การประเมนผลในการบงคบใช และ แนวทางการปรบปรง พ.ร.บ. การแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542

เดอนเดน นคมบรรกษสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

โครงสรางการน าเสนอ

1. แนะน า พ.ร.บ. การแขงขนทางการคา พ.ศ. โดยสงเขป◦ โครงสรางกรรมการ อ านาจหนาทของกรรมการ มาตรการในการ

ปองกนการผกขาด

2. ผลการด าเนนงานของสนง. คณะกรรมการแขงขนทางการคาในชวงป พ.ศ. 2542 – 2552

◦ สถตการรองเรยน และการด าเนนการของ สนง. ลกษณะของผประกอบการและพฤตกรรมทถกรองเรยน

3. ปญหาในการบงคบใชกฎหมาย4. แนวทางในการปรบปรงกฎหมาย

◦ การปรบปรงโครงสรางองคกร องคประกอบของคณะกรรมการ บทบญญตในการปองกนการผกขาด และ กระบวนการและขนตอนในการบงคบใชกฎหมาย

1. แนะน า พ.ร.บ. การแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542

1.1 โครงสรางกรรมการแขงขนทางการคาของไทย

มาตรา 6 ใหมคณะกรรมการการแขงขนทางการคา ประกอบดวย (1) รฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยเปนประธานกรรมการ (2) ปลดกระทรวงพาณชยเปนรองประธานกรรมการ (3) ปลดกระทรวงการคลง และผทรงคณวฒซงมความรและประสบการณ

ทางนตศาสตร เศรษฐศาสตรพาณชยศาสตร การบรหารธรกจหรอการบรหารราชการแผนดน มจ านวนไมนอยกวาแปดคนแตไมเกนสบสองคนซงคณะรฐมนตรแตงตง โดยตองแตงตงจากผทรงคณวฒภาคเอกชนไมนอยกวากงหนงเปนกรรมการ และใหเลขาธการเปนกรรมการและเลขานการการแตงตงผทรงคณวฒตามวรรค หนงใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทก าหนดในกฎกระทรวง

1.1 โครงสรางกรรมการแขงขนทางการคาของไทย

กฎกระทรวงออกตามมาตรา 6 วรรค 2ขอ 1 กรรมการจะตอง

◦ ส าเรจการศกษาไมต ากวาปรญญาตรหรอเทยบเทาในสาขา นตศาสตร เศรษฐศาตร พาณชยศาสตร และท างานหรอเคยท างานทตองใชความรดงกลาวมาไมนอยกวา 5 ป

◦ รบราชการหรอเคยรบราชการในต าแหนงไมต ากวารองอธบดหรอเทยบเทา◦ เปนหรอเคยเปนประธานกรรมการ ผอ านวยการ ผจดการ หนสวนผจดการ

หรอบคคลซงมอ านาจจดการธรกจไมนอยกวา 5 ปขอ 2 ในการเสนอชอให

◦ สภาหอการคาและสภาอตสาหกรรมเสนอรายชอแหงละ 5 ชอเพอให สนง. ตรวจสอบคณสมบตให รมว. พาณชยคดเลอก 2-3 คน

◦ กระทรวงการคลงและกระทรวงพาณชยเสนอชอแหงละ 2-3 คน เพอให รมว. พาณชยเสนอชอเปนกรรมการ

1.1 รายชอกรรมการชดปจจบน (ตอ)1. รฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย (ป)

2. ปลดกระทรวงพาณชย (รป)

3. ปลดกระทรวงการคลง

4. นายประพฒน โพธวรคณ (ประธานกรรมการ บมจ. กนยงอเลคทรก)

5. นางพรนภา ไทยเจรญ (กรรมการ บรษท เบเคอร แอนด แมคเคนซ จ ากด)

6. นายธนวรรธน พลวชย

(คณบด คณะเศรษฐศาสตร ม. หอหารคาไทย)

7. นายเชดชย ขนธนะภา (ผตรวจราชการ กค.)

8. นายกฤษฎา อทยานน (ทปรกษา กค.)

9. นายสาธต รงคสร (ทปรกษา กค.)

