79

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท1

ภาควชาภมสถาปตยกรรมภ.สถ.บ. (จฬาลงกรณมหาวทยาลย)

M.L.A. (CU Denver)Post Grad. Dipl. in Env Planning and Management (IHS)

Post Grad. Dipl. in Asia-Europe (Sciences-Po)Ph.D. Candidate (AIT)

บทคดยอ

บคคล เหตการณ หวงกจกรรมตางๆทผานไปในแตละชวงเวลา อาจจะจารกลงในใจผทมสวนเกยวของไดเปนเวลาแตกตางกนไป ประสทธภาพแหงความทรงจำมจำกดการบนทกจดหมายเหต การบนทกอ นๆ หรอการสบทานจากหลากหลายส อสามารถคงสภาพความทรงจำไดนานขน ภมทศนเปนสอหนงของทสามารถจารกความทรงจำนนได ผานประสาทรบร และสรางความรสกทเปลยนแปลงหลากหลายความหมายเชงสญลกษณนนอาจแปรเปลยนไปขนกบผรบร ภมสงคม และยคสมยหลายครงอาจเปนบทเรยนแหงประวตศาสตรทสำคญใหแกชนรนหลง

บทความน เปนการศกษาโครงการอนสรณสถานของบคคล และเหตการณตางๆ อาทกรณเหตการณภยพบต สงคราม วรบรษ วรสตร จากอดตถงปจจบน โดยเนนการใชภมทศนเพอเปนสอในการถายทอด และบนดาลใจใหผมาพบเหนและเทยวชมไดรำลกถง

“อนสรณสถาน”:ภมทศนแหงความทรงจำ

1 เวบไซต http://pioneer.chula.ac.th/~aariyaผเขยนขอขอบพระคณ ศาสตราจารยไขแสง ศขะวฒนะ ทกรณาเปนกรรมการตรวจสอบผลงานทางวชาการชนน เนอหาตางๆผเขยนไดมการเพมเตมแกไขให สมบรณแลวตามคำแนะนำ/ขอพจารณาทไดรบมา

80

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

ความสำคญ

“อนสาวรย” เปนส งหน งท คนไทยค นเคย หากจะใหยกตวอยางคงจะมรายช อตอไปน อย ในใจกนบาง ไมวาอนสาวรยชยสมรภม อนสาวรยประชาธปไตย พระบรมรปทรงมาร.๕ อนสาวรยสมเดจพระเจาตากสน อนสาวรยทาวสรนาร(ยาโม) อนสาวรยกรมหลวงชมพร อนสาวรยชาวบานบางระจน อนสาวรยเหลาน มลกษณะของความเปน“monument” มากกวาความเปน “memorial” และหลายๆ คนคงไมปฏเสธวาอนสาวรยหลายๆ แหงกลายเปน “landmark” (ทหมายตา) และยงเปนงานศลปกรรมซงแฝงความศรทธาเปนท เคารพบชาบางคราวไมตางจากรป “ประตมากรรม” (งานประตมากรรมทางศาสนา) ความนาสนใจของอนสาวรยในทางภมสถาปตยกรรมกคอสถานทต งของอนสาวรย หรอพนทใดพนทหนงอาจกลายเปนอนสรณสถานเปนภมทศนแหงความทรงจำ และสอสาร สอความหมายเชงสญลกษณใหผมาเยอนรบรถงเหตการณ บคคล ในอดตได จากอดตมหลกฐานถงสงกอสราง เพอสอความหมายเชงสญลกษณ เปนอนสรณ เปนการประกาศศกดาเพอใหเปนทประจกษเปนการบนทกถงบคคลหรอเหตการณมาชานานแลว อาจจะตงแตมนษยเรยนรทจะกอสรางถาวรวตถ อาจจะเรมตงแต สโตนเฮนจ ปรามด ประตกรรมรปกษตรยราชน นกรบ วรบรษ วรสตร ซมประตชย วหาร ฯลฯ ในยคใหมอนสาวรยเรมมลกษณะเชงสญลกษณมากขน มความเปนศลปกรรมสาธารณะ แตกเปนสอความหมายเลาเรองความเปนมาใหกบคนรนตอมา ไดจดจำเรองราวทเกยวของกบอนสาวรยไดงายขนเชนกน

ความเหมอนในความแตกตางทตองพจารณา Monument vs Memorial

The National Atlas of the United States2 ไดอางอง The National Park Service -NPS และใหคำจำกดความและแยกแยะความหมายของ the national memorial และthe national monument ไวดงน

[1] The title national memorial is most often used for areas thatare primarily commemorative. But they need not be sites orstructures historically associated with their subjects.

2 บทความออนไลน http://nationalatlas.gov/articles/government/a_nationalparks.html The National Atlas ofthe United States, Last modified: March 13, 2006 13:03

81

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

[2] A national monument is intended to preserve at least onenationally significant resource. It is usually smaller than anational park and lacks its diversity of attractions. As directedby the Secretary of the Interior, many national monumentsestablished in recent years are managed by the Bureau ofLand Management. The Antiquities Act of 1906 authorizedthe President to declare by public proclamation landmarks,structures, and other objects of historic or scientific interestsituated on lands owned or controlled by the government tobe national monuments.

ซงจะเหนไดวาความเปน memorial จะสอถงความรำลกถง แต monument นนเปนโบราณสถาน หรอมความสำคญในดานประวตศาสตร วทยาศาสตร เปนไดทงสงทเกดจากธรรมชาต และสงกอสรางทม “ความโดดเดน” เปนทหมายตา แตมความหลากหลายและขนาดไมเพยงพอทจะเปนอทยานแหงชาต (The National Park)และหาก memorial นนมประวตศาสตรหรอสงกอสรางทมความสำคญและเกาแกจะแยกยอยเปน historical site เพมขนมาอกประเภทหนง สวน memorial บางแหงจงอาจเปน monument กไดเชนกน เชน อนสาวรยวอชงตน ทกรงวอชงตน ดซสหรฐอเมรกา

สวนกรงปารสนนเรยกสงกอสรางและสถาปตยกรรมทมความโดดเดนของเมองวาmonument ทงสน จากผงแสดงโครงขายถนน สวนสาธารณะ และทตง monumentของกรงปารสนนจะเหนไดวามความสมพนธกนไปทงเมอง (ดภาพท 1)

