Araling Panlipunan Ikalawang Markahan – Modyul 3:

Interaksyon ng Demand at Suplay

9

Araling Panlipunan – Ikasiyam na Baitang Alternative Delivery Mode Unang Markahan – Modyul 1: Interaksyon ng Demand at Suplay Unang Edisyon, 2020 Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Leonor Magtolis Briones Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio Inilimbag sa Pilipinas ng Kagawaran ng Edukasyon – Rehiyon III Office Address: Matalino St. D.M. Government Center, Maimpis, City of San Fernando (P) Telephone Number: (045) 598-8580 to 89 E-mail Address: region03@deped.gov.ph

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul Manunulat: Vennesa N. Pagaduan Tagasuri ng Nilalaman: Rowel S. Padernal/Angelica M. Burayag, PhD Ramil D. Dacanay/Grace G. Abad Tagasuri ng Wika: Loreto P. Lorido/Rochella C. David Tagasuri sa ADM Format: John C. Paje, EdD/Emily F. Sarmiento, PhD Tagasuri ng Paglapat at Pagguhit: Bryan Balintec/Donnalin Oliveros Tagaguhit: Krislene Ida N. Mercado Tagalapat: Ma. Remalyne G. Cruz, EdD Tagapamahala: Nicolas T. Capulong, PhD, CESO V Librado M. Rubio, PhD Angelica M. Burayag, PhD Ma. Editha R. Caparas, EdD Nestor P. Nuesca, EdD

Marie Ann C. Ligsay, PhD Amando P. Yutuc, PhD

Emily F. Sarmiento, PhD

9

Araling Panlipunan Ikalawang Markahan – Modyul 3:

Interaksyon ng Demand at Suplay

ii

Paunang Salita Para sa tagapagdaloy:

Malugod na pagtanggap sa asignaturang Araling Panlipunan 9 ng Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa araling Maykroekonomiks: Demand, Suplay at Interaksyon ng Demand at Suplay!

Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga edukador mula sa pambuliko at pampribadong institusyon upang gabayan ka, ang gurong tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang itinakda ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang pansarili, panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.

Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa mapatnubay at malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras. Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga pangangailangan at kalagayan.

Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang kahong ito sa pinakakatawan ng modyul:

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang mag-aaral kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at gabayan ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul.

Para sa mag-aaral:

Malugod na pagtanggap sa Araling Panlipunan 9 ng Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul ukol sa Interaskyon ng Demand at Suplay.

Ang kamay ay madalas gamiting simbolo ng kakayahan, aksyon at layunin. Sa pamamagitan ng ating mga kamay tayo ay maaaring matuto, lumikha, at magsakatuparan ng gawain. Ang kamay sa tulong-aral na ito ay sumisimbolo na ikaw, bilang isang mag-aaral, ay may angking kakayahang matutuhan ang mga kaugnay na kompetensi at kasanayan. Ang iyong pang-akademikong tagumpay ay nakasalalay sa iyong sarili o sa iyong mga kamay.

Mga Tala para sa Guro

Ito'y naglalaman ng mga paalala, panulong o estratehiyang magagamit sa paggabay sa mag-aaral.

iii

Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin nitong matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa pagkatuto.

Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.

Alamin

Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga dapat mong matutuhan sa modyul.

Subukin

Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung ano na ang kaalaman mo sa aralin ng modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng tamang sagot (100%), maaari mong laktawan ang bahaging ito ng modyul.

Balikan

Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral upang matulungan kang maiugnay ang kasalukuyang aralin sa naunang leksyon.

Tuklasin

Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay ipakikilala sa iyo sa maraming paraan tulad ng isang kuwento, awitin, tula, pambukas na suliranin, gawain o isang sitwasyon.

Suriin

Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling pagtalakay sa aralin. Layunin nitong matulungan kang maunawaan ang bagong konsepto at mga kasanayan.

Pagyamanin

Binubuo ito ng mga gawaing para sa malayang pagsasanay upang mapagtibay ang iyong pang-unawa at mga kasanayan sa paksa. Maaari mong iwasto ang mga sagot mo sa pagsasanay gamit ang susi sa pagwawasto sa huling bahagi ng modyul.

Isaisip

Naglalaman ito ng mga katanungan o pupunan ang patlang ng pangungusap o talata upang maproseso kung anong natutuhan mo mula sa aralin.

Isagawa

Ito ay naglalaman ng mga gawaing makatutulong sa iyo upang maisalin ang bagong kaalaman o kasanayan sa tunay na sitwasyon o realidad ng buhay.

Tayahin

Ito ay gawaing naglalayong matasa o masukat ang antas ng pagkatuto sa pagkamit ng natutuhang kompetensi.

iv

Karagdagang Gawain

Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong panibagong gawain upang pagyamanin ang iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang aralin.

Susi sa Pagwawasto

Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat ng mga gawain sa modyul.

Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:

Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:

1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang marka o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel sa pagsagot sa mga pagsasanay.

2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing napapaloob sa modyul.

3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay. 4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at

sa pagwawasto ng mga kasagutan. 5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay. 6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang

sagutin lahat ng pagsasanay.

Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito, huwag mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin humingi ng tulong sa iyong mga magulang, sa nakatatanda mong kapatid o sino man sa iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa iyong isipang hindi ka nag-iisa.

Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito!

Sanggunian Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa paglikha o paglinang ng modyul na ito.

1

Alamin

Sa bawat araw na lumilipas, gumagawa ka ng mga pagpapasya kung ano sa iyong pangangailangan ang iyong tutugunan at kung saan mo ito makukuha. Kadalasan, sinusuri mo muna kung saan ka makabibili ng naaayon sa iyong panlasa at kung saan ka makatitipid. Dahil dito, mahalagang pag-aralan ang interaksyon ng demand at suplay. Paano nakaaapekto ang interaksyon ng demand at suplay sa kalahgayan ng presyo at ng pamilihan?

Sa modyul na ito ay inaasahang maisasagawa mo ang sumusunod na

kasanayan: Naipaliliwanag ang interaksyon ng demand at suplay sa kalagayan ng presyo

at ng pamilihan (AP9MYK-Ile-9).

Matapos basahin at sundin ang nilalaman ng modyul na ito, inaasahan ang mag-aaral na:

1. Naipaliliwanag ang interaksyon ng demand at suplay sa kalagayan ng presyo sa pamilihan; at

2. mailalarawan ang mga pamamaraan ng mga Pilipino upang maiwasan ang labis na suplay ng mga produkto sa pamilihan.

2

GRAPIKONG PANTULONG SA ARALIN

Subukin

Piliin ang pinakatamang sagot at isulat sa isang sagutang papel.

1. Ano ang tawag sa mga kalakal na handang ipagbili ng mga negosyante sa magkakaibang halaga sa iisang takdang panahon?

a. negosyo b. demand c. suplay d. kontrabando

2. Ano ang tawag sa dami ng kalakal na handang bilhin ng mga mamimili sa

isang takdang panahon? a. timbang b. suplay c. demand

Maykroekonomiks

Sambahayan

DEMAND

Bahay-Kalakal

SUPPLAY

Pamilihan

IBA'T IBANG ISTRUKTURA

INTERAKSYON NG NG DEMAND AT SUPLAY

3

2

2 4

Presyo

Dami

d. badyet 3. Ano ang mekanismo kung saan nagtatagpo ang nagbebenta at namimili

upang magkaroon ng bentahan? a. pamilihan b. sanglaan c. lansangan d. pasyalan

4. Saan pinoproseso ang mga produkto upang maipagbili ng mga negosyante?

a. bahay-kalakal b. tindahan c. bodega d. daungan

5. Paano nakikita ang ugnayan ng mga bahay-kalakal at mamimili sa

pamamagitan ng interaksyon ng suplay at demand? a. pagtatakda ng makatarungang buwis b. pagtatakda ng bilang ng mamimili c. pagtatakda ng dami ng paninda d. pagtatakda ng presyo ng bilihin

6. Sa Ekonomiks, sino ang may tungkuling pag-aaralan kung paano

matutugunan ang walang katapusang pangangailangan ng tao? a. pamahalaan b. mamimili c. prodyuser d. konsyumer

7. Ayon sa batas ng demand, alin sa sumusunod na pahayag ang mabisang

nagpapaliwanag ng graph tungkol sa ugnayan ng presyo ng mga bilihin at demand ng mga konsyumer?

a. Kapag mataas ang presyo ng bilihin, kaunti ang mabibili ng konsyumer. b. Mas marami ang mabibili ng mga konsyumer kapag mataas ang presyo. c. Habang tumataas ang presyo, bumababa naman ang demand ng mga

konsyumer.

1

4

d. Habang tumataas ang presyo, tumataas din ang demand ng mga konsyumer.

8. Ano ang ibig ipahiwatig ng paggalaw ng kurba ng pataas, pababa, pakanan, o downward sloping?

a. Walang kaugnayan ang demand sa presyo. b. Hindi nagbabago ang presyo ayon sa demand. c. Sumasabay ang presyo sa pagbaba ng demand. d. May negatibong ugnayan ang presyo sa dami ng demand.

9. Upang masabing suplay ang isang produkto, kailangang may kagustuhan at

kakayahan ang prodyuser na ipagbili ang produkto. Halimbawa, kung 30,000 lata ng sardinas ang kailangan para sa ipamimigay na ayuda habang nasa Community Quarantine. Ayon sa datos, may sampung kompanya nguit sa bilang na ito, anim lamang ang may interes na magbenta ng kabuuang 20,000 sardinas sa halagang P15.00. Batay sa sitwasyong ito, ilan ang maituturing na suplay ng sardinas?

a. 6 b. 10 c. 20,000 d. 30,000

10. Ano ang tawag sa pagtatakda ng pamahalaan pinakamataas na presyo ng mga produkto at serbisyo para matuguan ang hinaing ng mga konsyumer?