10. นายฉตรชย บญรตน (รองประธาน สภาหอการคา)

11. นายสมเกยรต อนราษฎร (รองประธานสภาหอการคา)

12. วาท รอ. จตร ศรธรานนท

(รองเลขาธการสภาหอการคา)

13. นายมงกร ธนสารศลป (รองประธานสภาอตสาหกรรม)

14. นายพยงศกด ชาตสทธผล (รองประธานสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย)

15. นายสมมาต ขนเศษฐ (รองเลขาธการสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย)

16. อธบดกรมการคาภายใน (เลขานการ)

โควตา กพ.

โควตา กค.

โควตาหอการคา.

โควตา สภาอต.

1.2 อ านาจหนาทของกรรมการแขงขนทางการคา

มาตรา 8 ใหคณะกรรมการมอ านาจหนาทดงตอไปน(2) ประกาศก าหนดสวนแบงตลาดและยอดเงนขายของธรกจใดทถอวาผประกอบ

ธรกจทอยในเกณฑดงกลาวเปนผประกอบธรกจซงมอ านาจเหนอตลาด (ประกาศเกณฑการพจารณาอ านาจหนอตลาดเมอป พ.ศ. 2550)

(4) ก าหนดหลกเกณฑเกยวกบการเกบหรอน าสนคาไปเปนตวอยางเพอตรวจสอบหรอตรวจวเคราะหตามมาตรา 19 (3) (ยงไมไดด าเนนการ)

(5) ออกประกาศก าหนดสวนแบงตลาด ยอดเงนขาย จ านวนทน จ านวนหน หรอจ านวนสนทรพยตามมาตรา 26 วรรคสอง (ยงไมไดด าเนนการ)

(7) ออกประกาศก าหนดแบบ หลกเกณฑ วธการ และเงอนไขในการขออนญาตกระท าการรวมธรกจ หรอรวมกนลดหรอจ ากดการแขงขนตามมาตรา 35 (ยงไมไดด าเนนการ)

(11) ก าหนดหลกเกณฑส าหรบการด าเนนงานของพนกงานเจาหนาทเพอประโยชนในการปฏบตงานตามพระราชบญญตน (ก าหนดระเบยบวาดวยการรบเรองรองเรยนและการตรวจสอบขอเทจจรง เมอป พ.ศ. 2550)

1.3 บทบญญตในการปองกนการผกขาดมาตรา 25 หามผประกอบการทม “อ านาจเหนอตลาด” กระท าการดงตอไปน

(1) ก าหนดหรอรกษาระดบราคาซอหรอขายสนคาหรอคาบรการอยางไมเปนธรรม

(2) ก าหนดเงอนไขในลกษณะทเปนการบงคบโดยทางตรงหรอโดยทางออมอยางไมเปนธรรมแกผซอหรอผขายสนคาหรอบรการ

(3) จ ากดปรมาณสนคาหรอบรการในตลาด การบรการ การผลต การซอ การจ าหนาย การสงมอบการน าเขามาใหต ากวาความตองการของตลาด

(4) แทรกแซงการประกอบธรกจของผอนโดยไมมเหตผลอนสมควร

พ.ร.บ. การแขงขนทางการคา พ.ศ. 2542

มาตรา 26 หามมใหผประกอบธรกจกระท าการรวมธรกจ อนอาจกอใหเกดการผกขาดหรอความไมเปนธรรมในการแขงขน ตามทคณะกรรมการประกาศก าหนดในราชกจจานเบกษา เวนแตจะไดรบอนญาตจากคณะกรรมการ

มาตรา 27 หามมใหผประกอบธรกจใดรวมกบผประกอบธรกจอนกระท าการใด ๆ อนเปนการผกขาด หรอจ ากดการแขงขนในตลาด

มาตรา 29 หามมใหผประกอบธรกจกระท าการใด ๆ อนมใชการแขงขนโดยเสรอยางเปนธรรม และมผลเปนการท าลาย ท าใหเสยหาย แกผประกอบธรกจอน

