คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอมจงหวดเชยงใหม

คณะท�ำงำน Service plan สำขำกำรดแลผปวยทบำนและกำรดแลระยะยำวคณะท�ำงำน Service plan สำขำออรโธปดกส จงหวดเชยงใหม

ชมรมนกกำยภำพบ�ำบด จงหวดเชยงใหม

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม2

สารบญ

เรอง หนา

บทน�า 3

โรคขอเขาเสอม 4

สาเหตความเสอมของขอเขา 5

ความเสยงของการน�าไปสการเปนโรคขอเขาเสอม 5

อาการและอาการแสดง 6

การรกษา 6

การปฏบตตนเมอเปนโรคขอเขาเสอม 7

การยดกลามเนอและการออกก�าลงกายอยางถกวธ 8

ตวอยางการบรหารกลามเนอ 8

การรกษาเบองตน 12

ขอหามและขอควรระวง 13

ตารางบนทกการบรหารขอเขา 14

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม 3

บทน�า

ภาวะขอเขาเสอมเปนภาวะทพบไดบอยในผสงอาย และมแนวโนมจะสงขน

ในประเทศไทยปจจบนพบวา ผสงอายทอายมากกวา 65 ปขนไปพบได ถงรอยละ 50

สาเหตสวนใหญเกดจากน�าหนกตวทมากใชเขามากหรอผดทาผทมภาวะขอเขาเสอม

จะมอาการเจบหรอปวดขอเขาผดรปขอฝดหรอขอตดเดนไดไมปกตปฏบตภารกจ

ประจ�าวนตางๆ ไดไมสะดวก สงผลใหเกดความทกขทรมานทงดานรางกายและจตใจ

คณะท�างานServiceplanสาขาการดแลผปวยทบานและการดแลระยะยาวรวมกบ

คณะท�างาน Service plan สาขาออรโธปดกส จงหวดเชยงใหม และชมรมนก

กายภาพบ�าบดจงหวดเชยงใหมจงไดรวมกนจดท�าหนงสอคมอนเพอเปนแนวทางให

เกดความร ความเขาใจถงภาวะและการด�าเนนของโรค การบรหารขอเขาอยางถกวธ

การดแลตนเองเบองตนเพอใหผสงอายในจงหวดเชยงใหมไดใชเปนแนวปฏบตเมอเกด

ภาวะของโรคนคณะผจดท�าหวงเปนอยางยงวาหนงสอคมอนจะเปนประโยชนตอผอาน

ทจะน�าความรทไดไปปฏบตและสงผลดตอสขภาพตอไป

คณะท�ำงำน Service plan สำขำกำรดแลผปวยทบำนและกำรดแลระยะยำว จงหวดเชยงใหม

คณะท�ำงำน Service plan สำขำออรโธปดกส จงหวดเชยงใหม ชมรมนกกำยภำพบ�ำบด จงหวดเชยงใหม

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม4

โรคขอเขาเสอมOsteoarthritisoftheknee

ขอเขาเสอมหรอโรคขอเขาเสอม เปนภาวะของขอเขาทผานการใชงานมาเปน

เวลานานเกดการเสอมของขอมการผดรปของขอเขาโรคขอเขาเสอมมกพบในผสงอาย

ท�าใหเกดความเจบปวด ทรมานเปนอยางยง สงผลใหคณภาพชวตลดลง และท�าให

โรคอนๆก�าเรบเชนโรคเบาหวานความดนโลหตสงเนองจากออกก�าลงกายหรอปฏบต

กจวตรประจ�าวนไดลดลง

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม 5

สาเหตความเสอมของขอเขา

-เมออายมากขนมโอกาสเปนขอเขาเสอมมากเนองจากอายการใชงานขอเขามาก

-พบในเพศหญงมากกวาเพศชาย2-3เทา

-ในคนทมรปรางทวมและอวนมโอกาสเปนขอเขาเสอมมากกวา

-การใชงานทาทางกจกรรมทมแรงกดมากๆเชนยกของหนกนงพบเพยบ

-โครงสรางเขาผดรปเชนเขาโกง

-เคยประสบอบตเหตบาดเจบเรอรงจากการท�างานหรอเลนกฬา

-โรคขออกเสบรมาตอยดเกาทโรคของตอมไรทอ

ความเสยงของการน าไปสการเปนโรคขอเขาเสอม

อายมากกวา 50 ป ดชนมวลกาย > 23 โครงสรางขอเขาผดรป เชน เขาโกง

การบาดเจบจากการท างานหรอกฬา

