นาวกศาสตร  ปท ๙๕ เลมท ๘ สงหาคม ๒๕๕๕

บทความ

เมอสถานการณทางการเมองเปนตอสมเดจพระนเรศวร จงวางแผนโจมตกรงหงสาวดทนท คราวน ไมยกไปแบบจ โจมเหมอนปพ.ศ.๒๑๓๘ โปรดใหมการเตรยมการลวงหนา

หลายประการเชน ใหเจาพระยาจกร คมกองทพ ๑๕,๐๐๐ คนยกไปเมอตนปกน พ.ศ.๒๑๔๒ ไปตงอยท เมองเมาะลำเลง เกณฑผคนพลเมองมอญมาทำนาในฤดฝนปนนเตรยมเสบยงอาหารไวใหกองทพหลวง เกณฑกองทพเมองทวาย จำนวน ๕,๐๐๐ คนใหไปตงตอเรอ เรอรบเรอไลสำหรบกองทพทเกาะพะรอก แขวงเมองวงราว (องกฤษเรยกวา เมองอมเฮสต ในปจจบน) คงจะเตรยมเปนกองเรอรบและกองเร อ เสบยงกะทำสงครามขนาดใหญยาวนานกนเลย หนงสอพระราชพงศาวดารกลาววาหวเมองขนกรงหงสาวด พอรขาววาไทยเตรยมการตกรงหงสาวดเหมอนทพม า เคยไปต งกองทพทำนาท เม อง

กำแพงเพชรของไทย เมอป พ.ศ.๒๑๒๙ หวเมองขนหงสาวด ตางกพากนมาออนนอมเปนหลายเมองเมองทสำคญคอเมองยะไข กบเมองตองอ มศภอกษรใหทตถอมาถวายสมเดจพระนเรศวร รบวาถายกทพไปตกรงหงสาวดเมอใดจะยกทพมาชวย ยะไขเปนเมองชายทะเล ชาวเมองชำนาญการใชเรอ ทตยะไขมาพรอมกบขอเสนอขอหวเมองชายทะเลปากแมนำอรวดดานตะวนออกของยะไขทขนกบกรงหงสาวดไปเปนเมองขนของยะไขเปนบำเหนจ สมเดจพระนเรศวรทรงรบเปนไมตรตามประสงค เมอพระเจายะไขทราบกใหกองทพเรอยกมายดเมองสเรยม อนอยปากนำหงสาวดไวรอทากองทพไทย ไวมากจรง ๆ เปนการขยายอาณาเขตของยะไข ทานผอานไดเหนการใชโอกาส บวกสถานการณแสวงหาประโยชนของกษตรยแควนยะไข ตอวากนไมได เปนงานของผบรหารรฐทจะตองแสวงหาผลประโยชนใหรฐของตน หรอเปนการเอาตว(เมอง)รอดแบบหนง