2. ผลการด าเนนงานของ

สนง. คกก. แขงขนทางการคา

2.1 สถตการรองเรยนชวงป พ.ศ. 2542-2552

จ านวนเรองทมการรองเรยนทงหมด 74

- ยตไปแลว 52

- ตดตามสถานการณ 5

- ตดตามพฤตกรรม 2

- รอเสนอกรรมการ 10

- อยระหวางการด าเนนการ 1

- อยในขนการสบสวนโดยอนกรรมการ 4

11

จ านวน: ราย

แหลงทมา: ส านกแขงขนทางการคา

2.2 ลกษณะของธรกจทไดรบการรองเรยน

จากจ านวนบรษททมการรองเรยนทงหมด 37 ราย

เปนธรกจทเปนบรษทในเครอของกลมบรษทขนาดใหญ 16 ราย

เปนบรษทตางชาต 7 ราย

เปนรฐวสาหกจหรอบรษทลกของรฐวสาหกจ 3 ราย

เปนบรษททเกยวกบสมปทานของรฐ 2 ราย

12

2.3 ผลการพจารณากรณรองเรยนในอดต

มการด าเนนคดทางกฎหมายกรณเดยว คอ กรณท บรษท ฮอนดา หามเอเยนตขายสนคา (จกรยานยนต) ของคแขง ในกรณนอยการสงไมฟอง คณะกรรมการพจารณาทจะด าเนนการฟองเอง

กรณการขายเหลาพวงเบยรพบวามความผดตามมาตรา 25 จรง แตเนองจากในขณะนนยงไมมเกณฑ “อ านาจเหนอตลาด” จงไมสามารถด าเนนดคได

กรณการรองเรยนเรองโทรทศนระบบบอกรบสมาชก (UBC) ก าหนดอตราคาบรการรายเดอนสงเกนควรนน คณะกรรมการมมตให อสมท. เปนผพจารณาความเหมาะสมของคาสมาชก

กรณคาปลกมการออกเกณฑแนวทางในการปฏบต

3. ปญหาในการบงคบใชกฎหมาย

3.1 การมสวนไดเสยของกรรมการกบภาคธรกจ

กฎหมายก าหนดใหกรรมการผทรงคณวฒไมนอยกวากงหนงตองมาจากภาคเอกชน ซงในทางปฏบต คอ ตวแทนของสภาหอการคา และ สภาอตสาหกรรม แหงละ 3 คน โดยสวนมากจะเปนต าแหนงรองประธานกรรมการ 2 คน และรองเลขาธการ 1 คน ซงในจ านวนนมกมผบรหารจากบรษทขนาดใหญรวมอยดวย

ในอดตมกรรมการทด ารงต าแหนงในบรษททถกรองเรยน

3.2 โครงสรางของ คกก. ถกการเมองแทรกแซงไดงาย

บรษททถกรองเรยนจ านวนมากมความเกยวโยงกบนกการเมองทด ารงต าแหนงในรฐบาล ทงในรปแบบของการทญาตของนกการเมองเปนผถอหนหรอกรรมการในบรษท หรอ การทผถอหนใหญของบรษทหรอตวบรษทเองบรจาคเงนใหแกพรรคการเมองทเปนรฐบาล

.

. , . ( )

ü

2544-2549 ( .)

. ( )

ü

. ( )

ü

.

( )

. . , . EGV

( ) .

ü

. ( )

.

.

. ( )

ü

. ( )

. ( )

ü

( )

ü

*

ü

3.3 หลกเกณฑในการบงคบใชไมมประสทธภาพเชน เกณฑการม “อ านาจเหนอตลาด” ตามมาตรา 25 ท คกก.

แขงขนทางการคาประกาศก าหนดเมอ ป พ.ศ. 2550 คอ ผประกอบการทมสวนแบงตลาดตงแตรอยละ 50 ขน

ไป และมยอดเงนขายตงแต 1,000 ลานบาท ขนไป หรอ ผประกอบธรกจสามรายแรก ทมสวนแบงตลาดรวมกนตงแต

รอยละ 75 ขนไป และมยอดเงนขายของรายใดรายหนงตงแต 1,000 ลานบาทขนไป ทงนยกเวนผประกอบธรกจรายทมสวนแบงตลาดในปทผานมาต ากวา รอยละ 10 หรอผประกอบธรกจรายทมยอดเงนขายในปทผานมาต ากวา 1,000 ลานบาท

3.4 ขาดหลกเกณฑทจ าเปนในการบงคบใชกฎหมาย

เกณฑในการรวมธรกจ ซงกฎหมายก าหนดใหคณะกรรมการก าหนดเกณฑสวนแบงตลาด ยอดเงนขาย จ านวนทน จ านวนหนหรอจ านวนสนทรพยขนต าทตองขออนญาตกอนการรวมธรกจจากคณะกรรมการแขงขนทางการคา

