บทสรุปผู้บริหาร - DLDplanning.dld.go.th/th/images/stories/section-17/policy/...1 บทสร ปผ บร หาร ย ทธศาสตร พ ฒนาโคนมและผล

1

บทสรปผบรหาร

ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนมป 2560-2569 จดท าขนภายใตสภาพปญหาและผลกระทบตออตสาหกรรมโคนม ในบรบทการเปลยนแปลงของอตสาหกรรมโคนมโลก เปรยบเทยบกบบรบทการเปลยนแปลงของอตสาหกรรมโคนมไทย โดยใชแนวคดและหลกการในการจดท าแผนยทธศาสตรตามหลกเศรษฐกจพอเพยง หลกเศรษฐกจชมชน กรอบแนวคด Thailand 4.0 และหลกประกนความเสยงเชอมโยงความสอดคลองของแผนยทธศาสตรกบกรอบแนวคดและนโยบายอน ๆ อาท ยทธศาสตรชาต 20 ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 Thailand 4.0 นโยบายของรฐบาลทเกยวของกบภาคการเกษตรและปศสตว นโยบายยกระดบนมโรงเรยนใหไดมาตรฐานสากล และความตกลงการคาเสร ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนมป 2560-2569 ประกอบดวย

วสยทศน : อตสาหกรรมโคนมไทยทงระบบ ไดมาตรฐานสากลภายใน 10 ป

พนธกจ : 1) การสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรผเลยงโคนมและองคกรโคนม 2) เพมประสทธภาพการผลตและลดตนทนใหกบเกษตรกรผเลยงโคนม และองคกรโคนม 3) การเพมก าไรสทธ (Net Profit) ในการเลยงโคนม 4) พฒนาอตสาหกรรมโคนมตลอดหวงโซอปทานสมาตรฐานสากล 5) การสงเสรมการบรโภคนมและการพฒนาผลตภณฑนม ใหสามารถแขงขนไดในเวท

อาเซยนและภมภาคอน 6) การพฒนาฐานขอมลโคนมหลก เปนระบบฐานขอมลเดยว 7) การวจย พฒนาและเผยแพรองคความรการเลยงโคนมใหกบเกษตรกร

วตถประสงค :

1) เพอสรางความเขมแขงในองคกรโคนม และบรณาการการบรหารจดการ อตสาหกรรมโคนมของประเทศ

2) เพอพฒนาและเพมประสทธภาพการผลตของเกษตรกรในการผลตน านมโค 3) เพอพฒนาระบบอตสาหกรรมนมของประเทศใหยงยน เกดความเปนธรรมแก

ผเกยวของในอตสาหกรรมนมของประเทศ มมาตรฐานปลอดภยตอผบรโภค และสามารถแขงขนกบตางประเทศได

เปาประสงค: 1) เกษตรกรผเลยงโคนมและองคกรโคนมมความเขมแขง 2) น านมในประเทศมคณภาพตามมาตรฐานสากล 3) ผลตภณฑนมมความหลากหลาย และตอบสนองผบรโภคในแตละชวงอาย

ตวชวด : 1) องคกรโคนมบรหารงานมก าไรและจ านวนสมาชกใชบรการองคกรเกษตรกรไมนอยกวา

รอยละ 80 2) เกษตรกรผเลยงโคนมมรายไดสทธเพมขนรอยละ 5 ตอป 3) คาเฉลยผลผลตน านมโคตอตวตอวน เพมขนรอยละ 4 ตอป 4) ฟารมโคนมไดรบมาตรฐานไมนอยกวารอยละ 90

2

5) คณภาพน านมดบผานเกณฑมาตรฐานเพมขนไมต ากวารอยละ 10 ตอป

5.1 คณภาพน านมดบระดบฟารมโคนมของจ านวนฟารมทงประเทศ 1) คาโซมาตกเซลล ไมเกน 400,000 เซลล/มลลลตร 2) เนอนมไมรวมมนเนย ไมนอยกวารอยละ 8.75 3) ไขมน ไมนอยกวารอยละ 3.75

5.2 คณภาพน านมดบระดบศนยรวบรวมน านมดบ - มจ านวนจลนทรยไมเกน 300,000 CFU/มลลลตร

6) สถานทผลตผานมาตรฐานตามทกฎหมายก าหนดไมนอยกวารอยละ 85 ของสถานทผลตทไดรบการตรวจประเมน

7) ผลตภณฑนม ณ สถานทผลตและสถานทจ าหนาย มคณภาพมาตรฐานตามทกฎหมาย ก าหนดไมนอยกวารอยละ 85 ของผลตภณฑทสมเกบตวอยาง

8) อตราการบรโภคนมพรอมดมภายในประเทศจากเดม 17.24 ลตร/คน/ป เพมขนเฉลย รอยละ 4 ตอป เปน 25.54 ลตร/คน/ป

9) มลคาการสงออกผลตภณฑนมทงหมด เพมขนไมต ากวารอยละ 5 ตอป 10) มศนยขอมลในการบรหารจดการอตสาหกรรมโคนมของประเทศไทย ภายใน พ.ศ. 2561

ประเดนยทธศาสตร : ยทธศาสตรท 1 การสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรผเลยงโคนมและองคกรโคนม ยทธศาสตรท 2 การพฒนาการผลตน านมโคและอตสาหกรรมโคนมใหไดมาตรฐานสากล ยทธศาสตรท 3 การสงเสรมการบรโภคนมและพฒนาผลตภณฑนมเพอการแขงขนระดบ

นานาชาต ยทธศาสตรท 4 การพฒนาระบบฐานขอมลและการใชประโยชน ยทธศาสตรท 5 การวจยและพฒนาองคความรการเลยงโคนมใหกบเกษตรกร

แนวคดการก ากบ ตดตามและประเมนผลใชวธการประเมนผลเพอการพฒนา (Developmental Evaluation) โดยแตงตงคณะอนกรรมการก ากบ ตดตามและประเมนผลการขบเคลอนยทธศาสตร มหนาท ก าหนดแนวทาง วธการตดตามและประเมนผลยทธศาสตร ด าเนนการตดตามและประเมนผลยทธศาสตรรายงานผลและเสนอความเหนทไดจากการตดตามและประเมนผลตอคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนมเพอก าหนด นโยบายและแนวทางการขบเคลอนใหเปนไปตามเปาหมายทก าหนด

3

นยามศพท

วสยทศน คอ ต าแหนงหรอภาพขององคกรในอนาคตภายในกรอบระยะเวลาหนง ๆ พนธกจ คอ ขอบเขตหรอหนาททตองท าใหบรรลวสยทศน วตถประสงค คอ ผลส าเรจหรอผลลพธทตองการในอนาคตทมตอกลมเปาหมาย เปาประสงค คอ สงทปรารถนาจะบรรลประสบความส าเรจแลวกลมเปาหมายไดรบผลประโยชน และ

ไดรบประโยชนอยางไร ตวชวด คอ สงทจะเปนตวบงชวาสามารถปฏบตงานบรรลเปาประสงคทวางไวไดหรอไม คาเปาหมาย คอ ตวเลข หรอคาของตวชวดความส าเรจทหนวยงานตองการบรรล ยทธศาสตร คอ แผนงานหรอทศทางการด าเนนงานทชดเจนเพอบรรลวตถประสงคและพนธกจ หรอ

วธการหรอ ขนตอนทจะปฏบต กลยทธ คอวธด าเนนการเพอใหบรรลวตถประสงคประสงค ก าหนดขนจากการพจารณาปจจย

แหงความส าเรจ (critical success factors) เปนส าคญ ผลผลต คอ สงของหรอบรการทเปนรปธรรมทองคกรจดให ผลลพธ คอ ผลสดทายทตองการใหเกดกบกลมเปาหมาย

(ทมา : ดดแปลงจาก http://www.vettech.ku.ac.th/wordpress/archives/132 และ Forum:คณะศลปศาสตรและวทยาศาสตรhttp://www.flas.kps.ku.ac.th/forum/index.php)

มาตรฐาน คอ สงทถอเอาเปนเกณฑส าหรบเทยบก าหนดทงในดานปรมาณและคณภาพ (ทมา: พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542)

มาตรฐานสากล เปนมาตรฐานทอางองตามมาตรฐาน Codex โดยคณะกรรมาธการโครงการมาตรฐานอาหาร FAO/WHO (Codex Alimentarius Commission - CAC) มหนาทก าหนดมาตรฐานอาหาร ใหเปนมาตรฐานสากลมาตรฐาน Codex จงเปนมาตรการทเหมาะสมทางดานความปลอดภย อาหารในการปกปองความปลอดภยของผบรโภคและอ านวยความสะดวกตอการคา องคการการคา โลก (World Trade Organization –WTO) จงใหการยอมรบ และแนะน าใหประเทศใช มาตรฐานระหวางประเทศเพอการก าหนดมาตรการของประเทศและจะใชเปนมาตรการทจะ เปนขอตดสนในกรณทเกดขอพพาททางการคาระหวางประเทศ

(ทมา: http://www.acfs.go.th/codex/)

องคกรโคนม คอ การรวมกลมกนอยางมเหตผลของบคคลกลมหนงเพอด าเนนกจการโคนมหรอเกยวของกบ โคนมใหส าเรจลลวงตามเปาหมายทก าหนดไว โดยมทง องคกรทแสวงหาผลก าไร และ องคกรทไมแสวงหาผลก าไร

(ดดแปลงจากวกพเดย สารานกรมเสร และ https://www.gotoknow.org/posts/360917)

http://www.flas.kps.ku.ac.th/forum/index.php

4

สารบญ

หนา บทสรปผบรหาร 1 นยามศพท 3 บทท 1 สถานการณอตสาหกรรมโคนม 5

1.1 อตสาหกรรมโคนมของประเทศไทย 5 1.2 การผลต การตลาดและแนวโนมอตสาหกรรมโคนม 7

1) ภาวะอตสาหกรรมโคนมโลก 7 2) ภาวะอตสาหกรรมโคนมไทย 10

1.3 สภาพปญหาและผลกระทบตออตสาหกรรมโคนม 12 1) บรบทการเปลยนแปลงอตสาหกรรมโคนมโลก 12 2) บรบทการเปลยนแปลงอตสาหกรรมโคนมไทย 13

1.4 บทสรป 16 บทท 2 ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม 17

2.1 เหตผลความจ าเปนการจดท ายทธศาสตรโคนม 17 2.2 แนวคดและหลกการในการจดท าแผนยทธศาสตร 17 2.3 ความสอดคลองของแผนยทธศาสตรกบกรอบแนวคดและนโยบายอน ๆ 19 2.4 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และปจจยคกคาม 24 2.5 วสยทศน พนธกจและเปาประสงค 27 2.6 กรอบยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม ป 2560-2569 29

บทท 3 การก ากบ ตดตามและประเมนผล 36 3.1 การขบเคลอนยทธศาสตรภายใตกลไกคณะอนกรรมการ 36 3.2 การขบเคลอนยทธศาสตรภายใตหนวยงานหลกและหนวยงานสนบสนน 36 3.3 การก ากบ ตดตามและประเมนผล 36 3.4 ผลส าเรจในภาพรวมของแผนยทธศาสตร 38

บรรณานกรม 39

5

บทท 1 สถานการณอตสาหกรรมโคนม

1.1 อตสาหกรรมโคนมของประเทศไทย

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ไดเสดจพระราชด าเนนเยอนประเทศเดนมารคเมอเดอนกนยายน พ.ศ.2503ทรงสนพระทยในกจการเลยงโคนมเปนอยางมาก ทางรฐบาลเดนมารคไดถวายโครงการการสงเสรมการเลยงโคนมโดยไดจดสงผเชยวชาญมาส ารวจ จดท าโครงการและจดสรางฟารมโคนมไทย-เดนมารค ขนทสถานพชอาหารสตวมวกเหลก กรมปศสตว อ.มวกเหลก จ. สระบร เมอพ.ศ.2504 ในการน พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช และเจาเฟรดเดอรคท 9 แหงประเทศเดนมารคไดเสดจมาเปนประธานในพธเปดฟารมเมอวนท 16 มกราคม พ.ศ.2505 แตอยางไรกตาม การพฒนาการเลยงโคนมยงเปนไปไดชามาก และการดมนมของคนไทยกยงอยในวงจ ากด จงมการรณรงคใหมการดมนมกนอยางจรงจงตงแตป พ.ศ. 2529 ท าใหการดมนมมปรมาณสงขน มการน าเขานมและผลตภณฑนมจากตางประเทศมากขน ตอมาในป พ.ศ.2530รฐบาลไดมการสงเสรมใหเกษตรกรมการเลยงโคนมกนมากขน เพอแกไขปญหาผลผลตการเกษตรเชนมนส าปะหลง และขาวลนตลาดและราคาตกต า รวมทงกรมปศสตวไดรบงบประมาณในป พ.ศ.2531 ส าหรบการจดหาโคนมใหเกษตรกร ในพนท อ.วงน าเยน จ.ปราจนบร จ านวน200 ราย และ ต.เขาขลง อ.บานโปง จ.ราชบร จ านวน 100 รายจากนนกไดมการขยายโครงการในจงหวดตางๆเพมขนอกมากมาย นอกจากนรฐบาลไดมโครงการสงเสรมใหประชาชนดมนมเพอสขภาพ ตองการใหประชาชนชาวไทยมรางกายสงใหญขนจากเดม โดยการสงเสรมใหเดกเลกในโรงเรยนดมนมทเรยกวาโครงการ"นมโรงเรยน" ในป พ.ศ.2536 โดยเรมจากชนอนบาลกอน และจะเพมปละ 1 ชนเรยนจนถงชนประถมปท 6 ในปงบประมาณ 2539 โดยนกเรยนไดรบนมดมฟร คนละ 200 ซซ/คน/วน จ านวน 200 วน และในปจจบนไดขยายระยะเวลาเพมเปน 260 วน

ในป 2558 ประเทศไทยมจ านวนโคนมทงหมด 608,367 ตวเพมขนรอยละ 0.55จ านวนแมโครดนม เทากบ 232,115 ตว เพมขนรอยละ 0.89 มผลผลต 1,084,162 ตน เพมขนรอยละ 1.58 เนองจากลกโคนมเกดใหมในรอบปและจ านวนแมโครดนมเฉลยในรอบปมจ านวนเพมขนจากแมโคสาวทเขามาทดแทน และการสงออกโคนมไปประเทศเวยดนามเรมชะลอตวลงตงแตชวงป 2557 รวมถงราคาน านมดบอยในเกณฑด จงจงใจใหเกษตรกรเกบรกษาแมโคไวและปรบสดสวนของแมโครดนมในฝงใหเหมาะสม มการบรหารจดการฟารมทเปนระบบตามมาตรฐานฟารมทดและมประสทธภาพในการเลยง ท าใหมอตราการใหน านมสงขนและน านมดบมคณภาพดขนทงน ในป 2559 มผลผลตน านมดบเทากบ 3,332.238 ตน/วน น านมดบทผลตไดจะสงใหศนยรวบรวมน านมดบจ านวน 162 แหง แบงเปนศนยรวบรวมน านมของสหกรณโคนม จ านวน 93 แหง และศนยรวบรวมน านมดบของภาคเอกชน จ านวน 68 แหง โดยศนยรวบรวมน านมดบดงกลาวไดรบการรบรอง GMP แลวจ านวน 157 แหง มปรมาณน านมดบรวมทงสน 3,328.194 ตน/วน ส าหรบผลตนมพาณชย 2,000.786 ตน/วน คดเปนรอยละ 60 ของปรมาณน านมดบ ซงมผประกอบการจ านวน 23 ราย และทเหลออกรอยละ 40 หรอเทากบ 1,323.408 ตน/วน สงใหโรงงานแปรรปนม จ านวน 72 แหง ส าหรบผลตนมโรงเรยนใหนกเรยนชน ป.1-6 จ านวน 7.4 ลานคน จ านวน 260 วน

6

โครงสรางอตสาหกรรมนมของประเทศไทย (2559)

ทมา : ดดแปลงจากคณะอนกรรมการบรหารนมทงระบบ

จ านวนเกษตรกร 16,480 ราย จ านวนโคนมทงหมด 616,420 ตว ผลผลตน านมตอวน 3,332.238 ตน

ศนยรวบรวมน านมดบ จ านวน 162 แหง 93 สหกรณ 68 ศนยเอกชน

ศนยฯ ไดรบ GMP จ านวน 157 แหง ปรมาณน านม จ านวน 3,328.194 ตน/วน

ศนยฯ ไมไดรบ GMP จ านวน 5 แหง ปรมาณน านม จ านวน 4.044 ตน

นมพาณชย 2,000.786 ตน/วน (60%) ผประกอบการ 23 ราย

นมโรงเรยน 1,323.408 ตน/วน (40%) นกเรยน 7.4 ลานคนดมนม 260 วน ขนาด 200 CC/คน/วน งบประมาณกวา 14,000 ลานบาท - นมพาสฯ ราคา 6.26 บาท/ถง - นม UHT ราคา 7.55 บาท/กลอง - นม UHT ราคา 7.45 บาท/ซอง โรงงานทงหมด 72 โรง - พาสเจอรไรส 64 โรง - UHT 8 โรง