82

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

ภาพท 1 – แสดงตำแหนงตำแหนง monument และสวนสาธารณะใจกลางกรงปารส3

อนสรณสถานและการสอความหมาย

การสอความหมายของอนสรณสถานในไทย ในเร องเก ยวกบวรกรรมของบคคลหรอเน อหาเหตการณน น มสามลกษณะใหญๆ คอการบรรยายเปนตวอกษรรปสลกแบบประตกรรมนนสงหรอนนตำ และการสอความหมายเชงตวเลข เชนวนเดอนป แทนดวยจำนวนนบของเสา จำนวนองคประกอบตางๆ ระยะ อตราสวนความสง เปนตน ความรบรในแงของการออกแบบบรรยากาศหรอภมทศนยงไมไดถกนำมาใชเทาท ควร นอกจากนองคประกอบหลกของอนสรณสถานในไทยมกปรากฏเปนประตมากรรมลอยตวทเรยกเปน “อนสาวรยรปบคคล” แทบจะทกทซงแตกตางจากอนสรณสถานในตางประเทศทมกใชสญลกษณอนมากกวา ผเขยนจงขอวเคราะหอนสรณสถาน อนสาวรย ในดานการใชประโยชนดานการสอความหมายโดยนำรายช ออนสาวรยและอนสรณสถานทเปนท ร จ กกนในประเทศไทยในยคปจจบน และบางตวอยางทนาสนใจจากตางประเทศมาเปนกรณศกษา

3 ภาพ Interactive map จาก http://www.paris-tourism.com

83

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

อนสรณสถานในไทย

ในประเทศไทยมการกอสรางอนสาวรยในเพ อเปนการรำลกถงมานานแลว ววฒนาการของการออกแบบอนสาวรยในไทยนน สามารถแบงเปนกลมไดสามกลมใหญๆ ไดแก

1.) อนสาวรยทเปนประตมากรรมรปบคคล2.) อนสาวรยทเปนอาคารหรอประตมากรรมลอยตวขนาดใหญ3.) อนสาวรยรปแบบอนสรณสถานทมภมทศนแวดลอมประกอบ

จากประวตศาสตรมหลกฐานการสรางเจดยเพอเปนการแสดงรำลกถงดวยความเคารพบชามาต งแตสมยกรงศรอยธยา ไดแก พระเจดยศรสร โยทย จงหวดพระนครศรอยธยา ท สมเดจพระมหาจกรพรรดไดโปรดใหสรางข นหลงจากท สมเดจพระสรโยทยไดปลอมแตงพระองคเปนชายออกรบกบขาศก เพ อปกปองพระสวามและบานเมองจนถกขาศกฟนขาดคอชาง หรอพระเจดยยทธหตถ ทสมเดจพระนเรศวรมหาราช ไดโปรดใหสรางข นจากการมชยชนะเหนอขาศกในสงครามยทธหตถ ทจงหวดสพรรณบร ตอมาในสมยรตนโกสนทรการกอสรางอนสาวรยมความเปนรปแบบของอนสาวรยมากกวาเปนอนสรณสถาน จนในเมอไมกปมานไดเกดมรปแบบงานภมทศนอนสรณสถานทชดเจนขนมามากขนเรอยๆไดแก อนสาวรยสนทรภ อนสาวรยสบนาคะเสถยร อนสรณสถานวรชนเดอนตลาคมพระราชานสาวรยสมเดจพระสร โยทย อนสรณสถานสนามบานนำเคม จงหวดพงงาแตหากลองวเคราะหรายละเอยดของรปแบบอนสาวรยในไทยแลว (ตารางท 1)จะพบวาแตละยคสมยจะมลกษณะไมแตกตางกนนก โดยมรปแบบเปนอนสาวรยของบคคลจะเปนประตมากรรมรปเหมอนบคคลเตมตว ขนาดราวหน งเทาคร งข นไปประดษฐานบนฐานยกสง มปายระบประวตความเปนมา หรอจารกเหตการณและทพบเหนกนอย ท วไปคออนสาวรยในประเทศไทย มลกษณะเปนรปเคารพมการต งเคร องบชาไวดานหนา อนสาวรยหลายแหงเปนศาลเพ อเปนท เคารพเปนทบวงสรวง บชา เชน ศาลพนทายนรสงห ศาลกรมหลวงชมพรฯ ฯลฯ ตอมาในชวงกอนการเปลยนแปลงการปกครอง การกอสรางอนสาวรยเปนพระราชดำรและมนายชางผ มประสบการณรบหนาท ในการออกแบบ เชน สมเดจพระบรมวงศเธอเจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศ พระองคทรงออกแบบอนสาวรยทหารอาสาสงครามโลกครงท 1 และ พระบรมราชานสาวรยสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก-มหาราช หรอพระบรมรปทรงมาทมชางหลอชาวฝรงเศสจากบรษทชซ เซอรเฟรสฟองเดอร เปนผดำเนนการปน อนสาวรยในชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2476–2510มความเปนสถาปตยกรรมแบบ monument มกอย ในภมทศนแบบทใหมองในระยะไกลหรอเขาถงไดยาก เชน วงเวยน ไดแก อนสาวรยประชาธปไตย อนสาวรยชยสมรภมอนสาวรยหลกส เปนตน ในยคนเปนยคทมการพฒนาของอนสาวรยทเดนชดกลาวคอ

84

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

เปนการทำงานของหนวยงานราชการ โดยมกรมโยธาธการ และกรมศลปากรเปนหนวยงานหลก ศลปนทมชอเสยงในสมยนนไดแก ศาสตราจารยศลป พระศร เมอศาสตราจารยศลป พระศรไดถงแกกรรมลง บรรดาลกศษยของอาจารยกยงคงไดรบอทธพลและสบทอดลกษณะของอนสาวรยรปแบบประตมากรรมบคคลเร อยมาจนถงราว พ.ศ. 2530 รปแบบอนสาวรยในชวงปจจบนนบแต พ.ศ. 2531 เปนตนมาเรมมความหลากหลายมากขน ดงจะกลาวตอไป

ตารางท 1 แสดงรายชออนสาวรยและอนสรณสถานในไทย แยกตามยค

สมยกอนกรงรตนโกสนทร

1 เจดยศรสรโยทย จ.พระนครศรอยธยา

2 เจดยยทธหตถสมเดจพระนเรศวรมหาราช (ในบรเวณพระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนเรศวร-มหาราช (อนสรณดอนเจดย เจดยยทธหตถ) จ.สพรรณบร

ชวงเวลากอน พ.ศ. 2475

3 พระอนสาวรย พระนางเจาสนนทากมารรตน และสมเดจพระเจาลกเธอเจาฟากรรณาภรณเพชรรตน(อนสาวรยพระนางเรอลม) พระราชวงบางปะอน จ.พระนครศรอยธยา

4 อนสาวรยเจาพระยาบดนดรเดชา สงห สงหเสนย (วดจกรวรรดราชาวาส, วดสามปลม) กทม.