3.5 กฎหมายยกเวนรฐวสาหกจ

มาตรา 4 ของ กฎหมายใหการยกเวนแกรฐวสาหกจตามนยามของ พ.ร.บ. วธการงบประมาณ พ.ศ. 2502 ทกราย

แนวทางการปรบปรง มาตรา 4 ซงอยในขนตอนของการพจารณาของ คกก. กฤษฎกาในปจจบน

มาตรา ๔ พระราชบญญตนมใหใชบงคบแกการกระท าของ... (๒) รฐวสาหกจตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณ เวนแตรฐวสาหกจ

ทเปนบรษทมหาชนจ ากดซงประกอบธรกจบางประเภทเปนทางการคาปกตแขงขนกบเอกชน ทงนตามหลกเกณฑและวธการ และเงอนไขทก าหนดโดยกฎกระทรวงทออกตามค าแนะน าของคณะกรรมการ

3.5 กฎหมายยกเวนรฐวสาหกจ (2)

แนวทางในการปรบปรงมาตรา 4 จะครอลคลมรฐวสาหกจเพยง 10 แหง ในปจจบน◦ มรฐวสาหกจแม (กระทรวงการคลงถอหนโดยตรง) ทงหมด 78 แหง◦ มบรษทลกและบรษทในเครอทงหมด 159 แหง จากจ านวนดงกลาว 50 แหงมสถานภาพเปนรฐวสาหกจตาม พ.ร.บ. วธการงบประมาณ พ.ศ. 2502

◦ เปนบรษทมหาชน 10 ราย (1) การบนไทย (2) กรงไทย (3) ปตท (4) ปตท สผ (5) อสมท. (6) ทาอากาศบานไทย. (7) บางจาก (8) ทโอท คอรปอเรชน (9) กสท โทรคมนาคม (10) กฟผ. *

◦ * รฐวสาหกจทขดเสนใตไมมการซอขายหนในตลาด

3.5 กฎหมายยกเวนรฐวสาหกจ (3)

อยางไรกด ในอดตการรองเรยนปญหาการผกขาดมกกระจกตวทรฐวสาหกจทเปน บมจ.

ทศท. กรณการปฏเสธทจะให TT&T ลดคาบรการโทรศพททางไกลในประเทศเพอแขงขนกบ Y-Tel

ปตท. กรณการปฏเสธการขายน ามนใหแกปมอสระ และ การขายกาซราคาต าใหแกโรงแยกกาซซงเปนบรษทในเครอ

บรษท ทอสงปโตรเลยมของปตท. กรณการก าหนดราคาน ามนทขายใหแกการบนไทยต ากวาตนทน

การบนไทย – กรณการก าหนดคาธรรมเนยมการขนสงสนคารวมกบสายการบนตางประเทศ (ถกปรบโดย KFTC)

บรษท ปยแหงชาต กรณทมราคาปย

4. ขอเสนอแนะในการปรบปรงกฎหมาย

แนวทางในการปรบปรงกฎหมายการแขงขนทางการคา

1. แปลงสภาพใหส านกงานคณะกรรมการเปนองคกรอสระ2. ปรบปรงองคประกอบของกรรมการ3. ยกเลกขอยกเวนทใหแกรฐวสาหกจ4. ก าหนดบทบญญตเพมเตมเพอใหการด าเนนงานของ

ส านกงานฯ มความโปรงใส และ มการตรวจสอบการปฏบตหนาทของกรรมการ

24

4.1 แปลงสภาพสนง. ใหเปนองคกรอสระ ส านกแขงขนทางการคาควรเปนหนวยงานทอสระจากฝายบรหาร ในลกษณะ

ทคลายคลงกบคณะกรรมการระกอบกจการโทรคมนาคม เพอทจะปลอดจากการแทรกแซงทางการเมอง และเพอทจะสามารถก าหนดคาตอบแทนกรรมการทจงใจผทมประสบการณและความร

งบประมาณของส านกงานอาจมากจากคาปรบหรอคาธรรมเนยมในการพจารณาการควบรวมธรกจ (เชนในสหรฐเมรกา) โดยการเหนชอบของวฒสภา

