คู่มือbrpe.ricethailand.go.th/images/PDF/handbook_5_bigfarm/1... · 2018-05-21 · มาอย่างต่อเนื่องจนได้ข้าวพันธุ์รับรอง

คมอ องคความรและวธการถายถอดความร ดานเทคโนโลยการผลตขาว

ดานการเลอกใชเมลดพนธและผลตเมลดพนธขาวคณภาพด

ทมา กองเมลดพนธขาว กรมการขาว กองวจยและพฒนาขาว กรมการขาว ส านกสงเสรมการผลตขาว กรมการขาว

เรยบเรยงโดย

กลมพฒนาระบบและถายทอดเทคโนโลย ส านกสงเสรมการผลตขาว

กรมการขาว

ค าน า

กลมพฒนาระบบและถายทอดเทคโนโลย จดท าเอกสารประกอบการฝกอบรมดานองคความร และวธการถายทอดความร ดานเทคโนโลยการผลตขาวใหมคณภาพ ป 2561 น ขน เพอสนบสนนใหเกษตรกรไดรบขอมลทางวชาการทเปนประโยชนระหวางการจดฝกอบรมและสามารถน ากลบไปใชอยางถกตอง เนอหาสาระของเอกสาร ประกอบดวย 1) พนธขาวทเหมาะสมในแตละพนท 2) การปรบปรงพนธขาว 3) ระบบการผลตเมลดพนธขาวของกรมการขาว และการจ าหนายเมลดพนธ 4) การผลตเมลดพนธขาวคณภาพดไวใชเองในชมชน เปนตน คณะผจดท าเอกสาร หวงเปนอยางยงวาเอกสารน จะเปนประโยชนตอผอานทกทาน ในการเลอกใชพนธและผลตเมลดพนธขาวคณภาพดตอไป หากทานมความประสงคจะขอรายละเอยดเพมเตม สามารถตดตอสอบถามไดท หมายเลขโทรศพท 0-2561-4479 หรอ ท e-mail : [email protected]

กลมพฒนาระบบและถายทอดเทคโนโลย ส านกสงเสรมการผลตขาว กรมการขาว

มนาคม 2561

สารบญ

เรอง หนา

พนธขาวทเหมาะสมในแตละพนท 1

การปรบปรงพนธขาว 14

ระบบการผลตเมลดพนธขาวของกรมการขาว และการจ าหนายเมลดพนธ 21

การผลตเมลดพนธขาวคณภาพดไวใชเองในชมชน 43

บรรณานกรม 50

1

เรยบเรยงโดย กลมพฒนาระบบและถายทอดเทคโนโลย ส านกสงเสรมการผลตขาว กรมการขาว

1.พนธขาวทเหมาะสมในแตละพนท

พนธขาวเปนปจจยหนงทมความส าคญอนดบแรกในการเพมประสทธภาพการผลตขาว โดยไมตองเพมตนทนการผลต ถาหากวามพนธขาวทใหผลผลตสงและมคณภาพ ทงขาวคณภาพด ขาวคณภาพปานกลาง ขาวคณภาพต า และขาวคณภาพพเศษทตรงกบความตองการของตลาดและเพอท าผลตภณฑมความตานทาน ตอโรคแมลง และมความเหมาะสมกบสภาพแวดลอม ในแตละทองถนแลวจะเปนการลดคาใชจายในการผลตขาวหรอเปนการลดตนทนการผลตขาวไดเปนอยางด

จากอดตถงปจจบนส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว ไดด าเนนงานปรบปรงพนธขาว มาอยางตอเนองจนไดขาวพนธรบรอง พนธแนะน า และพนธทวไป ใหเกษตรกรปลกในระบบนเวศนตางๆ ซงมทงพนธขาวนาสวน ขาวไร ขาวขนน า ขาวน าลก ขาวญปน และธญพชเมองหนาว จ านวน 116 พนธ ดงน

พนธขาวนาสวนไวตอชวงแสง 43 พนธ พนธขาวนาสวนไมไวตอชวงแสง 38 พนธ พนธขาวขนน าไวตอชวงแสง 5 พนธ พนธขาวน าลกไวตอชวงแสง 6 พนธ พนธขาวน าลกไมไวตอชวงแสง 1 พนธ พนธขาวไรไวตอชวงแสง 9 พนธ พนธขาวไรไมไวตอชวงแสง 1 พนธ พนธขาวแดงไวตอชวงแสง 2 พนธ พนธขาวแดงไมไวตอชวงแสง 1 พนธ พนธขาวญปน 2 พนธ พนธขาวสาล 4 พนธ พนธขาวบารเลย 2 พนธ พนธขาวลกผสม 2 พนธ

พนธขาวเหลานมทงชนดขาวเจาและขาวเหนยว มทงพนธทปลกเฉพาะนาปและปลกไดตลอดป และมบางพนธเปนขาวหอม พนธขาวสวนใหญเปนพนธทใหผลผลตสง มความตานทานตอโรคและแมลง ทส าคญ มคณภาพการหงตมตามความตองการของผบรโภค ตลอดจนทนทานตอสภาพแวดลอมทเปน

2


ปญหาส าคญ อยางไรกตามงานปรบปรงพนธขาวยงคงตองด าเนนการตอไปอยางตอเนอง เพราะพนธทออกแนะน าแลวปจจบนบางพนธเกษตรกรอาจจะยงคงนยมปลกอย แตบางพนธเกษตรกรอาจเลกปลกเนองจากมขอดอยบางประการ การน าเอาพนธขาวเหลานนไปใชของเกษตรกรจงเปนไปในลกษณะของการแกปญหาเฉพาะหนาในระยะทออกพนธขาวนนเทานน รวมทงบางพนธเมอแนะน าใหปลกไปในชวงระยะเวลาหนงแลวอาจไมมความเหมาะสมในระยะเวลาตอมาเนองจากสภาพแวดลอมเปลยนแปลง หรอโรค แมลงศตรขาวมการเปลยนแปลง รวมทงตองหาพนธทมคณภาพดตามความตองการของตลาดโลก และมศกยภาพในการแขงขนกบตลาดโลกได จงตองด าเนนงานปรบปรงพนธโดยไมมทสนสด

ขาวไมไวตอแสง ชยนาท 1

ชอพนธ ชยนาท 1 (Chainat 1) ชนด ขาวเจา ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจา สงประมาณ 113 เซนตเมตร

- ไมไวตอชวงแสง - อายเกบเกยว ประมาณ 121-130 วน - ทรงกอตง ใบสเขยว ใบธงคอนขางยาวตงตรง คอ

รวงสน รวงยาวและแนน ระแงคอนขางถ ฟางแขง - เมลดขาวเปลอกสฟาง - ระยะพกตวของเมลดประมาณ 8 สปดาห - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 10.4 x 2.3 x 1.7 มลลเมตร เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.7 x 2.1 x 1.7 มลลเมตร - ปรมาณอมโลส 26-27 % - คณภาพขาวสก รวน แขง

ผลผลต - ประมาณ 740 กโลกรมตอไร ลกษณะเดน - ไดผลผลตสง

- ตอบสนองตอการใชปยไนโตรเจนด - ตานทานโรคใบหงก และโรคไหม - ตานทานเพลยกระโดดสน าตาล และเพลยกระโดดหลงขาว - มทองไขนอย

ขอควรระวง - ไมตานทานตอโรคใบสสม โรคขอบใบแหง และโรคใบขดโปรงแสง

- ในฤดแลงควรปลกไมเกนเดอนมนาคม พนทแนะน า - ทกภาคในเขตชลประทาน

3


พนธขาวไมไวตอชวงแสง สพรรณบร 3

ชอพนธ สพรรณบร 3 (Suphan Buri 3) ชนด ขาวเจา ลกษณะประจ าพนธ

- เปนขาวเจา สงประมาณ 114 เซนตเมตร - ไมไวตอชวงแสง - อายเกบเกยว 115 - 120 วน - ลกษณะทรงกอตง ตนแขง ใบสเขยว ใบธงคอนขางตง - เมลดขาวเปลอกสฟาง - ระยะพกตวของเมลดพนธ ประมาณ 5 สปดาห - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 10.7 x 2.5 x 2.1 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.5 x 2.1 x 1.8 มลลเมตร - ทองไขนอย - ปรมาณอมโลสสง (28.3%) - คณภาพขาวสก รวน แขง ประเภทขาวเสาไห

ผลผลต - ประมาณ 772 กโลกรมตอไร

ลกษณะเดน - ตานทานเพลยกระโดดสน าตาล ดกวาพนธสพรรณบร 1 - ตานทานโรคไหมและโรคขอบใบแหง - ใหผลผลตสงใกลเคยงกบพนธสพรรณบร 1

ขอควรระวง - ไมตานทานโรคใบสสม และโรคใบจดสน าตาลในสภาพธรรมชาต

พนทแนะน า - นาชลประทานภาคกลางทท านาตอเนอง และพนททมปญหาการระบาดของเพลยกระโดดสน าตาล

4


พนธขาวไมไวตอชวงแสง พษณโลก 2

ชอพนธ พษณโลก 2 (Phitsanulok 2) ชนด ขาวเจา ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจา สงประมาณ 114 เซนตเมตร

- ไมไวตอชวงแสง - อายเกบเกยว 119-121 วน - ทรงกอตง ใบสเขยวเขม ใบธงตง รวงแนนปานกลาง ระแงคอนขางถ คอรวงสน ฟางแขง ใบแกชา - เมลดขาวเปลอกสฟาง - ระยะพกตวของเมลดประมาณ 8 สปดาห - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 10.5 x 2.5 x 1.9 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.9 x 2.1 x 1.6 มลลเมตร - ปรมาณอมโลส 28.6 % - คณภาพขาวสก รวน แขง

ผลผลต - ประมาณ 807 กโลกรมตอไร ลกษณะเดน - ผลผลตสง และมเสถยรภาพในการใหผลผลต

- ตานทานเพลยกระโดดสน าตาล เพลยกระโดดหลงขาว และเพลยจกจนสเขยว - คณภาพการสด ทองไขนอย

ขอควรระวง - ไมตานทานโรคไหม และโรคใบหงก

- ไมตานทานแมลงบว - เมลดคอนขางรวงงาย

พนทแนะน า - ทกภาคในเขตชลประทาน

5


พนธขาวไมไวตอชวงแสง ปทมธาน 1

ชอพนธ ปทมธาน 1 (Pathum Thani 1) ชนด ขาวเจา ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจา สงประมาณ 104-133 เซนตเมตร - ไมไวตอชวงแสง - อายเกบเกยว ประมาณ 104-126 วน - ทรงกอตง ใบสเขยวมขน กาบใบและปลองสเขยว ใบธงยาว ท ามม 45 องศา กบคอรวง รวงอยใตใบธง - เมลดขาวเปลอกสฟาง มขน มหางเลกนอย - ระยะพกตวของเมลดประมาณ 3-4 สปดาห - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 10.5 x 2.4 x 1.9 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.6 x 2.1 x 1.7 มลลเมตร - ปรมาณอมโลส 15-19 % - คณภาพขาวสก นมเหนยว มกลนหอมออน ผลผลต - ประมาณ 650-774 กโลกรมตอไร ลกษณะเดน - ผลผลตสง - คณภาพเมลดคลายพนธขาวดอกมะล 105 - ตานทานเพลยกระโดดสน าตาล และเพลยกระโดดหลงขาว - ตานทานโรคไหม และโรคขอบใบแหง ขอควรระวง - คอนขางออนแอเพลยจกจนสเขยว โรคใบหงก และโรคใบสสม พนทแนะน า - เขตชลประทานในภาคกลาง

6


พนธขาวไมไวตอชวงแสง กข29 (ชยนาท 80)

ชอพนธ กข29 (ชยนาท 80) ชนด ขาวเจา ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจาไมไวตอชวงแสง - อายเกบเกยว 99 วนในฤดนาปรง และ 103 วน ในฤดนาป - ทรงกอตง ตนแขงไมลมงาย ใบสเขยวเขม ใบธงตงตรง รวงแนนปานกลาง คอรวงยาว - เมลดขาวเปลอกสฟาง ขนสน - ระยะพกตวของเมลดพนธประมาณ 4-6 สปดาห - ขาวกลองสขาว เปนทองไขนอย รปรางเรยว - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 9.5 x 2.6 x 2.1 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.3 x 2.2 x 1.8 มลลเมตร - ปรมาณอมโลสสง (26.6-29.4%) ผลผลต - ประมาณ 876 กโลกรมตอไร ลกษณะเดน - อายสน มอายวนเกบเกยว 99 วน ในฤดนาปรง และ103 วนในฤดนาป เมอปลกโดยวธหวานน าตม - คอนขางตานทานตอเพลยกระโดดสน าตาลในภาคเหนอตอนลาง และโรคขอบใบแหง - มปรมาณธาตเหลกในขาวกลอง 15.7 มลลกรม ตอ 1 กโลกรม ในขาวสาร 6.7 มลลกรมตอ 1 กโลกรม ขอควรระวง -ไมควรปลกในชวงกลางเดอนกนยายนถงปลายเดอนพฤศจกายน ซงมอากาศเยน ท าใหเมลดลบมาก ผลผลตต า - ออนแอตอเพลยกระโดดสน าตาล ในเขตจงหวดนครปฐม ปทมธาน ราชบร และฉะเชงเทรา พนทแนะน า - พนทนาชลประทาน ภาคเหนอตอนลางและภาคกลางตอนบน ทตองการขาวอายสน โดยเรมปลกในเดอนสงหาคม ธนวาคม และเมษายน หรอส าหรบปลกหลงถกน าทวมในฤดฝนและสามารถปลกและเกบเกยวได 2 ครงในฤดนาปรงกอนถกน าทวม