การผลตในประเทศ

โควตานมผง 58,011.58 ตน/ป

การน าเขา

7

1.2 การผลต การตลาด และแนวโนมอตสาหกรรมโคนม 1) ภาวะอตสาหกรรมโคนมโลก

1.1 การผลต ป 2555-2559 จ านวนโคนมในประเทศผผลตทส าคญของโลก มอตราเพมรอยละ 1.60 ตอป

โดยในป 2559 มจ านวนโคนมรวม 140.90 ลานตว เพมขนจาก 139.73 ลานตว ของป 2558 รอยละ 0.84 ประเทศทมการเลยงโคนมมากทสดคอ ประเทศอนเดย มจ านวนโคนมรวม 54.50 ลานตว รองลงมาไดแก สหภาพยโรป 23.62 ลานตว และบราซล 17.43 ลานตว

ตารางท 1 จ านวนโคนมในประเทศทส าคญของโลก หนวย: ลานตว

ประเทศ 2555 2556 2557 2558 25591/ อตราเพม (รอยละ)

25602/

อนเดย 46.40 48.25 50.50 52.50 54.50 4.15 56.50 สหภาพยโรป 23.05 23.19 23.47 23.56 23.62 0.65 23.48 บราซล 16.46 16.60 16.83 17.43 17.43 1.65 17.85 สหรฐอเมรกา 9.24 9.22 9.26 9.32 9.33 0.30 9.36 จน 8.00 8.35 8.40 8.40 8.00 0.06 7.50 รสเซย 8.60 8.25 8.05 7.75 7.55 -3.18 7.32 อน ๆ 21.31 21.18 21.09 20.47 20.47 -1.00 20.33

รวม 133.06 135.04 137.60 140.90 140.90 1.50 142.34 หมายเหต: 1/ ขอมลเบองตน 2/ คาดคะเน ทมา: Dairy, World Markets and Trade. USDA Foreign Agricultural Service, December 2016

ป 2555-2559 ผลผลตน านมดบในประเทศผผลตทส าคญ มอตราเพมรอยละ 1.89 ตอป

โดยผลผลตน านมดบในป 2559 มปรมาณรวม 494.61 ลานตน เพมขนจาก 492.71 ลานตน ของป 2558 รอยละ 0.39 ประเทศทมผลผลตน านมดบมากทสดคอ สหภาพยโรป มผลผลตน านมดบรวม 152.00 ลานตน รองลงมาไดแก สหรฐอเมรกา 96.34 ลานตน และอนเดย 68.00 ลานตน

ตารางท 2 ปรมาณผลผลตน านมดบในประเทศทส าคญของโลก หนวย: ลานตน


25602/

สหภาพยโรป 139.00 140.10 146.50 150.20 152.00 2.52 152.50 สหรฐอเมรกา 91.01 91.28 93.49 94.62 96.34 1.51 98.34 อนเดย 55.50 57.50 60.50 64.00 68.00 5.27 72.00 จน 32.60 34.30 37.25 37.55 35.70 2.76 35.00 รสเซย 31.83 30.53 30.50 30.56 30.35 -0.94 30.20 บราซล 23.01 24.26 25.49 24.77 22.73 -0.04 24.21 อน ๆ 89.90 88.66 90.60 91.01 89.49 0.17 90.57

รวม 462.85 466.63 484.33 492.71 494.61 1.89 502.82

หมายเหต: 1/ ขอมลเบองตน 2/ คาดคะเน ทมา: Dairy, World Markets and Trade. USDA Foreign Agricultural Service, December 2016

8

ป 2555-2559 ปรมาณการผลตนมผงขาดมนเนยในประเทศผผลตทส าคญ มอตราเพมรอยละ 5.05 ตอป โดยในป 2559 มปรมาณรวม 4.78 ลานตน เพมขนจาก 4.77 ลานตน ของป 2558 รอยละ 0.21 ประเทศทผลตนมผงขาดมนเนยมากทสดคอ สหภาพยโรป มปรมาณรวม 1.79 ลานตน รองลงมาไดแก สหรฐอเมรกา 1.02 ลานตน และอนเดย 0.54 ลานตน

ตารางท 3 ปรมาณการผลตนมผงขาดมนเนยในประเทศทส าคญของโลก หนวย: ลานตน


25602/

สหภาพยโรป 1.270 1.250 1.550 1.715 1.785 10.49 1.700 สหรฐอเมรกา 0.973 0.956 1.047 1.029 1.020 1.69 1.050 อนเดย 0.450 0.490 0.520 0.540 0.540 4.73 0.570 นวซแลนด 0.404 0.404 0.415 0.410 0.400 -0.05 0.410 ออสเตรเลย 0.235 0.215 0.205 0.266 0.235 2.15 0.240 บราซล 0.141 0.151 0.154 0.155 0.153 1.91 0.157 อน ๆ 0.586 0.585 0.621 0.658 0.651 3.33 0.652


1.2 การตลาด (1) ความตองการบรโภค ป 2555-2559 ความตองการบรโภคน านมของประเทศตางๆ

โดยรวมมอตราเพมรอยละ 1.50 ตอป ในป 2559 มความตองการบรโภค 181.06 ลานตน เพมขนจาก 180.87 ลานตน ของป 2558 รอยละ 0.11 อนเดยเปนประเทศทบรโภคน านมสงทสดคอ 62.75 ลานตน รองลงมาไดแก สหภาพยโรป 33.60 ลานตน และสหรฐอเมรกา 26.52 ลานตน

ตารางท 4 ปรมาณการบรโภคน านมในประเทศทส าคญของโลก หนวย: ลานตน


2560 2/

อนเดย 52.00 54.40 57.00 59.75 62.75 4.81 65.20 สหภาพยโรป 33.80 33.80 34.07 33.80 33.60 -0.12 33.40 สหรฐอเมรกา 27.74 27.33 27.06 26.79 26.52 -1.09 26.50 จน 13.52 14.35 15.15 15.36 14.60 2.24 14.70 บราซล 8.56 9.04 9.66 10.93 10.14 5.43 10.95 รสเซย 11.00 10.15 9.86 9.50 9.25 -4.04 9.09 อน ๆ 24.97 24.45 24.73 24.74 24.20 -0.51 24.08


9

ความตองการบรโภคนมผงขาดมนเนยในชวงป 2555-2559 มอตราเพมรอยละ 2.53 ตอป ในป 2559 มการบรโภครวม 3.75 ลานตน ลดลงจาก 3.79 ลานตน ของป 2558 รอยละ 1.06 ประเทศทมการบรโภคสงสดคอ สหภาพยโรป มปรมาณการบรโภค 0.89 ลานตน รองลงมาไดแก อนเดย 0.53 ลานตน และสหรฐอเมรกา 0.44 ลานตน ตารางท 5 ปรมาณการบรโภคนมผงขาดมนเนยในประเทศทส าคญของโลก

หนวย: ลานตน


25602/

สหภาพยโรป 0.802 0.848 0.887 0.987 0.891 3.69 0.978 อนเดย 0.425 0.400 0.446 0.492 0.534 6.86 0.560 สหรฐอเมรกา 0.523 0.424 0.458 0.487 0.444 -1.87 0.457 เมกซโก 0.291 0.253 0.258 0.314 0.334 5.04 0.344 จน 0.225 0.289 0.300 0.244 0.220 -2.12 0.220 อนโดนเซย 0.205 0.222 0.215 0.202 0.204 -1.04 0.209 อน ๆ 0.982 1.052 1.028 1.064 1.122 2.90 1.142


(2) การสงออก นมผงขาดมนเนยเปนผลตภณฑนมสงออกทส าคญ ในชวงป 2555-2559 การ

สงออกนมผงขาดมนเนยของประเทศทส าคญมอตราเพมรอยละ 4.67 ตอป ในป 2559 มการสงออกรวม 1.97 ลานตน ลดลงจาก 2.08 ลานตน ของป 2558 รอยละ 5.29 ประเทศทสงออกนมผงขาดมนเนยมากทสดคอ สหรฐอเมรกา สงออกปรมาณ 0.57 ลานตน รองลงมาไดแก สหภาพยโรป 0.56 ลานตน และนวซแลนด 0.45 ลานตน

ตารางท 6 ปรมาณการสงออกนมผงขาดมนเนยในประเทศทส าคญของโลก หนวย: ลานตน


25602/

สหภาพยโรป 0.520 0.407 0.544 0.560 0.560 5.18 0.604 สหรฐอเมรกา 0.444 0.555 0.648 0.686 0.569 6.93 0.675 นวซแลนด 0.390 0.392 0.383 0.411 0.450 3.39 0.425 ออสเตรเลย 0.168 0.119 0.164 0.201 0.170 5.63 0.180 เบลารส 0.076 0.096 0.092 0.122 0.112 10.69 0.108 ยเครน 0.026 0.012 0.028 0.035 0.037 19.44 0.038 อน ๆ 0.078 0.178 0.109 0.062 0.070 -11.94 0.097


10

(3) การน าเขา ในชวงป 2555-2559 การน าเขานมผงขาดมนเนยของประเทศทส าคญ มอตราเพมรอยละ 3.15 ตอป โดยในป 2559 มปรมาณน าเขารวม 1.23 ลานตน ลดลงจาก 1.19 ลานตน ของป 2558 รอยละ 3.36 ประเทศทน าเขามากทสด คอ ประเทศเมกซโก น าเขาปรมาณ 0.28 ลานตน รองลงมาไดแก อนโดนเซย 0.21 ลานตน และฟลปปนส 0.19 ลานตน ตารางท 7 ปรมาณการน าเขานมผงขาดมนเนยในประเทศทส าคญของโลก

หนวย: ลานตน


25602/

เมกซโก 0.236 0.198 0.203 0.259 0.280 6.30 0.290 จน 0.168 0.235 0.253 0.200 0.180 -0.23 0.180 อนโดนเซย 0.205 0.225 0.215 0.205 0.205 -0.93 0.210 อลจเรย 0.112 0.120 0.168 0.136 0.105 -0.04 0.120 รสเซย 0.096 0.131 0.103 0.120 0.120 3.65 0.120 ฟลปปนส 0.106 0.113 0.095 0.100 0.190 11.02 0.180 อน ๆ 0.148 0.126 0.141 0.167 0.150 3.13 0.136


2) ภาวะอตสาหกรรมโคนมไทย 2.1 การผลต

ป 2555-2559 จ านวนโคนมทงหมดมอตราเพมรอยละ 1.87 ตอป โดยในป 2559 (ณ วนท 1 มกราคม) มจ านวน 622,892 ตว เพมขนจากป 2558 ซงมจ านวน 600,563 ตว รอยละ 3.72 และจ านวนแมโครดนมมอตราเพมรอยละ 3.63 ตอป โดยในป 2559 มแมโครดนม 265,218 ตว เพมขนจาก 259,793 ตว ของป 2558 รอยละ 2.09 สวนผลผลตน านมดบในชวงป 2555-2559 มอตราเพมรอยละ 3.13 ตอป โดยป 2559 มผลผลต 1,161,102 ตน เพมขนจาก 1,157,493 ตน ของป 2558 รอยละ 0.31 เนองจากลกโคนมเกดใหมในรอบป และจ านวนแมโครดนมเฉลยในรอบปมจ านวนเพมขนจากแมโคสาวทเขามาทดแทน รวมถงการก าหนดมาตรฐานการรบซอน านมโค ป 2558 มการปรบเพมราคารบซอน านมดบหนาโรงงานตามคณภาพน านมโค จงจงใจใหเกษตรกรมการพฒนาการเลยงโคนมโดยการบรหารจดการฟารมทเปนระบบตามมาตรฐานฟารมทดและมประสทธภาพในการเลยง ท าใหมอตราการใหน านมสงขนและน านมดบมคณภาพดขน

ตารางท 8 จ านวนโคนมและผลผลตน านมดบของไทย

รายการ 2555 2556 2557 2558 25591/ อตราเพม (รอยละ)

25602/

โคนมทงหมด ณ 1 ม.ค. (ตว) 573,048 589,779 591,641 600,563 622,892 1.87 645,495 แมโครดนม ณ 1 ม.ค. (ตว) 229,041 243,991 245,974 259,793 265,218 3.63 269,397 ผลผลตน านมดบ (ตน) 1,022,190 1,097,058 1,111,481 1,57,493 1,161,102 3.13 1,197,658 การบรโภคนมพรอมดม (ตน) 1,001,746 1,075,117 1,089,251 1,161,102 1,157,493 3.13 1,173,705

หมายเหต: 1/ ขอมลเบองตน 2/ คาดคะเน ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

11

2.2 การตลาด (1) ความตองการบรโภค ป 2555-2559 ความตองการบรโภคนมพรอมดมมอตราเพม

รอยละ 3.13 ตอป โดยในป 2559 มปรมาณการบรโภค 1,161,102 ตน เพมขนจาก 1,157,493 ตน ของป 2558รอยละ 0.31

(2) การสงออกผลตภณฑนม ไทยมการสงออกผลตภณฑนมหลายชนด แตสวนใหญไดจากการน าเขาผลตภณฑนมเพอมาใชผลตผลตภณฑนมประเภทอนๆ แลวสงออก สนคาสงออกสวนมาก มสภาพเปนครมหรอนมผงในรปของเหลวหรอขนเตมน าตาล เนยทไดจากนม นมผงขาดมนเนย นมขนหวาน นมเปรยว โยเกรต เปนตน และเปนการสงไปยงประเทศใกลเคยง เชน กมพชา สงคโปร ฟลปปนส สปป.ลาว และเมยนมาร โดยในป 2559 มการสงออกผลตภณฑนมทงหมด 166,455 ตน มลคา 7,137 ลานบาท เพมขนจากป 2558 ทสงออก 149,754 ตน มลคา 6,591 ลานบาท รอยละ 11.15 และรอยละ 8.28 ตามล าดบ ตารางท 9 ปรมาณและมลคานมและผลตภณฑนมสงออกของไทย

ป นมผงขาดมนเนย นมและผลตภณฑนม รวม

ตน พนบาท ตน พนบาท ตน พนบาท 2555 914 108,762 96,668 4,654,752 97,582 4,763,514 2556 695 113,385 116,893 5,429,212 117,588 5,542,597 2557 791 116,927 130,689 5,740,105 131,480 5,857,032 2558 1,884 134,451 147,870 6,456,358 149,753 6,590,809 2559 8,075 418,485 158,380 6,718,196 166,455 7,136,681

อตราเพม (รอยละ) 70.82 33.18 13.00 9.50 14.00 10.32 ทมา: กรมศลกากร

(3) การน าเขาผลตภณฑนม ไทยน าเขานมและผลตภณฑนมตางๆ ในแตละปเปนจ านวนมาก นมผงขาดมนเนยเปนผลตภณฑนมน าเขาทส าคญ และยงคงมสดสวนการน าเขาสงกวาผลตภณฑนมน าเขาอนๆ เพราะสามารถน ามาใชประโยชนไดหลายอยาง เชน ผลตนมพรอมดม นมขน ขนมปง ไอศกรม นมขนหวาน ลกกวาด ชอกโกแลต และโยเกรต เปนตน ในป 2559 มการน าเขาผลตภณฑนมทงหมด 228,733 ตน มลคา 16,415 ลานบาท เปนนมผงขาดมนเนย 58,350 ตน มลคา 4,321 ลานบาท โดยน าเขาผลตภณฑนมทงหมดเมอเปรยบเทยบกบป 2558 ซงน าเขา 243,344 ตน มลคา 19,814 ลานบาท ลดลงรอยละ 6.00 และรอยละ 17.15 ตามล าดบ เนองจากปรมาณน านมดบในประเทศมจ านวนเพยงพอ ท าใหปรมาณการน าเขาลดลง ดานมลคาน าเขาทลดลงมากกวาปรมาณเนองจากราคานมและผลตภณฑนมในตลาดโลกปรบตวลดลงดวย ตารางท 10 ปรมาณและมลคานมและผลตภณฑนมน าเขาของไทย

ป นมผงขาดมนเนย นมและผลตภณฑนม รวม

ตน พนบาท ตน พนบาท ตน พนบาท 2555 62,708 6,140,731 163,804 12,689,459 226,512 18,830,190 2556 59,819 7,552,436 128,615 12,256,964 188,434 19,809,400 2557 62,526 8,815,525 150,845 17,121,088 213,371 25,936,613 2558 82,449 7,023,487 160,895 12,790,870 243,344 19,814,357 2559 58,350 4,320,808 170,383 12,093,842 228,733 16,414,650

อตราเพม (รอยละ) 0.48 -7.46 3.07 -0.53 2.79 -2.71 ทมา: กรมศลกากร

12

(4) ราคา ในป 2559 ราคาน านมดบทเกษตรกรขายไดเฉลยกโลกรมละ 18.02 บาท เพมขนจาก 17.74 บาท ของป 2558 รอยละ 1.58 เนองจากเกษตรกรมการปรบปรงคณภาพน านมดบใหดขน เปนผลจากการก าหนดมาตรฐานรบซอน านมโค ป 2558 มการปรบเพมราคากลางรบซอน านมดบหนาโรงงานตามคณภาพน านมโค ตารางท 11 ตนทนการผลตน านมดบ และราคา

ป ตนทน

น านมดบ (บาท/กก.)

