Anadolu Arısının Seleksiyonla Islahı Olanakları

Embed Size (px)

Citation preview

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    1/91

    PROJE

    PROF. DR FIRA TLI

    DR.METEKARACAOGLU

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    2/91

    ANADOLU ARISININS E L E K S Y O N L A

    ISLAHI OLANAKLARI

    PROJE NO : VHAG - 939

    PROF. D R E T N F I R A T L I

    Y ARD. DO. DR. METE KARACAOGLU

    HAZiRAN 1995

    ANKARA

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    3/91

    1

    ONSOZ

    Bala r s ,

    _AP13~ e l l 1 f e r a .

    L . , vea r y e t i t i r i c l l 1 ~ i

    Anadolu'nun en esk i ve geleneksel ved o ~ a l

    zeng in l ik l e r-

    dend i r. tkI imi vec o l ) r a f y a s 1 1 6 - : " ~ n a d o l u

    bu ik iv a r l k

    i c i n

    en uyguno r t a m s a l ) l a m a k t a d r .

    Ne vark i , sony l l a r d a y a p l a

    denet imsiz gezgincia r c l k , a r

    genk a y n a k l a r

    l c i n t eh l i ke

    o l u t u r m a k t a d r . Oysa, z e l l i k l e Orta Anadolu a r e k o t i p l e -r i n in kimi ze l i k l e r

    b a k m n d a n hem y e r l i hem de

    y a b a n c a r

    s l a h c l a r t a r a f n d a n s tn

    o l d u k l a r or taya

    k o n u l m u t u r .

    Ekonomikc k a r l a r k a r s n d a d o l ) a l d r

    k i ,b u n l a r n

    korun-

    m a s n n bedel i sah ip le r ine de t t i r i l emez . Anadolu'nun zgn

    a r merkezler in in

    b u l u n m a s ve genet ik kapas i t e l e r i

    s a p t a n m

    materya l in , reme b iyo lo j i s i n ing e r e k t i r d i ~ i

    uygun t ekn ik-

    l e r l ek o r u n m a s ,

    n i v e r s i t e l e r ve kamuya a i td i ~ e r a r a t r m a

    k u r u l u l a r n n grevi

    o l m a l d r .

    Bu a l s m a T B T A K

    (Ankara)t a r a f n d a n

    des t ek l enmis t i r.(VHAG 9 3 9 ) .

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    4/91

    i i

    tZELGE LlSTES!

    ClzelgeNo

    3 .1 . DenemeP l a n

    vel b i r l l ~ i Y a p l a n A r l k l a r n BUlunduQu Merkezler . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

    4.1 . Genot lp ler in Morfoloj ik ze l l i k l e r ine UygulananVariyans Anal iz i

    S o n u l a r . . . . . . . . . 30

    4 .2 . Diskriminant Anal iz i Sonucuna Gre rnek l e r i nGruplara

    D a Q l m . .

    ~ . . . . . . . . . . . . 32

    4.3 . Morfoloj ik Karak te r l e r A r a s n d a k i KorelasyonMatriks Deger le r i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

    4.4 . AnaB i l e e n l e r i n

    z ve VariyansD e ~ e r l e r i

    . . 33

    4 .5 .G e n o t p l e r i n B a z

    Morfoloj ik Karakter ler ine l i k i n T a n m l a y c D e ~ e r l e r

    . . . . . 35

    4.6 . Bal Verimler ine l i s k i n

    Varlyans Anal iz i . . . . . . . 40

    4.7 . Kolon i l e r in Bal VerimiO r t a l a m a l a r

    ve Duncan

    Tes t i S o n u l a r . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    414.8 .

    A r a t r m a Blgesinde

    N i s a n , M a y s , H a z i r a n A y lY a g s M i k t a r l a r

    . . . . . . . .~

    . . . . 42

    4.9 .M a y s

    DnemiA r l k

    ve Gruplar OrtalamaA r l Cereve

    S a y l a r ve Duncan

    T e s t S o n u l a r . . . . . 47

    4.10 . Haziran DnemiA r l k

    ve Guruplar OrtalamaA r ereve

    S a y l a r ve Duncan Tes t i

    l a r . . . . , . . 49

    4.11 .Temmuz

    Dnemi A r l k ve GuruplarCereveS a y l a r

    ve Duncan Tes t i

    4.12. AQustos DnemiA r l k

    ve GruplarCereve

    S a y l a r ve Duncan Tes t i

    A r 1

    ~ *

    4.13 . Bal Verimi Fonksiyonunda Yer AlanD e ~ i k e n l e r i n

    .Regresyon

    K a t s a y l a r n n t Degerler l . . . . . . . 58

    4.14 .M a y s

    DnemiA r l k

    ve Gruplar ortalama Kulueka

    A l a n l a r ve Duncan Tes t i

    S o n u l a r . . . . . . . . . . . 59

    4.15 . Haziran DnemiA r l k

    ve Gruplar OrtalamaKuluka

    A l a n l a r ve Duncan Tes t i

    S o n u l a r . . . . . 61

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    5/91

    111

    4.16. Temmuz DnemiA r l k

    ve.Gruplar OrtalamaKulueka

    A l a n l a r ve Duncan Tes t i

    S o n u e l a r ~ . . . 64

    4 . 1 ' . A ~ u s t o s Dnemi

    A r l k ve Gruplar Ortalama

    KuluekaA l a n l a r

    veOuncan Test iS o n u c l a r

    . . . 67

    4.18.A r l k

    ve GenotipG r u p l a r n d a H r c n l k

    Egilim1

    O r t a l a m a l a r . . . . . . . . . . . . .

    ~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

    4.19. Petek zerindekiD a v r a n s O r t a l a m a l a r

    ve DuncanTes t i

    S o n u c l a r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    6/91

    iv

    LL S T E S

    S ~ k

    No

    3 . 1 . Ise1a r n n k a r n

    . . . . . . . . . -;. . . . . _. . . -. . . . . -- . . . . . . . . . . 24

    3 . 2 . D l l uzunlui}u . . . . . . . . . . . . . . . . . ,. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,... 25

    3 .3 . Kbi ta l indeks ve kanatb o y u t l a r

    lumn o k t a l a r .

    26

    3 .4 . Terg i tg e n i l l ~ i

    lcmn o k t a l a r

    . 21

    3.5 . Te rg i t rengis k a l a s

    ~

    . . . . . . 28

    3.6 . Metatarsus lm n o k t a l a r . . . . . 29

    4.1 .A r

    rnek le r in in anab i l e e n l e r

    s i s t emided a 9 l m .

    34

    4 .2 .A r l k l a r n

    bal ver imle r i . . . . . 43

    4 .3 . GenotipG r u p l a r n n

    bal ve r imle r i . . . . . . 44

    4 .4 .A r l k l a r n M a y s

    dnemia r l

    ereves a y l a r

    41

    4 .5 . Genotipg r u p l a r n d a M a y s

    dnemia r l

    ereve

    s a y l a r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

    4 .6 .A r l k l a d a

    Haziran dnemia r l

    ereves a y l a r

    50

    4.7 . Genotipg r u p l a r n d a

    Haziran dnemia r l

    ereves a y l a r

    1 . . . . . . / . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

    4.8 . Temmuz dnemia r l k l a r d a a r l

    ereves a y l a r

    52

    4.9 . Genotipg r u p l a r n d a

    Temmuz dnemia r l

    ereve

    s a y l a r

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

    4.10 .A r l k l a r n

    A9ustos dnemia r l

    ereves a y l a r

    .............................................. e.e. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

    4.11 . Genotipg r u p l a r n n A ~ u s t o s

    dnemia r l

    ereves a y l a

    r 1 . . . . " . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 6

    4.12. Genotipg r u p l a r n n d e ~ i i k

    dnemlerdeki erg ina r g e l i i m i

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

    4.13 .A r l k l a r n M a y s

    dnemi kuluka a lang e l i i m i

    60

    4.14. Genotipg r u p l a r n n M a y s

    dnemi kuluka a lang e l i i m i

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

    4.15.A r l k l a r n

    Haziran dnemi kuluka a lang e l i i m i ,

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    7/91

    v

    4.16 . Genct ipg r u p l a r n n

    Haziran dnemi kulueka a lang e l i i m

    . . . . . . . . . . . . . . . . .__

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

    -4.17.

    A r l k l a r n

    Temmuz dnemi kulueka a lang e l i i m i

    65

    4.18. Genctipg r u p l a r n n

    Temmuz dnemi kulueka alang e l i i m i

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

    4.19.A r l k l a r n

    A9ustos dnemi kulueka alang e l i i m i . .

    68

    4.20. Genotipg r u p l a r n n

    A9ustos dnemi kulueka ange

    i s i ml . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    __..... ,. .. .. . . . . 69

    4.21. Genctipg r u p l a r n n e e i t l i

    dnemlerdeki kuluekaa l a n

    g e l i i m i

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .~ . . . . . . . . . . . . . . . .

    70

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    8/91

    v i

    Z

    A r a t r m a d a B e y p a z a r v e , Tokat y r e l e r i n d e , yre

    p o p u l a s y o n l a r n n s e i l m i k o l o n i l e r i n d e n

    y e t i t i r i l e n ana

    a r l a r i l e

    o l u t u r u l a n k o l o n i l e r i l e

    b u n l a r n m e l e z I e r i

    ( B e y p a z a r x Tokat) ze r inde m o r f o l o j i k , f i z y o l o j i k ve davra-

    n z e l l i k l e r i n i saptama

    a l m a l a r y a p l m t r Hem s a f

    hem de melezg r u p l a r n o l u t u r u l m a s n d a d o ~ a l i f t l e t i r m

    u y g u l a n m t r . Morfo lo j i k v e r i l e r i n d i s k r i m i n a n t a n a l i z i n d e

    B e y p a z a r grubunun byk lde b i r rnek

    o l d u ~ u ve

    d i ~ e r

    g r u p l a r d a na y r l d ~ b e l i r l e n m i t i r .

    Oreme e t k i n l i k l e r ib a k m n d a n

    Or t a Anadolu e k o t i p i n i n

    To k a t y r e s i n i n k o l o n l l e r i n e g r e az da o l s a g e r ik a l d ~ ,

    ancakB e y p a z a r

    x Tokat melez i k o l o n i l e r d e remenin h e r i k i

    grup tan nemli dzeydef a r k l

    ve yksek oldu9u g r l m s t r.

    Bal ver imib a k m n d a n

    Toka t y r e s i k o l o n i l e r i end k

    b a l ve r im i ne sah ipo l m u ,

    melez k o l o n i l e r d e reme e t k i n l i

    91 nde ol d u ~ u

    g i bi her i k i grup t an nemli dzeyde f a r k 1

    ve

    yksek b a l ver imis a p t a n m t r

    .