เตร�ยมการโจมตกรงหงสาวดเตร�ยมการโจมตกรงหงสาวด ตอจากฉบบทแลว

พลเร�อเอก วสนธ สารกะภต

งานกชาต ของ สมเดจพระนเรศวรมหาราช

๐43

นาวกศาสตร  ปท ๙๕ เลมท ๘ สงหาคม ๒๕๕๕

บนได ๓ ขน ของพระเจาตองอ “ตองอ  หกหลงอยธยา  เพราะผลประโยชน  ทมากกวา ”   พระราชพงศาวดารไทยกลาววามพระภกษในเม อ งตองอ ร ปหน ง ช อมหา เถร เส ยม เพร ยมเมอทราบวาพระเจาตองอ ไปออนนอมตอกรงศรอยธยา กเขาไปทดทานชแจงวาการทออนนอมโดยหวงวาจะไดเมองหงสาวดนน ไมมทางสำเรจเพราะหากสมเดจพระนเรศวรตกรงหงสาวดสำเรจกคงจะตองตดรอนอำนาจของพมาลง ทงนเพอมใหมโอกาสกลบไปรกรานอยธยาอก ฉะนนหากพระเจาตองออยากเปนใหญในพมา กตองดำเนนการสรางอำนาจดวยตนเอง (เปนใหญเอง) พรอมกนกตองปองกนไมใหกรงศรอยธยาแผอำนาจเขามาในพมาอกดวย พระเจาตองอ ทรงเหนดวย พระมหาเถรเสยมเพรยมจงออกอบายใหปฏบต๓ประการ“ บนได ๓ ขน ” พระมหาเถรเสยมเพรยม ทานนาจะเปนพระเถระผใหญ เปนพระอาจารยของเจานายเชอพระวงศตาง ๆ ตลอดจนขนนางพมาในเมองตองอเปนพระเถระชนดทชาวตองอใหความเคารพเชอถอขอเสนอของทานอาจจะเปนความคดของทานเองหรอเปนขอคดเหนตางๆของบรรดาศษยทเปนเชอพระวงศ และขนนางขาราชการทมความรท งทางการเมอง และการทหาร นำมาคยกบพระอาจารยในยามบานเมองกำลงประสบความวกฤต อำนาจรฐบาลกลางทหงสาวด เรมออนแอ อาณาจกรพมาหงสาวดกำลงคลอนแคลนเมองใดทคดวาตนเองแขงแรง กนาจะคดตงตวเปนใหญ ชาวตองอถอวาเมองตนคอตนกำเนดของอาณาจกรพมาอนยงใหญในยคนจงเดอดรอนถาจะตองตกไปเปนเมองขนของไทยอยธยา ดงนนทงราชวงศและขนนางทมความคดอะไรกคงจะไปคย(ระบาย) สพระอาจารยทตนเคารพ เมอมความเหนพองเปนแนวเดยวกนมาก ๆกอาจขอใหพระอาจารยพระมหาเถระชวยไปถวายคำแนะนำพระเจาตองออกตอหนง ลำพงเจานาย

เชอพระวงศ หรอขนนาง โอกาสจะเขาถงตวพระเจาตองอ แลวใหคำเสนอนนคงทำไดยาก บนได ๓ ขนของทานมหาเถระทเสนอพระเจาตองอคออะไรบางยามหนาสวหนาขวานพระตองชวยบานเมองเชนกน บนไดขนท  ๑ ทำใหการเตรยมเสบยงของไทยในดนแดนมอญสวนใตลมเหลว บนไดขนท  ๒ หากองทพพนธมตรมาประชดกรงหงสาวด แลวยกทพตองอไปชวยปองกนกรงหงสาวดแลวหาโอกาสยดอำนาจ บนไดขนท  ๓ นำพระเจาหงสาวดนนทบเรงกลบมาควบคมไวทเมองตองอ เปนหนเชด เพอใหอำนาจการบรหาร อาณาจกรหงสาวด ตกอยกบพระเจาตองอ แผนบนได๓ขนของตองอสำเรจดวยดเปนขนเปนตอน แตไปเกดอบตเหตทนดจงหนอง หรอพระสงกะทต ราชโอรสของพระเจาตองอไปปลงพระชนมพระเจาหงสาวดนนทบเรงเขาโดยคดตนๆวาพระเจาหงสาวดเปนตวนำศกมาตดเมองตองอผลในตอนสดทายจงเปลยนแปลงไป พระเจาตองอหมดหนใหเชด มาดการปฏบตตามบนได ๓ ขนของพระเจาตองอ บนไดขนท ๑ อบายพมาลมการสะสมเสบยงของไทยทบรเวณดนแดนมอญทเมองเมาะลำเลงโดยสงคนแทรกซมเขาในกลมคนมอญทถกไทยเกณฑมาทำนาปลกปนใหเกดการแตกแยกวาพอเสรจศกสงครามแลวจะถกไทยกวาดตอนไปไวใชงานในกรงศรอยธยาหมด พวกราษฎรมอญกเกดกลวบางคนหลบหนการเกณฑการหนทพ มการจบหวหนาคนมอญ กลายเปนเรองกอการกบฏใหญโตการเตรยมเสบยงไมไดตามแผน สมเดจพระนเรศวรและสมเดจพระเอกาทศรถตองตดสนพระทยเคลอนทพเขาสพมากอนเวลาตามแผนเดมเสนทางเดนทพของไทย กองทพหลวงเคลอนออกจากกรงศรอยธยาเมอเดอน๑๑ขน๑๑คำปกนพ.ศ.๒๑๔๒สมเดจพระนเรศวร และสมเดจพระเอกาทศรถ เคลอนทพ

