Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847

8/6/2019 Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847.

http://slidepdf.com/reader/full/augustinus-faure-enchiridion-de-fide-1847 1/270









ENCHIRIDION<<£Zf 'flf*&>",

DEFIDE SPE ET CARITATE

^ S. AURELII AUGUSTI!

EPISCOPI HIPPON.

A IOANNE BAPTISTA FAURE

N

*

TUEOLOGO SOCIETATIS IESU fckfawn^

\0TIS ET ÀSSERTIOMBUS THEOLOGICIS

ILLUSTRATU M

CV

IDIHO MNC PRIMUM AUSOLUTA

\EAP0LiI

A TYPOGRAPHAEO FIBREMANOMDCCéXXXXVU

Próstat_R< • Marinium Typ



V>.& A**

THE INSTI!'

IO E

TORONTO6, *Â,

DEC 1

t



\

ENCHIRIDION

DE FIDE SPE ET CARITATE

A SANCTO AUGUST. PONTIF. HIPPON. LUCUBRATUM

A IOANNE BAPT. FAURE SOD. S. I.

COMMENTARIO EXPLANATUM

CONSTANTINO PATRIZI PATRI CARDINALI

VICE SACRA ANTISTITI RELIGIONUM URBIS

CLEROQUE URBIS UNIVERSO

FAURIANARUM DISCIPLINARUM SECTATORI

CAROLUS PASSAGLIA SOD. S. I.

EX ANIMO DEDICAT



Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/enchiridiondefidOOaugu



DE IOANNE BAPTISTA FAIJRE

TESTIMONIA

-OC-

IOANNES . BAPTISTA . FAURES

Ronianus. In. Ampliss.Ordin. Viterb. Cooptatus. In. Societate

Iesu. Quamdiu. Ea. Stetit. Sodalis. Professus. Sacerd. Annos

CO. Praefectus. Soclalium. Marialium. Collegii. Rom. Doctor

Decurialis. Sacris. Disciplinis. Tradendis

Ab. Ipsa. Adolescenza. Osor. Desidiae. Domitor. Cupiditatum

Suniiiia. Dcum. Religione. Goluit. Magnamque. Dei. Matrem

Auguste . Veneratus . Est . Humanos . Casus . Forti . Animo

Semper . Tulit . Convicia . Insectationes . Propositi . Tenax

Contempsit. In. Studiosae. Iuventutis. Moribus. Conformandis

In. Infima. Etiain. Plebe. Instituenda. Regenda. Diuturnam

Operam. Et.Utilem. Posuit. Idem. Excelienti. Ingenio. Florens

Studiis. Litterisque. Deditus. Atque.Omni.

Doctrina. Ornatiss.

Multa. Ad. Eruditionem. Litterasque. Fovendas. Plurima. Pro

Eccl. Tuenda. Scripsit. Egreg. Dictavit. Edidit. Tlieologus '(*)

Aetatis. Suac. Praestantissimus. Habitus. Est.

(*) Viri buius optimi summam in tbcologicis doctrinam grata adhuc re-

cordalione pcrsequimur quicumque doccntem audivimus et disputantem mi-

rati sumus: de quo illud vere praedicamus , uni maxime omnes theologiae

footes patuisse.

Stephanus Antonius Marcelli lnscript. Part. L Gap. V-

§. //. CGIL Kitcrbii in Curia.

m5699



aXoCineribus . Et . Memoriac

IOANNIS . BAPTISTAE . FAURAEDomo . Roma

Presbyteri . Doctoris . Theologi

Doctori . Sacrarum . LitterarumScriptori . Operimi . Plurimorum

Viri . Frugi . Integerrimi . Pieritissimi

Cuius . Eruditio . Magnis . In . Contentionibus

Virtus . Adversis . In . Rebus . Enituit

Vix . Ann . LXXVT . M . VI .

In Soc . Ics . Quoadusque . Ea . Mansit

Annos.

XXXXV.

Decessit . VÌI . Kal . Maias . An . M . DGG . LXXVII1I

Pridem . De . Re . Publica . Viterbiensi

Ob . Vetustae . Originis . Dignitatem

Binis . Voluminibus (*) . Vindicatam

Optime . Meritus

Huic . Ordo . Viterbiensis . Honorem . Decurionatus

Imaginem.

In.

Curia.

Funus.

PublicumLaudationem

Locum . Sepulturac . Deerevit

(*) Binis voluminibus: edita bacc Vitcrbii anno ivi. LJCC. LXXIV. quibus

auctor argumcnta corurn elevavit, qui Regìs Desiderii Decretum illud cele-

berrimum inter commcnlilias res numerandum censuerant: quoti opus pleri-

que omnes summis laudibus exlulerunt, ceterum haerent adirne quidam, rt

de scriptuM dubilant : apparent enim in marmore litterae Beneventanae, quas

multo ])osi Desiderii aetatem inductas in copsuetudinem esse, manifestum est,

quibus Yitcrbienscs facile , opinor, hoc dabunt , sero decretum marnimi in-

cisum esse, quum iani papyrus,qiiam a Desiderio acceperaut , vetuslatein

ferie non posset.

Id. ih. Cap. III. §. /. LXXXXF. (Vitcrhu).



Fame Ioannes Baptista Romae natus 2D. oct. 1702., So-

cietari Iesu accessit in provincia romana So.Martii ann. 1728.,

vota quatuor solemnia nuncupavit i5. Ang. 1738. Insignis

pliilosoplms et tlicologus,quem et ipsi theologi romani su-

spiciebant cum veneratone , et ipsi Romani Pontiiìces arduis

in causis consnlebant. Vitam fere omnem transegit in Colle-

gio Romano , traditis sumina opinione doctrinae , acutissimi

ingenii et acerrimi iudicii philosophia , theologia scliolastica?

polemica , ac biblica. Illico a Societatis extinctione traditur

in arcem S. Angeli ; Pius VI. autem eum a carcere liberimi

reddidit. Romae aliquantulum constitit, sed panlo postViter-

binm sibi elegit domicilimi! : ibi obiit multis magnisque exhi-

bitis pietatis exemplis 25. Aprii. 1779.

Raynzundus Diosdado Caballero in Supplement. Bi-

blioth. Script, Soc. lesti.— Idem vero in subiecto operum Fedi-

rei Syllabo addii:

S. Augnstini Hipponensis Episcopi Enchiridion de Fide

Spe , et Cantate notis et assertionibus theologicis illustra-

timi. Romae. 1755. in 4 Nostri Faurei notae pro-

fundaeet

eruditae oppido sunt,

et quae illuni ostendunt inomnibus D. Augusti ni operibus versatissimum esse non sine

damno iansenianorum,quos acriter perstringit Certuni

babeo Faureum mss. reliquisse secundam partem Enchiridii,

sed me latet,quis illam occultet non sine detrimento erudi-

torum.

Pars illa Operis y quam occultatali! dolebat Caballerusea est , quae initio facto ab adnotationibus in caput LVLnuncprimum in lucem prodit.

Ioannes Baptista Faurius Soc. Iesu vir acris ingenii mul-

taeque eruditionis, theologiae scientia praestantissimus ac vere

summus, ab anno Gir. 1758. ad annurn 1767. in Collegio

Romano hos tractatus dictavit, ubi multa reperies exquisitae

ac non vulgaris doctrinae,quae vel ex longa veterum tlieolo-

gorum lectione bausit , exeoluit , ac sua fecit , vel ipse exco-

gitavit solcrtcr diuque meditata ac perpolita auditoribus tra-

didit.

Iosep/i Bianchini romanus sacerdos doctrina et virtute

spectatissimus in praefatiuncula ad mss. Faurei opera.



NIML OBSTAT

IJCOBUS MAZfO SOC. IESU

Professor Iurìs Canon, in Coli. Foni.

Censor deputatus

IMPRIMATUR

FB. D. BUTTAONI 0. P. S. P. APOST. MAGISTEB \

IMPRIMATUR

IOSEPH CANALI PATBIAB. CONSTANT. VICESG.



INDEX ET SUMMA

THEOLOGICARUM ADNOT ATIONUM

ET ASSERTIONUM

IN ENCHIRIDION S. AUGUSTINI

ÌN CAPUT 1. ET II.

!. \JuODAuguslinus disputans con-

tro. Iulianum de operibus infìde-

lium usurpot opus boritimelo o-

pere borio meritorio, responsio est

usilata in schola Societalis cum( \miio Suarez.

11. Eam cavillationem esse ineptis-

simam doclrinae s. Auguslini,

ab eius mente remotissimam , in-

dignamque,quae a viris doctis

proferatur, scripsit Iansenius lib.

IV. de Statu nati Japsae cap. II.

HI. At eam esse consenlaneam stylo

s. Auguslini plurimis exemplK

demonstralur, parlim ex JiisEn-

cluridii capitibus, partirli ex aliìs

libris s. Doctoris . . . pag.

In caput IV.

I. Quod ratio prò religione con-

tendens a sensibus corporis in-

choetur , doeet hoc capite Augu-

stinus. At si verum esset idea-

lìstarum syslema (quod Georgii

Berchely sectatores defendunt,

d.^Volhus saltem innoxìum pro-

fìtetur, d. de Ja Mothe Je Vayer

docet minusprae aliis contrarium

fìdei), nulla essei liuiusmodi ratio

a corporis sensibus inchoata, sive

ad Dei existentiam , sive ad eius

perfectiones statuendas.

II. Ex idealismo sensibilium conse-

quitur,quod nulla sit ratio ab

intelligentia mentis inventa , ut

in hoc cap. IV. Enchir. loquitur

b



Augusiinus, idest ex idealismo

sensibilium consequitur ideal i-

smus inlelligibilium.

HI. Ilinc cversio psycbologiae , on-

lologiae , ipsiusque etliiees , cen-

tra ac Wolfius opinelur . . .12

In idem caput IV.

I. Ex idealismo sensibilium conse-

quitur eversio religionis ac fidei.

Ilinc d. J)e la Mothe sentenzia

falsitatis revincilur.

II. Nolae enim verae religionis a

sensuum praecipuc perceplione

pendent.Quaresi apparenliae sen-

suum universali et clarae subes-

se potesl, imo subest i'alsum, nul-

lurn est iudicium credibilitatis fi-

dei bis notis innixum,ideoque

prudenti fidei nullus locus. . . 15

In caput VII. et Vili.

I. Plura de distinclione fidei , spei

et caritatis conlra Baium , Ianse-

nium , et Quesnellum , a quorumpravis interpretationibus vindi-

catur Auguslinus. Hexaplorum

prò Quesnello mala fides in ver-

bis Encbiridii cilandis.

II. Amor in Deum,qui concupi-

scentiae dicitur , et quem dari

atque bonestum esse catbolici

consentiunt ,disputalur , ulruni

sub spei vocabulo comprebenda-lur, quemadmoduin plures gra-

ves tbeologi cum Scoto loquun-

tur, an sub cantale , (juod aliis

tbeologis placuit cum s. Bona-

ventura et s. Tboma.III. Posteriorem lume loquendi mo-

duli) usurpavi! in suis libris Au-

gustinus.

IV. Id animadvertisse ac probasse

maxime refert ad recte inlerpre-

tandum s. Doctorem contra ba-

ianos,et iansenianos} cum auctor

quilibet inlerpretandus sit sccun-

duni lamiliarem sibi loquendi

modum.V. Concupisccntia Dei , ut beati fi -

cantis, appellali a nobis non solel

amor, ac dilectio Dei propter se :

is (amen loquendi modus familia-

ris fuit s. Auguslino , s. Tho-

mae, s. Bonavenlurae: quod ad

borum scriptorum mentem rite

tenendam observandum est.

VI. Celebris eomparalio amoris Dei

gratis , et propter se cum amore

coniugali usurpala saepe a s. Au-

guslino , deinde a s. Bernardo,

id quod proposuimus,evincit.

Plura de magna boneslale ac

perieetione amoris concupiscen-

liae in Deum ex Auguslino.

VII. Dine mullum lucis explicandis

teslimoniis s. Augustini consenta-

nee ad ipsius menlem . . . . 19

In caput IX.

I . In doctrina s. Augustini de Deo

Creatore duo displicuere inoffi-

ciosis nonnullis crilicis : alterimi

de simultanea rerum creatione

uno mometjlo sex mysiicis die-

bus : quam sententiam a malis

censoribus abunde vindicant exnostris Maurus

, ex exteris card.

Norisius in Vindiciis : allerum

de Deo agente effeclus creatos, si-

ile distìnctione actionìs sitar , ut

babet lib. XI. Coni", e. XXXI.,

sive per aclionem aelernain,

quae idem sit ac Dei dicere et

velie.

II. Haec opinio s. Doctoris,quo-

niam in Vindiciis augustinianis

card. Norisius de ea silet,breviter

vindicatur.

III. Plures ex bac Augustini sen-

tentia utilitates in rem tbeologi-

cam : nonnulla etiam contra so-

cinianos , et arminianos.

IV. Sapiens Augustini monitum de

opinandi modestia in iis , in qui-

bus neque fides , ncque certa ra-

tio nos docet 29

In caput X. etc.

I. D. LeClercsatis impudente* re-

darguii veluti iiiepttm ratioema-

tionem Augustini in hiscapkiboa

contra manwbaeos.

II. Explicatur ratiocinaiio Augusti-



XI

ni j et quantum roboris in ea si-

tuili sit 3V

In caput XV.

I. Voluntasab Angustino usurpa-

tur pio actu volendi , et saepissi-

rae prò acfu deliberato volendi,

ex quo completa inoralia opera

consequunlur.

II. liane voluntatem prò ipsius di-

versilate bonam aut malam ar-

bori comparai Augustinus sive

bonae sive malae 5 ipsam vero

rationalem creaturam ,sive am-

mani sive potentiam volitivam

non arbori,

sed lerrae comparat,ex qua arbores bonae et malae.

Haec omnia tum ex bis Enchiri-

dii capitibus , tum ex aliis libris

Augustini comprobantur : mirifi-

ce enim deserviunt ad s. Docto-

rem rite inlelligendum.

IH. Voluntatem et delectationem

promiscue usurpari ab Augusli-

no. Ex quo , et aliis praemissis

evincitur de delectatione delibe-

rata intelligendum Augustini di-

ctum in exposit. Ep.ad Gal.cap.

VI. Quod enim amplius nos de-

lectat , secundum id operemur

necesse est.

I\ . Id conflrmatur ex contextu eo-

rum,quae praecedunt et subse-

quuntur in ea expos. Ep. ad Ga-

latas.

V. Quae disseruimus de voluntate

secundum Augustinurn,praeci-

]>ue deserviunt rite inlelligendae

dispulationi s. Augustini de ope-

1 ilms iniìdelium, eamque dispu-

tationem probant nihil Baio et

lansenio iavere 35

l.\ CAPUT XVH. ET XVIII.

I. DoctrinaeAugustini de mendacio

usdversantur (e Clero, Groti

Puiìendorfìus.

II. Ab eorum obieclis s. Doclor

vindicalur \[

In caput XX.

I. Quae contra scepticos Augusti-

nus dispulat

, nos iterum cominit-

tuut cum idealistis.

II.

Nonreligionem

modo, psyclio-

Jogiam, et ontologiam ab iis sub-

verti , sed etiam civilis reipubli-

cae disciplinam cum etilica. Id

praecipue ostenditur lioc loco.

III. Obiecla nonnulla D. Bayle dis-

solvuntur.

IV. Nequeunt se tueri idealistae,

quod apparentiam sensuum uni-

versalem , et claram negent,

quemadmodum et faciunt coper-

nicani :

imo polius ex paritale ,

quae inter utrosque intercedit,

utrosque explodeudos.

V. PJura in liane rem disserunlur

contra vulgaria praeiudicia.

VI. Qui mirantur idealislas , et co-

pernicanos aeque invisos sapien-

tibus theologis esse , ii non satis

atlendunt,quam arcto nexu dog-

maticae assertiones earumqueprincipia colligata sint. Pluribus

liaec veritas illustratur

... 43

In caput XXI.

I.Expenditur distinctio peccatorum,

quae hoc loco proponitur , seu

permittitur ab Augustino, eorum

quae ad Ulani viam pertinente

qua imus ad Deum , et eorumquae ad eam viam non perti-

nent.

II. Hinc aliqua colliguntur , ut lo-

quendi modus ab Augustino usur-

patus de infldelium operibus cla-

rior fiat . . 5ì

In caput XXII.

I. Quod Augustinus in mendacii de-

li ni Lione ponat voluntatem fal-lenai, niinus bene a Grolio intel-

lectum est.II. Missis aliorum interpretationi-

bus exponilur Augustini sensus,

qui vidclur propior ventati . . 55



XII

In caput XXIV

I. Doctrinam s. Augustini de repro-

batione propter originale aeque

celebrem ac difficilem lestatur

card. Norisius in Vind. aug.

II. Eam non tam difficilem esse,

quamfieri censemus ab iis,qui

plus s. Doctori tribuunt,quam

postulent eius verba;quibus sa-

tisfieri putamus , si cum Bellar-

mino dicatur docere baptizato-

rum reprobationem ex originali

mediate ac remote ,sive repro-

bationem propter actualia , ad

quae stimulat concupiscentia re-

lieta ex peccato originali. ld do-

cetur hoc Enchiridii capite.

III. Quo sensu baptizati reprobi di-

cantur ab Augustino non discreti

a massa perditionis 57

In caput XXV. etc.

I. Originali -peccato nihil esse adpraedicandum notius , nihil adinlelligendum sccretius scripsit

Auguslinus. At quoniam D. Le

Clerc ex recentibus socinianorum

iautoribus plurimum hac obscu-

rilate abutitur conlra catholicos,

et post Auguslinum, ope schola-

sticae theologiae , mullum lucis

affusum est huic rei , tentamus

eiusdem facilem aliquam expli-

cationem.

II. liane claritatem ex methodo

pendere censemus,qua primum

expediantur quae pertinent ad

quaestionem de re ,tum quae ad

quaestionem de nomine. Utrum-que praestare aggredimur . . GO

In eadem capita.

I. Exponitur sententia Iansenii,

quod magnitudo peccati Adaephysice causaverit inAdamo mor-bum concupiscentiae traducen-

dum in posteros , non secus , ac

caecitas, podagra, eie.Hanc an-

tcni concupiscentiam esse cau-

sam proximam rea tu.s cidpae,

nisi superveniat iuslificatio : nul-

lam in his legem Dei positwam

esse.

II. Hanc opinionem adversari puta-

mus s. Augustino, et ex eo cele-

brem illam legem,seu paclum

satis comprobari.

III. Post labores scholasticorum in

explicanda natura originalis pec-

cati , censemus ope eius legis , ac

pacti exponi facile posse, quomo-

do animae rationales non tradu-

cantur , sed creantur -, et sic crea-

tae infìciantur originali , neque

hoc tribui possil auctori Deo.Hu-

ius quaestionis difficultatem usque

ad mortem sensit Augustinus . . 62

In caput XXX.

I. Quod hoc cap. ait Aug. Libero

arbitrio male utens homo et se

perdidit,ct ipsum, magnam abu-

tendi occasionem dedit Luthero,

Calvino , Iansenio. D. Le Clerc,

licet cum socinianis magnus ar-

bitrii assertor , ex hac quasi Au-gustini authentica declaratione

,

censet s. Doctorem improprie lo-

qui de arbitrio, quoties illud tue-

tur contra pelagianos.

II. Exponitur sensus s. Doctoris tum

ex Enchiridii contextu ,tum ex

aliis libris s. Doctoris. ... 65

In idem caput.

I. Caput hoc XXX. Enchiridii non-

nisi contorte exponitur a baianis

ad probandum, quod liberimi ar-

bilrium sino gratta nounisi ad

peccandum valeat.

II. Censemus etiam caput hoc En-

chiridii , aliaque similia nihil fa-

cere ad cani disputalionem,qua

inter catholicos contendi tur de vi-

ribus naturae ad bene moraliter

operanduin . . 68

In idem caput.

Quae de recte facti laetitia , sire li-

bentia habet hoc capile Augusti-

nus nihil facilini ad errorein de

liberiate a sola coactionc. . . 69



— XIII —In caput XXXI. et XXXII.

I. De sensu Augustini exponente

verbaPauli : Non volentis, neque

currcntis, sed miserentis est Dei:

diligenter disquiritur.II. Totum pendet ab inteìligentia

earum vocum velie et operavi,

seu velie et currere apud Augu-

stinum.

III. Ad haec definienda inspicien-

dus est contextus Augustini inhis

capitibus , et consuetudo loquen-

di in reJiquis libris potius,quam

sequendae vulgatae interpretatio-

4 nes.

IV. Haec si teneantur , Augustiniexpositio nihil favet erroribus Ian-

senii de gratia : imo neque aliquid

facit ad controversiam inter ca-

tholicos de gratia efficaci , sit nec

ne ab intrinseco indifferens , aul

potius efficax 70

I> CAPUT XXXVI. ET XXXVII.

I. Comparatone,quam in hoc ca-

pite instituit Augustinus inter

gratiam et Incarnationem abu-

tuntur Ouesnellus et Hexapla ad

propositiones XXI. et XXII. ex

damnatis in Bulla Unigenitus :

quae propugnant gratiam auxi-

liantem potentem , supremam,

invincibilem, sicut operatio Dei

Incarnantis.

II. Verum Augustini comparano est

inter unionem hypostaticam, et

iustiflcationem hominis a pecca-

to,quoniam neutra est ex meritis.

III. Hinc explicatur tum Enchiri-

dion in bis capitibus, tum alii

Augustini libri , in quibus eademcomparano instituitur. ... 77

In caput XXXVIII.

I. Doctrinam Augustini hoc capite

Cliristum de Spiri LuSancto nonut de Patre natimi, egregie expo-

nit s. Thomas, et rationem huias

rei,qua infideles relellere possi -

mus,ab Augustino pi aelennis-

sam,in medium proibii.

II. Quantum lucis inlelligendis pa-

tribus affulserit ex theologia scho-

lastica , huius exempli occasione

indicatur.

IH. Calumniae , et convicia Ianse-

nii Lutherum imitantis referun-tur j ea enim referre refutasse

est 80

In caput XLI. ad XLVII.

I. Praecipuumargumentum,exquo

evincalur Augustinum docuisse

universalitàtem mortis Ghristi

prò omnibus est,quia ex hac

universalitate colligit universali-

latem originalis.II. Unicam Arnaldi evasionem,quod

Augustinus argumentetur ex mor-

te prò solis baptizatis, refellit ip-

seraet Augustinus.

III. Testimonia Augustini?quibus

adstruere videtur mortem Ghristi

prò solis electis, conciliant theo-

logi scholastici distinctione mor-

tis Ghristi quoad sufficientiam prò

omnibus5quoad efficaciam prò

solis electis } sed liane conlem-nunt ianseniani

,quod immediate

non ostendatur tradita fuisse ab

Augustino.

IV. Hinc demonstrandum suscipi-

mus hanedistinctionem traditam

fuisse sub triplici verborum for-

ma,quae distinctioni scholasticae

respondeat jidque flt in iis ple-

rumque locis , ex quibus obie-

ctiones suas ianseniani derivant.

V. Ad intelligendam Augustini men-

tem plurimum facit s. Prosper,

qui eam proposi tionem, Christurn

ex Augustino non esse morluum

prò omnibus , recenset inter inep-

tissimas blasphemias , et prodi-

giosa mendacia. S. Prosperi do-

ctrina a prava lansenii interpre-

latione vindicatur 83

In caput XLV1II. ad LI.

I . Interprelaturus Augustinus Pauli

verba : Per unius iust.itiam in

omnes 1tornines ad iustiflcatio-

nem vitae, neiriinem}inquii cap.



XIV

hoc XLVIII. ,nisi in Christo re-

natum a damnaiione liberari.

II. At (juoniam liaecde solisbapti-

zatis vera sunt ,videlur mors

GIirisLi prò omnibus ex Angusti-

no ad solos baplizatos coarclari :

quod aliis in locis docere videlur,

idque explicare exemplis ìanuae,

per quam omnes intrent ,rnagi-

stri ,qui omnes docet ctc.

III. Proponitur testimoniorum Au-

gustini explicatio, quae non mo-

do iansenistarum argumenlalioni

respondeat, sed veritaiem catlio-

licam positive contra ipsos de-

monstret ex iisdem obiectis Au-gustini teslimoniis : quod autem

nova et peculiaris explicatio ista

sit , eum solummodo censorem

turbabit,qui aureum Vincentii

Lirinensis Commonitorium non

legerit

In caput LI1

I. Voluntatem generalem salvandi

omnes,primo quìdem Augusti-

nus episcopus docuit , edam ab

inclinata pugna cum pelagianis.

Id oslenditur ex chronologia li-

brorum eius.

II. Alias tres expositiones devolu-

tale minus generali deinde supe-

raddidil , sed uli simul tenendas

cum prima.

III. Locus Pelagii ex Commentarioin Paulum obieclus a J ausonio

est , sed contra criticas regulas.

IV. Divinum munus, Dei donum,

quo intrinsecus agii Deus ut ve-

limus,quo Deus agii cum ani-

ma ut credal ,

quo ipsum velie

credere Deus operalur in liomiue,

plnases sunt,

quae ariate Jiac

nostra ingerunt nobis idcam gra-

tiae eflìcacis , sed augustiniano

stylo comprehendunt tum efììca-

cem , tum sulììcienlem .

In caput LUI.

1. Baptizalos reprobali immediate

propler lethalia actualia, quae

sunt ex coiKupisccnlia, una scili-

cet ex residuis poenis originali--

etiam remissi , certum ponimus

cum Bellarmino.

II. Deum propler originale nolle

baplizatos totali ter eripere a per-

ditione negando illis gratiam fi-

nalem elFieacem,ac sufììcientem

docet lansenius.

III. Hoc idem esse contendimus,ac

propter originale illos velie dani-

nare,proindeque nolle illis ori-

ginale in baptismo dimittere,

ideoque minus colia eren ter lan-

senius haec docens agnoscit cumTridentino eflìcaciam baptismi.

IV. Mullumab hacsententiadistantplures calliolici

,qui propter ori-

ginale dicunt negari baptizatis

gratiam efiìcaceni fìnalem

V. Augustinum remotissimum esse

ab hac postrema sententia cense-

95 mus,quamtumvis diligenter ex-

cutiautur eius libri , et opuscu-

Ja, in quibus fertur ista docere.

Periculum huius rei facimus in

expendenda epistola ad Optatum. IHIn caput LVI.

I. Doctrinam catholicam de Incar-

natione reprehendunt de Beauso-

bre, Spinoza, et Bayle , ac si ea

non lbret nisi falsarum idearuni

congeries, vel ad quaestionem de

vocibus revocaretur, vel eo re-

ciderei ut essenlia divina existi-

manda esset corporea.

II. Ad liane doctrinam uti par est

explanandani duplex praefiniri

noi io dehel, unionis ac personac.

IH. Quibus voeabulis liane unio-

nem designaverint patres latini

ac graeci.

JV. Duplicitcr patres unionem ex-

plicaut, ac in primis declarando

quid non sil,doecntque eam nonesse unionem nioralem • deinde

100 a ilirmando quid sit,quod so-

lemni eoniparalione unionis ani-

mae cum corpore exequuntur.

V. Quid patribus sit persona, su/>-

posiium , subsistentia*

VI. I^x praemissa dottrina infertili

1. liumanitatem Chrisli ulpole



XV

singularilaiem intellectivam, non

tamen incommunicatam , ex se

atque in se non esse personam

secus ac Nestorius contenderei.

2. Huraanitalem communicatam

Verbo fuisse , non vicissim:

deVerbo dici

,qnod liumanitateni

assumpserit non conlra : atque

adeo personae rationem non hu-

raanitati sed Verbo competere.

3. Qua de re lis Cyrillum inter ac

Nestorium extitit.

4. Imperitia aeque ac temeritas Pe-

tri Bayle ad vocuui controver-

siam liaec reiicientis ostenditur.

5. Ex unione proposita Verbuni

inter et lmmanitatem profìcisci-

tur idiornatum connnunicatio.

Communis ratio eam explicandi

praeeunle s. Thoma. Quae ube-

rius explanalur duabus assertis

propositionibus. Prima est: Chri-

stus conslitutive dicit non modoYerbum divinum , sed naturam

creatam et liuius unionem ad

personam Verbi. Altera est: Cumde Christo loquenles dicimus

Verbum ,possumus aut debe-

mu5 subintelligere Yerbum Ho-mo', et cum dicimus Homo

,pos-

sumus aut debemus subintellige-

re Homo Verbum.

G. Exinde facile inlelligitur B. Vir-

ginem appellandam esse Dei ge-

nitricem ac matrem Dei. Petri

Bayle cavillalio explodilur.

7. Ex bisce non sequitur, unam

esse in Christo naturam, qui f'uit

eutycliianorum error.

8. Unica Cbristi persona non est di-

ceuda composita ex divina et bu-mana natura.

9. Ex dictis ratio redditur locutio-

num,quas a ss. patribus usur-

patas legimus 123

In idem caput LVI.

I. In hoc capite Dei appellationemAugustinus pluries tnbuit Spiri-

tili Sancto.

II. Vindicatur Bellarminus a ca-

lumniae crimine, quod vilio ver-

tat Erasmo affamanti , veieres

patres sibi cavisse ab appellatio-

ne Dei Spiritili Sancto tribuen-

da 12i)

In idem caput LVI.

I. Quae heic Augustinus sentit de

amplitudine Ecclesiae si cum iis

iungantur quae cap. LXI. babet

de eiusdem visibilitate, abunde

sufficiunt ad expugnandas Ques-

nelli propositiones,quae eo per-

tinent ut Ecclesia ex solis Angelis

et electis constare censeatur.

II. Expediendis quesnellianorum tri-

cis opportunae ex Augustino di-

stincliones proponuntur. . . 130

In caput LVIII.

I. Augustinus quatuor ordinibus

bierarchiam angelicam circum-

scribit.

II. Novem ordines post vulgatumDionysium Areopagitam statuit

M. Gregorius.

III. Quae de ordinum numero et

proprietalibus feruntur, partim

cuipiam traditioni partim conie-

cturis adscribenda sunt^ quae po-

strema nonnisi probabilium nu-

mero continentur 131

In caput LIX.

I. Plures difficilesque quaestiones

de Angelis utiles ac necessariae

visae suntAugustino.II. Quae de bis a patribus tradita

sunt, theologorum studio haudexiguis accessionibus locupletata

sunt.

III. Hinc colligitur, Consilio mi-

nime bono nonnullos in re theo-

logica adbuc novis auctores fuis-

se,ut contemptis theologorum

libris se ad patres legendos illo-

tis prope manibus conferrent.

IV. Haec quae invidiosius dieta vi-deri polerant, iudicio Xixti V.Ponlilicis aliorumque gravissi-

morum virorum confìrmanlur . 132



XVI

In caput LXI. ad LX1II.

I. Tlieologorum distinctionem su-

perius ( ad caput XLVII. ) indi-

calam mortis Ghrisli (fiioail suffi-

cientiam prò omnibus,quoad

efficaciam prò solis electis , rur-

sus insinuai Auguslinus.

II. Ecclesiara, quae degit in terris,

bonis malisque, agnis atque hoe-

dis constare auclor idem est.

III. Pro utrisque Clirisiuin se tradi-

disse docet et ea quidera volunta-

le quam prò Angelis non liabuit. 13k

In caput LXIV ad LXVI.

I. Tradita hisce capitibus ab Augu-

stine de Poenitentiae sacramento

adversus calvinianum Dallaeum

adhiberi valide possunt.

II. Venialium peccatorum remis-

sionem cilra clavium usura obti-

neri posse statui t.

III. Mortalium contra criminum

veniam sine Ecclesiae auclorita-

te et iudicio liaberi posse inficia-

lur.

IV. Imo et illud signifìcat, peccata

quoad mimerum et speciem sa-

cerdoti esse aperienda.

V. Haec adversus Dupinium quo-

que faciunt, qui in suo tractatu

de unione cura Anglicanis ineun-

da eo devenit , ut auricularem

confessionem inler liberae disci-

plinae capita baberet . . . . 13(>

In eadem capita.

I. His capitibus refutatur Arnal-

dus, qui peccata occulta publi-

cae olim subiecta poenitentiae

iuisse docuit.

II. Itemque qui cum Morino saltem

de nonnullis gravioribus iisque

occultis peccatis idem tradii ut.

III. Scandalum, propter quod Ec-

clesiae salisfieri oporluisse ail

Auguslinus, non est cum Natali

Alexandro intclligendum de scan-

dalo quod vel complex criminis

vcl domestici aul vicini tantum

passi sinl.

JV. Auguslini testimonio oslendiiu

falli cum Naialcm Alexandrum,

qui disciplinam publice confi-

tendi peccata occulta ad VII. us-

que sacculum exlendit , tum Ar-

naldum, qui eamdem inler Basi-

liiet Augustini aetatemconclusit. 137

In eadem capita.i

I. Auctores suntNatalis Alexander,

Morinus, et Pelavius, Augustini

quoque testimonio confirmari,

nullum omnino poenitentiae lo-

cum iis fuisse factum, qui pe-

racta semel pubblica poenilentia

in eadem vel gravia alia crimina

relaberentur.

II. Verum Augustini testimonium

liuic sententiae adversatur . . 137

In caput LXVII. et LXVIII.

I. Sempiternas forereproborum poe-

nas docet Augustinus^ nec tamen

e catliolicorum censu reiicit, si

qui dissentirent.

II. Canon auguslinianus de obscu-

ris biblioi uni locis clariorum ope

explanandis si ad ipsius scripta

(ransferalur ( transferri autem

debet), sublestas iansenianorum

lechnas facile diluet.

III. Augustinus secus ac aliquol

recentioribus placeat ab confin-

gendis hypotbesibus, quae in di-

scrimen infirmos animo adduce-

reni, scdulo abhorruit

In caput LXIX.

I. Petrus Martyr auctor fuit, do-

Ctrinam de Purgatorio nuspiam a

patribus tradilam tamquam fi-

dei arliculum.

II. Cui afìirmationi cum praesens

Auguslini caput l'avere specie lo

nus vidcatur, ex aliis Augustini

scriplis , uti par est, exponitnr.

III. Suinnia autem exposiuonishuc

redit, ut dogmatica quaestio de

exislontia Purgatorii a theologica

controversia de poenarum gene-

re sepapetur.

139



— xvn —IV. Natalis AJexandi i notami falsa

opinio de graecorum schismati-

corum fide circa Purgatori] cxi-

stentiam : erroris Natalia Alex,

origo aperitur 1 VO

In caput LXX.

I. IMures errores contra aeternita-

tem poenarum memorat rel'ellil-

que Augustinus;

II. Eoruin in primis qui salutera et

ipsi diabolo tandem pollicentur :

quos lamen ab Origene secernit}

IH. Eorum deinde qui eiistimarunt

Deum misericordem in die iudi-

cii malos et inlìdeles homines do-

naturum esse precibus sancto-

niii)5

IV. Eos subiicit, qui salii lem sal-

tali baptizatis omnibus promille-

bant*

V. Tum eos, qui non baptizatis

omnibus sed dumtaxat callioli-

cis, licei deinde in haeresim aut

idolatriam prolapsis, hoc benefì-

cium spondebaut;

VI. Eos deinceps qui fructum di-vinae misericordiae ad solos in

caiholica Ecclesia perseverantes,

dignis licei moribus -destitutos,

coercebantj

^ II. Illos demum,qui in Ecclesia

( atholica vivcnles magna crirni-

na,quibus se obstringerent,cum

magnis eleemosynis vel cum in-

iurìarum condonatione socias-

senl.