กรรมการควรไดรบการแตงตงจากนายกรฐมนตร หรอ ประธานาธบดแลวแตกรณโดยการเหนชอบของวฒสภา โดยมวาระทยาวนานกวาผทมอ านาจในการคดเลอก และ มวาระทเหลอมกน (staggered term)

ส านกงานตองรายงานผลการด าเนนงานตอรฐสภา หรอวฒสภา ซงเปนผอนมตงบประมาณรายจายของส านกงาน

กรรมการ ใน คกก. แขงขนทางการคาทวไปมจ านวน 5-7 คน ในจ านวนนมกเปนนกเศรษฐศาสตรจากมหาวทยาลย และ นกกฎหมายจากบรษททปรกษากฎหมายทมประสบการณเกยวกบการบงคบใชกฎหมายการแขงขนทางการคาโดยตรง สวนมากไมมขาราชการ หรอ นกธรกจ หรอผทมผลประโยชนเกยวโยงกบธรกจใดๆ

คณสมบตของ “กรรมการผทรงคณวฒ” หากเปนขาราชการจะตองมประสบการณโดยตรงเกยวกบกฎหมายแขงขนทางการคา หากเปนวชาการจะตองเปนอาจารยในมหาวทยาลย ทมประสบการณดานกฎหมาย เศรษฐศาสตร ในหลายประเทศมตวแทนแงคกรผบรโภคดวย

คณสมบต “ตองหาม” ของกรรมการทเปนสากล คอ ตองไมเปนผถอหน หรอ ผบรหารในสมาคมวชาชพ สมาคมการคา หรอ บรษทใดๆ (ทมขนาดใหญมากวาเกณฑ หรอ บรษทมหาชน)

26

4.2 ปรบปรงองคประกอบของกรรมการ

ยกเลกขอยกเวนทใหแกรฐวสาหกจทกราย หากแตในการพจารณาขอรองเรยนแตละกรณ ส านกแขงขนทางการคาอาจค านงถง◦ บทบาทหนาทและภารกจของรฐวสาหกจ◦ แนวนโยบายในการด าเนนการของรฐวสาหกจ◦ กฎ ระเบยบของภาครฐทเกยวของ◦ ผลด ผลเสยตอสาธารณะอนเกดจากการกระท าดงกลาว◦ เหตผลทรฐวสาหกจชแจง◦ ฯลฯ

27

4.3 ยกเลกขอยกเวนส าหรบรฐวสาหกจ

การเปดเผยขอมล บนทกและเปดเผยขอมลเกยวกบกรณการรองเรยน และผลการพจารณาของกรรมการ

รวมทงขอมลและเหตผลประกอบ ก าหนดใหกรรมการทกรายตองแจงการมสวนไดเสยของกรรมการกบบรษทเอกชนให

คณะกรรมการทราบและเปดเผยตอสาธารณชนในเวบไซตการปองกนปญหาการมผลประโยชนทบซอน ก าหนดแนวทางปฏบตส าหรบกรรมการทมสวนไดสวนเสยกบบรษททถกรองเรยน มระเบยบในตดตอสอสารของกรรมการการตรวจสอบและกลนกรองกระบวนการในการออก กฎ ของคณะกรรมการ มระเบยบ ขนตอนในการรบเรองรองเรยน และการด าเนนการเรองทรองเรยนทเปน

ระบบ มเงอนไขเกยวกบการรบฟงความเหนของผทมสวนไดเสยจากทกภาคสวนกอนทจะม

การอกประกาศ คกก. ทกครง มระบบการประเมนผลกระทบของ กฎ ระเบยบของภาครฐ (Regulatory Impact

Assessment)28

4.4 สงเสรมความโปรงใส

การอทธรณ ในปจจบน ผประกอบการสามารถอทธรณตอคณะกรรมการอทธรณในกรณทมค าสงให

มการระงบ หรอเปลยนแปลงพฤตกรรม หรอ ค าสงทไมอนญาตใหมการควบรวมธรกจหรอ การตกลงรวมกนระหวางธรกจเทานน ไมสามารถอทธรณกรณท คกก. ไมพบความผดตามขอรองเรยน จงควรขยายกรอบในการอทธรณใหครอบคลมถงกรณท คกก. ไมพบความผดและไมมค าสงในการด าเนนการตอเนองทรองรยนดวย

29

4.4 สงเสรมความโปรงใส

30

ขอบคณคะ