๐44

นาวกศาสตร  ปท ๙๕ เลมท ๘ สงหาคม ๒๕๕๕

ผานเขาพมาทางดานพระเจดยสามองคเสนทางหนง ใหกองทพหวเมองเหนอของเจาพระยาสรสหเคลอนทพผานเขาพมาทางดานแมสอด และมกำลงจากทพเชยงใหมมาเสรม มกำลงรวมทงหมดประมาณ๑๐๐,๐๐๐คน ทพไทยตองเสยเวลาปราบปรามกบฏมอญอย๓ เดอน จงสำเรจ ไดยานพาหนะ (เรอ) ตามตองการแตเสบยงอาหารไมไดตามตองการ บนไดขนท๒พระเจาตองอสงทตไปถงพระเจายะไขใหมารวมแผนการยดอำนาจการปกครองพมาจากพระเจาหงสาวด โดยสญญาวาจะยกหวเมองชายทะเลใหพระเจายะไขตามทตองการ และผลประโยชนอน ๆ เพมเตมพระเจายะไขเหนวาผลประโยชนทจะไดรบมมากกวาการทจะสวามภกดตอกรงศรอยธยา จงยอมรบขอเสนอของพระเจาตองอมารจกเมองยะไขกนบาง เมองยะไข (ARAKAN) หรอรฐระไคน(RAKHINE) ปจจบนตงอยรมอาวเบงกอล เยองอนเดยมาทางทศตะวนออกเฉยงใต ภมประเทศถกตดขาดจากพมาดวยแนวเขา มประวตศาสตรของตนเอง ศาสนาพทธ แพรจากอนเดย มาถงยะไขทางทะเลกอนเมองอนๆของพมาแลวจงแพรขยายตอสพนทดนแดนมอญ ● ในพทธศตวรรษท ๑๐พวกฉานไดเขาปกครองชวคราว ● ราชวงศพมาพกามเขาปกครองยะไขเหนอในปพ.ศ.๑๕๘๗ - ๑๘๓๐ (ตลอดอายของอาณาจกรพกามของพมา) ● ชาวยะไขชอบกนหมาก ● พ.ศ.๑๙๑๗-๑๙๗๓ยะไขตกเปนของพมาและตอมาถกมอญแทรกแซงรกรานจากทงพมาและมอญ ● กองทพเรอยะไข เกรยงไกร ไมเหมอนพมาเผาอนๆทเกงเฉพาะการรบทางบก ● ยะไขเปนอาณาจกรยงใหญขนไดในป พ.ศ.๒๐๙๓-๒๒๐๙

กรงหงสาวดถกลอม เมอไดพนธมตรยะไขรวมมอตามแผนแลวตองอกบยะไขกยกทพไปประชดกรงหงสาวดทนท โดยกองทพยะไขทำทวาจะไปชวยเหลอกองทพอยธยาสวนกองทพตองอจะไปชวยกรงหงสาวด พอไดทกจะยด หงสาวดใหอยในมอ แลวแบงพมาปกครองกนเอง เดอน๑๒ปกนพ.ศ.๒๑๔๒กองทพยะไขและกองทพตองอกยกเขาประชดกรงหงสาวด ขณะทกองทพไทยยงปราบกบฏมอญอยแถบหวเมองมอญดานใตบรเวณเมองเมาะตะมะ ทพพระเจายะไข ประชดกรงหงสาวดทางดานใตมาแบบเปนศตรจะมาชวยไทย ทพพระเจาตองอประชดกรงหงสาวดทางดานเหนออางวาจะมาชวยปองกนกรงหงสาวด แตพระเจาหงสาวดไมไววางพระทย เพราะทรงรนสยพระเจาตองอเปนอยางด จงไมยอมเปดเมองใหกองทพตองอเขาไปในเมอง