Vili. Hos errores licei Augustinusigitct,nuniquain tamen velini

baeresea damnat.

IX. Id mirimi iis non erti, qui ani-

mum Augustini alieoum a ceasu-

ris perspectum babent . . . 1V2

In [DEM CAPUT LXX.

I. Occasio erroris proscripti ab A-lexandro Vili.

,quod satisfactio

praemitti absolutioni debeat.

II. Duplex cuna Bellarmino distia

guenda satisfactio: altera latior

prò universo poenitentiae opere,

[ile congrua; altera angustio!"

prò parte sacramentali ,caque

condigoa.

IH.Asaeculo XII. cuna aliis nomi-

nibns indicali consuevcrit satis-

factio prò culpa,nempe actusqui-

bus l)eo reconciliantur peccato-

re* , satisfactionis nomea tantum-modo poenae expiationis reserva-

ri consuevit.

IV. Hinc colliges, pessima methodo

scriptores nonnullos ad postre-

ma tri liane salisfactionis speciem

ea translulisse,quae patres et

cum iis Augustinus de satisfactio -

ne congrua reconciliationi prae-

via scripserunt IV*

In caput LXXI. et LXX11.

Declaratur,quid plus semel penes

veteres scriptores sibi velit salis-

jactìo, tum quid satisfactio con-

grua IVO

In idem caput LXXII.

I. Inter bona,quae in invitos con-

ferri scribit Augustinus, Maurinicollocant etiam leges et edicta ad-

versus donatistas.

II. Augustinus olim non ita curii

donatistis agendum existimavit :

praevaluit tamen aliorum episco

porum sententia; quod ad eos de-

docendos facit, qui damnatam ab

Alexandre Vili.proposilionem de

Augustini dottrina tuenda etiam

adversus Ecclesiae decreta defen-

derunt.

UT. Auguslinus non alio in censii

suos libros ha beri voluit quamipsc caeteros ecclesiasticos libros

haberet 1r

<7

In caput LXXIII et LXXIV.

I. Praeceplo dilcctionis inimicorum

sàtisfactum Augustinus pillavi!,

si quis roganti veniam non nega-

ret : diligere vero inimicos atque

bene de iis mereriperiectorum es-

se M'iisil.

II. Verior baberi debet s. Tliomae

sententia.



XVIII —III. Pronum liinc est concludere,

multum utilitatis a recentiorum

J)octorum studiis et haustum

fuisse et bauriri posse. Xixti V.,

Gregorii M., et ipsius Auguslini

mens de perenni sacrae lacullalis

profeclu

In caput LXXV ad LXXVII.

Quod Augustinus in his capilibus

eleemosynas datas a pharisaeis

nec fìdem babentibus nec rcgcni-

tis non in se immundas reprelien-

dat, sed solum neget mundos eos

fuisse qui illas imperlircnt}no-

vam praebet rationem ,qua de

eiusdem doctrina circa infìdelium

opera iudicium , ut par est , fe-

ralur 150

In caput LXXVIII.ad LXXX.

Ad Auguslini scripla rite intelligen-

da instar canonis poni debet, par-

liculis adversativis saepe subin-

telligendas esse dictiones solum

tantum; quod exemplis illustra-

lur

In idem caput LXXVIII.

I. Dissidium Augustinum inter et

Chrysoslomum quoad usum con-

iugii a quavis labe peccati exem-

ptum.II. Recentiorum doctrina

,qua id

suppletur, quod in utriusque sen-

tenza desideratur.

III. Modestia in censuris adliibendis

praescribitur 152

In caput LXXIX.

Nonnulla ad rem moralem et her-

meneuticamspectantia proponun-tur Vòh

In caput LXXX.

I. Docuit Iansenius oblalionem in-

lentionemquc Glirisli effectu suo

carere non posse.

II. Detegitur lansenii fraus . et An-

gustino praeeuntc oblatio Cbristi

cjuoad emcaciam ci sufìicientiam

secernilur 1 51

In caput LXXXI.

148 1. Augustinus dum causas peccalo-

rum enumerat i^norantiamel in-

ftnnitatcm, de causis peccali for-

malibus non aulem effitientibus

est inlellJgendus.

II. Ignorantiarn autem vincibilem

nominai : invincibilem enim pec-

calum non appellat nisi per sy-

necdochen, quia effeclus est ori

ginalis peccati.

III. Ex bis ratio praesto est similes

Augustini textus explicandi , at-

que illuni norninatim de Pece,

mcr.et remiss. I. II. e. XVII.: No-lunl hominesJneere quod iustum

est sive quia latet an iustum sit,

sive quia non delcctat. De igno-

ranlia scilicet vincibili sermo est

et de dclectatione deliberata-, has-

que ut peccati causas non quidemciììcientes sed formales ponit.

IV. Gralia Dei,qua peccata actu

vilenlur , deslitui homines pro-

pria culpa scribit Augustinus,

culpa nimirum superbiae,qua

ad Deum se recipere negligunt.

liinc conficitur , nemini eamdeesse graliam quae ad orandumrequirilur.

V. Quo pacto Augustinus ignoran-

tiarn et concupiscenliam efficien-

te; peccati causas alibi statuat . 155

In idem caput LXXXI.

I. Cum docet Augustinus?pugnan-

dum homini esse contra malumignorantiae et infirmitatis , ali-

(|iiod auxilium gratiac ad id prae-

sto illi esse prò certo babet.

II. Al ilerum docet , eum nihilomi-

nus vinci , nisi Dei gralia eidem

succurrat. Duplex ilaque adiu-

torii genus a s. Doctoiv asseritur,

quorum allcrum inclinatimi ac

ìemotuni , allcrum proximum ci

completum est.

III. Auguslini textus)quo Iansenius

152



XIX

abutitur ,vindicalur atque osten-

ditur, culpabilem esse captività-

lem sub peccato ideo, quia homoaliquantula idest inchoata gratia

non utitur.

IV. Vocibus gratiac , adiutorii , et

liuiusmodi apud Augustinum ve-

ni t plerumque gratia completa

et proxime par ad Jegem servan-

dam.

V. Haec autem gratia illaest, quamdocet dari petentibus, clamanti-

bus , conantibus ,laborantibus.

VI. Uude non alio sensu ab Angu-

stino liomo gratia desti tutus dici-

tur, nisi quia gratia proxima ca-

rct. Neque alio sensu nos peccan-do labi , si gratia destituamur

,

aiììrmat.

VII. Locus Augustini illustratur,

quo falsa Arnaldi refellitur opi-

nio de lapsu Petri , velut ac omni

peuitus gratiae ope privatus esset. 158

In idem caput LXXXI.

1. Sententia Augustini de duplici

delectatione cadesti atque terre-

na hisce propositionibus concludi

posse videtur :

li. Homo liber ad bonum ac ma-lum habet cum boni tum mali

cognitionem immediatamvel me-diatam , itemque boni aut mali

delectationem aliquam. Utraque

autem sive cognitio sive delecta-

tio, qua ad agendum allicitur,

indeliberata est.

111. Ad indeliberatam delectationem

sive caelestem sive terrenam sub-

sequi tur bona vel mala deliberata

voluntas, quam externa etiam o-

pcra bona sive mala excipiunt.

IV. Bona voluntas deliberata abAu-guslino vocatur amor , dulcedo,

suavitas , voluptas , delectatio :

cum haec nomina non uni dele-

ctationi indeliberatae conveniant.

Vicissim mala deliberata volun-

tas audit amor , dulcedo, suavi-

tas, voluptas, delectatio, et sae-

pius cupiditas.

V. Quamquam Augustinus indeli-

beralas deleclationes numquam

dicat victrices aut victas, nihilo-

minus tamquam inaequales iJJas

interdum describit : non ea ta-

men significa tione quae iansenia-

nis ulcumque iaveat. Nam docet,

indeliberatam coelestem delecta-

tionem esse gradibus superiorem,

quin tamen sit victrix prae terre-

na : et vicissim aliquando gradi-

bus superiorem esse indeliberatam

delectationem terrenam , nec ta-

men victricem esse aut regnantem.

VI.Quod alterutra delectatio vincat

opposilam , non inde repeli de-

bet,quod illam gradibus superet.

VII. Ex Augustini sententia tunc

delectatio caelestis censetur vin-cere malam terrestrem , cum illa

obtinet effectum suum , consen-

sum nimirum deliberatum bo-

num 161

In cap.LXXXII et LXXXI1I.

I. Scribit Arnaldus,poenitentiam

secundum morem Ecclesiae , abAugustino memoratam esse poe-

nitentiam publicam,quae letha-

libus peccatis omnibus etsi oc-

cultis infligeretur.

II. Arnaldi doctrinam ad aliquot

graviora eaque occulta crimina

coercent Morinus et Nat. Alexan-

der.

III. Refelluntur suffragio Augusti-

ni,

qui prò omnibus peccatis

nullam aliam secundum moremEcclesiae administratam poeni-

tentiam fuisse tradit , nisi sacra-

menlalem.

IV. Quibus de causis et in quibus

adiunctis ex Ecclesiae more poe-

nitenlia publica indieeretur . . 171

In caput LXXXIII et seqq.

ad XGI.

De abortivorum resurrectione Au-gustini sententia

jquam licet ip-

semet exploratam haberet , aliis

tamen imperalam noluit . . . 175



— XX

In caput XCH et XC11I.

I . Opinionum va rietas de pocnis par-

vulorum,qui obslricli originali

culpa decedunt.

IL Innocentii III, ss. TJiomaeac Bo-

naventurae senlenlia proponi tur,

et ut quae a saeculo XII. ad sae-

culum usquc XVI.connnunis ex-

lilerit,praelerlur 170

In caput XCIV ad XGVI.

I. Expcdilur critica controversia de

genuina Augustini quadam le-

ctione.

II. Quaecumque praeliabeatur le-

ciio , id ralum manet, Augustini

auctoritate comprobari non pos-

se electionem ad gloriam ante

praevisa merita, quae gratiacom-

parentur ». 179

In eade*m capita.

I. Frequenter Augustinus etiam in

operibus adversuspelagianoscon-

cedit voluntatem Dei non fieri.

II. At idem s. Doclor ad versus eos-

dem pelagianos voluntatem Dei

invictam depraedieat.

III. Aple liaec ad invicemconcilia-

bis7

si dixeris ,voluntatem Dei

nonsemper impleri quatenus cani

ex -parte tantum cognoscimus :

impleri vero semper si prout tota

atque integra est , considcrelur.

IV. Quare in Augustini syslemale

confimdi liaec duo non debent :

Onmis volunlasDci cjjicax est—Omnìs volunlasDci invida et in-

vineibdis est 180

In caput XGVII.

I. Sacculo V.quaerenlibus cur adul-

ti liomincs non onines sai vaivi i-

tur, responderi consuevcrat, quod

ipsi nollent,

II. Ab hac communi responsione

non discrepatAugustinus nisi ver-

bo tenus, nisi tamen ea sensope-

lagiano vel semipelagiano acci-

pialur 183

In caput XCVIII.

Ad explicandam omnipolentcm Dei

voluntatem, quae Jiominum ani-

mos prò nutu convertit , minime

Decesseest adpeculiarem aliquam

de gratiae efììcacia senlentiam con-

fugere 18V

In idem caput XCVIII.

I. De Esaù et Iacobo Pauli et Au-gustini doclrina.

II. Licet Augustinus Pauli doctri-

nain aliquanlisper extendat , ni-

bil tamen aiiìrmal, e quo prae-

destinalio ad gloriam ante prae-

visionem mcritorum colligatur. . 185

In idem caput.

I. Norisii senlenlia de reprobatione

propter originale peccatimi licei

remissum iterum expendilur.

II. Singularis Augustini opinio de

Esaù, cuius peccatum originale

remissum non fuerit.

III. Penes Auguslinum non eodemrecidunt, liberavi a reatu peccati

originalis scu rinculo danviatio-

nis Adaeìet libcrari ac discerni

a massa perdilionis et conspcr-

sionis Aclae 187

l\ CAPUT XGIX.

I. Uomini prò naturae conditione ac

multo raagis post originalem prae-

varicationem iodebitam est su

pernalurale auxilium lum suiìi-

cieas tana efficax.

I! . Suiììciens vero eatenus debitum

censcri potest, qualcnus necessa-

rium est ad assequendum iinem

a Deo boniini proposilum, et ad

custodiendas leges eidem iniuu-

ctas.

III. Non ergo iniustiliae accusari

potest Deus, cimi gratiam victri-

ccm denegat ci , cui conferì (jiiod

saiis est}

gratìa enim ellìcax

quoad adultos et gratìa regenera«

tionis quoad parvolos est mise-

ricordia indebita.



— XXI —IV. Ncque lanieri diccndum est

,

a Beo peculiare hoc beneficili ni

propter peccatum originale iam

remissum cuipiam uenegarjleu

In idem caput IC.

Quo sensu ex Augustini caetero-

rumque Patrum doctrina aiìir-

mari luto possit ac vero etiam de-

beat, Deum teneri ad optimum.. 191

In cvput G. ad CU.

Nova ratio cxplicandi,quo pacto

Dei voluntas semper impleatur

Jicet homo voi unta leni Dei nonsemper laciat; scilicet impletur

semper Dei voluntas prout est

Oinnipotcns , licet non semper

impleatur prout est legifera. . .

L\ cvput CHI. et CIV.

I. Distinctio inler voluntatem Dei

omnipotentem ac legiferarli redit

ad usitatamiuscholis parlitionem

inler voluntatem antecedenlem et

consequenlem, absolutam alque

liypollieticam,eiucacem atque

ineiììcacem.

II. Voluntas salvandi prout Omni-polens est, ex Augustino solos re-

spicit praedestinatos, atque ad ea

solimi auxilia reterlur,

quibus

quia a<-iu consentiti

III. Cum Pauli texlum, Deus vult

oiiincs honiincs salvos fieri, Au-gustinus expjicat de voluntate Dei

<>innipolenlc,ea semper interserit,

quae salvificam Dei voluntatem

latius patere demonstrant . .

In caput GV. ad CVIII.

I. Cum multiplex sit servitus, mul-

li[)Iex quoque admilti iibertas de-

bet servi luti opposita.

II. Libertati a necessitate non ad-

\ ( rsalur invincibilis in bealilalem

propensio.

III. Refelluntur quae laosenius ad-

signat discrimina inter gratiam ac

merita hominis sive stantis sive

lapsi.

190 IV. Quod liberum arbitrium sino

Dei acliutorio nomasi ad pec-

candititi valeat , accipi ita cumiansenianis nequit, ac si liberum

arbitrium quavis interdum gralia

destitueretur , sed huc demum re-

dit , liberum arbitrium a gralia

dissentire, qua praeparatur. . . 201

In caput CIX.

Apud Augustinum nomine abditi

receptaculii quo animae ad diem

usqueiudicii retinentur , veniunt

etiam paradisus atque infernus. . 206

In caput CX.193

I. Favet Augustinus eorum senten-

tiae,qui putant suffragia magis

minusve iustis defunctis prodesse

prò maiori minorive eorundem in

via charitale.

II. Quod scribit Augustinus , dam-

natorum poenas per suffragia to-lerabiliores reddi , neque de ani-

mabus in purgatorio detentis in-

telligi debet , neque ad inferni

poenas , ac si illas Jevari ipsemet

senserit, transferri 206

In caput CXI. ad CXIII.

I. Licet non condemnet, haud ta-

men Augustinus illorum probat

sententiam, quidamnatorum poe-

nas per suffragia lolerabiliores

fieri arbitrabantur.

195 II. ProoppositasententiastetitChry-

sostomus.

III. Aberran t a Ghrysostomi men-

te,qui eiusdem verba ita acci-

piunt ac si hoc unum doceret,

sacrificium offerii prò catechume-

nìs non posse.

IV. Senlenlia eiusdem est, catechu-

menorum animabus eieemosynas

prodesse.

V. Pela vii de utroque doctrinac ca-

pile censura 208



XXII

In caput CXIV. adCXVII.

I. In tripartita fìdei , spei , et cari-

tatis divisione Augustinus carita-

tis nomine compleclilur bona ope-

ra universa, quae evangelium

praecipit,quaeque a fide et spe

secernuntur

II. Solemnis illius cffati , Jìegnat

enim carnaìis cupiditas ubi nonest Dei caritas, alius apud Augu-stinum , alius apud Quesnellum

est sensus 211

In caput CXVHI. et CXIX.

I. Doctrinam de quatuor hominumstatibus ante legem , sub lege

,

sub grada et in pace, ab Augu-

stino traditam, Iansenius et Ques-

nellus adulterant.

II. Iansenianae falJaciae duobus bi-

sce principiis evertunlur.Primum:

Quaecumque Augustinus de pri-

mo atque altero sia tu scripsisse

acerbius videlur, ea intelligi de-

bent de ulroque statu,quadam

ut loquuntur mentis praecisione

per se et secundum se conside-

rato.

HI. Secundum: Sicut gratia adi u-

vans simpliciter usurpala, ita et

potestas bene agendi penes Augu-

stinum denotare solent cum gra-

tiam tum agendi potestàlem pro-

ximam suisque numeris absolu-

lam.

IV. Quibus praestitutis conlra Ian-

senium negandura est in primis,

bominem in priore statu quavis

ad salutem sufficientia deslitui

V. Negandum est deinde, bomini-

bus sub lege conslilutis non prac-

sto esse aliquam Dei misericor-

diam, qua ad uberiora auxilia

praeparenlur

VI. Negandum est denique, bomi-

nem lune primum ex sententia

Augusiini gratia afflari cum ad

cum statum provebitur,qui sta-

tus gratiae ouncupalur. . . . 213

In caput CXX.

I. Hoc Encbiridii capile lansemu-

abutitur, ut Clnisli mortem ad

eos solum coerceat, quibus ea-

dem prodest.

II. Liquet enim cum ex obiectioni-

bus adversus Augustini doctrinam

inslitutis , tum ex responsionibus

quibus illas s. Prosper depulit,

communem fuisse saeculo V. do-

ctrinam,quam post s. Tbomam

tbcologi unanimes profìtentur,

Cbristum quoad suflìcientiam so-

luti preti] prò omnibus,quoad

efTicaciam vero prò solis electis

mortem obiisse.

III. Accedit , ingens ex Augustini

mente interesse discrimen inter re-

demplos et praedestinatos; atque

adeo nibil,ex eius sententia mani-

festius est quam prò aliis etiam,

ac prò electis, Cbristum mortuumesse

iNCAPUTCXXI.etCXXII.

222

I. Latissima penes Augustinum ac-

ceptio caritatis , atque adeo latis-

sima significa tio pbraseon , om-

nia referenda esse ad caritatem,

nihil recto fieri quod ex cari-

tate non fiat,

II. Penes Augustinum tantundem

valet, Deum amari gratis ac non

amari propler temporariam mer-cedem 226

In eadem capita.

I. Ne opera sint mala exigit Ianse-

nius ut profìciscantur ex amore

amicitiae erga Deum.II. Eiusmodi error denuo refellitur,

et caritatis nomine bonestatem

cuiusque vii tutis generalim penes

Augustinum venire confìrmalur.. 230

In eadem capita.

I. Timor pocnae, qui ad caritatem

non rcicrtur, ad ìntentionem car-

oalem perÙDere Augustinus do-

cci, sive rum malis temporalìbus



— XXIII —cietur quae ab homiuibus immi-nente sive cura exeitaiur quidemgehennae poenis, sed destituitili-

amore iustitiae , mimo mala vo-luntale implicatur.

II. Altritio ex timore gehennae pro-

feta, et ad ritesacramentum poe-

nitentiae suscipiendum suflìciens,

ex aequo compJectitur cum amo-rem iustitiae tum eam caritalem,

quam ab Augustino descriptamae flagilatam vidimus. . . . 231

A. M. D. G.





D'ici non polest, dilectissime fili Lamenti, quantum tua eruditione de-

ìecter, quamque te cupiam esse sapientem: non ex eorum numero de qui-

bus dicitur , ubi sapiens, ubi scriba, ubi conquisitor huius saeculi? Nonne stultam

fedi Deus sapientiam huius mundi ? sed ex eorum de quibus scriptum est :

Multitiulo sapientium sanitas est orbis tenarum. Et quales vult Apostolus fieri

quibus dicit : Volo autem vos sapientes esse in borio , simplices autem in malo.

(Sicut autem nemo a se ipso esse potest, ita etiam nemo a se ipso sapiens

esse potest, sed ab ilio illustrante, de quo scriptum est, Omnis sapientia a

Deo est.)

TI. Hominis autem sapientia pietas est. Habes hoc in libro sancti Iob :

nani ibi legitur,quod ipsa sapientia dixerit hominì , Ecce pietas est sapien-

tia: si autem quaeras quam dixerit eo loco pietàtem, distinctius in graeco

reperies 8«o<m£s«»v, qui est Dei cultus. Dicitur enim graece pietas et aliter,

idest iWjtei*, quo nomine significatur bonus cultus , quamvis et hoc prae-

< ipue referatur ad colendum Deum. Sed nihil est commodius ilio nomine,

quo evidenter Dei cultus expressus est, cum quid esset nomini sapientia

diceretur. Quaerisne aliquid dici brevius, qui petis a me ut brevitcr magnailirantur? An hoc ipsum libi fortasse desideras breviter aperiri , atque in ser-

monem colligi brevem, quonam modo sit colendus Deus ?

C a». T.

Snpientiae veraa

donimi Laurentio

exoptat.

I. Cor. I. yo.

Sap. VI. 26.

Rom. XVI. ig.

Eccli. I. 1.

Cìp. ».

Sapientia

hominis pietas.

Iob. XX.VIII. «8,

( Hominis autem sapientia pietas est

eie. ) Convenimus catholici omnes cern-

irà Bai uni , Non omnia opera infidelium

esse peccata, neque philosopliorum vir-

(a) Catholicis doctoribua prò sententiaruin

varietale ac discrìmine duplex potissimum mu-nua iocumbit. Si enim de sententita senno sit

certa auctoritate constitutis , sedulam ii nava-

re operarti debent , ut illas sancte custodia nt ,

ac prò vii ili tueantur. Sin autem in discepta-

tiouetn seutentiae veniant , de quibua nullumEcclesia iudicium tulerit; theologorum qui-

tutes esse vitia : Esto in expositione huius No,a

doctrinae ahi alia sequantur, cum qui- ! " tnpHt ! et

bus dissidiis nihil nobis commune est(«).

Praecipuus catholicorum labor est , ut

dem est illas deligere, ac aliis anteferre, quaegraviori commendantnr auctoritate, et cum tì-

deì analogia plenius conspirant ; at integrum

iisdem nulhtenus est,veleos insectari acerbi uà

qui secua opinantur, vel quae liberae adhuc in»

quisitioni ohuoxia sunt cum iis quae unitatemconsentioneraque flagitant, praepoatera con-fusione permiacerc. C. P.

1



2 —baiami et iansenianis Augustinum eri-

piant, in (juem finem plures interpreta-

liones excogitarunl,quarurn probabiliia-

tcm examinare nostri non est instanti. In

schola Societatis ne s. Augnsliims videa-tur negare omnia bona opera infidelium^

a quo errore ipsnm maxime distare mul-

tis probat Card. Norisius in Vindiciis Au-guslinianiscap.\\\.§. k. cumreliquis au-

ctoribus, qnos adduciti, satis praecipua

est responsio, quae cum esimio Suarez

\.\.de Grada cap.YII.D.7. et lD.docet

Augustinum negare in infidclibus illud

opus bonum . . .,per quod solimi homo

votesi ad acternum Dei donum regnum-que perduci: quae verba snnt ipsius Au-

gustini 1. IV. e. lui. e. III. D. 33.

liesponsionem istam vel potius cavil-

lalionem esse imperilissimam doclrinae

Auguslini , ab eius mente remolissimam,

indignamque,quae a viris doctis profe-

ralur , scribit lansenius de Slatu Natu-

rae Lapsae iib.1V. cap. II. lom. II. Kos

missis, quae apud alios legi possunt, quo

facilius credatur suam huic responsioniprobabilitatem constare , neque mereri

lansenii censuram , nec abborrere a lo-

quendi ratione apud s. Augustinum con-

suetajobservamus familiarem esse mo-

rem s. Docloris , ut genus prò specie no-

bilissima absolutissiinaque usurpet,

usi-

lata quadam in script is eius antonoma-

sia,quam ex platonicorum praecipue

scbola deprompsit. Hi ne factum est ut

bonum opus dicens, bonum opus merilo-rium disputando conlra lulianum signi-

ficaveri t.

(a) Quod alexandrini Qto<rì$tia.v , Dei cul-

tum , religionem,pietatem

,qua Deum prose-

quimur , reddunt ; in ventate hebraica est

1 }*1K nK*V j timor Domini, qui hoc honesta-

t -:

-;

•

tur decore , ut sit ,dicaturque riDDH saP'cn

-

t : t

fùz,phrasi iis gemina ,quae repetuntur Prov.

I. 7. coli. IX. 10, XV. 33, XVI. 6, Ps. CXI.10, Is. XI. 2. Ceterum hoc in capite XXVIII.

su mina cura , elegantique divinarum operum

descriptione ostendit Iobus, ita ex illis Dei vir-

tutem ,sapicntiamque splendesccre, ut in om-

nium incurrant oculoa, menteeque perstrin-

gant. Egregia ista sunt v. 27. 7 une ( jxT

quum hanc rerum universitatem disponerct )

vidit( HX1 "ì suo opere rxtanlcin fttque con-

Primum exemplum ex boc loco sii, in

quo Sapientiam idem esse dicit cum Pie-

tale, Ssoiépzix (a), ac Dei cultu. Eo-

dem pacto loquitur I. de util. cred. e.

XII. 11. 27. «Nemini diibium est, inquit,« omnes homines aut slullos aut sapien-

« tesesse. Nunc autem sapientes voco non

« corda tos et ingeniosos bomines, sed eos,

a quibus inest, quanta inesse bomini po-

« test, ipsius hominis Deique fìrmissime

« percepta cognilio , alque huic cogni-

« tioni vita, moresque congruentes: cae-

« teros autem cuiusque modi artibus,

« inerliisque affecti sint,quolibet viclu

« probandi sive improbandi stullorum in« numero deputa verim ». Eodem sensu

vocem liane sexcenties usurpat in libris

suis. Cerlum est autem, quod baec non

nisi quaedam sit species absolutissimae

perfectissimaeque sapicntiae,

quoclque

vox baec longe universalius usurpetur,

teste ipso Angustino I.XVIII. deCiv. cap.

XXXVII. et XXXIX. ubi laudai s^ptem

Graeciae Sapientes: imo epistola CXLIX.

al. LIX. e. II. n. 30. advertit hoc ipsouniversaliori sensu saepe in ipsis Scriptu-

ris usurpali.

Secundum est ex hoc ipso loco Enchi-

ridii in voce Pietas,qua ulilur prò cul-

tu Dei, lurn hic tum saepe alibi epist.

GLV.al.LII. e. IV. n.l7., et semi. XCI.al. CCXXXIV. deTemp. e. III. n. 3. et

aliis. At hunc esse sensum quendam spe-

cificum et antonomasticum }vulgatissi-

mmn autem esse sensum longe universa-liorem generis Immani supponit ipse Au-guslinus Jib. de Util. cred. cap. XII.

spicuam vidit ) et enarravit Ulani( J-pSD*!

t: - j-

immo et dedaravil , manifestamque nobis fe-

cit sapientiam suam ). Quo item pertinent ver-ba Ps. XVIII. al. XIX. I., et Rom. I.19.20.

Hinc Macarius liom. XII. pag. 160. Avetl

yfix.<3fvv 01 avGpvôt ziro rov ^-j-jixo-) \ -

ytanov00-/

oiàxoiv ori Oìo? £3nv; o> o-jyjiy-roct ev ri) rêpx sv.eivr] eutaiv , OW rfi»t-

(j.ev ori 6ìos si. An non homines fine scrp-

tnris , solis ratiocinationibus naturahbus ad-ititi, Deum esse sciunt ? non possunt in die

illa dicere, nesciebamus teDeum esse.'El Chry-

sostomus homil. XXXVIII. in acta : 0ìoty]-

ros san ywpioixx ro Srjpitojp^t/ov : tffectQ

rerum universitas Deitat» nota est. C. P.



— 3 —Terlium est ex Jib. XIX. de Giv. cap. Sextum est 1. U. de Ordine cap. V.

XXI. u.l. ubi sibi demonslranduin susci- num. 16.: «Philosophia....inquit,nullum

pit^numquamRempubh'cam/uisseRoma- tu aliud habet negotium, quae vera et ut

«ani, in eo coetu non (aìsse populwn, ne- aita dicam germana philosopliia est,

que rem populi^ neque ius, ncque (ibid. o quam ut doceat, quod sit omnium re-

n. 2.) utilitatem esse ullam viventium,

« rum principium sine principio, quan-

di vivunt impic, quae omnia paradoxa « tusqueineo maneat inteilectus, quidveessent j sed Angustinus bis vocibus ulitur a inde in nostrani salutem sine ulla de-

in sensu non qnidein generali et usitatis- a generatone manaverit ». Quam philo-

u'mo, sed adinodum specialiter aulono- sopbiae notionem vides,quam angusta

mastico. sit et circumscripta.

Quartuni est ex lib.XXI. deCivit.cap. Septimum est ex epist.GI. al.GXXXI.

XXVII. Dum. 3. ubi negai elccmosynam n.2. ubi negat oratoriam, poeticam,phi-

porrìgi ab iis, qui non diligunt Christina, Josophiam esse liberales disciplinas in eis,

et num. 5. negat esse veras divitias ,quas qui cum sint iniqui, atque impii libera-

iniquitas putat esse divitias. Ita et in Ps. liter sibi videntur eruditi: et post mul-

CI. serm. I. n.l. Huc edam refer, quod ta : « Absit omnino, ut istorum vanita-

saepe Augustinus habet hominum borio- « tes , et insaniae mendaces , ventosae nu-

rum iure esse bona omnia terrae, malos « gae, ac superbus error recte liberales

possidere aliena , etiam eos,qui domini « literae nominentur , hominum scilicet

sunt. Audi Aug. epist. GLII1. al. LIV.ad « infelicium etc. »

Macedonium e. VI. n. 26.: Iam rem sipru- Octavum est ex epist. CLV. al. LII.

denter intueamiir,quodscriptumesl(J?rov. ubi num. 1. : (t Nemo enim potest veraciter

XVII. post v. G.apud LXX.) fidelis ho- « amicus esse hominis , nisi f'uerit ipsius

minis totus Mundus divitiarum est, infide- « primitus veritatis )).Et e. II. num. 8.:

lisautemnec oboìus, nonne omnes,qui « Exaggeralione terrenae felicitatis bea-

sibi videntur gaudere licite conquisitis « twn populum non dici, nisi a filiis alie-

eisque Liti nesciunt, aliena possidere con- «. nis, idest non pertineutibus ad regene-

vincimus! Hoc enim certe alienum non « rationem ».

est, quod iure possidetur , hoc autem iu- Nonuni est ex lib. XIII. Gonfess. cap.

re, quod iuste, et hoc iuste,quod bene. XXVII. n. 42. « Cum homines idiotae,

Omne igitur, quod male possidetur, alie- (( atque infideles.-.suscipiant corporaliter

num est, male autem possidet,qui male « reliciendos,aut inaliquopraesentisvitae

utilur. Cernis ergo,quam multi debeant (( usu adiuvandos pueros tuos, cum id

,

reddere aliena etc. Sed inter haec tole- « quare faciendum sit , et quo pertineat

ratur iniquitas male habentium , et quae- « ignorent, nec iili istos pascunt, nec isti

dam inter eos iura constituuntur,quae « ab illis pascuntur

,quia nec illi haec

appellantur civilia, non quod hinc fiat, « sancta, et recta volunlate operantur,

ut bene utentes sint , sed ut male uten- « nec isti eorum dalis, ubi fruelum non-tes minus molesti sint , donec fidelespii, « dum vident , laetantur » : Hoc sensu

quorum iure sunt omnia etc. Hunc seri- adeo specifico , et limitato dicit,quod

sum ex LXX saepissime habet Augusti- infideles non pascunt Christianos,qui-

nus in libris suis : eumdem habet Hiero- bus eleemosynas largiuutur ,nec hi ab

nymus epist. LUI. al. CHI. ad Paulinum illis pascuntur.

c.\ I. il 20., et lib.XIV.comm.in Ezech. Decimum est ex lib. XIX. deCiv. cap.

<•• XLV. v. 10. seqq., Cassianus collat. XXVIII.: « Nec anima ibi ( in inferno)

XXIV. cap. XXVI. « vivere dicenda est, quae avita Dei alie-

Quintum est ex ennrr. Psal. XLIX. « nata erit, nec corpus, quodaelernis do-

num. 30. ubi saepe repetit eum solum « loribus subiacebit» : Quis autem dubi-

laudare Deum, qui laudai non solum tal damnatos propriissime vivere, teste

lingua, sed etiam vita: qui seosiis valde ipsomet Angustino lib. XXII. cap. XII.

specificus est} notio autem generica, licet et ?.liis sequentibus.

propriissima, laudis nih.il dicit de ino- Tandem, ne infinitus sim,consuetudo

ribus. s. Augustini usurpaudi voces in sensu



— 4 —quodam emphatico et antonomastico («)

appare! lib. De Correp. et gr. cap. IX.

nuffl, 20. et seqq. : ubi de vocibus Filli

Dei) Disapidi Chrislictc, quas negat

vere convenire non perseveranlibus :

« Quia, ergo, inquit n.22., non liabue-« runt perseveranliam , sicut non vere

« Discipuli C'liristi , ita nec vere Filli

« Dei l'uerunt, etiam quando esse vide-

« banlur, et ila vocabantur. Non quia

« (inquii num. 22. ) iuslitiam simula-

« verunt ( in quo Augustinus adversa-

tur errori de iuslitia inamissibili) , sed

« quia non permanserunt >>. Quae ac si-

miiia saepissime repelit. Quare Filios

Dei, quod est genericum , usurpat pròFiliis Dei perseveranlibus, quod est spe-

cificum.

Nihil igitur mirandum est,quod Au-

gustinus bomtm opus, vocem scilicet ex.

se genericam, usurpet prò nobilissima

specie, si ve prò hono opere meritorio

legni coelestis. Est eniin id familiare

eius stilo, qui habet quamdam propriarn

faciern, quapossil agnosci ut de Cypria-

no pronunciava ipse August. ep. XC11I.

al. XLVIII. e. X. num. 39. Quam Io-

quendi consueludinem lib. Vili. deCiv.

cap. V. aliisque librorum eius teslirnoniis

intelligi potest cum hausisse tum ex aliis

tumpraecipue cxplatonicis^wos caeteris

non immerito fama , atque gloria prae-lalos videmus, ail. lib.VllI.de Civ. cap.