ราคาเกษตรกรขายได (บาท/กก.)

ราคา หนาโรงงาน (บาท/กก.)

ราคา อาหารขน (บาท/กก.)

อตราการใหนมของแมโค

(กก./ตว/วน) 2555 14.47 16.61 18.00 9.81 12.19 2556 15.34 16.92 18.00 10.00 12.32 25571/ 15.62 16.91 18.00/19.00 10.36 12.38 2558 14.17 17.74 19.00 11.42 12.20 2559 14.74 18.02 19.00 11.92 12.03

หมายเหต: 1/ มการปรบราคากลางรบซอน านมหนาโรงงานระหวางป ทมา: ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

1.3 สภาพปญหาและผลกระทบตออตสาหกรรมโคนม 1) บรบทการเปลยนแปลงของอตสาหกรรมโคนมโลก

1. ความตองการบรโภคอาหารโลกสงขน ความตองการอาหารในระยะ 50 ปขางหนา จะเพมขนประมาณรอยละ 50 จากปจจบนมปจจย

ผลกดนส าคญ คอ การเพมขนของประชากร การเพมขนของสดสวนชนชนกลาง อทธพลวฒนธรรมบรโภคนยมจากตะวนตก และปญหาการขาดแคลนน าทมแนวโนมเพมสงขน โดยเฉพาะการขาดแคลนน าเพอการเกษตร รวมทงการลดลงของพนทเพาะปลกเนองจากการพฒนาเขาสความเปนเมองอยางรวดเรว ตลอดจนเกดการแยงยดทดนของกลมประเทศผน าเขาอาหารทไมตองการเปนเพยงผซอ หากแตตองการสรางหลกประกนความมนคงทางอาหารโดยการมงไปใชทดนในประเทศอนๆ เพอผลตอาหารกลบประเทศตนหรอสงออกไปยงประเทศอนๆ

2. การแขงขนระหวางพชพลงงานกบพชอาหาร อตราการใชพลงงานของโลกในภาพรวมจะเพมขนอยางกาวกระโดด ท าใหเกดการพฒนาและ

สงเสรมการใชพลงงานทดแทนจากพชเพมขน เชน มนสาปะหลง ออย ปาลมน ามน เปนตน กอใหเกดผลกระทบตอผลผลตอาหาร ความมนคงทางอาหารของประเทศและการสงออกของประเทศ การเพมขนของประชากรโลกและการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทคาดวาจะสงขนโดยเฉพาะในทวปเอเชยและแอฟรกา สงผลใหมความตองการบรโภคสนคาเกษตรและอาหารเพมขน แตผลผลตพชอาหารโลกลดลงจากขอจ ากดดานพนทและศกยภาพทางเทคโนโลยทมอย ประกอบกบการเปลยนแปลงภมอากาศ การเกดภยพบตทางธรรมชาต ปญหาการครอบครองทรพยากรพนธกรรมและการผกขาดทางการคาเมลดพนธพช สงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของประเทศในระยะยาว

3. การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ การเปลยนแปลงในสภาพภมอากาศของโลกมแนวโนมรนแรงมากขนและจะสงผลซ าเตมให

ปญหาการขาดแคลนอาหารและทรพยากรธรรมชาตมความรนแรงมากขน แมวาความรนแรงของปญหาการเปลยนแปลงในสภาพภมอากาศจะมความแตกตางกนออกไปในแตละพนท แตจ านวนพนทมแนวโนมของการขาดแคลนน าเพมขน การเกษตรกรรม และผลผลตภาคการเกษตรเสยหายมแนวโนมเพมขนอยางมนยส าคญความ

13

เสยหายของพชผลทางการเกษตรมแนวโนมเพมขน และการคาอาหารโลกมแนวโนมขยายตวเพมขน ท าใหสนคาเกษตรและอาหารทประเทศตางๆ ผลตไดไมเพยงพอตอความตองการภายในประเทศ

4. การกดกนทางการคาทไมใชภาษ ประเทศตางๆ สรางมาตรการปกปองผประกอบการภายในประเทศมากขน เชน กฎ ระเบยบ

ดานการคาและการลงทน มาตรการทางการในรปแบบทไมใชภาษ โดยมมาตรการสงแวดลอม มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช มาตรการตอบโตการทมตลาดและการอดหนน เปนตน ในขณะเดยวกนกแสวงหาโอกาสใหมๆ เพอสนบสนนการขยายตวของเศรษฐกจของประเทศตนเอง สงผลใหมการเปดการคาการลงทนเพมขน โดยเฉพาะกบประเทศในภมภาคเดยวกน และกดดนใหประเทศก าลงพฒนาตองมพนธกรณเกยวกบการรบภาระทเกดขนจากมาตรการดงกลาว ซงอาจเปนอปสรรคตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ

2. บรบทการเปลยนแปลงของอตสาหกรรมโคนมไทย

1) ดานการผลต 1.1 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ประเทศไทยตงอยในเขตรอนชนมผลท าใหโคนมไดรบผลกระทบจากอณหภมทรอนและความชนทสงอยเกอบตลอดป ท าใหโคมความเครยดจากความรอนและความชนของอากาศ ลกผสมโคนมทมสายเลอดพนธโฮลสไตนฟรเชยนกบโคพนเมองของประเทศไทยเปนโคนมทเหมาะสมกบรปแบบการเลยงโคนมของเกษตรกรไทยมากกวาทจะเลยงโคนมพนธแท

1.2 ตนทนการผลต ตนทนการผลตน านมในภาพรวมของประเทศไทยป 2559 เฉลยเทากบ 14.66 บาทตอ

กโลกรม เปนตนทนคงทประมาณรอยละ14.29 ตนทนผนแปรประมาณรอยละ 85.71 คาใชจายในการผลตน านมดบทมสดสวนสงในตนทนการผลต ไดแก คาอาหารหยาบและอาหารขนมสดสวนรอยละ 61.94 และคาแรงงานมสดสวนรอยละ 17.71 นอกจากนประสทธภาพการจดการฟารมโคนม ไดแก ศกยภาพการผลตน านมและการจดการระบบสบพนธในฟารมโคนมกมผลตอตนทนการผลตดวย

1.3 ขาดแคลนอาหาร/อาหารหยาบคณภาพ อาหารโคนมทงอาหารขนและอาหารหยาบถอเปนตนทนหลกของการเลยงโคนม เมอมการ

ขาดแคลนและมราคาสงขนตลอดเวลาโคนมไดกนอาหารไมเพยงพอจะสงผลใหผลผลตน านมดบลดลงจากทไดในสภาวะปกต มผลกระทบตอตนทนการเลยงโคนม และท าใหเกษตรกรผเลยงโคนมมก าไรลดลง หากไมมการแกไขทถกตองอาจท าใหผเลยงโคนมขาดทนได ฟารมขนาดเลกอาจถงขนตองเลกเลยงโคนมในทสด

1.4 คณภาพน านม ปญหาคณภาพน านมรายฟารมและศนยรวบรวมน านมดบต ากวาเกณฑมาตรฐาน เชน

ปรมาณเซลลโซมาตกในน านมดบของถงนมรวมของสหกรณหรอศนยรวบรวมน านมดบมคาสง ปรมาณไขมนและของแขงรวมในน านมต าปรมาณแบคทเรยทงหมดในน านมและแบคทเรยกลมโคลยฟอรมยงมคาทสงกวามาตรฐานทยอมรบได ซงปญหาดงกลาวมกเรมตนมาจากปญหาในระดบฟารมของเกษตรกร เชน ปญหาเตานมอกเสบทเกดจากการรกษาความสะอาดในขนตอนตาง ๆ ของการรดนมอปกรณการรดนมไมไดมาตรฐาน เชน ความดนไมไดมาตรฐาน ตวท าจงหวะเสยหาย ตลอดจนทอยางเสอมคณภาพ และการละเลยไมใชน ายาฆาเชอโรค

ชมนมสหกรณโคนมแหงประเทศไทย จ ากด รายงานวาปจจบนมเกษตรกรทสามารถมองคประกอบเนอนมถง 12.5% ทวประเทศมอยประมาณ 35% แตอยางไรกตาม องคประกอบเนอนมมแนวโนมทดขนเรอย ๆ ตามล าดบ จงเหนควรใหกรมปศสตวรบผดชอบการถายทอดเทคโนโลยดานตาง ๆ สวนกรมสงเสรมสหกรณจะใหค าแนะน าเรองการบรหารจดการ เพอยกระดบสหกรณใหมความเขมแขงและสนบสนนแหลงเงนทน ในการน เหนควรใหมการวางแผนจดท ายทธศาสตร โดยตงเปาหมายไว 3 ป ใหองคประกอบเนอนมสามารถสงถง

14

รอยละ 12.5 โดยด าเนนการยกระดบแบบเปนขนบนได และ หากเกษตรกรยงไมสามารถเพมถง รอยละ 12.5 ไดกจะมแนวทางในการชวยเหลอ อาท การพฒนา หรอการจดหาอาชพอน ๆ ทดแทน เปนตน แตเมอมระบบสหกรณเขามาชวยกลมเกษตรกรกจะมการรวบกลมท าเกษตรแบบแปลงใหญตามนโยบายของรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ กจะสามารถชวยใหเกษตรกรมความเขมแขงและสามารถพฒนาไปสเปาหมายได

1.5 โรคระบาด โรคปากและเทาเปอย (Foot and mouth disease) ยงพบการเกดโรคกระจายในทก

ภมภาคพบการระบาดอยเปนประจ าจนถงปจจบน แมจะมการออกมาตรการเพอควบคมและปองกนมามากเพยงใด แตกไมสามารถก าจดโรคออกไปจากพนทได เนองจากมปจจยอนอกมากมายทเกยวของกบการเกดโรคและการแพรของโรค เชน สภาพภมประเทศ ภมอากาศ รปแบบการเลยง การขนยายสตว รวมไปถงความรความเขาใจเกยวกบโรค การควบคมปองกน และการจดการเมอเกดการระบาด

2) ดานการตลาด 2.1 ความตกลงการคาเสร

ประเทศไทยไดมการเจรจาจดท าความตกลงการคาเสรระดบภมภาคทจดท ารวมกบอาเซยนและเรมมผลบงคบใชแลว 5 ฉบบ ไดแก อาเซยน-ออสเตรเลยและนวซแลนด อาเซยน-จน อาเซยน-ญปน อาเซยน-เกาหล อาเซยน-อนเดย และอยระหวางการเจรจา ไดแก อาเซยน-ฮองกง และความตกลงหนสวนทางเศรษฐกจระดบภมภาค (RCEP) ส าหรบความตกลงการคาเสรทวภาคของไทยทเจรจาและมผลบงคบใชแลว ไดแก ไทย-ออสเตรเลย ไทย-นวซแลนด ไทย-ญปนไทย-ชล ไทย-อนเดย (early harvest 83 รายการ) และไทย-เปร (70% ของรายการสนคา) และทอยระหวางการเจรจา ไดแก ไทย-ปากสถาน สวนทยงเตรยมการเจรจา ไดแก ไทย-ตรก

การเปดการคาเสร (FTA) กบประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด สงผลใหประเทศออสเตรเลยไดรบโควตาการน าเขานมผงเพมขน และภาษน าเขานมผงและผลตภณฑนมลดลงตามขอตกลง มผลกระทบตอเกษตรกรผเลยงโคนมโดยตรง เนองจากประเทศคพนธมตรทงสองเปนประเทศทมศกยภาพในการผลตและสงออกผลตภณฑมความไดเปรยบดานตนทนการผลตและเทคโนโลยการผลต โดยเฉพาะนมผงซงมราคาถกจะน าไปสการทดแทนน านมดบในโรงงานแปรรป จนเปนเหตใหเกดปญหาการปฏเสธรบซอและปญหานมลนตลาดเกษตรกรผเลยงโคนมจ าตองเลกเลยงไปในทสด หากระบบบรหารจดการน านมดบภายในประเทศออนแอดงนน รฐบาลตองรบด าเนนการหาทางชวยเหลอเกษตรกรผเลยงโคนมอยางเรงดวน เพอพฒนาขดความสามารถในการเลยงโคนมและสรางความเขมแขงขององคกร การรณรงคใหประชาชนผบรโภคไดตระหนกถงความส าคญของการบรโภคนมโดยแสดงใหผบรโภคไดเหนถงความแตกตางอยางชดเจนระหวางนมโคแท และนมผงละลายน าเพอชวยเหลอเกษตรกรและประเทศชาต

2.2 การน าเขานมผง/FTA ประเทศไทยน าเขานมและผลตภณฑนมตางๆ ในแตละปเปนจ านวนมาก นมผงขาดมนเนยเปน

ผลตภณฑนมน าเขาทส าคญ และยงคงมสดสวนการน าเขาสงกวาผลตภณฑนมน าเขาอนๆ โดยน าเขามากกวาประมาณรอยละ 30 ของปรมาณนมและผลตภณฑนมน าเขาทงหมด เพราะสามารถน ามาใชประโยชน ไดหลายอยาง เชน ผลตภณฑนมพรอมดม นมขน ขนมปง ไอศกรม โยเกรต นมขนหวาน เปนตน และตนทนการน าเขายงต ากวาการใชน านมดบและบรหารจดการงายกวา สงผลกระทบตอปรมาณการรบซอน านมดบในประเทศ การเปดการคาเสรเตมรปแบบกบประเทศออสเตรเลยและนวซแลนดจะตองถกด าเนนการในป 2568

2.3 การสงออกโคนม พอคาจากตางประเทศเขามาซอโคเปนจ านวนมาก ตงแตชวงปลายป 2556 เปนตนมา และ

ราคาโคเนอทมระดบสง ท าใหเกษตรกรตดสนใจขายโคนมไปเปนโคเนอ สงผลใหจ านวนโคนมและปรมาณน านมดบ

15

ในประเทศลดลง ถงแมในปจจบนการเขามาซอโคนมจะลดลง แตปรมาณแมโครดนมและผลผลตน านมดบทคาดวาจะเพมขนในป 2559 กยงไมเพยงพอตอความตองการของผประกอบการ

2.4 การบรโภคน านม การเพมปรมาณน านมดบสงขนอยางตอเนองในชวงป 2555-2559 มอตราเพมรอยละ

2.38 ตอป ซงป 2558 มผลผลตเทากบ 1,084,162 ตน และคาดวาจะเพมขนเทากบ 1,111,247 ตน ในป 2559 คดเปนรอยละ 2.50 ในขณะทความตองการบรโภคนมพรอมดมคอนขางต า และมอตราการเพมในการบรโภคไมมากเทากบ 17.24 กก./คน/ป เทานน ประกอบกบมการแขงขนระหวางผลตภณฑนมดวยกนเองและเครองดมประเภทน าผลไม หรอชาเขยวทวความรนแรงมากขน อาจสงผลใหเกดปญหานมลน เนองจากผประกอบการแปรรปรบซอน านมดบจากสหกรณ/ศนยรวบรวมน านมดบในปรมาณทจ ากด จงควรหาแนวทางสงเสรมการผลตนมพรอมดมและผลตภณฑจ าหนายในชมชนหรอพนทบรโภคนมเพมมากขน

2.5 การเขาสสงคมผสงอาย ประเทศไทยมประชากรทงหมด 65.93 ลานคน เปนผสงอายอาย 60 ปขน เทากบ 9.4 ลานคน

คดเปนรอยละ 14.25 ของประชากร โดยเพมขนปละประมาณ 5 แสนคน คาดวาภายใน ในป 2568 ไทยกาวเขาสการเปนสงคมผสงอายโดยสมบรณ (Aged Society) จะมประมาณ 14.4 ลานคน หรอเพมขนเกนรอยละ 20 ของประชากรทงหมด กลาวคอจะมผสงอาย 1 คน ในประชากรทกๆ 5 คนการเขาสสงคมผสงอายของประเทศไทย

หนวยงาน ECONOMIC INTELLIGENCE CENTER ธนาคารไทยพาณชย ไดศกษาพฤตกรรมการบรโภคของผสงอายในปจจบนพบวา มความแตกตางจากผสงอายในอดตอยางเหนไดชด จากความเชอทวาผสงอายสวนใหญชอบอยบานและมการเขาสงคมนอยลงกลบไมไดเปนเชนนน ผลส ารวจกลบพบวา ผสงอายไทยกวารอยละ 60 มกจะออกไปท ากจกรรมนอกบานอยางนอยสปดาหละครงและกจกรรมหลกอนดบหนงคอการออกไปซอของ ซออาหารหรอของใชในชวตประจ าวน รองลงมาคอการออกไปพบปะสงสรรคกบเพอนฝง นอกจากน ทนาสนใจคอผสงอายไทยยงมพฤตกรรมทใสใจดแลสขภาพมากขน ตองการสงอ านวยความสะดวกในชวตประจ าวนและยอมรบเทคโนโลยใหมๆ มากกวาในอดต ดงนน ผประกอบการคาปลกจงไมควรมองขามโอกาสทจะปรบเปลยนกลยทธการด าเนนธรกจใหตอบสนองกบไลฟสไตลของลกคากลมนมากขน กลยทธหลกนาจะมาจากการหาสนคาและบรการใหตอบโจทยทเฉพาะเจาะจงกบความตองการของผบรโภคกลมนมากขน จากผลส ารวจพฤตกรรมการใชจายของผบรโภคหลงวยเกษยณพบวา มากกวารอยละ 60 ยนดทจะจายเงนเพมขนหากไดสนคาและบรการทออกแบบมาเพอผสงอาย โดยเฉพาะ ผลตภณฑเพอสขภาพ อาท อาหารออรแกนคหรออาหารเสรมตางๆ และไมใชเพยงแคผลตภณฑเพอสขภาพโดยทวไปเทานน หากแตยงตองการผลตภณฑทออกแบบมาส าหรบกลมผสงอายโดยเฉพาะเชน อาหารสขภาพพรอมรบประทานททานไดงายและใหคณคาทางโภชนาการเหมาะกบโรคภยไขเจบบางประเภท หรอแมแต การปรบปรมาณใหนอยลง บรรจภณฑเปดงายและอานฉลากไดงาย