a. price ceiling c. market clearing price b. price freeze d. floor Price

11. Alin sa mga sumusunod na pahayag ang nagsasaad ng malaking papel ng

pamahalaan para mapanatili ang katatagan ng presyo sa pamilihan? a. panghuhuli sa mga illegal vendors b. pagtatakda ng suggested retail price bilang gabay sa presyo c. pagpapatupad ng Consumers’ Welfare Act d. panghihikayat sa maliliit na negosyante na palawakin ang kanilang

mga negosyo

12. Ang pamilihang may ganap na kompetisyon ang sinasabing pinakamodelong istruktura ng pamilihan dahil sa dami ng nagbebenta at mga konsyumer. Alin sa mga sumusunod ang hindi katangian ng istrukturang ito?

a. malayang kalakalan sa bilihan b. may kakaibang produkto c. maraming prodyuser at konsyumer d. malayang paggalaw ng mga sangkap pamproduksyon

13. Ang pamilihan ay may ganap na kompetisyon kapag ang sinumang

prodyuser ay walang kapangyarihang magdikta ng presyo sa pamilihan. Paano nakatutulong ang ganap na kompetisyon sa pamilihan? a. Nagiging masigla ang kompetisyon sa pamilihan dahil sa pagtaas ng

bilang ng mga prodyuser at konsyumer b. Mapapababa ng mga prodyuser ang kalidad ng kanilang produkto c. Makakakuha ng mas malaking tubo ang mga prodyuser

5

d. Nalilimitahan ang mga dayuhang negosyante sa pagsigla ng lokal na kompetisyon

14. Paano tinutulungan ng pamahalaan ang mga lokal na mamumuhunan mula sa pakikipagkumpetensiya sa mga dayuhang negosyante? a. Nagpapa-utang ng puhunan ang pamahalaan b. Nagpapataw ng taripa ang pamahalaan sa mga dayuhan c. Nagbabayad ang mga lokal na mamumuhunan sa gobyerno. d. Nabibigyan ng diskwento sa buwis ang mga may-ari ng negosyo.

15. Simula nang magsagawa ng Community Quarantine sa probinsya ng

Pampanga dahil sa pandemikong COVID-19, alin sa mga sumusunod na produkto ang naging mababa ang demand kumpara sa kasabay sa panahong wala pang pandemiko? a. Alkohol b. bitamina c. face mask d. milk tea

Balikan

Naaalala mo pa rin ba pagkakaiba-iba ng mga kagustuhan at pangangailangan ng tao? Tinalakay sa mga nagdaang aralin na may mga kagustuhan ang tao na para sa iba ay pangangailangan nila. Batay sa napag-aralan na, ang tanging hindi nagbabago lamang ay ang. pangangailangan. Ito ay tiyak na kapag hindi natugunan ay ikamamatay ng isang tao, tulad ng pagkain, damit at tirahan. Ito ay unang binibili o pinagkakagastusan ng tao.

Gawain 1: Demand at Suplay, Magkaugnay!

Panuto: Buuin ang concept map na nasa ibaba tungkol sa konsepto ng demand at suplay. Isulat sa iyong sagutang papel ang iyong sariling ideya tungkol sa ugnayan ng dalawang konsepto.

6

Tuklasin

Sa bagong paksang iyong mapag-aaralan sa modyul na ito, matututunan mo ang kahalagahan ng konsepto ng demand at suplay at ang interaksyon ng dalawang puwersang ito sa ekonomiya. Ngunit bago mo tuklasin ang bagong paksa, basahin mo ang isang maikling tula sa ibaba at sagutin ang mga tanong sa iyong sagutang papel.

Panlinang na tanong: 1. Ano ang ipinahihiwatig ng maikling tula? 2. Paano mo maipapakita ang pagiging isang matalinong mamimili? 3. Ano ang epekto ng iyong pagkonsumo sa demand at suplay ng mga kalakal?

DEMAND______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

SUPLAY______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

TAMANG KONSUMO, DI KONSUMIDO Ni Venn Pagaduan

Bago mo aralin, tuklasin muna natin

Sa iyong pamimili, ano ang ‘yong layunin? Kagustuhan lang ba o pangangailangan din?

Kaya dapat nagpaplano ka rin.

Ang plano ng pagkonsumo Ito ba ay ginagawa mo? Sa bawat pamimili mo

Sa tamang konsumo, hindi ka konsumido.

7

Aralin

1 Interaksyon ng Demand at Suplay

Suriin

Sa pagtatakda ng presyo sa pamilihan, may malaking bahagi ang interaksyon ng demand at suplay. Tulad ng nasa larawan, kung saan binabalanse ang demand ng mga mamimili at ang kakayahang magsuplay ng mga negosyante. Kapag nagbalanse ang dalawang puwersa na ito, kung saan ang demand ng mga konsyumer ay katumbas ng kayang isusuplay ng mga mangangalakal, magkakaroon ng ekilibriyo sa pamilihan.

Ang ekilibriyo ay isang kalagayan kung saan ang dami ng demand ng pamilihan ay pantay sa dami ng suplay ng mga negosyante na nakatakda sa isang presyo. Nagpapakita ito ng pagkakasundo sa pagitan ng mga bumibili at

DEMAND

SUPLAY

Sa bahaging ito, maaaring hikayatin ang mag-aaral na isulat sa kuwaderno nito ang kanyang Hugot Line ukol sa pagkakaugnay ng Suplay at Demand at kung paano ito nakaaapekto sa pagbabago ng presyo ng mga bilihin. Ito ay kanyang bibigkasin sa panimula at pagtatapos ng aralin.