    . Bu a l m a d a da g r l m e k t e d i r k i ; k a l t m d e r e e s i yksekve b a l ve r i mi

    l e y a k n i l i k i l i reme

    e t k i n l i ~ i ynnde y a l -

    n z ana

    h a t t n d a y a p l a c a k b i r se l ekS iyon b i l e melez k o l o n i -

    l e r d ev e r i m l i l i ~ i

    nemli dzeydea r t t r m a k t a d r .

    Bu y o l

    d a m z l k ana

    a r y e t i t i r m e p r o g r a m l a r n d a i z l enecek ucuz ve

    ko lay b i r y o l d u r.

    Anahta r Kel ime le r : Bala r s , E k o t i p l e r , M o r f o l o j i k

    z e l l i k l e r , reme ve r e t i m .

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    9/91

    v1l

    ABSTRACT

    The morphometric s tud ies showed t h a t the honey bee

    colon1es of Centra l Anatol la( B e y p a z a r )

    cons t i t u t e a

    re la t1vely unlform and d1ferent group from l oea l popula t ions

    of Tokat. The crosses (B X T) were a l sa d i f e r e n t from both

    paren t s .

    The Centra l Anatol lan ecotype scored a l l t t l e lower than

    the the loca l form in terms of reproductlve e ff t c l ency and

    honey product1on whereas the colontes of crossbred queens

    showed much hlgher. and s t .gnif lcant ly d i f f e r en t performanca

    from both paren ts .Hete ro t tc e f f e c t was observed espec l a l ly ln

    the reproductivet r a t s .

    The r e su l t s lmply t h a t even a low

    se lec t toni n t e n s t y

    ln the dam l ine mating in a m1xed

    populat ion of dr one s tmprove the economlc t r a i t s i n h o n e y

    bees. To conclude, the gene pools whtch can s t i l I be found ln

    the highlands of Centra l Anatoila bears i g n l f c a n c e

    the

    breedtng schemes aiming a t improvlng honey product lon ln

    Turkey.

    Keywords: Honeybee, Anatol ian ecotypes , Morphological

    t r a l t s , Repr9duction and Productlon.

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    10/91

    v i i i

    N D E K I L E R Sayfa

    1 . GIRIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

    2. KAYNAK ARASTIRMASI .......................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    3. MATERYAL VE YNTEM . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . .

    3 . 1 . Materyal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    3 . 2 . Yn tem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    4.A R A T I R M A

    SONULARI VET A R T I M A

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    4 . 1 . Morfo lo j ik z e l l i k l e r . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . ..

    4 . 2 . F i z y o l o j i k z e l l i k l e r ........................................................

    4 . 2 . 1 . Bal Verimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    4 . 2 . 2 . Koloni PopulasyonuG e l i i m i

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    4 . 2 . 2 . 1 Erg i n Ar

    Ge 1 i

    i m i. .

    4 . 2 . 2 . 1 . 1 .M a y s

    Dnemi ErginA r G e l i i m i

    . . . . . . . . . . . .

    4 . 2 . 2 . 1 . 2 . Hazi ran Dnemi ErginA r G e l i i m i

    . . . . . . . .

    4 . 2 . 2 . 1 . 3 . Temmuz Dnemi ErginA r G e l i i m i

    . . . . . . . . .

    4 . 2 . 2 . 1 . 4 . A1ustos Dnemi ErginA r G e l i i m

    . . . . . . . .

    4 . 2 . 2 . 1 . 5 . ErginA r a y s

    i l e Bal VerimiA r a s n d a k i

    I l i k i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    4 . 2 . 2 . 2 . KuluekaA l a n G e l i i m i

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    4 . 2 . 2 . 2 . 1 .M a y s

    Dnemi KuluekaA l a n G e l i i m i

    . . . . . . .

    4 . 2 . 2 . 2 . 2 . Hazi ran Dnemi KuluekaA l a n G e l i i m i

    . . . . .

    4 . 2 . 2 . 2 . 3 . Temmuz Dnemi KuluekaA l a n G e l i i m i

    . . . . .

    4 . 2 . 2 . 2 . 4 . A1ustos Dnemi KuluekaA l a n G e l i i m i

    . . . .

    4 . 3 .D a v r a n

    z e l l i k l e r i .......... " . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

    4 . 3 . 1 .H r e n l k

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    5

    16

    16

    19

    30

    30

    39

    39

    46

    46

    46

    48

    51

    53

    58

    58

    58

    61

    63

    66

    71

    71

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    11/91

    i x

    4 . 3 . 2 . Pe tek z e r i n d eD a v r a n l a r

    . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

    4 . 3 . 3 . 0

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    12/91

    . G ! R I S

    F a r k l i k l i m ve

    c o ~ r a f y a k o u l l a r y a l n z b u n l a r a uyan

    ve y e t e r l i Oreme ve r e t i me t k i n l i ~ i

    q s t e r e nc a n l l a r n

    y a s a m a s n a i z i n v e r i r . S r e k l i a r t a n i s t e rn in

    k a r s l a n m a s n

    ku l l anmaka m a c y l a

    e k o l o j i l e r i n d e nc k a r l a r a k

    b a s k a b l q e -

    l e r et a n a n

    zgn m a t e r y a l i n ya zaman i c e r i s i n d ek a y b o l d u ~ u

    ya da y e t e r s i zk a l d < 1 '

    b i l i n m e k t e d i r . Ancakq e l i e n

    q e n e t i k

    b i l i m i v e t e k n o l o j i l e r , bu e k o t i p l e r d e n qena k t a r m

    y o l u y l a

    y e r e l m a t e r y a l i n i y i l e t i r i l m e s i yo lunu a c m t r . Gnmzde

    q e n e n n o k t a d a

    d o ~ a l c e v r e n i n ve qen

    h a v u z l a r n n k o r u n m a s

    en n e m l i dnyas o r u n l a r n d a n

    b i r i o l a r a k o r t a d ad u r m a k t a d r

    Dnyadakiq e c m i i

    i n s a n d a n daha e s k i o l a n b a la r s ,

    A p i s m e l l i f e r a )y a a m a k

    i c i n q e r e k s i n i md u y d u ~ u

    n e k t a r y e

    p o l e nk a y n a ~

    o l a n c i c e k l i b i t k i l e r ib u l d u ~ u

    h e r y e r d ey a y l

    mao l a n a ~ n b u I m u t u r .

    Oreme vec o ~ a l m a

    i c i n q e r e k l i o l a n

    i k l i m i i s e kend i i c e r i s i n d ey a r a t m a s

    b a la r s n n

    en n e m l i

    s t n ~ d r . Bal

    a r s n n C i f t l e s m e

    d a v r a n s da onun o l u m -

    s u z q e n e t i kb a s k l a r d a n . u z a k k a l m a s n s a ~ l a m s t r .

    Bu z e l -

    l i k l e r i i l e b a la r s p o p u l a s y o n l a r n n o l u u m u

    t a m a d n d a k a t k s o l m a m t r . 8ugnk a n l a y l a b a l

    a r s , q e n e t i k cl l e r ve

    s l a h c l a r i c i n "ham" b i r m a t e r y a l d i r

    veq s t e r d i ~ i

    byk v a r y a s y o n neml i b i r z e n q i n l i k t i r .

    S u p t r o p i k i k l i m d e n l i k l i m i n e ve ok s e r t i k l i mk o u l

    l a r n a k a d a r

    h e t r l

    d e ~ i i m i q s t e r e n Anadolu . s a h i p

    o l d u ~ u

    z e n q i n v e e i t l i f l o r a s

    i l e de A f r i k a ve Avrupa k a r a p a r a -

    l a r i l e b i r l i k t e

    a r n n ana yu rdu

    s a y l m a k t a d r . D o ~ a l d r

    k i , b uc e i t l l i k

    A n a d o l u ' d af a r k l a r p o p u l a s y o n l a r n

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    13/91

    2

    o l u s m a s n a da yo l

    a c m s t r . Kaba b i r

    d e ~ e r l e n d i r m e i l e

    c o ~ r a -

    f i k b l g e l e r d ey e r l e i k a r l a r n

    - b i r b i r l e r i n d e n o l d u k c a

    f a r k l z e l l i k l e r q s t e r d i k l e r i s y l e n e b i l i r . Son

    y l l a r d a

    lkemizdet a m a m l a n m

    ve s r d r l e n morfomet r ikc a l m a l a r d a

    ve y u r td n d a a y n

    m a t e r y a l d ey a p l m

    coks n r l s a y d a k

    a r a t r m a l a r d a benzer s o n u c l a r l a

    f a r k l m o r f o l o j i k , f i z y o l o -

    j i k ved a v r a n

    z e l l i k l e r i o l a n p o p u l a s y o n l a rs a p t a n m s t r .

    Yine i k i grup a r a t r m a d a da o r t a k b u l g u , k y ve s n r b l g e

    a r l a r n n nceden

    t a n m l a n m a l t t r l e r i n e t k i s i

    a l t n d a

    o l d u ~ u d u r . O r n e ~ i n ; DoQu A n a d o l u ' d a - K a f k a s , GnevdoQuda

    Sur i ye ve AkdenizdeK b r s a r l a r

    i l e b e n z e rp o p u l a s y o n l a r

    v a r l Q n d a n s z e d i l m e k t e d i r .

    O r t a Anadolua r l a r n n b u n l a r n

    tmndenf a r k l

    olduQu

    c e i tL !

    a r a t r m a l a r l a _ __ o r t a v a

    c k a r l m s t r -eyO n i v e r s i t e s i Z i r a a t F a k l t e s i Zootekn i B i m i . i n d e ~ \ y r t l -- - __ _ _ __ __

    ~ ~ _ ______ r/

    m-eKte o l a n b i rc a l m a

    Orta Anadolunun zgnlQn i n c e l e m e y i

    vea r l a r n n

    t m z e l l i k l e r i i l et a n m l a n m a s n

    a m a c l a -

    m s t r . Y a b a n c k a y n a k l a r

    d a ~ f a r k l l k l a b i r l i k t e , O r t a

    Anadolu a r l a r n n q e n e t i k p o t a n s i y e l i n i ve y e r e l a r l a r n

    s l a h n d a cok olumlu s o n u c l a r

    v e r d i ~ i n i b e l i r t m e k t e d i r l e r .