5 พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (พระบรมรปทรงมา) กทม.

6 อนสาวรยยาเหล (หนาพระทนงชาลมงคลอาสน พระราชวงสนามจนทร) จ.นครปฐม

7 อนสาวรยหม (รมคเมองเดม ใกลวดราชประดษฐาราม) กทม.

8 วงเวยน 22 กรกฎาคม เขตปอมปราบศตรพาย กทม.

9 อนสาวรยทหารอาสาสงครามโลกครงท 1 กทม.

10 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก (เชงสะพานพระพทธยอดฟาพระปฐมบรมราชานสรณ) กทม.

85

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

ชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2476 – 2510

11 อนสาวรยทาวสรนาร จ.นครราชสมา

12 อนสาวรยครบาศรวชย จ.เชยงใหม

13 อนสาวรยหลกส (อนสาวรยพทกษรฐธรรมนญ อนสาวรย 17 ทหารและตำรวจ อนสาวรยปราบขบถ)เขตหลกส กทม.

14 อนสาวรยประชาธปไตย ถนนราชดำเนนกลาง เขตพระนคร กทม.

15 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (สวนลมพน) เขตปทมวน กทม.

16 อนสาวรยชยสมรภม เขตพญาไท กทม.

17 พระอนสาวรย สมเดจพระมหตลาธเบศร อดลยเดชวกรม (สมเดจเจาฟามหดลอดลยเดช กรมหลวงสงขลานครนทร) (โรงพยาบาลศรราช) กทม.

18 อนสาวรยพระรษฎานประดษฐภกดมหศร จ.ตรง

19 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระเจากรงธนบร (สมเดจพระเจาตากสนมหาราช) เขตธนบร กทม.

20 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนเรศวรมหาราช (อนสรณดอนเจดย เจดยยทธหตถ) จ.สพรรณบร

21 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (โรงเรยนวชราวธวทยาลย) กทม.

22 อนสาวรยชาวเหมอง (กรมทรพยากรธรณ) กทม.

23 พระอนสาวรย พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจารพพฒนศกด กรมหลวงราชบรดเรกฤทธ (กระทรวงยตธรรม) เขตพระนคร กทม.

24 พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว (โรงละครแหงชาต) เขตพระนคร กทม.

25 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนารายณมหาราช จ.ลพบร

26 พระอนสาวรย สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจารงสตประยรศกด กรมพระยาชยนาทนเรนทร(วงเทวะเวสม กระทรวงสาธารณสข) กทม.

27 อนสาวรยทาวเทพกษตรยและทาวศรสนทร จ.ภเกต

86

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

ลกษณะตางๆกนของอนสาวรยในยคน เชน อนสาวรยเจาพระยาบดนดรเดชา ทวดสามปลม ทถกปดทอง อนสาวรยสนขยาเหลและอนสาวรยหม (สหชาต) อนสาวรยประชาธปไตยทใชเปนสญลกษณในการมร ฐธรรมนญ และการปกครองระบอบประชาธปไตย อนสาวรยชยสมรภม ทเปนสงกอสรางทมความเปน monument และทหมายตา อนสาวรยชาวเหมองทกรมทรพยากรธรณ และการใชรปประตมากรรมนนสงเลาเร องสอความหมายรวมกบอนสาวรย เชน ทฐานอนสาวรยพระชาธปไตยและพระบรมราชานสาวรยสมเดจพระนเรศวรมหาราช ทดอนเจดย

ภาพชดท 1 – อนสรณสถานในไทย สมยกอน พ.ศ. 2510

87

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

ระยะเวลาระหวาง พ.ศ. 2511–2530

27 พระอนสาวรย สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาดศวรกมาร กรมพระยาดำรงราชานภาพ(กระทรวงมหาดไทย) ถนนอษฎางค กทม.

28 อนสาวรยหลวงสวรรณวาจกกสกจ (มหาวทยาลยเกษตร) กทม.

29 อนสาวรยหลก 60 ป กปตนเอดเวรด โทมส ไมล จ.ภเกต

30 อนสาวรยพระยาพชยดาบหก จ.อตรดตถ

31 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระเจาอทอง (วดพระศรสรรเพชญ) จ.พระนครศรอยธยา

32 อนสาวรยสนทรภ อำเภอแกลง จ.ระยอง

33 พระอนสาวรย พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระจนทบรนฤนาถ (กระทรวงพาณชยเดม) กทม.

34 อนสาวรยผกลาหาญ กรมทางหลวง กทม.

35 พระอนสาวรย พลเรอเอกสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาภากรเกยรตวงศ กรมหลวงชมพร-เขตรอดมศกด (วทยาลยเทคโนโลยและอาชวศกษา วทยาเขตพณชยการพระนคร) กทม.

36 พระอนสาวรย สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ (พระองคเจาเทวญอไทยวงศ)(พระราชวงสราญรมย)

37 พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวอนนทมหดล (วดสทศนเทพวราราม) กทม.

38 พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล (โรงเรยนเทพศรนทร) กทม.

39 อนสาวรยวรชนคายบางระจน จ.สงหบร

40 อนสาวรยนายดอก นายทองแกว (วดวเศษชยชาญ) จ.อางทอง

41 พระอนสาวรย พระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาบรฉตรไชยากร กรมพระกำแพงเพชรอครโยธน(การรถไฟแหงประเทศไทย) กทม.

42 พระอนสาวรย จอมพลสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาจกรพงศภวนาถ กรมหลวงพษณโลกประชานาถ(กองทพอากาศ) กทม.

43 พระอนสาวรย พลเรอเอกสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ พระองคเจาอาภากรเกยรตวงศกรมหลวงชมพรเขตรอดมศกด และเรอรบหลวงชมพร จ.ชมพร

44 พระอนสาวรย สมเดจพระบวรราชเจา กรมพระราชวงบวรมหาสรสงหนาท (วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ)กทม.

45 พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (ตกรฐสภา) กทม.

46 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระพทธเลศหลานภาลย (วดอมพวนเจตยาราม) จ.สมทรสงคราม

47 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนเรศวรมหาราช (วดไชยนาวาส) จ.สพรรณบร

48 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (พระทนงชาลมงคลอาสน พระราชวงสนามจนทร)จ.นครปฐม

49 อนสาวรยพระนางจามเทว จ.ลำพน

50 พระบรมราชานสาวรย พอขนรามคำแหงมหาราช จ.สโขทย

88

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

51 อนสาวรย ศาสตราจารย ศลป พระศร (มหาวทยาลยศลปากร) กทม.