7


พนธขาวไมไวตอชวงแสง กข31 (ปทมธาน 80)

ชอพนธ กข31(ปทมธาน 80) ชนด ขาวเจา ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจาไมไวตอชวงแสง - อายเกบเกยว 111 วน เมอปลกโดยวธหวานน าตม และ 118 วน โดยวธปกด า - ทรงกอตง ตนแขงไมลมงาย ใบสเขยว กาบใบสเขยว ใบธงตง คอรวงยาวรวงยาว 29.9 เซนตเมตร - เมลดขาวเปลอกสฟาง เมลดไมมหาง ขาวกลองสขาว เปนทองไขนอย รปรางเรยว - ระยะพกตวของเมลดพนธประมาณ 5 สปดาห - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 10.4 x 2.6 x 2.0 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.4 x 2.1 x 1.8 มลลเมตร - ปรมาณอมโลสสง (27.3 – 29.8 %) ผลผลต - เฉลย 745 กโลกรมตอไร (ปกด า) 738 กโลกรมตอไร (นาหวานน าตม) ลกษณะเดน - คณภาพเมลดทางกายภาพสม าเสมอกวาพนธสพรรณบร 1 - ตานทานตอเพลยกระโดดหลงขาว คอนขางตานทานตอเพลยกระโดดสน าตาล โรคขอบใบแหง โรคใบจดสน าตาล และโรคเมลดดาง - ทรงกอตง ตนแขง ไมลมงาย ผลผลตสงกวาผลผลตของพนธสพรรณบร 1 ประมาณ 5 เปอรเซนต ขอควรระวง - ออนแอตอโรคไหม โรคใบหงก และโรคใบสสม พนทแนะน า - นาชลประทานภาคกลาง

8


พนธขาวไมไวตอชวงแสง สนปาตอง 1

ชอพนธ สนปาตอง 1 (San-pah-tawng 1) ชนด ขาวเหนยว ลกษณะประจ าพนธ - เปนพนธขาวเหนยว สงประมาณ 119 เซนตเมตร - ไมไวตอชวงแสง - อายเกบเกยว ประมาณ 130-135 วน - ทรงกอตง ใบสเขยว กาบใบสเขยว ใบธงตงตรง รวงยาว ระแงถ รวงแนน คอรวงสน ฟางแขง ใบแกชา - เมลดขาวเปลอกสฟาง - ระยะพกตวของเมลดประมาณ 8 สปดาห - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 10.4 x 2.9 x 2.1 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.1 x 2.2 x 1.8 มลลเมตร - คณภาพขาวสก เหนยวนม ผลผลต - ประมาณ 630 กโลกรมตอไร ลกษณะเดน - ตานทานโรคไหมและโรคขอบใบแหง - ใหผลผลตสง - เปนขาวเหนยวทสามารถปลกไดตลอดป ขอควรระวง - ไมตานทานโรคใบสสม - ไมตานทานแมลงบว พนทแนะน า - พนทนาชลประทานภาคเหนอตอนบน และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

9


พนธขาวไวตอชวงแสง ขาวดอกมะล 105

ชอพนธ ขาวดอกมะล 105 (Khao Dawk Mali 105) ชนด ขาวเจาหอม ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจา สงประมาณ 140 เซนตเมตร - ไวตอชวงแสง - ล าตนสเขยวจาง ใบสเขยวยาวคอนขางแคบ ฟางออน ใบธงท ามมกบคอรวง เมลดขาวรปรางเรยวยาว - ขาวเปลอกสฟาง - อายเกบเกยว ประมาณ 25 พฤศจกายน - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 10.6 x 2.5 x 1.9 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.5 x 2.1 x 1.8 มลลเมตร - ปรมาณอมโลส 12-17 % - คณภาพขาวสก นม มกลนหอม ผลผลต - ประมาณ 363 กโลกรมตอไร ลกษณะเดน - ทนแลงไดดพอสมควร - เมลดขาวสารใส แกรง คณภาพการสด - คณภาพการหงตมด ออนนม มกลนหอม - ทนตอสภาพดนเปรยว และดนเคม ขอควรระวง - ไมตานทานโรคใบสสม โรคขอบใบแหง โรคไหม และโรคใบหงก - ไมตานทานเพลยกระโดดสน าตาล เพลยจกจนสเขยว และหนอนกอ พนทแนะน า - ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอตอนบน

10


พนธขาวไวตอชวงแสง กข15

ชอพนธ กข15 (RD15) ชนด ขาวเจา ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจา สงประมาณ 140 เซนตเมตร - ไวตอชวงแสง - อายเกบเกยวประมาณ 10 พฤศจกายน - ล าตนและใบสเขยวออน ใบธงท ามมกบคอรวงอยเหนอใบ ใบยาว คอนขางแคบ - เมลดขาวเปลอกสฟาง ปลายบดงอเลกนอย - ระยะพกตวของเมลดประมาณ 7 สปดาห - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 10.7 x 2.5 x 1.9 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา =7.5 x 2.1 x 1.7 มลลเมตร - ปรมาณอมโลส 14-17 % - คณภาพขาวสก นม มกลนหอม ผลผลต - ประมาณ 560 กโลกรมตอไร ลกษณะเดน - ทนแลงไดดพอสมควร - อายเบา เกบเกยวไดเรว - คณภาพการหงตม นม มกลนหอม คณภาพการสด เมลดขาวสารใส แกรง เรยวยาว นวดงาย - ตานทานโรคใบจดสน าตาล ขอควรระวง - ไมตานทานโรคขอบใบแหง โรคไหม ไมตานทานแมลงบว เพลยกระโดดสน าตาลและหนอนกอ - ลมงาย ฟางออน เมลดรวงงาย พนทแนะน า -ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

11


พนธขาวไวตอชวงแสง พษณโลก 3

ชอพนธ พษณโลก 3 (Phitsanulok 3) ชนด ขาวเจา ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจา สงประมาณ 167 เซนตเมตร - ไวตอชวงแสง - อายเกบเกยว ประมาณ 1-10 ธนวาคม - กอตง ใบสเขยว รวงแนน ระแงถ คอรวงยาว ตนแขง - เมลดขาวเปลอกสฟาง - ระยะพกตวของเมลดประมาณ 9 สปดาห - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 10. x 2.5 x 1.9 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.4 x 2.1 x 1.7 มลลเมตร - ปรมาณอมโลส 23.6 % - คณภาพขาวสก รวน นม ผลผลต - ประมาณ 604 กโลกรมตอไร ลกษณะเดน - ตานทานโรคไหมในภาคกลางไดดกวา กข27 และ ขาวตาแหง 17 ขอควรระวง - ไมตานทานโรคไหมในบางพนท และไมตานทานโรคขอบใบแหง - ไมตานทานแมลงบว และเพลยกระโดดสน าตาล พนทแนะน า - พนทลมในเขตภาคเหนอตอนลางทตองการขาวอายปานกลาง

12


พนธขาวไวตอชวงแสง กข6

ชอพนธ กข6 (RD6) ชนด ขาวเหนยว

ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเหนยว สงประมาณ 154 เซนตเมตร - ไวตอชวงแสง - ทรงกอกระจายเลกนอย ใบยาวสเขยวเขม ใบธงตง เมลดยาวเรยว - เมลดขาวเปลอกสน าตาล - อายเกบเกยวประมาณ 21 พฤศจกายน - ระยะพกตวของเมลดประมาณ 5 สปดาห - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 9.9 x 2.7 x 2.0 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.2 x 2.2 x 1.7 มลลเมตร - คณภาพขาวสก เหนยวนม มกลนหอม

ผลผลต - ประมาณ 666 กโลกรมตอไร ลกษณะเดน - ใหผลผลตสงและทนแลงดกวาพนธเหนยวสนปาตอง - คณภาพการหงตมด มกลนหอม - ล าตนแขงปานกลาง - ตานทานโรคใบจดสน าตาล - คณภาพการสด ขอควรระวง - ไมตานทานโรคขอบใบแหง และโรคไหม - ไมตานทานเพลยกระโดดสน าตาลและแมลงบว พนทแนะน า - ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

13


พนธขาวไมไวตอชวงแสง กข.43

ชอพนธ กข43 (RD43) ชนด ขาวเจา ลกษณะประจ าพนธ - เปนขาวเจาไมไวตอชวงแสง สงประมาณ 103 เซนตเมตร - อายเกบเกยว 95 วน - ทรงกอตง ตนคอนขางแขง ใบสเขยวจาง ใบธงเอนปานกลาง - เมลดขาวเปลอกสฟาง ขาวกลองสขาว รปรางเรยว - เมลดขาวเปลอก ยาว x กวาง x หนา = 10.9 x 2.6 x 2.1 มลลเมตร - เมลดขาวกลอง ยาว x กวาง x หนา = 7.5 x 2.1 x 1.8 มลลเมตร - ปรมาณอมโลสต า (18.82%) - คณภาพของเมลดทางการหงตมรบประทานด ขาวสกนมเหนยวมกลนหอมออน - ระยะพกตวของเมลดพนธประมาณ 5 สปดาห ผลผลต - ประมาณ 561 กโลกรมตอไร ลกษณะเดน - อายการเกบเกยวสน 95 วนเมอปลกโดยวธหวานน าตม - คณภาพของเมลดทางการหงตมรบประทาน ด ขาวสกนม มกลนหอมออน - คอนขางตานทานตอโรคไหมและเพลยกระโดดสน าตาล ขอควรระวง - เนองจากเปนขาวอายการเกบเกยวสน ไมควรปลกรวมกบขาวทมอายตางกนมากอาจจะเสยหายจากการท าลายของนกและหนได ขาวพนธนมล าตนเลกการใสปยอตราส งอาจท าใหขาวลมไดและขาวพนธนออนแอตอโรคไหมทพษณโลก พนทแนะน า - พนทนาชลประทาน พนททมน าทวมขงเปนเวลานานและเกษตรกรมชวงเวลาในการท านานอยกวาพนทปลกขาวอน ๆ และ/หรอพนททมปญหาขาววชพชระบาด

14


2.การปรบปรงพนธขาว

2.1 ประวตและชนดของขาว

ขาว (Rice) เปนพชตระกลหญา อยใน family Gramineae และ genus Oryza มอยประมาณ 20 ชนด (species) กระจายอยในเขตรอนชนของโลก เชน South Asia, Southeast Asia, Southern China, Africa, South and Central America และ Australia (Chang, 1976) ซงใน 20 ชนดนเปนขาวทน ามาปลกเปนพชอาหารไดเพยง 2 ชนด คอ Oryza sativa และ Oryza glaberrima ซงอาจมแหลงก าเนด ในทวปอาฟรกาเนองจากพบบรรพบรษรวม (common progenitor) ของขาวทง 2 ชนดคอ Oryza perennis ซงเปนขาวปาอายขามป (perennial wild rice) ม rhizome และลอยน าได มอยหนาแนนในทวปเอเซยและอฟรกา สวนบรรพบรษ immediate progenitor ของขาวปลกเอเซย (Oryza sativa) เปนขาวปา ปเดยว (annual wild rice) คอ Oryza nivara ทพบหนาแนนในประเทศอนเดยตอนกลางทวป หรอ Central India (De Datta, 1981)

ขาวในโลกนแบงไดเปน 2 ประเภท คอ ขาวปา(wild rice) และ ขาวปลก (cultivated rice) ซง ขาวปาคอขาวทเจรญเตบโตขนเองตามสภาพธรรมชาต พบตามรมถนน ทางเดน หวยหนองคลองบง รมน าตกหรอตามปาเขา บางครงเรยกวาขาวนก หญาละมาน เปนตน ขาวปาทพบในประเทศไทยม 5 ชนด คอ Oryza rufipogon, Oryza nivara, Oryza granulata, Oryza officinalis และ Oryza redleyii สวนขาวปลก คอขาวทมนษยไดพฒนาพนธและน ามาปลกเพอบรโภคเพอการยงชพ ซงตอมาไดพฒนาพนธจนสามารถใชปลกเปนการคา ท ารายไดใหเกษตรกรผปลกไวส าหรบใชจายเพอการด าเนนชวตในสงคมได ในป จจบน ม 2 ชนดตามทกลาวมาแลว คอ Oryza sativa ซงปลกมากในทวปเอเชยบางครงจงเรยกวาขาวเอเชย (Asian rice) สวน Oryza glaberrima มปลกเฉพาะในทวปอาฟรกาเทานนจงเรยกวาขาวอาฟรกา (African rice) นอกจากนขาวเอเชยยงแบงยอยออกไปอกตามคณสมบตบางประการเปน 3 กลมยอย คอ ขาวอนเดย (Indica type) ขาวญปน (Japonica type) และขาวชวา (Javanica type) ซงในแตละกลมยอยประกอบดวยขาวจ านวนหลายพนธ (Variety หรอ Cultivar) ขาวทปลกในประเทศไทยสวนใหญเปนขาว Indica type ซงลกษณะทคนทวไปคนเคยคอเปนขาวทมเมลดยาวและรปรางเรยว มมากมายหลากหลายพนธทงทเปนพนธพนเมองและพนธปรบปรง จะเหนไดวา “พนธ” เปนล าดบทายทสดในล าดบชนของการจ าแนกชนดของพช แลวค าวา “พนธ” มความหมายวาอยางไร?