VI. Imo eam consueludinem usurpasse

prò quadam loquendi regula animad-

vcrti potest ex enarr. in Ps. XCVI.num. 19.

lulianus itaque ut probaret bona ope-

ra fieri posse sine iuvante gratia Christi,

in exemplum proferebat bonestas infide-

Jium operationes— Solent enim negare

Dei dona esse virtutes , quibus recte vi-vitur, et eas naturae voluntalique hu-

manae, non gratiae Dei tribuere, hocargumento, quod eas nonnumquam ba-

beant infideles , ita conantes evacuare,

quod dicimus , neminem recte vivere,

nisi ex fide per lesum Chrislum 1. IV.

e. Iul.c.III.—Haecluliani argumentatio

classicum illius pugnae luit, quae de ope-

ribus bonis infidelium excitata luit lulia-

nura inter, atque Augustinum (Z>). Qui

(a) Hoc ipsum iamdudum animadverterant

duo scholae lumina, Bonaventura et Thomas,quorum ille de Augustino loquens , ail in II.

dist. XXXIII. art. 3. q. I. ad I : « Et hoc

valde abundanter exprimit,plus dicens , et

jninus volens intelligi ». Alter vero in quae-

stionibus disputatis de malo q. V. a. 2. ad I.

scribit: « Dicendum,quod nomen tormenti,

supplicii ,gehennae, et cruciatus , vcl si quid

simile in dictis sanctorum (et Augustini no-minatim ) invenitur, est /arg-eaccipiendum prò

poena , ut ponatur species prò genere. Ideo

iiutem Sancti tali modo loquendi usi sunt , ut

detestabilem redderent errorem pelagianorum,

qui asserebant , in parvulis nullum peccatum

esse, nec eis aliqiwim poenam deberi ». Imoiit ita loquerentur , inde etiam repeti causa

debet, quod non platonici* modo,veruin etiam

0ìO7ryii>crrots Bibliorum scriptoribus solemne

f'uerit, nomina propria prò commuti ibus, ac re-

rum species prò earumdem genevibus usurpa-

re, Is. LXIII. ìG. I. Cor. III. G. Ps. XLIV.7., XLVl.io. Zach.X.4» Matth.Vl.l i., XV.2. Atque bine non mediocri* dillicultas, uti

par est , interpretandi Augustini efiàta atque

sententias, et aequissima adeo Cardinalia Ya-

lerii antistitis Veronensis in Rethoric, Eccles.

lib. 111. cap. XLI1. ad clerico* admonitio :

r lì. Augustini scripta clerici caute admodumlesantj ita enim acumine ingenii praestitit, et

de rebus difficillimis t.im subtiliter disputava,

ut non mediocri ingenio praediti viri eius li-

bros legentes in errorem aliquando lapsi sint».

C. P.

(b) Clariss. Auctor ad Iansenium refellen-

dum, qui cavillationis imperitissimae atque abj4ugustinì mente remotissimae nomine tradu-

xit quaecumque Suarius ad praesentem Augu-stini locum ( e. lui. lib. IV. cap. III.) catho-

lico sensu explicandum attulerat, satis habuit,

uti patet,pluribus congestis exemplis osten-

dere , quam usitatum Angustino fuerit, genusprò specie nobilissima usurpare ; cui loquendi

ralioni et illud sit adscribendum, quod s. Doc-

tor bonum opus illud tantum appellet,per

quod homo potest ad aetemum Dei donum,

regnumque perduri.

Porro visum est pcrutile fore, si nonnulla in

lime rem adderentur. Hinc enim Augustinia-

ìius ille locus suis adeo non caret difficultati-

bus , ut ii etiam,qui in Augustini operibus

versatissimi , et in eiusdem sententiis expla-

nandis peritissimi habentur , hic tamen haerere

Btqueetiam offendere videantur (Vid. Ioseph.

Carolus Tricapinius De necessaria ad salutem

gratia. p. II. sect. II. §. 5. a pag. iiò, DaChesue in op. Le Predestinatianisme lib. \ 1.

e. III., Leibnitius in Praef. ad tentamina Theo-

die, j). 3 t .et in lìtteris ad Grimarestium apud

Kortholt. tom. 111. epist. ,pag. 3a6 ). Iude

vero baiani et ianseniani, Calyinum imitati ,

qui ut gratiam voluntati necessitatem inferen*

temaséereretj adravimusque capita XI.etXIL

libri de Compitone et gratia opponere non



— 5 —optirna responsione nsus e$t,sieaestusus, quam Augustino tribuunt nostri theolo-

dcstitit , ad damnatam illam doctrinam promo-vendam — Omnia infidelium opera esse pec-

cata , philosophorum autem vìrtutes esse vi-

tia — tertium hoc caput libri IV. contra Iulia-

ìmm perpetuo inculcare consueverunt. Qua in

re calvinistae aeque ac iansenistae cum baia-

nis veterumhaereticorumvestigiis institerunt.

Haereticornm enim omnium mossemper fiiit,

ut post Vincentium Lirinensem monuit Fa-cundus Hermianensis , obscurum aliquem lo-

cum veteris cuiuspiam doctoris , cuius se no-

mine et auctoritate tuerentur, reperire, illum

semper in ore habere , atque ut ad illum prave

intellectum luculentissima quaeque exigeren-

tur, prope ineluctabili iure postulare.

Retundi itaquehoc iansenianorumtelum pos-

set advertendo in primis , utique infidelium

opera ab Augustino generatim appellari pec-

cata , ac saepius in eam rem a s. Doctore usur-

pari apostolicum illud effatum (Rom. XIV.23.):

Omne , quod non est exfide, peccatum est : at

peccati vocabulum alio piane sensu adhiberi

ac iansenistae ratum habeant. Et vero norunt

eruditi , non unam huic voci inesse signifìca-

tionem. Atque ut ea,quae Ime non spectant,

missa faciamus, auctor est Thomas (I. II. q.

XXI. a. 1.)peccatum proprie consistere in a-

ctu, qui agitur propterfinem aliquem, cum nonhabet debitum ordinem ad finem illuni; quam-quam , ut ibidem et sequenti articulo tradit

s. Doctor, actiones ab ordine in finem deficien-

tes tunc solum reatum inducant, cum homosciens et volens rectam agendi normam

,quae

est Dei voluntas ipsi manifestata,praetergre-

ditur. Peccatum ergo dici potest quaelibet a-

ctio,quae ultimum finem non assequatur,quae-

que propterea ab absoluta perfectione deficiat,

licet defectus ordinis in finem, et carentia per-

fectionis in culpam non imputetur, nisi defe-

ctus huiusmodi ex prava agentis voluntate di-

vinae legi obnitente dimanet.

Porro si verissima haec s. Tliomae doctrina

teneatur, facili quisque negotio intelliget, et

infidelium opera, omnia ab Augustino dici po-

tuisse peccata , et s. Doctoris sehtentiae niliil

esse cum ianseuiana impietate commune. Cre-dimus quippe catbolici omnes , hominem exmera divina liberalitate ad eum finem esse de-

stinatum,quinaturalemeiusconditionempror-

sus superexcedit : hunc vero finem obtinen-dum esse non per actus liberos quoscumque

,

qui ex meris naturae viribus ortum ducantsedquos interior divina gratia dignitate super-naturali augeat, quos hdes divina dirigat , et

caritas divina inibrmet. Qua perfectione quisnon vjdet infidelium opera caruisse, etiamsi in

lo a recto rationis ordine non recederent?

Peccata igitur eorum opera appellari potue-runt

,quia absoluta perfectione destitueban-

tur,quia ad finem nomini divinitus proposi-

tum non teudebant : nequc tainen consequensest, vitio aliquo intra fincs moralis ordinis eainfecta fuissc.

Itaque ad rem conficiendam hoc unum rcli-

quum est, ut ostendamus , haec non ad arbi-

trium a nobis exeogitari , et Augustino relu-

ctanti afEngi, sed ea esse,quae et menti eiusdemsint consentanea , imo quae ab ipso AugustinoAngelicus Doctor mutnatus fuerit.Id vero nos

praestitisse nemo negabit, si duo haec ostende-

rimus : videlicet I. eadem Illa infidelium opera,

quae a s. Doctore appellantur peccata, ab ipso

tamquam honesta et rectae rationi consentanea

quoad ethicum ordinem commendari. II. hoctantum in ipsis vitium reprehendi

,quod ad

vitam aeternam assequendam inutilia sint.

Et primo quidem quod universim infidelium

opera s. Doctor peccatis accenseat, supervaca-

neum videtur evincere , cum id adversariinon

concedant modo, sed enixe contendant. At cura

plurimum praesenti causae prosit , ut id fir-

mum sit et inconcussum, pauca haec prae ocu-

lis habeantur, quae scribit in libro de Gestis

Pelagii Cap. XIV. n. 'ò^.Quantumlibet autemopera infidelium praedicentur , eiusdem Apo-stoli sententiam veram novimus et invictam :

Omne quod non est ex fide peccatum est. Etrursus tract. LXXXVI. in Ioan. n. 2: Non est

ut dicas , antequam crederem , iam bona ope-rabar,ideo electus sum; quid est enim boni ope-ris ante fidem , cum dicat Apostolus : Omnequod non est exfidepeccatum est ? Manifestoigitur liquet , omnia prorsus infidefium operaeiusmodi esse ex Augustini sententia, quibusaequo iure verba Apostoli congruant : Omne,quod non est exfide , peccatum est.

At peccatisne adnumerantur ea opera, quoda morali honestate deficerent? Testimonia ha-bemus, quae Augustini mentem liquido pate-faciant. Et in primis ea occurrunt, quae habetin libro de Spiritu et littera (capp. XXVII.XXVIII. n. 48. )

, ubi permittens verba Apo-stoli

( Rom. II. 14. ), Cum enim gentes,quae

legem non habent ...., accipi de illis ,quichri-stianam tìdem nondum amplexi fuerant , in-quit: Si autem hi qui naturaliterquae legis suntfaciunt, nondum sunt habendi in numero eo-rum, quos C/tristi iustificat gratia ; sed in eo-

rum potius,quorum etiam impiorum nec Deurnverum veraciter iusteque colentium

, quaedamtamen facta vel legimus vel novimus vel audi-mus

,quae secundum iustitiae regulam non

solum vituperare non possumus}verum etiam

merito recteque laudamus. Atquae secundumiustitiae regulam merito recteque laudantur

,

ea ut honesta habeantur prorsus oportet.

Neqne dicas, mox ab Augustino defecturninnui ìllisoperibus inhaerentem ex partefinis,ubi ait : Quamquam si dtscutiantur quo finefiant , vix inveniuntur quae iustitiae debitamlaudeni defensionemque mereantur. Duplex

enim finis humanis actibus ex mente Augusti-ni proponi potest : alius quem fides,alius quemnaturalis ratio praescribit. De priori intelli-

gendus est quum ( in Psalm.XXXI. enarr. II.

n.4.) inquit: Ubifides non eral, bonum opus noneral. Bonum enim opus intentio /'acit, inten-tionern fides diriga. De altero accipienda sunt,



— G —gi cum Suarcz

}([uaeque ad iiaec pauca reducitur — Nobis saiis e^l quod bona

quae habet in libro IV. contra Iulianum (cap.

Ili . n. 18. ) : Non enùn absurde virtus defini-

ta est ab eia qui dixerunt , Virtus est animi

habitus naturae modo atque rationi consenta-neus : quamquam illieo subiiciat , quid perf'ec-

tionis desit huic virtuti , si cum Christiana

comparetur, inquien.s: Verum dixerunt , sed

quid consentaneum liberandae ac beatificati-

dae natura", mortalium nescierunt Hocsummum bonurn praestari hominibus nonpo-testyiiisiper Christum. Proinde si obiectaverba

accipias de fine seu intentione, quam sola fides

docet, id unum coidicies,ethnicorum opera nonpromereri eas laudes

,quae supernaturali iu-

stitiae debentur : quod nemo negaverit. Si vero

explices de fine, quem ratio natumlis per se

assequi potest t reponemus , non alunna ri ab

Augustino, omnia prorsus infidelium opera hac

labe fuisse corrupta ; tum quia post nonnulla

id expresse bis verbis fàtetur : Sicut enùn nonimpediunt a vita aeterna iustum quaedampeccata venialia, sine quibus hacc vita non du-

citur : sic ad salutem aeternam nihil prosunt

impio aliqua bona opera, sine quibus diffidili*

me vita cuiuslibet pessimi hominis invenitur :

ubi absurde bona opera diceres, quae pravo fi-

ne corrupta in ordine etilico reapse vitia fo-

rent poenis luenda ; tum quia quae de finis de-

fectu in iis operibus dixerat , corrigit quodam-modo, subdens: Verumtamen quia non usqueadeo in anima fiumana imago Dei terrenoruni

affectuum labe ddtrita est, ut nulla in ea velut

lineamenta ex/rema remanserint , linde meri-

to dicipossit etium in ipsa impietate uitae suae

/àcere aliqua legis vel sapere : a terreno autemaHèctu potms

,quam a reliquia ili ìs lineamen-

tis repetenda essent opera, quae malum liuem

haberent ; tum denique quia saepissime s. Doc-tor ad operis honestatem eum finem exigit

quem cum non ex fide, sed ex rationis dieta-

mine discamus , bunc ex eius sententia et in

infidelium quoque potestate luit babere , et

reipsa saltem interdum babuerunt.

Et quod spectat ad finem,qui naturalis ra-

tionis facultatem nec eilugiat nec excedat, lu-

culenta sunt quae babet Augustinus de fine,

qui ad sumendum cibura movere debet. Illos

( inquit semi. LI. cap. XIV. u. 24.) ad mensamnon ducit nisi concupiscentia caruis _,

non in-

digentia refcelionisAtaque isticadunt inescamet potum. UH autem, qui descendunt ex officiti

vivendi , non ideo vivant ut comedant , sed

ideo comedunt, ut vivant. Ittique istis pruden-

tibus et temperali tibus si of/erretur , ut sine et-

bo et pota viverent,quanto gaudio amplectc-

renlur hoc benejicium , ut quo radere non con-

sueverunt, nec descendere cogere/itur'.' Et lib.

XX 11. contra Faustumcap«44,: Iaw aetcrna....

cibum et potum ad ordinati naturalem nonnisi gratta conservandae salutis admittit. Qui-

bus alluna occurrunt lib. X. Contesa* cap.

XXXI. n. 44•

, bb. IV. contra lulian. cap.

\IV. n. 67. , et lib. ll.de Mor. filameli, cap.

XIII. 11.28.

Une faciunt quae de usu coniugii ( lib. de

Pece. Orig. cap.XXX Vili. n.43.)«cribit: Nup-tialis aulem concubitus

,quem matrimrmiales

quoque indicant tabulae, causa procreandorutiifieri /ìliorum, per se ijisum prorsus, non in cotti-

paratione foruicationis bonus est. Et lib . XXII.coutraFaustumcap. LXl.: Consulta quippe ae-

terna lex illa,quae ordinerà naturalem con-

servaci iubet,perturbari vetat , non nisi pro-

creationis causa stalutt hominis concubitum

fieri , et hoc non nisi socialiter ordinato con-

nubio, quodnon pervertat vinculum pacis . Ea-dem repetit serm.LI.cap. XV. n.2j, et lib. de

bono viduit. e. VIII. n. 11., ubi coniunctionem

procreandorum fìliorum causa initam docet

non esse in bomine improbandum affeclum.

Adde quae s. Doctor vel de molesti is depel-

lendis , vel de carorum morte deflenda sensit.

Quoad primum enim sic babet in lib. IV. con-

tr. lulian. cap. XIV. n. G6 : Quando molesta

vitantur, ut putores , amaritudines, aestus, fri-

gora , et quaeque aspera et dura et gravia,

commoditatis provisio, non libido est volupta-

tis. Ea vero , quae his contraria commode su-

mimus , si nihil eorum interest ad salutem vel

ad dtclinandam doloris laborisve molestiam,

etiamsi cum aliqua sumuntur delectatione,

cum praesto sunt , tamen cum absuut , nulla

sunt desideranda libidine.Quibus gnmiua scrip-serat eodem capite n. 65. de usu sensuum

,

quem vel honesta utilitas vel inbonesta libido

nioderaretur.

Quoad alterum vero sic disserit in epist.

CCLX1II. ad Sapidam n.3. : Nonquidem suc-

censenduin est de caris mortuis dolori morta-

lium : sed diuturnus dolor non debet esse fide-lium; si ergo contristata es, iam sit satis , nec

sic contristerà,quemadmodum gentes , quae

spetti non liabe.ul : non enim contristari prohi-

buit Paulus Apostolus , cum hoc diceret , sed

sic contristariquemadmodum gentes quae spemnon habent.Qaoà moxeonfirmat exemploMar-tbae , Mariae, ipsiusque Cbristi Domini, qui

Lazari inortem lamentatus est.

H-ibemus igitur ex Augustino I. rem esse pru-

dentiae , femperantiae atjue aeternae conso-

nali! legi potu cibisque uti sive indigentia re-

betionis sive tuendae valetudiuis causa; II. remesse prorsus bouam, bonestam, atque aeterna

lege comprobatam iungi connubio procreando-

rum fìliorum grafia; III. rem esse non ex libi-

dine sed ex honcsto alìectu permananlcin ar-

cesserc sibi quae utilia videantur, atque illa

repellere qua* noxia molestave siot ; l\r . de-nium rem esse,quam immerito improbes, prop-

ter caros mortuos dellere et oouqueri. Àtquipruno, huis bisce actionibus propositus non li-

dei sed unius rationis lumino cognoscebatur: se-

cando , docet Augustinus , has actionea nonnisi propter eum lineili turpes lini ,qui inbo-

ìir.stiis sit al(jue ab ipsa improbatus ratioue. Adhonestatem igitnr actionum satis erat Augustno

, si ad finem tenderent , cuius bonitas solo

rationis Lumino innotesceret , ncque ulteriu



— 7 —fiJeliiiin opera conthicenlia ad vitam ac- ternain ex solo arbitrio sine gratia Cliri-

ne haberentur turpes, ezigebat, ut eas fides adnobiliorem finem proveberet.

Quod vero finem eiusmodi, qui et moralis

ordini* bonestate decoretur, et sibi relictae na-turai is rationis vini

noneflfugiat,

ìnfìdeles quo-que sibi proponere in agendo potuerint, ac por-

ro reipsa sibi quandoque proposuerint , res est

in Augustini scriptis exploratissima. Luculen-ta sunt quae legimus in sermone CCCXLIX.(al. LI. de Temp.) , ubi de cantate disserens

,

in tresc'asses ita ipsam primumdistribuit(n.i.).

Haec ergo prima est distributio mea,quod di-

xi , aluun humanam , aliam divinam esse ca-

vitatela: eaindemque fiumana ni in duo distri-

buì, quod alia sii licita , alia illìcita. Prius

ergo loquor de fiumana licita, quae non repre-

hendituv:deinde d • fiumana illicita quaedam-natur : tertio de divina ,

quae nos perducit adregnimi. In quibus iam videa triplicem illam

opcrum partitionem,quam adversus baianos

et ianscnistas propugnamus, ut aìia non modohonesta sint, sed ad promerendam aeternam

eandemque supernaturalem beatitudinem ido-

nea , alia vitiosa sint atque illicita , alia vero

quae cum licita dicantur ac nulli reprehensio-

ni obnoxia , profecto ,nisi desipere piane veli-

mus , honesta pronunciare debemus. Sic porro

Augustinus de re proposita disserit(n. 2.]: Utergo breviter ìnsinuem , licita est fiumana cha-

ritas , qua uxor diligitur j illicita , qua mere-

trix vel uxor aliena Licitam ergo cari-

tatem habete : fiumana est , sed , ut dixi , li-

cita. Non solum autein ita licita est , ut con-

ceda tur: sed ita licita , ut si defuent , repre-

hendatur. Liceat vobis fiumana cavitate dili-

gere coniuges , diligere, filios , diligere arnicos

vestros, diligere cives vestros. Omnia enini ista

nomina fiubent necessitudinis vinculimi , et

glutea quodam modo cavitatis. Sed videtis

isiàm caritaiem esse posse et impìorum, idest,

paganoruni, Iudaeorum , haereticorum. Quis

emm eorum non amat uxorem, filios , fratres }

vicinos , ajfìnes amico» .... ? Haec ergo fiu-

mana est. Si ergo tali quisque crudelitate ef-

ftriiir, ut perdat etiam fiumanum dilection.s

ajfet tum,<t non a/net filios suos, et non ametconiugem suam ; nec inter fiomines numeran-dus est-». Augustinus igitur cti.mi in impiis pa-

gauis, quibus fidei lux nulla praetulget, adir-

mat esse posse eam raritatem , cuius delèctum

reprehendeiidum elicit

, et ad quam habendamtideles quoque ipse exhortatur. Neque solumeam licitimi praedicat ,

sed cum divina caritate

consociar i posse inox subdit ( n. 4.): Tres ( in-

quir ) ddectiones commemoravi . ... ; de licita

humana, de illicita fiumana , de Ma excel-

lenti atque divina. Interrogeinus divinam ca-

vitateni , et poiiamus ante illam duas ìiuma-nas cantate» , et dicamus ci : Ecce licita cari-

tas fiumana, qua uxor diligitur etfiliae, aliae-

que necessitudines saeculares : ecce alia illici-

ta,qua diligitur meretnx . . . . ,

qua diligitur

uxor aliena. Duae ante te sunt caritate; ; rumqua istarum vis mature? Qui eligit manere

cum illa fiumana licita, cum illa humana il-

licita non manet. Nemo sibi dicat, ambas ha-

beo. Si ambas fiabes admittendo ad te dilec-

tìonem meretricis , iuiurìarn facis tamquant

matronae,

quaeibi Iiabitat , divinae

cavitati.Cunsociari autem posse vel non posse cum di-

vina caritate quid est aliud,quam vitio aliquo

infici vel non infici ? Pagani igitur exAugusti-110 induere possuut affectus

,qui nullo etilico

vitio labefactentur.

Id ipsum eviucitur ex iis, quae in ep. CXLIV.al.CXXX. n. 2. pronunciat de Polemone, cuiusquum ex ebrioso etluxurioso insobrium atquetemperantem enarrasset conversionem

,quam

voluit Deo creatori ac perfèctori naturae esse

omnino tribuendam , ne secus superbi et ingra-

ti animi vitium incurratur , subdit : Polcmo er-

go si ex luxurioso continens factus ita sciret

cuius esset hoc donum ìut eum , abiectis su-

perstitionìbus gentium , pie coleret ; non solumcontinens , sed etiam veraciter sapiens et salu-

brìter religiosus existeret: quod ei non tantumad praesentis vilas honestatem , verum et adfutuvae immortalitatem valevet. Continentiamigitur Polemonis Augustinus non modohabuitut opus divinae gratiae , et ad honestatem prae-

sentis vitae apprime accommodatam, sed ad vi-

tae futurae immortalitatem existimavit valere

potuisse , siquidem veri Dei cultum adiunctumhabuisset. Id vero quomodo Augustinus affir-

masset , si continentia illa in ipso morali ordi-

ne intrinseca quapiam labe corrumperetur?Praeclara sunt itidem, quae lib. Vl.Confess.

cap. X. 11. 16. s. Doctor habe t de amico suoAlypio : Et ter ( inquit ) iam assederai mira-bili continentia caeteris

, quum Me magìa rni-

raretureos)qui aurum iiin0Centiaepraepone-

rent. Tentata est quoque eiUs indoles non so-lum illecebva cupiditatis , sed etiam stimulotimoris. Romae assidebat corniti largitionum.

Italicianarum. Evateo tempore quìdampoten-lissìmus senator , cuius et beneficiis obstricti

multi et terrori subditi erant. Voluit sibi licere

nescio quid ex morepotentiae suae , quod esset

per Leges illicilum ; restitit Alypius : promis-sum est praemium -, ìrvisit animo : praetentaeminae

-, calcavìt, mìrantibus omnibus inusi-tatam animam, quae hominem tantum et in-

numevabilibus praestandi nocendique modisingentifama celebrntum velamicum non opta-rat vel non formidaret inimicum. Et infra: Hocsolo autem pene iam illectus erat studio lute-

rano, ut pretiis praetorianis codices sibi con-

ficiendos curaret: sed consulta iustitia delibe-

raiionem in melius verlìt , uliliorem iudicansaequitatem qua profùbebatur, quam potestalemqua sinebatur. Haec vero profertne Augusti-

nus, ut Alypii gesta tamquam improba vitupe-ret, an non potili* ut ea magnopere commen-danda censeat? Attende quaeso

,quae ibidem

snbiic.it : Parvum est hoc ; sed qui in parvoji-del/s est , et. in magno fìdelis est. Eam igitur

lauderò Alypio tribuendam exstimavit,qua

Cliristus fidHitatem commendavi! in parvis.Sed



— 8 —sti iuvanlc esse non nossint. Haee opera veras virtutes dicinms. Nihil curamtil

Alypius tane temporis christianae fidei luce

destituebatur, atque ut ibidem ait Augustine»,

mecum nutabat in Consilio,quisnam esset te-

tiendus vitae modus. Non ergo ea l'uit Angu-stino sententia, nullum esse opus eorum, qui

fide carent,quod in morali ordine undequaque

honestum haberi non possit.

Eodem spectant quae in eodem libro habet

sive (cap. XII. n. 21.) de castitate Alypii, qui

proìiibebat (inquit) me ab uxorc ducendo., cau-santi nullo modo nos posse securo olio simul in

amore sapientiae vivere , sicuL iam diu deside-

raremus , sì id fecissem. Erat enim ipse in eare etiam tunc castissimus, ita ut mirum esset;

quia vel experientiam concubitus coeperat in

ingressu adolescentiae suae , sed non haeserat;

magisque doluerat ac spreverat, et deinde iamcontinentissime vivebat ; sive ( cap. X. n. 17. )

de sapientia Nebridii,qui ( ut ait ipse ) relicta

patria vicina Cartkagini , atque ipsa Cartila-

gine ubifrequentissima erat , relieto rare pa-terno optimo, relieta domo et non secutura ma-tre , nullam aliam db causam Mediolanum ve-

nerat , nisi utmecum viveret inflagrantissimo

studio veritatis atque sapientiae.

Et ne in re manifesta plura,quam par est

congeramus , satis sit et ea perpendere, quaein epist. CXXXVIII. al. V. cap. III. n. 17. de

priscis Romanorum moribus scribit:

Feramuseos , si corrigere non valemus

,qui vitiis impu-

nitis volunt stare rempublicam , quam primiRomani constituerunt auxeruntque virtutibus,

etsi non habentes veram pietatem erga Deurnveruni, quae illos etiam in aeternam civitatem

posset salubri religioneperducere ; custodientes

tarnen quamdam sui generis probilatem ,quae

posset terrenae civitati constituendae , augen-dae , conservandaeque sujficere. Deus enim sic

ostendit in opulentissimo et praeclaro imperio

Romanorum,quantum vedeant civiles etiam

sine religione virlutes , ut intelligeretur hac

additafieri homines cives alterius civitatis,cu-

ius rex veritas , cuius lex caritas , cuius modusaeternitas. Opponit s. Doctor , ut patet , civi-

les virtutes, quas Romanis concedit , virtuti-

bus ex vera religione profectis, et in aeternam

civitatem perducentibus, atque illis praeter re-

ligionem cultumque veri Dei nihil defuisse ai-

firmat , ut perlectae aestimarentur. Iam vero

si aliquo intrinseco vitio civiles illae virtutes

fuissent commaculatae , non sola religio, sed

intrinseca etiam bonitas addenda illis fuisset, ut

ad aeternam vitam perducerent.

Satis igitur manilestum putamus primum il-

lud,quod evincendum nobis proposuimus, vi-

dei icet: eadem illa inlidelium opera,quae ab

Angustino saepe saepius peccata dicuntur , abipso tamquam rectae rationi atque aeternae le-

gi consentanea, ac proiude quoad ethicum or-

dinem honesta commendar}. Alterimi superestostendendum: id tantum vitii in eiusmodi ope-

ribus rcpreheiuli,quod ab excellentiori chri-

stiana pcrlectione dura deficinnt , ad vitam ae-

ternam amequeiidam inutiliasint.

Quod quidem animadvertere licuit in iis quoque, quae iam ex Augustino descripsimus. .Ni-

hil enim deesse cootinentiae Polemonis asse-

ruit ,

quam ut veri Dei cultu accedente ad fu-turae quoque vitae immortalitatem valeret : ni-

Jiil civilibus Romauurum virtutibus,quam ut

cum vera piotate erga Deum verum couiuuctae

illos etiam in aeternam civitatem possent salu-

bri religione perducere : nihil caritati illi erga

necessarios quam etsi saeculariter exlnberi di-

cat(n. 7.) ,licitanti tamen profitetur, quam ut

in eis non itisi Christus diligatur.

In eaudem sententiam in libr. deSpir. et lit.

cap. XXVIII. n. 48. scribit dehominibus a fide

alienisi Et ipsi homines erant , et vis illa na-lurae inerat eis

,qua legitimum aliquid anima

rationalis et sentit et facit : sed pietas quae in

aliam vitam transfert beatam et aeternam , le-

gem habet immaculatam convertentem ani-

masìut ex ilio lumine renoventur : ubi naturae

vi cum tribuat facultatem aliquid cognoscendi

et faciendi quod legitimum atque adeo naturali

honestati ac iustitiae piane respondeat , eidem

negat sol uni virtutem ìllam hominem renovan-

di, quae divinioris est muneris.

Habentur autem ista luculentius in enarra-

tione II. ad Psalmum XXXI. n. 4.: Quid ergo?

Debemus nulla opera praeponere /idei, idest ut

ante fidem quisquam dicatur bene operatus ?Ea enim ipsa opera

}quae dicuntur antefidem,

quamvis videantur hominibus laudabdia, ma-nia sunt. Ita mihi videntur esse , ut magnaevires et cursus celerrimus praeter viam. ÌSemo

ergo computet bona opera sua ante fidem : ubi

fides non erat , bonum opus non erat. Bonumenim opus intentio facit, intentionemfides di-

rigit. Non valde attendas,quid homo faciat,

sed quid cum facit adspiciat,quo lacertos op-

timele gubernationis dirigat. Negat Augustinus

nomini bona opera ante fidem. Quid porro in

ipsis accusat ? Num vitium aliquod,quo deho-

nestentur? minime vero: sed quod mania sunt,

quod cum magnae vires sint, et cursus celerri-

mus, praeter viam currunt , nec ad portum quo

tendendum est, pervenire possunt; portus au-

tem , uti patet ex contextu , est regnum coe-

lorum. Et rursus (ibid. n. 6. ).- « JSoli praesu-

mere de operibus antefidem. Noveris, quia pec-

catorem tefides invenit , et si te data fides fe-cit iustum , impium invenit quem faceret ni

slum Jactet etiam impius opera sua , et

dicat, Do pauperibus , nihil alicui aufero , non

uxorem alienimi concupisco , non quamquam

occido , nulli fraudem f'acio , depositimi apmlme nullo teste repraesento ; haec omnia dicat :

quaero utnunpius sit, an impius. Et quomodo

sum impitis, inquit, istafaeiens? Quomodo dli

de quibusdictum est, etservìeruntcreaturaept 1

ti us quam creatori, qui est benedictus in saeeu-

la. Quo/nodo es unpius? Quidsidehis omnibus

bonis operibus aut dlml speras quod sperandumest sed non ab ilio a quo sperandum est . aut

hoc Speras , quod sperandum non est etiOM ab

dio a quo vita aeterna sperando est? l'u-



— 9 —•Je opcribus iiifiJcliuhi

,quorum nullum est bonum bealifiatiti (Vide librum IV.

pius ergo es , et nulla sunt iuta opera tua. Mo-veas licet in boni.? operibus lacertos , et vìdea -

ti* navim optinte gubernare , in saxafestina.?.

Quod si quod sperandum est speras, idest vi-

tam aeternamsedputas te

ad vitamae-

temam posse pervenire per ntilitiam coeli , per

soletrt et hinani,perpotestatem a'èris , et mu-

ris , et terrae, et sideruni ? Impili.? es. Crede in

eum, qui iustifìcat impili IN , utpossint et Iwna

opera tua esse opera bona Corrigefident ,

dirige fidem, dirige viam; et si habes bonos pe-

des , ambula iam securus, curre, viam tenes ;

quanto melius cucurreris , tanto facilius per-

venies

Profectosi quis alius, hic certe opportunis-

simua erat locus vitia aperiendi quae infidelis

hominis opera inficiant, cum totus in eosit Au-guslinus , ut evincat, nihil de operibus ante

tìdem esse praesumendum , necnisi impium es-

se posse, qui rectam fidem non habet. Atqui

impium utique appellati, quia sola fides potest

ex impio iustum tacere: impium vocat, quia

creaturas colit,nou creatorem: impium dicit

quia vel sperat quod non est sperandum, vel

ab eo sperat, a quo sperandum non est : at im-

pium ex vitio ,quod in ipsis operibus lateat, nondicit : imo vigilanti verbo utens opera illa nul-

la utique appellat, nuspiam vero impia. Qui-bus gemina habet initio tractatus X. in Ioan-nis epistolam: Opera ( inquit ) tua praeterita

,

antequam crederes , vel nulla erant , vel si bo-

na vìdebantur t inania erant. Si enim nulla

erant , sic era.? quasi homo sine pedibus , autvexatispedibus ambulare non valens: si autern

bona videbantur, antequam crederes , curre-

bas quidem , sed praeter viam currendo , erra-

bas potius quam perveniebas. Est ergo nobis et

currendum , et in via currendum. Qui praeter

viam currit , inari iter curnt , imo ad laboremrurrit. Ex quibus rursus constat , in istis iufi-

delium operibus nullum vitium, labem nullamab Augustino reprehendi

,propter quam inho-

nesta dicenda sint: eo contra delèctu ipsa labo-

rare,quod inania sint , atque ad finem, quo in

praesenti providentia properare debent nomi-lies , nullius sint frugis. Atqui eiusmodi operaab Augustino appellantur peccata ;peccàti ve-

ro appellatio, uti vidimus , appnme quadratin illos actus

,qui cum prò supernaturali pro-

videntiae statu ordine ad finem debito careant,ab ipso fine deficiunt. Non ergo aliena affingi-

tur, sed sua Augustino redditur sententia

,

quum universa opera infidelium ab ipso pecca-ta nuncupari dicimus, non quia quaelibet actio

infidelisab ethicae bonitatis norma recedat, sedquia ad aeternam vitam

,quae tidei opcribus

promissa est , assequendam nullo modo con-

durunt.Atque haec quidem reponi recte posse cense-

mus,quoties baianusve! iansenianus prosrrip-tae;ib Ecclesia Catholica dortrinae -=zomnia in-

fìdrliunt opera esse peccata}v irtutesphdosopho-

rum esse \>itta — ex pluribufl aententiia,quae

in variis Augustini Jibria occurruut,pracsi-

dium quaerat. Quod si controversia arctioribus

limitibus constrmgatur, ac tota fere ad cap. III.

libri IV. contra Iulianum revocetur; enimvero

censemus paolo diversam viam ineundam es-

se, ac responsum quod locus ipse in discepta-

tionem adductus spoute suggerii, reddendumesse. Cuiusmodi autem illud sit pienissime ape-

riet breve fotius huius capitis, et disputa tiouis

in ipso agitatae examen.

Ut controversiae itaque,quae Augustinum

inter et Iulianum ibi discutitur, cognoscatur

indoles,paulo altius res est repetenda. Scrip-

serat Augustinus ad Valerium comitem libros

duos de Nuptiis et concupiscentia. In quorumpriori

( cap. III. n. 4. )negabat in impiis inve-

niri veri nominis coniugaìem pudicitiam. Ad-dit ( ibid. cap. IV. n. 5. ) hanc ab iis virtutem

abesse,quamvis pudici tiae officia praestentur,

ac conci udit: Vera igitur pudicitia . . . dicendanon est

}nisi quae veraefidei mancipatur.

Libros de Nuptiis et concupiscentia quafuor

libris impugnavit Iulianus, in quibus et illud

maxime reprehendit,quod de impiorum vir-

tutibus Augustinus affirmaverat. At hominis

audaciam retundendam censuit s. Doctor , at-

que hac de redisputat lib.IV. cap. 3.,ubi quaepressius docuerat, latius uberiusque exponit

,

atque confirmat. Quae ut rite intelligantur, di-

ligcnter ea consideranda sunt,quae Iulianus

adversus Augustinum propugnatala sibiassum-

pserat.