52 พระบรมราชานสาวรย พอขนเมงราย จ.เชยงราย

53 พระบรมราชานสาวรย สามกษตรย (ศาลากลางจงหวดเดม) จ.เชยงใหม

54 อนสรณสถานผเสยสละ ยทธการเขาคอ จ.เพชรบรณ

55 อนสาวรยขนสรรค (ทวาการอำเภอสรรคบร) จ.ชยนาท

56 อนสาวรยปรด พนมยงค (หลวงประดษฐมนธรรม) มหาวทยาลยธรรมศาสตรวทยาเขตทาพระจนทรกทม.

57 อนสาวรยทหารพลรมปาหวาย จ.ลพบร

58 พระบรมราชานสาวรยสมเดจพระปยมหาราชและสมเดจพระมหาธรราชเจา (จฬาลงกรณมหาวทยาลย)กทม.

ชวงเวลาจาก พ.ศ. 2531 – ปจจบน

59 พระราชานสาวรย สมเดจพระมหตลาธเบศร อดลยเดชวกรม พระบรมราชชนกและสมเดจพระศร-นครนทราบรมราชชนน (กระทรวงสาธารณสข) กทม.

60 อนสรณสถานสบนาคะเสถยร จ.อทยธาน

61 พระราชานสาวรย สมเดจพระสรโยทย จ.พระนครศรอยธยา

62 อนสาวรยนายขนมตม จ.พระนครศรอยธยา

63 อนสรณสถาน(วรชน)แหงชาต อำเภอลำลกกา จ.ปทมธาน

64 อนสรณสถาน นร.สห. 2488 จฬาลงกรณมหาวทยาลย กทม.

65 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนเรศวรมหาราช จ.พระนครศรอยธยา

66 พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระพทธเลศหลานภาลย พระสมทรเจดย จ.สมทรปราการ

67 อนสรณสถานวรชนเดอนตลา สแยกคอกวว กทม.

68 อทยานสถาน ศาลพนทายนรสงห จ.สมทรสาคร

69 อนสาวรยปรด พนมยงค มหาวทยาลยธรรมศาสตร วทยาเขตรงสต จ.ปทมธาน

70 อนสาวรย อ.ปวย องภากร มหาวทยาลยธรรมศาสตร วทยาเขตรงสต จ.ปทมธาน

71 อนสาวรย ศาสตราจารยสญญา ธรรมศกด มหาวทยาลยธรรมศาสตร วทยาเขตรงสต จ.ปทมธาน

72 อนสรณสถาน สนาม บานนำเคม จ.พงงา

73 พระราชานสาวรย สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน (อทยานเฉลมพระเกยรต สมเดจยา) กทม.

74 พระราชานสาวรย สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน (วดญาณสงวราราม วรมหาวหาร) จ.ชลบร.

75 อนสรณสถาน เรอใบ พทยา จ.ชลบร

76 (โครงการ) อนสรณสถานสนามแหงชาต อทยานแหงชาตเขาหลก-ลำร จ.พงงา

89

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

ภาพชดท 2 - อนสรณสถานในไทย สมยหลง ป พ.ศ. 2510

อนสาวรยและอนสรณสถานตงแตป พ.ศ. 2510 เปนตนมาจนถงในปจจบน แนวโนมของอนสาวรยมพฒนาการเรอยมาและเร มท จะใชการออกแบบภมสถาปตยกรรมในการส อความหมายและมความหลากหลายในการนำเสนอรปแบบแทนตวบคคลหรอเหตการณ เรมจากอนสาวรยหลก 60 ปกปตนเอดเวรด โทมส ไมล ทภเกต อนสาวรยผกลาหาญกรมทางหลวง อนสาวรยสนทรภ อยคกบตวบคคลในงานวรรณกรรมของทาน อนสรณสถานสบนาคะเสถยร ทเขตรกษาพนธสตวปาหวยขาแขง อนสรณสถาน นร.สห. 2488อนสรณเหตการณสนามทบานนำเคม และพระราชานสาวรยสมเดจพระสรโยทย

90

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

ความทรงจำทอยากลม ตวอยางบทเรยนจากสงคราม

สงครามเปนบรบททสญเสยและสะเทอนใจทสดในประวตของมนษยชาต เปนกรณศกษาทดตอการวเคราะหการสอความหมายของอนสรณสถาน สวนหนงนนมความพยายามทจะรวบรวมสงของ เหตการณตางๆมาจดรวบรวมไวเปนพพธภณฑสงครามแตในหลายคร งหลายคราวพวกเราอยากทจะระลกเพยงแควรบรษแหงสงครามหรอผลทไดรบจากสงคราม โดยไมอยากใครครวญรายละเอยด เนองจากสงนนมนย งตอกยำความหดหทำใหเกดคำถามในใจ มากกวาท จะปลอบโยนและบรรเทาความเจบปวดอนเรอรงของผมประสบการณนนมา

อนสาวรยผเสยสละ จากยทธการเขาคอ เพชรบรณเปนอนสรณสถานทแสดงถงบทเรยนททำใหคนไทยตองตอสกนเอง ดวยความแตกตางทางอดมการณ แมจะไมถงขนเปนสงคราม แตกเปนการตอสของกลมนสตนกศกษาทหลงผดและคนไทยทมอดมการณเปนสงคมนยมกบทหารไทย ในทตงทำเลทเคยเปนสมรภม “พนทสชมพ” มากอน ตอนนความทรงจำจากเหตการณครงนนอาจเปนความทรงจำทไมอยากจำ รปแบบของอนสาวรย เปนประตมากรรมเสาสง ลอมรอบดวยภมทศนจำลองลกษณะบงเกอร ตงอยในททสามารถชมภมทศนโดยรอบได สงทเหนและเปนอยในปจจบนคอ “ความเงยบสงบ” ทามกลางธรรมชาตทสวยงามของพนทอทยานแหงชาตเขาคอ

อนสรณสถานสงคราม ANZAC Parade กรงแคนเบอรราประเทศออสเตรเลยอนสรณสถานแหงนเกดขนจากการวางผงเมองแคนเบอรราดงเดม ตงแต พ.ศ.2455 โดยภมสถาปนกชาวอเมรกนชอ Walter Burley Griffin เปนถนนแกนหลกทเชอมตอระหวางพพธภณฑสงคราม และตวอาคารรฐสภา มพธเปดอยางเปนทางการเมอป พ.ศ. 2508 เพอรำลกถง 50 ปททหารพนธมตรจากประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด (ANZAC - the Australian and NewZealand Army Corps soldiers) ไดมาสแผนดน กาลโพล (Gallipoli) ถนนแหงนใชวสดสแดง ซงสอความหมายถงเลอด สองขางทางเตมไปดวยอนสรณแหงสงครามของทหารจากประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด

อนสรณสถานสงคราม /สวนสาธารณะสนตภาพ ฮโรชมา และ อนสาวรยหนนอยซาดาโกะ ฮโรชมา ประเทศญปนเปนอนสาวรยเพอรำลกถงเดกหญงนกกฬาวงแขง ชอ ซาดาโกะ ซาซาก และเดกๆ อกหลายคนท เสยชวตจากผลแหงการท งระเบดปรมาณ ต งอย ท

91

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

สวนสาธารณะสนตภาพฮโรชมา โดยอนสาวรยน เปนรปของซาดาโกะยนบนฐานทรงมนมสามขา และยนมอทงสองขางขนไปบนฟา ทมอของเธอถอนกกระเรยนไว นกกระเรยนนซาดาโกะเอง เชอวาหากใครพบนกกระดาษไดครบหนงพนตวจะหายปวยและกลบมาเปนนกกฬาวงแขงเหมอนเดม แตเธอกเสยชวตลงในทสด จนทกวนนกยงมผคนและเดกๆ จากทวทกมมโลกมาเย ยมเยอนอนสรณสถานแหงนและพบนกกระเรยนรอยเปนพวงมาลยมาวางไวทฐานของอนสาวรย สวนทตงของอนสาวรยซาดาโกะ คอ สวนสาธารณะสนตภาพนนเปนอนสรณสถานของสงครามทมแตความเจบปวด และความโหดราย ภาพของซากโดมทเหลอรอดแหงเดยวของการทงระเบดนวเคลยรท ฮ โรชมาน นเปนตวหลกของอนสรณสถาน นอกจากน ยงประกอบดวยอาคารพพธภณฑ ประตมากรรมรปปกนก และเปลวไฟชวนรนดรทส อถงวญญาณของผเสยชวตจากเหตการณอนหฤโหดน

กระแสภมทศนแหงการรำลก การประกวดแบบอนสรณสถานในตางประเทศ

การประกวดแบบนานาชาตกบโครงการอนสรณสถานเปนปรากฏการณทเกดขนรวมกนเนองๆ เนองจากยง “การมสวนรวม” ของผคนมากเพยงไร การสงเสรมใหงานออกแบบน นถายทอดความคดออกมาเปนผลงานท ด ย งมมากข นเทาน นตวอยางทเหนไดอยางชดเจนคอกรณการประกวดแบบเรองราวสำคญสามกรณ ไดแก

อนสรณสถาน สงครามเวยดนาม (Vietnam Veterans Memorial Wall)กรงวอชงตน ดซ ประเทศสหรฐอเมรกาMaya Ying Lin ชาวจนทเกดในสหรฐอเมรกา ขณะเปนนกศกษาทมหาวทยาลยเยลไดเปนผชนะการประกวดแบบในป ค.ศ. 1981 ไดกลาวไววา

“...this memorial is for those who have died, and for us toremember them.”“the politics had eclipsed the veterans, their service andtheir lives.”“(the memorial walls) allow everyone to respond andremember.”

ท งสามเปนวาทะและแนวคดการออกแบบภมทศนของอนสรณสถานท กลาวถงมาจนทกวนน รปแบบของอนสรณสถานแหงนมลกษณะเรยบงายประกอบดวยแนวกำแพงแกรนตสดำ ทลดระดบตำลงสจดกงกลาง สองดาน

92

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

ของแนวกำแพงนำสายตาสอนสรณสถานอนสำคญและยงใหญสองแหงทมอยแลวในพนท คอ Washington Monument และ the Lincoln Memorial รายชอ58,249 ผ เส ยช ว ตถ กสลกลงบนกำแพงท สะทอนใหเห นภาพของผเยยมเยอนทยงมชวตอยวนแลววนเลา กจกรรมนอกเหนอจากการมาคารวะดวยดอกไมและธงชาตยงมการใชดนสอดำลอกลายชอทสลกไวบนกระดาษกลบมาเปนทระลกดวย อยางไรกตามในป ค.ศ. 1984 ไดมการสรางอนสาวรยประตมากรรมรปบคคล มชอวา the Three Servicemen Statue โดย FredrickHart ขนใกลกบกำแพงอนสรณสถานน เนองจากจากการรบฟงความเหนครงหนง มหลายเสยงกลาววารปแบบกำแพงรายชอนนอาจดไมเหมาะเทากบการสรางอนสาวรยแบบดงเดม

อนสรณสถาน FDR (ประธานาธบดแฟรงคลน ด รสเวลท) ดซประเทศสหรฐอเมรกาออกแบบโดยภมสถาปนก ชาวอเมรกนชอ Lawrence Halprin ไดมพธเปด เมอปค.ศ. 1997 ทงทเขารวมในคณะกรรมการออกแบบกอสรางตงแต ป ค.ศ. 1974ระยะเวลาของการทำงานท ยาวนานน สะทอนใหเห นความยากและการใสใจในงานออกแบบภมทศนอนสรณสถาน อนสรณสถานนเปนอกรปแบบหนงของการออกแบบภมทศน มการแบงพ นท ท ส อถงประวตของอเมรกาในชวงชวตของอดตประธานาธบดรสเวลท และสงทรสเวลททำไวเปน 4 คหา แตละคหานนรวบรวมประตมากรรมและคำจารก ไวถง 21 วาทะนบเปนอนสรณสถานทมการสอความหมายในรายละเอยดไดมากทสดแหงหนง

อนสรณนำพ เจาหญงไดอะนา กรงลอนดอน ประเทศองกฤษอนสรณสถานแหงน เปนอนสรณสถานอกแหงท ใชเวลาในการออกแบบกอสรางยาวนาน หลงจากทเจาหญงไดอะนาไดสนพระชนมลง เมอวนท 31สงหาคม ค.ศ. 1997 หลงจากน นเปนเวลาอกหกปจงไดมการจดการประกวดแบบ และตอมาจงไดมพธเปดอนสรณสถาน เมอวนท 6 กรกฎาคมค.ศ. 2004 ทงทมการดำเนนการระดมสมองเพอจดสรางอนสาวรยใหกบเจาหญงผ มคนอาลยอาวรณตอการจากไปของพระองคมากมายเปนประวตการณผออกแบบภมทศนอนสรณนำพนคอ ภมสถาปนก Kathryne Gustafson และNeil Porter ผ ออกแบบมแนวความคดท จะส อถ งความเปนเจ าหญงไดอะนาลงในงานออกแบบใหไดมากทสด ภมทศนของอนสรณนำพแหงนจ งถกออกแบบเปนรปหวใจ ส อถงความเปนท ร กท ทกคนมตอพระองคตวนำพทมความหลากหลายทส อถงชวตของเจาหญงทมอปสรรคมากมายซงในทสดกจบลงทสระแหงความสงบ เงยบ ในสมปรายภพ