3) เกษตรกร/สถาบนเกษตรกร 3.1 เกษตรกรเลกเลยงโคนม

การเลยงโคนมในปจจบนก าลงประสบตอปญหาหลายดาน ไดแก ตนทนการผลตเพมขน ขาดแคลนแรงงาน และอาหารสตวมราคาสงขนอยางตอเนอง สงผลใหเกษตรขาดทน รวมทงปญหาการขาดทายาทสบทอดเลยงววนม เนองจากคนรนใหมเหนวาอาชพการเลยงโคนมเปนอาชพทเหนอย เกษตรกรจ านวนมากจงเลกเลยงโคนม นอกจากน ยงพบปญหาพอคาจากประเทศเวยดนามและมาเลเซย เขามากวานซอโคนม เพศเมย สงผลใหจ านวนโคนมและปรมาณน านมดบในประเทศลดลง สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงมพระกระแสรบสงใหชวยกนปลกฝงลกหลานสมาชกใหรกอาชพการเลยงโคนม ใหมผสบทอดอาชพการเลยงโคนมและมการอบรมสงเสรมใหความรในการเลยงโคนม เมอคราวเสดจพระราชด าเนนเป ดโรงงานแปรรปผลตภณฑนมของสหกรณโคนมปากชอง จ ากด จงหวดนครราชสมา ในเดอนพฤศจกายน ป 2557

16

3.2 ความเสยงการเลยงโคนม 1) เกษตรกรชอโคราคาสงเกนความเปนจรงมาก หรอซอโคทมปญหาระบบสบพนธมาเลยง 2) โรคและโรคระบาด 3) อบตเหตหรอภยธรรมชาตระหวางการเลยงเชน โคตาย น าทวมหรอภาวะภยแลง

มผลกระทบท าใหผลผลตพชอาหารสตวไดรบความเสยหายและขาดแคลนสงผลใหราคาอาหารสตวปรบตวสงขน 4) เกษตรกรขาดความอดทนในการเลยงและขาดความรในการแกไขปญหา 5) ตนทนการผลตสง เนองขาดแคลนแรงงานและขาดแผนรองรบกรณไมมคนงาน

คาใชจายดานอาหารโคนมสง เนองจากคณภาพอาหารหยาบทไดไมเหมาะสม ตองมการปรบสตรอาหารเพอรกษาระดบผลผลต รวมทงประสทธภาพการจดการฟารมโคนม ไดแก ศกยภาพการผลตน านมและการจดการระบบสบพนธต ากวามาตรฐาน

6) ขาดแคลนเงนทนหมนเวยนในการบรหารจดการฟารม เชน การจดหาหญา อาหาร แรงงาน ยารกษาโรค ฯลฯ หากบรหารจดการไมดกจะมโอกาสขาดทนสง

3.3 สหกรณขาดความเขมแขงในการประกอบธรกจโคนมตลอดหวงโซอปทาน สหกรณโคนม มหนาทด าเนนธรกจทชวยเหลอสมาชกในการประกอบอาชพ เชน ดานการ

สงเสรมอาชพ ดานการจดหาอาหารหรออปกรณ บรการสมาชกในราคายตธรรมเพอลดตนทนในการผลตและดานการรวบรวมผลผลตของสมาชก หรอเปนผด าเนนการในการจดหาตลาดใหกบสมาชก โดยท าหนาท รวบรวมน านมดบจ าหนายใหโรงงานแปรรป ยงขาดความเขมแขงในการประกอบธรกจโคนมตลอดหวงโซอปทาน 1.4 บทสรป

โลกในอนาคตจะมการเปลยนแปลงทเปนอปสรรคตอการพฒนาดานอตสาหกรรมโคนมหลายประการคอ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทสงผลกระทบตอความสมดลของนเวศวทยาและสงแวดลอม โดยเฉพาะปญหาอณหภมของโลกสงขน การขาดแคลนน าเพอการเกษตร การแขงขนระหวางพชพลงงานกบพชอาหาร รวมทงการลดลงของพนทเพาะปลกเนองจากการพฒนาเขาสความเปนเมองอยางรวดเรวและการแยงยดทดนของกลมประเทศผน าเขาอาหารทตองการสรางหลกประกนความมนคงทางอาหารดวยการมงไปใชทดนในประเทศอนๆ เพอผลตอาหารกลบประเทศตนหรอสงออกไปยงประเทศอนๆ กอใหเกดปจจยดานการกดกนทางการคาทไมใชภาษ เชน สงแวดลอม มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช (SPS)การทมตลาดและการอดหนนแตอยางไรกตามยงมการเปลยนแปลงทเปนโอกาสคอ ความตองการอาหารสงขน เนองจากการเพมขนของประชากร การเพมขนของสดสวนชนชนกลาง และอทธพลวฒนธรรมบรโภคนยมจากตะวนตกสงผลใหความตองการบรโภคน านมของประเทศตางๆมแนวโนมเพมขนท าใหจ านวนโคนมผลผลตน านมดบและการผลตนมผงขาดมนเนยในประเทศผผลตทส าคญของโลกมอตราเพมขนเชนกน

ส าหรบประเทศไทยยงคงประสบปญหาจากสภาพภมอากาศทไมเอออ านวยตอการเพมศกยภาพการผลตน านมใหไดน านมตามมาตรฐานสายพนธ และปญหาดานสขภาพสตวทงในเรองการระบาดของโรคปากและเทาเปอยรวมทงโรคเตานมอกเสบ นอกจากน ยงมความทาทายทกระทบตออตสาหกรรมโคนม ไดแก การขาดผสบทอดอาชพการเลยงโคนม ขาดมาตรการรองรบภาวะความเสยงจากการเลยงโคนม สหกรณขาดความเขมแขงในการประกอบธรกจโคนมตลอดหวงโซอปทาน รวมทงขดความสามารถในการแขงขนหลงจากการเปดการคาเสรเตมรปแบบแลว

17

บทท 2 ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม

2.1 เหตผลความจ าเปนการจดท ายทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม การพฒนาโคนมตลอดหวงโซอปทานของประเทศไทย ยงประสบปญหาตงแตตนน าไปถงปลายน า เรมตนจากเกษตรกรผเลยงโคนมยงคงพบกบปญหาตนทนการผลตโดยเฉพาะคาอาหารสตวทสงขน ขาดแคลนแรงงาน ผลผลตและคณภาพน านมต ากวามาตรฐานทก าหนด โรคเตานมอกเสบและโรคปากและเทาเปอยย งเกดปญหาเปนระยะ สงผลกระทบตอเนองไปยงศนยรวบรวมน านมโคและสหกรณ ทตองรบภาระในการบรหารจดการธรกจน านมโคของสมาชก เพอจดการน านมใหไดคณภาพดตามเกณฑก าหนดของผประกอบการแปรรปน านม รวมทงการแขงขนในการเลอกบรโภคสนคาและผลตภณฑของผบรโภคและการน าเขานมผงขาดมนเนยและผลตภณฑนมทจะปลอดภาษในป 2553 เปนตนไป จงมความจ าเปนตองจดท ายทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม เพอเปนแผนแมบทในการพฒนาอตสาหกรรมโคนมของประเทศอยางเปนระบบ แตอยางไรกตาม ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม ป 2555-2560 ไมไดถกน ามาใช เนองจากประเทศไทยมการเปลยนแปลงทางการเมอง ยทธศาสตรฉบบดงกลาวจงไมไดรบการพจารณา คณะกรรมการ นโยบายโคนมและผลตภณฑนมไดมค าสงคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนมท ๔/๒๕๕๙ เรองแตงตง คณะอนกรรมการ เพอปฏบตหนาทภายใตคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนม ลงวนท ๒๑ เมษายน ๒๕๕๙ แตงตงคณะอนกรรมการเฉพาะกจเพอจดท ายทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม ป ๒๕๖๐ – ๒๕๖๙ ประกอบดวย อนกรรมการจากทกภาคสวนทเกยวของกบอตสาหกรรมโคนม มอธบดกรมปศสตว เปนประธาน อนกรรมการ 2.2 แนวคดและหลกการในการจดท าแผนยทธศาสตร ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนมป 2560-2569 จดท าขนภายใตสภาพปญหาและผลกระทบตออตสาหกรรมโคนม ในบรบทการเปลยนแปลงของอตสาหกรรมโคนมโลก เปรยบเทยบกบบรบทการเปลยนแปลงของอตสาหกรรมโคนมไทย โดยใชแนวคดและหลกการในการจดท าแผนยทธศาสตรตามหลกเศรษฐกจพอเพยง หลกเศรษฐกจชมชน กรอบแนวคด Thailand 4.0 และหลกประกนความเสยงเชอมโยงความสอดคลองของแผนยทธศาสตรกบกรอบแนวคดและนโยบายอน ๆ อาท ยทธศาสตรชาต 20 ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 Thailand 4.0 นโยบายของรฐบาลทเกยวของกบภาคการเกษตรและปศสตว นโยบายยกระดบนมโรงเรยนใหไดมาตรฐานสากล และความตกลงการคาเสร 1) ศาสตรพระราชา : ศาสตรการพฒนาอยางยงยน

พลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร กลาวในรายการ “ศาสตรพระราชา สการพฒนาอยางยงยน” ออกอากาศทางโทรทศนรวมการเฉพาะกจแหงประเทศไทย วนศกรท 21 ตลาคม 2559 เวลา 20.15น. โดยสรปดงน “พระราชด าร” คอแนวคดและปรชญา “พระราชด ารส” คอ ค าสงสอน ตกเตอน ใหสต “พระราชกรณยกจ” คอ หลกการทรงงาน และ “พระราชจรยวตร” คอ การประพฤตตนเปนแบบอยางทดแกปวงพสกนกรชาวไทย ซงจะยงคงอยคแผนดนตลอดไปพระองคไดทรง “พดใหไดคด สอนใหเกดปญญาและท าใหเหนประจกษ” ดวยพระองคเองตลอดระยะเวลา 70 ปทผานมา ทงน “ศาสตรพระราชา” ทไดรบการยกยองในเวทระดบโลกและสอดคลองกบ “วาระของโลก” คอเปาหมาย “การพฒนาทยงยน”ขององคการสหประชาชาต (SDG 2030) ไดแก “หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” ทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชไดพระราชทานแกปวงชนชาวไทยมากวา 40 ปแลว

18

การพฒนาตามหลกเศรษฐกจพอเพยง คอ การพฒนาทตงอยบนพนฐานของทางสายกลางและความไมประมาท โดยค านงถง ความพอประมาณ ความมเหตผล การสรางภมคมกนทดในตว ตลอดจนใชความรความรอบคอบ และคณธรรม ประกอบการวางแผน การตดสนใจและการกระท า

ความพอเพยงจะตองประกอบดวย คณลกษณะพรอม ๆ กน ดงน 1.ความพอประมาณ หมายถง ความพอดทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไปโดยไมเบยดเบยนตนเอง

และผอน เชนการผลตและการบรโภคทอยในระดบพอประมาณ 2.ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนน จะตองเปนไปอยางม

เหตผลโดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของตลอดจนค านงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระท านน ๆ อยางรอบคอบ

3. การมภมคมกนทดในตว หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงดานตาง ๆ ทจะเกดขนโดยค านงถงความเปนไปไดของสถานการณ ตาง ๆ ทคาดวาจะเกดขน ในอนาคตทงใกลและไกล

เงอนไขการตดสนใจและการด าเนนกจกรรมตาง ๆ ใหอยในระดบพอเพยงนนตองอาศยทงความร และคณธรรมเปนพนฐาน กลาวคอเงอนไขความร ประกอบดวย ความรอบรเกยวกบวชาการตาง ๆ ทเกยวของอยางรอบดานความรอบคอบทจะน าความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกน เพอประกอบการวางแผน และความระมดระวงในขนปฏบตและเงอนไขคณธรรม ทจะตองเสรมสรางประกอบดวย มความตระหนกในคณธรรม มความซอสตยสจรตและมความอดทน มความเพยร ใชสตปญญาในการด าเนนชวตผลทคาดวาจะไดรบคอการพฒนาทสมดลและยงยน พรอมรบตอการเปลยนแปลงในทกดานทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมความรและเทคโนโลย

นายจราย อศรางกร ณ อยธยา ไดกลาววา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ทรงเปรยบเทยบ “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” เหมอน “เสาเขม” ทเปนรากฐานแหงความมนคง ประกอบดวย การมความคดแบบพอเพยง ไมโลภ และมความรคคณธรรม ความรแบงไดเปน 3 อยางคอ.ความรของชาวบาน หรอปราชญชาวบาน ความรจากศาสตรพระราชา ตามโครงการพระราชด ารตางๆ หรอตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และความรใหมๆ ซงทตองใฝร นอกจากน ตองมผน าทมคณธรรม ถามครบทงหมดนจะประสบความส าเรจในการพฒนาทยงยน จากหลกการแนวคดดงกลาว จงน า ศาสตรพระราชา : ศาสตรการพฒนาอยางยงยน มาเปนกรอบแนวคดในการจดท ายทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนมป 2560-2569 2) หลกเศรษฐกจชมชน

เศรษฐกจชมชน คอ กจกรรมเศรษฐกจ ทงภาคเกษตรกรรม ภาคอตสาหกรรม และภาคบรการ ทคนในชมชนทองถนมสวนรวมคด รวมท า รวมรบผลประโยชน และรวมเปนเจาของ โดยการพฒนาจากฐานของ “ศกยภาพของทองถน” หรอ “ทนในชมชน” ไดแก เงนทน แรงงาน วฒนธรรม ภมปญญาทองถน พพธภณฑ วด ทดน แหลงน า ความหลากหลายทาง ชวภาพ สภาพภมประเทศ ลกษณะภมอากาศ ฯลฯ

เปาหมายส าคญของการพฒนาเศรษฐกจชมชน คอ เพอพฒนาศกยภาพตงแตระดบบคคล ครอบครว และชมชน โดยใชกจกรรมเศรษฐกจสราง “กระบวนการเรยนร” ซงจะท าใหชมชนพงตนเองได ในขณะเดยวกนยงมงพฒนาเศรษฐกจและสงคม ฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนรกษวฒนธรรมและภมปญญาทองถน ฯลฯ หรออกนยหนง เพอพฒนาชมชนทองถนอยางบรณาการ

แนวทางปฏบตประกอบดวย สรางเวทการเรยนร เชน เวทประชาคมต าบล/อ าเภอ รานคาชมชน ตลาดนดชมชน ฯลฯ วเคราะหศกยภาพของทองถน (ทนในชมชน)วางแผนพฒนา “เศรษฐกจแบบพอเพยง”ตามขนตอนของ “ทฤษฎใหม” สงเสรมการรวมกลม (กลมอาชพ กลมออมทรพย) และการสรางเครอขายองคกรชมชนพฒนาเทคโนโลยการผลต การแปรรป การบรรจหบหอ การสงแวดลอม ฯลฯ พฒนาระบบตลาด เชน ตลาดในทองถน สรางเครอขายผผลต-ผบรโภค เชอมโยงผผลตกบตลาดในเมอง/โรงงาน อตสาหกรรมการเกษตร เปนตน

19

เนนการมสวนรวมขององคกรชมชนทองถนพฒนาระบบขอมลขาวสาร เพอใชชวยตดสนใจในการท าธรกจชมชนและเผยแพรขอมลขาวสารการพฒนาเศรษฐกจชมชนสสงคมในวงกวาง

3) Thailand 4.0 แนวคดหลกคอ ปรบเปลยนการผลตทเนน Production base เปนการผลตแบบ Value base

ดวยนวตกรรมสรางสรรคโดยมกลไกในการขบเคลอนการสรางความเขมแขงจากภายใน (Strength from Within) มหลกการทตองขบเคลอนไปพรอมๆกนคอการยกระดบนวตกรรม ( Innovation Driven Proposition) ของทกภาคสวนในประเทศการสรางสงคมทมจตวญาณของความเปนผประกอบการ (Entrepreneur DrivenProposition) และการสรางความเขมแขงของชมชนและเครอขาย (Community Driven Proposition) และกลไกในการขบเคลอนการเชอมโยงภายนอก (Connect to the World) ดวยการผนวกเศรษฐกจภายในประเทศกบเศรษฐกจภมภาคเขาดวยกน ซงจะเหนภาพของ ASEAN ในภาพใหญ และ CLMVT ในภาพทเลกลงมาสอดรบกบแนวคด "CLMVT As Our Home Market" ทรฐบาลชดนก าลงผลกดน ผานการเชอมโยงกนอยางใกลชดทงในระดบรฐบาลกบรฐบาล ธรกจกบธรกจ และประชาชนกบประชาชนสดทายเปนการเชอมโยง Regional กบ Global Economy ขยายความเชอมโยงและเรยงรอย ASEAN เขาดวยกนเพอเปนพลงตอรองกบสวนอนๆของประชาคมโลกผานบทบาทในมตทางภมรฐศาสตรและภมเศรษฐศาสตรของภมภาคแหงน