    Buc a l m a , y u k a r d a

    sz e d i l e na r a t r m a n n

    n b u l q u -

    l a r n a gre yksek b i r b i r r n e k l i k q s t e r e n

    B e y p a z a r

    e k o t i p i n i n g e n e t i k p o t a n s i y e l i n i , Karaden iz i l e t c Anadolu

    a r a s n d a q e c i t z e l l i k l e r q s t e r e n (KaracaoQlu ve

    F r a t l

    1994) Toka t y r e s ia r l a r n n s l a h n d a o l a s k a t k s n

    g r t n t r t m r t V la m a c l a m a k t a d r . A r a t r m a n n

    hem Toka t Z i r a a t

    F a k l t e s i h e m d eu - r e t "

    ci_k o u l l a r n d a

    y r t l m e s is o n u l a r n

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    14/91

    3

    p r a t i kd e ~ e r i n i

    or t ayak o y m a k t a d r .

    Denemeq r u p l a r n n o l u s t u r u l m a s n d a , a r c l ~ m z

    d a m z l k qereks in imin in k a r s l a n m a s n d a i l e r i t e k n i k l e r

    yer ine p r a t i k kul lan m

    olan tek t a r a f i

    s e l e k s i yon i i kes i

    benimsenmis t i r. Buna gre h er qeno t ip t en s e i l e n ko lon i l e rden

    anaa r

    y e t i s t i r i l m i s , bunla r amaca qre ya kendia r l ~ n d a

    yadad i ~ e r

    g e n o t i p i nb u l u n d u ~ u

    blgeded o ~ a l i f t l e t i r i l -

    m i s l e r d i r . Bu b i r a r e s i z l i k t e nd e ~ i l ,

    yapay tohumlama yada

    i zo l e blge C i f t l e s t i r m e s i g i b i lkemizded a m z l k

    anaa r

    y e t i s t i r i c i l i ~ i n i n nnde enqe l g i b i qr len

    k o s u l l a r n

    y u m u a t l m a s ynnde b i r

    a b a d r . D i ~ e r b i r

    d e y i l e Trkiye

    a r c l ~ n n sz konusu olan

    d k v e r i m l i l i k ve

    h a s t a l k

    sorununun z m C n d e

    z o r u n l u a r a l a r d a n b i r i olan ni t e 1 i k 1 i

    anaa r y e t i t i r i c i l i ~ i n d e y a l n z c a

    anah a t t n d a

    s r e k l i

    se l eks iyon yapmak ve ko lon i l e rded o ~ a l i f t l e m i

    byle ana

    a r l a r k u l l a n m a n n k a t k l a r n qstermek

    a l m a n n d i ~ e r

    b i ra m a c n o l u t u r m u t u r . ,

    A r l a r d a gene t ik p o t a n s i y e l i b i l i n e n

    s l a h mate rya l in in

    korunmas

    en neml id a r b o ~ a z d

    r . Yapay tohumlama yada i z o l e

    blge o l u t u r m a zm o lmak l a b i r l i k t e u y q u l a n m a s ok

    zo rdu r.D k

    varyasyon gs te ren sa fa r

    b l q e l e r i n i n s a p t a -

    narak bura l a ray a b a n c a r q i r i i n i n

    nlenmes i , byle yre

    a r c

    l a r n n

    t r l yol l a r l a des tek l ene rek qen kaynak la r n

    n

    k o r u n m a s , gezg inc i

    a r c l k l a her qeen gn

    k a r p bozulan

    ve ver imid e n

    ret im k o l o n i l e r i n i n qereks in imd u y d u ~ u

    ve

    daha da a r t acak oland a m z l k

    anaa r

    i s t emin ink a r s l a n -

    m a s n d a k u l l a n l m a s zorun lu olan ebeveynh a t l a r n n

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    15/91

    4

    kavbed11memes1 ,a r a t r m a c l a r m z n

    ve1 } q t l

    k u r o n d t l l l l i H 'tH

    b i r i n c i l q r e v io l m a l d r .

    O r t a Anadolu'nun t o o o q r , . ' k V l { H f n

    a r a t r c l a r i c i n en

    d e ~ e r l i h a z i n e l e r d i r .

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    16/91

    5

    2 . KAYNAKA R A S T I R M A S

    B ala r s ,

    Apis m e l l i f e r a L. k u t u p l a rd s n d a d n y a n n

    n u c u ,f a r k l c o t r a f i k

    t i p l e r o r t a y a k m s t r

    (C rane 1 9 8 4 ) .

    I r k i e r i s i n d e e v r e y e uyum sonundaf a r k l

    q e n e t i ky a p d a

    o l a n p o p u l a s y o n l a r e k o t i p o l a r a ka d l a n d r l m s t r

    ( C o r n u e t

    1 9 8 6 ) . I r k ve e k o t i p l e r i n t ak sonomiks n f l a n d r m a a l s m a -

    l a r 1 9 . y z y l d a b a s l a m s , f a k a t bu dnemde s n f l a n d r m a

    k u l l a n l a n l t l e r i n o lduka d z e n s i z ve e k s i k o l u s u

    s n f -

    l a n d r m a d a k a r s k l k l a r a neden o l m u s t u r .

    B ala r l a r

    i l k k ez H. Vo n BUTTEL-REEPEN ( 1 9 0 6 L , t a r a -

    f n d a n l

    s n f l a n d r m a s i s t e m i i l e

    s n f l a n d r l m s

    ( R u t t n e r v d . 1 9 7 8 ) . Daha s o n r a k iy

    l l a r d a -V.Y. ALPATOV ve

    G.GOETZE b a la r s

    t a k s o n o m i s i n d e , b e l i r l e y i c i m o r f o l o j i k

    k a r a k t e r l e r i veb u n l a r n

    lm s i s t e m i n i q e l i s t i r m i s l e r d i r .

    A r a s t r c l a r ; r e n k , k b i t a l i n d e k s , v c u t l l e r i q i b i b i r -

    oky a p s a l z e l l i ~ i

    k u l l a n a r a k Av r u p a ' d ay a y l m s a r r k l a -

    r n t a n m l a m s l a r d r . Maa (1953) Ker r ve La id l aw ( 1 9 5 6 ) ,

    Goe tze ( 1 9 6 4 ) , Du Praw ( 1 9 6 5 ) , R u t t n e r v d . ( 1 9 7 8 ) ,t a r a f n d a n

    Q e l i s t i r i l e n m o r f o m e t r i k a l s m a l a r

    sonucua r a s t r c l a r ;

    d e -

    ~ i S i k e k o l o j i k k o s u l l a r d a v a r o l a n e S i t l i e k o t i p l e r i

    t a n m -

    l a v a r a k b i r b i r l e r i n d e na y r m s

    ve q e n o t i p l e ra r a s n d a

    k o n t r o l

    ed i l emeyen i f t l e s m e l e r l eo l u a n

    m e l e z I e r i n t e s b i t i n i y a p -

    m s l a r d r .

    Gnmzde b a la r l a r n t a n m l a m a d a k u l l a n l a n

    m o r f o l o j i k k a r a k t e rs a y s n n

    42 k a d a ro l d u t u n u

    b i l d i r e n

    R u t t n e r v d . ( 1 9 7 8 ) , bu k a r a k t e r l e r i n lm i i nk u l l a n l a c a k

    r-

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    17/91

    6

    i s e ia r s a y s n n

    i s t a t i s t i k a n a l i z l e r i c i n y e t e r l i v e r i

    t o p l a n m a s a m a c y l a 20 ade t

    o l m a s q e r e k t i ~ i n i de

    b e l i r t m i

    l e r d i r . Daly (1985) , Rinderer (1988) , Nazzi (1992) , a r

    r n e k l e r i ze r inde l len

    y a p s a l z e l l i k l e r i n b a s i t

    k a r a k t e r l e r ei l i k i n

    v e r i l e r d e n

    i s t a t i s t i k yn temle r l e sap tanma-

    s n n y a n s r a q r u p l a r

    a r a s tm

    f a r k l l k l a r n b e l i r l e n m e

    s inde cokd e ~ i k e n l i

    var iyans a n a l i z i (MANOVA) ve cokd e ~ i -

    ken l i d i sk r iminan t a n a l i z i t e k n i k l e r i n i nk u l l a n l m a s n

    q e r e k t i ~ i n i b i l d i r m i l e r d i r .

    19.y z y l s o n l a r n d a b a l a y a n

    veq e l i i m i y u k a r

    k s a c a zet lenmeye

    c a l s l a n a r r k ve e k o t i p l e r i n i

    t a n m

    lama vea y

    rma ,amacl

    morfometr ika r a t r m a l a r n

    lkemi zde

    y e t e r i n c ey a p l d ~ n

    ve Trkiyea r l a r n n y a p s a l

    z e l l i k

    l e r i n e i l i k i n d e ~ e r l e r i n or taya k o n u l d u ~ u n u sylemek oldukca

    zordur. z e l l i k l ey a b a n c a r a t r c l a r t a r a f n d a

    b i rkacc a l m a n n d s n d a k a p s a m l c a l m a l a r

    bua r a t r m a n

    yr tc le r i t a r a f n d a n

    80 ' i iy

    l l a r d ab a l a t l m

    vea r a

    t r m a l a r s r d r l m e k t e d i r.

    D o ~ a l y a p s , ik l im

    c e s i t l i l i ~ i ve

    z e n q i n l i ~ l y l e a r c l ~ a oldukca e l v e r i s l i

    kafkasa r s ~

    .!!!. eaueaslC2 Trans

    b i t k i r t s

    olan Trk iye 'de

    ka fkasa r s

    .m.. , r emiQes ) 1 Sur iyea r s

    A.J!l. s y r i a e a ) ve K b r s

    ed i lmek ted i r

    Bununy a n

    a r s n n (

    A . ~ . e y p r i a e t k i l e r i n d e n sz

    (Bodenhelmer 1942, Adam 1983, Rut tne r 1988a ) .

    s r a lkede y a y q n o la rak yr t len y o ~ u n qezq inc i a r c l k

    l l e de q e n o t i p l e r i n ye rd e ~ i t i r m e l e r l

    ve e t k i l e s m e l e r qene-

    t t k varyasyonua r t r m a k t a d r .

    Ancak q e z q l n e ia r c l a r n

    u l a -

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    18/91

    7

    a m a d k l a r y r e l e r d e Anadolu

    e k o t i p l e r n d e n sz e d i l e b i l -

    mekted i r.

    Anadolua r l a r

    i l e i l g i l i o la raky a p l a n c a l a r n

    i l k i B u t t e l Reepen (19 )t a r a f n d a n

    Ege Marmara

    b lge le r indey a p l m , a r a t r c

    blgea r l a r n n

    A.lll.

    l i q u t i c a ve A .

    . J D . . ~ UDicolor

    ~ n e t k i s i

    a l t nda

    k a l d ~ l n i l e r i

    s r m t r (Adam 1 9 8 3 ) .