93

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

โครงการอนสรณสถานเหตการณ 11 กนยายน – อนสรณสถานกราวนซโร อาคาร WTC นวยอรค และโครงการอนสรณสถาน เทยวบน93 เพนซลเวเนย ประเทศสหรฐอเมรกาเหตการณชอคโลก 911 หรอเหตการณ 11 กนยายน ค.ศ. 2001 นน ทำใหเกดการประกวดแบบ สองครงสำคญ คอ โครงการบนพนทกราวนซโร ทตงเดมของอาคารคแฝดเวลดเทรดเซนเตอร และ พนททงหญาในรฐเพนซลเวเนยทเคร องบนเทยวบนท 93 ตกลงกอนทจะไปทำลายเปาหมายสำคญของรฐบาลอเมรกน งานประกวดแบบท WTC น นผ ชนะการประกวดการออกแบบอนสรณสถาน เปนภมสถาปนกชาวอเมรกน คอ Peter Walker และสถาปนกอสราเอลอเมรกน คอ Michael Arad สวนอนสรณสถานเทยวบน 93นนผชนะการประกวดแบบคอภมสถาปนกอเมรกน ชอ Nelson Byrd Woltzและสำนกงานสถาปนก Paul Murdoch Architects ท งสองการประกวดแบบนแสดงใหเหนถงอทธพลของภมทศนทมผลตอการออกแบบอนสรณสถาน แมนท งสองพ นท จะมความแตกตางในดานท ต ง ความเปนเมองหรอความเปนทงหญาธรรมชาตนน กลบมความเหมอนกนในดานรปแบบของอนสรณสถานทเปนการออกแบบภมทศน หาไดเนนทการกอสรางทเปนสถาปตยกรรม หรออาคารใหญโตไม

94

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

ภาพชดท 3 - อนสรณสถานในตางประเทศ

อนสรณนำพเจาหญงไดอะนา ใชนำในการสอความหมายถงชวตของเจาหญง โดมฮโรชมา และอนสาวรยซาดาโกะ ในสวนสนตภาพ อนสรณสถานสงครามท ฮ โรชมา อนสรณสถานประธานาธบด FDR มการบรรยายโดยใชจารกและประตมากรรมในสคหา และอนสรณเหตการณ 911 ไมวาอนสรณเทยวบน 93ในเขตอทยานท ร ฐเพนซลเวเนยและกราวนซ โร ท อาคารเวลดเทรดเซนเตอร กลางนครนวยอรค การออกแบบเนนทภมทศนแหงการรำลก

95

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

ปฐมบทของภมทศนอนสรณสถาน

เนองในวโรกาสทสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ทรงเจรญพระชนมพรรษาครบ 5 รอบในป พ.ศ. 2535 นนไดมการออกแบบกอสรางพระราชานสาวรยสมเดจพระสรโยทย โดยพระราชดำรในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ และสมเดจพระนางเจาฯพระบรมราชนนาถ โครงการนถอเปนโครงการแรกของการกอสรางอนสรณสถานในรปแบบของงานภมทศนเพ อการรำลก องคประกอบหลกของโครงการคอองคพระราชานสาวรยของสมเดจพระสรโยทยททรงชาง ประดษฐานบนฐานทต งเอยงหนไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอ หนดานทายของอนสาวรยมาทางดานหนาทางเขาหลก ซงสามารถมองไดรอบดาน ไมปรากฏดานหนาหรอหลงของอนสาวรย สวนประกอบรองอนๆ ไดแก ประตมากรรมทพกองทพขาศกสทพและคายขาศกในสวนจำลองประวตศาสตร ดานทางเขาหลกของโครงการนนจะมประตมากรรมกลมชาวบานสอถงความเศราโศกเสยใจ ขณะทจบกลมเฝารอรบพระบรมศพกลบสกรงศรอยธยา สระนำใหญท เกดจากแนวพระราชดำรของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯทจะใชพ นทบรเวณทงมะขามหยอง และทงภเขาทองนเปนพนท“หนวงนำ” (detention area) หรอการผนนำเขาทงเพ อบรรเทาปญหานำทวมในพ นท สำคญสวนอ นน น เปนองคประกอบท สำคญในแนวความคดของภมสถาปนก4

ผออกแบบวางผงแมบท สอดคลองกบสภาพเดมในประวตศาสตรทกองทพขาศกเขามาตงทพในบรเวณน และตองลาถอยไปอนเนองจากนำหลากทมาประจำทกปนอกจากวตถประสงคในแงการชลประทานทเปนทเกบนำในฤดแลงแลว ยงเปนพ นท ท ใชผนนำเพ อปองกนนำทวม สระนำน ยงเปนแหลงพกผอนหยอนใจ และบรเวณท นกเปดนำอพยพมาอาศยเปนประจำทกป ภมท ศนของพระราชานสาวร ย สมเดจพระสรโยทยน จงมเน อหาท จะส อไปยงผ เขามาเท ยวชมในหลายๆ สวนเชนเดยวกบในสวนงานประตมากรรมนนประตมากรคณไขมกด ชโต ไดแรงบนดาลใจในการสรางงานประตมากรรมตามบคคลตางๆในสมยน น เชน ทหารนกรบจาตรงคบาท ทมใบหนาละมายพลเอกสนทร คงสมพงษ และ พลเอกวมล วงศวานชทำใหเม อเวลาทนกทองเทยวเดนทางไปนมสการหรอเทยวชมอนสรณสถานนกอดไมไดทจะทายกนวาทหารนกรบนนละมายใคร

ซงทตงบรเวณทงมะขามหยองน มความสำคญเกยวกบประวตศาสตร คอเชอกนวาพนทดานตะวนตกของพระนครศรอยธยาน ในสมยกอนเปนพนททขาศกเมอยกทพมา

4 อรยา อรณนท ขณะสงกดกองสถาปตยกรรม กรมโยธาธการ กระทรวงมหาดไทย

96

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

มกจะมการตงคายในบรเวณทราบบรเวณน จนฤดนำหลากจงจะลาถอยออกไปการรบสมยตางๆ คาดวานาจะเกดใกลเคยงกบบรเวณน รวมทงการทำยทธหตถในสมยสมเดจพระนเรศวรมหาราชดวย นอกจากน จากประวตศาสตรสมเดจพระสรโยทยยงมความสมพนธมศกดเปนพระบรมอยยกาเจา (ยาย) หรอพระบรมราชชนนของพระวสทธกษตรยพระมารดาของสมเดจพระนเรศวรมหาราชดวยทำใหทางกระทรวงมหาดไทยไดดำเนนการขยายพนท พระราชานสาวรยออกไปและไดจดสรางพระบรมราชานสาวรยสมเดจพระนเรศวรมหาราชในบรเวณนเชนกนองคประกอบหลกของพระบรมราชานสาวรยเปนประตมากรรมอนสาวรยบคคลของสมเดจพระนเรศวรมหาราชทรงมาบนลานหนออนกวางแตยงไมไดมการใชพนทโดยรอบประกอบกบลานพระบรมราชานสาวรยแตอยางใด

