ALANYA REHBERLK VE ARATIRMA MERKEZ

PSKOLOG BEKR FEHM RMEC

Son 15-20 ylda DEHB basn ve tv tarafndan oka gndeme getirildii ve poplaritesi artt iin son yllarda ocuk psikiyatri kliniklerine ve psikolojik danma merkezlerine dikkat eksiklii ve hiperaktivite bozukluu ikayeti ile gelenlerin says olduka artmtr.

Dikkat eksiklii hiperaktivite bozukluu-bireyin okul baars-aile hayat -sosyal ilikileri -benlik saygs zerine eitli olumsuz etkileri olan ve olduka sk grlen nro-psikiyatrik bir bozukluktur.

Dikkat Eksiklii Hiperaktivite Bozukluunun (DEHB) temel zellikleri -dikkat sresinin ksal-ar hareketlilik -drtsellik

Dikkat eksiklii, balangc 3 () ya dolaylarnda olmakla birlikte, okul ncesi dnemde ve ilkokulun ilk yllarnda pek fark edilmeyebilir. Bu dnemde zihinsel performans ve dikkat gerektiren ar dersler olmad iin, dersi iyi takip etmedikleri ve almadklar halde notlar kt olmayabilir. Eitim hayatnn balamasyla zellikle 3 ve 4. snflarda derslerin arlamasyla birlikte baarda ciddi dler yaanmaya ve renmeye kar ilgisizleme balar ve dikkat eksiklii belirgin hale gelir.

ocukluunda bu tehis konulan kiilerin ounda; belirtiler, ergenlik ve erikinlikte de devam etmektedir. Bu sre iinde sklkla tabloya baka psikiyatrik ve sosyal sorunlar da eklenmektedir.

DEHB

-Ar hareketlilik, -Dikkat sorunlar,-Dndn hemen yapma (drtsellik)

belirtileriyle kendini gsteren nro-psikiyatrik bir bozukluktur.(Sadece psikolojik kkenli bir davran problemi deildir)

Dikkat sorunlar, Ar hareketlilik, stek ve drtleri engelleyememe Her ar hareketli ocua veya dikkatini toplayamayan ocua DEHB diyemeyiz.DEHB tehisi koyabilmek iin:7 yatan nce balam olmalKalc ve srekli olmal (en az 6 aydr)Birden fazla ortamda grlmeli ( hem ev hem okul)Ya ve geliim dzeyine uygun olmayacak dzeyde olmal TEMEL BELRTLER

DEHBALT TPLERDKKAT EKSKL NDE OLAN TPAIRI HAREKETLLK NDE OLAN TPBRLEK TP

Hiperaktif: . Ar hareketli . Enerjik . ok konukan

DEB (dikkat eksiklii) : . Dk enerjili . e dnk . Snfta daha az konuan . Hayal kuran

ZEKA ile ilgisi yoktur.Zekas normalZekas normalin altndaZekas normalin zerindeDEHB

Dikkatin belirli bir noktaya yeterince uzun sre odaklanmasnda sorun vardr. Ayn anda tm uyaranlara birden dikkat ederler. Her uyaran ayn iddette ve nemdedir. Bir ile urarken baka bir uyan dikkatin dalmasna neden olur. Bir i yaparken o srada ilerinden gelen baka bir ey yapma isteine engel olamazlar.

Dikkat sresi her yata farkldr.Bilgisayar banda saatlerce dikkat srdrlebilir, dev banda 10 dk ! Grlt, hareket ve uyarann fazla olduu ortamlarda dikkat younluu azalr. lgisini eken bir konuda, bire bir ilikide dikkat artar.

Sylediklerim bir kulandan girip dierinden kyor Tm araba markalarn biliyor ama bir dakika nce sylediim eyi hatrlamyor Bilgisayar banda saatlerce oturabiliyor ama dev banda en ok 10 dk Snavlarda dikkatsizce hatalar yapyor Dersi dinleyemiyor, srekli etraf ile ilgili Balad ii bitirmiyor

Oturduu yerde duramaz, atlar, zplar. Sanki motor taklm gibidir, hi yorulmaz .