“พนธพช” มความหมายตามทบญญตไวใน พรบ.พนธพช พ.ศ. ๒๕๑๘ หมายถง พนธ หรอ กลมของพชทมพนธกรรมและลกษณะทางพฤกษศาสตรเหมอนหรอคลายคลงกนและมคณสมบตเฉพาะตวทแตกตางจากกลมอนในพชชนดเดยวกนทสามารถตรวจสอบได

สวนอกค าหนงทมการใชผดๆ บอยครง คอ “สายพนธ” ซงบางครงบางคนใชแทนค าวา “พนธ” จงขอท าความเขาใจเพมเตม ดงน

“สายพนธ” หมายถง กลมของพชทมลกษณะทางพนธกรรมคลายคลงกน และยงอยระหวางการคดเลอกสายพนธกระจายตวในกระบวนการปรบปรงพนธ จงมลกษณะทางพนธกรรมยงไมคงท จนกวา จะมการคดเลอกจนมลกษณะพนธกรรมคงท และไดรบการรบรองในลกษณะทางพฤกษศาสตรรวมทงลกษณะ พงประสงค จงจะเรยกไดวาเปน “พนธ”

15


พนธขาวทปลกอยในประเทศไทยปจจบนนสามารถจ าแนกชนดออกไดหลายประเภทหรอหลายกลม ขนอยกบวธการจ าแนก เชน

จ าแนกตามลกษณะนเวศนการท านา

จ าแนกตามลกษณะนเวศนการท านาไดเปน ขาวนาสวน ขาวขนน าหรอขาวฟางลอย และขาวไร ซงขาวนาสวนยงแบงออกไดเปนขาวนาสวนนาชลประทานและขาวนาสวนนาน าฝน มรายละเอยดปลกยอยทใชในการจ าแนก ดงตอไปน

1. ขาวนาสวน หมายถง ขาวทปลกในนาทมน าขงหรอกกเกบน าได มระดบน าลกไมเกน 50 เซนตเมตร ขาวนาสวนมปลกทกภาคของประเทศไทย แบงออกได 2 ชนดตามนเวศนการปลกหรอ การใชน า คอ ขาวนาสวนนาน าฝน และขาวนาสวนนาชลประทาน หรอ แบงออกไดอกตามระดบความลก ของน า และระดบความสงจากน าทะเลของพนทนา เปน ขาวนาสวนนาน าลก (หรอขาวน าลก) และขาวนาสวนบนทสง (เชน นาขนบนได) โดยมค าอธบายความแตกตางดงน

1.1 ขาวนาสวนนาน าฝน หมายถง ขาวทปลกในฤดนาปและอาศยน าฝนตามธรรมชาต ไมสามารถควบคมระดบน าได ทงนขนอยกบการกระจายตวของฝน ประเทศไทยมพนทปลกขาวนาน าฝนประมาณรอยละ 75 ของพนทปลกขาวทงหมด

1.2 ขาวนาสวนนาชลประทาน หมายถง ขาวทปลกไดตลอดทงปในนาทสามารถควบคมระดบน าได โดยอาศยน าจากการชลประทาน ประเทศไทยมพนทปลกขาวนาชลประทานประมาณรอยละ 25 ของพนทปลกขาวทงหมด สวนใหญจะอยในภาคกลางและภาคเหนอตอนลา

1.3 ขาวน าลก หมายถง ขาวนาสวนทปลกในพนทน าลก ระดบน าในนามความลกมากกวา 50 เซนตเมตร แตไมเกน 100 เซนตเมตร

1.4 ขาวนาทสง หมายถง ขาวนาสวนทปลกในนาทมน าขงบนทสงมากกวา 700 เมตร เหนอระดบน าทะเลปานกลาง

2. ขาวขนน า หรอขาวนาเมอง หรอขาวขนน า หมายถง ขาวทปลกในนาทมน าทวมขงในระหวางการเจรญเตบโตของขาว มระดบน าลกตงแต 1-5 เมตร เปนเวลาไมนอยกวา 1 เดอน ลกษณะพเศษของ ขาวขนน าคอ มความสามารถในการยดปลอง (internode elongation ability) การแตกแขนงและรากทขอเหนอผวดน (upper nodal tillering and rooting ability) และการชรวงเหนอผวดน (kneeing ability)

3. ขาวไร หมายถง ขาวทปลกในทดอนหรอในสภาพไร บรเวณไหลเขาหรอพนทซ งไมมน าขง ไมมการท าคนนาเพอกกเกบน า

16


จ าแนกตามลกษณะการปลก

จ าแนกตามลกษณะการปลก หรอ วธการปลก ไดเปน ขาวนาด า และขาวนาหวานซงขาวนาหวาน ยงแยกไดเปนนาหวานขาวแหงหรอหวานส ารวย และนาหวานขาวงอกหรอนาหวานน าตม

1.ขาวนาด า หมายถง ขาวทปลกโดยใชตนกลาทเพาะจากเมลดใหงอกและเจรญเตบโตทางล าตน เปนชวงระยะเวลาหนง (ตามค าแนะน าไมควรเกน 30 วน) แลวยายตนกลาจากทเพาะกลาไปปกด าในแปลงนา

2. ขาวนาหวาน หมายถง ขาวทปลกจากเมลดโดยตรง (ไมมการยายตนกลา) ซงเปนการปลก โดยการหวานหรอโปรยเมลดลงไปในนาโดยตรง ทงนอาจเปนหวานดวยเมลดแหงเรยกวา นาหวานขาวแหงหรอหวานส ารวย แตถาหวานดวยเมลดทเพาะใหเรมงอกเปนตมตาลงบนพนนาทท าเทอกไวแลว เรยกวา นาหวานน าตม ปจจบนการปลกขาวนาหวานทงหวานขาวแหงและหวานขาวงอกไดพฒนาใหเปนการหวาน โดยใชเครองจกรกล หรอ พฒนาเปนการโรยเปนแถวหรอหยอดเปนหลมดวยเครองจกรกล

จ าแนกตามฤดการปลก

จ าแนกตามฤดการปลก ไดเปน ขาวนาป และขาวนาปรง ซงขาวนาป หมายถง ขาวทปลกในฤดฝนปกตของปหรอเรยกวานาป คอ ขาวทปลกในระหวางเดอนพฤษภาคมถงเดอนตลาคม ขาวนาปรง หมายถง ขาวทปลกนอกฤดฝนหรอเรยกวาฤดนาปรง คอ ขาวทปลกในระหวางเดอนพฤศจกายน ถงเดอนเมษายน

จ าแนกตามระยะเวลาจนถงวนทขาวออกดอก

จ าแนกตามระยะเวลาจนถงวนทขาวออกดอก หรอ การตอบสนองตอความยาวของชวงแสงได เปนขาวไวตอชวงแสง และ ขาวไมไวตอชวงแสง ซงมความแตกตางกนดงน

1. ขาวไวตอชวงแสง เปนขาวทจะออกดอกในวนทความยาวของชวงแสงพอดตอความตองการพนธนน ๆ ซงเปนวนทมแสงสวางในเวลากลางวนสนกวาหรอนอยกวา 12 ชวโมง ปกตความยาวของชวงแสง แตละวนหรอระยะเวลาทมแสงสวางในแตละวนจะเรมสนลงเรอย ๆ ตงแตเดอนกนยายน ตลาคม พฤศจกายน จนถงธนวาคม ขาวประเภทไวตอชวงแสงจงจะออกดอกในชวงเวลาน ซงเปนฤดนาปหรอฤดปกตของการปลกขาว ดงนนขาวประเภทไวตอชวงแสงบางครงจงนยมเรยกวาขาวนาป เนองจากจะปลกไดปละครง คอปลกไดใหผลผลตดเปนทนาพอใจไดเฉพาะในฤดนาป ซงสวนใหญจะเปนขาวพนธพนเมอง

2. ขาวไมไวตอชวงแสง จะออกดอกไดตลอดทงปตราบใดทมการเจรญเตบโต ทางล าตนอยางพอเพยง จงสามารถปลกไดตลอดป หรอปลกนอกฤดนาปได ซงการปลกนอกฤดนาปนเองเรยกวาการปลกขาวนาปรง และพนธขาวทปลกอยทงหมดเปนพนธขาวสมยใหมหรอขาวพนธผสม หรอบางครงชาวนาเรยกวา ขาวพนธ กข เพราะขาวเหลานนพฒนาขนโดยกรมการขาวและกองการขาวในสมยนน และตง ชอพนธขาว เปนพนธ กข ตางๆ เชน กข7 กข9 กข21 กข23 เปนตน

17


จ าแนกตามอายการเกบเกยวของพนธขาว

จ าแนกตามอายการเกบเกยวของพนธขาว ไดเปน ขาวเบา ขาวกลาง และขาวหนก ส าหรบขาว ไวตอชวงแสง สวนขาวไมไวตอชวงแสงจะเรยกแตกตางออกไปคอ ข าวอายสน ขาวอายปานกลาง และ ขาวอายยาว

การคดอายเกบเกยวของพนธขาวแตละพนธ จะนบวนตงแตเรมปลกจนถงวนทตนขาวมรวงทสก แกเตมทซงพรอมส าหรบการเกบเกยว อายเกบเกยวของพนธขาวประเภทไมไวตอชวงแสงจะคอนขางคงทแนนอน โดยความยาวของชวงแสงไมมผลตอการออกดอกจนถงการเกบเกยว กลาวคอขาวประเภทนจะออกดอกไดเมอมการเจรญเตบโตทางล าตนเตมทแลวตามลกษณะของแตละพนธ เชนมอายเกบเกยว 100 วน 110 วน หรอ 120 วน เปนตน สวนพนธขาวประเภทไวตอชวงแสงจะมจ านวนวนตงแตปลกจนถงวนออกดอกไมแนนอน ขนอยกบชวงระยะเวลาหรอวนทปลก คอ วนทเทาไรในปปฏทน ทงนเนองจากขาวประเภทนจะออกดอกไดตอเมอมความยาวของชวงแสงหรอจ านวนชวโมงทมแสงอาทตยตอวนเหมาะสมส าหรบพนธแตละพนธ ขาวประเภทนจะออกดอกเมอมแสงอาทตยนอยกวา 12 ชวโมงตอวนไมวาจะปลกตงแตวนทเทาไรเดอน อะไรกตาม ซงปกตความยาวของชวงแสงแตละวนจะเรมสนลงเรอย ๆ ตงแตเดอนกนยายน ตลาคม พฤศจกายน จนถงธนวาคม ขาวประเภทนจงปลกใหผลผลตดไดเพยงปละ 1 ครง คอ ในฤดฝนหรอฤดนาป บางครงจงเรยกขาวประเภทนวา ขาวนาป การนบวนส าหรบอายเกบเกยวจงไมแนนอนจงนยมนบอายเกบเกยวจากวนทเรมปลกจนถงวนทออกดอก แลวบวกเพมอก 30 วน จะเปนวนทพรอมส าหรบเกบเกยว ซงแตละพนธมวนออกดอกทแตกตางกนไป พวกทออกดอกเรว (ประมาณตนเดอนตลาคม) จะเกบเกยวไดเรวกวาพนธอนๆ จงเรยกวา พนธอายเบา (สวนพนธประเภทไมไวตอชวงแสงทมอายเกบเกยวนอยกวา 100 วน เรยกวา พนธอายสน) พนธทออกดอกปลายเดอนตลาคมถงตนเดอนพฤศจกายน เรยกวา พนธอายกลาง สวนพนธทออกดอกปลายเดอนพฤศจกายนจนถงเดอนตลาคม เรยกวา พนธอายหนก ทงน ก าหนดการออกดอกทกลาวมาเปนการจ าแนกพนธขาวในภาคตาง ๆ ยกเวนภาคใตซงมฤดการปลกหรอฤดนาปทแตกตางไปจากภาคอน ๆ

จ าแนกตามประวตหรอความเปนมาของพนธขาว

จ าแนกตามประวตหรอความเปนมาของพนธขาว ไดเปน ขาวพนธพนเมอง และ ขาวพนธผสมหรอขาวสมยใหมหรอขาวพนธ กข

จ าแนกตามขนาดเมลด

จ าแนกตามขนาดเมลด ไดเปนขาวเมลดสน ขาวเมลดปานกลาง และขาวเมลดยาว

จ าแนกตามชนดของแปงของเมลด

จ าแนกตามชนดของแปงของเมลด ไดเปน ขาวเหนยวและขาวเจา

จ าแนกตามสของเปลอกหมเมลด

จ าแนกตามสของเปลอกหมเมลด ไดเปน ขาวขาว ขาวแดง ขาวด า ขาวเหลอง และอนๆ

18


2.2 พนธขาว

“พนธขาว” ตความตาม พระราชบญญตคมครองพนธพช พ.ศ. 2542 และ พระราชบญญตพนธพช พ.ศ. 2518 หมายถง กลมของขาวหรอตนขาว ทมพนธกรรมและลกษณะทางพฤกษศาสตรเหมอนหรอคลายคลงกน มคณสมบตเฉพาะตวทสม าเสมอ คงตว และแตกตางจากขาวกลมอนทสามารถตรวจสอบได