■ ผงเมองหงสาวดทพระเจาบเรงนองโปรดใหสรางขน

ทพยะไข

๐45

นาวกศาสตร  ปท ๙๕ เลมท ๘ สงหาคม ๒๕๕๕

ดงนนกองทพยะไข และตองอจงลอมเมองเอาไวภายในกรงหงสาวด ขาราชการและประชาชนขวญตกตำ เคยแตยกไปตไปลอมเมองอน ๆ พอมาถกลอมเขาบางขวญกตกยงฝายตองอประโคมขาวอยวากองทพอยธยาของสมเดจพระนเรศวร กำลงยกมาตกรงหงสาวด ขณะนรวมพลอยทเมองเมาะตะมะไม ไกลจากกรงหงสาวดมากนก ท งทหารและประชาชนยงเสยขวญ ภายในกรงหงสาวดเกดแบงความคดเหนเปน ๒ พวก ๒ ฝาย พวกหนงเชอถอวาพระเจาตองอ ซอตรงตอพระเจาหงสาวดอกพวกหนงระแวงไมไววางใจ ครนเมองถกลอมนานหลายเดอน ขาวปลาอาหารเรมขาดแคลน รตววาจะมศกมาตดเมองเปนป ทำไมเตรยมเสบยงไมพอใชกนหลาย ๆ เดอนหรอทองถนรอบๆกรงหงสาวดมททำนาไมพอเพยงตองพงพาอาหารจากหวเมองอน ๆ เปนไปไดทประชากรเมองหงสาวดมมาก จนตองพงพาอาศยอาหารจากหวเมองรอบๆมาชวย ชาวเมองทอดอยาก กพากนหลบหนไปเขากบพระเจาตองอ แตพระเจาหงสาวด ยงขดแขงอยจนไดขาวกองทพไทยของ สมเดจพระนเรศวร มาอยทเมองเมาะตะมะแลว ประชาชน ขาราชบรพารในกรงหงสาวด เรมหวาดระแวง และคดกนวาหากจะตองเปนเชลย กขอเปนเชลยพวกพมาดวยกนดกวาจะถกกวาดตอนไปอยอยธยา จงมประชาชนขาราชการหนไปอยทพตองออยางตอเนองแมแตพระมหาอปราชทหารพมามอญในกรงหงสาวดทอดทงพระเจานนทบเรง ไมรวมรบดวย จนในทสดพระเจาหงสาวดไมอาจตานทานปญหาตาง ๆ ไดจงยอมเปดเมองใหทพเมองตองอเขาเมองได และแตงตงใหพระเจาตองอเปนผสำเรจราชการแผนดน เมอทกอยางเปนไปตามแผน พระเจาตองอจงหยาทพกบพระเจายะไข ทรงยกเมองชายทะเลตางๆใหยะไขไมเพยงเทานนยงทรงขอพระราชทานพระธดาพระองคหนงของพระเจาหงสาวด กบชางเผอกอก ๑ เชอก ประทานใหพระเจายะไข(ไมทราบวา เปนชางเผอกทพระเจาบเรงนองไดไป

จากอยธยาใชหรอไม)โดยพระเจายะไขสญญาวาจะสงกองทพไปรบกวนทพของสมเดจพระนเรศวรเพอมใหมาโจมตถงกรงหงสาวดได จากนนทพพระเจายะไข กถอนกลบไป แตไมไดไปไกล ยงคอยปลนสมบตอยตองอ กบยะไขแบงสมบต ● ทองคำเงนอญมณแบงเทาๆกน ● รปหลอสำรด ทบเรงนองยดไปจากอยธยาเปนของยะไข ● พระพทธรปททพบในวดเปนของตองอ ● พระราชธดาของพระเจานนทบเรง ๑ องคและชางเผอก๑ชางเปนของยะไข ● พระธาตเขยวแกวพระพทธเจา บาตรของพระพทธเจา และของบรจาคบชาในพระบรมธาตเจดยทบเรงนองสรางขนเปนของตองอบนไดขนท ๓ “ กษตรยตวประกน ” เมอหยาทพพระเจายะไข จนถอยไปเรยบรอยพระเจาตองอก เชญ (จบตว) พระเจาหงสาวดอพยพพรอมประชาชนพลเมอง ขาราชบรพารไปอยเมองตองอ สศกไทย อาศยกำแพงเมองตองอ และความทรกนดารของภมประเทศรอบ ๆ เมองตองอสศกอยธยา พระเจาตองอทยอยเกบรวบรวมทรพยสมบตและกวาดตอนประชาชน ครวเรอนในเมองหงสาวดผอนสงไปเมองตองอตามลำดบในพงศาวดารพมากลาววา พระเจาตองอสงพระมหาอปราชาไปกอนพอไปถงตองอไมชานดจงหนอง ราชบตรพระเจาตองอ กลอบปลงพระชนมพระมหาอปราชาเสย แลวปกปดหาใหความทราบถงพระเจาหงสาวดไมใครเผากรงหงสาวด พระเจาตองอพาพระเจาหงสาวดออกจากกรงหงสาวดไปเมองตองอเมอเดอน๔ขน๒คำปกนพ.ศ.๒๑๔๒ทงเมองหงสาวดในลกษณะเมองเปลาๆเอาไว