8

nagtitinda sa isang tiyak na presyo o ekwilibriyong presyo at dami ng produkto at serbisyo. Tinatawag na ekwilibriyong presyo ang isang presyo sa isang pamilihan na napagkasunduan ng mga mamimili at nagtitinda na hindi magkakaroon ng kakulangan at kalabisan sa panig ng dalawang sektor.

Maaring matukoy ang ekwilibiriyong presyo at ekwilibriyong dami sa pamamagitan ng tatlong paraan:

1. Sa pamamagitan ng graph

Makikita sa graph ang interaksyon ng demand at suplay at ang punto ng ekwilibriyo, surplus at kakulangan. Ang punto (punto E) kung saan ang kurba ng demand ay katumbas ng kurba ng suplay ay tinaguriang punto ng ekilibriyo. Ang presyo na nasa tapat ng punto ng ekwilibriyo ay tinatawag na ekilibriyong presyo (Ep) at ang dami na nasa tapat ng ekwilibriyo ay tinatawag na ekilibriyong dami (Ed). Ang lugar na nasa itaas ng punto ng ekwilibriyo ay tinatawag na surplus, kung saan ang dami ng suplay ay mas higit na mataas kaysa demand. Sa ibaba naman ng ekwilibriyo ay ang kakulangan, kung saan ang dami ng demand ay mas mataas kaysa sa dami ng suplay

2. Sa pamamagitan ng Iskedyul ng Suplay at Demand

TALAHANAYAN 1.1 Iskedyul ng Demand at Suplay para sa 70% Ethyl Alcohol

PUNTO PRESYO

NG BAWAT YUNIT (₱)

DAMI NG DEMAND

DAMI NG SUPLAY

KALAGAYAN SA PAMILIHAN

PRESYUR SA

PRESYO A 100 9 18 KALIBSAN PABABA B 90 10 16 KALABISAN PABABA C 80 12 12 EKWILIBRIYO NEUTRAL D 70 15 7 KAKULANGAN PATAAS E 60 20 2 KAKULANGAN PATAAS May napansin ka bang kakaiba? Ang presyo ay may kabaligtarang relasyon

sa demand. Kapag ang presyo ay mataas, ang dami ng demand ay mababa; at kapag

surplas

Ekwilibriyong Presyo (Ep) E Punto ng Ekwilibriyo Kakulangan Ekwilibriyong Dami (Ed)

9

mababa ang presyo, darami ang gustong bumili kaya tataas ang demand. Naiiba ang panig naman ng suplay. Kapag mataas ang presyo, nahihikayat ang prodyuser na damihan ang kanyang produkto kaya mataas ang suplay. Kung mababa naman ang presyo, hindi mahihikayat ang prodyuser na taasan ang dami ng kanyang produkto kaya mababa ang dami ng suplay.

APLIKASYON NG DEMAND AT SUPLAY Suriin ang apat na pangkaraniwang interaksyon ng demand at suplay.

A. Restriksyon sa Suplay. Isang halimbawa nito ay ang pagsusulit na kailangang ipasa ng mga nais maging doktor sa medisina. Limitado lamang kasi ang nakapapasa nito dahil na rin sa hirap ng mga katanungan. Kahit na isang paraan ito upang tiyaking may sapat nakaalaman at kakayahan ang mga magiging doktor, pinabababa naman nito ang suplay ng mga doktor. Isa pang halimbawa nito ay ang restriksyon sa produksyon ng tunay na ivory na gawa sa tusk ng mga elepante. Dahil sa protektado ng batas ang kaligtasan ng mga nanganganib na lahi ng mga elepante, kakaunti na lamang ang nakukuhang ivory. Kaunti ang suplay ng hilaw na materyales sa paggawa ng mga piyano kung saan ang putting tiklado ay gawa sa ivory. Magtataka ka pa ba kung bakit mahal ang halaga ng mga grand piano?

B. Taripa. Maraming dahilan kung bakit nagtatakda ng taripa ang pamahalaan sa mga produktong inaangkat o binibili natin mula sa ibang bansa. Isang dahilan dito ay para “proteksyonan ang mga lokal na industriya laban sa kompetisyon ng mga dayuhan”. Halimbawang pinatawan ng taripa ang mga On-Line Selling, makikinabang ang mga maliliit na tindahan dahil mababawasan ang mga magtitinda online. Mababawasan na rin ang mga kakakompetensya subalit tataas naman ang preyo ng ibang mga bilihin kasi wala na silang kaagaw online bunga ng paglipat ng kurba ng suplay pakaliwa.