โรคขออกเสบรมาตอยด เกาท

อบตเหต การใชงานทมแรงกดทขอเขามากๆ เชน การนงพบเพยบ การยกของหนก

ความเสยงของการน�าไปสการเปนโรคขอเขาเสอม

อายมากกวา50ป

โรคขออกเสบรมาตอยดเกาท

ดชนมวลกาย>23

อบตเหต

โครงสรางขอเขาผดรปเชนเขาโกง

การบาดเจบจากการท�างานหรอกฬา

การใชงานทมแรงกดทขอเขามากๆเชนการนงพบเพยบการยกของหนก

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม6

อาการและอาการแสดง

อำกำรปวด มลกษณะปวดตอๆบรเวณขออาการปวดมกเปนเรอรงและมากขน

เมอใชงานหรอลงน�าหนกบนขอเขา อาการจะทเลาลงเมอพก บางรายอาจมอาการตง

บรเวณขอพบรวมดวย

ขอฝดพบไดบอยในชวงเชาแตมกไมเกน30นาทหรออาจเกดขนชวคราวใน

ชวงแรกของการเคลอนไหวหลงจากพกเปนเวลานานเชนการลกขนหลงจากนงนานๆ

ขอบวมและผดรปอาจพบเขาโกงหรอเขาฉง

มเสยงดงกรอบแกรบในขอเขาขณะเคลอนไหว

การรกษา

1. รกษำโดยไมใชยำ

-การลดแรงกดทขอเขา

เชนหามนงยองๆหามนงพบเพยบ

เพราะมแรงกดตอขอเขาถง5เทา

ของน�าหนกตว

-การควบคมน�าหนกตว

-การยดกลามเนอและออกก�าลงกายอยางถกวธ

-การใชอปกรณพยงขอเขาและเครองชวยเดนทเหมาะสม

-การรกษาทางกายภาพบ�าบด

2. กำรใชยำบรรเทำปวดและยำคลำยกลำมเนอ

3. กำรผำตดเปลยนขอเขำเทยม

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม 7

การปฏบตตนเมอเปนโรคขอเขาเสอม

เปนการปรบเปลยนอรยาบถและสภาพแวดลอมใหเหมาะสมในชวตประจ�าวน

กำรนง ควรนงบนเกาอ มทรองแขนเพอชวยในการพยงตวลกขน ไมควรนง

พบเพยบนงขดสมาธนงคกเขานงยองๆหรอนงราบกบพนหลกเลยงการยนนงๆนานๆ

ควรมการเปลยนอรยาบถเชนลกเดนไปมาอยางนอยทกครงถง1ชวโมงนงเหยยดขา

หรอบรหารกลามเนอเขารวมดวยเปนระยะ

กำรนอน นอนบนเตยงสงระดบเขาไมควรนอนราบกบพนควรพกอาศยอยชน

ดานลางขนลงบนไดใหนอยทสดเนองจากขณะกาวขนลงบนไดจะมแรงกดทขอเขามาก

กำรยนควรยนตรงใหน�าหนกตวลงขาทงสองขางเทาๆกน

กำรเดน ควรเดนบนพนราบใสรองเทาแบบสวมพนนมกระชบพอเหมาะหรอ

ใชเครองชวยเดนทเหมาะสม

กำรใชหองน�ำ ควรใชชกโครก ถาหองน�าเปนสวมซมควรใชเกาอทมรตรงกลาง

หรอเกาอนงถายควรมราวจบยดเกาะ

กำรควบคมน�ำหนกใหเหมำะสมผทน�าหนกเกนควรลดหรอควบคมน�าหนกไม

ใหเพมขนโดยการควบคมอาหารและการออกก�าลงกายทถกตอง

ขณะกำวขนหรอลงบนได จะเกดแรงกดตอขอเขำ 3-4 เทำของน�ำหนกตว

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม8

1.ทายดกลามเนอหลงตนขาและนอง

1.ผปวยนงบนพนขาเหยยดตรง2.ใชผาคลองทฝาเทาออกแรงดงเขาหาตวคางไว15-20วนาท3.ท�าซ�า10-15ครงตอรอบท�า3-4รอบตอวน

การยดกลามเนอและการออกก�าลงกายอยางถกวธ

วตถประสงคของการบรหารมดงน

1.เพอเพมมมการเคลอนไหวของขอเขา

2.เพอเพมความแขงแรงของกลามเนอรอบขอเขาและสะโพก

3.เพอเพมความทนทานของระบบหวใจและหลอดเลอด

ตวอยางการบรหารกลามเนอ

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม 9

1.ผปวยนอนหงายบนเตยงมวนผาขนหนรองใตเขา2.ออกแรงเกรงกลามเนอหนาขาพอประมาณใหเขาเหยยดตรงเกรงคาง5วนาท3.ท�าซ�า10-15ครง3-4รอบตอวน