4) หลกประกนความเสยง การประกนภยเปนการกระท าของบคคลหมหนง ท าการโอนความเสยงภยของสมาชกแตละคน

เพอทจะกระจายไปยงสมาชกผทไดรบความเสยหายทกคนหรอเฉลยความเสยงภยรวมกนสมาชกทกคนทประสงคจะเขารวมโครงการ จะตองจายเงนทเรยกวาเบยประกนภยใหกบกองทน และเมอมสมาชกเคราะหรายหรอไดรบความเสยหายตามทก าหนด คนนนจะไดรบการชดใชจากเงนกองกลางตามจ านวนทตกลง โดยมบรษทประกนภยเปนผจดการกองทน 2.3 ความสอดคลองของแผนยทธศาสตรกบกรอบแนวคดและนโยบายอน ๆ

1) ยทธศาสตรชาต 20 ป คณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 30 สงหาคม 2558 เหนชอบใหมการจดตงคณะกรรมการจดท า

ยทธศาสตรชาต เพอใชในการขบเคลอนการพฒนาประเทศสความมนคง มงคงและยงยน มวสยทศนคอ “ประเทศไทยมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศพฒนาแลว ดวยการพฒนาตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” หรอมคตพจนประจ าชาตวา “มนคง มงคง ยงยน” การทจะบรรลวสยทศนไดก าหนดกรอบแนวทางการพฒนาในระยะ 20 ปตอจากนไป ประกอบดวย 6 ยทธศาสตร ไดแก (1) ยทธศาสตรดานความมนคง (2) ยทธศาสตรดานการสรางความสามารถในการแขงขน(3) ยทธศาสตรการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพคน (4) ยทธศาสตรดานการสรางโอกาสความเสมอภาคและเทาเทยมกนทางสงคม (5) ยทธศาสตรดานการสรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม และ (6) ยทธศาสตรดานการปรบสมดลและพฒนาระบบการบรหารจดการภาครฐโดยยทธศาสตรดงกลาวมประเดนทเกยวของกบการสงเสรมและพฒนาอตสาหกรรมโคนมคอ (2) ยทธศาสตรดานการสรางความสามารถในการแขงขน ไดแก การพฒนาสมรรถนะทางเศรษฐกจ (สงเสรมการคา การลงทน) การพฒนาภาคการผลตและบรการ (เสรมเสรางการผลตเขมแขงยงยน และสงเสรมเกษตรกรรายยอยสเกษตรยงยนเปนมตรกบสงแวดลอม) การพฒนาผประกอบการและเศรษฐกจชมชน (พฒนาทกษะผประกอบการ พฒนา SMEs สสากล) การลงทนพฒนาโครงสรางพนฐาน (ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ การวจยและพฒนา) (3) ยทธศาสตรการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพคน (การสรางเสรมใหคนมสขภาวะทด การสรางความอยดมสขของครอบครวไทย) (5) ยทธศาสตรดานการสรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม (การรวมลดปญหาโลกรอนและปรบตวใหพรอมกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ)

20

2) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ก าหนดวสยทศนทศทางการพฒนาทมงสการ

เปลยนผานประเทศไทยจากประเทศทมรายไดปานกลางไปสประเทศทมรายไดสง มความมนคง และยงยน สงคมอยรวมกนอยางมความสข และน าไปสการบรรลวสยทศนระยะยาว “มนคง มงคง ยงยน” ของประเทศก าหนดเปาหมายเปนประเทศรายไดสงทมการกระจายรายไดอยางเปนธรรมเปนศนยกลางดานการขนสงและโลจสตกสของภมภาคสความเปนชาตการคาและบรการ (Trading and Service Nation) เปนแหลงผลตสนคาเกษตรอนทรยและเกษตรปลอดภย แหลงอตสาหกรรมสรางสรรคและมนวตกรรมสงทเปนมตรตอสงแวดลอม

หลกการส าคญของแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 ประกอบดวย (1) ยดหลกปรชญา “เศรษฐกจพอเพยง” (2) ยด “คนเปนศนยกลางการพฒนา” (3) ยด “วสยทศนภายใตยทธศาสตรชาต 20 ป” มาเปนกรอบของวสยทศนประเทศไทยในแผนพ ฒนาฯ ฉบบท 12 (4) ยด “เปาหมายอนาคตประเทศไทยป 2579” เปนกรอบการก าหนดเปาหมายทจะบรรลใน 5 ปแรก และเปาหมายในระดบยอยลงมา ควบคกบกรอบเปาหมายทยงยน และ (5) ยดหลกการน าไปสการปฏบตใหเกดผลสมฤทธอยางจรงจงใน 5 ป

วตถประสงคและเปาหมายการพฒนาในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 ประกอบดวย (1) เพอวางรากฐานใหคนไทยเปนคนมสขภาวะและสขภาพทด ตลอดจนเปนคนเกงทมทกษะความรความสามารถและพฒนาตนเองไดตอเนองตลอดชวต (2) เพอใหคนไทยมความมนคงทางเศรษฐกจและสงคม ผดอยโอกาสไดรบการพฒนาศกยภาพ รวมทงชมชนมความเขมแขงพงพาตนเองได (3) เพอใหเศรษฐกจเขมแขง แขงขนได มเสถยรภาพและมความยงยน (4) เพอรกษาและฟนฟทรพยากรธรรมชาต (5) เพอใหการบรหารราชการแผนดน มประสทธภาพ โปรงใส และมการท างานเชงบรณาการ (6) เพอใหมการกระจายความเจรญไปสภมภาค และ (7) เพอผลกดนใหประเทศไทยมความเชอมโยงกบประเทศตาง ๆ ไดอยางสมบรณและมประสทธภาพ

เปาหมายรวม ประกอบดวย (1) คนไทยมคณลกษณะเปนคนไทยทสมบรณ (2) ความเหลอมล าทางดานรายไดและความยากจนลดลง (3) ระบบเศรษฐกจมความเขมแขงและแขงขนได (4) ทนทางธรรมชาตและคณภาพสงแวดลอมสามารถสนบสนนการเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอม (5) มความมนคงในเอกราชและอธปไตยและเพมความเชอมนของนานาชาตตอประเทศไทย และ (6) มระบบบรหารจดการภาครฐทมประสทธภาพ โปรงใส ตรวจสอบได กระจายอ านาจ และมสวนรวมจากประชาชน

ยทธศาสตรการพฒนาประเทศ ม 10 ยทธศาสตร ประกอบดวย 1) ยทธศาสตรการเสรมสรางและพฒนาศกยภาพทนมนษย 2) ยทธศาสตรการสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมล าในสงคม 3) ยทธศาสตรการสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจและแขงขนไดอยางยงยน 4) ยทธศาสตรการเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอการพฒนาทยงยน 5) ยทธศาสตรการเสรมสรางความมนคงแหงชาตเพอการพฒนาประเทศสความมนคงและยงยน 6) ยทธศาสตรการบรหารจดการในภาครฐ การปองกนการทจรตประพฤตมชอบ และธรรมาภบาลในสงคมไทย 7) ยทธศาสตรการพฒนาโครงสรางพนฐานและระบบโลจสตกส 8) ยทธศาสตรการพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย วจย และนวตกรรม 9) ยทธศาสตรการพฒนาภค เมอง และพนทเศรษฐกจ และ 10) ยทธศาสตรความรวมมอระหวางประเทศเพอการพฒนา 3) ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579)

ภาคการเกษตรของไทยยงคงประสบกบปญหามากมาย เชน เกษตรกรยงคงประสบปญหาการเขาถงขอมลขาวสารทถกตองและจ าเปน หนสนครวเรอนเกษตรกรยงอยระดบสง และไมมกรรมสทธในทดนท ากน การรวมกลมไมเขมแขงท าใหไมมอ านาจในการตอรอง ทงยงเขาสสงคมผสงอายและคนรนใหมสบทอดอาชพเกษตรนอยลงประสทธภาพการผลตภาคการเกษตรอยในระดบต า มการใชปจจยการผลตอยางไมเหมาะสมรวมทงมการแขงขนและการกดกนทางการคาเพมมากขน ในรปแบบของการก าหนดมาตรฐานความปลอดภยของผผลต ผบรโภคและสงแวดลอมการท าการเกษตรทไมเหมาะสม เชน การปลกพชซ าซาก การปลกในทลาดชนมการบกรกท าลายปาตนน าล าธารสงผลใหทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม ประกอบกบมการเกดภย

21

ธรรมชาตจากการเปลยนแปลงภมอากาศโลกทมความรนแรงและความถสงขนรวมถงการวจยและพฒนาเทคโนโลย นวตกรรมใหม ๆ ในภาคการเกษตรมจ ากด มฐานขอมลดานการเกษตรททนสมยแตยงไมครอบคลมในทกมตแมวารฐบาลจะไดก าหนดแนวทางและมาตรการในการชวยเหลอตาง ๆมาโดยตลอด แตสวนใหญเปนแผนระยะสนทขาดความตอเนองและการแกไขสถานการณเฉพาะหนาและไมมการบรณาการระหวางกระทรวง

ดงนนเพอเปนการวางรากฐานการพฒนาในระยะยาวอนจะน าไปสการพฒนาและแกไขปญหาอยางเปนระบบกระทรวงเกษตรและสหกรณจงไดจดท ายทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ.2560 – 2579)เพอเปนกรอบการด าเนนงานในการพฒนาภาคการเกษตรใหสามารถด าเนนการไดอยางตอเนองและมประสทธภาพซงสอดคลองกบยทธศาสตรและแผนพฒนาทส าคญ ไดแก ยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ.2560-2579) ทง 6 ยทธศาสตร แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 แผนปฏรปของสภาขบเคลอนการ ปฏรปประเทศ (สปท.) และยงสอดคลองกบเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs) ซงเปนเปาหมายการพฒนาในระดบโลกขององคการสหประชาชาต

หลกการแนวคดในการท ายทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579) 1.เกษตรกรมขอมลขาวสารและความรความสามารถทนสถานการณ พงพาตนเองได และสถาบน

เกษตรกรเปนกลไกหลกขบเคลอนภาคการเกษตร ดวยหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 2.ตลาดน ากระบวนการผลต และสนคาเกษตรมคณภาพ มาตรฐานความปลอดภย ภาคการเกษตร

เตบโตอยางยงยน ดวยงานวจย เทคโนโลย/นวตกรรม สามารถประยกตกบองคความรและภมปญญาทองถน 3.พนทเกษตรมการบรหารจดการอยางมประสทธภาพ และปรบเปลยนการผลตใหเหมาะสมกบ

ศกยภาพพนท ดวยเทคโนโลย/นวตกรรม อาท Agri-Map และ Application เปนตน วสยทศน : “เกษตรกรมนคง ภาคการเกษตรมงคง ทรพยากรการเกษตรยงยน” เปาประสงค 1.เกษตรกรมความสามารถในอาชพของตนเอง (Smart Farmers) 2.สถาบนเกษตรกรมประสทธภาพในการด าเนนงาน (Smart Agricultural Groups) 3.สนคาเกษตรมคณภาพมาตรฐานตรงตามความตองการของตลาด (Smart Agricultural

Products) 4.พนทเกษตรและภาคการเกษตรมศกยภาพ (Smart Area/Agriculture) ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ.2560-2579)ประกอบดวย 5 ยทธศาสตร คอ 1. ยทธศาสตรท 1 สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร 2. ยทธศาสตรท 2 เพมประสทธภาพการผลตและยกระดบมาตรฐานสนคา 3. ยทธศาสตรท 3 เพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและนวตกรรม 4. ยทธศาสตรท 4 บรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอมอยางสมดลและยงยน 5. ยทธศาสตรท 5 พฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

4) นโยบายของรฐบาลทเกยวของกบภาคการเกษตรและปศสตว รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ (พลเอกฉตรชย สารกลยะ) มอบนโยบายใน

ปงบประมาณ 2559 เพอเปนกรอบการด าเนนงานไดแก 1) ดแลเกษตรกรใหมรายไดทเหมาะสมดวยวธการตาง ๆ2) ปรบโครงสรางการผลตสนคาเกษตรใหสอดคลองกบความตองการ 3) บรหารจดการทรพยากรน าของประเทศใหเปนเอกภาพในทกมต 4) สหกรณของกลมเกษตรกรทผลตสนคาเกษตรเพมบทบาทในฐานะผซอพชผล/แปรรป/สงออกได 5) ปองกนปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบในภาครฐและ 6) ปรบปรงระบบรหารจดการของรฐวสาหกจใหมประสทธภาพโปรงใสตรวจสอบได

22

นอกจากนใหเรงรดด าเนนการในเรองเรงดวนคอ 1. การแกไขปญหาการท าประมงทผดกฎหมาย (IUU) ตองเรงด าเนนการแกไขกฎหมายและบทลงโทษ

ทเหมาะสมรวมทงการก ากบดแลใหเปนไปตามกฎหมายระเบยบและขอบงคบตางๆและเรองปญหาแรงงานให เปนไปตามมาตรฐานสากล

2.ลดตนทนการผลตกระทรวงเกษตรและสหกรณประกาศใหป 2559 เปนปแหงการลดตนทนการผลตทางการเกษตรโดยการด าเนนงานจะแตจะเปนการบรณาการรวมกนระหวางหนวยงานของกระทรวงกอใหเกดกจกรรมการลดตนทนการผลตใหแกเกษตรกรโดยวดผลไดภายใน 3 เดอน

3.จดท าฐานขอมลเกษตรกรทครอบคลมสามารถน าไปแกปญหาและการชวยเหลอเกษตรกรใน กรณตางๆไดเชนดานหนสนเกษตรกรดานอาชพดานสถตตางๆของภาคเกษตรกรรมเชอมโยงกบภาคสวนอนๆทเกยวของเพอประโยชนในการบรหารจดการตามนโยบายโดยใหหนวยงานทมระบบฐานขอมลเกยวกบเกษตรกรเรงบรณาการฐานขอมลใหเกดเปนเอกภาพและสามารถน าไปใชประโยชนไดอยางแทจรง

4.การจดหาแหลงน าเพอแกไขปญหาภยแลง 2558/2559 หนวยงานทงในสวนกลางและสวนภมภาคตองรสถานการณปจจบนอยางชดเจนและคาดการณแนวโนมทอาจเกดขนพรอมทงเตรยมหามาตรการรองรบสภาพปญหาตางๆไดทนทวงทและตองมการวางแผนแกไขปญหาในระยะยาวรวมทงการท าฝนหลวงเพอเพม ปรมาณน าและในฤดแลงมการหาแหลงน าใหเกษตรกรเพมเตมโดยมาตรการชวยเหลอเกษตรกรตางๆตอง ด าเนนการอยางโปรงใสตรวจสอบไดสอสารใหเกษตรกรเขาใจรจกการใชน าอยางมประสทธภาพ

5.การสงเสรมเกษตรอนทรยเปนโอกาสในการเพมมลคาผลผลตใหกบเกษตรกรและผบรโภคจะไดบรโภคสนคาทมความปลอดภยโดยหนวยงานทเกยวของวางแผนและขบเคลอนการพฒนาเกษตรอนทรยใหเกดผลเปนรปธรรมโดยเรว

ส าหรบงานทตองด าเนนการตอเนองตองผลกดนใหมการท าการเกษตรใหเหมาะสมกบพนทปจจยการผลตและความตองการของตลาดสงเสรมพฒนาผลผลตการเกษตรใหมคณภาพไดมาตรฐานมสขภาพอนามยในระดบสากลปรบปรงโครงสรางการบรหารราชการใหเหมาะสมปรบปรงรฐวสาหกจใหมความโปรงใสตรวจสอบไดก าหนดมาตรการในการตรวจสหกรณทจรงจงรวมทงเรงรดแกปญหาหนสนเกษตรกร

สวนงานเพอความยงยนตองเรงผลกดนงานวจยสนบสนนเพอลดตนทนเพมผลผลตตรงตามความตองการของตลาดการจดโซนนงการปลกพชมผลผลตทตรงกบความตองการทงปรมาณและคณภาพจดหาแหลงน าทเพยงพอตอพฒนาสหกรณใหมความเขมแขงรวมกลมสมาชกดแลชวยเหลอดานปจจยการผลตขณะทภาคราชการตองไมตกเปนเครองมอในการทจรตคอรปชนของนกการเมองรวมทงการฟนฟโครงการตามแนวพระราชด ารใหประชาชนมสวนรวมในการดแลทงนส านกงานเกษตรและสหกรณจงหวดจะเปนกลไกส าคญในการน านโยบายของรฐไปสการปฏบตในพนทน าผลประโยชนสเกษตรกรอยางทวถงโดยเปนแกนหลกในการบรณาการหนวยงานของกระทรวงในระดบจงหวดภายใตคณะอนกรรมการพฒนาการเกษตรและสหกรณของจงหวดทมผวาราชการจงหวดเปนประธานเพอน าไปปฏบตใหเกดเปนรปธรรมตอไป

