เปลยนวถการเกษตร)

ระยะท 3 – บรหารโครงการ ตดตามและบรหารจดการ

โครงการทดำาเนนการแลว บรหารและซอมบำารงโครงการท

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 9

ดำาเนนการแลวระยะท 4 – สรปและขยายผลโครงการ ทบทวนการดำาเนนงานและขยายผล

รายงานผลดำาเนนงานและสรปตวอยางความสำาเรจ

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 10

6.2 ผลการดำาเนนงานทคาดวาจะไดรบป 2561 (รายไตรมาส)ไตรมาส 1/2562 เกดขอมล ขอเทจจรง ตารางขอมล แผนท ผงนำา รวม 15 ชมชน

แมขาย ไตรมาส 2/2562 เกดแผนงาน/โครงการพฒนาแหลงนำา และโครงการดาน

สารสนเทศเกษตร ทประยกตใชวทยาศาสตรและเทคโนโลย มาวางแผนการเพาะปลกและการผลต

ไตรมาส 3/2562 เกดงานพฒนาแหลงนำา เพอบรหารจดการทรพยากรนำาชมชนฯ

และสารสนเทศการเกษตร พรอม ตดตาม ประเมนผลการดำาเนนงานไตรมาส 4/2562 สรปผลดำาเนนงาน วเคราะหแผนพฒนาตอยอด รวมทงสรป

ตวอยางความสำาเรจ

7. งบประมาณ งบประมาณโครงการ

งบประมาณตามแผนงาน 3 ป (2561 – 2563) หมวดรายจาย ป 2560 ป 2561 ป 2562 ป 2563

1. งบครภณฑ - - -

2. งบดำาเนน

งาน30,000

,00013,900,0

0012,000

,00010,000,

000

รวมท�งส�น 30,000,000

13,900,000

12,000,000

10,000,000

8. พ�นทดำาเนนงาน

พนทดำาเนนงานในป 2562 ทงหมด 10 ชมชนแมขายทคดเลอกใหดำาเนนงานใกลชด โดยแบงเปน

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 11

ประเภทชมชน/ ป

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

แมขาย-เพมใหม

5 5 5 5 0 0 0 0

แมขาย-อยระหวางดำาเนนงาน

15 15 15 15 15 10 5 0

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 12

9. การตดตามและประเมนผล9.1 ชอตวชวด : ระดบความสำาเรจของการสรางแมขายการจดการ

ทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย 9.2 เกณฑการใหคะแนน : กำาหนดเปนระดบขนของความสำาเรจ

(Milestone) แบงเกณฑการใหคะแนนเปน 5 ระดบ โดยพจารณาจากความกาวหนาของขนตอนการดำาเนนงานตามเปาหมายแตละระดบ ดงน

ระดบคะแนน รายละเอยด

1 2 3 4 5 เพมความมนคงดานนำา มนำาเพยงพอสำาหรบทำา

เกษตร รอยละ 50 และมนำาเพยงพอสำาหรบอปโภค รอยละ 60 ของชมชนแมขาย

1 2 3 4 5 เพมความมนคงดานนำา มนำาเพยงพอสำาหรบทำา

เกษตร รอยละ 60 และมนำาเพยงพอสำาหรบอปโภค รอยละ 70 ของชมชนแมขาย

2 3 4 5 เพมความมนคงดานนำา มนำาเพยงพอสำาหรบทำา

เกษตร รอยละ 70 และมนำาเพยงพอสำาหรบอปโภค รอยละ 80 ของชมชนแมขาย

1 2 3 4 5

เพมความมนคงดานนำา มนำาเพยงพอสำาหรบทำาเกษตร รอยละ 70 และมนำาเพยงพอสำาหรบอปโภค รอยละ 80 ของชมชนแมขาย

มผลผลตทางเกษตร เพยงพอตอการบรโภคในครวเรอน รอยละ 70 ของกลมดำาเนนงานดานการเกษตร

1 2 3 4 5

เพมความมนคงดานนำา มนำาเพยงพอสำาหรบทำาเกษตร รอยละ 70 และมนำาเพยงพอสำาหรบอปโภค รอยละ 80 ของชมชนแมขาย

มผลผลตทางเกษตร เพยงพอตอการบรโภคในครวเรอน รอยละ 80 ของกลมดำาเนนงานดานการเกษตร

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 13

10. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ1)เพอเกดความมนคงดานนำ�า โดยใช วทยาศาสตรและเทคโนโลย