PAPEL NG PAMAHALAAN SA PAGTATAKDA NG PRESYO

Pagtatakda ng Batas sa Presyo – Upang matiyak na nabibigyan ng proteksyon ang mga mamimili mula sa mapagsamantalang mga prodyuser, may mga batas o patakarang ipinatutupad ng pamahalaan, tulad ng:

1. Price ceiling – inilalagay ito ng pamahalaan para makontrol ang mataas na presyo ng mga pangunahing produkto tulad ng gasolina at pagkain. Ang pinakamataas na presyo na maaaring ibenta ang isang produkto ay dapat ipatupad ng lahat ng bahay-kalakal. Hindi maaaring magbenta ang mga bahay-kalakal ng mas mahal kaysa sa price ceiling. Maiiwasan din nito ang pagtatago ng mga suplay ng produkto para ibenta kapag mas mataas na ang presyo. Ang ganitong istratehiya ng mga negosyante ay tinatawag na hoarding.

2. Price Floor – ito ay itinakdang presyo ng pamahalaan sa mga produkto batay sa kakayahan ng mga mamimili o dahil sa itinakdang Minimum

10

Wage Rate para tiyaking may kakayahan itong makabili ng mga pangunahing pangangailangan. Sa kasalukuyan ang Minimum Wage sa Lungsod ng Angeles, ayon sa Department of Labor and Employment at batay sa Wage Order RB-III-22, ay hindi bababa sa ₱420. Ibig sabihin nito na ang purchasing power o kakayahan ng mga manggagawa sa Lungsod Angeles ay umakyat na at mas marami na siyang mabibiling produkto o mababayarang serbisyo.

Buwis – ito ay ang ipinapataw na presyo na dapat bayaran ng mga prodyuser o bahay-kalakal para matugunan ang kakulangan sa pondo ng pamahalaan at makapagpapababa ito ng iba pang suliraning panlipunan o pangkalusugan.

Sa ngayon, binubuwisan ng pamahalaan ang iba’t ibang bilihin tulad ng sigarilyo, alak at serbisyong paggawa. Malalaman ba ang epekto ng buwis sa presyo ng produkto gamit ang suplay at demand? Oo! Halimbawa, ang pagtaas ng buwis sa sigarilyo ay makapagpapasok ng dagdag na pondo sa pamahalaan at makababawas sa sakit na dulot ng paninigarilyo.

Ang pagpataw ng Excise Tax sa mga prodyuser sa paggawa, pagbebenta at paggamit ng alak at sigarilyo ay nakapagsusulong naman sa serbisyo ng gobyerno para sa mga mamamayan nito. Sa bawat pisong tax, halimbawa, na naipapataw sa bawat piraso ng sigarilyo ay nagpapalipat sa kurba ng suplay sa kaliwa. Walang dahilan para palipatin ng pisong buwis ang kurba ng demand kung walang pagbabago sa kita ng mga naninigarilyo o sa presyo ng kapalit o kaugnay nitong produkto. Bibili pa rin ang mga naninigarilyo sa dami at presyong isinasaad ng orihinal na kurba ng demand. Subalit lumipat ang kurba ng suplay dahil na rin sa katotohanang ang mga bahay-kalakal ay nagbebenta ng mas kaunti sa bawat presyo dahil sa buwis. Ang buwis ay nagpataas sa gastos ng produksyon na isang salik na nagpapalipat sa kurba ng suplay.

Pagyamanin

MAGTIPID AT MAGRESIKLO! Panuto: Sa panahon ng pandemya, ilista ang mga pamamaraan na ginagawa ninyo para mabawasan ang gastusin sa bahay at kung paano kayo nakatitipid sa pagreresiklo. Isulat ang sampung (10) pinakamahahaalagang pamamaraan na inyong ginagawa ng mga miyembro pamiya.

11

GALLERIYA NG PANG-UNAWA

Panuto: Ipaliwanag ang mensaheng ipinahahayag ng editorial cartoon sa susunod na pahina. Isulat sa malinis na bond paper ang iyong sagot at isumite sa iyong guro.

Gabay na tanong: 1. Ano-anong mga salik ang tumutukoy sa

demand? Sa suplay?

2. Paano magkaugnay ang demand at suplay? Epektibo ba itong ipinakita ng gumuhit ng editorial cartoon? Ipaliwanag.

3. Ano ang magiging epekto sa presyo at dami

kapag nagkaroon ng interaksyon ang demand at suplay?

RUBRIC SA PAGWAWASTO

CRITERIA INDICATOR ISKOR Nilalaman (5 puntos) Kawastuhan ng sagot sa

mga gabay na tanong

Kaangkupan(3 puntos) Paggamit ng mga patunay o halimbawa sa interpretasyon

Kalinisan ng akda (2 puntos)

Malinaw at organisadong pagtatalata

Kabuuang Iskor 10 puntos T-SHIRT-TERAKSYON NG DEMAND AT SUPLAY! Panuto: Gumuhit ng makabuluhang mensahe ng pagpapahalaga sa suplay ng karunungan at ang pagpapatuloy sa pag-aaral para sa demand ng bansa ng mamamayang may alam. Maaaring gumamit ng gamit na t-shirt at pintura o pangkulay ng tela.