2.การบรหารกลามเนอตนขาดานหนาบนเตยง

3.การบรหารกลามเนอตนขาดานขางบนเตยง

1.ใหผปวยนอนตะแคง2.ขาดานลางงอเขาขาดานบนเหยยดตรงหลงตรง3.ผปวยออกแรงเกรงกางขาดานบนขนพอประมาณคางไว5วนาท(นบ1-5)แลวหบขาลงท�าซ�า10ครงตอรอบ

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม10

4.การบรหารกลามเนอสะโพกและตนขาดานใน

5.การบรหารกลามเนอสะโพกและตนขาดานหนา/ดานหลง

1.ใหผปวยนอนหงายชนเขา2ขาง2.ใหผปวยกดสนเทาตดเตยงสลบงอ-เหยยดเขาขวา-ซายชาๆลงน�าหนก15-30เปอรเซนตเทาทท�าได3.ท�าซ�า10ครงตอรอบท�าวนละ3-4รอบ

1.ผปวยนอนหงายชนเขา2ขาง2.ผปวยออกแรงเกรงยกกนขนพนพนเลกนอยพรอมกบหบขาสองขางหนบผาหรอหมอนคางไว5วนาท(นบ1-5)แลวเอากนลงดงรป3.ท�าซ�า10ครงตอรอบท�าวนละ3-4รอบ

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม 11

1.ใหผปวยนงทเกาอหรอเตยงเทา2ขางแตะถงพน2.ออกแรงเกรงกลามเนอขาพอประมาณใหเขาเหยยดตรงท�าสลบซายขวาคางไวประมาณ5วนาทแลวคลายกลามเนอท�าซ�า10-15ครงตอรอบวนละ3-4รอบ**ขอหามหามผปวยเตะขาหรอแกวงขาเรวๆ

6.การบรหารกลามเนอตนขาดานหนาในทานง

7.การบรหารกลามเนอสะโพกและตนขาดานหนาทงสองขาในทายน

1.ใหผปวยยนตรงมอสองขางจบพนกเกาอหรอโตะไว2.กางขาสองขาพอประมาณแลวยอเขาสองขางลงเลกนอยชาๆคางไว5วนาทแลวเหยยดเขามาทายนตรง3.ท�าซ�า10ครงตอรอบท�าวนละ3-4รอบ

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม12

การรกษาเบองตน

กำรประคบเยนและกำรประคบรอน

ถาเขาอกเสบรอนแดงช�าหรอบวมใน1-3วนแรกใหประคบเยนโดยใชแผน

เจลเยนหรอน�าแขงใสถงพลาสตกหอดวยผาบางๆประคบบรเวณนนนาน15-20นาท

ท�าซ�าวนละ2-3ครงหากรสกแสบผวหรอปวดมากใหหยดประคบความเยนทนท

หลงจากวนท 3 เปนตนไปใหประคบดวยความรอน เชนลกประคบกระเปา

น�ารอนหอดวยผาขนหน 15-20 นาท ซงจะใหผลในการคลายกลามเนอและเพม

การไหลเวยนเลอด

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม 13

ขอหามและขอควรระวง

1.1-3วนแรกทขอเขามการอกเสบปวดบวมแดงรอนใหงดการบรหารเขา

2. หลงจากวนท 3 อาการอกเสบลดลง จงคอยเรมบรหารขอเขาเทาทท�าได

ตามภาพตวอยางขางตน

3.หลกเลยงทาบรหารทตองมการหมนขอเขาสะบดเขาพบเขาและยอเขา

มากเกนไป

4. ไมควรออกก�าลงกายทมแรงกระแทกตอขอเขา เชน การวง เตนแอโรบค

กระโดดเปนตน

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม14

ตารางบนทกการบรหารขอเขา

วนท

เดอน

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

คมอการดแลผสงอายภาวะขอเขาเสอม จงหวดเชยงใหม 15

ตารางบนทกการบรหารขอเขา

วนท

เดอน

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

หมายเหต ควรบรหำรตดตอกนอยำงนอย 4-6 สปดำห(ตำมแถบสเหลอง) เพอให

กลำมเนอรอบๆ ขอเขำมควำมยดหยน แขงแรงเพมขนและบรรเทำอำกำรปวดของ

ขอเขำ อกทงจะชวยใหผปวยเพมควำมสำมำรถในกำรท�ำกจวตรประจ�ำวนไดดยงขน

ท�าเครองหมายในวนทบรหารขอเขา

ปฏบตตวไดออกก�าลงกายถกวธเพยงเทานกหางไกลจากขอเขาเสอม