Kaplara, kalorifer borularna hatta dz duvara trmanabilirler...

Doum ncesinden beri hareketli Eli dursa aya oynar Srekli hareket halinde , yrmez koar Ya konuur ya sesler karr TV izlerken bile hareket eder Sandalyede oturmann 50 eidini gsterebilir Snfta nereye baksam onu gryorum Srada otururken bile eli aya hareket ediyor

NOT : Birok anne baba bu listeyi okuyunca ocuklarnda DEHB olduunu dnebilir;nk ou ocuk zaman zaman bu tip davranlarda bulunabilir.Fakat DEHBli ocuklar evreye verdikleri tepkiler asndan dier ocuklardan farkldr. DEHB olmayan ocuklar, kendilerine bir ey yapmalar sylendiinde veya davrann olumsuz sonular aklandnda koarsan dersin gibi( en azndan bir sre ) yapmaz.DEHBli bir ocuk ise yapt davrannn olumsuz sonular hakknda uyarlsa bile, o davran yapmaya devam eder, kendini engelleyemez.

Bir ey yapmadan nce sonucunu dnmezler (Bunu yaparsam ceza alrm). Bir davrann o ortam iin uygun olup olmadn dnmezler (Burada bu davran yaplmaz veya ayp olur). Syleyecekleri eyin karsndaki kiide nasl bir etki yapacan dnmezler ( Bunu sylersem bana krlr)Yapt davrann sonularn dnmeden, iinden geldii gibi yapma eilimidir. stek ve drtleri engelleyememe, dndn hemen yapma eklinde kendini gsterir.

Aslnda ne yapmalar ya da yapmamalar gerektiini bilirler ama o bildikleri eyi uygulayamazlar. Bir kural biliyorlardr, sorarsanz uygun bir biimde aklayabilirler ama dnmeden hareket ettikleri iin o kural yine bozabilirler.Bu durum gerek anne baba, gerekse retmeni daha ok fkelendirir. nk anne, baba yada retmen tarafndan; bilerek yapld yada kurallar nemsenmedii iin yapld dnlr ve sadece cezalandrmaya ynelik yntemlerle sorun zlmeye allr

10 yana geldi hala sz kesmemeyi renemedi Dnmeden hareket eder Sabrszdr, istekleri hemen olsun ister Asla srasn bekleyemez Daha soruyu tamamlamadan cevabn vermeye kalkyor Aklna geleni hemen yapyor, sylyor Byle davrand iin kimse onunla arkadalk etmek istemiyor

Danklk, dzensizlikDalgnlk, hayal kurmaTutarszlkBellek sorunlarSakarlk, koordinasyon glkleri Sosyal ilikilerde sorunlarDk benlik saygs

Odas darmadank Srekli bireylerini kaybeder st ba danktr Bir kalem karr, kat ararken kalemi kaybeder, yeni bir kalem arar...bir trl balayamaz Defterleri ok dzensiz Srasnn st karmakark

Kendisi snfta ama akl nerede bilmiyorum Derste neredeyse uyuyacakm gibi oluyor Bilgisayar oynad zamanlar dnda sanki yar uykuda gibi Bazen saatlerce dev banda hi bir ey yapmadan duruyor

Bellei iyi mi kt m? ummadnz eyleri hatrlyor, bir dakika nce syleneni hatrlamyorEyalarn nereye koyduunu hatrlamyorBir ey yapmasn sylyorum, baka bir ey yapyorOkula getirmesini istediim eyleri unutuyor.Dinliyor, reniyor ama hatrlamyor

ok sakar Yrrken kaplara eyalara arpar O kadar ok der ve yaralanr ki zerinde yara izi olmayan yer sanki yoktur.