12

RUBRIC SA PAGWAWASTO

CRITERIA INDICATOR ISKOR Nilalaman (8 puntos) Ebidensya ng kaalamang

sa paksang tinatalakay

Pagkamalikhain at paraan ng Presentasyon

(7 puntos)

Mapagpahiwatig ang mga salita at talinghaga

Kaayusan ng Likha (3puntos)

Malinaw at may dating

Kabuuang Epekto (2 puntos)

Epekto o obserbasyon ng audience

Kabuuang Iskor 20 puntos GUHIT-INUNAWA! Panuto: Ipaliwanag ang mensahe ng ilustrasyong nasa ibaba sa loob ng limang pangungusap. Isulat ang sagot sa isang malinis na bond paper

RUBRIC SA PAGWAWASTO

CRITERIA INDICATOR ISKOR Nilalaman (5 puntos) Kawastuhan ng sagot

batay sa nakasaad sa larawan

Paglalapat ng natutunan (3 puntos)

Paggamit ng mga patunay o halimbawa sa interpretasyon

Kalinisan ng akda (2 puntos)

Malinaw at organisadong pagtatalata

Kabuuang Iskor 10 puntos

13

PAGSUSURI NG SITWASYON Panuto: Basahin at unawain ang sumusunod na sitwasyon. Batay sa mga pagbabago ng kondisyon sa mga produkto, tukuyin sa ikatlong kolum kung alin sa demand o suplay ang nabago. Sa ikapat at ikalimang kolum, tukuyin kung tumaas o bumaba ang ekwilibriyong presyo at dami. Isulat ang arrow up ( ) kung ang ekwilibriyong presyo at dami ay tumaas, at arrow down ( ) naman kung bumaba.

DEMAND AT SUPLAY, ANO ANG PAGKAKAHAWIG AT PAGKAKAIBA? Panuto: Punan ng wastong sagot ang mga bakanteng kolum batay sa napag-aralan.

MGA TANONG AT SAGOT UKOL SA SUPLAY

MGA TANONG AT SAGOT UKOL SA DEMAND

TANONG KO! SAGOT MO! SAGOT MO! TANONG KO! Ano ang sarili mong depinisyon ng suplay?

Ano ang sarili mong depinisyon ng demand?

Kapag tumaas ang suplay at hindi nagbago ang demand, bababa ang ekwilibriyong presyo. Tataas naman ang ekwilibriyong dami ng bilihin.

Kapag bumaba ang suplay at hindi nagbago ang demand, tataas ang ekwilibriyong presyo. Bababa naman ang ekwilibriyong dami ng bilihin.

Kapag bumaba ang demand at hindi nagbago ang suplay, bababa ang ekwilibriyong presyo. Bababa naman ang ekwilibriyong dami ng bilihin.

Kapag tumaas ang demand at hindi nagbago ang suplay, tataas ang ekwilibriyong presyo. Tataas din ang dami ng bilihin.

14

Anu-ano ang mga salik na tumutukoy sa suplay?

Anu-ano ang mga salik na tumutukoy sa demand?

Batay sa kahulugan ng suplay, ano ang dalawang salik na magkarelasyon sa suplay?

Batay sa kahulugan ng demand, ano ang dalawang salik na magkarelasyon sa demand?

TANONG KO!: Ano ang salik na parehas na nakakaapekto sa suplay at demand?

SAGOT MO!:

TANONG KO!: Batay sa iyong mga kasagutan sa taas, ano ang relasyon ng suplay at demand sa isa’t isa?

SAGOT MO!:

15

Isaisip

Panuto: Punan ng wastong sago tang mga patlang pang mabuo ang diwa ng pangungusap ukol sa interaksyon ng demand at suplay. Pumili ng wastongng sagot sa loob ng kahon.

1. Ang interaksyon ng demand at suplay ay bunga ng magkakasalungat na

pagtugon sa presyo ng mamimili at _______________________.

2. Ang ___________________________na pagtugon ng mamimili at nagtitinda ay

bunga ng magkasalungat na pagpapasya. Gusto ng mamimili na makabili sa

pinakamababang _______________, samantalang ang nagtitinda naman ay

nais magbenta sa ___________________________na halaga.

3. Ang ____________________________ presyo ang dahilan ng bilihan ng produkto

sa pagitan ng ____________________ at nagbibili.

4. Ang pamahalaan ay may mga ___________________ na ginagawa para

maisaayos ang presyo tulad ng ______________________, price floor at

____________________________ at paggasta sa mahahalagang

____________________________..

MAG-ISIP

Panuto: Sagutin ang tanong na nasa kahon. Isulat ang iyong paliwanag sa iyong sagutang papel o portfolio.

Tanong:

Bakit mahalagang malaman mo bilang isang mag-aaral ng Ekonomiks ang interaksyon ng demand at suplay?

mamimili magkasalungat pinakamataas presyo

ekwilibriyong produkto hakbang pagtawad

price ceiling hoarding pagbubuwis nagtitinda

16

RUBRIC SA PAGWAWASTO

CRITERIA INDICATOR ISKOR Nilalaman (5 puntos) Kawastuhan ng sagot sa

mga gabay na tanong

Kaangkupan(3 puntos) Paggamit ng mga patunay o halimbawa sa interpretasyon

Kalinisan ng akda (2 puntos)

Malinaw at organisadong pagtatalata

Kabuuang Iskor 10 puntos

Isagawa

Gawain: Pansinin mo!