อนสรณสถาน นร.สห. 2488 ทจฬาลงกรณมหาวทยาลย และอนสาวรยหลก 60 ปกปตนเอดเวรด โทมส ไมล จ.ภเกต มลกษณะทแตกตางจากอนสาวรยในยคใกลเคยงคอไมไดมลกษณะเปนรปประตมากรรมบคคลแตเปนรปนามธรรมประดษฐานอยแทนตวอยางอนๆ ของอนสาวรยรปแบบอนสรณสถานปรากฏขนในยคนทนาสนใจ ไดแกอนสรณสถานสบนาคะเสถ ยร ในเขตร กษาพนธ ส ตว ป าห วยขาแข ง จ .อท ยธานท ผนวกรวมบานพกเจาหนาท ท นายสบ นาคะเสถยรทำอตวบากกรรมเสยชวตอาคารขนาดเลกทตงมลนธสบนาคะเสถยร เวทกลางแจง และลานรอบอนสาวรยเขาดวยกนเปนพนทภมทศนของอนสรณสถาน อทยานเฉลมพระเกยรตสมเดจยาทซอยสมเดจเจาพระยา 3 เขตคลองสาน กรงเทพมหานคร เปนอกตวอยางของภมทศนอนสรณสถานทนาสนใจ กลาวคออนสาวรยของสมเดจพระศรนครน-ทราบรมราชชนนท มขนาดใกลเคยงพระองคจรงประทบน งทามกลางสวนท มประตมากรรมนนสงแสดงถงพระราชกรณยกจ และพนทพระราชประวตสวนพระองคทมการอนรกษใหคงสภาพเดมเหมอนเมอพระองคทรงประทบในครงเยาววย

สถาปตยกรรม หรอ ภมสถาปตยกรรมแหงการรำลก?เรมจากอนสาวรยวรชนเดอนตลาทสแยกคอกวว กรงเทพฯ ทรปแบบของอนสาวรยไมไดเปนประตมากรรมรปบคคล แตมความเปนผลงานศลปกรรมลอยตว ทตดตงอย ในวงลอมของสถาปตยกรรม ทใชสอยเปนพ นท พพธภณฑขนาดเลก และสำนกงานของมลนธญาตวรชนเดอนตลาฯ และลาสดโครงการจดสรางอนสรณสถานเหตการณภยพบตจากคลนสนามแหงชาต ทอทยานแหงชาตเขาหลก-ลำร จงหวดพงงาทเปนพนทใกลกบบรเวณทประสบเหตธรณพบตอยางรนแรง สภาพทตงคอเนนเขาใกลหาดทมความเปนธรรมชาตและรอดพนอนตรายจากเหตการณนมาได หากดในภาพรวมผนปาสเขยวของอทยานฯเปนพนทท หลงเหลออย ไมถกการพฒนาเขา

97

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

รบกวน และเสมอนธรรมชาตไดท งบทเรยนไวเตอนใจวาการยอมออนโอนตอธรรมชาตนนเปนสงเดยวทรอดพนอนตรายมาได อยางไรกตามทางสภาสถาปนกรวมกบรฐบาลไทย โดยความรบผดชอบของนายปลอดประสพ สรสวด เปนประธานรวมกบกระทรวงวฒนธรรม ไดเชอเชญใหบคคลทวไปไดเขารวมประกวด การประกวดมสองขน ในขนแรกนนไมจำกดวาผนนจะเปนสถาปนกหรอไมสามารถเขารวมเสนอแนวคดในการประกวดแบบได

โครงการเรมตนตามทระบเปนชอโครงการอยางเปนทางการ ‘อนสรณสถาน’ จงจะเปนอนไปไมได หากจะดจากวตถประสงคของการจดประกวดแบบนานาชาตจะพบวามวตถประสงคเชงสญลกษณ ทชดเจนวาเนนถงการรำลกถงและตระหนกถงความสญเสยทเกดขนจากเหตการณ ในวนท 26 ธนวาคม พ.ศ. 2547 โครงการนผเขยนไดรวมเปนผรวมรางขอกำหนดของการประกวดแบบนมาตงแตตน (แตไดขอลาออกหลงจากพบความไมชอบมาพากลตงแตมการประกาศขอกำหนดออกมา)วตถประสงคของการจดประกวดแบบนกคงเปนไปตามทผ เขยนไดรวมรางพรอมกบสวนอนๆคอมสาระสำคญกเพอมงเนนในแง “ความรสกแหงการรำลก” ของทกๆ คนทรวมและไมร วมในเหตการณ แตไดปรากฏหลกฐานชดเจนของความพยายามของหนวยงานทจดประกวดแบบทจะพฒนาพนทธรรมชาตขนเปนสถาปตยกรรมประเภทพพธภณฑสถาน ศนยเรยนร ศนยเตอนภย ภตตาคาร สขา ครว หองเกบของ และอนสาวรยเอง รวมพนทท งส น 10,000 ตารางเมตร และเรยกพนทน วา อนสรณสถานความพยายามบรรจ เอาพ นท ใช สอยของอาคารพพ ธภณฑลงไปในโครงการอนสรณสถานดวยน นไดย อนสวนกระแสอนร กษน ยม และไมสอดคลองกบภารกจของโครงการทมเจตนาทจะรกษาสภาพแวดลอมของพนทตงทอยทามกลางพนทธรรมชาต ทมความหมายเชงสญลกษณทสำคญในตวของตวเองอยแลว รวมทงดเสมอนจะสงเสรมใหบคคลทวไปออกแบบสถาปตยกรรมขนาดใหญ (8,000-10,000 ตารางเมตร) ในทางออม ทงทเปนวชาชพควบคม

รปแบบแนวคดแหง “ความถอมตว” ปรากฏใหเหนในผลงานท ผ สมครสงเขาประกวดในครงน ในการประกวดขนทหนง มผลงานหลายชนทดเหมอนเปนการขบถตอขอกำหนดขอบเขตของงาน (TOR-Term of Reference) หรอคลายมเจตนาทจะละเลยขอกำหนดดานพนทพพธภณฑทผ จดประกวดกำหนดมา ตวอยางทเหนไดชดเจน ไดแก ผลงานชมเชยหนงใน 10 ผลงานของทมผออกแบบจากประเทศไทย5

5 Designer/potter: Pim Sudhikam, Architect/lighting designer:Vannapa Pimviriyakul , Sculptor : Be TakerngPattanopas - Thailand

98

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

(ภาพท 2) มแนวความคด Ashwattha (Ash water) หรอ ตนไมแหงชวต ทไมมสถาปตยกรรมสกหนงอาคารปรากฏอย ผออกแบบยงระบไวตงแตตนวา ตองการใหงานนเปน low-key architecture และระบในทายของงานวาพนทพพธภณฑสถานอาคารศนยการเรยนและอนๆทระบไวน นควรมการตอรอง (เพอพจารณาใหนำออกในทสด?)