    Bodenheimer (1942) , Anadolu a r l a r zer inde y a p t ~

    morfo lo j ik .. e a l m a s n d a , T r k y e

    t

    y i 6 blgeye

    a y r a r a k..

    lkemizdeA , J l l . . - a y c a s i c

    ....A ~ . ! l ! .

    ,emipes. , A.JJ.L. ... sy r i aca ve melez

    g e n o t i p l e r i nv a r l ~ n b e l i r t m i ,

    bu g e n o t i p l e r i nb a z

    morfo lo j ik z e l l i k l e r i n ei l i k i n

    d e q e r l e r ib e l i r l e m i t i r

    Maa (L9S3) , Anadolua r s n {

    A..m.. ana tQl laca ) b i r r k

    o la rakt a n m l a m t r .

    Anadolua r l a r

    ze r indey a b a n c a r a t r m a c l a r a

    enk a p s a m l c a l m a

    B. Adamt a r a f n d a n y a p l m t r

    1952-1974

    y l l a r a r a s n d a d e l ) i i k t a r i h l e r d e Trk iye y i Z i y a r e t eden

    a r a t r c Anadolu a r

    s n , s o ~ u q - a d a y a n k l , k l a y e t e

    n e k l e r i stCin ve ol)ul verme eq-ilimi yCiksek o la rakt a n m l a

    m a k t a d r (Adam 1 9 8 3 ) . Yine

    a y n a r a t r c Anadolu

    a r s n

    anaa r l a r n n

    uzun mrlo l d u k l a r n ,

    dllenmeu u u k a y p

    l a r n n cok

    d k o l d u ~ u n u b e l i r t m e k t e , Buckfas t ' da

    y a p t ~

    melezlemec a l m a l a r n n b a z l a r n d a n

    i y i huylu Cistn ve r iml i

    k o l o n i l e r i n e l d ee d i l d i ~ i n i ,

    bu ko lon i l e r in b al v e r i m l e r i n i n

    yre a r l a r n a o r a n l a \ 230 daha f a z l a oldultunu b i ld i rmek

    t e d i r .

    Adam' a (1987)g r e , Karadeniz BlgeSi

    a r l a r daha i y i

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    19/91

    8

    huylu olup , en iY i Anadolua r s f o r m l a r

    Ankara 'n n

    kuzey

    vek u z e y - d o ~ u s u n d a b u l u n m a k t a d r .

    Rut tne r (1988 a) i s e ,

    K u z e y d o ~ u Anadolu 'da A . ~ . c a u c a s i c a G n e y d o ~ u Anadolu 'da A . ~ . s y r i a c a

    b u l u n d u ~ u n u , bu b l q e l e r

    d n d a T r k i y e ' n in

    d i ~ e r

    b l g e l e r i n d e k ia r l a r n 1 l . ~ .

    a n a t o l i c a o l a r a ka d l a n d r l a

    l e c e ~ i n i b i l d i r m e k t e d i r .

    . - S e t t a r (1983) , Ege b l q e s ia r

    t i p l e r i z e r i n d ey a p t ~

    a l m a sonucu , bu b l g e

    a r s n n k l u z u n l u ~ u n u 0.34 mm , d i l

    u z u n l u ~ u n u 6.60 mm, bacak

    u z u n l u ~ u n u 8.05 mm , m e t a t a r s u s

    i ndeks id e ~ e r

    in i 5 7 . 2 8 , k a n a t uzunlu ~ u n u

    9.07 mm ve kbi t a l

    indeks d e q e r i n i i s e 2.23 o l a r a kb i l d i r m i t i r .

    R u t t n e r (1988 a ) , i n , A.m.- _ . an.a tol i c a ve B a t Anadolu

    p o p u l a s y o n l a r n d a , t e r q i t

    g e n i l i ~ i (3+4) , n kana t

    u z u n l u ~ u

    bacak u z u n l u ~ u , k l u z u n l u ~ u ve kece i n d e k s i i l e i l q i l i

    b i l d i r i s I e r is r a s y l a ;

    4.46 ve 4.47 mm, 9.19 ve 9.07 mm ,

    8.10 ve 8.13 mm , 0 . 2 9 ve 0.31 mm , 2.13 ve 2 . 3 7 ' d i r .

    K a r a c a o ~ l u ( 1 9 8 9 ) , Orta Anadolu, Karadeniz Gec i t ve

    Ardahan l z o l e B l g e l e r ia r l a r n n

    m o r f o l o j i k k a r a k t e r l e r i

    z e r i n d ey a p t ~ c a l s m a d a ,

    Orta anadolua r l a r n d a ;

    t e r q i t

    g e n i l i q i , kee b a n t

    g e n i l i q i , p a r l a k zemin

    q e n i s l l ~ i , kece

    i ndeks i , t e r g i t r e n g i , k

    1 uzunlu ~ u ,

    kbi t a l i n d e k s , kanat

    q e n i l i q i , kana t

    u z u n l u ~ u , kana t i n d e k s i , e n q e l

    s a y s , bacak

    uzunluqu , m e t a t a r s u s i n d e k s i y e d i lu z u n l u ~ u d e ~ e r

    s r a s y l a ; 4.423 mm, 0.834 mm, 0.467 mm , 1 . 8 2 2 , 2 .758 , 0.365

    m m , 2 . 5 5 6 , 3.143 mm, 9 .111 mm, 34.389, 21 .620 , 8.012 mm ,

    56.693 ve 6.606 mm o l a r a kb i l d i r m i t i r .

    ztrk (1990) , Trk i y e ' nl n Kuzeydo""u, ty Or a Anadolu ve

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    20/91

    9

    G n e y b a t blgeler inden topladHH rneklerde blgelere gre

    s r a s y l a , d i l uzunIuljunu 6.76 mm, 6.71 mm, 6.62 mm, kanat

    uzunlul)unu 9.50 mm, 9.24 mm, 9.30 mm ve kanat gen i s lHun i

    3.12 mm, 3.08 mm ve 3.06 mm olaraks a p t a m t r .

    F r a t l ve Budak (1994), Trkiye 'de c e s i t l i kurumlarda

    y e t i t i r i l e n ana

    a r l a r i l e

    o l u t u r u l a n ba l

    a r s Apls

    m e J . l l f ~ ~ u , ; a L . kolon i le r in in f i zyo lo j ik , morfoloHk ve

    d a v r a n

    z e l l i k l e r i n i i nce l ed ik l e r ia r a t r m a l a r n d a ,

    Ankara

    TavukculukA r a t r m a

    Enst i ts (ATAE)a r l a r n d a ;

    d i l

    uzunlul)u ,kanat indekSi, kf ibi tal . indeks , bacak uzunluqu,

    t e r g i tg e n i l H U

    (3+4),kecei n d e k s i \ k l u z \ l n l u ~ u

    vey l l k

    ba l veriminis r a s y l a ;

    6.67 mm, 0.346, 2 .37 ,S . 6 m n ,

    0.58,

    1 .77 , 0.23 mm ve 19.8 kg. olarak b e l i r l e m i s l e r d i r.

    A r c l k l e t m e l e r i n i n en nemli g e l i r . k a y n a n bal

    s a t l a r o l u t u r m a k t a d r . Bu nedenle kolon i le r in bal verlm-

    l e r i n ia r t r c a r a y l a r

    gn gect ikce daha da cok nem

    k a z a n m a k t a d r . Bir blge yada yrede kolon i le r in bal ver imle-

    r i n ia r t r m a c a l m a l a r n n

    en nemli ler inden b i r i S i de blge

    ye en uyguna r

    materyal in in be l i r l enmes id i r. Genel l ik le b i r

    blgedey e t i t l r i c i l i ~ e

    en uyguna r

    t i p in in o blgenin

    eko lo j ikk o u l l a r n a

    uyura sa{tlaBllS yrenin kendia r e k o t i p

    oldul)u sy len i r. Ancak bu her zamand o ~ r u d e ~ l l d i r . B a z a r

    r k l a r r n e ~ i n A.m. mel l i fe ra

    d e l ) i l k ekoloj ik kosul lara

    t o l e r a n s o l m a s nedeniyle Avrupa'da

    g e n i y a y l m a a

    b u l m u t u r (Cornuet 1986). Buna k a r n Avrupa'da ze l l i k l e

    Almanya ve Avusturya 'da 50y l d r ,

    mel l l f e r a ' ya oranla verim

    yetenekler i ved a v r a n z e l i k l e r i

    daha stn oldul)u bi l inen

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    21/91

    10

    karniyol r k ,

    m e l l i f e r aa l a n l a r n a v e r l e t i r i l m e v e c a l l -

    m a k t a d r (Rut tner 1972, 1988b, Moritz 1991) . Yine s r a i l ' d e i k i n c i Dnya

    s a v a n d a n sonra lokal F i l i s t i n

    a r l a r yer ine

    A.B.D.den q e t i r i l e n daha uysa l ve ver iml i t a l y a n a r l a r n n

    a l m a s s a ~ l a n m ~ , bu olay tek

    b a n a b al ver imini % 30

    a r t r m t r (Kul incevic 1986).

    Rut tner (1972, 1984, 1988b), yre e k o t i p l e r i n i n s l a h

    edilememesi durumunda d e ~ i t i r i l m e s i n i n zorunlu o l d u ~ u n u be l i r tmekte ve

    r k l a r a r a s melez lemeler yer ine e k o t i p l e r

    a r a s melezIemeler i nermektedir. Ana

    a r l a r n s e c i l e r e k

    y e t i t i r i l d i ~ i koloni lerden

    o l u t u r u l a n h i b r i t koloni lerde

    y a a m a qc ve ba l ver iminin

    a r t t r l a b i l e c e ~ i n i bu yolun

    kolay ve ucuz b i r yolo l d u ~ u n u

    sylemekte ve h i b r i t koloni -

    l e r i n ( m e l l i f e r a x k a r n i y o l ) ,k ~ r n i y o l l e r d e n

    % 30 daha faz la

    b alv e r d i ~ i n l ,

    daha f a z l a yavrulu alana sah ipo l d u k l a r n

    ve

    k l a m a y e t e n e k l e r i n i n daha stn

    o l d u ~ u n u b i l d i r m e k t e d i r .