Iulianus itaque ex pelagianorum sententia ut

(contr. Iulian. lib. IV. cap. III. n. 14.) nega-

ret dona Dei esse virtutes , quibus recte vivi-

tur, et eas naturae volunlatique hurnanae nongratiae Dei tribueret

,hoc usus iam f'uerat ar-

gumento (ibid. ) ,quod eas nonnumquam ha

beant infideles. Hoc vero non contentus , iamabundare illos virtutìbus , et misericordes cre-

bro , et modestos , et castos inveniri et sobrios

(ibid. n. 16. ) tuebatur. Cum autem haberet

prae oculis rationem, qua Augustinus ( lib. I,

de Nupt. et concup. capp. III. et IV.) negave-

rat veras esse posse impiorum virtutes , novam

( n. ig.) induxit in haec verbadoctrinam: Cun-ciaru/n oriso virtutum in rationabili animosita est , et affectus onuies per quos aut jru-ctuose aut steriliterboni sumus in subiecto sunt

mentis nostrae, prudentia, iustitia, temperan-

tia,fortaudo. Horum igitur ajfectuum vis cumsit in omnibus naluraliter , non tamen ad u-num finem in omnibus properat : sed prò iu-

dicio voluntatis , cuius uului serviunt, aut adaeterna aut ad temporalia diriguntur, Quodcum fit, non in eo quod sunt , sed in eo solo

vanant, quod merc.ntur. Nec nominis igitur

sui possimi nec generis sustinere dispendium,

sed solius , quod appetiverunt , praemii autamplitudine ditantur aut exilitate frustran-tur. Ex quibus Iuliani verbis

, habita ratioue

tura augustinianae dortrinae,quam refèllere

intenditi tum maxime interpretationis,quam

niox Augustinus aubiicit, liquido apparet, ce.u-

• 11 se ipsum I. naturalo entitàtema uè t irtutuoi



— 10 —coiiira lulianum n. 33. prope fincm) pc- lagianis etiam fateulibus. Ex quibua sa-

independentcm plano a fine esse , cuius grntia

excrcentur, ac proinde li. illas absolutc ollicii.s

tantum esse dimetiendas, finem vero IH. illud

efEcere , ut virtutes aut steriles sint aut fru-ctuosae.

Huic Iuliani doctrinae seseopponit Augusti-

nus, et quadruplici ex capite ( n. 1 4. seqq.

argumentum refellit, quod ille primitus inlor-

maverat tx infidelium vjrtutibus,ut graiiae ne-

cessitatem e medio tolleret. Ex eo enim con-sequi ostendit , non modo naturae fàcultati bo-

nornm operum initia rindicari , sed eidem at-

tribuì eorumdem perfectionem , consummatio-nemque, atque idcirco gratuitatem divinae gra-

tiae everti , nec non meritum crucis evacuari

cum liinc illam rependi merilis, aeternam au-tem vitam etiam solis naturae viribus quam-quam difficili us comparari posse assereretur.

llisce potius delibatis quam prò rei gravitate

discussis, iugulimi ipsutn quaestionis(n.iq.^ ap-petit Augustiuus, atque Iuliani inauditam deviitutibus doctrinam ad trutinam vocat. Nanicum docuisset Iulianus, virtutum uaturani solo

officio dimetiri , atque , ut refert Augustinushoc tantummodo intuendum quod agitar , nec

causarti qu.ae.re.ndam esse cur agatur ; huicau-lemfundameutosuamdistiuctiouem virtutes In-

ter steriles atque praemii amplitudine ditatas

superstruxisset; negat hoc discrimen Augusti-nus , et ostendens ( n. 21.) , non oj/ìciis , sedfi-nibus avitiis discernendas esse virtutes, unacum fundamento inaedificatam ipsi virtutum

partitionem evertit.Observat exinde, eas a Iu-

liano steriles virtutes dictas f'uisse, ([uae impro-

bo aliquo fine commacularentur : Tu vero ( in-

quit n. 18.) male accìpis,quod ait j4postolus:

Nam qui in agone contendit, ab omnibus con-

tinens est (I. Cor. IX. 21.) : ut continentiam...

etiam choraulas ethuiuscemodi turpes injames-

que personas habere contendas. Hi enim quan-

do in agone decertant , ab omnibus contiuent ,

ut Gorruptibilem coronam accipiaut ; a cuius ta-

vien vana cupìditate non contiuent. Hacc enim

cupiditas vana ac per lioc prava vincit in eis

etfrenat aliaspravas cupiditates.prop ter quod

dictìsunt conlmentes. Et intra ( n.19. ) : llaec

ubi didiceris nescio : iam tanten cernii , ut ar-

bitror , consequens esse , ut vera sit virlus ava-

rorum prudentia qua excogitant genera lucello-

rum ; et avarorum iustitia qua gravium dam-norum metufacilius sua nonnumquam contem-

nunt quam usurpant aliquid alieuum , et ava-rorum temperantiaqualuxuriae,quoniam suiti-

ptuosa est , cohibent appetitum , soloque neces-

sario victu tegumentoque contenti sunt; et ava-

rorum fortitudo, qua ut ait lloratius. Ver marepauperiem f'ugiunt, per saxa, per igues... Ergo

virtutes istae tali fine turpes atque deforme* ,

et ideo nullo modo germanae veraeque virtù le.s,

tibi lumen ita vuleutur et pulc/nae , ut nec no-

ininis sui possint nec generis sustinere dispen-

dium , sed eolius quod appetìverunt praemii

exilitate frustrentur... Nec alimi erti quam ve-

ra iustitia Catilinae , comprehendere multos

amicitia, tueri obsequio, cum omnibus com-municare qu»d habebat ; et fortitudo vera erit

eius,quod frigus ,

fumetti , sitinijerre poterat:

et vera patientia , quod patiens erat inediae ,

algorisfvigiline , suora quam cuiquam credi-

bile est. Quis haec sapiat , nisi desipiat ? Vir-tutes igi tur steriles, quas Iulianus praediedbat,

specie tenus virtutes erant, re vero ipsi vitia.

Qui vero fieri potuerit, ut Iulianus in re gra-

vissima adeo turpiter deciperetur, duplicem cau-

sam Augustinus profert. Ac primo istud conti-

gissescribit, quod non satis rerum species ab ipsa

rerum veritate distinxissehtSW videlicet (ait n.

20.) homo eruditus eorurn vitiorum verisimile

tudinefalleris ,quae finitima videntur etpro-

pinqua viitutibus , cum absint ab eis , quartilorigè absunt a viitutibus vtlia. Deinde quodIulianus miuus advertisset , non hoc soluta in-

tuendum esse quod agitur, sed causarti quoquequaerendam esse cur agatur , seu quod idem

valet, non officiis soluta, sed etiamjinibus dis-

cernendas esse virtutes. Hinc subdit Augu-stinus ( n. 21. ) : Quae tu non attendens ,jines

ab officiis separasti,et virtutes veras officia sine

Jinibus appellandas esse dixisti. Ex quo te tan-ta absurditas seguitar , ut veratri cogaris ap-pellare iustitiam etiam cum dvminam reperis

avaritiam .... Quales virtutes Epicuru* iudu-

xil voluptatis ancillas,quae omnino quidquid

facerent,propter illam vel adipiscendarnJàce-

rent vel tenendam.Post quae refcllendam sibi assumit Augusti-

nus partitionem illam virtutum a Iuliano inve-

ctam, ut prò vario tantum earum fine vel prae-

mii amplitudine ditarentur , vel exililate l'ru-

strarentur. Dici non potest ( inquit n.22. ),quantum te istu fallut opinio

,qua dixisti, ohi-

nes virtutes affectus esse, per quos aut fruttuo-

se aut steriliter boni sumus. Fieri enim non po-

test , ut steriliter boni sirnus : sed boni non su-

mus quidquid steriliter sumus. Et merito qui-dem. Iil enim disputationis consequeutia exige-

l>at. Namque non alia admittebat bona opera

Iulianus, nisi quae aut sterilia aut Iructuosa

cssent. Atqui Augustinus in antecessum ex al-

bo bonorum operum expunxerat Iuliani dia

opera steriliter bona, utnote quae vera essent

peccata, quia pravo fine dehonestata ; ergo su-

pererat , ut si quod opus bonum erat , aduntten-

dum , illud esse fructuosum concederetur. Ac-cedit, de iis operibus sermonem habui>se Au-gustinum , ad quae perficienda necessariam esse

giatiam et ipse affirmabat, et Iulianus inlìciaba-

tur.Ergo de operibus disserebat, quaepraesidio

gratiae fierent : atqui huiusmodi opera sive pro-

xime sive remote Iructuosa sunt , cum proxime

vel remote ad vitam aeternam conducant. Po-

stremo decretoria sunt haec Augustini verba

( n. 53.), ut certissime cognoscatur , de qua tan-

dem bonitate disputarci : Scilo* nos illud bonumhominum diccrc... per quod solum homo potest

ad aeternum Dei do/uu/i rcgiuunque perduri.

Hinc cum Iulianus ad genti liuti) defeudendai

virtutes etsi steriles usurpasset textum ApostJ-



— li —Lisfieri iis poicsi, quae leguntar in Cai- Jinali Norisio Vindie. Aug. cap.M.J. 4.

li ad Roto. II. i \: Ctim enimgentes quae legem

non habent etc. , Augustinus ( n. ij-ì'o ) ex eo-

dem Apostoli loco occasionerà capit demonstran-

cli, rei deceptum fuisseluliauum cura opera gen-

tilimn tantopere extulit, vel certe illura erras-se ,

(jiiuiu li i no veras virtutes inde vero stcriles

pronunciavi^ Namque, ait, Paulus de iis loqui-

tur gentibus,qui cogitationibus suis in die in-

diai defeadentur propter opera quae iecerunt.

Alqui sterilia dici non possunt opera,quae in

die iudicii defendaut , et ob hoc inveniant ae-

teruam rrwrcedem apud Deinn. l'rgo si de ope-

ribus gentilium eo loci sermo est , ea non f'ue-

runt sterilia sed fructuosa. Atqui neessent fru-

ctuosa in gentili bus faciebat detèctus fulei et or-

dinationis ad aeterna ,quam ipsetnet requirebat

Iuliauus. Krgo eo loci de operibus intidelium

senno non est. Decipiebatur ergo Inlianus sivecum ex Apostoli verbisansam extollendi virtu-

gentilium arripuit, sive cura illas bonas sed

sterdes appellavit.

llisce ita praemissis de indole controversiae

Inter Aogostinura et Iulianum,quaeri iam il-

lud potest quod definiendnin nobis proposui-

mns, quonam senati Augustinus ita fidei ueces-

sitatem depraedicarit in hoc capite, ut negaret

opus quodeumque esse bouum posse , imo non

esse peocatum, nisi ex fide proficiscatur,quo

sensu aflirmaverit , nullas reperiri in infidelibus

virtutes , imo eorumdem virtutes esse vitia.

Dicimus itaque, alio sensu ab Augustino fi-dem exigi , ut artus sint boni, et alio ne sint

mali vel pecrata. Ut enim boni sint virtutesque

fili ili,inumi! illuni asserit fidei cantate informa-

tae , ut potè quae principium illorum actuumesse deficit

,qui ad aeternain vitam perducant.

B sola bona opera dicenda sunt ( inquit in

Bnlm. LXVII. n. ±i.)f quaefiuntperdilectio-

nern Dei ; liaec autem neces.se est antecedat fi-

rn hoc ipio capile n.55.: Scito nos Uludboriimi honi'nuin dicere , illatn voluntatem bo-riarti ,

Ulud opus bonurn, sine Dei gratta, quaedatar p T unum mediatorem Dei et fwrriiitum

,

non pòsse conferri : per quod soluta homo potest

ad aeternum Dei donum regnumque perduci.

Bt n. i ().: "Hoc summum b ttiumpracstan homi-nibus non potest , nisi per Christian ... , cuius

morte mon vincitur , cuius vulneribus natura

tra sanatur. Ideo iustus ex fide Christi vi-

vit Si ergoadconsequendain veroni beatitu-

d nem,quota nobis ùnmortalem fides <piae in,

Christo est vera promìttit , nihil prosimi homi-rii virtutes , nullo modo possunt venne esse vir-

tutes.

Ne vero actus mali sint, heic Augustinus il-

lud anice contendit, ne contrarie sese ad lidem

habeant. Quod quidem compertum esse debet

tum c\ institutae disputatiunis scopo, timi ex

iosa serie contextus. E( sane ideral Luguatino

propositum , ut excluderet opera sterilite! bo-

na, quae Lulianus adstruxeral . Atqui actus ale*

rilitf-r botti a [aliano asserti in eo maxime di-

gni eraut reprehensionc,quod cura inhonesto

fine corrumperentur, fidei crani contrari] , uou

igitur quod fidem non habercnt praeeuntem,

sed quod fidei opponerentur, cos reprehendit,

ac mali ne sint , id constanter exigit ne saliera

a norma dissideant,quam fides praemonstrat.

Id vero contextus orationis citra controversiamponit.Dura enim vitia intento digito ostendit,

quibus opera bona ac virtutes a luliano iacta-

tae corrumpebantur , non ad defectum fidei,

sed ad alias labes fidei aeque ac rectae rationi

oppositas recurrit. Etenitn , ne line revocemusquae retulimnsde virtutibusquae dominae ser-

viuut avaritiae aut quae ancillae sunt volupta-

tis , ut malam ( n. 26.) Augustinus probet ca-

ritatem romanorum in patriam ob iìdei defe-

ctum, istud unum inculcat, quod patriae exhi-

buerint babylonicam dilectionem , atque in ea

cxh'ìbendd daemonibus et vanae glorìae servie-

rint , et concludit:

Non eral , inquam , in eisvera iustitìa -quia non actibus , sed finibuspraestantur ojjicia. Nequesecusdisserit n.27.;ne enim pudicitiam infìdelium probet, causamesse dicit animum ipsorum infìdelium

,qui for-

nicanti^ a Deo , sive quia ( n . 53. ) cum pudi-citia coniugalis utitur coniugis carne , non involuptate libidinis sed in voluntate propaginiseius intentio sit oportet , peccatum est autem

,

si vicerit et propter se ipsam non propter filios

propagandos fieri aliquid extorsent et volu-ptas : vel quia , ut habet in lib. I. de Nupt. etconc. cap. III. n. 4. , cum facìunt haec homi-

nes sine fide , quae videntur ad coniugalempudicitiam pertinere , sive liominibus piacerequaerentes .... sive in bis rebus

,quas vitiose

concupiscunt , humanas molestias de vitati tes tsive daemonibus servientes , non peccata coer-

centur: sive quia, ut ibid. subditcap.1V. n.5.,etiamsi tanta sit observantia , ut secundummatrimoniales tabulas non nisi Liberorum pro-creandorum causa concumbant, hac tamen in-

tentane generant , ut injideles parentes de in-

fideli prole glorientur : ubi videa detortura fi-

nem opus ex officio bono corrumpentem. Quodpariter licetauimadvertere, ubi(u.3o.) dicenti

luliano, Sigentilis nudarti operuerit, numquidquia non est ex fide, peccatum e,vr?Respoiidet

Augustinus : Prorsus in quantum non est exfide peccatum est : noti quia per se ipsum fa-ctum , quod est nudum operire , peccatum est :

sed de tali opere non in Domino gloriar'^ solus

irripius negat esse peccatum. Actus ergo,qui

ex officio opus virtutis misericordiae f'uisset,

peccatum est ex Augustino, quia infidelis deilio cum glorietur, non in Domino gloriatur

,

ac proinde ipsa inhoneata gloriatione opua exofiicio lioncstum depravat. Luce vero splendi-diora sunt

,quae dein n. 3l>52. occurruut. In

priori enim operamisericordiae ab infidelibusimpenaa idei reo peccati redarguit, quod acce-

utationepersonarum inficianturyac prolude iu-

fidelea male idest injideliter seu contra fidei

praeacriptum misereantur. in posteriori autemnon alio pacto infìdelium opera peccata esse de-monsli.it, nisi quia bona male fai inni, quiaeauoufidali , sed urfidcli , hoc est stulta et noxia



— 12 —C A ». III.

Deuni coli fide ,

spe, et canute.

C a r. IV.

Oii.misIiiiimS

Laureutii.

I .Quaestio.

2. Quaestio.

3. Quaestio.

4. Quaestio*

Responsione*

Augusti ni

Ad quaest. I.

Ad ijuueil. II.

III. Hic si respondero, fide spe cantale colendumDeum, profecto diclu-

rus es, brevius hoc dictum esse quam velles ; ac deinde petiturus ea tihi bre-

viter explicari, quae ad singula tria ista pertineant, quid credendum scili-

cet, quid sperandum, quidamandum sit. Quod cum fecero, ibi erunt omnia

illa quae in epistola tua quaerendo posuisti : cuius exemplum si est peneste facile est ut ea revolvas et relegas; si autem non est, commemorante merecolas.

IV. Vis enim tibi , ut scribis Librum a me fieri, quem Enchiridion, ut

dicunl, habeas, et qui de luis manibus non recedali conlinens postulata, idest,

1 . quid sequendum maxime : quid propter diversas principaliter haereses sit fu-

giendum; 2. in quantum ratio prò religione contendati velquid in ralione, cumfides sit sola, non conveniat; 3. quid primum, quid ullimum tenealur, quae to-

lius definitionis summa sit; 4. quod certuni propriumque fidei calholicae funda-

mentum. Haec omnia quae requiris procul dubio scies, diligenter sdendoquid credi, quid sperari debeat, quid amari. 1. Haec enim maxime, immovero sola in religione sequenda sunt. His qui conlradicit, aut omnino a

Christi nomine alienus est , aut haereticus. 2. Haec sunt defendenda ratione,

vel a sensibus corporis inchoata, vel ab intelligentia mentis inventa. Quaeautem nec corporeo sensu experti sumus, nec mente assequi valuimus aut

valemus, eis sineulla dubitatone credenda sunt testibus, a quibus eaquaedivina vocari iam meruit Scriptum confecta est: qui ea sive per corpus,

sive per animum , divinitus adiuti , vel videre , vel etiam praevidere po-

tuerunt.

Nola i

Ìli iUJJUt lf*( Ratione , vel a sensibus corporis in-

choata etc. J Atqui ratio (prò religione

Jaciunt voluntate: qualis voluntas, nullo ckri-

stìanu dubitante , arbor est mala, quae facere

non potest nisi fructus malos, idest, sola pec-

cata. De qua voluntate et paulo ante (n. 3o.)

dixerat: In quantum malae polu/itatis est,

quisque arbor mala esl,et bonosfructus facerenonpotesl. Hinc s. Thomas (li. II. q. XXIII.a. 7. ad 1 .) ad hunc Augustini locuin respiciens

scribit: Talis actus (quo aliquid ti t in ordinead id

,per quod aliquis caret ca ritate ) semper

est nialus, sicut dicit Augustinus in IV. contia

lulianum. quod actus infidelis, in quantum est

intidelis, semper est peccatum, etiamsi nudumoperit, vel quicquid aiiud huiusmodi faciat

,

ordinane ad fiuem suae inhdelitatis.

Conlextus igitur apertissime evincit, ad ho-

nestatem actionum eo sensu lidem exegisseAu-

gustinum,quatenus ab \\s , ne peccata evade-

rent, removendum illud omne contendebat,

quod fidei esset contrariali] , secus ac Iulianus

seripserat ,. qui(quod spectat sin minus ad ot-

fìcium cei le ad operia linem ) ob eiusmodi cumlide contrarietate ni non dispendium intrinse-

cae bonitatis, sed detrimentum unice praemii

consequi arbitrabatur.

Haec autem ex iis connrmantur,qnaesupe-rius disseruimus de line

,quem ex Augustini

benteutia sibi debet homo proponere , utactio

ab honestatis norma non abscedat. Cum enim

lineili postulet,qui rectae rationi sit conseu-

taneus, utcexigat ulteriua, ut a lido dirigatur,

contendens (a)) a sensibus corporis inchoa-

ta nulla esset , si veruni esset idealista-

consequens est , noxiam atque impiam ab ipso

censeri voluntatem non simpliciter quod a fide

non dirigiti! r , sed quod ab honestatis lege de-

clinans ipsi fidei adversatur.

Quare ut rem totam paucis complectamur,

summa augustinianae disputationis contra lu-lianum in controverso capite haec est: I. De-fensionem illiussententiae assumit, quamlib.I.

de Nupl. et concup. capp. III. IV. attuleratpudicitiam infidelium quippe ob pravum filiera

excultam , non virtutem esse sed vitium; II.

Hac de causa probitatem gentilium ac virtutes

a Iuliano depraedicatas , absurdamque ab ipso

exeogitatam virtutum partitionem oppugnat ;

III. liane vero in oppugnationem ita exsequi-

tur, ut bona infidelium opera,quae a Iuliano

iterilia dicebantur, evincat esse peccata ob per-

versuni lineili, quo corrumpebantur jreliquumvero

,quidquid esset, verae virtutis neque rem

ncque nouieii mercri , ut potè quod nec homi-nem vere iustum làcere t , nec ad beatitatem

assequendcim conierret.

Coni", s. Thomas. II. II. q. X. a. 4., et Isaa-

cus llabertus episcopus Vabrensis in Ideolo-gia Graecorum Patrum circa universam mate-

riam gratiae lib. I. capp. XI-X1I. C. P.

(a) De ratione, quae pio religione conteu -

dit , legi debent,quae adversus Celsum aucto-

rem operia inscripti , Acyos ettari)? , disputai

Ongeuea lib.I. cap. 11 ; tum quae Thomaa ha-

btt p. 1 q. 1. a. 8., ubi scitedi&tiuguit demoustr*



— 13 —rum systema, qui nonnisi idealem corpo- Dices ex Wolfio

,qui non est quidem

rum in animabus nostris existentiam con- idealista, sed plura liabet, quae plus ae-

cedunt, adeoque realem mundi, et cor- quo idealistis faveant; « idealistae con-

porum existentiam negaut. Idealismuni « veniunt (inquit 1. e. §. 4-2.) in eo, quod

tuetur Georgius Berckel} in Iribus Dia- « dentur phaenoniena rerum materia-

logis de Immaterialitate aiiimac, Lume- « lium, quodque in iis singularis quae-

diata providentia Nunùnis, et Perfeciio- « dam constantia observetur. Quaeritur

ne cognitionis humanae, Lendini 1713. « anfousilloruminsitanimae,ansubiecto

Malebi ancbius, Dialogo 5, demonslratio- « alicui ab anima diverso?... idealista

uem existentiae realis corporum ini[)os- « eorumfontem in anima agnoscit... Pa-

sibilem iudicavit,

quare ab idealismo « tetigitur (ait sect. III. e. I. §. 550.7

non abhorrere visus est, teste WoJiìo in « idealistas propius accedere ad verita-

psychologia rationali sect. I. cap. I. « tem, quam materialistas,et ab eorum

§.38 : « lime egoistae,qui nonnisi sui

,« liypotliesi nihil periculi imminerepsy-

<( quatenus nempe anima sunt, existen- « chologiae rationali. Integram enim i-

u liam reaJem admitlunt, ideoque entia a dealista retinere potest ac debet, qua-

« caetera,de

quibuscogitant, non nisi « lem ante dedimus

,

(pbaenomenorum

« prò ideissnisliabent,bypotliesim idea- <( constantiam). In eo tantummodo a vero

« lisiaru in ad corporum existentiam re- « aberrai, quod cognitionis nullum sit

<c ^trictam , eliam ad animas extendunt « obiectum reale. Quidquid vero sit, sive

« et entia immaterialiaquaecumquealia. « tantummodo in anima detur idea corpo-

m Tnilpaucis abbine annis, pergit Wol- « ris nostri (aliorumque corporum), sive

« fìus , assecla quidam Malebrancliii « extra istam ideam existentiam realem

« qui egoismum professus asseclas et « liabeant, propositiones psycbologicae

(e ipse naclus est ». lam vero in syste- « singulae semper erunt eaedem , et ne

male idealiòlarum « Diei et noclis vi- « minimum quidem in iisdem in gratiam

u ces ( alar verbis August. lib. de Util. « idealistarum erit immutandum. Appa-

« cred. cap. XVI. ) et constantissimum « ret vero, quae hic de theoria psycbolo-« ordinem rerum coeleslium , annorum « giae rationalisdicuntur,eadem quoque

a quadrilariamconversioneuijdecidenles « de philosopliia naturali,etomnibuscae-

K redeuntesque frondes arboribus , infi- « teris pliilosopliiae partibus tenenda ».

u Dilani vini seminum, pulcbritudinem Ex quibus quis inferat constantiam, ac

(e lucis, colorum, sonorum, odorumsa- pulcbritudinem phaenomenorum natu-

(( porumque varietates » baec omnia, ralium, licet non realem, sed idealem

aliaque innumera, si bonitaiem et per- argumento esse posse ad Dei existentiam

feclionem in se nullam liabent,nullum eiusque providentiam colligendam.

argomentimi praebere possunt adDeiexi- Haec falsa sunt cum longe perfectior

steutiam provideotiamque slaluendam. sit realis Mundus quam idealis, proin-

Recole Aog. lib.X.Confess.cap.VI.n.9. deque longe melius deserviat summo Nu-(( Interrogavi coelum

, solem , luiiara,

mini cognoscendo. Veruna ne longiuseva-

« slellas...de Deo meo... dicile raihi de gemur , argumentationem nostram non

(( ilio aliquid, clexclamaverunt voce ma- confìrmabimus modo , verum etiam la-

« gna : Ipse lecil nos. Interrogano mea tiusprotendemuscontra liane ipsamWol-« intentio mea: el responsio eorum spe- fii doctrinam : demonstrabimus autem,« cica corum : ... Deum nieum quaesive- quantum inde detrimenti in psycholo-

« ram per corpus a terra usquead eoe- giani, ontologiam , imo etiam eli licam

« Inni, quousque potui mittere nuntios profìciscatur.

« radios oculorum incorimi ». Haec sci- Non modo nulla est ratio a sensibus

licei omnia essentfalsae suppositionis. corporis inchoaia^ sed ncque ab intelli-

tiones inter ac arûmenfa verisimilia , et rur- est, probatloncs,quae contra fidem inducun-

oni ioter probationem theseos ac obiectiooom tur, non esse demoustrationes , sed solubilia

itiouem, de qua s< ribit : « Cum fidea inlàl- arûmeula.».EteuimadnotanteCaietano: «con-

libili ventati inmtatur, impossibile autem sit, tr.i veritatem infallibile!!! nulla potest demon-(1 <- vero demonstrari contrarimi! , manifestino strativa ratio esse », C. P.



— 14 —gentia mentis inventa, si verum slt idea-

Jislarum syslema, imo si sit possibile in

sensu composilo Providenliae non dete-

genlis nobis liane fallaciam, ncque con-

cedei! lis naturale medium adeam

dele-

gendam. Dixi: in sensu composito etc,

Quod enim secundum se possibile sit

Deum causare in nobis sensaliones sen-

sibilium sine ipsis sensibilibus eoruriKjue

exislentia, nemo dubitai. Ratio asserii est:

si Deus sine detrimento JBonitalis, Sapien-

liae, Veracilatis , aliorumque suorum

allributorum cxbibere nobis potest per

sensus apparentiam universalem et cla-

ram corporum sine reali corporum veri-

late, exbibere quoque nobis per poten-

lias inlernas polerit apparentiam univer-

salem et claram principiorum tum spe-

culativorum tum moralium sine reali

eoruui principiorum ventate. Si vis ex-

cipere 1. liane veritatem Ego existo:

2. liane aliam Ego mihi videor linee aiti

Ma agere ,aut pati: 3. veritates disiun-

clivas , de quibus August. 1. III. e. Ac.

e. XIII. n.29. : «Aut corpus est, quod

« mihi videre videor, aut non est cor-te pus » : et similia } haec inquam

,per

me licei, excipias. Cum enim liaec non

sint principia sufficienza ad ratiocinan-

dum neque in speculativis neque in ino-

ralibus , slat absurdiias,quam argnmen-

tatio infert, et contra quam in mediumproferre rationem disparitatis erit diiìi-

cillimum (ai).

Ex idealismo sensibiliumconsequi idea-

lismum intelligibilium conlìrmari po-test ex ipsis scepticis academicis

,qui

cohaerenter ratiocinantes non de sensibi-

libus dubitabant tantummodo , verumetiam de inlelligibilibus. Hinc Accade-

mici apud August. 1. III. e. Ae. e. XVI.n. 35: « Quidquid occurrit, vel ani-

<( rao vel sensibus , non prò vero esse

« approbandum ». liane similitudinem

inlelligibilia inler ac sensibilia indicavi

Auguslinus lib. I. Soliloquiorum cap.

VI.: «Promiltit enim ratio, quae tecum

« loquitur, ita se demonstraluram Deum« luae menti, ut oculis soldemonslralur.

« Nam mentis quasi sui sunt oculi , sen-

« susanimae. Discipliuarum autem qm<~.-

« que certissima talia sunt, (malia illa

« quae sole illustranti! r, ut viderì pos-

« sint, veluli terra est alque terrena oni-

ce nia. Deus autem est ipse qui iJJustrat.

« Ego autem ratio ila sum in mentibus,

« ut in oculis est adspectus ». Qui ergo

aguoscat possibilem universalem falla-

ciam sensuum corporis, efiugere nequit,

cjuin idem agnoscere cogatur in sensibus

animae seu internis potentiis* quando-

quidem ea sibi mutuo respondent. Quodintelligo etiam de intelligibilibus morali-

bus de quibus eadem est ratio. Hinc Aug.

in Ps. XGIX. num.5: « Inesse liomini...

« quod Deum inlelligat,quod ad mentem« proprie perlineat

,quod sicut oculus

« album et nigrum , ita aequitatem ini-

« quitatemque disceruat. Et infra: sicut

« oculis isia corpora , sic il le ( Deus )

« menle conspicilur, corde adtendilur

(( et videtur ».

Ad aequivocationes submovendas ob-

serva, me dixisse apparentiam univer-

salem et claram.Dixi apparentiam

,quae positivum

quid sonat nec mere negalivum. Cumaiebat August. lib. X. Gonf. cap. VI.

n. (J; «Interrogavi mare et abyssos et rep-

« tilia animarum vivarum, interrogavi

« auras flabiles . ..

, et direxi me ad me,

« et dixi: tu quis es? Et respondi , ho-

« rao: et ecce corpus, et anima in me« praesto sunt, unum exterius , et alte-

« rum interius ». Haec vere Augustinusdixisset sibi positive apparere. Quod au-

tem attinet ad minutaslaevigatae rei pro-

minentias, cavitates, porulos, de bis fal-

so dicas apparere,quod non sint. Hoc

tantum verum est, ea non apparere,

quod sint. Idem in aliis exemplis.

Dixi apparentiam universalem» Fru-

stra enim obieceris, quae uni, non vero

alteri, uno aliquo, non alio tempore ap-

parent,

quae per unam qnidem sensa-

tionem apparcnt, per aliam aut alias,

sive mediate sive immediate corriguntur.

Habes in exem\Au.mfalsum tarrium mo-

la) Nihilominus inde disparitela aliqua poti pellant. Verum ut susceptam in Wolfium dis-

poste videtur,quod alia sit. ratio certitudinis putatio vim retiueat suam

, roburque tueatur;

«piani inetopfiysìcam iioniiuant , ac alia ratio opus haud est , nteaparitas urgeatur acrius\

certitudinis,quam physicam et momlem ap- et ad vivum , ut aiuut , resecetur. C. P.



— 15 -

Inni navigati libu , fahamquc infraetio- non Deo. De quo milii sancitili) est iHud

tieni remi apud Aug. J ìl>. II. soliloquio- eximii Suarez disp. IX.Metaph. sec. II.

rum cap. VI. n. 10. Addo apparentem nuni. 7. : « Vera et sana doctrina theo-

parviiatem sidei-uni, de qua aliisque per « logorimi docet non posse Deum indu-

observationes astronomicas ac philoso- « cere intellectnm ad falsimi, quia non

pbicas admonemur. Non oinitteudum « minushoceius bollitati repugnat,quam

praeterea non Ine agi deapparenza unius « mentili' >». Tertiae huius coaditionis de-

aut alterius obietti: cuius evidentia, quae feetu nihil repugnaret, si Deus exhiberet

physica dicitur , semper habet ( ut ait universalem fallacem appareutiam sen-

Suarez d. IX. Met. sec. II. n. 8.) subiti- sibilimi^ nos tamen, quantum satis, ad-

tellcctam conditionem ,sciliect hoc ita moneret de hoc suae voluntatis placito

,

-, (incintimi est ex viriate naturae, ni- aut ea suggereret, quae ad rationalem

li Deus aliter faciai. Oliare non repu- dubitationern impellerent.

gnat, quod Deo vel causante ve! permù- Constat itaque quodsi ratio a sensibus

lente aliquando spectrum homiois aut z/zc/ioala nulla est, quod contingjt in idea-

arboris mini illuda!: neganiusautem con- listarum systemate,nulla est ,

etiatn ra-

tingere ludificationem liane posse in ap- tio ab intelligentia mentis inventa.parentia universali sensibilium : quae si Atquoniam Wolfìusnimiumcommen-

vcl causai i vcl pennitti posset, ea absnr- dat innocenliam idealismi,quemadmo-

da sequerenlur, quorum nullum infertur dum et D. laMothe leVayer De la vertu

ex peculiaribus ludificationibus, (mas et des Paiens t.V. systema scepticum dixe-

posse contingere , et contingere iam satis rat minus prae aliis contrarilim Fidei, alia

cdocii sumus. Onare nuIJus nobis relictus praetera in nota sequenti expendemus.

est iustae querelae locus. (Eis sine alla dubitatione credenda

Ona in re duo sunt animadvertenda I. snnt testibus etc. )Iam in systemate idea-

qnod contingat nos corrigere per subii- listarum neque illa credi possunt,quae

niius quoddam metapuysicum princi- Religio credenda proponiti neque enim

pium, id saliera mediale alque indirecte credi possunt, nisi sint prudenter credi-

per sensus corrigitur: sive quia nihil in bilia- neque possunt prudenter credibi-

intelleclu, ipiod prius non iuerit in sen- Jia fieri, nisi auctoritate saluberrima, ut

su, sive (oj quia etsi dentur verilates habet Aug. lib. de Util. cred. cap. XVI.

formahter ingenitae menti nostrae, non- n. 3t. haec autem nullum robur Imbe-

lliti pei x'iisus excolunlur elexpoliunlur, re polest, si ratio a sensibus inchoata in-

novisque coguitionibus per sensus haustis firma est. Nam haec saluberrima aucto-

aui excitanlur aut ordinantur aut perfi- ritas , ut cap. XVI. n. 3V. August. ha-

ciuntur. \ ide in liane rem August. 1. X. bel, dupliciter nosmovet, partim mira-

Conf.capp.X. et XI. Allerum aniinad- culis, partim sequenliurn multitudine :

vertendum est : quae coiilingit nos corrif in

quamultitudine plurcs credibilitatis

re per doctrinam Fidei , mediate et in- noias expendit ibidem e. XVII. n. 35.

dircele corrigimus per sensus, per quos Augustinus, quae tamenomnes asensibus

baurimus noias crcdiljililatis, qua de re pendent,ex. gr. « quod continentia usque

infra. « adtenuissimum victuin panis et aquae,

Dixi appareutiam universalem claram: « et non quotidiana solum sed etiara per

(piacque proinde rapiat assensum liuina- « conlextos pluresdies perpetuala ieiunia,

ni generis. Si enim Mibobscuraerit alque a quod castilas usque ad coniugii prolis-

ambigua, locus erit inquisitioni, atque « que contemplimi, quod patientiausque

interim prò rei inerito moderandus aut « ad cruces flammasque neglectas, quod

cohibeudus assensus: quod qui non facit, « liberalitas usque ad patrimonia distri-

sibi suaeque imbecillitali trìbuaterrorem (( buia pauperibus, quod denique lotius

absolutae aifirmationis aut negationis a huius mundi aspernalio usque ad desi-

ai) Erunt qui liane improbent partitionem,

Neque ego admodum repugnabo,praesortim

utpote quae iis concludatur termina,qui in- cuoi disceptationia ca|)iit ac sunnna abciusinodi

tericcti uliquid ac medii vidculur adunUere. parlinone non pendetti. C. P.