Panuto: Gumawa ng isang simpleng pananaliksik tungkol sa mga nagaganap na pagbili ng iyong magulang ng bigas o pangunahing pagkain ng pamilya sa suki nitong tindahan. Kapanayamin siya ukol dito. Pansinin kung may ekwilibriyo sa presyo at dami at ipaliwanag ito sa pamamagitan ng isang simpleng case study.

Rubriks sa Pagsasagawa ng Case Study

5 4 3 2 1

Nilalaman

Napaka- komprehensibo ang nilalaman ng pananaliksik

Komprehensibo ang ginawang pananaliksik

Maayos ang ginawang pananaliksik

Simple ang ginawang pananaliksik

Nangangailangan ng ibayong pananaliksik

Organisasyon

Napakahusay ng presentasyon ng pananaliksik

Higit na mahusay ang ginawang presentasyon

Mahusay ang presentas yon

Nangangailangan ng kaunting pagbabago sa presentasyon

nangangailangang baguhin ang presentasyon

Paraan ng pagsulat

Lubhang napakahusay ng pagkakasulat ng ulat

Nakapahusay ng pagkakasulat

Mahusay ang pagkaka- sulat

Nangangailangan ng kaunting pagbabago sa paraan ng pagsulat

Nangangailangang baguhin ang ulat

17

Tayahin

Piliin ang pinakatamang sagot at isulat sa isang sagutang papel.

1. Ano ang tawag sa talaan ng dami ng produkto sa bawat pagbabago ng presyo? a. batas ng demand b. kurba ng demand c. paglipat ng demand d. iskedyul ng demand

2. Alin sa mga ito ang HINDI kabilang sa mga di-presyong salik na nakaapekto

sa demand? a. Kita o tubo ng nagtitinda b. Populasyon sa lugar c. Panlasa ng Mamimili d. Espekulasyon o inaasahan ng mamimili

3. Ano isinasaad ng batas ng suplay?

a. Kapag mataas ang presyo ng isang produkto, marami rin ang bilang ng produktong handang ipagbili

b. Kapag mataas ang presyo ng isang kalakal o paglilingkod, mababa ang dami ng suplay

c. Kapag mataas ang bilang ng suplay ay mataas din ang demand nito d. Kapa gang produkto o serbisyo ay mataas anng presyo magkapantay

lamang ang demand at supply.

4. Sa kasalukuyan, saan nagaganap ang pinakamabilis na transakyon ng pakikipagpalitan ng produkto o serbisyo?

a. bahay-kalakal b. tindahan c. online d. lahat ng nabanggit

5. Paano nakikita ang ugnayan ng mga bahay-kalakal at mamimili sa

pamamagitan ng interaksyon ng suplay at demand? a. pagtatakda ng makatarungang buwis b. pagtatakda ng bilang ng mamimili c. pagtatakda ng dami ng paninda d. pagtatakda ng presyo ng bilihin

18

2

2 4

Presyo

Dami

6. Sa Ekonomiks, sino ang may tungkuling pag-aaralan kung paano

matutugunan ang walang katapusang pangangailangan ng tao? a. pamahalaan b. mamimili c. prodyuser d. konsyumer

7. Ayon sa batas ng demand, alin sa sumusunod na pahayag ang mabisang

nagpapaliwanag ng graph tungkol sa ugnayan ng presyo ng mga bilihin at demand ng mga konsyumer?

e. Kapag mataas ang presyo ng bilihin, kaunti ang mabibili ng konsyumer. f. Mas marami ang mabibili ng mga konsyumer kapag mataas ang presyo. g. Habang tumataas ang presyo, bumababa naman ang demand ng mga

konsyumer. h. Habang tumataas ang presyo, tumataas din ang demand ng mga

konsyumer.

8. Ano ang ibig ipahiwatig ng paggalaw ng kurba ng pataas, pababa, pakanan, o downward sloping?

a. Walang kaugnayan ang demand sa presyo. b. Hindi nagbabago ang presyo ayon sa demand. c. Sumasabay ang presyo sa pagbaba ng demand. d. May negatibong ugnayan ang presyo sa dami ng demand.

9. Upang masabing suplay ang isang produkto, kailangang may kagustuhan at

kakayahan ang prodyuser na ipagbili ang produkto. Halimbawa, kung 30,000 lata ng sardinas ang kailangan para sa ipamimigay na ayuda habang nasa Community Quarantine. Ayon sa datos, may sampung kompanya nguit sa bilang na ito, anim lamang ang may interes na magbenta ng kabuuang 20,000 sardinas sa halagang P15.00. Batay sa sitwasyong ito, ilan ang maituturing na suplay ng sardinas?

a. 6 b. 10 c. 20,000 d. 30,000

1

19

10. Ano ang tawag sa pagtatakda ng pamahalaan pinakamataas na presyo ng mga produkto at serbisyo para matuguan ang hinaing ng mga konsyumer?