“เมลดพนธ” ตความตามพระราชบญญตพนธพช พ.ศ. 2518 หมายถง เมลดหรอสวนใดสวนหนง ของพชทใชเพาะปลก หรอ ใชท าพนธ

ค าวา “พนธ” และ “เมลดพนธ” มกจะเกยวของไปดวยกนเสมอ จนเปรยบไดวา “พนธ” นนเปนนามธรรม สวน “เมลดพนธ” เปนรปธรรมของพนธขาวแตละพนธ แตบางครงคนทวไปใชในความหมายเดยวกน เชน เกษตรกรไปซอพนธขาวหรอแลกเปลยนพนธขาวซงกนและกนสงทไดมาคอเมลดพนธของพนธขาวเหลานน การปลกขาว “พนธด” เพอใหผลตอบแทนทดตามคณสมบตทดของแตละพนธตองปลกดวย “เมลดพนธด” ในท านองเดยวกน เมลดพนธทเปนเมลดพนธดตองมคณสมบตขอหนงคอเมอน าไปปลกแลวจะตองใหตนขาวทจะใหผลตอบแทนดตามคณสมบตทดของพนธนน ซงเกษตรกรจะมนใจไดวาขาวพนธดและเมลดพนธดจากพนธและเมลดพนธทไดรบการรบรองจากหนวยงานทเปนทนาเชอถอ เชน กรมการขาว และกรมวชาการเกษตร สามารถจ าแนกพนธขาวเปนหลายประเภท เชน

จ าแนกพนธขาวตามประวตหรอความเปนมาของพนธ ไดหลายชนด ไดแก

1. พนธพนเมอง เปนพนธทเกษตรกรนยมปลกอยในแตละทองถนสวนใหญมลกษณะทางพนธกรรมปะปนกนอยหลายลกษณะในพนธเดยวกน (Mixed genotype)

2. พนธบรสทธ เปนพนธทไดจากการคดเลอกพนธพนเมองใหมลกษณะทางพนธกรรมเหมอนกนหรอคลายกนมากในกลมหรอประชากร (population) เดยวกน หรอเรยกวา สายพนธบรสทธ (pure line) ภายหลงจากไดน าสายพนธบรสทธไปทดสอบและประเมนลกษณะทางการเกษตรแลวจงไดรบรองหรอแนะน าสงเสรมเปน พนธบรสทธ

3. พนธผสม เปนพนธทไดจากการคดเลอกจนไดสายพนธแท (Inbred line) ทมความคงตวทางพนธกรรมจากประชากรขาวทพฒนามาโดยการผสมขามระหวางพนธหรอสายพนธ ภายหลงจากไดน าสายพนธแทไปทดสอบและประเมนลกษณะทางการเกษตรแลวจงไดรบรองหรอแนะน าสงเสรมเปน พนธผสม

4. พนธลกผสม (Hybrid) เปนพนธทไดจากการผสมขามระหวางพนธหรอสายพนธและใชเมลดพนธจากลกผสมชวท 1 เทานนเปนเมลดพนธปลก

จ าแนกพนธขาวตามการเรยกชอหรอตงชอพนธ ไดแก เรยกชอตามแหลงปลกดงเดม เรยกชอตามเจาของพนธหรอผน าพนธนนมาเผยแพร และเรยกชอตามการตงชอของทางราชการ

1. พนธทเรยกชอตามแหลงปลกดงเดม เชน พนธขาวหอมสรนทร ขาวเสาไห ขาวเหนยวสนปาตอง ขาวก าดอยสะเกด พนธเหลานสวนใหญเปนพนธพนเมอง

2. พนธทเรยกชอตามเจาของพนธหรอผน าพนธนนมาเผยแพร เชน พนธเจกเชย ขาวตาแหง ขาวตาอ หอมนายพน เปนตน พนธเหลานสวนใหญเปนพนธพนเมอง

19


3. พนธทเรยกชอตามการตงชอของทางราชการ เปนพนธสมยใหมทผานขบวนการปรบปรงพนธมาแลว เชน พนธทแนะน าพนธ ตงแตป พ.ศ.2512 ถง พ.ศ.2535 เรยกเปนพนธ กข ตางๆ ตงแต กข1 จนถง กข29 ซงตงชอตามกรมการขาวหรอกองการขาว หลงจากนนไดตงชอตามศนยวจยขาวหรอสถานทดลองขาวทเปนผเรมตนหรอเปนหลกในการพฒนาพนธนนๆ ขนมา เชน ชยนาท1 สพรรณบร1 สพรรณบร2 สพรรณบร3 สพรรณบร60 สพรรณบร90 คลองหลวง1 ปทมธาน1 พษณโลก1 พษณโลก2 เปนตน

ปจจบนน เกษตรกรไมนยมท าเมลดพนธ ไว ใช เอง แตนยมซอเมลดพนธทมคณภาพดจาก หนวยราชการ ซงผลตไดไมพอเพยงตอความตองการ เกษตรกรจงตองหาซอเมลดพนธจากเพอนบานหรอ ซอเมลดพนธจากบรษทเอกชนหรอพอคาเมลดพนธรายยอย จงมการตงชอพนธขาวอยางหลากหลายและท าใหเกดปญหาตามมา เชนพนธขาวสายพนธดทอยในระหวางการทดลอง วจยและพฒนาทยงไมไดผานการรบรองพนธจากทางราชการ แตเกษตรกรไดขอเมลดไปทดลองปลกและกระจายพนธกนไปเอง บางครงเปนทนยมกวางขวางจนมพอคาหรอผประกอบการไดผลตเมลดพนธเหลานนจ าหนายหรอเกษตรกรจ าหนายกนเอง โดยตงชอพนธไปแตกตางกนมากมายซงบางครงพนธเหลานนเปนพนธเดยวกน ท าใหเกดปญหาไดรบ เมลดพนธขาวไมตรงตามพนธทตองการ หรอเกดการปลอมปนเมลดพนธขาว และมคดการตมตน หลอกลวงเกดขนได ตวอยางชอพนธเหลานน ไดแก พนธเบอรสาม เบอรสบเจด เบอรสบเกา พนธขาวปทม พนธปทมรงส พนธราชน พนธหลวงประทาน พนธโพธเงน โพธทอง พนธสพรรณสามสบหา พนธซหา พนธสพรรณเบา พนธสพรรณลกดก พนธเบอรสบเอด พนธเบอรเกา พนธสเจดพวง เปนตน 2.3 การปรบปรงพนธขาว

การปรบปรงพนธขาวในประเทศไทย เรมตงแตสมยรชกาลท 5 กรงรตนโกสนทร โดยการประกวดพนธขาว จากทงหลวงคลองรงสตในป พ.ศ. 2450 เปนครงแรก เพอหาพนธขาวทดใหชาวนาไปใชท าพนธ ตอมาในป พ.ศ.2451 มการประกวดพนธขาวทวประเทศครงท 2 ทวดสทศนเทพวราราม กรงเทพฯ และ การประกวดในปตอ ๆ มาพบวา พนธทชาวนาสงเขาประกวดมคณภาพดกวาครงแรก ๆ แสดงใหเหนวาชาวนาไดมความสนใจการปลกขาวพนธดมากขน หลงจากการจดต งนาทดลองคลองรงสตในป พ.ศ.2458 และ การรวบรวมพนธในป พ.ศ.2460 เปนการเรมการปรบปรงพนธโดยการคดเลอกพนธบรสทธจากรวง การปฏวตเขยวในเขตรอน (The Green Revolution in the Tropic) เมอป พ.ศ. 2503 (ค.ศ. 1960) ไดมการพฒนาพนธขาวทใหผลผลตสง ตานทานการหกลมและตอบสนองตอปย โดยการแนะน าพนธขาว IR8 ของสถาบนวจยขาวนานาชาต (IRRI) ใหชาวนาในประเทศตาง ๆ ปลก ประเทศไทยโดยกรมการขาวจงไดปรบปรงพนธขาวใหตนเตยโดยใชพนธ IR8 เปนพนธแมและพนธขาวไทยชอ เหลองทอง (นาปรง) เปนพนธพอ ในป พ.ศ. 2512 ไดขาวพนธผสม กข1 กข2 และ กข3 เปนพนธขาวตนเตย ไมไวตอชวงแสง ปลกไดทกฤด และมผลผลตสงชดแรก ตอมาจงมการปรบปรงพนธอน ๆ ขนมาเรอย ๆ จนปจจบนมพนธขาวทไดรบการปรบปรงพนธและไดรบ การรบรองพนธจากกรมวชาการเกษตรและกรมการขาว จ านวนทงสน 136 พนธ เปนขาวเจาจ านวน 108 พนธ และขาวเหนยว 28 พนธ

20


การปรบปรงพนธ หมายถง การปรบปรงหรอพฒนาพนธดวยวธการตางๆ ใหไดพนธทบรสทธหรอ ใหไดพนธใหมทมลกษณะอนพงประสงคทสามารถน าไปใชประโยชนได ซงการปรบปรงพนธนนสามารถ ท าไดหลายวธการ คอ

1. การน าพนธใหมมาจากทอน (Introduction) เปนการปรบปรงพนธในพนทหนง โดยการน าพนธใหมทไมมในพนทนนมาจากพนทอน หรอน าเขามาจากตางประเทศ มาศกษาพนธและทดสอบในพนทจนมขอมลชดเจนวาพนธทน ามาจากทอนนนสามารถปรบตวเขาสภาพแวดลอมในพนทได

2. การคดเลอกพนธ (Selection) เปนการปรบปรงพนธโดยการคดเลอกพนธหรอสายพนธบรสทธจากพนธพนเมองหรอพนธทองถนทมอยแลวใหไดพนธบรสทธ

3. การผสมพนธ (Hybridization) เปนการปรบปรงพนธโดยการคดเลอกสายพนธแท จากประชากรทมการกระจายตวทางพนธกรรมซงไดมาจากการผสมพนธระหวางพนธหรอสายพนธ

4. การชกน าใหเกดการกลายพนธ (Mutagenesis) เปนการปรบปรงพนธโดยการคดเลอกสายพนธแทจากประชากรทมการกระจายตวทางพนธกรรมซงไดมาจากการชกน าใหเกดการกลายพนธ (induced mutation) ในพนธทมการปลกอยแลว

5. การเพาะเลยงเนอเยอ (Tissue culture) เปนการปรบปรงพนธโดยการคดเลอกสายพนธแทจากประชากรทมการกระจายตวทางพนธกรรมซงไดมาจากการเพาะเลยงเนอเยอ

6. การดดแปรทางพนธกรรม (Genetic engineering) เปนการปรบปรงพนธ โดยการคดเลอกสายพนธแทจากประชากรทมการกระจายตวทางพนธกรรมซงไดมาจากการตดตอหรอถายทอดยน (gene) หรอชนสวนดเอนเอ (DNA fragment) โดยใชเทคโนโลยชวภาพ

21


3.ระบบการผลตเมลดพนธขาวของกรมการขาว และการจ าหนายเมลดพนธ

3.1 การรบรองพนธขาว

การรบรองพนธ เปนขนตอนสดทายของกระบวนการปรบปรงพนธกอนทจะไดเปนพนธใหม ไปเผยแพร แนะน า ใหเกษตรกรใชเปนพนธปลก เปนการตรวจสอบความถกตองทางวชาการ และ ความนาเชอถอของขอมลสนบสนนสายพนธทผานการปรบปรงพนธ พนธพนเมองและพนธทน ามาจากแหลงอนทเสนอขอรบรองพนธ โดยมการพจารณาขอด ขอเสย และค าแนะน าส าหรบการปฏบตทถกตอง ใหแกเกษตรกรทจะปลกสายพนธนนตอไป ซงเปนการตรวจสอบอยางเปนระบบโดยมคณะกรรมการตรวจสอบและพจารณาตงแตเรมตนการปรบปรงพนธจนถงไดสายพนธใหม รวมทงการเกบรวบรวมพนธพนเมอง หรอพนธทน ามาจากแหลงอนทจะเสนอขอรบรองพนธ ซงจะท าใหรถงประวตทมาของพนธ ขนตอนและวธการปรบปรงพนธ ลกษณะประจ าพนธดานสณฐาน ลกษณะทางการเกษตร ลกษณะเดนและลกษณะดอยของพนธ พรอมค าแนะน าส าหรบการปฏบตทถกตอง ในขนตอนสดทายของการพจารณารบรองพนธจะมคณะกรรมการพจารณาพนธขาวของกรมการขาว ซงมอธบดกรมการขาวเปนประธาน ประกอบดวยนกวชาการผทรงคณวฒสาขาตาง ๆ จากกรมการขาว ไดแก สาขาปรบปรงพนธ โรคพช กฏวทยา ปฐพวทยา เทคโนโลยการผลต วทยาการหลงการเกบเกยวและแปรรป วทยาการเมลดพนธและ สถตศาสตร นอกจากนนยงมผแทนจากผมสวนไดสวนเสยในอตสาหกรรมขาว ไดแก สมาคมชาวนา สมาคมโรงส สมาคมผสงออก ศนยขาวชมชน และผแทนจากหนวยงานภาครฐทเกยวของ คอ กรมวชาการเกษตร กรมการคาภายใน กรมการคาตางประเทศ ดงนน พนธขาวทผานการรบรองพนธจากกรมการขาว จงเปนพนธทมขอมลถกตอง นาเชอถอ ทงดาน การปรบปรงพนธและการผลต สามารถแนะน าใหเกษตรกรใชเปนพนธปลก