5) นโยบายยกระดบนมโรงเรยนใหไดมาตรฐานสากล รฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ (พลเอกฉตรชย สารกลยะ)มอบนโยบายใหคณะกรรมการ

โคนมและผลตภณฑนมเรงด าเนนการพฒนาการบรหารจดการนมโรงเรยนทงระบบกอนเปดภาคเรยนท 1/2559 ตามแผนพฒนาการบรหารจดการนมโรงเรยน โดยการพฒนาหลกเกณฑแนวทางปฏบตและมาตรการในการขบเคลอน เพอเพมคณภาพและมาตรฐานนมโรงเรยนใหสงขนตลอดหวงโซการผลต ซงผลการด าเนนงานโครงการอาหารเสรม (นม) โรงเรยน ทผานมามความกาวหนาในดานการผลต การแปรรป ขนสงและเกบรกษา ตลอดจนการบรหารจดการทมประสทธภาพมากขน เพอยกระดบคณภาพนมโรงเรยนไปสผบรโภคโดยเฉพาะนกเรยน

23

กอนเปดภาคเรยนท 1/2559เนนครอบคลม 3 ดาน คอ การดแลเกษตรกรโคนมนกเรยนไดดมนมมคณภาพด และความโปรงใสเปนธรรมกบผประกอบการโดยแนวทางการด าเนนนโยบายแบงเปน 3ดาน ดงน

1. ดานการผลต ไดมการจดท าแผนยกระดบฟารมตามหลกเกณฑการปฏบตทางการเกษตรทด ส าหรบฟารมโคนม (Good Agricultural Practice: GAP) โดยมเปาหมายการด าเนนงานครบถวน 100% ภายในภาคเรยนท 2/2560 ซงปจจบนมฟารมทงหมดจ านวน 16,480 ฟารม ทผานเกณฑ GAP แลวจ านวน 4,065 ฟารม คดเปนรอยละ 24.67 โดยกรมปศสตวมแผนตรวจตดตามและใหค าแนะน าการพฒนาฟารมอยางตอเนอง และการยกระดบคณภาพน านมดบ ประกอบดวยการพฒนาการด าเนนงาน 2 เรอง คอ ปรมาณของแขงรวม (Total Solid: TS) จากมาตรฐานเดมรอยละ12.00 ใหเปนรอยละ12.15 ในปการศกษา 1/2559 และเปนรอยละ12.50 ในภาคเรยนท 2/2560 โดยการใหความรความเขาใจกบเกษตรกร ตดตามและประเมนผลวเคราะหจากตวอยางจากศนยรวบรวมน านมทกศนยฯ เดอนละ 1 ครง มแผนการเพมประสทธภาพทงระบบ เชน ปรบปรงอาหารโดยน าอาหารส าเรจ (Total Mixed Ration : TMR) มาใช และปรมาณเซลลเมดเลอดขาว (Somatic Cell Count : SCC) จากเกณฑเดม 750,000 เซลล/ซซ เปน 650,000 เซลล/ซซ ในปการศกษา 1/2559 ทงน ไดมก าหนดแนวทางใหความรกบเกษตรกร ของหนวยพฒนาสขภาพและผลผลตโคนม (Dairy Herd Health Unit) ของกรมปศสตว พรอมทงตรวจตดตามผลจากศนยรวบรวมน านมทกศนยฯ เดอนละ1 ครง อยางตอเนอง โดยมเปาหมายลดจ านวนปรมาณเซลลเมดเลอดขาว เหลอ 500,000 เซลล/ซซ ภายในภาคเรยนท 2/2560

2. การแปรรป การขนสงและการเกบรกษา ไดก าหนดหลกเกณฑและวธการทดในการผลตอาหาร (Good Manufacturing Practice: GMP) ปจจบนศนย/สหกรณของประเทศไทยทเขารวมโครงการฯ จ านวน 167 ศนยฯ/สหกรณ ผาน GMP ครบ 100% แลว สวนหลกเกณฑการขนสงนมโรงเรยน (Logistics) และการจดเกบทโรงเรยน ทงนมพาสเจอรไรส และนม UHT อยางชดเจน ซงจากการส ารวจผประกอบการทเขารวมโครงการพบวามรถขนสงนมโรงเรยน รวม 922 คน เปนรถขนสงนมพาสเจอรไรสจ านวน 675 คน และรถบรรทกนม UHT จ านวน 247 คน นอกจากนการจดเกบนมทโรงเรยน ไดมการก าหนดหลกเกณฑการจดเกบนมทโรงเรยนทงนมพาสเจอรไรส และ นม UHT โดยใหโรงเรยนถอปฏบตอยางเครงครดในการตรวจรบนมโรงเรยน โดยสมตรวจคณภาพ พรอมตดชมกอนทจะใหเดกนกเรยนดม ทงนผประกอบการเปนผสนบสนนอปกรณในการรกษาคณภาพนมพาสเจอรไรส เชน ถงแช/ตเยน เทอรโมมเตอร ฯลฯ นอกจากนกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดวางระบบการตดตามการขนสงและการเกบรกษาผลตภณฑนมโรงเรยนในแตละจงหวดโดยในระดบจงหวดมคณะกรรมการอาหารเสรม(นม)โรงเรยน ระดบจงหวด ทมผวาราชการจงหวดเปนประธานบรณาการรวมกน 4 กระทรวง คอ กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงสาธารณสข และกระทรวง ศกษาธการ ก าหนดหนาทในการจดท าแผนและตดตามก ากบดแลการบรหารจดการคณภาพนมในโครงการอาหารเสรม (นม) โรงเรยน ในเขตพนทจงหวด หากพบปญหา อปสรรค เกยวกบโครงการอาหารเสรม (นม) โรงเรยน ใหรายงานผวาราชการจงหวดทราบโดยเรว สวนระดบกระทรวง ผตรวจราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณรวมกบ Single Command ของกระทรวงเกษตรฯ และกรมปศสตว บรณาการประสานกบหนวยงานทเกยวของปฏบตการเพอตรวจตดตามก ากบดแลอยางตอเนองทกเดอน

3. การบรหารจดการ เนนด าเนนการ 4 แนวทาง คอ 1) การพฒนาบรรจภณฑนมโรงเรยนใหไดมาตรฐานสงขน เพอสงเสรมสรางแรงจงใจใหเดกนกเรยนบรโภคนม และมสวนรวมในการพฒนารปแบบบรรจภณฑ โดยจดการประกวดออกแบบกลองนมโรงเรยน และจะน าไปใชในภาคเรยนท 1/2560 2) สงเสรมและรณรงคการบรโภคนมในประเทศใหเพมขน โดยใหคณะอนกรรมการรณรงคการบรโภคนม ก าหนดแผนกลยทธและแผนงาน/โครงการ มเปาหมายการบรโภคนมเพมขนรอยละ4 ตอป จากปจจบนคนไทยบรโภคนมอยท 14 ลตร/คน/ป 3) การจดสรรสทธพนทการจ าหนายนมโรงเรยนส าหรบภาคการศกษา 1/2559 โดยเปดโอกาสใหผประกอบการผลตภณฑนมโรงเรยนไดรบสทธในการผลตนมโรงเรยนเพมขน ทงน ปจจบนไดมการปรบเปลยน

24

วธการจดสรรโควตานมโรงเรยนใหเกดความเปนธรรม โปรงใส และตอบสนองความตองการ ภายใตการพจารณาของคณะอนกรรมการเฉพาะกจเพอพจารณาก าหนดหลกเกณฑและวธการด าเนนงานโครงการอาหารเสรม(นม) โรงเรยน นอกจากน ยงไดก าหนดใหมการพจารณาความผดและก าหนดโทษและอตราเบยปรบ เพอลงโทษผฝาฝนทไมปฏบตตามหลกเกณฑอยางเครงครด และ 4) การจดสรรสทธและพนทการจ าหนายของปการศกษา 2559 ไดผานความเหนชอบจากคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนมในการประชมเมอวนท 2 พฤษภาคม 2559 โดยรฐบาลไดจดสรรงบประมาณในการจดซออาหารเสรม(นม)โรงเรยน ประมาณ 14,000 ลานบาท ส าหรบเดกนกเรยนชนอนบาล ถงประถมศกษาปท 6 จ านวน 7.45 ลานคน ไดดมนมทกวนเปนเวลา 260 วน คดเปนน านมดบทรบซอจากเกษตรกร/สหกรณทงสน จ านวน 1,136.7 ตน/วน โดยมผประกอบการเขารวมโครงการทงสน 67 ราย พรอมด าเนนการสงนมใหกบโรงเรยนทวประเทศตงแตวนท 15 พฤษภาคม 2559 เปนตนไป

6) ความตกลงการคาเสร การเจรจาการคาระหวางประเทศแบงเปนระดบพหภาค ระดบภมภาค และระดบทวภาคโดยระดบ

พหภาค เปนการเจรจาของสมาชกองคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO) ปจจบนมสมาชก 164 ประเทศ เพอเปดเสรการคา สรางกฎระเบยบทางการคาของโลก และระดบภมภาค (เชน ASEAN) มการเจรจาจดท าความตกลงเขตการคาเสร (Free Trade Area: FTA) กบนานาประเทศอยางกวางขวาง

ส าหรบไทยไดมการเจรจาจดท าความตกลงการคาเสรระดบภมภาคทจดท ารวมกบอาเซยนและเรมมผลบงคบใชแลว 5 ฉบบ ไดแก อาเซยน-ออสเตรเลยและนวซแลนด อาเซยน-จน อาเซยน-ญปน อาเซยน-เกาหล อาเซยน-อนเดย และอยระหวางการเจรจา ไดแก อาเซยน-ฮองกง และความตกลงหนสวนทางเศรษฐกจระดบภมภาค (RCEP) ส าหรบความตกลงการคาเสรทวภาคของไทยทเจรจาและมผลบงคบใชแลว ไดแก ไทย-ออสเตรเลย ไทย-นวซแลนด ไทย-ญปนไทย-ชล ไทย-อนเดย (early harvest 83 รายการ) และไทย-เปร (70% ของรายการสนคา) และทอยระหวางการเจรจา ไดแก ไทย-ปากสถาน สวนทยงเตรยมการเจรจา ไดแก ไทย-ตรก

การเปดการคาเสร (FTA) กบประเทศออสเตรเลยและนวซแลนด สงผลใหประเทศออสเตรเลยไดรบโควตาการน าเขานมผงเพมขน และภาษน าเขานมผงและผลตภณฑนมลดลงตามขอตกลง มผลกระทบตอเกษตรกรผเลยงโคนมโดยตรง เนองจากประเทศคพนธมตรทงสองเปนประเทศทมศกยภาพในการผลตและสงออกผลตภณฑมความไดเปรยบดานตนทนการผลตและเทคโนโลยการผลต โดยเฉพาะนมผงซงมราคาถกจะน าไปสการทดแทนน านมดบในโรงงานแปรรป จนเปนเหตใหเกดปญหาการปฏเสธรบซอและปญหานมลนตลาดเกษตรกรผเลยงโคนมจ าตองเลกเลยงไปในทสด หากระบบบรหารจดการน านมดบภายในประเทศออนแอดงนน รฐบาลตองรบด าเนนการหาทางชวยเหลอเกษตรกรผเลยงโคนมอยางเรงดวน เพอพฒนาขดความสามารถในการเลยงโคนมและสรางความเขมแขงขององคกร การรณรงคใหประชาชนผบรโภคไดตระหนกถงความส าคญของการบรโภคนมโดยแสดงใหผบรโภคไดเหนถงความแตกตางอยางชดเจนระหวางนมโคแท และนมผงละลายน าเพอชวยเหลอเกษตรกรและประเทศชาต

2.4 การวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และปจจยคกคาม 1) จดแขง

1.1 การผลต 1)เปนอาชพทสรางรายไดและมเสถยรภาพดานราคา เมอเทยบกบอาชพทางการเกษตรอนๆ 2)เกษตรกรมพนธโคนม และองคความรการเลยงโคนมในเขตรอนชน 3) มระบบการผลตในอตสาหกรรมนมทมความเจรญทดเทยมตางประเทศ (อาเซยน) 4) เกษตรกรผเลยงโคนม รวมตวเปนองคกรเกษตรกร 5) มระบบมาตรฐานสากลตลอดหวงโซอปทาน 6) มวสดเหลอใชทางการเกษตรหลากหลายและมปรมาณมาก

25

11111111111

ยทธศาสตรชาต 20 ป

1. ยทธศาสตรดานความมนคง

2. ยทธศาสตรดานการสราง

ความสามารถในการแขงขน

3. ยทธศาสตรการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพคน

4. ยทธศาสตรดานการสราง โอกาสความเสมอภาคและเทา

เทยมกนทางสงคม

5. ยทธศาสตรดานการสรางการเตบโตบนคณภาพชวตท

เปนมตรกบสงแวดลอม

6. ยทธศาสตรดานการปรบสมดลและพฒนาระบบการบรหาร

จดการภาครฐ

ยทธศาสตรเกษตรและสหกรณ ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579)

1. ยทธศาสตรการสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร

2. ยทธศาสตรการเพมประสทธภาพการผลตและยกระดบ

มาตรฐานสนคา

3. ยทธศาสตรการการเพมความสามารถในการแขงขนภาคการเกษตรดวยเทคโนโลยและ

นวตกรรม

4. ยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรการเกษตรและสงแวดลอม

อยางสมดลและยงยน

5. ยทธศาสตรการพฒนาระบบบรหารจดการภาครฐ

1. ยทธศาสตรการสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรผเลยงโคนมและองคกร

โคนม

2. ยทธศาสตรการพฒนาการผลตน านมโคและอตสาหกรรมโคนมให

ไดมาตรฐานสากล

3. ยทธศาสตรการสงเสรมการบรโภคนมและพฒนาผลตภณฑนมเพอการแขงขนระดบนานาชาต

4. ยทธศาสตรการพฒนาระบบฐานขอมลและการใชประโยชน

5. ยทธศาสตรการวจยและพฒนาองคความรการเลยงโคนมใหกบเกษตรกร

ความเชอมโยงระหวางยทธศาสตรรฐบาลกบยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม ป 2560-2569

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท 12

3. ยทธศาสตรการสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจและแขงขนไดอยางยงยน

4. ยทธศาสตรการเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอการพฒนาทยงยน

ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม ป 2560-2569

26

1.2 การตลาด 1) ราคาน านมโค (น านมดบ) มเสถยรภาพ 2) มโครงการอาหารเสรม (นม) โรงเรยน

1.3 การควบคม ก ากบดแลและการสนบสนน - มระบบบรหารจดการอตสาหกรรมนมผานคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนม

2) จดออน 2.1ดานการผลต

1) เกษตรกรผเลยงโคนมมพนทจดท าแปลงหญาไมเพยงพอ 2) อาหารหยาบคณภาพดมไมเพยงพอตอเนองตลอดทงป 3) เกษตรกรผเลยงโคนมสวนใหญเปนฟารมรายยอย มตนทนการผลตสง 4) ประสทธภาพการใชเครองมอ เครองจกรทใชในฟารมเกษตรกรไมเหมาะสม 5) มโรคระบาด (ปากและเทาเปอย) เกดขนอยางตอเนอง

2.2 ดานการบรหารจดการ 1) การบรหารจดการฟารมสวนใหญไมไดมาตรฐาน 2) ระบบฐานขอมลโคนม ไมเปนระบบฐานเดยว มหลากหลายหนวยงานทจดท า และขาดการ

เชอมโยง 3) ขาดแคลนแรงงาน และผสบทอดกจการฟารม 4) ขาดการบรณาการของหนวยงานในการก ากบดแลในการน าเขาและสงออกสนคา 5) ขาดการบรณาการของหนวยงานรบผดชอบในอตสาหกรรมนมและผทเกยวของในการ

สงเสรมและพฒนา 6) พระราชบญญตโคนมและผลตภณฑนม พ.ศ.2551 ยงไมสมบรณและยงขาดงบประมาณใน

การขบเคลอน ซงมการเสนอแกไขอยางตอเนอง 7) ขาดการน าองคความรและผลงานวจยไปใชในเกษตรกร เพอน าไปปฏบตไดและเหนผลจรง

ซงยงมนอย 2.3 องคกรเกษตรกรและเกษตรกร

1) องคกรเกษตรกรยงขาดประสทธภาพการบรหารจดการองคกร และขาดการเชอมโยง เครอขาย

2) จ านวนเกษตรกรทเลยงโคนมมแนวโนมลดลง 3) ขาดองคความรบรหารจดการฟารม และระบบการขนทะเบยนเกษตรกรผเลยงโคนมรายใหม

2.4 ดานการตลาด - การบรโภคนมและผลตภณฑนมยงไมใชวฒนธรรมการบรโภคของคนไทย - สหกรณ/โรงงานแปรรปขนาดเลกไมสามารถแขงขนผประกอบการรายใหญได 3. โอกาส