บรหารจดการทรพยากรนำา ไดแก ขอมลนำา วเคราะหสมดลนำา แผนทนำา ผงนำา ทจะบรหารจดการทรพยากรนำาชมชนอยางเหมาะสม สามารถเพมปรมาณนำาตนทน และนำาสำารอง เพยงพอ และ เกดนวตกรรมชมชน ทเสรมการบรหารจดกาทรพยากรนำาอยางมประสทธภาพ

2)เพอเกดความมนคงดานอาหาร จากการใชนำาใหเกดประโยชนสงสด โดยดำาเนนงานตามแนวพระราชดำารทเหมาะกบภมสงคม ไดแก ปา 3 อยาง ประโยชน 4 อยาง และ ทฤษฎใหม รวมทง ปรบเปลยนปฏทนการเพาะปลกใหเหมาะสมกบสถานการณนำาและอากาศทเปลยนแปลง ทำาใหมผลผลตทางการเกษตรตลอดป ลดรายจาย เพมรายไดในครวเรอน

3)เพอเกดความมนคงดานสงคมและเศรษฐกจชมชน แรงงานคนถน ครอบครวอยพรอมหนา สงคมอยดมสข และมการรวมกลมขายผลผลต และกลมอาชพ

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 14

ภาคผนวก

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 15

ภาคผนวก ก.ชมชนแมขายการบรหารจดการทรพยากรนำ�าชมชน ดวย วทยาศาสตรและเทคโนโลย ป พ.ศ.2562

ลำาดบท ชมชน ตำาบล อำาเภอ จงหวด

1. ชมชนปากซวด พะแสง ตาขน สราษฎรธาน

2. ชมชนคลองลดมะยม ฉมพล บางระมาด กรงเทพมหานคร

3. ชมชนโนนแต หนองขาม คอนสวรรค ชยภม

4. ชมชนทาตาเสอ ทะเลทรพย ปะทว ชมพร

5. ชมชนดอยปหมน แมสาว แมอาย เชยงใหม

6. สภาองคกรชมชนตำาบลบงคลา บงคลา บงคลา บงกาฬ

7. ชมชนตำาบลขนควร ขนควร ปง พะเยา

8. ชมชนบานควน พรอน เมอง ยะลา

9. ชมชนแมตาลนอย เวยงตาล หางฉตร ลำาปาง

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 16

ลำาดบท ชมชน ตำาบล อำาเภอ จงหวด

10. ชมชนตำาบลหนองจก หนองจก ครมาศ สโขทย

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 17

ภาคผนวก ขหลกเกณฑในการพจารณาชมชนทเขารวมเปนชมชนแมขายการ

จดการทรพยากรนำ�าชมชน

การพจารณาชมชนเพอเขารวมเปนชมชนแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชน มหลกเกณฑตางๆ 5 เกณฑ ไดแก

1. ความเขมแขงของผนำา และคณะกรรมการชมชน ทสามารถพง

ตนเอง สรางการมสวนรวม และมความเปนเจาของ ในการจดการ

ทรพยากรนำาชมชน

2. ชมชนมคณะทำางาน 3 รน คอ รนแกนนำา รนผประสาน และรน

เยาวชน

3. ชมชนสามารถขยายเครอขายความรวมมอในการทำางาน

4. ชมชนมกฎ กตกา และวธการบรหารจดการกลมทชดเจน

5. ชมชนสามารถใชขอมลและเทคโนโลยสารสนเทศตางๆ ในการปฏบต

งานได

โดยคดเลอกจากชมชนทมคณสมบตครบ และไดรบระดบการประเมน

ตงแตเกณฑ ด ขนไป โดยมแบบฟอรมการใหคะแนนชมชน ดงน“ ”

แบบฟอรมวเคราะหการทำางานของชมชน 5 มต

ชอชมชน ตำาบล อำาเภอ จงหวด

5 มต รายละเอยด ระดบด

มากด พอใ

ชไมด

1. ผนำา และคณะกรรมการโครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 18

2. คณะทำางาน 3 รน คอ รนแกนนำา รนผประสาน และรนเยาวชน

3. กฎ กตกา วธการบรหารจดการ

4. เครอขายความรวมมอ5. ขอมล และการใชสารสนเทศ

ในชมชน

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 19

ภาคผนวก ค.การประยกตใช วทยาศาสตรและเทคโนโลย

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 20

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 21

โครงการสรางแมขายการจดการทรพยากรนำาชมชนดวยวทยาศาสตรและเทคโนโลย พ.ศ. 2562 22