การปรบปรงพนธขาวเพอใหไดสายพนธด หากตองการใหไดรบการรบรองพนธจะตองมการบนทกขอมลตาง ๆ ตามทกรมการขาวก าหนด ผปรบปรงพนธจะตองยนเอกสารขอมลพนธขาวเพอเสนอขอรบ การรบรองพนธขาวจากกรมการขาว โดยผานขนตอนการพจารณาจากคณะกรรมการกลนกรองขอมลพนธขาวของกรมการขาว และคณะกรรมการพจารณารบรองพนธของกรมการขาว เมอคณะกรรมการลงมตเหนชอบแลว อธบดกรมการขาวจะเปนผลงนามใหการรบรองพนธในขนตอนสดทาย นบวาพนธขาวทเสนอขอรบรองนนเปนพนธขาวทมขอมลครบถวน ถกตองตามเกณฑ เปนทเชอถอไดวาสามารถแนะน าใหน าไปใชปลกและ ใชประโยชนไดตอไป

ประเภทของพนธขาวทผานการรบรองพนธจากกรมการขาว

เพอใหเหมาะสมกบการน าไปใชประโยชน พนธทผานการพจารณาเหนชอบจากกรมการขาวแลวกรมการขาวจะใหการรบรองพนธขาวเปน ๒ ประเภท คอ

๑. “พนธรบรอง (Certified Variety)” หมายถง พนธขาว ทเปนพนธใหมทมการเปลยนแปลงทางพนธกรรมโดยการผสมพนธหรอการท าใหมพนธกรรมใหมดวยวธใดกตาม (ทมใชการดดแปรพนธกรรม) หรอเปนพนธพนเมองหรอพนธทน ามาจากแหลงอนหรอพนธทปลกกนอยางแพรหลายทวไป ผานการพฒนา หรอปรบปรงพนธ การคดเลอกหรอทดสอบศกยภาพในดานผลผลตและคณภาพตลอดจนความเหมาะสมกบสภาพแวดลอมตามขนตอนทางวชาการ มขอมลทางวชาการสนบสนนลกษณะเดนชดเจนทงดานผลผลต และ

22


คณภาพ เหมาะกบการน าไปใชประโยชน และผานการพจารณาเหนชอบจากกรมการขาวใหการรบรองเปน “พนธรบรอง”

๒. “พนธแนะน า (Recommended Variety)” หมายถง พนธขาว ทเปนพนธพนเมองหรอพนธ ทน ามาจากแหลงอนทมการใชกนทวไปหรอเปนทนยมสงในทองถน รวมทงพนธใหมทมการเปลยนแปลงทางพนธกรรมดวยวธใดกตาม (ทมใชการดดแปรพนธกรรม) ผานการคดเลอกเพอใหไดสายพนธบรสทธ มขอมลสนบสนนพอสมควร มลกษณะดทเหมาะสมตามความตองการของเกษตรกรและผบรโภค และผานการพจารณาเหนชอบจากกรมการขาวใหการรบรองเปน “พนธแนะน า”

ประโยชนของการรบรองพนธขาว

การเสนอขอมลพนธขาวเพอขอรบรองพนธนนจะเปนประโยชนตอการผลตขาวคณภาพดของเกษตรกร เนองจากพนธขาวทผานการรบรองแลวไดผานการตรวจสอบขอมลจนแนชด มทมาและประวต การปรบปรงพนธทถกตองชดเจน สามารถตรวจสอบยอนกลบได มขอมลลกษณะประจ าพนธและลกษณะทางการเกษตรทเชอถอได มค าแนะน าถงขอดและขอดอยของพนธอยางถกตองตามหลกวชาการ ท าใหสามารถผลตเมลดพนธเพอขยายผลออกสเกษตรกรไดตามขนตอนการผลตเมลดพนธทถกตอง เกษตรกร จะมเมลดพนธคณภาพด มคณสมบตตรงตามพนธไวใชในการปลกตอไป

กรมการขาว มภารกจสวนหนงทเกยวกบขาว โดยครอบคลมถงการพฒนาการปลกขาว การพฒนาพนธขาว การอนรกษและคมครองพนธขาว การผลตเมลดพนธขาว และการตรวจสอบรบรองมาตรฐาน ตลอดจนสงเสรมสนบสนนและเผยแพรองคความรเพอพฒนาคณภาพชวตของชาวนา จงมคณะกรรมการพจารณารบรองพนธขาว เพอแนะน าใหเกษตรกรไดปลกขาวพนธ ดทมคณสมบตอนพงประสงคตรงตาม ความตองการของผบรโภค

3.2 พนธขาวทไดรบการรบรองพนธจากกรมการขาวและกรมวชาการเกษตร ตงแตป พ.ศ. 2478 – 2558 1. จ าแนกตามชนดของแปงในเมลด ไดเปน 2 ชนด คอ ขาวเหนยว และ ขาวเจา

1) ขาวเจา จ านวน 117 พนธ ไดแก พวงเงน ทองระยาด า นางตาน น าดอกไม บางพระ จ าปาซอน ปนแกว นางมล เหลองออน ขาวตาแหง17 นางมลเอส-4 ปนแกว 56 ขาวดอกมะล105 ตะเภาแกว161 เลบมอนาง111 เการวง88 นางพญา132 ขาวปากหมอ148 เหลองประทว123 เหลองใหญ148 น าสะกย19 เผอกน า43 พวงไร2 กข1 กข3 กข5 กข7 กข9 กข11 กข13 กข15 กข17 กข19 กเมองหลวง ดอกพะยอม กข21 กข23 กข25 กข27 แกนจนทร หนตรา60 เจาฮอ น าร สพรรณบร60 พษณโลก60-1 พษณโลก60-2 ชมแพ60 ปทมธาน60 พทลง60 สพรรณบร90 ชยนาท1 สพรรณบร1 สพรรณบร2 เลบนกปตตาน เฉยงพทลง ลกแดงปตตาน พลายงามปราจนบร ก.วก.1 ก.วก.2 ขาวเจาหอมคลองหลวง1 ขาวเจาหอมสพรรณบร ขาวเจาหอมพษณโลก1 ปราจนบร1 สรนทร1 ปทมธาน1 พษณโลก2 ปราจนบร2 พษณโลก3 พทลง ขาวหอมแดง ขาวหอมกหลาบแดง ขาวหลวงสนปาตอง เจาลซอสนปาตอง เขมทองพทลง ชยนาท2 อยธยา1 บางแตน สพรรณบร3 พษณโลก80 เจาขาวเชยงใหม สงขหยดพทลง กข29(ชยนาท80) กข31 (ปทมธาน80) กข33(หอมอบล80) กข35(รงสต80) กข37 กข39 เจกเชย1 กข41 กข43 ขาวกอเดยว35 กข45 กข47

23


ชอลง97 ไขมดรน3 ขาวบานนา432 หอมกระดงงา59 กขผ1(ขาวลกผสมกรมการขาว) กขผ3 (ขาวลกผสมกรมการขาว) ซพ304 (ขาวลกผสมเอกชนทกรมการขาวรบรอง) กข49 กข51 กข53 กข55 กข57 กข59 กข61 กข63 กข65 กข67 กข69(ทบทมชมแพ) กข71 กข73 กข75 ดอกขา50 ซบกนตง5 และ มะลด า2 (มะลนลสรนทร)

2) ขาวเหนยว จ านวน 29 พนธ ไดแก เหมยนอง62-เอม นางฉลอง ก าผาย15 เหนยว สนปาตอง หางย71 กข2 กข4 กข6 กข8 ซวแมจน กข10 เหนยวอบล1 ขาวโปงไคร อาร258(ดอสามเดอน) แพร1 เหนยวอบล2 สกลนคร สนปาตอง1 กข12(หนองคาย80) กข14 กข16 กข18 กข20 กข22 กข-แมโจ2 เหนยวด าชอไมไผ4 ลมผว ด าหมอ37 และ เขยวง8974

2. จ าแนกตามนเวศนการปลก 1) พนธขาวนาสวนไวตอชวงแสง จ านวน 67 พนธ ไดแก พวงเงน ทองระยาด า นางตาน น าดอกไม บางพระ จ าปาซอน นางมล เหลองออน ปนแกว กข5 กข6 กข8 กข12(หนองคาย 80) กข13 กข15 กข16 กข18 กข20 กข27 กข35(รงสต 80) กข51 กข59 กข65 กข67 กข73 กข75 ก าผาย15 เการวง88 ขาวดอกมะล105 ขาวตาแหง17 ขาวปากหมอ148 ขาวเจาหอมพษณโลก1 เฉยงพทลง ชมแพ60 นางพญา132 นางมล เอส-4 น าสะกย19 เผอกน า43 ปทมธาน60 พวงไร2 พทลง60 หอมพษณโลก1 พษณโลก3 พษณโลก60-1 พษณโลก80 ลกแดงปตตาน เลบนกปตตาน หางย71 เหมยนอง62เอม เหนยวสนปาตอง เหนยวอบล1 เหนยวอบล2 เหลองประทว123 เหลองใหญ148 เขมทองพทลง ขาวหลวงสนปาตอง แกนจนทร เจกเชย1 ขาวกอเดยว35 ชอลง9 ไขมดรน3 หอมกระดงงา59 ด าหมอ37 เขยวง8974 ขาวหอมแดง สงขหยดพทลง ขาวหอมกหลาบแดง 2) พนธขาวนาสวนไมไวตอชวงแสง จ านวน 53 พนธ ไดแก กข1 กข2 กข3 กข4 กข7 กข9 กข10 กข11 กข14 กข21 กข22 กข23 กข25 กข29(ชยนาท80) กข31(ปทมธาน80) กข33(หอมอบล80) กข37 กข39 กข41 กข43 กข47 กข49 กข53 กข55 กข57 กข61 กข63 กข69(ทบทมชมแพ) กข71 หอมคลองหลวง1 หอมสพรรณบร ชยนาท1 ชยนาท2 ปทมธาน1 บางแตน พทลง พษณโลก2 พษณโลก60-2 แพร1 สกลนคร สนปาตอง1 สพรรณบร1 สพรรณบร2 สพรรณบร3 สพรรณบร60 สพรรณบร90 สรนทร1 ซพ 304 กขผ1 กขผ3 และ กข-แมโจ2 กวก.1 และ กวก.2

3) พนธขาวขนน าไวตอชวงแสง จ านวน 6 พนธ ไดแก ตะเภาแกว161 นางฉลอง ปนแกว56 พลายงามปราจนบร เลบมอนาง111 และ ขาวบานนา432 4) พนธขาวน าลกไวตอชวงแสง จ านวน 6 พนธ ไดแก กข19 กข45 หนตรา60 ปราจนบร1 ปราจนบร2 และ อยธยา1 5) พนธขาวน าลกไมไวตอชวงแสง จ านวน 1 พนธ คอ กข17 6) พนธขาวไร จ านวน 13 พนธ ไดแก กเมองหลวง ขาวโปงไคร เจาฮอ ซวแมจน ดอกพะยอม น าร เจาลซอสนปาตอง เจาขาวเชยงใหม ขาวหลวงสนปาตอง อาร258 เหนยวด าชอไมไผ4 ลมผว และ ดอกขา50

24


การลดความชนเมลดพนธขาว

ท าความสะอาดลานตากหรอถงอบและระบบล าเลยงกอนลดความชน -รบลดความชนเมลดพนธขาวภายใน 24 ชวโมงภายหลงเกบเกยว -การตากเมลดพนธ ควรเกลยใหความหนาไมเกน 5 เซนตเมตร และกลบกองทก 2 ชวโมง

-อณหภมทใชอบลดความชนตองไมเกน 43 องศาเซลเซยส -ความชนของเมลดพนธภายหลงลดความชนเหลอประมาณ 12–13%

ท าความสะอาด เครองท าความสะอาด เครองคดขนาดเมลด และระบบล าเลยงกอนใชงาน -ปรบการท างานของเครองใหมประสทธภาพ ทงอตราการปอนเมลด ความเรวในการสนโยกของ

ตะแกรง ความลาดเอยงของตะแกรง และความแรงของลม -เมลดพนธขาวภายหลงจากผานเครองท าความสะอาดและคดขนาดเมลด ควรมความบรสทธมากกวา

99% และสงเจอปนไมเกน 1%

25


การเกบรกษาเมลดพนธขาว

- ก าจดแมลงทตดมากบเมลดพนธขาวกอนการเกบรกษา โดยรมเมลดพนธขาวดวยแกสฟอสฟนในรปของอลมเนยมฟอสไฟด ซงผลตออกมาเปนชนดเมด เชน ฟอสทอกซน ในอตรา 2-3 เมด (กรมออกฤทธ) ตอขาว 1 ตนหรอลกบาศกเมตร - ท าความสะอาดโรงเกบกอนน าเมลดไปเกบรกษา - แยกกองเมลดพนธเกาและใหม ไวคนละดาน - จดกองเมลดพนธใหหางผนงโรงเกบดานละ 1 เมตร เพอสะดวกในการเขาไปปฏบตงาน - วางเมลดพนธบนแครสงจากพน 10 เซนตเมตร - จดท าเครองหมายก ากบกองและบญชคมเมลดพนธขาวอยางละเอยด - ตรวจสอบ และบ ารงรกษาโรงเกบ เพอปองกนการการสญเสยเนองจากการท าลายของแมลงและ สตวศตรโรงเกบ