๐46

นาวกศาสตร  ปท ๙๕ เลมท ๘ สงหาคม ๒๕๕๕

กองทพยะไขกกลบมาปลน คนหาสมบตทเหลออยในเมองหงสาวด แลวเลยเผาปราสาทราชวงวดวาอารามไฟไหมลกลามไปทวทงเมองกรงหงสาวดอนใหญโตสวยงามโออา ทพระเจาบเรงนอง สรางขนดวยทรพยสมบตทตยดมาไดจากหวเมองตางๆนนไดสญไปกบไฟ หลงจากทพระองคเสดจสวรรคตไปเพยง ๑๘ ป พระราชวงหลงคาบทอง ปดทอง ทฝรงชาวอตาล(ซซารเฟรเดอรค)และชาวองกฤษ(ราลฟฟลช)ชมไววาสวยงามนกหนากหายวบไปกบเปลวไฟ เผาบานเมองเขามา ไมนานเกนรอบานเมองตนกถกเผาดวยคนของตนเอง พอพระเจาตองอ พาพระเจาหงสาวด หนจากกรงหงสาวดไปได๘วนถงเดอน๔ขน๑๐คำปกน พ.ศ.๒๑๔๒ สมเดจพระนเรศวร กเสดจถงกรงหงสาวด พวกยะไขกพากนหลบหนไปพระองคและทหารไทยยงทนไดเหนกรงหงสาวด ทไฟยงไหม

คกรนอย ไฟยงไมสงบ ทอดพระเนตรเหนเมองเหลอแตซากโทรมกขดพระทย ใหกองทพยบยงตงคายหลวงประทบอยทสวนหลวงใกลพระธาตมตาวในเมองหงสาวด ความหวงทจะไดแกแคนกวาดตอนประชาชนพมากลบไปเปนเชลยไทยทกรงศรอยธยาจงลมสลายไป สมเดจพระนเรศวร ใหแตงขาหลวงถอหนงสอรบสงไปยงพระเจาตองอสอบถามวา เหตไฉนจงเขาตกรงหงสาวดกอนทพระองคจะเสดจมาถง หากวามไมตรกนจรงจำจะตองสงตวพระเจาหงสาวดมาให พระเจาตองอตอบมาวาไมตรยงคงมอยเชนเดมแตตอนน พระเจาหงสาวดทรงประชวรอย เมอหายประชวรแลวจงจะนำตวมาถวายใหพระเจาตองอใหมงรดออง เปนทตเชญพระธำมรงคเพชรสามยอดอนเปนเครองราชปโภคสำหรบพระเจาหงสาวด มาถวายสมเดจพระนเรศวรพรอมกบถวายสาสน

■ เสนทางทพไทยตกรงหงสาวด และเมองตองอ

๐47

นาวกศาสตร  ปท ๙๕ เลมท ๘ สงหาคม ๒๕๕๕

ตเมองตองอ สมเดจพระนเรศวรทราบจากสาสนของพระเจาตองอ แลวกเหนวาเปนขอแกตว จงยกกองทพไทยขนไปตเมองตองอ ซงอยหางจากกรงหงสาวดไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอ ประมาณ ๒๕๐กโลเมตร ทางพระเจายะไข ใหทตขนมาเฝาสมเดจพระนเรศวร วาไดเตรยมทพไวแลว ๕,๐๐๐ คน พรอมจะมาชวยรบกบตองอ สมเดจพระนเรศวร เขาใจอบายนจงตอบพระเจายะไขไปวา กองทพอยธยามกำลงพลพอเพยงแลว จงไมรบ ทรงทราบวาตองอกบยะไขรวมมอกนใหเตรยมพรอมอยทเมองสเรยมตามเดม กองทพอยธยาถงเมองตองอ วนจนทร เดอน๕ขน๘คำจงโปรดใหลอมเมองไวทกดานดงนดานทศใต