    F r a t i

    ve Budak ( 1994) Trk i ye ' de

    c e i t l i kurumlarda

    y e t i t i r i l e n ana

    a r l a r i l e

    o l u t u r u l a n kolon i le rde bal

    v e r i m l e r i n i , Fethiye A r c l k retme s t a s y o n u a r l a r n d a 23.8 k q . , B i t l i s

    A r a t r m a Ens t i ts

    a r l a r n d a 17.5 kq . ,

    TrkiyeK a l k n m a V a k f a r l a n n d a

    2 0 . 2 k q . , Eqe Zirai

    A r a t r m a E n s t i t s

    a r l a r n d a 19.5 kq. ve Ankara Tavukculuk

    A r a t r m a E n s t i t s

    a r l a r n d a 19.8 kq. olarak

    s a p t a m s l a r d r .

    D o ~ a r o ~ l u (1982, 1986), eukurova ve Trakya Blqeler inde ,

    blqe le re en uyquna r

    t i p i n i n be l i r l enmes ia m a c y l a

    Anadolu

    e k o t i p i y l ey r t t ~

    l k ia y r

    1 d d I 'ca m a

    a , Ana o u nunc e i t l j

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    22/91

    11

    e k o t i p l e r ia r a s n d a

    end k

    b alv e r i m i n n

    b l q e l e r i n kendi

    e k o t i p l e r i n d e qbz lend iQin i b i l d i r m e k t e d i r .

    Adam (1983) , Anadolu 'dan qtrdQa r l a r l a

    B u c k f a s t ' d a

    y a D t Q melezleme

    c a l m a l a r n d a n cok i y i s o n u c l a r

    a l d Q n ,

    1956y l n d a a r l k o r t a l a m a s n n

    11 .7 kq.o l m a s n a k a r n

    Anadolu x Buckfa s t m e l e z I e r i n i n 32.6 kq b a l v e r d i k l e r i n i , b i r

    y l sonra i s e

    a r l k o r t a l a m a s 27 kg iken yine melez k o l o n i

    l e r i n 64.3 kq b a l r e t t i k l e r i n i , Anadolu (ana) x B uck f a s t

    ( e rkek )m e l e z l e r n i n

    i y i hUylu ve s tn v e r i m l i k o l o n i l e r

    o l u t u r d u ~ u n u b e l i r t m e k t e d i r .

    Fresneye ve L a v i e ' n i n (1976) , F r a n s a ' d ay a p t k l a r

    ve

    a l t y l sren

    a r a t r m a l a r n n s o n u c l a r n a qre ( l i q u s t i c a x

    c a u c a s i c a ) x m e l l i f e r a m e l e z I e r i n i n m e l l i f e r a ' y a o r a n l a % 11 6

    daha f a z l a r e t t i k l e r i n i ve k o l o n i l e r i n cok byk oranda b i r -

    r n e k l i k q s t e r d i Q i n ib i l d i r m i l e r d i r .

    Bilash vd . (1976 ) , 1970-1973y l l a r a r a s n d a y a p t k

    c a l i m a l a r d a yre e k i p l e r i i l e caucas i ca

    r k ve m e l e z I e r i n i n

    k a r l a t r m a l v e r i m l e r i n i

    s a p t a m l a r d r . " . r a t r m a sonu

    l a r n a gre , s r a s y l a , Li thunian b l q e s i n d e , ka fkas r k

    % 185 , k a fkas x yre e k o t i p i % 165 .6 , Moldav i a ' da kafkas

    % 1 3 4 . 2 , T rkmen i s t an ' da kafkas x yre e k o t i p i % 130.7

    Ukrayna 'da % 133 .1 ve % 141 .2 yre e k o t i p l e r i n d e n daha f a z l a

    b a l r e t m i l e r d i r .

    K o l o n l l e r i n b a l v e r i m l e r i n ia r t t r m a c a l m a l a r

    b a l

    ve r imin ink a l t m

    d e r e c e s i n i nd k o l m a s ,

    daha yksek

    k a l t m d e r e c e l i ve b a l ver imi i l e nemli kore lasyon qs te ren

    e r q i na r s a y s , yav ru lu a l an bykll:\ q l b i k a r a k t e r l e r i n

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    23/91

    12

    de i n c e l e n e r. e kd o l a y l

    s e l e k s i y o n y n t e m l e r i n i n s l a h

    a l m a l a r n a s o k u l m a s a r a t rma s o n u l a r

    n

    daha

    s a ~ l k

    l

    k l m a k t a d r ( S o l l e r ve Bar-Cohen 1967 , Melennan 1978 ,

    A l n m t r : C o l l n s 1 9 8 6 ) .

    R u t t n e r (198 8 b ) , ko lon i qenn t e s p i t e d i l m e s i n d e , h e r

    gz le rndea r

    i l ek a p l

    e r e v e l e r i ns a y s

    ve y a v r u l u

    a l a n l a r n m i k t a r n n b e l i r l e n m e s i n i n e r m e k t e d i r . Mc Greqor

    ve Rowe ( 1 9 7 9 ) ,a r

    i l ek a p l

    e r e v e l e r i ns a y l m a s n

    p r a t i k ve ekonomik b i r y o lo l d u ~ u n u

    Medhat v d . ( 1 9 9 0 ) , k o l o -

    n i n i n e r g i na r s a y s

    i l ea r l

    e r e v es a y s a r a s n d

    k o r e l a s y o n u n n e m l io l d u ~ u n u

    (P

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    24/91

    13

    Szabo ve L e f k o v i t c h ( 1 9 8 9 ) , K a n a d a ' d a 1 ve 3v a l

    a n a -

    l a r l ay a p t k l a r a l m a d a ,

    a nay a

    i l e y a v r u l u a l a n byk

    l ~ a r a s n d a i l i k i b u l u n m a d : t n , k o l o n i p o p u l a s v o n u b y

    d k e b a l v e r i m i n i na r t t : t n

    vei i a r s a y s n n

    75400

    o l d u ~ u n d a v e r i m i n 210 .8 k q ' a

    k t : t n b i l d i r m i l e r d i r .

    Yavrua l a n q e l i i m i n i n

    i z l e n e b i l m e s ia m a c y l a y a p

    a r a t r m a l a r d a d e ~ i i k y n t e m l e r

    k u l l a n l m t r . R o q e r s v d .

    ( 1 9 8 3 ) , k o l o n i l e r d e y a v r u r e t i m i n i sap t amak a m a c y l a

    y a p t k l a r a r a t r m a d a J e f f r e ( 1 9 5 8 ) ,

    t a r a f n d a n k u l l a

    t e l e r e v e i l e y a v r ua l a n n h e s a p l a m l a r d r .

    Buna q r e

    cm 2 ' d e 4 y a v r u qz bu lundugu -ve 20x42 c m ' l i k b i r e r e v e n i n

    h e r b i r yznde 3484 qzb u l u n a c a : t h e s a p l a n m

    ve a l m a l a

    r n d a bunu t e m e l

    a l m t r .

    J o h a n s s o n ve J o h a n s s o n ( 1 9 7 1 ) , y a v r ua l a n n

    p l a n i m e t r e

    i l ed o ~ r u d a n l l e b i l e c e ~ i n i b i l d i r m i l e

    R u t t n e r ( 1 9 7 2 ) , k u l u k aa l a n n n

    l mnde P u c h t a y n t e -

    m i n i nk u l l a n l a b i l e c e ~ i n i

    b e l i r t m e k t e d i r .

    F r e s n a y e ve Lensky ( 1 9 6 1 ) , k o l o n i l e r i n k u l u k aa l a n l a r

    n n lm y n t e m l e r i n i a k l a d k l a r a l m a l a r ny a v r u l u

    a l a n n lmnde P u c h t a y n t e m i n i n

    k u l l a n l a b i l e c e ~ i n i bunun

    i i n uzun e k s e n (A) i l ek s a

    e k s e n i n ( a ) l l p S = A / 2 x a / 2

    f o r m l i l eh e s a p l a n a b i l e c e : t i n i b i l d i r m i l e r d i r .

    O l d r o y d a n a Goodman ( 1 9 8 8 ) , s a f ve melez a n a l a r l ao l u

    t u r d u k l a r

    k o l o n i l e r d e b a l v e r i m i i l e y a v r u l u a l a n z e r i n d e

    h e t e r o s i s e t k i s i n ia r a t r d k l a r a l m a l a r n

    b a l v e r i m i

    z e r i n d e h e t e r o s i s e t k i s is a p t a n a m a m

    y a v r u l u a l a nb y k l ~

    z e r i n d e h e t e r o s 1 s e t k i s i n i no l d u ~ u n u s a p t a m l a r d

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    25/91

    14

    Gen ve Aksoy (1993) , Erzurum k o s u l l a r

    nda kolon i

    q e l i i m i v e b a l v e r i m i

    a r a s n d a k i i l i k i l e r i a r a t r d k l

    a l m a l a r n d a , y a v r u l u a l a n

    b ~ y k l u ~ u i l e b a l v e r i m i

    a r a s n d a en yksek

    i l i k i n i n Temmuz a y n d a q r l

    b i l d i r m i l e r d i r .

    Dona ld ve Norman ( 1 9 6 3 ) , anaa r a ~ r l ~ ,

    k a b u l ,

    s r l a n m y a v r u

    a l a n ve b a l r e t i m i

    a r a s n d a k i i l i k i l e r

    i n c e l e m i l e r , s r l a n m y a v r u a l a n ve i f t l e t i r e

    k u t u s u n d a na l n d k t a n

    s o n r a k i an aa r a ~ r l ~ n n

    b a l v e r i m i

    z e r i n d e e t k i l io l d u ~ u n u b i l d i r m i l e r d i r .

    K o l o n i n i ny a a m a

    qca r n n

    e k o l o j i kk o u l l a r a

    Uyum

    y e t e n e ~ i i l e

    y a k n d a n i l q i l i d i r .

    K dneminde k o l o n i n i n

    y a a m n n s r d r m e s i s o n b a h a r dnemindek i p o p u l a s y o n

    q e l t i mve b e s i n

    s t o k l a r y l a i l q i l i d i r . Y a l a n a

    a r y a s a h i p k o l o n i

    l e r s o n b a h a r d a daha a z y a v r uy e t i t i r i r l e r . A y r

    mevsim

    s o n u n ad o ~ r u

    k o l o n i l e r i no ~ u l

    v e r m e s i k o l o n i qcnz a y

    f -

    l a t t ~ l n d a n k dnemindek i k o l o n i

    k a y p l a r n a r t t r r .