— "16 —« derium morlis inlendilur. Pauci liaec

« faciunt, pauciores bene prudenlerque

« faciunt ;sed populi probant

,populi

« audiunt, populi favent, diligunt po-

« stremo populi :

populi suam imbecil-« litatem

,quod ista non possunt, nec si-

te ne provectu mentis inDeum, nec si-

« ne quibusdam scintillis virlulis accu-

« sant. Hoc factum est divina previden-

te tia per prophetarum vaticinia,per

<c humanitatem doclrinamque Chrisli,

« per apostolorum itinera, per marty-

cc rum conturnelias, crucerai, sanguinerai,

« morles, per sanctorum praedicabilem

« vitam atque in bis universis digna rebus

« tantis atque virtulibus prò temporum

« opportunitate miracula».Rogoaulem,

num ista cognoscanlur aliunde,quam

per sensus? Minime profecto. Licet enim

cum Àugustino dicere lib. X. Confess.

cap. VI. n. 9. : « Homo interior cogno-

« vit liaec per exterioris ministerium :

« Ego interior cognovi liaec, ego , ego per

« sensus corporis mei ». Ista itaque uni-

versali sensuum deceptione in fumum

abeunt argumenla illa prorsus omnia.Totumboc culinen auctorilatis,\itAuû-

stinus eo e. XVI. 1. de Udì. cred. loqui-

tur , non nisi ideale esset , si corpora eo-

ruinquemateriales operationesautpassio-

nes non in rebus sed animis sunt, tantam-

que proinde erroris apparentiam permit-

lere possit Deus « quem proinde nisi et

a praeesse ,et bumanis mentibus opilula-

« ri credimus, nec quaerere quidem ip-

« sani veram Religionem debemus » ait

August. lib. de Util. cred. cap. XIII. n.

29. Opitulari autem in boc praecipue ne-

cesseest,ne universalcm erroris apparen-

tiam efficiat: quam qui aDeo elbci posse

docet,/e? agii, ut divinarumScriplurarimi

auctoritatibus non credamus, ut August.

epist. XXVIII. al. VIII. e. III. n. k. ait

in rr: simili.

Quare eensemus sibimelipsi repugnare

doclrinam Malebranche Eclaircissement

sur la reeherche de la veritè : <c Qu'il« est tres difficile de prouver qu'il y a de

« corps , et qu'il n'y a, que la Foi, qui

« puisse nous convaincre,

qu'il y a ef-

« fectivement des corps ». Imo nisi ante

Fidem certi simus, Deum non posse exlii-

bere sensibus universalcm et claram ap-

parentiam obiectorum,quae fallax sit

non est locus Fidei inducendae, ut pro-

bavimus , cum non sit locus nolis credi-

bilità tis(a); semperque stabit difjicillima

quaestio , ut appellat Augustinus lib.

de Util. cred. cap. XIII. n. 28.;quonam

modo staiti sapientem invenire poteri-

mus? et quidem , ut infra addit, certis-

sima cognilionc , cui obtemperando tan-

to stullitiae malo liberemur: idest quo-

nam modo poterimus auctorilaiem inve-

nire, quae credibilem nobis faciat reli-

gionem ad amplectendum proposilam?

« Huic igilur farai immani diiìicuhali,

« quoniamdeReligione quaerimus, Deus« solus mederi potest, quem nisi et esse,

« et bumanis mentibus opitulari credi-

mus ( universalem sensuum fallaciam

« praecipue impediendo)

, ne quaerere

« quidem ipsam veram Religionem de-

ce bemus » : Et infra cip. XVI. n. 3i. :

« Si enim Dei Providentia non praesi-

« det rebus bumanis, niliil est de Reli-

« gione satagendum ».

Concludendum igitur cum Aug. lib.

XIX. de Giv. cap.X Vili. : « Quod aulem

u atlinet...de acadcmicis,quibus incerta

« sunt omnia, omnino Civitas Dei talem

« dubitationem tamquam demenliam de-

« teslatur, babens de rebus, quas mente

« et ratione compi eliendit , etiamsi par-

fa) Qui ut revelationis necessitatem efTerant,

Tina finultatemque rationis praetcrmodum de-

primunt ; non ab iis mihi admodum videntur

absimiles,qui ut gratiae necessitatem ampli-

ficetlt, e medio tollunt liberum hominis arbitri-

Uni,quod ut Augustinusait de Spirit. et lit.

cip. XXXIII. naturalitcr atlrilnituni a creatore

animae rationali , illa media vis est,quae pel

in Irridi ad fi.deni , vai inclinare ad m/ideltta-

tem palesi. Sed quemadmodum liberiate e me-dio sublata neque legi ncque gratiae locus esse

reliquua potest ; ita si ratio facnltate privetm ,

qua veritates aliquot consequi certo possit , et

frustra hominibus proponetur revelatio, ne ab

iisdem fides immerito postulabitur. Si qui ergd

divinimi munus, quod ratione coutineiur, de-

primere pergant , ac vero etiam subvertere;

hi sibi dieta existiment,quae adverûs liberta-

tis osores Augustinus scribit in libro de Quali-

tate animae cap. XXXVI: « Datum est ani

mae liberum arbitrium,quod qui nugatoriii

ratiocinationibus labelactare conati tur , usqiifl

adeo cacci sunt, ut ne ista ipsa quidem v,m;i

atque sacrilega propria voluntate se dicere in-

telligent », C. P. •



— 17 —« vani propter corpus corruptibile, quod

i aggravat ammani (quoniam sicutdicit

« Apostolus e>c parie scimus) , taincn

a cerlissimam scientiam, creditque sensi-

« bus in rei cuiusque evidentia,quibus

« per corpus animus utitur(

quod prae-

(a) Qui certitudinem oranem a divina reve-

latione petendam censent, non ventati modo,

sed ipsi quoque revelationi manifestissime ad-

versantur ;quod s. Thomas non obscure decla-

rat, inquiens II. II. q.I. a. 4. ad 2: oc Ea quae

subsunt lidei , dupliciter considerar] possuot.

Uno modo in speciali ; et sic non possunt esse

simul visa et eredita. Alio modo in generali,

scilicet sub communi ratione credibilis , et sic

suntvisa ab eo,qui credit. Non enim crederet,

Disi videret ea esse cretlenda , vel propter evi-

dentidinsignorum

, vel propter aliquid huius-

modi ». Quibufl Melchior Canus edoctus qua-

tuor, quas subuectimus propositiones, e re-

copta vulgataque penes theologos sententia , si-

bi demonstraodas in II. de locis cap. Vili, as-

sampsit : I. iuxta communem legem aliqua ex-

: a et humàna incitamenta necessaria esse,

qui bus ad Evangelii fidem inducamur: II. au-

ctoritatem humanam et incitamenta omnia illa

praedicta , sive alia quaecumque adhibita ab

eo (jui proponit fidem , non esse suflìcientes

causas ad dedendum , ut credere tenemur ; sed

« cipue veruni est de universali eviden-

ti tia sensuum Immani generis), quoniam« iniserabilius fallitur

,qui numquam

« putat eis esse dedendum : credit etiam

« scripturis sanctis etc. (a).

praeterea opus esse interiori causa efficiente,

idest Dei speciali auxilio moventis ad deden-dum: III. rationem ibrmalem nostraefidei none*se Ecclesiae auctoritatem

, hoc est , fidei ul-timam resolutionem non fieri in Ecclesiae te-

stimoniutn : IV". ultimam lidei nostra e resolu-

tionem fieri in causam interiorem eflìcientem,

hoc est , in Deum moventem ad credendumHinc theologus apprime eruditus et diligens

Gregorius De Valentia, hac praestituta thesi :

ut aliquis acceptet fidem, praeter revelationem

et propositionem Ecclesiae infallibilem , moti-vis aids opus est: subdit comm. in II. II. di-

sput. 1. q. I. puncto I. §.7, eiusmodi asser-

tionem nonnisi persummam ignorantiam ne-gari posse. Ad quam depellendam ignorantiam

egregie confort propositio XXL inter damna-tas ab InnocentioXI. anno MDCLXXIX: As-sensus fidei supernaturalis et utilis ad salu-

tein stat cura notitia solum probabili revelatio-

nis , imo cum formidine qua quisformidat ne

non sit Locutus Deus. C. P.

V. Cum 3. auiem initio fidei quae per dilectionem operatur , imbutaiiìons fuerit, tendit bene vivendo etiam ad speciem pervenire, ubi est san-

cii* et perfectis cordibus nota ineffabilis pulchritudo, cuius piena visio est

summa felici tas. Hoc est nimirum quod requiris, quid primum, quid ultimum

ti'ììcatur: inchoari fide, perfici specie. Haec etiam totius definitionis est sum-iìii. Orlimi i. vero propriumque fidei catholicae fundamentum, Christus

est: i'uiiilumcntmn enim alimi, ait Apostolus , nemo potest ponere,praeter id

quod potUutn est, quod est Christus Iesus. Neque hoc ideo negandum est pro-

pri um fundamentum esse (idei catholicae, quia putari potest aliquibus hae-

reticis hoc nobiscum esse commune. Si enim diligenter quae ad Ghristum

pertinenl cogitentur, nomine tenus invenitur Christus apud quoslibet haere-

ticos, qui se ebristianos vocari volunt: reipsa vero non est apudeos. Quodostendere nimis Longum est: quoniam commemorandae sunt omnes haere-

ses, sive quae fucrunt, sive quae sunt, sive quae potuerunt esse sub voca-

bulo (liristiano, et quam sit hoc verum per singulas quasque monstrandum.Quae disputati») tam multorum est voluminum, ut etiam infinita videatur.

VI. Tu autem Encfdridion (0) a nobis postulas , id est, quod manu pos-

sit adstringi, ìion quod armarla possit onerare. Ut igitur ad illa tria redeamus

per quae diximus colendum Deum, fidem, spem, caritatem, facile est ut

dicatur quid credendum,

quidsperandum, quid amandum

sit:sed quem-admodum adversus eorum

,qui diversa sentiunt calumnias defendatur ,

Cip, V.Responsio

ad quaest. IH.

Ad quaest. IV.

I. Cor. III. II.

Cap. VI.

lEy^sipioiov

quod mole

extguum possit

maini conlineru

(b) Dr operum inserìptionibiu penes gi'ac-

cos ac latinos , et de hac iosa toh ;yîip/5/ou,

pauca, eaque festiva habent Pliniiu Nat.

IILst. lib. I. nn.18. seqq. et A.Gellius in prac-

iationc Noctium Atticaruin. C. I*.



PharsaJ. v. i5.

— 18 —operosioris, uberiorisque doctrinae est; quae ut habeatur , non brevi En-

chiridio manus debet impleri, sed grandi studio pectus accendi.

e * r. vii. VII. Nani ecce tibi est Symbolum el Dominica oratio ; quid brevius

oSnom'inlca audilur aut legitur? quid facilius memoriae comraendatur? Quia enim de

compiectumur peCcato , gravi miseria premebatur genus bumanum , et divina indigebatfidem , spem et l ,5; «•»%•* t» i * >. n •

caritatem. misericordia ,gratiae Dei tempus Proprietà praedicens ait, Et erit omnis qui

ioti. u.32.inVocaverit nomen Domini, salvus erit, propter hoc oratio. Sed Apostolus

cum ad ipsam gratiam commendandam hoc propheticum commemorasset

Rom.x. 14. testimonium continuo subiecit, Quomodo autem invocabunt , in quem non

crediderunt? propter hoc Symbolum. In his duobus tria illa intuere : Fides

credit, spes etearitas orant. Sed sine fide esse non possunt: ac per hoc et

fides orat. Propterea quippe dictum est;quomodo invocabunt , in quem

non crediderunt?

e a p. vili.

Vili. Quid autemsperari potest

,

quod non creditur? Porro aliquidexpiSfolidei , etiam quod non speratur, credi potest. Quis namque fidelium poenas nonsPn et cantati*. cre(ijt impiorum? nec sperat tamen, et quisquis eas imminere sibi credit ac<i «-,.111111 nexus. * *

, . * * ,

fugaci motu animi exhorret, rectius timere dicitur quam sperare. Quae duo

Lucami iib. ». quidam distinguens ait Liceat sperare limenti. Non autem ab alio poeta

quamvis meliore, proprie dictum est, Hunc ego sipotui tantum sperare do-

lorcm. Denique nonnulli in arte grammatica verbi huius utuntur exemplo

ad ostendendam impropriam dictionem, et aiunt, sperare dixit, prò timere.

Est itaque fides et malarum rerum, etbonarum: quia et bona creduntur, et

mala: et hoc fide bona, non mala. Est etiam fides et praeteritarum rerum,

et praesentium, et futurarum. Credimus enim Christum mortuum; quod

iam praeteriit : credimus sedere ad dexteram Patris ; quod nunc est : credi-

mus venturum ad iudicandum; quod fulurum est. Item fides et suarum re-

rum est, et alienarum. Nam et se quisque credit aliquando esse coepisse ,

nec fuisse utique sempiternum ; et alios , atque alia : nec solum de aliis ho-

minibus multa,quae ad religionem pertinent , verum etiam de angelis cre-

dimus. Spes autem nonnisi bonarum rerum est , nec nisi futurarum, et ad

eum pertinentium ,qui earumspem gerere perbibetur. Quae cum ita sint,

propter has causas distinguenda erit fides ab spe, sicut vocabulo, ita et ra-

tionabili differentia. Nam quod attinet ad non videre, sive quae creduntursive quae sperantur, fìdei speique commune est. In epistola quippe ad He-

braeos, qua teste usi sunt illustres catholicae Regulae defensores, fides esse

dieta est Convictio rerum, quae non videnlur. Quamvis quando se quisque non

verbis, nontestibus, non denique ullisargumentis, sed praesentium rerum

evidentiae credidisse , hoc est , fidem accommodasse dicit , non ita videtur

absurdus , ut recte reprehendatur in verbo , eique dicatur : Vidisti , ergo non

credidisti : unde putari potest non esse consequens , ut non videatur rei

quaecumque creditur. Sed melius liane appellamus fidem, quam divina elo-

quia docuerunt, earuniscilicet rerum quae non videntur.

Despe quoque

ait Apostolus Spes quae videtur, non est spes, Quod enim videt quis, quid spe-

rat? Si autem quod non videmus speramus, per patientiam expectamus. Cumergo bona nobis futura esse creduntur, nihil aliud quam sperantur. Iam de

amore quid dicani , sine quo fides nihil prodest? Spes vero esse sine amore

non potest. Denique , ut ait Apostolus lacobus, Et daernones credunt, et con-

tremiscunl: nec tamen sperant vel amanl ; sed potius quod speramus et ama-

inus credendo venturum esse formidant. Propter quod Apostolus Paulus lì



— 19 —dem quae per dilectionem operatur

,approbat atque commendat, quae uti-

que sine spe non potest esse. Proinde nec amor sine spe est, nec sine amorespes, nec utrumque sine fide.

(Fidescredit.spesetcaritasorantetc.} de Cliristo : « Innotuit ergo daemonibus Nota„

tv.v

r, •

r. .' .j i .

° i in caput FUDistinclio hdei, spei et eantatis errori- « non per ìd, quod est vita aeterna et In- et fui.

bus Baii , Iansenii, Quesnelli, refellen- « men incommutabile, quod illuminat

dis admodum necessaria , aliqua habet de « pios. ... : sed per quaedam temporalia

re, alia de nomine, sedquibus omnino « suae virtutis effecta, et occultissimae

opus est intelligendae doctrinae s. Augu- « signa praesentiae. . . . » Vide s. Th. II.

stini. Itaque nonnulla observanda. II. q. V. ar. 2.

Observado 1. (ci). Quesnelli pr. LII. Quod August. hoc cap. VIII. et alibi

« Omnia alia salutis media continentur in saepe argumentetur ex fide Daemonum« fide tamquam in suo germino et semi- inutili sine operibus ad fidem christia-

« ne, sed haec non est absque amore et norum sine operibus inutilem, magnam

« fiducia». Haec inquit Quesnellus,idest efficaciam habet. Si enim fides daemo-fìdcs gernien et semen honorum operum: num

,quae licet naturalis , est tamen as-

haoc negat esse absque amore et fiducia. sensus firmissimus rebus revelatis, nul-

Hexapla.sive liber sexcolumnarum edi- lum habet fructum spei et amoris edamtus a D. de Fovilloux prò Quesnello con- naturalis y

imo stat cura desperatione et

tra constitutionem Unìgenitus prosecun- odio Dei omnisque honestatis; nihil mi-

da parte huius propositionis LII. recital randum est, quod fides christianorum

sententiam Augustini ex hoc cap. Vili. quamvis supernaturalis et ex Dei gratia,

Enchir. ubi haec habentur : « Iam de esse possit sine operibus spei et caritatis,

« amore quid dicam, sine quo fides nihil ideoque et sine fructu vitae aeternae.

a prodest ». At cum August. dicat : sine Observado II. Datur in sperante, quod

quo fides nihil prodest: Hexapla ver- signifìcamus per voces confidere et ex-tunt: sine quo fides nihil est, quae duo pectare, atque idem tum Augustinus tura

mirum quantum diversa sunt : sans le ahi comprehendunt nomine spei. Hincquel on ne peut dire, qu'ily ait defoy s. Bonaventura in III. d. XXVI. ar. 2.

vcritahle. At Apostolus I. Cor. e. XIII. et « q. IV. Spei duplex est actus,quorum

docet fidem sine cantate nihil prodesse, « unus est principium , et origo alterius.

et supponit esse aliquando sine cantale. « Spes enim facit confidere , et faciendo

August. toto libro de Fide et operibus ne- « confidere facit expectare.. .. iuxta quodgal (idem sufheere sine cantate, at sup- « dicitAbrahae : Ego protector tuus sum,nonit eam io multis esse sine cantate. « et merces tua magna m7ms;quasi dicat:

Eumdemerrorem Quesnelli docuerat Lu- a Ego protector, in quo debes confidere

theius inGen.c.XV., Galvinus in Antid. « ( de auxilio ) et merces, quani debes

ad sess. VI. can.XI.,KemniiiusinExam. «expectare. » Hos eosdem actus nomi-Concil. Trid., Brentius in Galechis., Me- nat s. Thomas de Spe IL IL q.XVII. et

lanchton in Apol. Conf. Aug. XVIII. Per actum expectandi explicat

Quod autem August. ait de fide dae- spem Augustinus hoc capite Vili, ulens

mommi , id inlelligendum de fide natu- verbis Apostoli : per actum confidendi,

rali , non supernaturali, ut exponit ipse sive fiduciae (quae etiam credulitatis af-

Augustin. i. IX deCiv. Dei c.XXL, ubi fectus nominatur) ibidem iis verbis : Cum

(a) Quesnelli propositiones, quas anctor me- V. Romae 1722) , Languet ( Avertissement auxmorat, diligenter exponunt , aptisque refel- appellents

§.20.

),Cardili,

deBissy (Traité

lunt argnmentis Iacobus de la Fontaine (Cle- theologique adressé au Clergc du DioCese dementis XI. constitutio Unìgenitus theologice Meaux tom. IL P.iris 1722), Pius Vandenpropugnata tom. II. Romae 1719), Card. Dyck (Clementina Unìgenitus cap. VI. §. 8. 9.GregoriusSelleri(Propositiones a Clemente XI. 10.), P. Paul de Lyon ( anti-hexaples ou ana-meritodamnatae ctc. tom.Vili. Romae 1728), Jyse de 101. proposilions etc. tom. IL LyonBernardus Desirant

( s. Augustinus vindiralus 1716 ). C. P.contra CI.Quesnelli propositioncs part. IV. et



— 20 —erô bona nobis futura esso creduntur

, norat. Ad cap. Matth. XXIII. 26. docue-

nihil olìud quam sperantur: et infra cap. rat : Obedientia legis profluere debet ex

CXVII. : Sperei quam sibi petenti do- fonte , et hicfons est Caritas. Quando

nari possit , ut amet. Ilis duobus actibus Dei amor est illius principium interius,

ubique utitur Augustinus in libris suis, et Dei gloria cius finis ,

tumpurwn est

opusculis ,cnarrationibus , sermonibus, quod apparel exterius : alioqui/i non est

epistolis. nisi hypocrisis , autfalsa iuslilia: quae

Observatio IH. « Sed quia, ait s. Tho- est Quesnelli proposilio XLVII. Ad caput

« mas ( in III. dist. XXVI. q. II. art. Matth. V. 28. docuerat: Cupiditas, aut

« 3. ad II. q. ) spes non est nisi boni, earitas usura sensuum bonum, velrnalum

u et primus motus appetitus in bonum faciunt, quae ex damnatis est LXVJ. Pa-

« est desiderium ideo spes praesupponit tet ilaque ex solis lieflexionibus morali-

« desiderium ». Qua doctrina se expedit bus Quesnelli adEvang. s.Matlliaei,eum

s. Thomas ab argumento 3. : Oninis af- loqui deamorepraedominante;etadhunc

feelio

ex amoreprocediti ut ait August. sensum cogit nexus systematis

,

qui vel

(Jib. XIV. de Civ. e. VI. VII. et Vili.) in solis citalis propositionibus apparet.

sedspes est affectio quaedamêrgo est ex Quare ianseniani peiora hac in re do-

amore. Respondet s. Thomas «Ad 3. dicent, quam ipse Iansenius, qui ne opus

<( cendum quod ibi (ab Augustino) acci- morale peccaminosum sit , contenlus est

« pitur amor largepro amore imperfecto, amore benevolentiae quidem atque arai-

« quod est desiderium, quod est primus citiae in Deum, sed imperfecto. Legendus

« motus appetitivae virlutis ». Idem do- tom. III. Jib. V. de Grada Ghr. capiti-

cet s. Bonavent. ubi agit de spe in III. d. bus VII.VIII. et IX.Quibus tamen in lo-

XXVI. ar. 2. qu. III. ad 2. : Quod amor cis longe distat Iansenius a catholicis plu-

est principium omnium offectio?ium(jdeo- ribus theologis fautoribus initialis cuius-

que et spei ex August. hb.XIV. de Civ.), dam amoris benevolentiae in Deum , at-

verum est secundum statura imperjecium, que amicitiae. Cuius amoris necessitatemi

Eum affectum,qui praecedit spem, ipse ita propugnant in nonnullis theologicis

s. Thom. (in III. dist.XVIL q. I. ar. 3. controversi is ,puta de Poenitentia sufi-

ad 1.) parlitur in duos, et vocat amorem dente ad iustificationem etc. , ut tamen

in quantum est finis, desiderium in quan- si amor ille amicitiae etiam imperfectus

tum respicil ea quae sunt ad flnem. desit,non continuo actusvitiosus sit, quae

Hinc paletdiscrimen Augustini aQues- est expressa sententia Iansenii. Agnoscunt

nello,qui prop. LVU. « Totum deest siquidem catholici actus aliarum virtu-

« peccatori, (piando ei deest spes, et non tum distinctos ab amore benevolentiae in

« est spes in J)eo, ubi non est amor Dei.» Deum.Hexapla ad liane proposil. LVIF. cilant, Iam ad Augustinum redeamus. Eumut diximus, prò Quesnello Augustini hoc in loco de Spe, quem expendimus, in-

cap. Vili.: « Iam de amore quid dicam, lelligere de amore aut cantate , quantum

« sine quo lìdes nihil prodest? Spes enim ad actum imperfeclum,probo ex hoc

« sine amore esse non polest. . . Proinde ipso lib. Enchiridii infra e. CXVII., ubi

« nec amor sine spe est, nec sine amore iterimi de spe elcariiale: uQuamvis enim

« spes , ncque utrumque sine fide ». Pa- « sperare sine amore non possit , fieri ta-

let,inquam, discriinen: Quesnellus enim a nien potcst, ut id non amet, sine quo

aperte loquitur de amore Dei praedomi- a ad id,quod sperat, non polest pen in-

nante etperfecto, uti consta t ex univer- « nire. Tamquam si speret vilam aeter-

'

so eius sy siemate et serie reliquarum prò- « nani, quam quis non amai? et non amet

positionum. Nam propositionem LVII. « iustiliam, sine qua nemo ad illam per-

non est spes in Deoûbi non est amor « venit ». Ecce tibi in Enchiridio Augu-Dei , habet Quesnellus ad cap. Matth. stinus distingua amoiria simplicem et

XXVII. 5. j al idem ad cap. Matth. XXV. imperfectum vitae aeternae, quem dicit

30. habet aliain, quae mter prosoriptas inseparabilem a spe, quod ipsum docue-

est LVI. : Deus non remunerat nisi care sanctus Bonaventura, et s.Thom. ver-

ritatem, (filoniani carilas sola Deum ho- bis supra transcriptis, distingui!, inquam.



— 21 —ab amore vltae aeternae perfetto et diti- praeler IIcnricum, Riehardum, Duran-

gente iustitiam necessariam ad aeternae cium, PaJudanum , et alios apud Suarez

vitae consecutioneni. loc. cit. docet s. Bonav. in IH. disi.

Quod itaquea Micologi* quaeritur sive XXVI. art. 2. q. III. ad 3. « Gum du-

in III. Sent.d.XXVI. et XXVII. ,sive in « plex sit motus amoris earitalis, vide-

« licei amor amicitiac , et

amor concup-ii, pisceiitiac ,ci\vìuis amore concupiscen-

« tiae desiderat Denm super omnia, amo-« re vero amicitiae similiter diligitDeum

« propterseet super omnia. Unde Deum<( concupiscit plus quam aliud bouum.« Deo etiam bonum optat plusquam ha-« benscaritatem optetsibi ipsi, Amorau-« tem concupiscentiae adeo intensus esse

« non potest, nisi praeambula expectatio-

« ne (spei) ». Eamdem sententiam prò»

pugnat s. Bonaventura tota quaestione ILart. 1. in III. Sem. dist. XXVII. Quare

II. II. qu.XVII.Utrumspes

sitposterior

an prior cantate, ita est expediendum ex

do» trina s. Augustini , ut sitspes prior ca-

ritate quantum ad actus eius perfectos,

xior quantum ad quosdam actus im-

perfeetos: quod ipsum docent s. Bonav.

et s.Thomas spettata universa eius dottri-

na . quam liabet twin in somma timi in

Commen. Senlentiarum lum in Disputa-

tis in quibus(quaest. de cantate ) do-

cet,quod spes non modo praesupponat

aliquem carìtatis actum, sed etiam quo-dam pacto eam formalissime aliqua ex

parte involvat : « Spei obieclum (inquit) s. Bonaventuram esse in hac sententia fa-

ce licct sit ens increatum, in quantum est tetur ipse Suarez, cui placet alius loqueu-

« bonum , tamen dependet ab obietto ca- di modus.

<( ritatis. Est enim bonum obiectum spei, Dixi hoc pertinere ad quaestionem dea in 'quantum est desiderabile et conse- voce, rem seilieet per se levem. At quo-« (juibilc. Xullus enim desiderat consequi niam Baius,Iansenius , et Quesnellus posta ab'quod bonum, nisi propter hoc, quod Lutberum et Calvinum errores suos dea amat ipsum ». Aliquid simile ratioci- spe et cantate praecipue propugnant te-

natus fuerat de fide: ex quibus concludit :stimoniis s. Augustini , maximi momenti

inde manifestimi est, quod in actibus est scire, quem modum loquendi s. Do-omnium viriut uni est formale id, quod etor usurpaverit. Quare si s. Augusti-est ex -parte carìtatis. nus, ut iam probabimus, usus est eo lo-

Observatio IV. magni momenti est. quendi more, qui deinde placuit s. Bo-Licet re ipaa detur amor concupiscentiae naventurae aliisque scholasticis

, falla-

quo volumus Deum nobis,quia estsum- cissimum erit argumentum: « s. Augu-mum bonum nostrum , ulrum tamen hic « stinus plurimis testimoniis commendatamor comprehendatur nomine spei, quod « utilitatem , aut etiam necessitatem cari-

placet Scoto in III. dist. XXVI., et « tatis\ergo satis non est operari aut con-

XXVII. cum eximio Suarez de Spe « verti ex amore concupiscentiae Dei ».

Diq>. I. sec. III.n. 4, quod idem placet Etenim Augustinus non modo saepe usur-

I. Francisco Salesio Jib. II. de Amore pat caritatem generalissimo quodam sen-iori cap. XVII.

5an potius comprehen- su prò amore recti , cupiditate boni , di-

datur sub nomine earitalis,prout tenia lectione iustitiae eie: sed etiam cum spe-

est ex virtutibuJ tbeologicis, controver- cialius agit de cantate Dei, amore Dei,sia est pertinens ad modum loquendi, qui dileclione Dei eie. amorem divinum

,qui

plurimis placet: nani eum amorem con- concupiscentiae dicitur, satis praecipuecupisoentiae comprebendj sub cariiate complectitur (a).

(a) Qnae auctor brevissime complectitur,

paullo enucleatila declaranda sunt. Itaqne I.

nomina amor, dilectio, cantila

àyàirn, $iKlat ,

n^nX , TÌ*t, riDm ,"ou eauidem semper

vim prapf.'runtjsod in scriptum iuxta,patrum-que operibua -tfcXi/frâ sunt. Quod II. ut no-minati™ do Augustino demonstretur , animaci-verti debet , nomina amoris , dihrtionis , ca-

rìtatis ipsum usurpare , ut uàtccxpirws signifr-

cet 1. caritatem tertiam ex virtutibus theolo-gicis

; i.actuaUm grattarti ,

eamque adultam,robnstam, ac operum, quibus aeternum re-

spondet pracmium, eflectricem ; 3. motìonem

quamlibet gratiae rudis licet atquc inchoatae;tandem 4. ordinis ac honestatis amorem. Au-gustini testimonia, quibus quadruple* descri-pta significatici comprobatur , diligenter rel'e-

runt ac insi^niter explauant Uionysius Tela-



— 22 —Quamquam haec non respiciunt sen- « ipsi

,per quos haec dieta sunl. . .

quan-tentiam tum card. Pallavicini, tum alio- « to per eos affectu ista cantata sunt. At-

rum de necessitate initialis amoris bene- « fectum istum generabat in eis amorvolentiae ad Poenitentiam salutarem. Hi « civitatis, arnorem autem civitatis in-

enim catholici theologi non innituntur « fuderat Spiritus Dei ». Vide iam quoargumenlo ex generalibus illis Augusti- pacto Augusti nus hoc probet. Caritas

,

ni de caritate locutionibus, uli tolo le- inquit, Dei diffusa est in cordibus no-

ie lib. V. de Gr. Ghr. aliisque in locis stris per Spiritum Sanclum,qui dalus

passim consuevit Iansenius , sed aliis est nobis : Cui maiori propositioui ex

ì'undamentis sive ex Scriptura, sive aliis s. Paulo desumptae sufficienda est haec

Augustini testimoniis sub certis qui- minor, ut concludatur assumptum s. Au-busdam considerationibus , sive ex Tri- gustini : Atqui amor civitatis caelestis

dentino etc. : quorum aliorumque fun- est caritas Dei; ergo amor civitatis cae-

damenlorum probabilitatem scholasticis lestis infusus est a Spiritu Dei , sive amo-discutiendam relinquimus. Eum aulem, rem Civitatis infunderat Spiritus Dei.

quem dixeram , esse Augustini sensum Habes quo sensu Augustinus explicet te-

innumeris Augustini testimoniis probari xtum Pauli, quo saepissime utitur in lau-

posset. Imo probabitur ex hoc ipso En- dem caritatis Dei, et Iansenius abutitur

chiridio, ubi de caritate sub llnem. Ac- ab operis frontispicio : eum Aug. inter-

cipe interim pauca ex aliis locis. pretatur, ac si comprehendat amorem ci-

lnEnarr.Psal.LXXXVI.n.l. ad illud vitatis Ierusalem.

Fundamenta eius in montibus sanctis : Libro de Discipl. Christ. cap.V. n. 5.

« Civilas quaedam in isto Psalmo can- exponitea verba usurpati in Eccleshs so-

ie tata, et commendata est. . . Suspirantes lita— Sursum cor—«Quid est enim sur-

« desiderio cuiusdam ineffabilis quietis,

« sum habere cor, nisi quod dietimi est

« quae habitat in illa civitate , de qua « prius DiligesDorninumDeum tuum ex(e quiete dictum est hoc nobis esse prò- « tolo corde tuo, ex tota anima tua, ex« missum : quam oculus non vidit, nec « tota mente tua?» Iam vero , et ex vi

« auris audivit. . .Videte quo modo erant vocis , et ex frequentissimo usu s. Augu-« amatores huius civitatis ardentes illi stini sursum habere cor est cor habere ad

vius de Lege et grafia lib. I. cap. VII. , et lib. lem cupiditatis dominantis influxum omnesII. cap. II.; Scipio Maffeius Hist. theolog. lib. suas actiones inficere et corrumpere, quatenusXV. §§. 1-3.; Bernardus De Rubeis tract. insinuat , in nomine , cium est subservitute si-

theologic. de caritate capp. LI-LIX. ; et Vin- ve in statu peccati , destitutus gratia illa quacenti us Bolgenius in dissertaticene , cui titulus liberatur aservitute peccati et constituitur Fi-

est , Dell' amor dì Dio o della Carità , Part. lius Dei , sic dominar i cupiditatem , ut per ge-IV. cap. II. nn. 298-302. Iam vero hac signifì- neralem huius influxum omnes illius actiones

cationum varietate comperta , expeditum est, in se inficiantur et corrumpantur ; aut opera

nondissol vere modo,sed omnino profligare quae omnia,quae ante iustificationem fiunt

,qua-

baiani , ianseniani, et quesnelliani congerunt, cumque ratione fiaut, sint peccata ; quasi in

ut fidem concilient propositioni XVI. Ioannis omnibus suis actibus peccator serviat domi-Hus in synodo costansiensi sess. XV. , damua- nauti cupidi tati : falsa

,perniciosa , inducens

tae, quaeque ita se habebat : ce divisio immediata in errorem e Tridentino daitinatum ut haere-

operum est, quod sint vel virtuosa vel vitio- ticum , iterum in Baio daninatum art. 4.0.

sa. Quia si homo est vitiosus et agat quicquam, Qua vero parte inter dominantem cupidita-

tunc agit vitiose. Et si est virtuosus , et agit tem et caritatem dominantem nulli pouuntur

quicquam, tunc agit virtuose. Quia sicut vi- aflectus medii a natura ipsa insiti suaptaque na-

ti nm,quod crimendicitur, sive peccatum mor- tura laudubiles

,qui una cura amore beatitu-

tale iuficit universaliter actus homiuis vitiosi; diuis naturalique propensione ad bonum re-

sic virtus vivificat omnes actus virtuosi». Im- manserunt uelut extrema lineamenta et reli-

mo expeditum item est, patrumdoctriuam cum quiae imaginis Dei ( ex s. August. de Spirit. et

iis praeclare componere,quae summus Ponti- htt. e. XXVIII.