● กองทพหลวง ● กองทพพระยาศรสธรรม พระยาทายนำและหลวงจาแสนบดขนราชนกล(นอกราชการ) ● กองทพพระยา

● กองทพเมองเชยงใหมมพระยาแสนหลวงและพระยานครเปนแมทพดานทศตะวนออก  ● กองทพพระยาเพชรบรณ พระยาสพรรณบรกบหลวงมหาอำมาตยดานทศเหนอ  ● กองทพเจาพระยาสรสห และพระยากำแพงเพชรดานทศตะวนตก   ● กองทพพระยานครราชสมา พระสงหบร ขนอนทรภบาล แสนภมโลกาเพชร ใหเจาพระยาสรสหเปนผตรวจตราหนาททงปวงทวไป

■ สมเดจพระนเรศวร เสดจไปนมสการพระธาตมเตา

แสนภม โลกาเพชร นนไมม ในทำเนยบขาราชการไทย สมเดจ ฯ กรมพระยาดำรงราชานภาพทรงสนนษฐานวาคงจะเปนแมทพชาวกะเหรยง เมองตองอนนดเมองทงกวาง และลกมาก เมอตงลอมเมองแลวจงมรบสงใหขดเหมองไขนำคเมองใหไหลไปลงแมนำเสย ทำใหนำในคเมองแหง ชาวตองอเรยกเหมองสยามมาแตครงนน แลวจงยกเขาปลนเมองหลายครงไมสำเรจ ชาวตองอตอสปองกนเมองแขงขน

■ ภาพแสดงการวางกำลงลอมเมองตองอ

๐48

นาวกศาสตร  ปท ๙๕ เลมท ๘ สงหาคม ๒๕๕๕

ถอยทพ กองทพไทยลอมเมองตองออย ๒ เดอน เรมขาดแคลนเสบยงอาหารเนองจากเสนทางการลำเลยงสงกำลง ถกกองทพยะไข แตงกองโจรซมโจมตตดการสงกำลงเสบยงอาหารอยเนองๆจนการสงเสบยงอาหารกระทำไมไดเตมท เพราะระยะทางไกลอกทงมอญและยะไข ทเปนพวกกกลบเปลยนเปนศตร กองทพไทยจงขาดแคลนเสบยงอาหารโปรดใหออกหาเสบยงอาหารในทองถนขนไปจนถงแดนเมององวะ กไมไดอาหาร แตไดชางพลายชางพง ของพระเจาหงสาวด ทพระเจาตองอใหเอาไปซมซอนมาเปนอนมาก กองทพเรมออนกำลงลงสมเดจพระนเรศวรจงใหเลกทพกลบจากเมองตองอเมอเดอน๖แรม๖คำปชวดพ.ศ.๒๑๔๓ กองทพไทยถอยทพกลบโดยสะดวก เนองจากทางเมองตองอ กอดอยากอดโรยอยมากเหมอนกนและพระเจาตองอครนครามไมกลายกกองทพออกตดตาม จงเหมอนหยาทพถอยมาไดโดยสะดวกเดนทพกลบมาทางตรอกหมอ เมอถงตำบลคบแคทพไทยกแยกออกเปน ๒ กองทพ โปรดใหสมเดจ

พระเอกาทศรถ ยกกองทพแยกทางมาเมองเชยงใหม กบพระยาเดโช สวนกองทพสมเดจพระนเรศวร เสดจกลบเมองเมาะตะมะ ทรงตงพระยาทะละเจาเมองมอญ ผมบำเหนจความชอบ เปนทไววางพระราชหฤทย ใหเปนเจาเมองเมาะตะมะ วากลาวหวเมองมอญทงปวงตางพระเนตรพระกรรณแลวเสดจยกกองทพหลวงกลบคนมายงพระนคร

■ ภาพเข ยนแสดงการเด นท พช างของไทยสม ยสมเด จพระนเรศวร

■ สมเดจพระนเรศวรทรงยกทพลอมเมองตองอนานถงสองเดอน

(ป พ.ศ.๒๑๔๒)

(อานตอฉบบหนา)

๐49