การตรวจสอบคณภาพเมลดพนธขาว การตรวจแปลงขยายพนธขาว

- ตรวจสอบประวตพนธขาวทปลกในฤดกอน - ตรวจสอบจ านวนขาวปนและตนทผดปกต เพอบงชวาแปลงนนผานมาตรฐานนาพนธหรอไม - ตรวจสอบปรมาณวชพชรายแรงบางชนด เชน หญาแดง ขาวแดง - ตรวจสอบปรมาณเมลดเปนโรคเมลดดางและเมลดสกปรกทถกแมลงสงท าลาย - ประเมนวนเกบเกยว และผลผลตทผานมาตรฐาน

26


การวเคราะหคณภาพของเมลดพนธขาว

- ตรวจสอบความชนของเมลดพนธขาว - ตรวจสอบความบรสทธของเมลดพนธขาวและสงเจอปน - ตรวจสอบปรมาณขาวแดง และขาวเหนยวปนในขาวเจาหรอขาวเจาปนในขาวเหนยว - ตรวจสอบความบรสทธของพนธขาว ขาวปนหรอเมลดพชอนปน - ตรวจสอบปรมาณเมลดเปนโรคและแมลงทตดมากบเมลดพนธขาว - ตรวจสอบความงอกหรอความมชวตของเมลดพนธขาว

มาตรฐานเมลดพนธขาวชนพนธจ าหนาย

คณภาพ ศนยเมลดพนธขาว สหกรณการเกษตร

เมลดพนธบรสทธ ต าสด (%) สงเจอปน สงสด (%)

เมลดพชอน สงสด (%) ขาวแดง สงสด (%) ความชน สงสด (%) ความงอก ต าสด (%)

98 2

0.2 0.1 14 80

98 2

0.5 0.2 14 80

27


แหลงผลตเมลดพนธขาวคณภาพด

ภาคเหนอตอนบน

จ.เชยงราย

สถานทจ าหนายเมลดพนธ สถานทตดตอ พนธขาวทผลต

ศนยวจยขาวเชยงราย อ.พาน จ.เชยงราย 57120 โทรศพท : 0 5372 1578 โทรสาร : 0 5372 1578

กข6 กข15 ขาวดอกมะล 105 เหนยวสนปาตอง ซวแมจน ขาวหลวงสนปาตอง

สหกรณการเกษตรเชยงแสน จก. 169 ม.13 ต.ปาสก อ.เชยงแสน จ.เชยงราย 57150 โทรศพท : 0 5395 5051 โทรสาร : 0 5395 5785

กข6 กข15 ขาวดอกมะล 105

สหกรณการเกษตรแมจน จก. 47 ม.8 ต.แมจน อ.แมจน จ.เชยงราย 57110 โทรศพท : 0 5315 3696-7 โทรสาร : 0 5365 3193

กข6 ขาวดอกมะล 105

สหกรณการเกษตรปาแดด จก. 126 ม.4 ต.ปาแดด อ.ปาแดด จ.เชยงราย 57190 โทรศพท : ,0 5365 4255 โทรสาร : 0 5376 1111


จ.พะเยา


ศนยเมลดพนธขาวพะเยา อ.เมอง จ.พะเยา 54140 โทรศพท : 0 5441 1004 โทรสาร : 0 5441 0951

กข6 กข15 ขาวดอกมะล 105 สนปาตอง 1

สหกรณการเกษตรเมองพะเยา จก. 1/1 ถ.เวยง ต.แมปม อ.เมองพะเยา จ.พะเยา 56000 โทรศพท : 0 5441 2311 โทรสาร : 0 5441 2305

กข6 ขาวดอกมะล 105 กข15

สหกรณการเกษตรแมใจ จก. 135 ม.5 ต.แมใจ อ.แมใจ จ.พะเยา 56130 โทรศพท : 0 5451 7167


28


จ.เชยงใหม


ศนยวจยขาวเชยงใหม 1 อ.สนปาตอง จ.เชยงใหม 50120 โทรศพท : 0 5331 1334-5 โทรสาร : 0 5331 1335

กข6 ขาวดอกมะล 105 เหนยวสนปาตอง สนปาตอง 1

ศนยวจยขาวสะเมง อ.สะเมง จ.เชยงใหม 50250 โทรศพท : 0 5337 8093-4 โทรสาร : 0 5337 8093

สพรรณบร 1

ศนยเมลดพนธขาวเชยงใหม อ.หางดง จ.เชยงใหม 50230 โทรศพท : 0 5343 1752 โทรสาร : 0 5343 0367

กข6 สนปาตอง 1 ขาวดอกมะล 105

สหกรณการเกษตรพราว จก. 256 ม.4 ถ.เชยงดาว-พราว ต.เวยง จ.เชยงใหม 50190 โทรศพท : 0 5388 9629 โทรสาร : 0 5388 9585

ขาวดอกมะล 105

สหกรณการเกษตรสนปาตอง จก. 238 ม.10 ถ.เชยงใหม-ฮอด ต.ยหวา อ.สนปาตอง จ.เชยงใหม 50120 โทรศพท :0 5331 1296 โทรสาร :0 5331 1296-7

กข6 ขาวดอกมะล 105 เหนยวสนปาตอง สนปาตอง 1

จ.นาน

สถานทจ าหนายเมลดพนธ สถานทตดตอ พนธขาวทผลต สหกรณการเกษตรนาน จก. 7/1 ถ.สรยพงษ ต.ในเวยง

อ.เมองนาน จ.นาน 55000 โทรศพท : 0 5475 1436

กข6

จ.แมฮองสอน


ศนยวจยขาวแมฮองสอน อ.ปางมะผา จ.เชยงราย 581150 โทรศพท 0 5361714-5 โทรสาร 0 53617008


29


จ.ล าปาง

สถานทจ าหนายเมลดพนธ สถานทตดตอ พนธขาวทผลต ศนยเมลดพนธขาวล าปาง อ.เมอง จ.ล าปาง 52000

โทรศพท : 0 5435 6395-6 โทรสาร : 0 5335 6396

ขาวดอกมะล 105 กข6 สนปาตอง 1

สหกรณการเกษตรเมองล าปาง จก. 208 ม.6 ถ.จามเทว ต.บอแฮว อ.เมองล าปาง จ.ล าปาง 52000 โทรศพท : 0 5422 6698


สหกรณการเกษตรหางฉตร จก. 47 ม.1 ถ.ล าปาง-เชยงใหม ต.หางฉตร อ.หางฉตร จ.ล าปาง 52190 โทรศพท : 0 5426 9063 โทรสาร : 0 5426 9062

กข6 ขาวดอกมะล 105 สนปาตอง 1

จ.แพร


ศนยวจยขาวแพร อ.เมอง จ.แพร 54000 โทรศพท : 0 5464 6033-6 โทรสาร : 0 5464 6034

กข6 กข10 ขาวดอกมะล 105 เหนยวแพร 1 สนปาตอง 1

ศนยเมลดพนธขาวแพร อ.รองกวาง จ.แพร 54140 โทรศพท : 0 5450 1108 โทรสาร : 0 546452 1902

กข6 กข10 สนปาตอง 1 ขาวดอกมะล 105 พษณโลก 2

สหกรณการเกษตรเมองแพร จก. 2 ถ.ยนตรกจโกศล ต.ในเวยง อ.เมองแพร จ.แพร 54000 โทรศพท : 0 5452 2042 โทรสาร : 0 5452 4245


สหกรณการเกษตรหนองมวงไข จก. 239 ม.1 ถ.รพช แพร ต.หนองมวงไข อ.หนองมวงไข จ.แพร 54170 โทรศพท : 0 5463 5512 โทรสาร : 0 5463 5512


30


ภาคเหนอตอนลาง

จ.อตรดตถ


สหกรณการเกษตรพชย จก. 344 ม.3 ต.ในเมอง อ.พชย จ.อตรดตถ 53120 โทรศพท : 0 5542 1318 โทรสาร : 0 5542 1723

พษณโลก 2

สหกรณการเกษตรลบแล จก. 206 ม.4 ต.ฝายหลวง อ.ลบแล จ.อตรดตถ 53130 โทรศพท : 0 5581 5068 โทรสาร : 0 5543 1598

พษณโลก 2 สพรรณบร 1 สพรรณบร 3 ชยนาท 1

จ.พษณโลก


ศนยวจยขาวพษณโลก อ.วงทอง จ.พษณโลก 65130 โทรศพท : 0 5531 1184 โทรสาร : 0 5531 1185

พษณโลก 2 กข29 (ชยนาท 80) สพรรณบร 3 หอมพษณโลก 1 พษณโลก 3 พษณโลก 80

ศนยเมลดพนธขาวพษณโลก อ.วงทอง จ.พษณโลก 65130 โทรศพท : 0 5531 1018

พษณโลก 2 ขาวดอกมะล 105

สหกรณการเกษตรพรหมพราม จก. 89 ม.1 ถ.พรหมพราม-หนองตม ต.พรหมพราม อ.พรหมพราม จ.พษณโลก 65150 โทรศพท : 0 5535 8844

พษณโลก 2 สพรรณบร 1 สพรรณบร 2 สพรรณบร 3 กข29 (ชยนาท 80)

สหกรณการเกษตรวดโบสถ จก. 259 ม.4 ต.วดโบสถ อ.วดโบสถ จ.พษณโลก 65160 โทรศพท : 0 5536 1116

พษณโลก 2

จ.เพชรบรณ

สถานทจ าหนายเมลดพนธ สถานทตดตอ พนธขาวทผลต สหกรณการเกษตร กรป.กลาง นพค. เพชรบรณ จก.

197 ม.1 ต.วงโปง อ.วงโปง จ.เพชรบรณ 67240 โทรศพท : 0 5675 8242

ชยนาท 1

31


จ.ก าแพงเพชร


ศนยเมลดพนธขาวก าแพงเพชร อ.เมอง จ.ก าแพงเพชร 62000 โทรศพท : 0 5571 2104 โทรสาร : 0 5571 2911

สพรรณบร 3 พษณโลก 2 กข29 (ชยนาท 80)

สหกรณการเกษตรคลองขลง จก. 001 ม.10 ต.คลองขลง อ.คลองขลง จ.ก าแพงเพชร 62120 โทรศพท : 0 5578 1073 0 5578 1525 โทรสาร : 0 5578 1073

สพรรณบร 1 สพรรณบร 3 พษณโลก 2 ปทมธาน 1

จ.สโขทย


ศนยเมลดพนธขาวสโขทย อ.สวรรคโลก จ.สโขทย 64110 โทรศพท : 0 5564 1344 โทรสาร : 0 5564 1396

พษณโลก 2 สพรรณบร 3

สหกรณนคมสวรรคโลก จก. 238/2 ม.3 ถ.สวรรคโลก ต.ศรนคร อ.ศรนคร จ.สโขทย 64180 โทรศพท : 0 5565 1062 โทรสาร : 0 5565 2656

พษณโลก 2 สพรรณบร 1 สพรรณบร 3

สหกรณนคมหนองบวพฒนา จก. 65/7 ม.8 ต.หนองบว อ.ศรนคร จ.สโขทย 64180 โทรศพท : 0 5595 1298-9 โทรสาร : 0 5566 0300

พษณโลก 2 สพรรณบร 3

จ.พจตร


สหกรณการเกษตรเมองพจตร จก. 27/15 ถ.พจตร-ก าแพงเพชร ต.ในเมอง อ.เมองพจตร จ.พจตร 66000 โทรศพท : 0 5661 2165 โทรสาร : 0 5561 5929


สหกรณการเกษตรโพทะเล จก. 681 ม.3 ต.โพทะเล อ.โพทะเล จ.พจตร 66130 โทรศพท : 0 5668 1123 โทรสาร : 0 5668 1123


32


ภาคกลางและภาคตะวนออก

จ.นครสวรรค


ศนยเมลดพนธขาวนครสวรรค อ.เมอง จ.นครสวรรค 60000 โทรศพท : 0 5632 5112 โทรสาร : 0 5625 5557

ชยนาท 1 ปทมธาน 1 ขาวดอกมะล 105

สหกรณการเกษตรตาดล จก. 77 ถ.ประชาอทศ ต.ตาคล อ.ตาคล จ.นครสวรรค 60140 โทรศพท : 0 5626 1184 โทรสาร : 0 5631 5025

ชยนาท 1 ปทมธาน 1

จ.อางทอง

สถานทจ าหนายเมลดพนธ สถานทตดตอ พนธขาวทจ าหนาย

สหกรณการเกษตรวเศษชยชาญจก. 381 ม.7 ถ.โพธพระยา-ทาเรอ ต.ศาลเจาโรงทอง อ.วเศษชยชาญ จ.อางทอง 14110 โทรศพท : 0 3563 1366 โทรสาร : 0 3563 1366

ปทมธาน 1

จ.พระนครศรอยธยา


ศนยวจยขาวพระนครศรอยธยา

อ.พระนครศรอยธยา จ.พระนครศรอยธยา 15210 โทรศพท : 0 3524 1680 โทรสาร : 0 3524 1680

ชยนาท 1 สพรรณบร 1 ปทมธาน 1 ปราจนบร 1 ปราจนบร 2 หนตรา 60 ปนแกว 56 อยธยา 1

สหกรณการเกษตรทาเรอ จก. 81 ม.3 ต.บานรอม อ.ทาเรอ จ.พระนครศรอยธยา 13130 โทรศพท : 0 3534 1589 โทรสาร : 0 3534 1589