a. price ceiling b. price freeze c. market clearing price d. floor price

11. Alin sa mga sumusunod na pahayag ang nagsasaad ng malaking papel ng

pamahalaan para mapanatili ang katatagan ng presyo sa pamilihan? a. panghuhuli sa mga illegal vendors b. pagtatakda ng suggested retail price bilang gabay sa presyo c. pagpapatupad ng Consumers’ Welfare Act d. panghihikayat sa maliliit na negosyante na palawakin ang kanilang

mga negosyo

12. Ang pamilihang may ganap na kompetisyon ang sinasabing pinakamodelong istruktura ng pamilihan dahil sa dami ng nagbebenta at mga konsyumer. Alin sa mga sumusunod ang hindi katangian ng istrukturang ito?

a. malayang kalakalan sa bilihan b. may kakaibang produkto c. maraming prodyuser at konsyumer d. malayang paggalaw ng mga sangkap pamproduksyon

13. Ang pamilihan ay may ganap na kompetisyon kapag ang sinumang

prodyuser ay walang kapangyarihang magdikta ng presyo sa pamilihan. Paano nakatutulong ang ganap na kompetisyon sa pamilihan? a. Nagiging masigla ang kompetisyon sa pamilihan dahil sa pagtaas ng

bilang ng mga prodyuser at konsyumer b. Mapapababa ng mga prodyuser ang kalidad ng kanilang produkto c. Makakakuha ng mas malaking tubo ang mga prodyuser d. Nalilimitahan ang mga dayuhang negosyante sa pagsigla ng lokal na

kompetisyon

14. Paano tinutulungan ng pamahalaan ang mga lokal na mamumuhunan mula sa pakikipagkumpetensiya sa mga dayuhang negosyante? a. Nagpapa-utang ng puhunan ang pamahalaan b. Nagpapataw ng taripa ang pamahalaan sa mga dayuhan c. Nagbabayad ang mga lokal na mamumuhunan sa gobyerno. d. Nabibigyan ng diskwento sa buwis ang mga may-ari ng negosyo.

15. Simula nang magsagawa ng Community Quarantine sa probinsya ng

Pampanga dahil sa pandemikong COVID-19, alin sa mga sumusunod na produkto ang naging mababa ang demand kumpara sa kasabay sa panahong wala pang pandemiko? a. Alkohol b. bitamina c. Face mask d. Milk Tea

20

Karagdagang Gawain

GAWAIN: IRF SHEET

Panuto: Kumpletuhin na ang IRF Sheet na ito. Maaaring kopyahin ang talahanayang ito sa isang malinis na papel bago punan ng sagot.

Paano nakaaapekto ang sistema ng demand at suplay sa iyo bilang isang estudyante?

Inisyal (Ano ang alam mo bago pa natin pag-aralan ang paksa?)

Renibisa (Ano ang natutunan mo habang binabasa ang modyul na ito?)

Pinal (Ano natutunan mo matapos mapanood ang mga video lessons at makumpleto ang modyul na ito)

21

Susi sa Pagwawasto

Tayahin

1.D 2.A 3.A 4.C 5.D 6.C 7.C 8.D 9.C 10.A 11.B 12.B 13.A 14.C 15.D

Isaisip

1.nagtitinda 2.magkasalungat 3.presyo 4.pinakamataas 5.ekwilibriyong 6.mamimili 7.hakbang 8.price ceiling 9.pagbubuwis 10.produkto

Subukin

1.C 2.C 3.A 4.A 5.D 6.C 7.C 8.D 9.C 10.A 11.B 12.B 13.A 14.C 15.D

22

Sanggunian Balitao, Bernard R., Buising, Martiniano D., Garcia, Erwin D.J., De Guzman,

Apollo D., Lumibao, Juanito L, Mateo, Alex P., Mondejar, Irene J. (2017). EKONOMIKS Araling Panlipunan 9 Modyul Para sa Mag-aaral, pp.113 – 138, 153 – 192.

Balitao, Bernardo R., Cervantes, Miriam dR., Nolasco, Liberty I., Ong Jerome

A., Ponsaran, John N., Rillo, Julia D. (2012) Ekonomiks; Mga Konsepto at Aplikasyon (Batayang Aklat sa Araling Panlipunan Ikaapat na Taon, pp. 52-56

Balitao, Bernardo R., Cervantes, Miriam dR., Nolasco, Liberty I., Ong Jerome

A., Ponsaran, John N., Rillo, Julia D. (2012) Ekonomiks; Mga Konsepto at Aplikasyon (Manwal ng Guro sa Araling Panlipunan Ikaapat na Taon, pp. 52-56

Rillo, Julia D., Cruz, Nilda, and Balitao, Bernard R. (2005). Ekonomiks

Pagsulong at Pag-unlad, pp.117 -130. Cruz, Nilda B.,Viloria, Avelina M., Rillo, Julia D., Lim, Alice(2000)

EKONOMIKS; Manwal ng GUro para sa Ikaapat na Taon, pp. 52-66 Cruz, Nilda B.,Viloria, Avelina M., Rillo, Julia D., Vivar, Ph.D, Teofista L.

(1999, ) EKONOMIKS; Teorya at Aplikasyon, pp.146 – 173

Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education Region III-Learning Resources

Management Section (DepEd Region III-LRMS)

Office Address: Diosdado Macapagal Government Center Maimpis, city of San Fernando (P)