) ;perinde ac si inter dilectìo-

fex Pius VI in constitutione Auctorem Jidei ,nera divinarli

,quae nos perducit ad re^mun,

his verbis §§. 10. 24. definivit: « Doctrina Sy- et dilcctionem humanarn dlicitain, quae darn-

nodi ( pistoriensis ) de duplici amore (domi- natur , non daretur dilectio hurnana licita,

nantis cupiditatis, et caritatis dominantis } e- quae non reprehenditur (ex s. August. serm.

nuutians, hominem sine gratia esse sub servi- CCCXL1X.) sfalsa , alias damnata. C. P.

tute peccati , ipsumque in eo statu per genera-



— 23 —coelum : Quare serm. XIX. num. 5. alias u virtus erit, et idipsum erit virlus, prae-

4. ex Sirmondianis— Ad illud— Quid « miitmque virtutis,quod dicit in sanctis

miìd est in Caelo— « Agnovit quid de- « eloquiis homo qui lioc amai : Mihi au-

« beatur sursum cultoribus Dei , ubi in- « tcm adhaerere Deo bonum est. Haec

« bemur habere cor , et respondemus ibi « ibi erit piena , et sempiterna sapientia,

« nos habere, quod et utinam non men- « eademque veraciter vita iam beata,e tiamur, sallem ipsa bora, saltem ipso « Fervendo quippe est ad aelemum ac

« momento , saltem ipso temporis pun- « summum bonum ,cui adhaerere in ae-

« cto, quando respondemus. . . . Repre- « ternani ( quod quidem formalissime

t hendens se ait : Quid enim mihi est in fit per visionerà, amorem,et fruilionem)

« Coelo ! Quid est ibi mihi? Vita aeter- est finis nostri boni ( idest nostrorum bo-

« na , incorruptio , reguum cum Christo, norum operum,quae proinde ex hoc in-

tc societas Angelorum, ubi nulla pertur- tentionis nostrae fine perfìciuntur, non

« batio, nulla ignorantia, nullum peri- inquinantur ). Dicatur haec(perventio

e culum , nulla tentatio , vera , certa,

scilicet et adhaesio summo bono ) « Di-

te fixa securitas: Ecce quid mihi est in « catur haec et prudentia,quia et pro-

te Coelo : » Iam vero audisti,quod qui « spectissime adhaerebit bono quod non

sursum habet cor, servat praeceptum « amittatur, et forlitudo,quia firmissi-

Diliges Dominum Deum tuum : ergo ex a me adhaerebit bono unde non avella-

Augustino dilectio Dei ex toto corde etc. te tur, et temperanza, quia castissime ad-

compleclitur amorem supernae Ierusa- « haerebit bono ubi non corrumpatur,

lem. « et iustitia,quia rectissime adhaerebit

Epist. CLV. ad Macedonium al. LII. « bono, cui subiiciatur ». Brevius idi-

eum docet Augustinus,<7«ae fit vera pie- psum dixerat num. 3. describens : Vere

tas , idest verax Dei cultus, unde omnia beatam vitam, quo nullum maluni admit-

recte vivendi ducioportet officia consen- iatur, et ubi summum bonum nunquam

tanee ad duo praecepta dilectionis Dei et amittatur;« Hoc, inquit , piorum prae-proximi,de quibus num.lk.ettamenfere « miumest, cuius adipiscendi spe vitam

tota est de Amore concupiscentiae in « istam temporalem alque mortalem non

Deum tamquam obiectum beatificans nos « tam" delectabiliter quam tolerabiliter

nostrosque proximos: a Delector, inquit « ducimus ». Gonsiderat igitur Augusti-

te n. 1. .. quod animum tuum caritate nus in beatitudine formali non modo quod<( aeternitatis , et veritatis , atque ipsius sit praemium virtutis , sed quod sit vir-

« caritatis ajjfectimi divinae UH , caele- tus, nullum malum morale admittens etc.

« stique Rcipublicae cuius regnator est Observatio VI. Dolendum est quod« < 'Jiristus , et in qua sola semper beale- multi satis diminutam ac falsam ideam

« que vivendum est, si recte hic pieque ingerant amoris concupiscentiae in Deum(( vivatur, agnosco inliiantem, video prò- beatifìcantem, dum passim dicunt (quod(( pinquantem , eiusque potiundae ani- Augustinus non solet) ,eum amorem mo-te plector ardentem ». veri ex commodo proprio, utilitate pro-

Observatio V. Haec epistola ad Mace- pria et similibus. Quae ratio abstracta

dm ii uni hoc habet commune cum pluri- commodi et utilitatis propriae exaggera-

mu aliis Auguslinj testimoniis,quod amo- ta a Iansenio 1. V. de Gra. Ghr. cap. IX.

rem beatiludinis vocet amorem et cari- etX. univoce estcommunis motivo, quototem Dei, Unum autern habet non ita ducuntur plurimi actus indifferenies aut

Commune, ut huius ipsius rationem Au- etiam mali , cum vera ratio motiva hu-gu^tiuo dignissimam proferat , nempe ius amoris concupiscentiae piena sit om-(]uia Deus beatificans hominem conce- ni honestate virtule perfectione sanclis-

pius quidam seu notio e>te\plicans ma- siine expetibili^ alque ita eam nobis ex-

gnam perfectionem, virtutem ,

boriila- hibeant s. Bonaventura et s. Thomas lo-

lem , si ve explicans et summum bonum cis ci'atis.

per l'eclissime se communicans homini,et Hanc, quam dixi, distinctionem mihihominem perfectissime parlicipantem de videor ex eodem s. Thoma hausisse in

summo bono. Hinc num. 12. : «Una ibi Quacst. disputatis etc. de Cantate art. 2.



— 24 —ubi cum dìxissel bonum civitatis amari cupisccniia Dei, ut beatificanti*, vocrlur

posse et male a tyranno propler priva- amor Dei propler se , modus loquendi

lum bonum suum , neglecto et spreto est a noiinullis llicologis non usilatus,

aliorum bono, et bene ab optimo cive sed s. Augustino,s.l»onavcnturae,s.Tlio-

propter bonum toti eivitati commune:

mae familiari*, et ad Baium, Iansenium,Sic igitur^ inquit , amare boni/m

,quod Quesnellum refelJcndos apprimenecessa-

a beatis participalur , ut Jiabcafur vel rius , cum veterum testimonia obiiciunt.

possidealur , nonfacit hominem bene se Quare ii quoque,qui eo Joquendi more

habentem ad bcatiludinem quia etiam nostra liac aelate non utuntur, scire de-

mali illud bonum concupiscimi ( in ho- bent eum fuisse a veleribus usurpatimi

num scilicet proprium et privatimi nihil ne in veterum lectione decipiantur. Ex-curantes de bono aliorum ); sed amare plicandi enim illi , et inlelligendi sunt se-

illud bonum secundum se ( exclusa sci- cundum morem loquendi suorum tem-

licet ratione privati boni ) ut permaneat porum.

( nempe in aelernum ) et dijfìmdalur S. Th. in Dispulatis de Cantate arti-

( nempe a Deo lum in ipsum individuum culo 4.: «Formale in obiecto est idsecun-

liominem timi in alios proximos,prout « dum quod obiectum refertur ad poten-

lex caritalis postulat ) et ut niliil contra « tiam vel babilum. Materiale autem id,

illud bonum agatur (excludendo scilicet « in quo hoc fundatur. Ut si loquamurexhoc fìneomnem voìuntatempeccandi), « de obiecto polentiae visivae obiectum

liocfacit hominem bene se habentem ad « eius formale est coloratum vel aliquod

Ulani societatem sanctorum. Et haec est « huiusmodi : in quantum enim aliquod

caritas,quae Deum propter se diligit

,« coloratum est , intanlum visibile est

;

et proximos, qui sunt capaces beaiitudi- « sed materiale in obiecto est corpus}cui

ww, sicut se ipsos, et quae repugnat om- « accidit color.... Et hocoportet in cari-

nibus impedimenlis in se , et in aliis. « tate considerare. Manifestum est enim ,

Vides quo pacto amor in Deum, qui « quod possumus aliquem diligere dupli-

concupiscentiae dicitur, si sit bene ordi- « citer : uno modo ratione sui ipsius, alio

nalus, a s.Tlioma caritas Dei appellatur? « modorationealterius.Ralionesui ipsius,

Et iterum art. 4. ad II. : ce Dicendum <( quando eum ratione boni proprii di li—

« quod cum amor respiciatbonum, secun- « gimus , ulpote quia est in se bonestus,

« dum diversitatem boni est diversilas « vel nobis deleclabiiis , aut utilis » (Eu

(t amoris. Est autem quoddam bonum descripla caritas diligens Deum: Quid sit

«proprium bominis , in quantum est autem amare Deum, ut delectabilem no-

« singularis persona ( nihil curando de bis aut ntilem, num Deus ut beatificala

« aliis , ut exposuerat art. 2. verbis su- sit Deus ut nobis deleclabiiis aut utilis

« pra cilatis ). Et quantum ad dilectio- non indiget commentario, tam clara res:

« nem respicientem hoc bonum unus- iam transit ad caritatem proximi ) « ra-

« quisque est sibi principale obiectum tione autem allerius (inquit s. Thomas)« dilectionis (quae proinde dilectio non « diligimus aliquem

,quando diliginius

« est caritas, imo ncque ad spem theo- « ipsum,quia attinet alii, quem diligi-

« logicam revocali potest ). Est autem « mus. Ex hoc enim ipso,quod diligi-

« quoddam bonum comune, quod perii- « mus aliquem secundum se ( nempe vel

«net ad hunc vel illum, in quantum « ut honestum in se, vel ut nobis delecta-

« est pars alicuius lolius...Et hoc modo « bilem , vel ut utilem ) diligimus om-« caritas respicit , sicut principale obie- « nes iamiliares

,et consanguineos , et

« clum7bonum divinum, quod pertinet « amicos ipsius , in quantum ei attinente

« ad unuuujuemque ( ideoque etiam ad « sed lamen in omnibus illis est una ra-

« se ipsum) secundum quod esse potest « tio formalis dilectionis ,scilicet bonum

« particeps beatitudinis , linde ca sola ex « illius,quem ratione sui ( nempe ut io

« caritate diligimus, quae nobiscum in « se bonesti aut deleclabiiis aut utilis) di-

« beatitudine participare possunt, ul Au- a ligimus, et ipsum quodammodo in

« gust. dicilin lib. deDoct. Christiana». « omnibus aliis diligimus. Sic igitur di-

Obscrvatio F7/.Quodsancta haec con- « ccndum,quod caritas diligit Deum ni-



— 25 —a tiotte sui ipsius (nempe ut in se lione-

m sti sci delectabilis ve! utilis nobis ), et

s ratione eius diligit omnesalios,inquan-

<c timi ordinantur ad Deum, nude quo-

ti dammodo diligit Donni in omnibus pro-

« gimis » . Si coosequenter ad liane s.Tho-

iii. ir doctrinam expendas actum lume:

i Amo Deum,quia est bonum summum

iiiilii per visionem, amorem, et fruitio-

i.em , idesl modo simmie utili , et dcle-

ctabili mihi communicaudum )> : Iiabe-

bis in hoc actu amorem Dei non modo

ut delectabilis et utilis , sed eliam ut ho-

nesti. Hoc enim houestum attingit ea

tendentia: « Quia est Bonnm summum ».

Sipraeterea

adverteris, quod divina ista

conimunicatio utilis mihi,ac deleetibi-

r visionem, amorem, et fruitionem

est ahqnid perfectissime me abstraheus

ab orimi inordinato amore tum mei tum

reli(juarum creaiurarnm, et perfectissi-

me me coniungens Deo , ipsiusque vo-

lunlati propter ipsnin infìnitum bonum,

quod Deus est ;si denique eonsideres

,

<jnod fideles licet non ita distincte, tamen

quantum satis est , implicite quamvis ac

confuse , ita sibi repraesentant beatilu-dinem visionis, amoiis, ac fruilionis Dei,

ut aliquid, quo per summam perfeclio-

nem Deo uniemnr ,si inquam haee om-

nia animo recolas , facile tibi suadeas

amorem Dei nos bealificantis involvere

non solum amorem concupiscentiae, ve-

runi eliam aliquem amiciliae amorem;

omnino consentanee Auguslini verbis Ji-

br. Vili, de Gen. ad lit. cap. XI. n. 2ì.:

l \ ec aliud alitjuid ab ipso ex-

cc pectemus, quam eum ipsum, qui sum-« ma utili t(is, et salus nostra est: sic enim

(t eum gratis secundum illam vocem di-

-imus, Mihi autem adhaerere Deoiium est: Deo inquam utilitari, et

« saluti nastrar, ». Ilaec deservire pos-

sunt iis theologis conciliandis, quorumalii ad salutarem conversionem contenti

rant amore concupiscentiae, alii etiam

in sacramento aliquem amiciliae amorempostulant.

Luride S.Bonaventura, qui in III. di-

slinct. XXVII. art. 1. quaest. II. ubi

quaerit an Habitus caritatis unus sit ?

t Actus caritatis ( inquit ) est diligere :

« diligere autem idem est,quod velie

bonum. Cum ergo caritas diligit ali-

ti quem, bonum optat ei,quem dilìgil,

« Lstud autem. quod caritas optat, unum« solimi est

,videlieel bonum aeteriium

« et summum. lstud autem summum« bonum aliquando homo per canta-

re leni optat Deo ( et hoc propriissi-

« munì e>t amoris amiciliae) , aliquan-

« do sibi ( et Ino dici tur amor concu-

« piscentiae ), aliquando proximo: se-

te cuudum quod optat ipsum ipsi Deo,

« dicitur diligere Deum,quia vult quod

« ipse Deus sit summum bonum, et quod

a Jiabeat omne bonum per essentiam: se-

« cundum quod optat illud proximo, sic

« dicitur diligere proximum, quia vult

« quod liabeat illud bonum per gratiam

« et gloriain: secundum quod optat il-

« lud sibi ( nempe per gratiam et glo-

K riam), sic dicitur diligere se ipsum. Ge-

« neraliter ergo in actu dilectionis ipsius

« caritatis unum est bonum optatum, li-

(( cet multa sint,quibus illud bonum

« optatur- et illud est obiectum princi-

« pale ipsius habitus diligeudi,quoniam

<( ipsum propter se optatur a cantate,

« ita quod habet rationem obiecti princi-

(( paliter moventis, et finis quietantisj et

« quia illud est unum solum , sive com-

« paretur ad se ( nempe Deum ) sive ad

a eum,qui habet caritatem,sivecompare-

« tur ad eius proximum : bine est, quod

« caritatis habitus habet esse unius ».

Ad IV. argumentum: «Caritas, inquit,

« unam habet rationem moventem , vi-

ce delioet ipsarasummam bonitatem,quae

a cum sit summe amabilis , et prout est

ce in se, et prout parlicipalur a creatura

a(participatur autem praecipue per gra-

« tiam et gloriam Paradisi , uti antea di-

te xerat) utroque modo caritas erit ».

Et ad VI. « Sicut spes innititur simi-

li mae poteslati , sic caritas adhaeret et

« adhaerere facit sunimae borritati , et il-

« le est eius actus primus et unicus , ex

« quo orilur, et in quo clauditur amor« concupiscentiae et amor amicitiae. Et

« propterea sicut spes non diversifìcatur

li

propter actum confidentiae et expecta-«.< tionis , sic nec caritas propter actum

« amicitiae et concupiscentiae ».

Ex quibus tria habes 1. Concupiscen-

tiam , ut est Dei bealilìcanlis, dici a s. Bo-

na\ entura dilectionem Dei propter se etc,

2. Concupiscentiae amorem a s. Bona-



— 26 —ventura non comprehendi sub spe

(quod exponit, quod nos docemus. In Psal. LV.

iam alias animadverti)

, sed curri amore num. 17. « Nos ergo Deum amemus,

amicitiae divinae comprclrendi nomine « fratres, pure et caste. Non est castum

carilatis,terliae ex theologicis virlulibus, « cor, si licum ad mercedem colit(nem-

idque non obiter , sed s.'iepe et ex prò- a pe lemporalem , ut ex contexlu pate-posilo doceri a seraphicoDoctore, ubi de « bit). Quid ergo? Mercedem de Dei cul-

theologicis virtutibus lamquam in prò- « tu non habebimus? Habebimus piane,

prio loco perlraclat., « sed ipsum Deum, quem colimus. Ipse

3. Concupiscenliam Dei, ut est Deus « nobis merces erit,quia videbimuseum,

obieclum nostrum bealificans , et coni- « sicuti est.... Amatoribus suis Iesus

prehendi posse nomine carilalis inDeurn^ « Clrristus dicit...Et ostendam me ipsum

quod saepe s. Bonaventura ìacit, quem- <c illL Si non amas,parurn est. Si amas,

admodurn et Augustinus, et comprelren- « si suspiras, si gratis colrs eum a quo

di posse nomine caritalis in nos,quod « gratis emptus es noli extra eum

etiam pluries occurrit in libris s. Augu- « aliud ab eo quaerere • ipse tibi suirì-

slini,imo in ipso libro de Disciplina cari- « cit. . . Dicam fratres. In islis bumanis

stiana, quem paulo ante citavimus. Oc- « coniugiis considerate cor castum, qua-

currit etiam saepissime in s. Thoma et « le sit ad Deum. Certe bumana coniu-

s. Bonaventura. Caelerum eum caritas « già sunt : non diligit uxorem suam,

in Deum, in nos, in proximum, ad eam- « qui propler dotem illam diligit: non

dem virlulem caritalis revocelur , sive « inaritum caste diligit, quae propterea

ille concupiscentiae amor dicalur caritas « diligit, quia aliquid donavit, aut quia

in Deum sive caritas in nos, parum re- « multum donavit. Et dives maritus, et

fert,quamquam plurimum referat isla « pauper factus maritus est. Quam mul-

animadvertere ad inlelligendos palres ac « ti proscripti a castis uxoribus amplius

praecipue Augustinum. « dilecli sunt? Probata sunt multa casta

Probandum iam,quod etiam ante san- a coniugia calamitalibus marilorum , ne

ctos Bonavenluram et Tliomam, Augusti- « aliud amare quam marilum putaren-

nus amorem concupiscentiae in Deum, « tur: non solum non deseruerunt , sed

uti nostrum obiectum beatificum, vocet a amplius obsecutaesunt.Si ergo maritus

amorem Dei propler se}quod mirifice « carnalis gratis diligitur, si caste diligi-

deservit iansenianis refellendis. w tur, et uxor carnalis gratis diligitur, si

Aug. in Ps. LUI. num. 10. ad illud « caste diligitur, Deus quomodo diligen-

voluntarie sacrificalo libi: « Deus no- « dus est verus et verax animae maritus

« sler laudetur voluntale , amelur cari- « ad prolem sempilernae vitae foecun-

« tate; graluitum sit , quod amatur et « dans, et steriles nos non esse permit-

« quod laudalur. Quid est gratuitum? « tens? Ulum ergo sic diligamus, ut aliud

« Ipse propler se , non propter aliud. Si « praeler ipsum non diligamus ». Ani-

« enim laudas Deum , ut det tibi aliquid madverle ea verba: Deus quomodo di-

« aliud, iam non gratis amas Deurn. Eru- ligendus esl verus et verax animae ma-

« besceres si te uxor tua propter divi- ritus ad prolem sempilernae vitae foe-« tias amaret , et forte si tibi pauperlas cundans. Ubi ostenditur in quo sitani

« accideret de adulterio cogitaret. Cum parilalem Augustinus velit. Sicuti gra-

te ergo te a coniuge gratis amari velis, tu luilus amor coniugis est in marittimi , ut

« Deum propter aliud amabis?. .. Non fruendum ad prolem suscipiendam,

ita

« tibi tcrram, sed se

ipsumservat

,

qui est

amorgratuitus animae in

Deum,ut

« fecit coelum , et lerram». Vide exem- fruendum ad prolem sempilernae vitae.

plum amoris gratuiti propter se, non Huiusmodi esl amor concupiscentiae, qui

propler aliud. JExemplum est amor uxo- hoc Augustini contextu commendatili-;

ris, quae virum suum aniat propler se,

ergo hic amor esl gratuitus et propler se*

sed propter se utfruendum ad usus con- Iterum in Psal. XC. semi. II. nu-

iugii et prolem suscipiendam. mcr. 13. ad ea verba ostendam illis sa-

Haec paritas amoris coniugalis fre- lutare meum: « Quidquid laboras, ad

quens est apud Augustinum , et optime « hoc laboras, ut videas. . . quando tota



— 27 —« merces nostra visio est Desidere- « ergo, inquls, faciam? cfiiid orem? Quid

« iiius, et amemus, flagremus, si spon- a ores? Quod te docuit Dominus,quod te

« sa sumus. Sponsus absens est , sustinea- « docuit coelestis Magister. Invoca Deumu mus ,

veniet quem desiderainus. . . O « tamqunm Deum, ama Deum tamquam

« si sic amaremus! » & Deum. Ilio melius niliil est, ipsum de-

Dum itaque legimus in Augustino a- a sidera, ipsum concupisce. Vide invo-

morem Dei propter Deum, non est quod « cantera Deum in alio psalmo : Unarn

mens nostra statini apprehendat agi ibi a petit a Domino liane requiram. Quid

de amore ilio Dei, quem nec dari nega- « est quod petit? Ut inhabitem in do-

mus, neque negamus esse perfectum,

« mo Domini per omnes dies vitae rneae.

quemque optime distinxit superioribus « Ut quid hoc? Ut contempler delecta-

verbis s. Bonaventura: qui vult,quod « tionem Domini. Si ergo amator Dei

ipse Deus sii sianmum bonum , et quod « esse vis sincerissimis medullis castisque

Iiabeat onine bonum per essenliam: quem « suspiriis , ipsum dilige , ipsum ama,

amorem plures recemes gravesque tlieo- « illi flagra ,illi inhia

,quo iucundius

logi cura Scoto solura inieJJigunt nomine « nihil invenis, quo melius,quo lae-

unorìs amicitiae. Aliter taraen IV. et V. « tius , quo diuturnius. . . Si ergo invo-saeculo loquutns est Augustinus. Illum (( cas Deum tamquam Deum , securus

audi in Ps. LXXVII. n. 21. « Rectum a esto ». Igitur invocas Deum tamquam

u itaque cor cum Deo est,quando propter Deum , cum petis inhabitare in domo

« Deum quaerit Deum». lana hic statim Domini etc.

invola* in amorem, quem dicis amicitiae. Si delibandum est aliquid ex sermoni-

Sed audi quod sequitur: « Unam quippe bus s. Augustini, audi ex serra. CLXV.« concupivit a Domino, liane requiret, al. VII. de verb. Ap. ad ea verbaPauli:

<( ut inhabitet in domo Domini semper, In caritate radicati et fundati ,ut prae-

« et coutempletur eius delectationem.Cui valeatis comprehendere cum omnibussan-

ie dicitcor fidelium: salurabor, non ollis ctis^ quae sii latitudo, longitudo, altitu-

« carnium aegypliorum, nec melonibus, do , et profunditas. « Latitudo ergo ait

« et peponibus , et allio, et cepis , nec « n. 4. caritas est,' quae sola bene ope-

« manna visibili...: sed saturabor, cura « ratur ». Has et similes Augustini pro-

u apparuerit gloria tua ». positiones nobis obtrudunt Iansenius et

In Enarr. ps. LXXIX.n. 14. uMortui sectatores, et cubitalibus amplioribusque

« siint, qui non Deum gratis colunt, idest Jileris descriptas nobis inoculos ingerunt,

<( quia ipse bonus est^ non quia dat talia ut probent quod praeter amorem amici-

« bona, quae dat et non bonis. Pecuniam tiae nulla est alia honestas virtutis. Sed

u vis habere? Jiabetet latro. Uxorem, foe- audi interpretationera Augustini vel po-

« cunditatem lìliorum. ..

, attende quara tius ipsi adversarii eara audianf. « lati-

ce multi inali liabcnt. Hoc est totum prò- « tudofacit, ut liilarein datorem diligat

<c pter quod eum colis?. . . Ergo ista dat « Deus. Si enim angustiam passus fue-

u omnia etiam raalis , se solum servat <( rit, tristis dabit ; si tristis dabit, perit

u bonis. Te diligemus : tu nobis dulcis <c quod dabit. Opus est ergo latitudine

a eris renaissio peccatorum, tu eris totum « caritatis , ne pereat quidquid boni fa-

« praeuiium iustificatorum ». Ecce tibi « cis. . . Quae est longitudo? Qui perse-

guici ex Augustino sit amare quia ipse a veraverit usque infinemhic satvuserit

b^nus est', comprehendit scilicet bis ver- a . . . Si autem vis Iiabere crucis altilu-

bis amorem eius etiam, ut est praemium « dinem , nosce quid audias, et ubi au-

iustifìcatorum , soluinque distingua ab « dìas^Sursum cor. Quid est Sursum cori

amore concupiscente temporaiia bona. « Ibi operare, ibi ama, inde petevirtutem,

Et in Ps. LXXXV. n. 8. <( Si Deum « ibi expecta mercedem. Nani si bene(( propterea invocas, ut veoiat ad te pe- « opcraris , et liilariter tribuis , videris

« cuoia, ut veoiat ad te tiaereditas,ut ve- (( habere latitudincm. Si in iisdera operi-

« niat ad te saecularis dignitas , Deum ti- « bus usquein finenti perseveraveris , vi-

« bi adiutorera ponis cupidilatum , non u deris habere longitudinem. Sed si omnia

« exauditorem desideriorum Quid « hàec non propter supernam mercedem



— 28 —« facis ,

alliludinem non liabebis , et <' vocalur: quod alilcr dici potesl,quod

« illa iam nec latitudo eril , nec longi- « ratio lormalis adacquata debet esse in-

« ludo »(quae verba maxime nolanda « creala vel in recto vel in obliquo ».

sunt non modo ad argumenlum, quod Quod confìrmat exemplis fidei , et spei.

prae manibus habemus, sed etiain con- Non omiltendum quod Bernard us,

tra quietistas habilualitcr excludentes a cuius testimonia in detensionem sui er-

statu animae perfectae in hac via omnem roris congerunt ianseniani , eadem pari-

intuitum remunerationis aeternae),«Quid tale amoris coniugalis utiturcum Augu-

u est enirn habere altitudinem , nisi co- stino. Nam ser. LXXXilI. in Cantica

t< gitare Deum, amare Deum , et gratis n. 5. : « Magna res est amor, sed sunt

« amare ipsum Deum adiulorem, ipsum « in eo gradus. Sponsa in summo est.

<t spectatorem,ipsum coronatorem,ipsum « Amant enirn et filli^ sed de haereditate

« praemii largitorem,postremo ipsum « cogilant

(quae est de externis bonis

« praemium deputare , non aliud ab praeter patrem,eiusquepossessionem)....

« ipso, quam ipsum expeclare? Si amas, « Purus amor de spe ^boni externi prae-

« gratis ama-, si vere amas, ipsesit mer- « ter personam amatam) vires non su-« ces

,quem amas ». Audis

,quo paclo t mit, nec tamen diffidentiae damna sen-

Augustinus explicet illud Pauli: Iti cari- « til. Sponsae hicest, quia hoc sponsa

tate radicati, et fundati eie. et in quo si- « est quaecumque est. Sponsae res et

iam doceat carità tis altitudinem , sine « spes unus est amor. Hoc sponsa abun-

qua nec longitudo, nec latitudo est. « dat , hoc contentus est sponsus , nec is

Neque est,quod quis haereat propter « aliud quaerit, nec ilJa aliud habet ».

eam vulgarem proposilionem: De ratio- Et supra dixerat : « Deus . . . amari plus

ne virtutis theologicae est , ut adacqua- « amat : quam quaeris aliam inter spon-

tum obiectumforinaie eius sit increatum: « sos necessitudinem? .... Is (amor) per

inultoquemagiserit de rationeterliae vir- « se sufficit, is per se placet, et propter

tutis theologicae, quae reliquis maior est. « se. Ipse merilum, ipse praemium sibi

Jpse enirn eximius doclor Suarez agens de « est amor Fructus eius usus eius :

cantate prout est tertia ex theologalibus « amo quia amo, amo ut amem ». Vi-

virlulibus, licet cum Scoto amorem con- de alia tum hic tum in tractatu de dili-

cupiscentiae ad spei nomen revocet, non gendo Deo , ubi in ipso quarto gradu

ad caritatem , opponit sibi eam proposi- amoris : a Quis hoc videbit? quis possi-

tionem, tum respondet (disput. I. de debit? Quando, inquit, veniam, et ap-

Garitate sect. III. n. 9.): « De raiione parebo antefaciem Dei etc. ».

« virtutis theologicae est, ut ratio l'or- Quae omnia sonaut perfectionem amo-

a malis eius obiecti sit increala vel sim- ris Dei , ut beatificane consentanee ad

<c pliciter, vel secundum quamdam re- Augustinum.a duclionem , in quantum participatio Alia dabimus in notis ad cap. GXX.<c eiusdem ordinis ad suam originem re-

c a ». ix. IX. Cum ergo qtiaerilur, quid credendum sit quod ad religionem por-

?ervaô

e

symbU

o7i' tineat , non rerum natura ita rimanda est, quemadmodum ab eis quos phy-or

«ne

iicaur.

epss*cos gêci vocant : nec metuendtim est, ne aliquid de vi et numero ele-

mentorum, de motu atque ordine et defectibus siderum, de figura coeli

de generibus et naturis animalitmi, iruticum, lapidum, fontium, Qumi-

num, montium, de spatiis locorum et temporum, de signis imminentiuintempestatum, et alia sexcenta de iis rebus quas illi vel invenerunt vel in-

venisse se existimant, christianus ignoret: quia nec ipsi omnia repererunt

tanto excellenles ingenio, Qagrantes studio , abundantes otio, et quaedamliumana coniectura investigantes, quaedam vero historica experientìa per-

scrutante^, et in eis quae se invenisse gloriantur, plura opinantes potiti»

quam scientes. Satis est christiano rerum creatarum causam, sive coele



— 29 —stium sive terrestriuni , sive visibilium sive invisibilium , nonnisi bonita-

tem credere Creatoris, qui est Deus unus et verus; nullamque esse natu-

ram, quae non aut ipse sit, aut ab ipso, eumque esse Trinitatem, Patrem

scilicet, et Filium a Patre genitum , et Spiritum Sanctum ab eodem Patre

iNrocedeotem , sed unum eumdemque Spiritum Palris et Filii.

Ab liac summe et aequabiliter et immutabiliter bona Trinitate creatasunt omnia et nec summe, noe aoqualiter, nec immutabiliter bona, sed

(amen bona etiam singula : simul vero universa valde bona ; quia ex

omnibus consistit universitalis admirabilis pulcritudo.

In doctrina s. Augustini de rerum crea-

tioue duo sunt, quae nonnulJos offende-

runt criticos satis illiberales et inoflìcio-

sos. Prìmam est de simultanea rerum

crealione (ci) uno quidem momento, sex

aulem diebus solum spiritualibusacrny-sticis. Non defuit ex recentioribus

,qui

eam opinionem improbabilem dieeret :

imo le Clerc sub Phereponi nomine in

Animadversionibus ad Jib.IV.c.XXXV.

de Genesi ad literam recenset liane opi-

nionem inter Somnia febricitantis. Sed

quoniam ab his ac similibus acerbiori-

bus in Augustinum censuris s. Doctorem

egregie vindicat ex nostris quidem Syl-

vester Maurus (tom. I. Theo!, libr. IV.

q. CCXX1I. ) , ex aliis card. Norisius

( in Vindiciis cap. IV . §. 9. ) ideirco ab

hoc supersedeo , imitatus sapientiam et

modestiam s. Thomae, qui ita disserit et

de sententia s. Augustini et de opposita

aliorum patrum interpretatione, uineu-

tri, inquit, sententiae praeiudicetur

Alterum est de Deo creante et agente

ad extra, sed per actionem a sua divina

essentia indistinclam,quaeque eadem sit

atque ipsum Dei dicere aut velie: NequeCìiim, incraitlib. XI. Confess.cap. XXXI.n. 41., ita tibi aliquid accidit incom-

ìmUabiliter aeterno , hoc est vere aeter-

no creatori mentiur/i. Sicut ergo nosti in

(a) Si de crcatione universitatis rerum qno-

ad siibstantias , et non etiam quoad illarum ex-

politionem ac ordinem sermo sit ; eadem Au-gustine», ac veterum plerisque sententia arri-

sit. Etenim substantias simul omnes a Dio es-

se procreatas ,non modo inter iudaeos docuit

Philo de Mundi opifìc. pag. 14,

et initio libri

I. Allegoriarum ; sed < x Ecclesiae patribus in

1 earudem concessere sententiam Hippolytus in

Gèn. I. G., Clemens Àlexandrinns Stromat.VL§. 16., Origenes Pllilocal. cap. I. , Atbanasius

Orat. II. con. Arian. n. iG. , Epipliauiud Jf >>:-

res. LXV.§§.4-ò.,Gregorius Nyòsenu-, iuile-

principio coelum et terram sine varietà- Nota in caput IX*

te notitiae tuae , itafecisti in principio

coelum et terram sine DISTINCTIONE

actionis tuae. Qui intelligit confitea-

tur tibi , et qui non intelligit confiteatur

tibi. At non defuit ex recentioribus , quiid minime intelligens non Deo confitere-

tur, sed Augustino insultaret, liane eius

sententiam exolicam et antiqualam di-

cens , et adversantem communissimae

omnium sententiae,communissimae scho-

larum sententiae . Eadem docuerat s. Au-

gust. cap. VII. n. 9. «Ideo Verbo libi

« coaeterno simul et sempiterne dicis oni-

ce nia, quae dicis, et fìt quidquid dicis

a ut fiat nec aliter quam dicendo fa-ti, cis , nec tamen et simul et sempiter-

ne ne iìunt omnia, quae dicendo lacis ».

Quare utrumque coniungit cap. IX. :

<c Fecisti coelum et terram in verbo

« tuo . . . miro modo dicens , et miro

« modo faciens: » Plures mss. codices

apud maurinos legunt in priore Augu-

stini testimonio: sine distentione actio-

nis tuae. Sed in idem recidit : neque

enim potest negari numerosa et successi-

va distendo actionum divinarum, quin

negetur earum distinctio a divina sub-

stantia.

Profecto niliil ad dogma facit , sive

Deum lemporales effectus agere dicas

xaem. pag. 7. , Basilius in Hexiem. hom. I.

n. G., Chrysostomus in Genesim hom. I. n. 3.;

Ambrosius in Hexa^m. lib.I. n. i6.,Theodore-

tus in Genesim q. III., Gregorius lib. XXXII.Moral. cap. XII. n. iG., Isidorus de ordine crea-

tionis cap. Vili., et Petrus Lombardus in Sent.

II. dist. li. llinc laudata a patribus Aquilae in-

terpretatio, quae liebraicuin |YW>£*V3 grae-

ce reddidit tv x.t$ct\i>.), idest , Basilio , Graego-

rio Nysseno , Jilu^tachio Antiocheno , Ioanne

Philopono , aliisque enarrantibus ,cvXKr\^dr\v

KU.I «.typoui noci tv o\tyw. C. 1'.