    S u b b o t i n ve O r l o v a ( 1 9 7 6 ) , 6 b a la r s r k

    z e r i n d e

    y a p t k l a r a l m a d a , F as a r l a r n n h e p s i n i n k dneminde

    l d ~ n , t t a l y a n ve

    S a r Kafkas

    a r l a r n n d k yasama qC

    q s t e r d i k l e r i n i , G riD a ~ K a f k a s ,

    K o r n i y o l , Ukrayna ve K a r p a t

    a r l a r n n i s e i y i

    k l a d k l a r n s a p t a m l a r d

    D o ~ a r o ~ l u ( 1 9 6 2 ) ,

    t a r a f n d a n T r k i y e ' d e k i e s i t l i

    e k o t i p l e r z e r i n d ey a p l a n

    b i ra r a t r m a d a ,

    an ak a y b

    b a k m n d a n e k o t i p l e r

    a r a s n d a f a r k n o l m a d ~ n , ancak l e n

    k o l o n is a y l a r b a k m n d a n

    neml if a r k l a r n o l d u ~ u n

    b i l d i r -

    mek t e ve denemedeM u ~ l a ,

    Sur 1 ye ve Anadol u k k e n l i e k o t i p l e -

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    26/91

    15

    r i n Kafkas ve Marmara kken l i l e r e qre daha ykseky a a m a

    gcne sah ipo l d u k l a r n

    b e l i r t m e k t e d i r.

    C o l l i n s vd. (1979) , ba la r s

    savunma model in in

    be l i r l emek i c i n y a p t k l a r c a l m a d a savunma d a v r a n

    zer i nde ;y a ,

    ends t r i yel vet a r m s a l

    i l a l a r , atmosfer in

    e l e k t i r i k p o t a n s i y e l i ,b a s n c ,

    manyetik a l a n , nem, k ,

    bes ink a y n a k l a r

    ves c a k l ~ n d o ~ r u d a n ,

    kolon idek iy a

    d a ~ l m , yavru

    q e l i t i r m e e t k i n l i ~ i , petek -kabartma

    e t k i n u n , a r m i k t a r , h a s t a l k , nek ta r

    a k m , polen, su

    y e t e r s i z 1i ~

    i , ve anas z l ~ n

    i se do lay l

    olarak e t k i l e r in i n

    b u l u n d u ~ u n u s a p t a m l a r d r .

    Sugden ve Furqa la ( 9 8 2 ) ,h r c n a r l a r n

    bal

    ver imle r in in f az lao l d u ~ u i n a n c n n y a n l o l d u ~ u n u ,

    Adam

    (1983) , b a l ve r imiy le u y s a l l ~ n i l i k i s i n i n o l m a d ~ n ancak

    h r n k o l o n i l e r i n evrey i

    r a h a t s z e t t i k l e r i n i ve zaman

    k a y b n a yol

    a c t k l a r n b i ld i rmek ted i r.

    A y r c a yine

    a y n

    a r a t r c melezIerne

    a l m a l a r sonucunda melez anaya sah ip

    k o l o n i l e r i n sa f l a rdan dahah r c n o l m a d ~ n , B a t

    Avrupa

    a r l a r n n h r c n , D o ~ u Avrupa

    r k l a r n n uysa l

    o l d u ~ u n u ve

    Anadolua r s n n h a v a n n

    s e r i no l d u ~ u

    qnlerde sabah vea k a m

    s a a t l e r i n d e dahah r c n

    olmakla b i r l i k t es c a k l ~ n

    20 oc

    ze r indeo l d u ~ u

    zamanlarda ka rn iyo l a r

    l a r

    i l e benzer

    b u l u n d u k l a r n b i l d i r m e k t e d i r. Bienefe ld ve Pi rchne r (1991) ,

    y a p t k l a r a r a t r m a d a bal ver imi i l e

    u y s a l l k a r a s n d a kk

    t e o l sa f eno t ip ik k o r r e l ~ s y o n u n b u l u n d u ~ u n u b i l d i r m i l e r d

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    27/91

    16

    3. MATERYAL VE YNTEM

    3 . 1 . Materya l

    Projedeb e l i r t i l d i ~ i

    q i b i , anaa r y e t i t i r m e s i

    k u l l a n l a c a k k o l o n i l e r , 1992; 1993

    k mevsiminde

    y a p l a n

    evre g e z i l e r i n d e top lanan v e r i l e rd o ~ r u l t u s u n d a

    1993y l

    Nisana y n d a

    15a r l

    kovan (koloni ) ha l inde Ankara

    n i v e r s i t e s i Z i r a a t F a k l t e s ia r l ~ n a q e t i r i l m i l e r

    Mevsimina r c o ~ a l t m a y a u y q u n l u ~ u

    ve kolonif i y a t l a r n

    y k s e k l i ~ i nedeni i l e koloni

    s a y s proiede nqrlenden

    a a ~

    o l m u t u r .

    Anaa r

    m a t e r y a l i , pro jede a n k r

    yresindens a ~ l a n a c a

    n q r l d ~ haldeAO

    Z i r a a t Fak l t e s inde Orta Anadolu a r po-

    p u l a s y o n l a r zer inde devam eden b i r

    c a l m a n n n

    b u l q u l a r

    dayan

    l a r a k ,a r a t r m a n n

    daha kck var i yasyon qs te ren

    B e y p a z a r yres i

    a r l a r i l e yrt lmes i uyqun

    g r l m t r

    A.O. Zi raa t f a k l t e s ia r ~ n d a

    yr t l en Nisan veM a y s

    a y l a r n kapsayan ana

    a r y e t i t i r m e ve koloni

    o l u t u r m

    c a l m a l a r sonunda, 2

    k z k a r d e ana

    a r d a n 2 qrup ha l inde

    (Bl , B2) toplam 37a r y e t i t i r i l m i a y n

    qeno t ip iny o ~ u n

    o l d u ~ u a r l k t a d o ~ a l C i f t l e t i r i l m i l e r d i r . Kolon1ler

    Haz i rana y b a n d a

    Tokat Z i r a a t Fak l t e s iT a l c i f t l

    kampsOnen a k l e d i l m i l e r d i r .

    Burada g e r e k s i n i m l e r i

    d o ~ r u l t u s u n d a b a k m besleme y a p l a r a k k o l o n i l e r i n qOclend i r i lmesine

    c a l s l m t r .

    Kolon i l e r 27 Haziran t a r i h i n d e Fak l t ea r l ~ n d a k l

    diQer

    k o l o n i l e r l e b i r l i k t e , Sivas Cumhuriyet O n i v e r s i t e s i kampOs

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    28/91

    17

    a l a n n a n a k l e d i l m i l e r d i r . Bl qrubu 12 kolonide Temmuz

    b a n d a n i t i b a r e n 7 Qn a ra i l e a r l ereve s a y s (DI) ,yav ru lu ereve

    s a y s (YP) petek ze r indek i

    d a v r a n l a

    (POD),u y s a l l k

    (U) , q i b i qzlemlery a p l m ,

    v e r i l e n e k e r

    m i k t a r l a r n o t

    e d i l m i t i r . Temmuz

    a y boyunca

    y a p l a n toplam 5

    gzlem sonucu (Ek 1 ) , e lde e d i l e n v e r i l e r ed a y a n l a r a k

    s e i l e n

    2 koloniden anaa r l a r y e t i t i r i l m i t i r . Y e t i t i r i l e n

    ana

    a r l a r r u e t kovan la r a

    a l n a r a k y e r e l e k o t i p l e r l e

    o l u t u r u l a

    Z i r a a t F a k l t e s ia r l ~ n d a k i

    erkeka r l a r

    i l e

    i f t l e t i r i l m i t i r . Bu ana

    a r l a r i l e

    o l u t u r u l a n 25 koloniden

    r a s t q e l e rnekleme yntemi i l e 20 t a n e s ii a r e t l e n m i

    ve BXT

    qrubu (BF1) k o l o n i l e ro l u t u r u l m u t u r .

    (B)ve BXT

    q r u p l a r n d a n y e t i t i r ilen toplam

    4 Oana a r

    ,

    Toka tZ r a a t

    F a k l t e s ia r l ~ ,

    Almus l e s i

    Cevrel1 Ky,

    Toka t Merkez Gmenek Ky ve Artova l e s i K a r k n

    kynde

    bulunan vei b i r l i ~ i y a p m a y

    kabule t m i

    o lan 4a r l ~ a

    her

    q e n o t i p i n t e m s i l edi lmes ine d ikka t e d i l e r e k 10 a r a d e t olmak

    ze re Ey l la y

    i k i n c iy a r s n d a d a ~ t l m t r .

    Anaa r l a r ,

    i l e t m e l e r d e k i k o l o n i l e r i n ana

    a r l a r ldr ldkten sonra

    ka fes i e r i s i n d ev e r i l m i ,

    daha son rai l e t m e l e r

    q e z i l e r e k

    k o l o n i l e r i n anaa r l a r

    k a b u l l e r i kon t ro le d i l m i t i r .

    Bylece

    hem yksekb i r r n e k l i ~ e

    sah ip Orta AnadoluB e y p a z a r h a t t

    ko lon i l e r i hem de y e r e l e k o t i p i l e melezlenmi

    ana a r

    l a r n

    Fak l t e vey e t i t i r i e i k o u l l a r n d a p e r f o r m a

    s a p t a n -

    m a s a m a l a n m t r .

    Yine bu arada b e l i r l e n e n 3a r a l k t a

    1993v l r i d a

    r e t i l e n

    anaa r l a r n b u u n d u ~ u

    ko lon i l e rden 5 ' e r t anes i r a s t q e l e i s a -

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    29/91

    lS

    r e t l e n e r e k To k a t (T) grubuo l u t u r u l m u t u r

    ( C i z e l g e 3 . 1 ) .

    To k a t Z i r a a t f a k l t e s ia r l ~ d i ~ e r

    b i ri l e t m e

    o l a r a k

    i n c e l e n m i t i r . l e r i d e meydana g e l e c e k ana

    a r k a y p l a r n

    k a r h e r g r u p t a n yedek ana

    a r k o l o n i l e r i F a k l t e

    a r l ~ n d a

    b u l u n d u r u l m u l a r d r .

    C i z e l g e 3 . 1 . DenemeP l a n

    ve b i r l i ~ i Y a p l a n A r l k l a r n

    B u l u n d u ~ u M e r k e z l e r.

    / e t m e l e r G e n o t i p l e r Toplam K o l a n i

    Bl B2 BxT TS a y s

    T. Z i r . F a k 10 5 5 5 25

    T a l C i f t l i k

    To k a t Merkez - 5 5 5 15Gmenek Ky

    Almus C e v r e l i 5 5 5 15Ky

    A r t o v aK a r k n

    5 5 5 15,-Ky

    Toplam 10 20 20 20 70

    Yrede bu lunan 4 i l e t m e d e de deneme k o l o n i l e r i , ek

    b e s l e m e vea r l

    e r e v e v e r i l e r e kd e s t e k l e n m i ,

    v a r r o a

    m c a d e l e s iy a p l m t r .