1) การเปดการคาเสรอาเซยน ท าใหความตองการผลตภณฑนมและพนธโคนมของประเทศในกลม อาเซยนมการขยายตวอยางตอเนอง และมโอกาสเพมมลคาการสงออกไดดในอนาคต

2) มนโยบายของรฐใหการสนบสนนอตสาหกรรมนมทงระบบ 3) ภาครฐใหการสนบสนนในเรองการสงเสรมดานการตลาด เชน โครงการอาหารเสรม (นม)

โรงเรยน และโครงการรณรงคการบรโภคนม 4) นมเปนอาหารเพอสขภาพและผบรโภคใหความส าคญในเรองสขภาพมากขน

27

5) ผบรโภคมความร ความเขาใจ ในเรองคณประโยชนของน านมโคมากขน 6) แนวโนมการบรโภคนม มอตราทเพมขน

4. ภยคกคาม 1) ประเทศไทยตองเปดเสรทางการคากบประเทศทมศกยภาพการเลยงโคนม ท าใหเกดการน าเขา

นมและผลตภณฑนมจากตางประเทศเขามาแขงขน ในป 2568 2) ผลตภณฑ “นม” มการแขงขนจากเครองดมทดแทน “นม” เชน นมถวเหลอง นมขาว นม

ขาวโพด 3) มาตรการกดกนทางการคา เชน เงอนไขการเกดโรคระบาด (ปากและเทาเปอย) เปนตน 4) การสวมสทธจากประเทศนอก AEC

2.5 วสยทศน พนธกจและเปาประสงค ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนมป 2560-2569 ประกอบดวย

วสยทศน : อตสาหกรรมโคนมไทยทงระบบ ไดมาตรฐานสากลภายใน 10 ป

พนธกจ : 1) การสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรผเลยงโคนมและองคกรโคนม 2) เพมประสทธภาพการผลตและลดตนทนใหกบเกษตรกรผเลยงโคนม และองคกรโคนม 3) การเพมก าไรสทธ (Net Profit) ในการเลยงโคนม 4) พฒนาอตสาหกรรมโคนมตลอดหวงโซอปทานสมาตรฐานสากล 5) การสงเสรมการบรโภคนมและการพฒนาผลตภณฑนม ใหสามารถแขงขนไดในเวท

อาเซยนและภมภาคอน 6) การพฒนาฐานขอมลโคนมหลก เปนระบบฐานขอมลเดยว 7) การวจย พฒนาและเผยแพรองคความรการเลยงโคนมใหกบเกษตรกร

วตถประสงค :

1) เพอสรางความเขมแขงในองคกรโคนมและบรณาการการบรหารจดการ อตสาหกรรมโคนมของประเทศ

2) เพอพฒนาและเพมประสทธภาพการผลตของเกษตรกรในการผลตน านมโค 3) เพอพฒนาระบบอตสาหกรรมนมของประเทศใหยงยน เกดความเปนธรรมแก

ผเกยวของในอตสาหกรรมนมของประเทศ มมาตรฐานปลอดภยตอผบร โภค และสามารถแขงขนกบตางประเทศได

เปาประสงค: 1) เกษตรกรผเลยงโคนมและองคกรโคนมมความเขมแขง 2) น านมในประเทศมคณภาพตามมาตรฐานสากล 3) ผลตภณฑนมมความหลากหลาย และตอบสนองผบรโภคในแตละชวงอาย

ตวชวด : 1) องคกรโคนมบรหารงานมก าไรและจ านวนสมาชกใชบรการองคกรเกษตรกรไมนอยกวา

รอยละ 80 2) เกษตรกรผเลยงโคนมมรายไดสทธเพมขนรอยละ 5 ตอป 3) คาเฉลยผลผลตน านมโคตอตวตอวน เพมขนรอยละ 4 ตอป 4) ฟารมโคนมไดรบมาตรฐาน GAP ไมนอยกวารอยละ 90

28

5) คณภาพน านมดบผานเกณฑมาตรฐานเพมขนไมต ากวารอยละ 10 ตอป 5.1 คณภาพน านมดบระดบฟารมโคนมของจ านวนฟารมทงประเทศ

1) คาโซมาตกเซลล ไมเกน 400,000 เซลล/มลลลตร 2) เนอนมไมรวมไขมน ไมนอยกวารอยละ 8.75, 3) ไขมนไมนอยกวารอยละ 3.75






ประเดนยทธศาสตร : ยทธศาสตรท 1 การสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรผเลยงโคนมและองคกรโคนม ยทธศาสตรท 2 การพฒนาการผลตน านมโคและอตสาหกรรมโคนมใหไดมาตรฐานสากล ยทธศาสตรท 3 การสงเสรมการบรโภคนมและพฒนาผลตภณฑนมเพอการแขงขนระดบ

นานาชาต ยทธศาสตรท 4 การพฒนาระบบฐานขอมลและการใชประโยชน ยทธศาสตรท 5 การวจยและพฒนาองคความรการเลยงโคนมใหกบเกษตรกร

29

2.6 กรอบยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม ป 2560-2569 แนวทางการพฒนา ตวช วด ผลงาน

ปจจบน 2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569

ยทธศาสตรท 1 การสรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรผเล ยงโคนมและองคกรโคนม 1. สรางความเขมแขงใหกบเกษตรกรผเลยง โคนม และองคกรเกษตรกรโคนมและผลตภณฑนม 1.1 ถายทอดองคความรดานการบรหารจดการน านมตลอดหวงโซอปทาน - ถายทอดเทคโนโลยการบรหารจดการองคกร เกษตรกรโคนมใหมความเขมแขง - จดท า Application เพอถายทอดองคความรเชน การค านวณสตรอาหารโคนม การจดการระบบสบพนธโคนม การค านวณตนทนการผลต - พฒนาเกษตรกรผเลยงโคนมเปน Smart Farmer 1.2 สงเสรมองคกรเกษตรกรใหมความเขมแขง 1.3 สงเสรมการรวมกลมเพอการบรหารจดการแบบแปลงใหญ(ตลอดหวงโซอปทาน) 2. สรางความมนคงและลดความเสยงจากการประกอบอาชพ 2.1 พฒนาระบบประกนความเสยงจากการประกอบธรกจโคนม เชน - ระบบการซอ-ขายน านมดบทเปนธรรม - ระบบประกนสขภาพโคนม - ระบบประกนรายได - มสตวแพทยผควบคมฟารม/นกสงเสรมประจ าองคกรเกษตรกร

1) องคกรเกษตรกรบรหารงานมก าไร 2) จ านวนสมาชกใชบรการองคกรเกษตรกรไมนอยกวารอยละ 80 3) เกษตรกรมรายไดสทธเพมขนรอยละ 5 ตอป 4) องคกรโคนม มแผนพฒนาขบเคลอนองคกร หนวยงานทรบผดชอบ - กรมสงเสรมสหกรณ - กรมปศสตว - องคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย - ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร - สถาบนการศกษา - ชมนมสหกรณโคนมแหงประเทศไทย - ผประกอบการ - ผประกอบการรวบรวมน านมดบ

มก าไร 80%

5% ม


5% ม


5% ม


5% ม


5% ม


5% ม


5% ม


5% ม


5% ม


5% ม

30

แนวทางการพฒนา ตวช วด ผลงานปจจบน

2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569

2.2 พฒนากลไกการระดมทน เพอจดตงกองทนประกนความเสยงจากการประกอบธรกจโคนม 2.3 จดตงกองทนพฒนาอาชพการเลยงโคนมและอตสาหกรรมโคนม 2.4 มแหลงเงนทนสนบสนนธรกจโคนม

3. สรางความภาคภมใจและพฒนาเกษตรกรโคนมรนใหมสบทอดอาชพการเล ยงโคนม อยางยงยน 3.1 จดตงสถาบน Dairy training center 3.2 พฒนามาตรฐานวชาชพเกษตรกรและผประกอบการอตสาหกรรมโคนม 3.3 สงเสรมเกษตรกรโคนมรนใหมสบทอดอาชพการเลยงโคนมอยางยงยน 4. สงเสรมและสนบสนนเกษตรกรใชเครองจกรและเทคโนโลยบรหารจดการฟารมแบบครบวงจรเพอทดแทนแรงงานอยางเปนระบบรองรบสงคมเกษตรสงอาย และลดภาระในกจวตรประจ าวน

31


2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569

ยทธศาสตรท 2 การพฒนาการผลตน านมโคและอตสาหกรรมโคนมใหไดมาตรฐานสากล 1. เพมประสทธภาพ และลดตนทนการผลต 1.1 สงเสรมการจดการอาหารโคนม เพอเพมประสทธภาพการผลตทงดานปรมาณและคณภาพ 1.2 สงเสรมดานสขภาพโคนมระดบฝง (Dairy Herd Health) 1.3 เพมประสทธภาพการปรบปรงพนธโคนม 1.4 สงเสรมการจดการสภาพแวดลอมฟารมใหโคอยสบาย (Cow Comfort) 1.5 สงเสรมการจดบนทกขอมลโคนมรายตวเพอการจดการฟารม (DHI) 1.6 การสงเสรมการเลยงโคสาวทดแทน 1.7 สงเสรมระบบรวบรวม และขนสงน านมดบทงระบบ (Cooling tank) 1.8 ควบคมมาตรฐานอาหารโคนมใหครบถวน เชน TMR อาหารหยาบหมก 1.9 พฒนาแปลงพชอาหารสตวและใหการรบรองมาตรฐานแปลงพชอาหารสตว GAP 2. สงเสรมมาตรฐานฟารมโคนม และความปลอดภยทางชวภาพ 2.1 พฒนาฟารมโคนมใหไดรบการรบรองมาตรฐานฟารม GAP 2.2 พฒนาฟารมโคนมในระบบความปลอดภยทางชวภาพสฟารมปลอดโรค 3. พฒนาคณภาพน านมระดบฟารม และศนยรวบรวมน านมใหผานเกณฑมาตรฐาน

1) คาเฉลยผลผลตน านมโคตอตวตอวน เพมขนปละรอยละ 4 2) ตนทนการผลตตอหนวยลดลง (เปรยบเทยบกบราคาขายนมผงโลก) 3) ฟารมโคนมทงหมดไดรบมาตรฐาน GAPโดยผานเกณฑมาตรฐานเพมขนไมต ากวารอยละ 10 ตอป ของจ านวนฟารมทงประเทศ 4) คณภาพน านมดบ 4.1 คณภาพน านมดบระดบฟารมโคนม 1) มคาโซมาตกเซลลไมเกน 400,000 เซลล/มลลลตร, 2) เนอนมไมรวมมนเนย ไมนอยกวารอยละ 8.75 3) ไขมน ไมนอยกวารอยละ 3.75 4.2 คณภาพน านมดบระดบศนยรวบรวมน านมดบ - มจ านวนจลนทรยไมเกน 300,000 CFU/มลลลตร 5) มาตรฐานสถานทผลตและคณภาพผลตภณฑนม 5.1 สถานทผลตผานมาตรฐานตามท กฎหมายก าหนดไมนอยกวารอยละ 85 ของสถานทผลตทไดรบการตรวจประเมน

12.79

ศกษาขอมล 3,262

607,180

13.31

เปรยบเทยบ 10%

10%

10%

80%

13.84


20%

20%

80%

14.39


30%

30%

80%

14.97


40%

40%

80%

15.57


50%

50%

85%

16.19


60%

60%

85%

16.84


70%

70%

85%

17.51


80%

80%

85%

18.21


90%

90%

85%

18.93


100%

100%

85%

32


2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569

3.1 พฒนาคณภาพน านมระดบฟารม (Milking Hygiene) 3.2 พฒนามาตรฐานระบบรดนมและเครอง รดนม (Standard Milking System & Milking Machine) 3.3 รกษาสถานภาพการรบรองระบบ GMP ของศนยรวบรวมน านมดบอยางตอเนอง 4. พฒนาระบบประกนคณภาพ (Quality Assurance) ของน านมดบ 4.1 พฒนาหองปฏบตการตรวจสอบคณภาพน านมดบของศนยรวบรวมน านมดบ และโรงงานแปรรป ใหเขาสระบบมาตรฐานสากล และหองปฏบตการไดรบการประเมนประสทธภาพ (Ring Test) ปละ 4 ครง และประเมนการตรวจสอบของหองปฏบตการ ปละ 1 ครง 4.2 สงเสรมการตรวจคณภาพน านมรายตว 4.3 จดท าระบบตรวจสอบยอนกลบ (Traceability) 5. สงเสรมการใชน านมดบภายในประเทศแปรรปเปนผลตภณฑ 5.1 สงเสรมการสรางโรงงานแปรรปผลตภณฑขนาดเลกและขนาดกลาง (SMEs) 5.2 สงเสรมการแปรรปผลตภณฑ เชน นมผงขาดมนเนย ชท เนย และอน ๆ 5.3 สงเสรมอตสาหกรรมแปรรปน านมเพอการสงออก

5.2 ผลตภณฑนม ณ สถานทผลตและ สถานทจ าหนายมคณภาพมาตรฐานตามทกฎหมายก าหนดไมนอยกวารอยละ 85 ของผลตภณฑทสมเกบตวอยาง หนวยงานทรบผดชอบ - กรมปศสตว - กรมสงเสรมสหกรณ - ส านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต - ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร - องคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย - ส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา - ส านกงานสาธารณสขจงหวด - กระทรวงพาณชย - กระทรวงวทยาศาสตร - กระทรวงทองเทยวและการกฬา - องคกรปกครองสวนทองถน - สถาบนการศกษา - ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร - ชมนมสหกรณโคนมแหงประเทศไทย - ผประกอบการ - ผประกอบการรวบรวมน านมดบ

33


2560 2561 2562 2563 2564 2565 2566 2567 2568 2569

5.4 สรางแรงจงใจใหใชน านมดบภายในประเทศ เชน ยกเลกการควบคมราคาผลตภณฑทใชน านมดบภายในประเทศ 100% 6. ขบเคลอนและก ากบดแลคณภาพมาตรฐานนมโรงเรยนตลอดหวงโซ 6.1 ฟารมโคนม ศนยรวบรวมน านมและสถานทผลต/โรงงานแปรรปตองผานการรบรองมาตรฐาน GAP GMP 6.2 ตรวจประเมนศนยรวบรวมและโรงงานแปรรปน านม และสมเกบตวอยางน านมสงวเคราะห ปละ 2 ครง 6.3 พฒนาเปนฟารมโคนมปลอดโรค

- ฟารมโคนม ศนยรวบรวมน านม สถานทผลต/โรงงานแปรรปตองผานการรบรองมาตรฐาน 100% - น านมมคณภาพผานเกณฑทก าหนด โดย Milk Board ผลตรวจโรคประจ าป ไมพบ โรคสตวสคน เชน โรคแทงตดตอ โรควณโรค

60% 60%

60%

100%

80% 80%

80%

100%

100% 100%

100%

100%

100% 100%

100%

100%

6.4 จะตองมนกสงเสรมและ/หรอนายสตวแพทยประจ าศนยรวบรวมน านมท าหนาทเพมประสทธภาพการผลตโคนมและน านมคณภาพด 6.5 โรงงานแปรรปตองมบคลากรผควบคมการผลตตามพนกงานควบคมคณภาพหลก GMP ใหความรครทโรงเรยนในการตรวจรบและเกบรกษานมโรงเรยนและผขนสงนมในการดแลรกษานมและมนกสงเสรมโคนมชวยปรบปรงแกไขปญหาคณภาพนม ณ ศนยรวบรวมน านมและเกษตรกร

มนกสงเสรมและ/หรอนายสตวแพทยประจ าศนย มบคคลาทมคณวฒ ท างาน ตามก าหนด - ผควบคมการผลต - พนกงานควบคมคณภาพ - นกสงเสรมโคนม

60%

100%

80%

100%

100%

100%

100%

100%

34

ยทธศาสตรท 3 การสงเสรมการบรโภคนมและพฒนาสนคาและผลตภณฑนมเพอการแขงขนระดบนานาชาต 1.รณรงค/สงเสรมการบรโภคนมและผลตภณฑนม 1.1 พฒนาผลตภณฑนมใหมความหลากหลายตอบสนองผบรโภคในแตละชวงอาย 1.2 ใหความรเกยวกบเรองอาหาร หรออาหารศกษา (Food Education) 1.3 สรางความมนใจใหผบรโภคดวย brand กลาง เชน โบวทอง, Coop-mark, Regional-brand 2.พฒนาสนคาโคนมเพอการแขงขนระดบนานาชาต 2.1 พฒนาสายพนธและน าเชอโคนมเพอจ าหนายในตลาดอาเซยน 2.2 สนบสนนผประกอบการทมศกยภาพในการสงออกเพอเปดตลาดในประเทศอาเซยน และนานาชาต เชน ท า Road show 2.3 แกไข/ปรบปรงกฏหมาย เพออ านวยความสะดวกทางการคาระหวางประเทศ 3.พฒนาผลตภณฑนมเพอการแขงขน สงเสรมการใชน านมดบภายในประเทศ แปรรป

1) อตราการบรโภคนมพรอมดมภายในประเทศจากเดม 17.24 ลตร/คน/ป เพมขนเฉลยรอยละ 4 ตอป เปน 25.54 ลตร/คน/ป 2 )มลคาการสงออกผลตภณฑนมทงหมด เพมขนไมต ากวารอยละ 5 ตอป (มลคารวม) หนวยงานทรบผดชอบ - กระทรวงพาณชย - กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม - กรมปศสตว - กระทรวงสาธารณสข (อย.) - องคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย - กรมสงเสรมสหกรณ - สถาบนการศกษา - ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร - ชมนมสหกรณโคนมแหงประเทศไทย - ผประกอบการ/ ผประกอบการรวบรวมนม

17.24

6,591 ลบ.