— 30 —cum Augustino per aclionem sibi imraa- can. lui. n. 212. «Aperi oculos , el Ie-

nentem , sive cum gravibus aliis scripto- « gè, et noli lamquam caecus aliud prò

ribus per actionem externam, et trans- « alio supponere »

euntem. At illud ferendum non est, ut Cum Augustino, et s. Thoma consen-

id agas cum reprehensione sententiae tiunt plures patres : s. Greg. Nyss. lib.

sancii Augustini , ne tibi ingerat rursus, XII. contra Eunomium: « In illa bea-

quod in alium adversarium suum seri- « ta vita (Dei) illud universum, quod in

psit lib. III. Operis imperf. n. 56. Die « ea intelligitur, acluosum est, et ipsa-

quod dicturus es , egregie corrector. « met actio, dum nullo interposito me-

Iniquitatem huius in Augustini senten- « dio voluntas ad eum finem transfertur,

tiam censurae probal vel uuuss. Thomas, « quem sibi proposuit. Basilius in V. li-

ex cuius scliola celebres theologi fìdeli- » bro contra Eunomium « Neque porro

ter transcripsere plusquam septuaginta « ex ipso (Spiritu S. caro Christi) tam-loca,in quibus angelicus praeceptor idip- « quam actio eius est, quandoquidem in

sum dare et sine ambiguitate testatur, « simplici et corporis experte natura eam-

et hoc tanta fìrmilale, ut id nullibi in « dem cum substantia rationem sumitdubium verterit. Legatur episcopus la- « actio ». S. Maximus martyr. in lib.

censis Franciscus Palanco insigni ingenio de Div. Nora. cap. IX. « Motus eius,

et fama inter scholasticos recentiores de « qui est immobilis et eodem modo sem-

Providentia Dei qu. IX. num. 46. pag. « per habens appellatur ipsius voluntas,

121. Addit num. 48. : vix invenies pa- « qua vult ea quae sunt fieri, sive pro-

ginam,aut articulum, in quo id non sup- « videnliae ipsius ad omnia processio » :

ponit. Hine 1. II. con tra Gentes e. XXIII., idest actio. Clemens Alexandrinus Or.

et cap. XXXI. n. 3.: «Deus non agit liortator. adversus gentes n. 18. « Ipsius

« aliqua actione, quae sit extra ipsum,

« Dei sola voluntas est mundi creatio7

« quasi ab ipso exiens et in creatura ter- « sola voluntate ille operatus est ». Da-« minata, sicut calefactio exit ab igne et mascenus lib. II. de Fide cap. XXIX.« terminalur in ligno, sed eius velie est « Procreans, et conservans, et procurans

« eius agere, et hoc modo sunt res se- « ipsius potentia nihil aliud est, quam« cundum quod Deus vult eas esse». Qu. « bona ipsius voluntas ».Richardus 1. II.

III. dePoten. art. 3. «Creatio potest de Trinitate cap. XXIV. «Eius lacere

« sumi active et passive- si sumatur acti- « est a se velie fieri ». Nec mirum, in-

« ve sic designat Dei actionem quae est quit idem qui supra , episcopus iacensis

« eius essentia cum relatione ad creatu- 1. e. n. 48., cum haecfuerit convnunis-

« ras. Et art. 4. Illud solum recipien- sima opinio omnium antiquorum philo-

« lem maleriam non requirit, cuius actio sophorum : eam certe tribui non modo« non est accidens , sed ipsa subslanlia s. Thomae , sed thomistis fatetur disput.

« sua, quod solius Dei est. Et arlic. 15. XX. Metaph. sect. V. num. 2. , et 5. e-

« Duplex est actio, quaedam quae con- ximius Suarez, licet eam non sequatur.

« sistit in ipso agente et est perfectio et Scotus autemeum pluribussuis,Ocham,

« actus agentis, ut intelligere, velie, et et Gregorius cum nominalibus modum

« huiusmodi : quaedam vero quae egre- quidem loquendi usurpant diversum a

« ditur ab ipso agente in patiens extrin- s. Thoma, sed re ipsa idem dicunt; nani

« secum , et est perfectio et actus patien- praeler Deum et effectum negant mediani

« tis, sicut calefacere movere et huius- actionem inter Deum, et eifectum : vide

« modi. Actio autem Dei non potest in- Suarez disp. XX. Met. sect. V. num.

« telligi ad modum huiusmodi secundae 6. , et 7. , et Maurum tom. 1. Theol.« aclionis , eo quod cum actio sua sit eius lib. III. q. CXV. Alios plures vide apud«essentia, non egreditur extra ipsum

}Suarez Lusitanum toni. 111. pini. p. 201).

« unde oporlet quod inlelligatur ad ino- Eam sequitur Valentia tom. I. disp. 111.

« dum primae actionis,quae non estuisi pimelo I. quaest. II. pag. mihi (

J5.">.j

« in intelligente et volente» : Quare ci,

Card. Toletus III. Phys. q. III. ar. 2.,

qui dubitet de mente s. Thom. , dicere et innumeris praeternnssis, qui citali pos-

licet verbis Aug. 1. 11. Operis imperf. sent , cardinalis Cieniuegos t. II. yEuig-



— 31 -maiis tipologici disp. Vili. scct. III. agens mundum : respondent defensores

§. 1. num. 7. pag. io. , et disput. XI. s. Augustini ets.TJiomae cum distinctio-

sect. IV. §. 4. num. kO. pag. 380. Imo ne, apud Iacensem episcopum qunest. IX.

paginis 46, el 380,plurcs scholasticos de Provid. §. 10. n. 137. Concedunt si

reièri eam sententiam de actione Dei ab vox ab aeterno determinet productionem

ipso Deo indistincta uno modo, plures a- activam, negant si determinet productio-

Jios, eam alio modo explicantes : qua re nem passivanti, sive terminum produ-

palet censorem inoflìciosum sententiae ctum, quemadmodum solet ex usu cora-

s. Augustini, lamquam exoticae, et ariti- muni , cuius est ius et norma loquendi

quatae , haud mullum sibi tribuere pos- cum dicitur: « Mundus agitur et produ-

se, neque in veterum, neque in recentio- citurab aeterno sive actus creatus produ-

rum lectione. ctus est ab aeterno »;quae proinde falsa

At, inquiet, Augustini sententiam non sunt: esto vere dicalur mundus ab aeter-

satisfacere adversantium argumentis.Res- no cognitus ac volitus: quia in bis usus

pondeo : si dicat non satisfacere eviden- loquendi per eam vocem ab aeterno non

ter ac demonstrative , nibil magnum di- determinat mundum, sed cognitionem et

cit , quippe quod commune est non mo- volitionem mundi; haec aliaqueplura sa-do senlentiis omnibus disputabilibus, cu- tis subtiliter citatus tbeologus. Quibus

iusmodi sai lem ista est de actione Dei ad addo, quod in eo primo sensu dicitur Isa-

txtra distincta, vel indistincta. sed etiam iae XLV. secundum LXX. Qui fecitfu-aliis pluribus sive fide, sive melaphysica tura, seu quifecit ventura', quemadmo-evidentia certis : si dicat neque saltem dum et legunt Ambrosius lib. V. de Fide

probabiliter satisfacere, profecto cum id cap. IX., Hilarius I. IV. de Trin. et lib.

dicet, solus sibi tot inlersapientes sapere XII.,Fulgentius ad Monimum 1. I. cap.

videbitur.LegatsaJlemrecentiorem,quem XII., Cyrillus lib. IV. in Isaiam or. II.,

citavimus, theologum,qui obiecta omnia Leo Magnus serm. XVI.de Passione Do-

insigni perspicacia scboJastica diluit. mini, Richardusl.II.de Trin. cap.XXIV.

Dices: potentia Dei ab aeterno fuisset Concilium Valenlinum III. in Profess.

cum sua operatione , et actione aeterna; Fideicap. III., Auctor sub nomine s. An-

ergo etiam effeclus aelernus fuisset. Re- selmi in Epist. ad Rom. cap. VIII. Cumspondeo: vide quam varium ac multi- quibus est August. tum saepissime alias,

plex sit hominis ingenium! Est qui liane tum lib. IV. de Gen.ad lit. cap. XXXV.,consequenliam esse putet veritatem aper- n. 56. Sic enìmfacit quaefutura essent,

tam \ at episcopus Iacensis qu. IX. n. 45. ut non temporaliterfaceret temporalia,

p. 121. ed. 1692. semel, atque iterum sed ab eofacta currerent tempora , de

meram vocat Jgnorantiarn. Sed bis mis- qua sententia, verbisque praecedentibus

sis, negat consequentiam s. Thomas tum sic Augustinum irridet D. le Clerc in ani-

saepissime multis in locis hoc sibi argu- madversionibusadhunclocum: Quisnonmentum obiiciens, tum qu. 1. de Poten- obstupescat cum cogitet serio esse dieta...

tia art. 1. ad 8. arg. <c Dicendum, in- haec somniafebricitantis: haecille,utpa-

« quit, quod potentia Dei semper est con- tet ex dictis aeque temere, atque imperite.

« hincta urtai idest operalioni : nam ope- Ex ea ss. Augustini, et Thomae senten-

« ratio est divina cssentia- sed effectus se- tia plura satis utilia existunt.

« quitur secundum imperium volunlatis, 1. Sunt etiam inler recenliores theo-

« et iudicium sapienliae. Unde non opor- logos (vide episc. lac. q. IX. de Prov. §.

« tet, quod semper sit coniuncta elfectui, 10.) qui absurdum putant potentiam i/i-

<( sicut nec quod creaturae fuerint ab ae- finitam agere per actionem finitam, pò-« terno ». Cum autem actio sequatur im- tcntiam spiritualem per actionem mate-

perium volunlatis, imo sit ipsum velie , rialem , potentiam supersubstanlialemsicuti non repugnat Deum ab aeterno per actionem accidentalem. His diflìcul-

velle effectum in tempore, ita non repu- talibus, quibus multi quidem nihil ter-

gimi Deum ab aeterno agere effectum in rcntur, at quibus perspicacissimae caete-

tempore. Quare ad liane proposi tionem : roquinmentespremuntur,occurritss.Au-

Deus ab aeterno esset producens atque gust. et Thom. sententia , ut patet.



32

2. At quoniam fiala actione Dei ad ex-

Ira transeunte ei distincta , aciio creaturae

peccantis est aclio tum Dei, lum creatu-

rae , absurdum pulant omnipotcnliam

agere immediate etformàliter per actio-

nem peccarninosam.Legàtur idem lacen-

sisepiseopus quaest. citala. Huie difficul-

lati ©ccurrit ss. Augustini, et Thomae

sententia. Nam Deus aclione sua im-

manente sive decreto permissivo con-

currit, qui concursus est omnino indili e-

rens atque indeterminatus,qualem Les-

sius laudatili opusculo de J)ii-. Perfect.

lib. XI. cap. IV. Creatura aulem actio-

nesuatranseunte,qui est concursus omni-

no dcterminatustex ulroque aulem, tara-

quam total ibus in suo ordine, consurgit

concursus Dei et creaturae secundutn

hanc sententiam , secundum quam aclio

transiens creata , Jicet immediate a Deo

dependeat, non est lamen aclio Dei,per

quam Deus agat , sed polius quam Deus

aSat -

3. Plurimis semper visum est difficil-

limum quomodo Deus, et creatura uniri

possint ad eumdem effectumpereamdem

actionem, quin una causa determinet a-

liam, et lamen non casu et fortuito con-

currant. Haec fundamenlum multis de-

dere , teste Suarez Metaph. disp. XXI l.

sect. 1. num. % negandi concUrsum im-

media lum. Legatur eliam sect. IV. a

n. 10. ab iis verbis : habent edam quae

diximus, summam dijjicullalem in agen-

tibus liberis eie. Legatur Suarez Lusita-

nus lom. II. Philosophiae p. 124. Soci-

niani vero , atque arminiani , ne Jiis in-

commodis faligentur , abeunt potius in

errorum devia atque abrupta.

Facillima aeque atque doclissima est

explicatio Suarii proleg. I. de Arbitrii

libert. cap. III. num. 16. Deum velie

opus non simpliciler etabsolule, sed quasi

sub conditione, si voluntas humana ìllud

agat,?* ita, \v\([u\l,facile intelligitur quo-

modo Mae duae voluntates coniungan-tur ad eamdem actionem. Explicatio Jiaec

optime congrui t sententiae ss. Augustini

ctTliomae,quod velie Dei sii agere: male

aulem congruit cimi sententia actionis di-

vinae exlcrnae el lranseuntis,quae eadem

sit cum actione creaturae cui coopcia-

tur. Quare buius sententiae in nostraschola defensores fatenlur eam Suarii ex-

plicationem se minime posse amplecti,

sed alias sequuntur : quod bene novit

quisquis in noslris academiis hospes non

est. Etenim quoniam aclio Dei eadem est

realiter cumactione creaturae, Deum vel-

ie agere opus, si creatura illud agat, idem

erit ac velie Deum agere opus, si Deus

illud agat: quae est volitio illusoria, Deo-

que indigna.

Haec eo dispulavi quia censeo e re ca-

lliolica esse,ut ad emergentes ex fìdei my-

sleriis difficultates, plures ad marnino sint

respondendi modi probabiles, quibusalius

sic,alius aulem sic sibi salisfaciat. Id ma-

xime commendai et sequitur Auguslinus,

tum alibi saepe, tum in libris XI l. de Ge-

nesi ad literam. Lcgenduslib.I. c.XVHI.

n. 37. et lib. 11. e. IV. n. 7. Augustinum

imiiaius est Bellarminus tum saepe alias,

tum de divino Concursu: legendus lib. IV.

de Gratia, et Libero Arbitrio cap. XIV.

XV. et XVI. Iluius ulililalis praecipui

sunt bostes sive D. le Clerc, sive alii inof-

ficiosi censores in magna quaelibet nomi-

na • saepe autem observatum est eos in

censuris ferendis timidiores esse, qui sunt

sapienliores ; contra ac alii faciant de li-

teraria republica pessime meriti, quibus

niliil verum, nisi quod suum.

Audi Augustinum Epist.XCV. al. CCL.« n. k. In multo pluribus quaerimus po-

« tius quid sentiendum sit, quam definì-*

« tum aliquid, fìxumque sentimus*, at ea

« caulio cum sollicitudinis piena sit, mul-

te to melior est lamen,quam temerità*

« affinila ndi ». Et lib. VII. de Gen. ad

lit. cap. I.: a Recte est autem vrraciter

« atque congruenier loqui , nihil aud-a-

« cter refcllcndo, nihil temere aljiriìwm-

« do,

dum adirne dubium est, verum,

a falsumne sit , sive fidei sive scientiae

« ebristianae.

X. In qua eliam illud quod nialum dicitur, bene ordinatimi et loco

posilum, eminenti us commenliora sint dum compnrantur malis.

Cif. x.

manichlôrum suo posilum, eminentìus commendat bona, ut magis placeant et Iaudabi-Ili iTivsiin de

origine muti.



— 33 —XI. Neque enìm Deus Omnipotens , quod etiam infidelcs fatentur, re-

Mfla*

*

ur*';

se

rum cui summa potestà* , cuqi summe bonus sit, ullo modo sineret mali »ìn»t Deus,

aliquid esse in operibus sois, nisi usque adeo esset omnipotens et bonus ,

ut bene faceret et de malo. Quid est autem aliud quod malum dicitur , nisi

privano boni ? Nani sicut corporibus animalium nibil est aliud morbis et

vulneribus affici, quam sanitate privali : (ncque enim idagitur, cum adhi-

betur curatio, ut mala isla quae inerant, idest , morbi ae vulnera recedant

bine, et alibi sint; sed inique ut non sint. Non enim ulla substantia, sed

carnalis substantiae vitium est vulnus aut morbus: cum caro sit ipsa sub-

stantia, et profecto aliquod bonum cui acciduut ista mala, id est, priva-

tiones eius boni, quod dicitar sanitas) ila et animorum quaecumque sunt

vilia, naturalium sunt privationes honorum: quae cum sanantur, non ali-

tino hausieruntur; sed ea quae ibi erant nusquam erunt, quando in illa

sanitate non erunt.

XII. Naturae igitur omnes, quoniam naturaruni prorsus omnium Con - Cap - xm -

1.

~ , Creaturae omiiPSditor summe bonus est, bonae sunt: sed quia non sicut earum Conditor bo.iae, sed quia

somme atque incommutabiliter bonae sunt, ideo in eis et minui bonum et ^T^Laligeri potest. Sed bonum minui malum est : quamvis, quantumeumque corruptibiie»

minuatur, remaneat aliquid necesse est, (si adirne natura est), unde na-

tura sit. Neque enim, si qualiscumque et quantulacumque natura est, con-

sumi bonum quo natura est, nisi et ipsa consumatur, potest. Merito quip-

pe natura incorrupta laudatur: porro si et incorruptibilis sit, quae cor-

rompi omnino non possit, multo est procul dubio laudabilior. Cum vero

corrumpitur, ideo malum est eius corruptio, quia eam qualicumque privat

bono: nam si nullo bono privat, non nocet: nocet autem,

adimit igiturbonum. Quamdiu itaque natura corrumpitur, inest ei bonum quo privetur :

ac per hoc si naturae aliquid remanebit quod iam corrumpi nequeat, pro-

ccio natura incorruptibilis erit, et ad hoc tam magnum bonum corruptione

pcrveniet. At si corrumpi non desinet, nec bonum habere utique desinet,

quo eam possit privare corruptio. Quam si penitus totamque consumpserit,

ulto nullum bonum inerit, quia natura nulla erit. Quocirca bonum con-

sumere corruptio non potest, nisi consumendo naturam. Omnis ergo na-

tura bonum est, magnum si corrumpi non potest, parvumsi potest: negari

tameo bonum esse, nisi stulte atque imperite prorsus non potest. Quae si

curraptione consumitur, nec ipsa corruptio remanebit, nulla ubi esse pos-

sit sobsisteote natura.

XIII. A e per hoc nullum est quod dicitur malum, si nullum sit bo- c *». XIH -

1 *.

Nuliuin mainivi ,

mini. Sed bonum omni malo carens, integrimi bonum est. Cui vero inest nisiquodet

inalimi, vitiatom vel viliosum bonum est : nec malum unquam potest esse

ullum, ubi bonum est nullum. Unde res mira conficitur, ut quia omnis

Datura, in quantum natura est, bonum est, nibil aliud dici videatur, cumvitiosa natura mala esse natura dicitur, nisi malum esse quod bonum est:

nec malum esse, nisi quod bonum est; quoniam omnis natura bonum est

Dee res aliqua mala esset, si res ipsa quae mala est natura non esset. Nonigitur potest esse malum, nisi aliquod bonum. Quod cum dici videatur ab-

sorde, connexio tamen ratiocinationis huius velut inevitabiliter nos com-pellit hoc dicere. Et cavendum est, ne incidamus in illam propheticam sen-

tentiam, ubi legitur, Vae Us (pù dicurU quod bonum est malum , et quod ma- hni v xo -

lum est bonum; qui dirimi tenebrai lucei» . et lucem tenebra* ; qui diclini dulce



— 34 —m»«. xii. ìs. amarum, et amarum dulce. Et tamen Dominus ait : Malus homo de malo the-

sauro cordis sui 'proferì mala. Quid est autem malus homo, nisi mala natura;

quia homo natura est? Porro si homo aliquod honum est, quia natura est

quid est malus homo, nisi malum bonum? Taraen cum duo ista discerni-

mus, invenimus nec ideo malum quia homo est, nec ideo bonum quia ini-

quus est ; sed bonum quia homo , malum quia iniquus. Quisquis ergo dicit

malum est hominem esse, aut bonum est iniquum esse, ipse incidit in pro-

pheticam illam sententiam: Vae vis qui dicunt quod bonum est malum, et quod

malum est bonum. Opus enim Dei culpat,quod est homo ; et vitium homi-

nis laudat, quod est iniquitas. Omnis itaque natura, etiamsi biliosa est, in

quantum natura est, bona est; in quantum vitiosa est, mala est.

e*?, xv. XIV. Quapropter in iis conlrariis, quae mala et bona vocantur, illa

Bonum et maium, djalecticorum regula deficit,qua dicunt: nulli rei duo simul inesse contra-

hcet contraria, . .°

,' *

.

'

8Mi.ni in eodem ria. Nullus enim aer simul est et tenebrosi» et lucidus : nullus cibus autse posse

p0tus s jmu i dulcis et amarus: nullum corpus simul ubi album, ibi et ni-

grum: nullum simul ubi deforme, ibi et formosum. Et hoc in mullis ac

pene in omnibus contrariis reperitur, ut in una re simul esse non possint.

Cum autem bona et mala nullus ambigat esse contraria , non solum simul

esse possunt, sed mala omnino sine bonis et nisi in bonis esse non possunt:

quamvis bona sine malis possint. Potest enim homo vel angelus non esse

iniustus: iniustus autem non potest esse nisi homo vel angelus: et bonumquod homo, bonum quod angelus; malum quod iniustus. Ethaec duo con-

traria ita simul sunt , ut si bonum non esset , in quo malum esset, prorsus

nec malum esse potuisset: quia non modo ubi consisteret, sed unde orire-

tur corruptio non haberet, nisi esset quod corrumperelur;quod nisi bo-

num esset , nec corrumperetur : quoniam nihil est aliud corruptio,quam

boni exterminatio. Ex bonis igilur mala orta sunt , et nisi in aliquibus bo-

nis non sunt: nec erat alias unde oriretur ulla mali natura. Nam si esset

in quantum natura esset, profecto bona esset : et aut incorruptibilis natura

magnum esset bonum , aut etiam natura corruptibilis nullo modo esset nisi

aliquod bonum, quod bonum corrumpendo posset ei nocere corruptio.

Nota in cnpuix

'. I). le Clerc sub adscilitio nomine Ioan- re homo, in quo videmus esse et bonum,» usque nis Pliereponi in Ànhnadversionibus cri- et malum, ex haeresi manichaeorum

ticis ad opera s. Augustini conlumelio- mixtum est quoddam et compositum ex

sissime improbat atque irridet ratiocina- parte bonae divinacque subslanliae,se-

tionem in hoc Enchiridii loco conila ma- cundum (piani dieitur homo bonus, et ex

nichaeos usurpalam a s. Doclore, sub- parte malae substantiae secundum quamditque: « Scholasticos et alios aculiores dieitur malus. Vide August. De Ilaere-

« pliilosophos, in accepto hoc a velcri- sibus ad Quodv. Ilaeres. XLVI. et lib.

« bus commento veluli de marni in ma- de Duabus Animabus.«. num adquievisse ». In qua censura sa- lam summa disputationis s. Augustini

tis ostendit se rem liane totani parum cai- haec est in bis Encbir. capitibus : Deus

.lere. Creator est naturarum: dicis excipien-

Duas naturas aeternas manicliaei asse- dam naluram malam et quidquid pars

rebant, alleram per se bonam, alteram estbuius malae naturae per se subsisten-

jier se malam, ex quarum physica reali tis, iinproductac, et aeiernae. Al hoc dici

ac substantiali commixtione smt in liac nequit: malum enim non est substantia

rerum universitate bona, ac mala. Qua- aliqua aut natura (a)j sed privano boni

(a) Mali rationem naturnmque ìnprivatìonc Petavius de Deo lib. VI. cap. IV. demonstr.it.

collucandam cs.-e, unanimi patrum sufiGragio Accedit Audreas Spagnius, qui in dissertatio-



— 35 —in natura aut substantia caeteroquin per

se bona, sicuti morbi et vitia malum sunt,

quia privant bono , idest sanitateet vir-

tùte corpus aut animura, quae sanitate

aut virltite perficerentur. Nibil ad reni

facit, ntiiii morbi ne vitia sì ut positiva

gubstantiae accidentia ac qualitatcs, in

quo vini faeit le Clero. Esto ita sif. sunt

Eamen malum correiativum ad bonam na-

laram quam privant bono. Repugnat ita-

que substantia aliqua seu natura perse

gtans et essentialiter mala: nonenim Jioc

ne de malo sect. II. liane statuit thesim : « defì-

nitio mali proprie talis, quod sit privatio per-

fìdionis . est recepfa definitìo nominis ,et le-

gitima definitio rei ». Conferri praeterea pos-

sunt de malo disserentes Suarius Metaphysic.disput. XI., et in I. II. tract. III. disp.VII. sect.

III.,Vasquius in I. II. disput.XCV.^Leibnitius

malum esset malum rei bonae et bono

privans , sed ea qnaecumque malitia sub-

stantiae per se malae con^rueret et con-

sentanea esset ,proindeque non mala. Su-

perest ergo, ut malum attedio (piaedam

sit contingens privans bono naturam bo-

nam, defectibilem tamen, et ex summobono indefectibili ortam. Sub bac ratio-

cinationis luce propositiones Augustini

obnoxiae non sunt censuris le Clerc, ut

patebit comparanti.

inTheodicaea, Kingius In libro de Origine ma-

li, Io. ChristophornsWolfius in Manichaeismo

ante manichaeos , Israel Canzius in Philosoph.

Leibnitiana cap.VI., et Albertus Fabricius in

Delectu argumentorum pròveritate religionis

christianae cap. XV. C. P.

XV. Sed cum mala ex bonis orta esse dicimus , non putetur hoc Do-

minicae sententiae refragari ,qua dixit: Non potest arbor bona fructus malos

faccre. Non potest enim , sicut veritas ait , colligi uva de spinis, quia non

potest nasci uva de spinis : sed ex bona terra et vites nasci posse videmus

et spinas. Et eodem modo tamquam arbor mala fructus bonos, idest, ope-

ra bona , non potest facere voiun Las mala : sed ex bona nominis natura ori ri

volunlas et bona potest et mala: nec fuit prorsus unde primitus oriretur

voluntas mala , nisi ex angeli et nominis natura bona. Quod et ipse Do-

mi nus eodem loco , ubi de arbore et fructibus loquebatur , apertissime

ostendit : ait enim aut facile arborem bonam et fructum eius bonum , aut fa-

nte arborem malam et fructum eius malum: satis admonens ex arbore quidembona malos, aut ex mala bonos nasci fructus non posse; ex ipsa tamen ter-

ra , cui loquebatur, utramque arborem posse.

Cap. XV.Quomodo

intellisjenduiu

illud non potest

arbor bona eie.

M.itt. Vii. 18.

Watt. XII 33.

\ >Iuntatis nomine (a) quid intelligere

i Augustinus . l - est scitu valde ne-

Mia, ut inofifenso pede percurramus,

tex libros controlutianum^sivealios

sex Operis imperfectit et Augustini con-

ti, i eumdem lultanum disputationes, qui-

J »•

i - similia saepe babet in aliis suis libris.

Magnam autem lucem buie intelligeutiae

allunili w. hoc Enchirid. caput. Ex. quoappaili voiunta tis nomine non hic intel-

ligi potentiam volentem quae vel reali-

(a) Sicuti graeci xhix~opoj; uaurpant (JouXrjc,

$ov\r,rriv <t ftoo\rifi,x et 9iAi)fUt , ilalatini unoeodeimpie voluntatis nomine eflèrant qnnm eli-

gendi tacultatem ac bwxixtv , tutu \><-.v metony-nu.iin actum ipaum eligendi, ac libere susce-

I't.mi animi inductionem. Atque hoc senati PauCor.VII. '-. cripait : nam qui statuit in

i orde suo firmila, non nab*ns necetsitattm ^v

ter ipsa anima est vel comprelienditur no- Noia incap.xr.

mine animae suis potentiis instructae ,sed

iute! ligi ipsum volendi actum quem voli-

lioneni dicimus. Quare animam ,seu po-

tentiam volentem comparai Augustinus

boc loco bonae terrete ex qua et vites na-

sci posse videmus et spinas, et nasci utram-

que arborem, bonam et malam. Volun-

tatem autem seu volitionem bonam viti-

bus et arbori bonae ,malam vero spinis

et arbori malae. Ex. voi un tate autem bo-

t-)(oJV ocvxyy.i\v) ,

potestàtem aulem habet suae

Volunt&tis (tôvcrixv de b^si TCtpi tov ioiov QeXrj-

ficcros ) : ubi voluntati opponitur necessitas, et

nomen potentiae prò actu ac svspysix accipitur.

CI. Petavium de Opificio lil). IV. cap. X. , et

Stephanum Dechampe, de Haereai tanseniana

lib. III. diaput.II. C. P.



— 36 —na, In rnquam ex vile et bona arbore, exi- « tale peccatimi est» : (riempe ut consla-

stere non opera mala,sed bona ; ex vo- bit non ex potentia volitiva , sed ex actu

Imitate autem mala tamquam ex spinis volendi ) « Quaerit forte: utrum et ori-

et mala arbore non existere fructus bo- « ginale peccaturn? Respondeo, prorsus

nos , sed malos. « et originale peccatimi,quia et hoc ex

Neque utcumque volnnlatem usurpat a voluntaie ( nempe , ut constabit , exAuguslinus prò actu voluntatis , sed vo- « volitione

)primi hominis seminatum

luntalis perfectae ac deliberatae,quo « est, ut et in ilio esset, et in ornnes tran-

piene consentimus in bonum aut malum « siret. Sed quod secutus adiunxit: si exsecundum illud Augustini cap. XVI. ex- « natura, mala natura

,quaero ab ilio,

positionis Epistolae ad Rom.quod saepis- a ut si potesl respondeat ».

sime alias repelil : Nonenim in ipso de- « Sicut manifeslum est ex voluntate

siderio pravo ( nempe indeliberato), sed « mala,tamquam ex arbore mala, fructus

in ipsa consensione peccamus. « eius fieri omnia opera mala, sic ipsam

Maxime autem est animadvertendum, a volunlatem malam , idest ipsam fru-

quod deliberala baec voluntas , non au- « ctuum malorum arborem malam, linde

lem anima ipsa productiva voluntatis seu « dicatexorlam? Si ex angelo,quid erat

volilionis, ab Auguslino comparami- ar- <c ipse angelus, nisi bonum opus Dei? Si

bori, quae volunlas se liabeat ad opera (( exhomine, quid erat ipse homo, nisi bo-

completa acperfecla,tamquam ad fru- « num opus Dei? Imo quia voluntas ma-

ctus : voluntas bona ad bonos, mala ad « la angelo ex angelo, ex homine homini

malos. Frustra quis opponat voi unta leni « orla est, quid eranihacc duo, antequamsive bonam sive malam non distingui « in eis ista mala orirentur, nisi bonumadaequate ab operibus perfectis ac com- <c opus Dei , et bona atque laudanda nalu-

plelis sive bonis sive malis , cuna arbor « ra?» (Ecce libi volunlatem malam, seu

a fruclibus suis adacquale distinguami*: arborem malam exorlam, et quidem ex

Quasi vero, ait Auguslinus lib.XVI. con- angelo et homine: volunlas aulem ipsa

tra Fa us tum cap. XV. cumsimile aliquid actualis, non potentia volitiva oritur ex

dicitur , ex orniti parte atque ex omni angelo atque homine). Pergit Augustinus:

modo simile intelligatur. Non usque adeo «Ecce ergo ex bono oritur malum, nec

desipuit Augustinus, ut nescierit arborem « fuit omnino nude oriri posset , nisi ex

esse adacquale distinctam a fruclibus, sed « bono; ipsam dico voi untatem malamvoluntalem deliberatam ab opere morali « quam uullum praecessit malum -, noucompleto sive bono sive malo non ila a- « opera mala

,quae non sunt nisi ex vo-

daequale distingui. Gaelerum sìcuti ex « limiate mala, tamquam ex arbore ma-arbore existit fructus, ila ex voluntaie <c la. Nec ideo tamen ex bono ( sive bo-

plena et deliberata exislunl, tum ahi in- « na natura) potuit oriri voluntas mala,terni , et consequentes voluntatis actus

,« quia bonum factum est (nempe natura

tum exteriores operationes , ex quibus « bona facta est ) a bono Deo, sed quia

omnibus una cum prima voluntaie piena « de niliilo factum est, non de Deo».ac deliberala consurgunt opera moralia Ex bis habes gradus

,quos indicave-

completa , sive bona sive mala. ram 1. Opera mala ex voluntate mala,

Ac quoniam in re versanmr, quae ma- tamquam ex arbore mala : 2. Volunla-

xime necessaria est, ne aequivocatlones tem,quae mala angelo fuit , exorlam ex

non leves paliamur in leclione operimi angelo; volutateli! quae mala fuit ho-

s. Augustini,quodgravibusetiam scripto- mini, exortamex homine, idest ex bona

ribuscontigit,conlirmabimus idipsum ex natura, sed quae, quoniam ex niliiloapertissimo testimonio Augustini lib. 11. creala est, defectibilis et peccabilis est,

de Nupt.ct concup. cap. XXVIli.n. V8. Occasionem baec disserendi AngustinoSi peccatimi, inquit Iulianus, sive aliUS dederat in eodeni libro de Nuptiis pauloquisquam scriptor pelagianus, ex volun- ante

, nempe cap. XXVI. n. k\ . adversa-

tate est, mala voluntas quae peccatimi rius pelagianus: Si malum (scilicet homofacit : si ex natura, mala natura: « Cito inquinatus originali) de nuptiis trahilur.

« respondeo, inquii Auguslinus: ex volun- accusavi ( nuptiae) possimi, excusari non



— 37 —possunt . . quia omnis causa mala , ex-

persboni est.,. dicente Domino in Evan-

gelio: ex fructibus suis arbor cognosci-

tur. Respondit Augustinus ri. 43.: «Quid

« est ergo quod ait ex fructibus suis ar-

ie bor agnoscitur, quia hoc io Evangelio

« dixisse Dominimi legimus? Numquid« inde Dominus loquebatur, et non po-

« tius de duabus voluntalibus bouiinum,

« bona scilicet et mala , istam bonam il-

« lammalam arborem dicenSjquiade bo-

« Da voluntate opera bona nascuntur et

a inala de mala,nec possunt bona de ma-

« la et mala de bona? » Qnac omnia ca-

pile XXVIII. uberios explicat verbis sa-

prà transcriplis.Profecto si voluntalis no-

mine intelligeret potentiamvoliiivainnon

diceret in homine duas voluntates repe-

riri bonam et malam. Explicationem

liane gemÌDae voluntatis , sive arboris

bonae ac malae propugnat Auguslinus

centra Iuliani impugnationem 1. V. Ope-

ris imperfetti a num. XXI. et secruenti-

bus uberrime.

Ex bis duo sunt corollar'a.

Corollarium I. Ginn voluntas piena ac

deliberata idem sit in phrasi s. Augustini

ac deliberala delectatio, cuius locutionispromiscue usurpantis voluntatem ac de-

leclationemexemplasuntinnumerainAu-

guslino , hinc lucem accipiunt innumerae

plirases s. Augustini de sancta deleclalio-

ne quemadmodum et de mala quam sae-

pius vocat concupiscentiam. Hoc sensu

verissimum erit quod siculi vincente vo-

1 uniate bona sequitur opus morale bo-

num, vincente voluntate mala sequitur

opus morale malum ,ita veruni erit de

delectatione;sed utrumque tura de volun-

tate tumdedeIectationeê//Z>era/aj et qui-

dem utrumque necessario veruni erit se-

cundum illud August. in exp . Ep. ad Ga-

Jatas cap. VI. Quod enim amplius nos de-

lectat secundumid operemurnecesse est.

Sed haec satis distant a delectatione inde-

liberata relative victrici in sensu Iansenii,

quemeonstatconfundendum nonesse cumtheologis quiinscholis catliolicis alio pia-

ne sensu victricem. delectationem se de-

fendere proflleantur. De bis habes plura

quae legas in card. Lauraeae opusculis et

toni. I. operimi card. Norisii eie.