    K o l o n i l e ri l e t m e l e r d e

    b u l u n a n deneme

    d k o l o n i l e r l e b i r l i k t e

    k a s o k u l m u t u r .

    K o l o n i l e r i n i l k k o n t r o l l e r i M a r ta y n n

    i k i n c iy a r s n d a

    y a p l a b i l m i t i r . k i n c i k o n t r o l l e r i s e Mart sonu ve Nisan

    b a n d a y a p l m , g r u p l a r n k l a m a p e r f o r m a n s l a r g z l e n -

    m i t i r . Buna g r e y r e g rubundan (T) 2 , B g r u b u n d a n 1 ve BXT

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    30/91

    19

    q rubundan 3 k o l o n i n i n an aa r l a r n

    k a y b e t t i l e r ib e l i r l e n m i -

    t i r . Grup b y k l k l e r i n i korumaka m a c y l a

    F a k l t ea r l ~ n d a

    t u t u l a n B ve BXTq r u p l a r n d a

    yedek k o l o n i l e r i l e buk a y p l a r

    N i s a na y n n

    i k i n c iy a r s n d a k a r l a n m t r .

    Yre q r u b u n d a k i

    e k s i l m e l e r i s e y i n e bu dnemdei l e t m e l e r d e

    denemed n d a

    t u t u l m u 199 3

    d o ~ u m l u an a a r

    k o l o n i l e r i nden r a s t q e l e s e e i -"

    l e r e kt a m a m l a n m t r .

    Bu dnemde- d e k o l o n i l e r d e v a r r o a

    m c a d e l e s i , k o l o n i l e r i n q e r e k s i n i m l e r id o ~ r u l t u s u n d a b a k

    ve

    b e s l e n m e s iy a p l m t r .

    M a y s a y b a n d a , denemeye

    a l n a n 4

    i l e t m e d e k i t op l am

    60 k o l o n i d e popu l a syonq e l 1 i m i q z l e n m i t i r .

    Sonue t aa r a -

    t r m a s o n u l a r n e t k i l e y e b i l e c e Q i

    d n c e s i y l e k o l o n i l e r i n

    a r

    i

    e r e v es a y s

    en a z o l a n k o l o n i l e rd z e Y i n d e e i

    t l e n -

    m e s i p l a n l a n m t r . Buna q r e a r l e r e v e s a y s n n en d k

    o l d u ~ u k o l o n i l e r i n 7

    a r l ' C e r c e v e y e s a h i p

    o l d u k l a r b e l i r -

    l e n m i ,

    da ha f a z l a a r

    i

    e r e v e y e sa h i p ko lon i l e r d e n f a z l a

    e r e v e l e ra r l a r

    i l e b i r l i k t ea l n m t r . M a y s a y b a l a -

    r

    n da y ap l a n

    bu d z e n l e m e s o n u n d a 10M a y

    s t a r i h i ndee

    i t -

    l e n m i k o l o n i l e r i n i l k q z l e m l e r i

    y a p l m t r . G z l e m l e r d e ;

    a r l e r e v e

    s a y s ( D P ) , y a v r u l u e r e v e

    s a y s (YP) v e

    y a v r ua l a n , k o l o n i n ~

    y i y e c e km i k t a r

    (YM), P e t e k z e r i n d e k i

    d a v r a n l a r (POD),

    h r n l k (H ) ve oQul e Q i l i m i q i b i f a k t r -

    l e ri z l e n m i t i r .

    3 . 2 . Yntem

    B e y p a z a r daQ k y l e r i n d e n q e t i r l l e n

    d a m z l k k o l o n i l e r -

    den r e t i l e n v eB e y p a z a r

    q r u b u n uo l u t u r a n

    20 k o l o n i , y i n e bu

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    31/91

    20

    y r e d e ns a ~ l a n a n d a m z k l a r d a n

    r e t i l e n anaa r l a r n

    1993

    y l i c i n d e q s t e r d i k e r i p e r f o r m a n s a q r e s e c i len

    k o l o n i -

    l e r d e n To k a t Z i r a a t F a k l t e s iT a s l c i f t l i k

    kampsnde r e t i l e n

    v e bu y r e n i n e rkeka r l a r

    i l e c i f t l e s t i r i l e r e k o l u s t u r u l a n

    B e y p a z a r x To k a t (BXT) qrubu 20 ko lon i ve 4

    a v r i l e t m e d 1993

    y i c i n d e

    r e t l e n an a

    a r l a r n b u l u n d u ~ u 20

    k o a n i

    o m a k

    z e r e t op lam 60 k o l o n i (3 x 4 x 5) 1994

    y l

    10

    K a v s

    ' n d a n nce e s i t l e n e r e k bu t a r i h t e n

    i t b a re n 21 qn a r a

    i l e k o n t r o l e d i l m i s l e r d i r . s o n u c l a r ncedenh a z r l a n m s

    kovan

    k a r t l a r n a i s l e n m i s t i r .

    U y q u a n a c a k

    verimk o n t r o l e r i n

    Denemea r k a r n d a

    n a s l y a p l a c a ~ 1912

    y l n d a A P i m o n d i a ' n n n e r i s i z e r i n e

    t o p l a n a n u l u s l a r a r a s b i r komi te t a r a f n d a n b e l i r l e n m i s t i r(Ru t tne r 1988b) .Bu

    c a l s m a n n kovan

    k a r t l a r n n h a z a n-

    m a s n d a bu komitenin

    n e r d i ~ i k u r a l l a r a uyulmustur.

    Kovank a r t l a r n d a

    (Ek 2 ) ;a r l ~ n a d ,

    i s l e tm ey l ,

    ana

    a r n n d o ~ u m y l , n u m a r a s ,

    a n a s

    b i l i n i y o r s an u m a r a s

    y a z l m a k t a d

    r .E ~ e r

    an aa r d o ~ a l

    q e n c l e Sme

    s o n u c u mevdana

    q e l m i S e o ~ u l qzi l .

    y a p a y a l a m a i l e

    y e t t i r m i ,yapay

    qz nnee a r p i a r e t i k o n m a k t a d r .

    Denemea l a n n d a

    t u t u l a n

    kovank a r t

    h e ry l

    y e n i l e n m e k t e ve k a r t ai l e t m e v

    ,

    a r l ~ n b y k l ~ b i r n c e k i

    y l n a r k o r t a l a m a b a l

    v e r i m i , buy l

    k o l o n i n i n b a l v e r i m i vea n k

    o r t a l ama b a l

    v e r i m l e r i kayded i lmek ted i r.Denemeye

    a l n a n k o l o n i l e r d e , 1994

    y l ' i i n d e b a l

    h a s a d 2 0 - 2 2 M u s t o s . t a r i h l e r i

    a r a s n d a b i r k ez

    y a p l m ) t ) r . Bal

    y a p l m s ,

    h a s a d Rut tner (1988b) ' i n n e r d i ~ i

    s e k i l d e

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    32/91

    21

    k o v a n l a r d a nc k a r l a n

    c e r c e v e l e r n u m a r a l a n a r a k t a r t l m

    s z l m s o n r a t e k r a r

    t a r t l a r a k b a l v e r i m i

    s a p t a n m t r .

    Kovank a r t l a r n a a y r c a ,

    p r o j e d e d eb e l i r t i l d i ~ i

    q i b i

    f i z y o l o j i k v ed a v r a n s a l

    z e l l i k l e r l e i lq i l i 21 qn a r a i l e

    y a p l a n k o n t r o l l e r

    s r a s n d a b e l i r l e n e n

    d e ~ e r l e r d e

    i l e n m i t i r . B u n l a r ;

    K o l o n i Popu la syon Ge ii

    i m i : K o l o n i p o p u l a s y o n u q e 1 i

    im i

    i l e i l q i l i o l a r a k , P r o j e d e n q r l d ~ e k i l d e M a a y i l k

    y a r s n d a e i t l e n e n k o l o n i l e r d e , u y q u l a m ak o l a y v e e r q i n

    a r

    s a y s i l e c ak y k s e k k o r e l a s y o n q s t e r e n ( M e d h a t v d . 1 9 9 0 )

    a r i l e

    k a p l c e r c e v e l e r , 21 qn a r a i l e

    s a y l m v e e r q i n

    a r

    g e l i i m i i l e i l g i l i b i l q i l e r kovan

    k a r t l a r n a i l e n m

    Yi n e e r g i na r g e l i i m i

    l c m l e r i n i ny a p l d ~

    d n e m l e r d e , tm

    y a v r u l u e r e v e l e r i n y a v r ua l a n l a r

    R u t t n e r ( 1 9 8 8 b )t a r a f n d a

    n e r i l e n PUCHTA y n t e m i y l e l c l m

    v e S= A /2 * a / 2 f o r m l

    i l eh e s a p l a n m t r .

    Kovank a r t l a r n a a y r c a ,

    k u l u e k aa l a n n n

    d a ~ l m i l e i l g 1 1 i b i l q i l e r ;

    y u m u r t a l ( Y ) ,

    l a r v a l (YA) v e

    k a p a l (K )

    e k l i n d e k a y t e d i l m i t i r .

    K o l o n i d e k i y i y e c e km i k t a r n n

    b i l i n m e s i k o l o n i n i n a e

    k a l m a s n n l e d i ~ i g i b i , k o l o n i

    g e l i i m i h a k k n d a d a b i l g i

    v e r m e k t e d i r . Kovank a r t l a r n d a

    k o l o n i n i n y i y e c e km i k t a r

    (YM)

    h e r q z l e m d e 4 : cok f a z l a ( i y i ) , 3 : eok ( o r t a ) , 2 : a z ve 1 :

    c o k a z e k l i n d e b e l i r t i l m i t i r .

    H r n l k (H ) ve p e t e k z e r i n d e k i

    d a v r a n l a r d a (POD)

    g z l e n e r e k k a y d e d i l m i t i r . Ancak bu i k i z e l I l i k l e i l q i l i

    o l a r a k p r a t i k t ek u l l a n l a b i l e c e k

    o b j e k t i f l e t l e r y o k t u r .

    A y r c a bu z e l l i k l e r e v r e

    k o u l l a r n a b a ~ l o l a r a k byk

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    33/91

    22

    l d ed e ~ l m e k t e d i r (

    R u t t n e r 1986b) .H r n l k

    i l e i l q i l i

    o l a r a k h e r q z l e m d e , 4: ok u y s a l , 3: u y s a l , 2 :h r n , I :

    ok

    h r n e k l i n d e k o l o n i

    k a r t l a r n a n o t l a r

    d l m t r . POD l a

    i g i l i o l a r a k d a

    a y n e k i l d e , 4:

    d a v r a n i y i , 3 : h u z u r s u z ,

    2 : b a l a q i d i y o r , 1 : p e t e k l e r i t e r k e d i y o r q i b i n o t l a r kovan

    k a r t l a r n a i l e n m i t i r .