17.93

5%

18.65

5%

19.40

5%

20.18

5%

20.99

5%

21.83

5%

22.70

5%

23.61

5%

24.56

5%

25.54

5%

3.1 สรางนวตกรรม และผลตภณฑนมใหมความหลากหลาย และมอตลกษณ เชน นมอนทรยนมพรเมยมเกรด,Grass fed milk ฯลฯ 3.2 เพมชองทางการจ าหนายสนคา เชน ยกระดบสนคานมเปนสนคาเชงคณภาพและเพอสขภาพทงในระดบชมชน (My Milk /Dairy OTOP)ระดบประเทศและสงออก (Thailand Milk)

35

ยทธศาสตรท 4 การพฒนาระบบฐานขอมลและการใชประโยชน 1. จดตงศนยขอมลโคนมแหงชาต (National Dairy Information Center) 2. พฒนาระบบฐานขอมลโคนมเดยวกนทงประเทศ 3.พฒนาระบบทะเบยนเกษตรกรผเลยงโคนม 4. ขนทะเบยนศนยรวมนมและโรงงานแปรรปนม 5. ขอมลผลตภณฑนมทบรโภคในและสงออก 6. จดท าทะเบยนบคลากรโคนม 7. จดท าฐานขอมลทเกยวของกบนม รร. ใหครบถวนและเปนปจจบน

มศนยขอมลในการบรหารจดการอตสาหกรรมโคนมของประเทศไทย ภายใน พ.ศ. 2561 โดยจดตงทกรมปศสตว

70% 85% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100% 100%

ยทธศาสตรท 5 การวจยและพฒนาองคความรการเล ยงโคนมใหกบเกษตรกร 1. ศกษาวจยพฒนาดานโคนมและผลตภณฑ 1.1 ดานปรบปรงพนธ 1.2 ดานอาหารสตว 1.3 ดานสขภาพสตว 1.4 ดานมาตรฐาน 1.5 ดานการจดการฟารม 1.6 ดานการรวมกลมเกษตรกร และการบรหาร 1.7 ดานการตลาด และพฒนาผลตภณฑ 2. พฒนาองคความรหรอนวตกรรมการใชเทคโนโลยททนสมย

- จ านวนงานวจยและผลงานทางวชาการ ทใชประโยชนได อยางนอยปละ 15 เรอง - จ านวนรอยละของฟารมทน าผลงานวจยและผลงานทวชาการไปประยกตใช หนวยงานทรบผดชอบ - กรมปศสตว - กรมสงเสรมสหกรณ - สถาบนการศกษา - องคการสงเสรมกจการโคนมแหงประเทศไทย - ผประกอบการ

15

60%

15

60%

15

60%

15

60%

15

60%

15

60%

15

60%

15

60%

15

60%

15

60%

15

60%

36

บทท 3 การขบเคลอน ก ากบ ตดตามและประเมนผล

3.1 การขบเคลอนยทธศาสตรภายใตกลไกคณะอนกรรมการ คณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนม แตงตงคณะอนกรรมการขบเคลอน ก ากบ ตดตามและประเมน ยทธศาสตร มหนาทก าหนดแนวทางการขบเคลอน วธการตดตามและประเมนผลยทธศาสตร ด าเนนการตดตามและประเมนผลยทธศาสตร รายงานผลและเสนอความเหนตอคณะกรรมการโคนมและผลตภณฑนมเพอก าหนดนโยบายและแนวทางการขบเคลอนใหเปนไปตามเปาหมายทก าหนด เชน 1. จดท าแผนรองรบยทธศาสตรทมการประสานเชอมโยงตลอดหวงโซอปทาน 2. ก าหนดหนวยงานหลกและหนวยงานสนบสนน ใหทกหนวยงานใหความส าคญกบแผนและปฏบตตามแผนทก าหนดขนภายใตภารกจของหนวยงาน และประสานกบหนวยงานสนบสนนเพอก าหนดแนวทางปฏบตและจดล าดบความส าคญการด าเนนงานเพอจดท าแผนงาน / โครงการด าเนนการในแตละปงบประมาณในลกษณะแผนปฏบตการ (Action Plan) 3. ก าหนดหลกเกณฑการชวดรวมทงใหมการสนบสนนงบประมาณด าเนนการ เพอใหหนวยงานหลกและหนวยงานสนบสนนรวมขบเคลอนการด าเนนงานใหเปนผลสมฤทธ 3.2 การขบเคลอนยทธศาสตรภายใตหนวยงานหลกและหนวยงานสนบสนน คณะอนกรรมการขบเคลอน ก ากบ ตดตามและประเมนยทธศาสตร ก าหนดหนวยงานหลกส าหรบก ากบดแลแตละประเดนยทธศาสตร เพอขบเคลอนการด าเนนงานภายใตภารกจหลกของหนวยงาน มหนาทก าหนดเปาหมายเชงยทธศาสตร ตวชวด แผนงาน/โครงการ งบประมาณ และ แนวทางการประเมนผล เพอใหหนวยหลกและหนวยสนบสนนไดบรณาการการท างานรวมกน สอดคลองเปนไปในทศทางเดยวกนใหบรรลเปาหมาย รวมทงเชอมโยงกบประเดนยทธศาสตรอนๆ ทเกยวของ 3.3 การก ากบ ตดตามและประเมนผล การตดตามและประเมนผลใชวธการประเมนผลเพอการพฒนา (Developmental Evaluation) เปนการประเมนผลเพอปรบปรงและปรบเปลยนวธการหรอกระบวนการการท างานระหวางการด าเนนงานตามแผนยทธศาสตร เพอใหสามารถตอบสนองตอความซบซอนของระบบรวมทงการเปลยนแปลงของสถานการณและปจจยภายนอกทเขามากระทบระหวางการด าเนนงาน อนจะสงผลใหสามารถขบเคลอนงานตามแผนยทธศาสตรไดอยางมประสทธภาพ เปนไปตามเปาประสงคของแผนยทธศาสตรฯ ทวางไว

37

ตวชวด วธการวด การก ากบ ตดตามและประเมนผล 1) องคกรเกษตรกรบรหารงานมก าไรและจ านวนสมาชกใชบรการองคกรเกษตรกรไมนอยกวารอยละ 80

ขอมลบญชขององคกรเกษตรกร รายงานผลการด าเนนงานองคกรเกษตรกร

2)คาเฉลยผลผลตน านมโคตอตวตอวน เพมขนปละรอยละ 4

เปรยบเทยบขอมลปรมาณน านมทแมโคของเกษตรสามารถผลตไดกบขอมลการใหผลผลตน านม

รายงานปรมาณน านมดบ/องคประกอบ น านม

3) ฟารมโคนมทงหมดไดรบมาตรฐาน GAP เปรยบเทยมขอมลจ านวนฟารมทขนทะเบยนกบจ านวนฟารมทงหมด

รายงานผลการขนทะเบยนฟารมโคนม มาตรฐาน

4) คณภาพน านมดบผานเกณฑมาตรฐานเพมขนไมต ากวารอยละ 10 ตอป 3.1 คณภาพน านมดบระดบฟารมโคนมของจ านวนฟารมทงประเทศ มคาโซมาตกเซลลไมเกน 400,000 เซลล/มลลลตร, เนอนมไมรวมไขมน ไมนอยกวารอยละ 8.75, ไขมน ไมนอยกวารอยละ 3.75 3.2 คณภาพน านมดบระดบศนยรวบรวมน านมดบ มจ านวนจลนทรยไมเกน 300,000 CFU/มลลลตร

ขอมลผลการตรวจคณภาพน านมระดบศนยรวบรวมน านมดบเฉลยทงประเทศ

รายงานผลการตรวจคณภาพน านมเฉลยทงประเทศ

5) มาตรฐานสถานทผลตและคณภาพผลตภณฑนม 5.1 สถานทผลตผานมาตรฐานตามท กฎหมายก าหนดไมนอยกวารอยละ 85ของสถานทผลตทไดรบการตรวจ ประเมน 5.2 ผลตภณฑนม ณ สถานทผลตและ สถานทจ าหนายมคณภาพมาตรฐานตามทกฎหมายก าหนดไมนอยกวารอยละ 85 ของผลตภณฑทสมเก บตวอยาง

ขอมลผลการตรวจสถานทผลตผลตภณฑนมและผลการตรวจวเคราะหผลตภณฑนม

รายงานผลการตรวจสถานทผลตผลตภณฑนมและผลการตรวจวเคราะหผลตภณฑนม

6) รายไดเกษตรกรเพมขนรอยละ 5 ตอป

เปรยบเทยบรายไดของเกษตรกรรายป ขอมลตนทนการผลตและราคาทเกษตรกรขายได ของส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

7) อตราการบรโภคนมพรอมดม ภายในประเทศจากเดม 17.24 ลตร/คน/ป เพมขนเฉลยรอยละ 4 ตอป เปน 25.54 ลตร/คน/ป

เปรยบเทยบขอมลการบรโภคนมและผลตภณฑนมกบขอมลการบรโภค

บรษทส ารวจขอมลผบรโภค

8) มลคาการสงออกผลตภณฑนมทงหมด เพมขนไมต ากวารอยละ 5 ตอป

เปรยบเทยบมลคาสงออกผลตภณฑในอตสาหกรรมนม

ขอมลการสงออกผลตภณฑนมของ กรมศลกากร

9) มศนยขอมลในการบรหารจดการ อตสาหกรรมโคนมของประเทศไทย ภายใน พ.ศ. 2561

มการจดตงศนยขอมล ความถกตองและครบถวนของขอมลตามเปาหมายเปนปจจบน

10) องคกรเกษตรกรโคนมและ ผลตภณฑนมมความเขมแขง

เปรยบเทยบจ านวนสมาชกทมาใชบรการองคกร

ขอมลการใชบรการองคกรของสมาชก

38

3.4 ผลส าเรจในภาพรวมของยทธศาสตร ยทธศาสตรพฒนาโคนมและผลตภณฑนม ป 2560-2569 ก าหนดตวชวดเปาประสงคไว 8 ตวชวด

ครอบคลมอตสาหกรรมโคนมทงระบบ ซงยทธศาสตรบรรลตามเปาปประสงคแลวจะตอบสนองเปาประสงคยทธศาสตรชาต 20 ป คอ มนคง มงคง และยงยน ดวยเชนกน ดงน

มนคง : เกษตรกรมความมนคงในการประกอบอาชพจากองคความรและเทคโนโลยททนสมย ไดผลผลตตามมาตรฐานสากล สอดคลองกบความตองการของผบรโภค

มงคง : อตสาหกรรมโคนมมความมงคง จากขดความสามารถในการแขงขนภายใตการคาเสร ดวยความเปนผน าการสงออกผลตภณฑนมทมมลคาการสงออกเพมขนอยางตอเนอง รวมทงเกษตรกรมรายไดจากการจ าหนายน านมเพมขนอยางตอเนอง

ยงยน : องคกรเกษตรกรมความยงยน จากขดความสามารถในการสรางก าไรขององคกรเกษตรกรและมความเขมแขงจากการทเกษตรกรสวนใหญมาใชบรการองคกรเกษตรกรท าใหมการพงพาและเกอกลกนภายในองคกรอยางครบวงจร

ความส าเรจของยทธศาสตร วดจากตวชวดดงน 1) องคกรโคนมบรหารงานมก าไรและจ านวนสมาชกใชบรการองคกรเกษตรกรไมนอยกวา

รอยละ 80 2) เกษตรกรผเลยงโคนมมรายไดสทธเพมขนรอยละ 5 ตอป 3) คาเฉลยผลผลตน านมโคตอตวตอวน เพมขนรอยละ 4 ตอป 4) ฟารมโคนมไดรบมาตรฐาน GAP ไมนอยกวารอยละ 90 5) คณภาพน านมดบผานเกณฑมาตรฐานเพมขนไมต ากวารอยละ 10 ตอป

5.1 คณภาพน านมดบระดบฟารมโคนมของจ านวนฟารมทงประเทศ 1) คาโซมาตกเซลล ไมเกน 400,000 เซลล/มลลลตร 2) เนอนมไมรวมไขมน ไมนอยกวารอยละ 8.75, 3) ไขมนไมนอยกวารอยละ 3.75






39

บรรณานกรม

กระทรวงเกษตรและสหกรณ. ขาวสาร กษ "รฐมนตรเกษตรฯ" มอบนโยบายแนวทางการด าเนนงาน ปงบประมาณ 2559” วนท 17 กนยายน 2558 https://www.moac.go.th/ewt_news.php?nid=16700&filename=olan กระทรวงเกษตรและสหกรณ. ขาวสาร กษ “รฐมนตรเกษตรฯ มอบนโยบายแนวทางการด าเนนงาน ปงบประมาณ 2559” วนท 17 กนยายน 2558 https://www.moac.go.th/ewt_news.php?nid=16700&filename=olan กระทรวงเกษตรและสหกรณ. ขาวสาร กษ “กระทรวงเกษตรฯ รวมกบผทเกยวของกบกจการโคนมทวประเทศ หารอแนวทางการเพมองคประกอบเนอo,” วนท 7 ตลาคม 2559 https://www.moac.go.th/ewt_news.php?nid=19116 กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ. “การเจรจาการคาระหวางประเทศ /FTA ของไทย”, ส านกสารสนเทศการ เจรจาการคากนยายน 2557 http://www.thaifta.com/thaifta/Home/tabid/36/ctl/Details/mid/436/ItemID/8350/

Default.aspx กรมสงเสรมสหกรณ. “แผนพฒนาโคนมเพอปรบตวรองรบผลกระทบในการท าความตกลงเขตการคาเสร, กลมสงเสรมพฒนาธรกจดานปศสตว ประมง หตถกรรมและผลตภณฑ, ส านกพฒนาธรกจ สหกรณ, พฤษภาคม 2550 กองสงเสรมและพฒนาการปศสตว. “ขอมลเศรษฐกจการปศสตว” ป 2558 ดร.ประทป วรพฒนนรนดร, “บานไรนาเรา” มลนธพลงนเวศและชมชน, http://www.banrainarao.com/column/commu_econ_02 ชมรมนมสรางชาต. “ผลกระทบและแนวทางการแกไขปญหาเรองอาหารขนและอาหารหยาบมราคาสงขนมาก จนเกษตรกรผเลยงโคนมไดรบผลกระทบมากในขณะนโดยชมรมนมสรางชาต http://www.milkforthai.org/pdf/club_milk_article_02_2554.pdf โชค บลกล : “FTA การคาเสร (ของผไดเปรยบ)” http://www.farmchokchai.com/mobile/content.php?group=knowledge&id=knowledge&cid=422 มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. “ทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12” http://www.sukhothai.go.th/mainredcross/7I.pdf ส านกงานต ารวจแหงชาต. "รางกรอบยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป(พ.ศ.2560-2579) และแผนภาพ แนวทางการบรหารราชการของรฐบาล พลเอก ประยทธ จนทรโอชา" http://rtpstrategy.police.go.th/web2013/รางกรอบยทธศาสตรแหงชาต Dairy Development Program. “โคนม 59 พฒนาคณภาพดนราคานมขน” สตวเศรษฐกจ ปท 32 ฉบบท 770 ปกษแรกกมภาพนธ 2559 http://dairydevelopmentprogram.weebly.com/blog-36153634361936603617362636403586/-59 ปราณดา ศยามานนท "สงคมผสงอาย... โจทยใหญทธรกจคาปลกตองเตรยมรบมอ"

https://www.scbeic.com/th/detail/product/1397 ศาสตรพระราชา ‘เศรษฐกจพอเพยง’ พฒนา’ปท.-โลก’ อยางยงยน

http://www.matichon.co.th/news/166427

http://dairydevelopmentprogram.weebly.com/blog-36153634361936603617362636403586/-59

https://www.scbeic.com/th/detail/product/1397

http://www.matichon.co.th/news/166427

40

คณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสข “ยทธศาสตรการก ากบดแลคณภาพมาตรฐานนมโรงเรยนตลอดหวยโซ : ขอเสนอแนะเชงพฒนาในการขบเคลอนเพอความปลอดภยนมโรงเรยนตลอดหวงโซ” ป 2559

Aiumlamai, S., Wangtal, A., Tanomkit, J. 2013. Food standard throu gh whole supply chain to support the propulsion of strategy for food safety: Dairy milk.

Proceeding on 14th KVAC: Learning the Past, Planning the Future, Targeting One Health. Khon Kaen Thailand. : Kosa Hotel, Khon Kaen Thailand.

Documents

บทสรุปผู้บริหาร - DLDplanning.dld.go.th/th/images/stories/section-17/policy/...1 บทสร ปผ บร หาร ย ทธศาสตร พ ฒนาโคนมและผล