ชยนาท 1 สพรรณบร 1

33


จ.ชยนาท


ศนยวจยขาวชยนาท อ.เมอง จ.ชยนาท 17000 โทรศพท : 0 5641 1733 โทรสาร : 0 5641 1733

ชยนาท 1 ชยนาท 2 สพรรณบร 1 ปทมธาน 1 กข29 (ชยนาท 80)

ศนยเมลดพนธขาวชยนาท อ.มโนรมย จ.ชยนาท 17110 โทรศพท : 0 5643 1372-3 โทรสาร : 0 5643 1371


สหกรณการเกษตรเมองชยนาท จก. 74 ถ.พหลโยธน ต.บานกลวย อ.เมองชยนาท จ.ชยนาท 17000 โทรศพท : 0 5641 1953 โทรสาร : 0 5641 1437

ชยนาท 1 สพรรณบร 1 ปทมธาน 1 ปทมธาน 80 สพรรณบร 3

สหกรณการเกษตรมโนรมย จก. 359/4 ม.4 ถ.อทย-มโนรมย ต.คงส าเภา อ.มโนรมย จ.ชยนาท 17110 โทรศพท : 0 5641 5635 โทรสาร : 0 5642 3130

ชยนาท 1

สหกรณการเกษตรสรรคบร จก. 189/6 ม.8 ถ.สวรรณบร-ชณสตร ต.แพรกศรราชา อ.สวรรคบร จ.ชยนาท 17140 โทรศพท : 0 5648 1270


จ.สงหบร


สหกรณการเกษตรทาชาง จก. 404 ม.6 ถ.ทาชาง-ทาขาม ต.ถอนสมอ อ.ทาชาง จ.สงหบร 16140 โทรศพท : 0 3659 5015


34


จ.สพรรณบร


ศนยวจยขาวสพรรณบร อ.เมอง จ.สพรรณบร 72000 โทรศพท : 0 3555 5340 โทรสาร : 0 3555 5276

สพรรณบร 1 สพรรณบร 2 สพรรณบร 3 เจาหอมสพรรณบร ปทมธาน 1

สหกรณการเกษตรดอนเจดย จก. 689 ม.5 ถ.สพรรณบร-ดอนเจดย ต.ดอนเจดย จ.สพรรณบร 72170 โทรศพท : 0 3559 1026 โทรสาร : 0 3559 1026

สพรรณบร 1 ปทมธาน 1 สพรรณบร 3

จ.ลพบร


ศนยวจยขาวลพบร อ.โคกส าโรง จ.ลพบร 15120 โทรศพท : 0 3644 1697 โทรสาร : 0 3644 1322

ขาวดอกมะล 105 กข27 ขาวตาแหง 17

ศนยเมลดพนธขาวลพบร อ.เมอง จ.ลพบร 15210 โทรศพท : 0 3649 9225 โทรสาร : 0 3649 9224

สพรรณบร 1 ปทมธาน 1 ขาวดอกมะล 105 กข29 (ชยนาท 80)

สหกรณการเกษตรเมองลพบร จก. 9 หม8 ต.บางขนหมาก อ.เมองลพบร จ.ลพบร 15000 โทรศพท : 0 3641 1201 โทรสาร : 0 3642 0669

สพรรณบร 1 ชยนาท 1 ปทมธาน 1

สหกรณการเกษตรบานหม จก. 11 ถ.อนามย ต.บานหม อ.บานหม จ.ลพบร 15110 โทรศพท : 0 3647 1235


สหกรณการเกษตรทาวง จก. 139/4 ม.1 ถ.ลพบร-สงหบร ต.ทาวง อ.ทาวง จ.ลพบร 15150 โทรศพท : 0 3648 1414 โทรสาร : 0 3648 1204


35


จ.สระบร


สหกรณการเกษตรเมองสระบร จก. 179 ถ.เทศบาล 4 ต.ปากเพรยว อ.เมองสระบร จ.สระบร 18000 โทรศพท : 0 3621 1563 โทรสาร : 0 3631 6563


จ.นนทบร


สหกรณการเกษตรปากเกรด จก. 128/20 ม.3 ถ.แจงวฒนะ ต.ปากเกรด อ.ปากเกรด จ.นนทบร 11120 โทรศพท : 0 2926 0022 โทรสาร : 02960 9350

สพรรณบร 60 พษณโลก 2

จ.ปทมธาน


ศนยวจยขาวปทมธาน 1 อ.ธญบร จ.ปทมธาน 12110 โทรศพท : 0 2577 1688-9 โทรสาร : 0 2577 1300

สพรรณบร 1 สพรรณบร 60 สพรรณบร 90 ปทมธาน 1 พษณโลก 2 กข31 (ปทมธาน 80) ขาวดอกมะล 105 สรนทร 1 พษณโลก 80

ศนยวจยขาวปทมธาน 2 อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน 12120 โทรศพท : 0 2529 0713 โทรสาร : 0 2529 0713

สพรรณบร 1 ปทมธาน 1

36


จ.ฉะเชงเทรา


ศนยวจยขาวฉะเชงเทรา อ.บางน าเปรยว จ.ฉะเชงเทรา 24170 โทรศพท : 0 3800 0000 โทรสาร : 0 3800 0000

สพรรณบร 1 ปทมธาน 1 พษณโลก 2

สหกรณการเกษตรแปลงยาว จก. 109 ม.11 ถ.ราชสมา-ระยอง ต.แปลงยาว อ.แปลงยาว จ.ฉะเชงเทรา 24190 โทรศพท : 0 3858 9038


จ.ราชบร


ศนยวจยขาวราชบร อ.เมอง จ.ราชบร 70000 โทรศพท : 0 3233 7407 โทรสาร : 0 3233 7407

ชยนาท 1 สพรรณบร 1 ปทมธาน 1 เหลองประทว 123

ศนยเมลดพนธขาวราชบร อ.เมอง จ.ราชบร 70000 โทรศพท : 0 3271 1142 โทรสาร : 0 3237 0273

ชยนาท 1 สพรรณบร 1 ปทมธาน 1 กข29 (ชยนาท 80)

จ.เพชรบร


สหกรณการเกษตรบานลาด จก. 91 ม.7 ถ.สายสทธ ต.บานลาด อ.บานลาด จ.เพชรบร 76150 โทรศพท : 0 3249 1268 โทรสาร : 0 3240 0729

ชยนาท 1 เหลองประทว 123

37


จ.ชลบร


ศนยเมลดพนธขาวชลบร อ.พนสนคม จ.ชลบร 20140 โทรศพท : 0 3820 9202 โทรสาร : 0 3820 9201

ขาวดอกมะล 105 ปทมธาน 1 กข29 (ชยนาท 80)

จ.ปราจนบร


ศนยวจยขาวปราจนบร อ.บานสราง จ.ปราจนบร 25150 โทรศพท : 0 3727 1385 โทรสาร : 0 3727 1009 Email: [email protected]

ปราจนบร 1 ปราจนบร 2 อยธยา 1 พลายงามปราจนบร ขาวดอกมะล 105 ชยนาท 1 บางแตน

สหกรณการเกษตรประจนตคาม จก. 18/1 ม.3 ถ.สวรรณศร ต.ค าโตนด อ.ประจนตคาม จ.ปราจนบร 25130 โทรศพท : 0 3729 1733 โทรสาร : 0 3729 1303

ขาวดอกมะล 105 เหลองประทว 123 ขาวตาแหง 17 ปราจนบร 1

38


ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน

จ.หนองคาย


ศนยวจยขาวหนองคาย อ.โพนพสย จ.หนองคาย 43120 โทรศพท : 0 4242 2082 โทรสาร : 0 4242 2082

ขาวดอกมะล 105 กข6 กข10 หางย 71

จ.รอยเอด


ศนยเมลดพนธขาวรอยเอด อ.ธวชบร จ.รอยเอด 45170 โทรศพท : 0 4352 7608 โทรสาร : 0 4356 9114


สหกรณการเกษตรโพนทราย จก. 123 ม.2 ถ.ร.พ.ช. ต.โพนทราย อ.โพนทราย จ.รอยเอด 45240 โทรศพท : 0 4351 3795 โทรสาร : 0 4359 5041


สหกรณการเกษตรสวรรณภม จก. 1 ม.20 ถ.ปทมานนท ต.สระค อ.สวรรณภม จ.รอยเอด 45150 โทรศพท : 0 4358 0223-4


สหกรณการเกษตรเกษตรวสย จก. 206 ม.2 ถ.ปทมานนท ต.เกษตรวสย อ.เกษตรวสย จ.รอยเอด 45150 โทรศพท : 0 4358 9190


จ.นครพนม


สหกรณการเกษตรธาตพนม จก. 45 ม.1 ถ.ชยางกร ต.พระกลางทง อ.ธาตพนม จ.นครพนม 48110 โทรศพท : 0 4254 1153


39


จ.ขอนแกน


ศนยวจยขาวขอนแกน 1 อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 โทรศพท : 0 4324 1740 โทรสาร : 0 4324 1740

กข6 ขาวดอกมะล 105 ชยนาท 1

ศนยวจยขาวชมแพ อ.ชมแพ จ.ขอนแกน 40130 โทรศพท : 0 4331 1155 โทรสาร : 0 4331 1155

ขาวดอกมะล 105 กข6

ศนยเมลดพนธขาวขอนแกน อ.เมอง จ.ขอนแกน 40001 โทรศพท : 0 4337 9252-3 โทรสาร : 0 4337 9254

กข6 กข15 ขาวดอกมะล 105 ชยนาท 1

สหกรณการเกษตรหนองหวายฝงขวา จก.

160 ม.4 ถ.มตรภาพ ต.ศลา อ.เมอง จ.ขอนแกน 40000 โทรศพท : 0 4325 7456


สหกรณการเกษตรชมแพ จก. 361 ม.18 ถ.มะลวลย ต.ชมแพ อ.ชมแพ จ.ขอนแกน 40130 โทรศพท : 0 4331 1874

กข6

จ.กาฬสนธ


ศนยเมลดพนธขาวกาฬสนธ อ.เมอง จ.กาฬสนธ 46000 โทรศพท : 0 4387 3161 โทรสาร : 0 4387 3162


สหกรณการเกษตรยางตลาด จก. 363 ม.4 ถ.ถนานนท ต.ยางตลาด อ.ยางตลาด จ.กาฬสนธ โทรศพท : 0 4389 1226

กข6

40


จ.สกลนคร


ศนยวจยขาวสกลนคร อ.เมอง จ.สกลนคร 47000 โทรศพท : 0 4271 1471 โทรสาร : 0 4273 0633

กข6 ขาวดอกมะล 105 เหนยวอบล 2

ศนยเมลดพนธขาวสกลนคร อ.พงโคน จ.สกลนคร 47160 โทรศพท : 0 4277 1000 โทรสาร : 0 4277 1163


สหกรณการเกษตรเขตจดรปทดนพอกใหญ จก.

287 ม.7 ถ.สงเนน-อากาศ ต.พอกนอย อ.พรรณานคม จ.สกลนคร 47130 โทรศพท : 0 4274 6167 โทรสาร :0 4274 6123


สหกรณการเกษตรวานรนวาส จก. 280 ม.3 ถ.วฒนาธรรมวฒนา ต.วานรนวาส อ.วานรนวาส จ.สกลนคร 47130 โทรศพท : 0 4279 1282


จ.อดรธาน


ศนยวจยขาวอดรธาน อ.กดจบ จ.อดรธาน 41000 โทรศพท : 0 4224 7485 โทรสาร : 0 4224 7485


ศนยเมลดพนธขาวอดรธาน อ.เมอง จ.อดรธาน 41000 โทรศพท : 0 4223 7089 โทรสาร : 0 4223 7091

กข6 กข15 ขาวดอกมะล 105 เหนยวสนปาตอง

สหกรณการเกษตรบานผอ จก. 312 ม.3 ต.บานผอ จ.อดรธาน 41160 โทรศพท : 0 4228 1122 โทรสาร : 0 4228 1122


41


ภาคใต

จ.สราษฎรธาน


ศนยเมลดพนธขาวสราษฎรธาน อ.กาญจนดษฐ จ.สราษฎรธาน 30000 โทรศพท : 0 7725 9429 โทรสาร : 0 7725 9032


จ.กระบ


ศนยวจยขาวกระบ กง อ.เหนอคลอง จ.กระบ 30000 โทรศพท : 0 7569 1120 โทรสาร : 0 7569 1120

ชยนาท 1

จ.นครศรธรรมราช


ศนยวจยขาวนครศรธรรมราช อ.เมอง จ.นครศรธรรมราช 80330 โทรศพท : 0 7539 9012 โทรสาร : 0 7539 9012

ชยนาท 1 ปทมธาน 1 เลบนกปตตาน

สหกรณการเกษตรปากพนง จก. 90 ถ.ชายน า ต.ปากพนง อ.ปากพนง จ.นครศรธรรมราช 80140 โทรศพท : 0 7539 9551

ชยนาท 1

จ.ปตตาน


ศนยวจยขาวปตตาน อ.โคกโพธ จ.ปตตาน 94120 โทรศพท : 0 7343 1353 โทรสาร : 0 7343 1353

ชยนาท 1 เลบนกปตตาน

ศนยเมลดพนธขาวปตตาน อ.หนองจก จ.ปตตาน 94170 โทรศพท : 0 7334 0404 โทรสาร : 0 7334 0404