    Kovank a r t l a r n n

    " v e r i l e n + vea l n a n

    - "s t u n l a r

    k o l o n i l e r e v e r i l e n yada a l n a n b o p e t e k ( P ) , d o l u p e t e k (DP) ,

    Ya v r u l u p e t e k ( y P ) ,a l n a n

    ve v e r i l e na r ,

    b a l ve e k e r

    m i k t a r l a r kg o l a r a k

    k a y d e d i l m i t i r .

    Kovan k a r t l a r n n a k l a m a l a r

    s i i t u n u n a ; k o l o n i l e r i n y e r

    d e ~ i t i r m e , o ~ u l ,

    p r o p o l i s ku l l anma

    b a l l k ekleme

    z e l l i k l e r i

    a k l a m a l a r y a p l m t r .

    t a r i h i , an aa r

    g i b i z e l l i k l e r e

    y k s ~

    i l i k i n

    P r o j e d e b e l i r t i l m e s i n ek a r n

    k o l o n i l e r d ey a 9 m a c l

    e ~ i l i m i , 1994

    y l n n ok kurak qemes i ve bu dnemde

    a r l k

    i e e r i s i n d e eok bykk a y n a m a l a r o l m a s

    n e d e n i y l e

    y a p l a m a m t r .

    1993 s o n b a h a r dnemindey a p l m a s

    p l a n l a n a ny a p s a l

    z e l l i k l e r e i l i k i n l m l e r , bu dnemde

    a n a a r l a r

    k o l o n i l e r e y e n iv e r i l m i o l m a s

    ve

    d e s t e ~ i n i n y a p l m a s n e d e n i y l e 1994

    b a z k o l o n i l e r e i s e i

    a r

    y l H a z i r a n ve Temmuz

    a y l a r n d a y a p l m t r . B qrubundan 5 , BXT q r u b u n d a n 5 ve i k i

    a r l k t a n T grubundan toplam 10 k o l o n i d e n henz kovan

    d

    u e u yapmayan i e i a r a l r 4 0 ' a r a d e t olmak z e r e k u t u l a r a

    a l n m , k l o r o f o r m l a z e h i r l e n e r e k

    l d r l m l e r d i r A r

    r n e k l e r i n i nk o r u n m a s ve a n a l i z l e r i n

    s a ~ l k l y a p l a b i l m

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    34/91

    23

    i i n , en i y i koruyucunun alkolo l d u / : ' u

    b i l d i r i l m e k t e d i r (Dade

    1977). Bu amala Tokat Ziraat Fakl tes indea r l a r

    cam

    kavanozlara konulmus,h a z r l a n a n

    (70k s m

    % 9 5 ' l i k a lko l 5

    k s m formalin ve 25

    k s m su) koruyucu i l e kaplanacak seki lde

    doldurularaka ~ z l a r k a p a l

    olarak + 5 C deb u z d o l a b

    s a k l a n m s t r .

    or tak z e l l i kRuttner vd.

    koloni lerde b i l e

    (1978) , - tamamen

    f a r k l d e ~ e r l e r e r a s t l a n d / : ' n ,

    qsteren

    bi r r k ar

    l a r

    nda saptanan yksek

    d e / : ' e r l e r l e d

    i ~ e r

    saptanan dskd e / : ' e r l e r i n a k s a b i l d i / : ' i n i ,

    r k n a r l a

    tek b i ra r

    zerindey a p l a c a k

    lcmleriny a n l g y a

    nedeno l a c a ~ n

    ve her

    karakter i i n 20a r r n e ~ i n d e

    lmy a p l m a s q e r e

    b e l i r t m e k t e d i r l e r . Bu nedenle her koloniye a i t 20a r

    zerinde

    7 karakter ( t e r q i t g e n i s l i ~ i , t e r g i t r e n q 1 , k l u z u n l u / : ' u ,d i l

    u z u n l u ~ u n kanat uzunluk ve

    q e n i s l i ~ i , metatarsus q e n i s l i k

    veu z u n l u ~ u )

    ALPATOV (1929), GOETZE (1940, 1964) , DU PRAW

    (1965) RUTTNER vd. (1978), yntemleriyle lclms, k b i t a l ,

    metatarsa l ve kanat indeksler i ver i lerdenh e s a p l a n m s t r

    lmler; dahah z l

    ves a / : ' l k l c a l s m a o l a n a ~

    s a ~ l a d ~ i i n stereomikroskop (CarI Zeiss Jena marka)

    a l t n d

    mi krometrel i oklery a r d m

    a y r c a , s i v r i ulu bcek

    i l ey a p l m s t

    r . lms r a s n d

    c m b z , keskin makas, kck cam

    kaplar, kckf r a ,

    i s p i r t oo c a ~ ,

    t e saban t , bceki ~ n e l e r

    lam, lamel , mikromatrel i aklerk u l l a n l m s t r .

    Y a p s a l z e l l i k l e r i n lcmleri

    a s a ~ d a z e t l e n d sek i lde

    y a p l m s t r .

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    35/91

    24

    K l U z u n l u ~ u : R u t t n e r ' e ( 1 9 8 8 b ) q r e ,

    a r r k l a r

    a r a s n d a k i k l u z u n l u ~ u a s n d a n f a r k ,

    i i a r l a r d a en cok,

    V.abdomenh a l k a s

    zer indek ik l l a r d a

    b e l l i o l u r .K l

    u z u n l u ~ u n u n llmesi i i n

    a r , yan duracak

    e k i l d e a k b i r

    zemine bceki ~ n e s i

    i l et u t t u r u l m u

    daha sonra s te reomikroskop

    a l t n d a k l l a r n y o ~ u n b u l u n d u ~ u blqede lcm

    y a p l m t

    (Sek i l 3.1 ) .

    o

    Sek i l 3 .1 .I i a r n n k a r n

    (h:k l u z u n l u ~ u )

    D il U z u n l u ~ u : A r a t r m a d a , a r l a r n qercek d i l u z u n l u ~ u

    l c l m t r . Kloroform i l e zeh i r l enen

    a r n n b a yan duracak

    biCimde so l el- i l et u t u l m u ,

    d i l a l t ceneden (max i l l a e ) b i r

    c m b z l a t u t u l a r a k nce i c e r i i t i l i p

    q e v e t i l m i 5 daha sonra

    c k a r t l m t r . Lam ze r ine

    y e r l e t i r i l e n d i l i n a l t cene

    p a r c a l a r ve kas

    a r t k l a r i k inc i b i r

    c m b z i l e t emiz lenerek

    ge r iye submentum, prementum veq l o s s a n n k a l m a s s a ~ l a n m t

    (Sek i l 3.2 ) .

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    36/91

    S e k i l 3 . 2 . D ilu z u n l u ~ u .

    lm i i n b i r lam z e r i n ea l n a n

    d i l ,f r a y a r d m

    i l e

    d z e l t i l t i k d e n sonra e n t e l l a n i l e s e r t l e t i r i l e r e k lm

    y a p l m t r .

    n Kanat lmle r i

    Kbi t a l tndeks -A r k a n a t l a r n d a ,

    damar la r veb u n l a r

    o l u t u r d u ~ u h c r e l e r i ni

    a l a r

    b i r r k z e l l i ~ i d i

    K a n a d n s r t k s m n d a , uzun radyan h c r e l e r i ( I , I I , I I I )

    a d v e r i l i r (Goetze 1964) .

    r k a y r m a s n d a n nemli o lan kana-

    d n u _

    k s m n a en

    y a k n yerde bulunan I I I . kbi t a l h c r e s i -

    d i r . R u t t n e r ' e (1988b) q r e , bu hcren in b i imi b i l e r k

    f a r k l l k l a r n n q s t e r g e s i d i r . ( m e l l i f e r a

    r k n d a q e n i s ve

    b a s k , c a r n i c a ' d a i s e uzun ve

    d a r d r ) . I r k l a r

    a r a s n d aen

    b e l i r q i nf a r k l l k

    bu I I I . k b i t a l hc re s in in (a ) ve (b )

    u z u n l u k l a r a r a s n d a k i i l i k i d i r . Kbita1 indeks

    d e ~ e r i (a )

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    37/91

    26

    u z u n l u ~ u n u n (b)

    d a m a r n n ka

    k a t o l d u ~ u n u q s t e r i r ( S e k i l

    3 .3 ) . Bu damaru z u n l u k l a r n n

    l lmes i i i n ,s a ~

    n

    k a n a t l a r

    b i r lesme nok t a s

    ndank o p a r t

    l a r ak daha nce p e t r i

    kutusunda 5 mIt a l k o l ve 1-2 damla b a l )h a z r l a n a n

    e r i y i k

    i inde s l a t l m s l a r d r .

    Dzqna r a l k l a r l a

    la m ze r inea l n a n

    k a n a t l a rf r a y a r d m

    i l e d z e l t i l e r e k kurutulmus, i k i n c i lam

    i l ek a p a t l m s t r . H a z r l a n a n

    p r e p a r a t l a r d a (a) ve (b) damar

    u z u n l u k l a r l le rekKI

    (Kbi ta l lndeks) h e s a p l a n m s t r .

    KanatB o y u t l a r

    ve l ndeks i - Kanat uzunluk ve Q e n i s l i k l e r i

    Ki i i nh a z r l a n m

    s kana t p r e p a r a t l a r

    zer indey a p l m s t

    r .

    s te reomikroskopa l t n d a

    mikromet re l i ok le ry a r d m

    i l e

    k a n a t n en genis yer inden kana t

    q e n i s l i ~ i , s r t radya l

    hc res in inb a l a n g n o k t a s n d a n

    kanat ucuna kadar olan

    uzakl

    k i se kanat uzunlu ~ u

    olarak l l m t r

    (Sek i i 3 .3 ) .

    a / b : k b i t a l indeksKU kana t

    u z u n l u ~ u KG : kana tq e n 1 s l i ~ i

    i lCD

    _ _ _ _ I l _r

    Sek i l 3 . 3 . Kbi ta l indeks ve kana tb o y u t l a r

    lmn o k t a l a r .

  • 8/7/2019 Anadolu Arsnn Seleksiyonla Islah Olanaklar

    38/91

    27

    Kanat 1ndeksi d e ~ e r l kana t q e n l s l i Q i n i n kana t uzun]uQuna

    o r a n n n yzde deQer i o la rak b e l i r l e n m i s t i r .

    Te r q i tG e n i l i Q i :