Bir an bir anna uymuyor ok keyifli iken birden fkeleniyor Baars ok deiken , ayn dersin snavlarnda bile bir iyi bir kt not alyor Bir gn devlerini tam getirir bir gn hi birini yapmadan gelebilir Ondan ne bekleyeceimi bilemiyorum

DEHB olanlarn ounda sosyal beceri sorunlar vardr. Aklna geleni hemen syleme ya da yapma eilimi

Kolay fkelenme, alnma, duyarllk

Toplum iinde dikkati datacak eyler yapma

Ne zaman ne tepki verecei ne yapaca belli olmayan biri

Hem ok elenceli hem de zor bir insan

Hi arkada olmadn sylyor

Arkada partilerine arlmyor

Grup etkinliklerine katlmak istemiyor

Snfta kimse onun yannda oturmak istemiyor Kurall oyunlarda sorun kartyor

Yana uygun davranlar gstermiyor

Kt ocuk olduunu sylyor Kendine deer vermiyor Kimsenin onunla arkada olmak istemediini dnyor Baarsz olduunda hemen vazgeiyor, uramyor Onu sevmediimizi dnyor

DEHB erken ocukluk dneminde balayp yaam boyu devam edebilen bir bozukluktur. Temel belirtiler ayn olmakla birlikte her ya dneminde farkl bir grnm vardr.zellikle ar hareketlilik ve drtsellik belirtileri ya ilerledike azalr amaDikkat eksiklii genelde yaam boyu devam eder

DEHB Yaam Boyu Devam EderErken ocukluk dnemlerinde (3-4 ya) balar,En sk ilkokul dneminde kendini gsterir ve tan konulur,ocukluunda bu tany alanlarn %70-80i ergenlikte de benzer belirtileri gsterirler.

Huzursuz, gergin bebeklerdir. Kolay alarlar, zor sakinletirilirler. D uyaranlara (ses, k gibi ) ar tepki verirler. Uyku sorunlar ( az uyuma, sk sk uyanma) olabilir. Daha karnmdayken bile ok hareket ederdi Kucama aldmda devaml dolamamdan holanrd gibi ikayet ve belirtiler bebeklik dneminde daha ok dile getirilir.

Krete:Faaliyetleri srdrememe.Kurallara uymama, srasn bekleyememeYerinde duramama.Baka ocuklar itip kakma, vurma, srma.Barp arma, huzursuz ve gerginlik

Devaml hareket eder, atlar, zplar, bir yerlere trmanr.steklerini erteleyemez, tutturmalar olur.lgi devaml zerinde olsun ister, ilgi ekmek iin herey yapar.Bir oyundan dierine geer, ilgisi ok ksadr.ok konuur, srekli soru sorar ama yant dinlemez.Mutsuzluk, mzrdanma, ana babaya ar bamllk.

Bilgisayar ya da oyun banda saatler geirebilir ama dev yaptrmak kabus olur.

En sk bu dnemde tan konulur.

Sakin ve sessizce srada oturamaz.

Dersi dikkatle dinleyemez, etraf ile daha ok ilgilidir.

Sorulan sorulara sonunu beklemeden, sz istemeden yant verir.

Verilen grevleri tam olarak yerine getirmez.

Dier ocuklarla iliki sorunlar olabilir.

Kendisine benzer ocuklarla arkadalk kurar.

Eyalarn tam olarak getirmez, kaybeder, danktr.

Ev devlerini almaz, evde dev yapmak sorun olur.

Akademik baars kapasitesiyle orantl deildir.

Hiperaktivite azalr ama kpr kprlk devam eder.Ders dinleyemez, uykulu bir hali olabilir ya da kalem evirme, resim yapma gibi eylerle urar.Akademik baar daha ciddi dzeyde dmeye balar. nk dersler daha ok dikkat ve konsantrasyon gerektirmeye balarretmenlerle ilikilerde sorunlar yaanr, karlk verir, saygsz, ilgisiz bir renci olarak nitelendirilir.Aile ve arkada ilikilerinde sorunlar olabilir.Benlik saygsnda azalma, depresyon grlebilir, duygu durumu deikendir, aniden fkelenebilir.Sigara, alkol madde kullanm balayabilir.Yasal sorunlara neden olabilecek, riskli ,tehlikeli davranlar olabilir.