ชยนาท 1 ปทมธาน 1 เลบนกปตตาน

42


จ.พทลง


ศนยวจยขาวพทลง อ.เมอง จ.พทลง 93000 โทรศพท : 0 7484 0111 โทรสาร : 0 7484 0111

ชยนาท 1 ปทมธาน 1 สพรรณบร 1 สพรรณบร 2 เจาหอมสพรรณบร ขาวดอกมะล 105 เฉยงพทลง เลบนกปตตาน สงขหยดพทลง เขมทองพทลง ขาวเจาพทลง

ศนยเมลดพนธขาวพทลง อ.เมอง จ.พทลง 93000 โทรศพท : 0 7461 1792 โทรสาร : 0 7461 17963

ชยนาท 1 เฉยงพทลง สงขหยด

43


4.การผลตเมลดพนธขาวคณภาพดไวใชเองในชมชน

ประโยชนของเมลดพนธขาวคณภาพด • ตรงตามพนธ • ความงอกและความแขงแรงสง • เจรญเตบโตเรวและสม าเสมอ • ทนทานตอสภาพแวดลอมดกวาเมลดพนธทวไป • สามารถใหผลผลตสงกวาเมลดพนธทวไป 10-20% • ประหยดตนทนคาเมลดพนธตอไร เพราะใชอตราต ากวาเมลดพนธทวไป • ปองกนการแพรระบาดของขาววชพช

ประเภทของเมลดพนธ

• เมลดพนธคด • เมลดพนธหลก • เมลดพนธขยาย • เมลดพนธจ าหนาย

เมลดพนธคด คณภาพชนสงสด ผลตโดยศนยวจยขาว เพอน าไปขยายพนธตอเปนเมลดพนธหลก ไมมจ าหนาย

เมลดพนธหลก

เปนเมลดพนธทขยายพนธจากเมลดพนธคด ผลตโดยศนยวจยขาว แลวสงมอบใหศนยเมลดพนธขาวและสหกรณการเกษตรเพอน าไป ขยายพนธตอเปนเมลดพนธขยาย หรอใชภายใตโครงการพเศษ คณภาพรองจากพนธคด

44


เมลดพนธขยาย เปนเมลดพนธทขยายพนธจากเมลดพนธหลก ผลตโดยศนยเมลดพนธข าว แลวจ าหนายใหสหกรณ

การเกษตรและเอกชนหรอสงมอบใหศนยขาวชมชน เพอน าไปขยายพนธตอเปนเมลดพนธจ าหนายคณภาพรองจากพนธหลก

เมลดพนธจ าหนาย เปนเมลดพนธทขยายพนธจากเมลดพนธขยาย ผลตโดยศนยเมลดพนธขาว สหกรณการเกษตร

เอกชน และศนยขาวชมชน แลวจ าหนายใหเกษตรกรทวไป คณภาพรองจากพนธขยาย

การผลตเมลดพนธขาวคณภาพด

1. การคดเลอกพนทท าแปลงขยายพนธขาว - พนทอยรวมกนเปนกลมตดตอกนหรออยใกลเคยงกน สะดวกในการดแล และตดตามงาน

- ตดถนนการคมนาคมสะดวก - มแหลงน าใชพอเพยงตลอดฤดการผลต - ดนมความอดมสมบรณ ไมอยใกลคอกสตว และบอเลยงปลา - ไมเปนดนกรดจดหรอดางจด - อยใกลแหลงรบซอและโรงงานปรบปรงสภาพ

http://www.ricethailand.go.th/Rkb/seed/index.php-file=content.php&id=3.htm

45


2. การคดเลอกเกษตรกร - มความสนใจ ตงใจจรงและพรอมทจะปฏบตตามขนตอนการผลต เมลดพนธ - ขยน หมนตรวจถอนพนธปนสม าเสมอ - ซอสตย รกษาคณภาพของเมลดพนธ ไมปลอมปน หรอลกจ าหนายเมลดพนธ - มการรวมกลมชวยกนถอนพนธปน - มพนทไมมากเกนไป จะไดมเวลาตรวจถอนพนธปน

3. การคดเลอกพนธขาวทจะผลต - เหมาะสมกบพนทปลกและระดบน า - เปนพนธทเกษตรกรสนใจและนยมปลก - ตานทานตอโรคและแมลงทส าคญในพนท - หลกเลยงพนธทไมทนทานตอสภาพอากาศในบางฤด - เปนพนธขาวทตลาดตองการ

4. การวางแผนการปลกขาว

- ก าจดขาวเรอกอนเปลยนพนธใหม - หามปลกขาวพนธทออนแอตออากาศ หนาวเยนในชวงกนยายน-พฤศจกายน - หลกเลยงการปลกขาวในเดอนทระยะเกบเกยวตรงกบชวงฝนตกชก

5. การเตรยมดน - ก าจดขาวเรอกอนเปลยนพนธขาว หรอ เรมท าแปลงขยายพนธครงแรก โดย ตากหนาดนหลงเกบเกยวขาวอยางนอย 2 สปดาห แลวใชโรตารย ากลบตอซง จากนนระบายน าออกใหหนาดนแหง 2 สปดาห จนขาวเรองอกจงใชขลบย ากลบขาวเรอ หมกไว1-2 สปดาห กอนคราดท าเทอกปลก - ปรบพนนาใหเรยบสม าเสมอ ท ารอง ระบายน าทก 4 เมตร

46


6. การเตรยมเมลดพนธขาว - ใชเมลดพนธขาวจากแหลงผลตทเชอถอได

- สมเมลดพนธเพอตรวจสอบขาวปนและความงอกกอนปลก - ใชเมลดพนธขาวในอตรา 20 กโลกรมตอไร ส าหรบปลกแบบหวานน าตม และ 5 กโลกรมตอไร ส าหรบ ปลกแบบปกด าดวยคน และ 10 กโลกรมตอไร ส าหรบปกด าดวยเครองปกด า

7. วธการปลกขาว

7.1 หวานน าตม เหมาะส าหรบพนทอาศยน าชลประทานทขาดแคลนแรงงาน ท านาหลายครงตอป ไมมการเปลยนพนธโดยน าเมลดพนธขาวแชในน าสะอาดนาน 1 - 2 ชวโมง น าขนหมอก 36 - 48 ชวโมง จนเมลดงอกเปนตมตาคอยน าไปหวานในนาดวยมอหรอเครองหวานเมลด

7.2 ปกด า เหมาะส าหรบพนทอาศยน าฝนหรอมการเปลยนพนธขาวเพอปองกนปญหาขาวเรอ และกรณทมเมลดพนธจ ากด แตตองการขยายปรมาณมาก

7.2.1 การตกกลาในนาและปกด าดวยคนตองก าจดขาวเรอในแปลงทจะใชตกกลาน าเมลดพนธขาว แชและหมเชนเดยวกบวธหวานน าตมจนเมลดงอกเปนตมตาจงน าเมลดไปหวานในนารอจนกลาอาย 20- 30 วน คอยถอนกลาแลวน าไปปกด าในนาทมระดบน าไมเกน 10 เซนตเมตร

47


7.2.2 การตกกลาและปกด าดวยรถด านาตองรอนท าความสะอาดวสดเพาะกลากอนน ามาใช เพอปองกนเมลดขาวทตดมากบวสดเพาะ (ขเถาแกลบ) น าเมลดพนธขาวแชและหมเชนเดยวกบวธหวานน าตมแตลดระยะเวลาหมลงเหลอ 24 ชวโมง จงน าเมลดขาวงอกไปโรยในกะบะอตรา 200-250 กรม(ขาวแหง) ตอถาดแลวหมเมลดตออก 24 ชวโมง คอยน ากะบะไปเรยงในนาหรอลานเพาะกลา คลมกะบะดวยซาแรนตออก 3 วน จงเปดซาแรนออก พอกลาอายได 15 – 22 วน คอยน ากลา ออกจากถาดไปปกด าในนาทระบายน าออกหมด

8. การควบคมหอยเชอร - ปลอยเปดกนชวงเตรยมแปลง และใชตาขายดกจบขณะสบน าเขานา - ใชสารก าจดหอยเชอรขณะหมกเทอกกอนหวานขาว 1-2 วน * นโคซามาย 50 กรมตอไร * เมทลดไฮด 150 กรมตอไร * สมนไพรก าจดหอยเชอร 3 กโลกรมตอไร - ระดบน าในนาขณะใชสารไมเกน 5 เซนตเมตร

9. การควบคมวชพช - ใชสารเคมควบคมวชพชใหถกตอง

* ถกกบชนดของวชพช (ใบแคบ ใบกวาง กก ) * ถกกบเวลาทใชแลวไดผลด (โดยนบจาก วนหวานขาว) * ถกอตราทสารนนก าหนด

- เปดน าเขานาหลงพนสารเคม 3 วน - รกษาระดบน า 5 - 10 เซนตเมตร หลงก าจดวชพชเพอปองกนวชพชงอกอกครง

48


10. การจดการน าในนาขาว - รกษาระดบน าใหเหมาะสมกบอายขาว

* ระยะกลา 5 เซนตเมตร. * ระยะแตกกอ 5 - 10 เซนตเมตร * ระยะตงทอง-ออกดอก 10 เซนตเมตร - ระบายน ากอนเกบเกยว * นาดนเหนยว 10 - 14 วน * นาดนทราย 7 วน

11. การใสปยในนาขาว - ก าจดวชพชกอนใสปย - ระดบน าขณะใสปย 5 - 10 เซนตเมตร. - ใสปยใหเหมาะกบชนดของดนชนดและระยะการเจรญเตบโตขาว ขาวไมไวตอชวงแสง(ตนเตย) 1. ดนเหนยว แบงใส 2 ครง

- ครงแรก ปยสตร16-20-0 หรอ 18-22-0 หรอ 20-20-0 อตรา 25 - 35 กโลกรม/ไร - ครงสอง ปยยเรย อตรา 10 - 15 กโลกรมตอไร หรอ แอมโมเนยมซลเฟต อตรา 20 - 30 กโลกรมตอไร

2. ดนรวน และดนทราย แบงใส 2 ครง - ครงแรก ปยสตร16-16-8 หรอ 15-15-15 อตรา 25 - 35 กโลกรม/ไร - ครงสอง ปยยเรย อตรา 10 - 15 กโลกรมตอไร หรอ แอมโมเนยมซลเฟต อตรา 20 - 30 กโลกรมตอไร

ขาวไวตอชวงแสง(ตนสง) 1. ดนเหนยว แบงใส 2 ครง

- ครงแรก ปยสตร16-20-0 หรอ 18-22-0 หรอ 20-20-0 อตรา 20 - 25 กโลกรมตอไร - ครงสอง ปยยเรย อตรา 5 - 10 กโลกรมตอไร หรอ แอมโมเนยมซลเฟต อตรา 10 - 20 กโลกรมตอไร

2. ดนรวนและดนทราย แบงใส 2 ครง - ครงแรก ปยสตร16-16-8 หรอ 15-15-15 อตรา 20 - 25 กโลกรมตอไร - ครงสอง ปยยเรย อตรา 5 - 10 กโลกรมตอไร หรอ แอมโมเนยมซลเฟต อตรา 10 - 20 กโลกรมตอไร

12. การก าจดขาวปน - ระยะแตกกอ - ระยะออกดอก - ระยะโนมรวง - ระยะพลบพลง

49


13. การปองกนก าจดศตรขาว - โรคขาว - แมลงศตรขาว - สตวศตรขาว

14. การเกบเกยวเมลดพนธขาว - ระบายน ากอนเกบเกยวอยางนอย 7 - 10 วน - เกบเกยวเมลดพนธขาวทระยะสกแกพอด ประมาณ 30 วนหลงขาวออกดอก 80 % - ท าความสะอาดรถเกยวนวดกอนเกบเกยวเมลดพนธ - เกยวขาวขอบแปลงแยกออกเพอท าความสะอาดรถเกยวนวดอกครงกอนเกบเกยวเมลดพนธ - ท าความสะอาดภาชนะบรรจและรถบรรทกกอนเกบเกยวและชกลากเมลดพนธ

50


บรรณานกรม

ส านกสงเสรมการผลตขาว กรมการขาว, องคความรเรองขาว (online). www.ricethailand.go.th/Rkb/ history/history.html, 27 กมภาพนธ 2561.

กองวจยและพฒนาขาว กรมการขาว , พนธ ข าว (online) .www.ricethailand.go.th/web /index.php/mregister/92-regis1, 3 มนาคม 2561.

กองเมลดพนธขาว กรมการขาว, ระบบการผลตเมลดพนธขาวของกรมการขาว และการจ าหนายเมลดพนธ (online). www.ricethailand.go.th/web/index.php/mcenter/337-2-3, 9 มนาคม 2561.

http://www.ricethailand.go.th/Rkb/%20%09history/

http://www.ricethailand.go.th/Rkb/%20%09history/

http://www.ricethailand.go.th/web%20%09/index.php/mregister/92-regis1

http://www.ricethailand.go.th/web%20%09/index.php/mregister/92-regis1

http://www.ricethailand.go.th/web/index.php/mcenter/337-2-3

Documents

คู่มือbrpe.ricethailand.go.th/images/PDF/handbook_5_bigfarm/1... · 2018-05-21 · มาอย่างต่อเนื่องจนได้ข้าวพันธุ์รับรอง