It was intended that necessary facilities such as the informationcenter, parking lodges, toilets, etc… should be located among treesfar from the beach in order to minimize interference with nature.However, the participants strongly believe that the museum spaceand the learning centre, in the conventional sense, should besubject to negotiation. (Ashwattha Honorable #7, 2005)

ภาพท 2 – ผลงาน Ashwattha

ในการประกวดขนท 2 ทเปนขนทจบคผเขารอบทง 5 คนกบสำนกงานสถาปนกของไทย จะเหนไดวาแมวาจะมสำนกงานสถาปนกชนนำเขารวมในการออกแบบอนสรณสถานน แตอยางนอยสามแบบในหาแบบจากผ ประกวดในข นท สองน

99

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

พยายามทจะทอนใหขนาดของอาคาร เพ อใหรบกวนสภาพแวดลอมเดมของปาอทยานแหงชาตใหนอยทสด ในทสดแบบทดำเนนการครบตามขอกำหนดไดแบบอาคารตามขอกำหนดขางตน อนประกอบดวยสงกอสรางรปกรวยสง 10-25 เมตรหาอาคารตระหงานทามกลางปาอทยานแหงชาตเขาหลกลำร (โดยยงไมไดผานขนตอนการอนมตจากคณะกรรมการอทยานแหงชาต) ขณะนการดำเนนการไดผานการอนมตงบประมาณเพอเดนหนาออกแบบกอสราง แตถกปรบลดลงอยางมนยยะ จาก 1,200 ลานบาท เหลอเพยงครงเดยวคอ 600 ลานบาท เมอกอนหมดวาระการปฏบตราชการของคณะรฐมนตรชดรฐบาล พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตรไมนานหากเปรยบเทยบโครงการลกษณะเดยวกนของอกหนวยงานหนง ทต งอย ท สวนสาธารณะเดมของบานนำเคมนน ในแง “ความถอมตว” และการเคารพตอบรบทแหงความสญเสยจากพบตภยธรรมชาตแลว จะพบวามความแตกตางกนอยางเหนไดชด อนสรณสถานสนามทบานนำเคมนนทำพธเปดไปเมอป พ.ศ. 2548มลกษณะเปนภมทศน ทางเดน และกำแพงจารกประวตความสญเสยเพยงแคนน(ภาพท 3)

บทสงทาย

เปนทนาสนใจวาความเปนไปตอจากนของการออกแบบอนสรณสถานในประเทศไทยเราจะเปนอยางไร ในบรรยากาศแหงการรำลก การสอความหมายแคไหน เพยงไรอยางไรนนคงตองเปนทถกเถยง พพธภณฑเพอการเรยนรตางๆนนมความสำคญแตความเขมขนของการสอความหมายยอมมลลา และเนอหาทแตกตาง หลายครงเหตการณ หรอบคคลตางๆ ทเปนประเดนหลกของอนสรณสถานนนมหลายแงมมทไมตองการการตแผออกมาอยางเปลอยประเดน ความมวจารณญาณทจะเลอกและจบประเดนท นำเสนอในงานออกแบบอนสรณสถานน นเปนเร องหลกท นกออกแบบควรตบทใหแตก สวนทจะสอในรปแบบใด จะดวยประตมากรรม อาคาร/สถาปตยกรรม ภมทศน/ภมสถาปตยกรรม นนคงจะขนอยกบบรบทแหงการรำลก

100

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ

ภาพท 3 – ผลงานผชนะเลศการประกวดแบบอนสรณสถานสนามฯ(บน)เปรยบเทยบกบอกสองแบบทผลกอาคารออกจากปาในผลงานออกแบบทไมไดถกเลอก

101

ผชวยศาสตราจารย อรยา อรณนท

บรรณานกรมถาวร จารกตตชย. 2541. อนสาวรย: อนสาวรย อนสรณสถานทสำคญในยคสมยกรงรตนโกสนทร.

กรงเทพฯ: (ม.ป.ท.).

วชต สวรรณปรชา. 2531. อนสาวรยของไทย เลม 1-3. กรงเทพฯ: อกษรบณฑต.

สภาสถาปนก. 2548. “เอกสารประกวดแบบอนสรณสถานสนามฯ.” (ม.ป.ท.).

อรยา อรณนท. 2549. “เมกะโปรเจคท: เพอราษฎร เพอรฐ หรอเพอใคร? (Megaprojects: The Politics of PublicPolicy).” ใน สถานการณสานสาระ. การประชมวชาการสาระศาสตร ครงท 10 คณะสถาปตยกรรมศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ, 26-27 ตลาคม 2549.

Website

“Anzac Parade, Canberra, Australian Capital Territory.” 2002. [online] Available:http://www.diggerhistory.info/pages-memorials/anzac_pde.htm

“Diana, Princess of Wales Memorials Fountain, Hyde Park, London.” (n.d.). [online] Available:http://www.royalparks.gov.uk/parks/hyde_park/diana_memorial.cfm

“Flight 93 National Memorial.” 2007. [online] Available:http://www.flight93memorialproject.org/

“Flight 93 National Memorial, Pennsylvania.” 2007. [online] Available:http://www.nps.gov/fini/

“A National Monument, Memorial Park…What’s the Difference?” 2006. [online] Available:http://Nationalatlas.gov/articles/government/a_nationalparks.html

“Paris Tourism.” (n.d.). [online] Available: http://www.paris-tourism.com

U.S. Department of the Interior. National Park Service. (n.d.). “Franklin Delano Roosevelt Memorial.”[online] Available: http://www.nps.gov/frde/

“Vietnem Veterans Momorial.” 2005. [online] Available:http://www.nps.gov/archive/vive/home/htm

“World Trade Center Site Memorial Competition.” (n.d.). [online] Available:http://www.wtcsitememoraial.org

102

อนสรณสถาน :ภมทศนแหงความทรงจำ