Yerinde duramama, uzun sre gazete, kitap okuyamama, TV izleyememe.Dikkat dankl, konuulanlar, gnlk ileri aklda tutamama, eyalar kaybetme.Duygulanmda deikenlik.leri dzenlemekte ve bitirmede yetersizlik, bir ii bitirmeden dierine balama.Sorun zme ve zamann kullanmada glk.Dnmeden kolay, hzl karar verme, sk i deiiklii, ilikileri ani olarak balatma ve bitirme.Yeterli dzeyde baarl olamadn, hedeflerine ulaamadn dnme.

lkokul andaki ocuklarn % 3-5inde yani her 20-30 ocuktan birisinde grlyor.Her snfta en az 1 ocukta bu sorunun bulunma olasl var.Erkeklerde kzlara gre 3-4 kat daha fazla grlyor.ocukluklarnda DEHB bozukluu olanlarn %80i ergenlikte, %30-65i erikinlikte de bu belirtileri tarlar.Erikinlik dneminde ortaya kan %1-2 orandr.

- Kaltsal bir sorundur. (Anne babadan alnan genler bu soruna yatknlk oluturur.)

Nrolojik bir sorundur.

evresel nedenler

Aile almalarDEHB olan ocuklarn anne babalarnda benzer belirtiler olma oran normal ocuklara oranla 2-8 kat fazla .DEHB olan ocuklarn kardelerinde normal ocuklara oranla 2-3 kat fazla DEHB var. kiz almalarTek yumurta ikizlerinde e hastalanm oran %80-90,ift yumurta ikizlerinde %30

( Bu etkenler direk olarak DEHB na neden olmaz. Sadece genetik olarak yatknl olan bireylerde riski arttrr.)

Doum ncesi (gebelikte hastalanma, alkol, sigara, ila kullanm)

Doum srasnda ( erken doum, doum komplikasyonlar)

Doum sonras ( Baz hastalklar, kurun gibi maddelere maruz kalma vb)

DEHB tpta Minimal beyin disfonksiyonu olarak adlandrlr .Beynin dikkat ve davranlardan sorumlu olan blgesinde perinatal dnemde (doumdan bir hafta nce ve sonras) meydana gelen minimal derece de santral sinir sistemi hasarnn DEHB na neden olduu tespit edilmitir. Beyinde dikkat ve davran kontrolnden sorumlu olan blgeler yeterince aktif deillerdir. Dikkatin kolayca dalmas, ar hareketlilik ve dnmeden hareket etme beyindeki bu merkezlerin iyi almamasnn sonucudur.

DEHB nu ortaya karacak veya tespit edecek tek bir l arac, laboratuar tetkiki veya tanlama ekli yoktur. Birok bilgi bir arada deerlendirilerek tan konur

Aile ve ocukla grme, bilgi alma

Ailenin doldurduu lekler

Okul ve retmenden alnan bilgiler ve retmenin doldurduu lekler

ocuun deerlendirilmesi MuayeneTestler

ANKSYETE BOZUKLUU (%5-15)

1. Farmakolojik tedaviler (ila tedavisi)2. Anne baba ve retmen eitimi3.Psikolojik terapi ( davran teknikler, sosyal beceri eitimi)4. Eitim5. Alternatif tedaviler

Etkinlii bilimsel olarak kantlanm olanlar

Anne babann doru, yeterli disiplin vermemesiyle ilgilisi yoktur.

ocuun davranlar marklk, saygszlktan kaynaklanmaz.

Akademik baarszln nedeni tembellik, ilgisizlik deildir.

DEHBnun zeka ile ilgisi yoktur. ocuun fazla ya da az zeki olmas bu soruna neden olmaz.

Enerjik olmaYaratclkScak kanl ve cana yakn olmaKolay iliki kurabilmeEsneklikHogrl olmayi bir espri yeteneine sahip olmaRisk alabilme (bazen gerekenden fazla oranda)nsanlara kolaylkla gvenebilme ( bazen gerekenden fazla oranda)

KATILIMINIZDAN

DOLAYI

TEEKKR EDERZ

*

*