Caeterum quae diximus clara erunt ex

contextu ipso expositionis Ep. ad Galatas

cap.V. ri. i9. (a) Nam cumdixisset, quod

enim amplius nos delectat secundum id

operemur necesse est : hoc ponit exem-

plum: « Ut verbi gratia occurrit forma

a speciosae foeminae et movet ad clele-

« ctalionem fornicalionis ( molio ad de-

(a) De hoc ex commentariis in epistolam ad

Galiitas testimonio pluribus atque egregia dis-

seruut quum alii , tum Stepliauus Dechampsde 1 1 ' i < si lana. lib. III. disput. III. cap.VI.Feneloniua Instruction pastorale eu l'orme de

dialogues, epistol. V-VI., Tricassinus de Indif-

ferenti lapsi hominis arbitrio, Part. II. sect.

. , Iacobus Merlinus in libello, Vera cla-

i

openun s. jfUgustini pagg. 44-59-71-78edit. \ :

- jo?et I iannefl L°ponq in ope-

re 1=: I. - vimeus de Saint Angustia sur la

grace, P. II. Obi. XI. C. XXXIX. pag. 591...

Nobis sat erit breviter monuisse:!. anteceden-

tibus , e miitantibus, et cousequentibus liqui-

do ostendi,de delectatione sernionem esse, quae

libera voluntate suscipitur , non quae in nobis

est sine nobis: II. cum z.y.ovXov'jitx. doctrinae

tini aliam expositionem componi nonposse. En quae scribit bb.XXII.cont. Faustumcap. XX.V1II. : « Utrum sit aliqua ratiouabdis

ra,quam nihil posait illicitum del© I i-

re ,

magna quaestio est. Quod si est, non [a cogenere f'actus e->t homo , nec illa natura ange-

lica,quae in veritate non stetit ; sed in eo ge-

nere ista rationalia f'acta sunt, ut in^sset eis

bilitas frenandi delectationem ab illicito ,

quam non frenando pecca vcrunt. Magna est ita-

<jue bum.ma natura,quandoquidem per eam

possibilitatem instauratur,per quam, si.vo-

luisset, nec cecidisset ». Et epist. CLVII. cap.

II. n. 9. : « Iubemur itaque detraherede pon-

dere cupiditatis,quod accedat ad pondus cari-

tà tis». Ac serm. CLIX. de verbis Apostoli, cap.

Vili. : « Sic delectatur iustitia , ut eam ceteris

ad sensus pcrtinentibus delectat iouibus antepo-

nat ». III. Phrasim,quod enim amplius nos

delectat, secundum id operemur necesse estbisce aequipollere : opus et vitam ( co. Petilian.

lib. III. cap. XLIV. n. 53.) semper habet bo-

nam bonus , et malata malus ; op:'.ra nec bona

( con. Iulian. lib. I. cap.Vili. n. 38.) volunta-

tis malae nec mala possunt esse voluntatis bo-

nae ; animus ( epist. CLVII. cap. II. n. 9.)

velut pondere , amora fe.rtur , quocumquefer-tur ; nec aliquid appetunt (epist. LV. cap. X.n.18.) ipsa corporaponderibus suis, quam ani-

mae amoribus suis ; delectatio (de musica lib.

VI. cap. XI, n.:ìr).) quasi pondus est animae;delectatio ergo ordinat ammani. IV. Non una

eademque, sed varia ac multiplici siguificatio-ne vocem necessitatis ab Angustino (Op. imp.lib. I. n. io5. , in Ps. LXXII. n. 12. , epist.

CXLV. n. 2., Coufe*. lib.VIII. n. 10., in Io.

Tract.XXIX. n.5.) adhiberi: ctV. in orationis

serie, quam expendimus , non aliam exprimi

necessitatene nidi liberasi etconsequentem.C.P.



— 38

leclatioriem est ulique indeliberata, sed

delectatio fornicationis ad quarn homornovetur est interior deliberata volunlas

ac delectatio)

} sed si plus delectat pul-

ce cliriludo illa intima et sincera species

« castilalis per gratiam quae est in fide

« Christi Iesu , secundum liane vivimus

« et secundum liane operamur ( delecta-

tio de pulcini Indine et specie casti talis,

delectatio, inquam,per gratiam Christi

effeclus est graliae Christi ; ideoque per-

tinet ad liberum exercitium voluntatis,

proindeque est delectatio deliberala casli-

tatis ex gratia Christi secundum quamdeleclalionem existitvitaetoperatio chri-

stiani hominis qui iladelectatur) «ut non« regnante in nobis peccato ad obedien-

« dum desideriis eius?sed regnante iusti-

« tia per carilatem , cum magna dele-

« ctatione faciamus quidquid in ea Deo

<( piacere cognoscimus ». Siculi regnare

in nobis peccatum ad obediendum desi-

deriis eius est quid omnino volunlarium

et deliberatum, ita regnare iustitiam per

carilatem et cum magna deleciatione fa-

cere quidquid Deo piacere cognoscimus,id omne voluntarium , liberum ac deli-

bera tum est.

Vicles quam bene quae consequuntur

faveant nostraeinterpretationi. Idemprae-

stant anlecedentia. « Apostolus. . . .cum« enumerasse! opera carnis(neque forni-

te calores neque idolis servientes neque

« adulteri etc.)quibus clausum est re-

te gnum Dei , subiecit etiam opera spiri-

« lus ... Fructus aulem spirilus caritas,

« gaudium, pax etc. etaddidit, adversus

« huiusmodi non est lei, ut intelijgamus

<( illos sub lege positos in quibus ista non

« regnanl. Nam in quibus haec regnant

« ipsi legilirne ulnntur,quia non est il-

« lis Jex ad coercendum posita. Maior

a enim etpraepollenlior delectatio eorum(( iustitia est ». Qua ratione iustitia est

deliberata eadem ratione delectatio maior

ac praepollentior, quae iustitia esse dici-

tur nomini deliberala est. Imo per ipsam

formaliler regnare dicunlur opera spiri*!

tus;quod regnum non est nisi liberum

et deliberatum exercitium hominis fre-

nantis concupiscentiam, quemadmodumregnare opera carnis nihil est aliud nisi

liberum ac deliberatum hominis exerci-tium sinentis concupiscentiam donnina-

ri. « Regnant ergo,pergit Augustinus

,

« spirilales isti fructus in homine in quo« peccata non regnant (ulrumque regnumest ex dictis sivemalum sivebonum exer-

citium liberta tis ) « regnant autem ista

« bona si tantum delectant ut ipsateneant

« animum in tentationibus ne in peccati

« consensionem ruat )). Quod ista spiri-

tus bona regnent est quid deliberatum ,

ita eliam quod deleclent. Huius autem

deliberataedeleclalionisformalissimusef-

fectus est , ut qua ratione animum fìgit

in bono ita illuni teneat a consensione pec-

cati. Sub haec continuo sequitur illud

celeberriinum Iansenio: Quod enim atn-

pliusnos delectat secundum id operemur

necesse est.

Corollarium IL Si s. Augustinus te-

stimonia evangelica de arbore bona et

mala etc. (ci) interpretatur de voluntate

(a) Quamquam Christi verbaMatth.VII.17.

neque obscurum , neque impeditimi per se fun-

dant sensum; nihilominus quemadmodum pri-

scis haereticis occasionem praebuere ( Ci. Ire-

naeum lib. IV. cap. XXXVII. , et ClementemAlexandiinum lib. II. Stromat. capp. II. III.)

homines ita dividendi, ut alios •^vîy.ovs , alios

TfvEVfx.ocrix.ovs dicerent : ita lutherani , baiani

ianseniani ex iisdem inferendo collegerunt, be-

ri non posse, ut homo caritate privatus quid-quam capessat, quod peccati viru iniectum nonsit atque corruptum. Incpte enimveroac prae-

postere,quum germana verborum Christi sen-

tentia huc redeat : Sicuti neque e spinis uvae,

neque a tribulis ficus decerpuntur ; sic omnisarbor bona

(qua bona est , ac prò insita boni-

tate iructus parit) fruclus bonos facit : malaaulem arbor ( roda coexpov otvùpov proprie

arbor putrida , sed heic crenrpov idem valet ac

rtovrtpov , et respondet hebraico JH fructus

malos facit,quia nimirum , subdunt Chryso-

stomus , Theopbylactus ( in h. 1. ) aclsidorus

Pelusiota in epistola ad Strategium monachimi,

arbor est tristis ac mala, bonos neque edit, ne-

que edere fructus potest , x.a.1 tv o<rw tari

VCtTfùOV OivÒùOV KCtktX. cu yèvvct.

Ceterum si prjcns ex ordine physico ad ma-

ralem traducatur , hoc discriminis animadverqdebet : nullam arbori malae in ordine physioO

vim inesse, qua semet a carie vitioque eximatj

at vero arborem malam , voluntatemque pec-

cato addictam hac in ordine morali facilitate,

divina aspirante gratia, potiri. Unde Christi

efiàtum Matth. XII. 53. : aut facite arborem

boaam etfructumeius bonum} aut facile arbo-

rem malam et fructum eius malum. Quibus

illustrandia egregie conferunt quae Lrenaoui



— 39 —ipsa actuali bona et mala, constat lanse- « que crit

}aut homo aut angelus exit.

pillili falso ex Auguslini libris contro. Iu- « Sed si homo inguantimi homo est ar-

lionuin et aliis qui dicuntur Opcris ini- « bor bona est,piofecto et angelus in-

perfecti conlra eumdera , falso inquam « quantum angelus arbor bona est. Haec

probare impossibile oninino esse infide- a mini Dei suntopera qui naturarumeon-

l -. (jui omore crcatoris careni, ullaoni- « ditor est honarum. Ac per hoc nulla

nino creatura itti nisi male,quae sunt « erit arbor malade qua dietimi est quod

lanseniiverba lib.IV.de Stani uaulapsae ((non possit facere fructus bonos. Quis

cap. III. Est enim hoc contundere homi- « fldelis ita infideli ter sapial?Non itaque

ìicm qui infide]itatem liabet cum volun- « homo inquantum homo est,quod est

infideli, quae uti(|ue arbor mala est « opus Dei, sed inquantum malae volun-

solos malos fructus produoens. Al homo « tatis est quisque arbor mala est, et bo-

ipse secundum se terra est bona, cui non « nos fructus lacere non polest. Videita-

repuguat quominus et arbores et fructus « que utrum inhdelem volunlatem au-

aliquos bonos moraliter faciat. « deasbonam dicere voluntatem?)) Haec

Frustra opponat Iansenius non modo ipsa voluntas infra num. 33. vocatur co-

voluntatem infideJem et ìmpiam dici ar- pulative infidelis atque impia voluntas.borem malam sed etiam hominem ipsum Quapropter cum Augustinus dicit homi-

infidelem. Respondeo id dici ab Augusti- nem infldelem esse arborem malam non

no,sed de nomine inquanlum infideli. loquitur de homine inquantum homo est

Hincinipsadisputationecontralulianam, praecisive a mala et infideli voluntate,

quae est lib. IV. contra eumdem cap. IH. sed inquantum malae et infidelis volun-

iiiiin. 30. « An respondebis, non inquan- tatis est. Quod idem est ac dicere illud

« tum infidelis est sed inquantum homo ipsum quod aliis verbis sed eodem sensu

<( est, arbor bona est? De quo ergo Domi- centies Augustinus dicit non hominem,

a nus aft , non potest arbor mala bonos sed voluntalem malam esse malam arbo-

« fructus facere?Quandoquidem quicum- renij idem dicas de bona.

5cribit lib. IV. cap. IV. « Homo vere rationa- et esse arbor mala .... Hoc ergo Dominus di-

lia , et secundum hoc similis Deo , liber in ar- cens , aut i'acite illud aut illud ,osten lit esse

bitriu h.ctus, et ûae potestatis, ipse sibi causa inpotestate quid facerent ».Tum semi. CCLII.

est, ut aliquando quidem frumentum, aliquan- cap. VI. : ce Homini autem dedit Deus liberum

do autera palea iiat ». Et Augustinus in Act. arbitrinm, et si vult homo , heri fuit palea,

con. Pelicem lib. II. cap. IV. ; « liabet unus- hodie fit frumentum : si a verbo Dei seavertat,

q ,i que in voluntate aut eligerequae bona «sunt hodie lit palea ». C. P.et Còse arbor bona, aut eligere quae mala sunt,

XVI. Quae cum ita sint, quando nobis Maronis ille versus placet, Felix J;A * XV1,

' ^ r » nci'um causa*

qm palmi rerum roquosccre causasi non nobis videatur ad felicitateli! conse- nosseabpeitineatad fi-licita tei

II.uendam pertìnere , si sciamus causas mngnarum in mundo corporalium vù/g™

motionuin, quae abditissimis naturae sinibusocculunturj linde tremar tcrris, T *\b*?°

m 4

qua vi unirci alta tumescant, Obkibus ruptis, rursusque in se ipsa residant; et

cetera buiusmodi. Sed bonarom, et malarum rerum causas nosse debemus:et id hactenus, quatenus eas homini in hac vita erroribus aerumnisque ple-

oìssima, ad eosdem errores el aerumnas evadendas nosse conceditur. Ad il-

lam quippe felicitatem tendendiim est, ubi nulla quatiamur aerumna , nullo

errore lallamur. Nana si causae corporalium motionum noscendae nobis es-sent, Dullas magis nosse quam nostrae valeludinis deberemus. Cum vero eis

ignoratis , medicos quaerimus, quis non videat quod de secretis coeli et

teme pos latet, quanta sii patientia nesciendum?XVII. Quamvis enim error quanta possumus cura cavendus sit, non

Ec.„"

uY"isolum in maioribus , veruno etiam in minoribus rebus, nec nisi rerum igno-rantia possil errali : non est (amen consequens , ut continuo crret quisquis



— 40 —aliquid ncscit ; sed quisquis se exislimat scire quod ncscìt: prò vero quippe

approbat falsum, quod est erroris proprium. Verunitamen in qua re quisque

erret, interest plurimum. Nam in una cademque re, et nescienti sciens, et

erranti non errans recta ratione praeponitur.[n diversis autem rebus, id est,

cum iste sciat alia, ille alia; et iste utiliora, ille minus uliliora, vel etiamnoxia; quis non in eis quae ille scit, ei praeferat ncscientem? Sunt enimquaedam quae nescire quam scire sit melius. Itemque nonnullis errare pro-

fuit aliquando, sed in via pedum, non in via morum. Nam nobis ipsis acci-

dit, ut in quodam bivio fallerernur, et non iremus per cum locum ubi op-periens transitum nostrum donatislarum manus armata subsederat : atque

ita factum est , ut eo quo tendebamus,per devium circuitum veniremus ;

cognitisque insidiis illorum , nos gratularemur errasse , atque inde gratias

ageremus Deo.Quis ergo viatorem sic errantem sic non erranti latroni prae-

ponere dubitaverit? Et fortasse ideo apud illum summum poetarli loquensquidam miser amatori Ut vidi, inquit, ut perii, ut memalus abstulit errori

quoniam est et error bonus, qui non solum nihil obsit, verum etiam prosit

aliquid. Sed diligentius considerata ventate, cum aliud nihil sit errare, quamverum putare quod falsum est, falsumque quod verum est; vel certum habe-

re prò incerto, incertumque prò certo, sive falsum si ve sit verum: idque

tam sit in animo deforme atque indecens,quam pulchrum et decorum esse

sentimus, vel in loquendo, vel etiam in assentiendo, Est est, Non non : pro-

fecto et ob boc ipsum est vita misera ista, qua vivimus, quod ei nonnun-quam, ut non amittatur, error est necessarius. Absit ut talis sit illa vita,

ubi est animae nostrae ipsa vcritas vita ; ubi nemo fallit, fallitur nemo. Hic

autem homines fallunt atque falluntur , miserioresque sunt cum mentiendo

fallunt,quam cum mentientibus credendo ialluntur.Usque adeo tamen ra-

tionalis natura refugit falsitatem, et quantum potest devitat errorem, ut talli

nolint etiam quicumque amant fallere. Non enim sibi qui mentitur videlur

errare, sed alium in errorem mittere credentem sibi. Et in ea quidem re

non errat,quam mendacio contegit, si novit ipse quid verum sit: sed in

hoc fallitur, quod putat sibi suum non obesse mendacium, cum magis fa-

cienti quam patienti obsit omne peccalum.

e a r. xv.ii. XVIII. Verum hic diflìcillima et latebrosissima gignitur quaestio , de qua

iam grandem librum, cum respondendi necessitas nosurgeret, absolvimus:

utrum ad ofiìcium hominis insti pertineat aliquando mentili. Nonnulli enimprisciiiianistae eo usque progrediuntur , ut et peierare et de rebus ad Dei cultum pertinen-

tibus ac de ipsa Dei natura falsum aliquid dicere , nonnunquam borni ni

piumque opus esse contendane Milli autem videtur peccatum quidem esse

omne mendacium, sed multimi interesse quo animo et quibus de rebus quis-

que mentiatur. Non enim sic peccat ille qui consulcndi,quomodo ille qui

nocendi voluntate mentitur: aut vero tantum nocet qui viatorem mentiendo

in diversum iter miltit , quantum is qui viam vitae mendacio fallente depra-vat. Nemo sane mentiens iudicandus est

, qui dicit falsum , quod putat ve-

rum, quoniam quantum in ipso est, non fallit ipse, sed fallitur. Non itaque

mendacii , sed aliquantae temeritatis arguendus est, qui falsa incautius ere-

dita prò veris habet ; potiusque e contrario, quantum in ipso est , ille menlilur, qui dicit veruni quod putat falsimi. Quantum enim ad animimi eiltt

attinet , quia non quod sentii hoc dicit , non veruni dicit,quanivis veruni

inveniatur <>ssc, quod dicit : nec ullo modo liber est a mendacio , qui ore

Mendacium (mine

est perraluni ,

sed .11111,1 alio

g 1 a v in s



— 41 —jciens veruni loquitur, sciensaùtem voluntate mentitur. Non considerali*

rtaque rebus ipsi^ , de quibus aliquid dicitur , sed sola inlentione dicentis ,

melior «'si qui nesciens falsum dici! , quoniam id veruni putat, quam qui

mentiendi aninmra sciens gerii , nesciens vemm osse quod dicit. Ille namque

non alind babel in animo , alimi in verbo: lmic vero ,qualccumque per se

ìpsum sii , quod ab eo dicitur, alimi (amen elaiisum est in pectore, aliud in

lìngua promptum est; quod nialum est proprium mentientis. In ipsarumau-

tem quae dicuntur consideratione rerum tantum interest, qua in re quisque

fallatili" sive mentiatur, ut cum falli quam mentiri minus sit nialum, quan-

tum pertinet ad hominis voluntatem, tamen longe tolerabilius sit in his

quae a religione sunl seiuncta mentiri,quam in iis, sine quorum fide vel

notitia Deus coli non potest, falli. Quod ut illustrctur cxemplis, intueamur

quale sit, si quispiam dum mentitur , vivere nuntiet aliquem mortuum ; et

alius dum fallitili*, credat iterimi Christum post quamlibet longa tempora

morilurum : nonne ilio modo mentiri,quam isto modo falli incomparabili-

ter praestat, multoque minoris mali est in illuni errorem aliquem inducere,

quam in istum ab aliquo induci?

In aoimadversionibus ad Enchiridion

et ad Jibros de Mendacio et contra Men-

dacium le Clerc improbat Àugustini do-

ci imam , et asserii quod sme proximi

damno nisi alia via opilulandi suceurrat

liniuni esse debel mentiri si non illiei"

lum sit ioco mentiri, quod per Augusti-

ruoti licet cap. II. lib. de Mendacio.Eadem mendacia cum utilità te prosimi

licita docuerere ipsa Grotius de Iure belli

et pacis lib. III. cap. I. anum.9. et Puf-

fendorfius de lur. nat. et gent. lib. IV.

cap. I. a. n. 15. Nolunt tamen isla vo-

cari mendacia , de cuius essentia pulant

esse ut sint iniuriosa ac noceant , nec sa-

>e, ut quis conlra mentein loquakir.

Nobis •'.'ili- Inerii ex hoc ipso cap. XVII.

Enchiridii Auguslinum vindicare a I). le

K ilerCj quod si fiat, sponte sua ruent mul-

ta a (ìrotio et Piiflendorfio obiecta.

Milum est proprium mentientis quod

vdiud habet in animo aliud in verbo,

aliud clausura in pectore aliud in lingua

nromplum. Cum aulcin loculio sive ex

pesive ex circumstantiissaepe habeat non

ununi tantum sed duo-, aut etiam plures

sensus intelligibiJes a non stolido auditore,

>i quod in animo etpectore est, idem fue-

ril in verbo et Ungila saltem Becundumpliquem sensum, male dixeris io ea hvpo-besi alludesse in animo ei pectore*o/f£/<£

in verbo et lingua, atque ideo male illud

ippellaveris mendacium. Ausustinuslib.

\\l. >]c civit. e. XXIV. n. ». explicans

j f In 1 Ionae secundum LXX. Adirne tres

dies et Ninive subvertetur , in bis verbis

distingua duplicem sensum , eversionem

in moenibus , eversionem inperditis mo-

ribus. Et quia « stanlibus moenibus atque

« domibus eversa est civitas in perditis

« moribus» id satis Augustino fuit ulver-

ba proplietica vera dicerentur. Plures e-

tiam sensus August. lib. VI. de Gen. ad

literam cap. XVII. n. 28. distinguit in

verbis Isaiae ad Ezechiam : Morieris et

non vives : « Secundiun igitur aliquas

« causas inferiores iam vita in fìnierat,

« secundum illas autem quae sunt in vo-

ce 1 untate et praescientia Dei... tu ne erat

« finilurus vitam quando fìnivit vitam».

Duos sensus literalem et myslicum distin-

guit Aug. lib. contra Mena. e. X. n. 23,

in verbis Iacob ad Isaac. Similia aliis in

Jocis. Quae quidein exempla , licet in iis

et sit et necessario sit duplex sensus verus

ac legiiimiiSj tamen neque Auguslinus ne-

que alius catliolicorum censet transferri

materialiter posse a Deo ad creaturas,

quasi in iis etiam habeant loeum sensus

mystici atque proplietici. Vis ergo eorumexemplorum in boc stat , ut cum locu-

i ini ii congruunt duo aut plures veri ac

legitimi sensus , cutusmodi sunt in locu-tionibus creaturarum

,qui ab auditore

prudente intellieibiles sunt et explicari a

ilicologis solentsiveex ilio loannis e. VII.

v. 8. « Non ascendo ad diem lesi uni

istum » sive ex aliis similibus,proleclo

Nnln in caput

xrir.*t xf-iu.



— 42 —si cor uni seusuum unus sit verus, signi- Ilis quae exposuimus felioius vindica-

fìcalionis alicuius causa non sunt omni- tur Augusiinns quara si ex lib.I. Retracta-

no mendacia , ut. ail Auguslinus lib. de tionum capile ultimo proferamus in me-

Mend. cap. VI.num.7.: Ycranonjalsa dium quae ipse scripsit: « Hunc quoque

dicunlur, quoniam vera nonfalsa signi- « ( de Mendacio librum ) auferre statue-fìcantur, ail idem Auguslinus lib. conlra « ram de opusculis meis

,quia et obscu-

Mendacium cap. X. n. 24- « rus, el an fructuosus, et omnino mole-

Iam quod le Clerc opponit conlra Au- « stus milii videbalnr- propler quod eumguslinum ex lib. de Mend. cap. 11. num. « nec edideram. Deindecum poslea scrip-

2. « Exceplis igilur iocis quae nunquam « sissem alterum cui tilulus est conlra

« sunt pulala mendacia , liabent enim « Mendacium, multo magis illuni non

« evidenlissimamexpronuntiationealque « esse decreveram, sed non est factum ».

« ipso iocantis afTeclu significationem a- At praetermiltenda non sunt quae antea

« nimi nequaquam falleniis ersi non vera habeniur : « De mendacio, inquit, scripsi

(( enunlianlis » claram ex diclis liabet « librum qui etsi

cumaliquo labore in-

responsionem. loci enim duas liabent si- « telligitur liabet tamen non inutilem in-

gnificationes, alteram vulgarem et com- « genii et mentis exercitationem , magis-

munemex lexicis secundum antiquam in- « aue moribus ad veriloquium dirigen-

stitulionem , alteram evidenlissimam ex « dum proficit ». Quod cum ita sit,prae-

pronunciatione atque ipso iocantis affé- stitit in bonum sanae doctrinae Augusti-

ctu significationem,qua quis s(;ilicet si- Jium vindicare, quam eum indefensurn

gnificat se velie iocari et ludere-, quod domini le Clerc obtrectationibus laceran-

t:nm verum sit, ioci non sunt mendacia dum relinquere, qui in animadversioni-

ex Augustino. bus ad librum de Mendacio baec in Au-

Tradilabaec s. Augustini doclrina uti- gustinum scribit: « Si talibus quae o-

lissima est in innumeris eventibus, ne le- « mni verisimililudine destinila sunt pon-

mere accusemus mendacium (juod non « dus tribuatur,quid tandem babebitur

est mendacium, ait idem Augustinus lib. « leve? »

de Mend. cap. I. n. 1.

Vno, iì'uiXIX. In quibusdam ergo rebus magno, in quibusdam parvo, in qui-

quidem alio busdam nullo malo , in quibusdam nonnullo etiam bono fallimur. Nam ma-

gno malo fallitur homo, cum hoc non credit, quod ad vitam ducit aeternam

vel hoc credit quod ad mortem ducit aeternam. Parvo autem malo fallitur,

qui falsimi prò vero approbando incidit in aliquas molestias temporales, qui-

bus tamen adhibita fìdelis patientia, convertit eas in usum bonum. Velut si

quisquam bonum hominen putando,qui malus est, aliquid ab eo patiatur

mali. Qui vero malum hominem ita bonum credit , ut nihil ab eo patiatur

mali, nullo modo fallitur; nec in eum cadit illa prophetica detestatio : Vmm qui dicunt, quod malum est, bonum. De ipsis enim rebus, quibus homine>

mali sunt , non de hominibus dictum intelligendum est.Unde qui adulterium

dicit bonum , recle arguitur illa voce prophetica. Qui vero ipsum hominemdicit bonum, quem piitat castum, nescit adulterum, non in doctrina rerum

bonarum et malarum , sed in occullis humanorum fallitur morii ni ; vocanshominem bonum, in quo putat esse , (juod esse non dubitat bonum , et di-

cens malum adulterum, et bonum caslum : sed hunc bonum dicens,nescienilo

adulterum esse, non castum. Porro si per errorem evadit quisque perniciem,

sicut superius di\i nobis in itinere contigisse , etiam boni aliquid nomini

errore confcrtur. Sed cum dico in quibusdam rebus nullo malo aliquem, vel

nonnullo etiam bono falli ; non ipsum errorem dico niillum inalimi, vel non-

niillimi bonum; sed malum quo non venitur , vel bonum quo venitur er-

p< rniciostor,

»(l seinper est

lllillllS.

Is.i. V. 20.



— 43 —i andò, id est , ex ipso errore quid non eveniat , vel quid proveniat. Namet ipso per se ipsuni error aut magnimi in re magna , aut parvum in re par-

va , (amen semper est malum. Quis enim, nisi errans , nialum neget , ap-

probare falsa prò veris aut improbare vera prò falsis, aut habere incerta prò

certis vel certa prò incertis? Sed aliud est bonum hominem putare, qui ma-

los est, quod est erroris; et aliud est ex hoc inalo aliud malum non pati , si

nini! noceat homo mahis, qui est putatus bonus. Itemque aliud est ipsam

vitam putare, quae non est ipsa , et aliud est ex hoc erroris malo alicjuid boni

consequi, velut est ab insidiis malorum hominum liberari.

\\. Nescio sane utrum etiam huiusmodi errores: cum homo de malo e*».^xx.

bornine bene sentit,qualis sit nesciens ; aut prò eis, quae per sensus cor- emîs

e

«sse'

u<

poris , capimus , occurrant nobis similia,quae spiritu tamquam corpore ,

p««"^«-

aut corpore tamquam spiritu sentiuntur ; quale putabat esse Apostolus Pe- Act. xu. i9 .

Ima , (piando existimabaf se vision >idere , repente de claustris et vinculis

per angelum sanctum liberatus : aut in ipsis rebus corporeis lene putatur esse

quod asperum est , aut dulce quod amarum est, aut bene olere quod puti-dum est , aut tonare cum rheda transit, aut illum esse hominem cum alius

sit quando duo simillimi sibi sunt,quod in geminis saepe contingit ; linde

ait ille ; Gralmque parentibus error; et cetera talia, etiam peccata dicenda sint. virgii. /Eneid.x.

Nec quaestio nodosissima, quae homines acutissimos academicos torsit, nunc

nulli enodanda suscepta est, utrum aliquid debeat sapiens approbare , ne in-

cida! in errorem, si prò veris approbaverit falsa , cum omnia (sicut afììrmant)

\ ri occulta sint vel incerta. Unde tria confeci volumina in initio conversionis

meae, ne impedimento nobis essent, quae tamquam in ostio contradicebant.

Et ulique fuerat removenda inveniendae desperatio verità tis,quae illorum

\ Mclui argumentationibus roborari. Apud illos ergo error omnis putaturpeccai uni , quod vitali non posse contendunt , nisi omnis suspendatur

assensio. Errare quippe dicunt eum quisquis assentitur incertis ; nihilque

certuni esse in hominum visis, propter indiscretam similitudinem falsi, etiam

si quod \idelur, forte sit veruni, acutissimis quidem sed impudentissimis

conflictationibus disputant. Apud nos autem Iustus ex fide vivit. Atsi tollatur Abac.n.4.Rom.

assenno , iides tollitur; quia sine assensione nihil creditur. Et sunt vera ,

'

'7

<|u;un\is non videantur, quae nisi credantur , ad vitam beatam , quae non-nisi aeterna est , non potest perveniri. Cum istis vero utrum loqui debeamus,uiiuro

,qui , non victuros in aeternum , sed in praesentia se vivere nesciunt :

imo nescire se dicunt, quod nescire non possunt. Ncque enim quisquam si-

nitur nescire se vivere : quandoquidem si non vivit, non potest aliquid vel

nescire; quoniam non solum scire, verum etiam nescire viventis est. Sed vi-

delicef non assenliendo, quod vivant , cavere sibi videntur errorem : cumetiam errando convincantur vivere ; quoniam non potest qui non vivit er-

rare. Sicul ergo nos vivere non solum verum sed etiam certuni est : ita vera

et eerla Mini nmlta, quibus non assentiri absit ut sapientia potius quam de-

mentia nominanda sit.

4

Pui.it Wolfius Psychol. ratioo. sect. « versali dod quod de omnibus dubita- Nota ad caput

I. r. I. §. VI. u Quod sccptici (sive a- « rent etiam de factis ipsis. Id patere ait

ninnici) mclu erroris committendi ve- « e\ SextO Empirico ». At Augustious a-

ritates universales insuper haoenni,

cademicis tribuit uoiversalem dubitano-

bil aifirmarent, nihil negarenl in uni- nera de omnibus , tum hoc cap. XX. inni



— 44 —iu tribus libiis c.Acad. quidquid sit numvere ex animo ita comparati essent, de

quo disputar 1. III. a e. XVJI. Itaque

academicus, quod ad corpora attinet, du-

bilabat num exisierenlìunde scisâil aca-

demicus ap. Auguslinum 1. HI. e. Acad.

e. X.n.%. esse islum m\indum si sensus

falluntur? Idealista autem absoluie non

exisiere affirmat. Academicus buie prin-

cipio innitilur: Posse aliud esse ac vide-

tur: quae verba sunt August. ibidem. Ei-

dem innitilur idealista,quamquam et a-

lia addat ut dicam. Denique quemadmo-

dum academicus boc capite XX. Elicli,

dicit: Nihil cerlum esse in hominum vi-

sis propterindiscrelam similiLudincmfal-

si s riempe quia sive vera sit sensibilium

existentia sive falsa , eadem apparentia

discerni incapax effici posset in noslris sen-

sibus : lioc idem iisdemque verbis docet i-

dea lista.

Neque vero religio tantum cum credi -

bilitatis notis quae a sensibus praecipue

pendent subruitur ab ideal istis , ut pro-

balum est ad notam 2. capilis IV. , sed

praeter eversionem principiorum meta-pbysicorum, civilis quoque reipublicae

etbica omnis acmoralis disciplina subver-

lilur, ut quemadmodum boc capite in-

dicat Augustinus, ad demenliam redigen-

di simus. LI probandum suscepimus in

nota 1. capilis IV. et uberius perseque-

mur in praesenti , ut bine constet quamfalso alque inconsulto Wolfius Psycbol.

rat. secl. III. e. I. §. 550. óocuerìl idea-

lisrnum innoxium, ut babes

in verbis su-

pra transcriplis ad e. IV. nolam 1. Namerunt quideni, si verus sit idealismus, il-

la peccala quae obiectum spirituale re-

spiciunt , nulla autem erunt peccata quae

in turpi aliquo corporeo facto sita sint,

sive in eius voluntate ,desiderio, delecta-

lione versentur. Erunt omnia baec falsae

supposi lionis cum nihil corporeum sit.

Audi Augustinuin lib. HI. e. Ac. e. XVI.

num. 35. bac argumenlatione utenlem

conila academicos de omnibus dubilan-

tes : (( Quid si ergo aliquis adolescenlium

« cum bos audierit dicentes. . . . Quid-

« quid occurrit vcl animo vcl sensibus

« non esse approbaìidum. Id igitur ali-

ti diens adolescens insidiabilur pudicitiae

(a) Melchior Canus in altero de Locis , cap.

III. ex recepta ac unanimi penea theologos

« uxoris alienae. Te te consulo M. Tul-

« li. De adolescenlium moribus vitaqitf

« tractamus, cui educandae instiluendae-

« que omnes illae literae luae vigilave-

« runt. Quid aliud diclurus es ?... » Tura

post aliquot excusationes quae ad rem no-

strani non faciunt, liane profert )>: Adul-

« terium... fortasse non iecit , sed fecisse

a visus est. Iste autem maritus , bomo« fatuus,perturbatomnia litibusprouxo-

a ris caslitale proclamans » Tum pau-

lo post : « Taceo, inquit Augustinus, de

« bomicidiis,

parricidiis , sacrilegiis,

« omnibusque omnino quae fieri aut co-

« gitari possunl flagitiis, aut facinoribus

« quae paucis verbis ,et quod est gravius,

« apud sapientissimos iudices defendun-

« tur : nihil consensi , et ideo non erra-

« pi » : Atque ut paulo supra dixerat :

jorlasse non feci sedfecisse visus. Haec

Augustinusqui utfaletur lib.I. Uetr. cap.

I. niotus anlea fueratargumentis academi-

corum , de quibus eorumcjue argumen-

tationibus liaec testatur lib. II. e. Acad. e.

I. n. 1. « Eoque fit ,inquit

, ut acade-

« niicorum arma , quando cum eis ad« manus venitur , nec mediocribus viris

« sed acutis et bene erudilis invida et

« quasi vulcania videanturi). Quae dixi

ne sibi mullum tribuant recentes ideali-

slae. Verum , inquit Aug. lib. HI. e. Ac.

e. XV. n. 3k. : « Adversus isla verba vi-

« gilantior ipsa facta bominum et mores

«( considerare coepi. Tum vero tam multa

« milii et tam capitalia in istos venerimi

« in

mentem ut iam non riderem , sed<( panini stomaebarer

,parlim dolereni

« Jiomines doctissimos et aculissimos in

« tanta scelera senlentiarum et flagitia

« devolutos ». Quae si contra academi-

cos valent quorum est dubitare,quanto

niagis contra ideal islas quorum est nega-

re rerum sensibilium exislenliam ,sine

quibus nulla sunt liomicidia, furia , ra-

pinae, adulieria , nullaque ex bis veri

pcriurbatio sensibilis reipublicae quippe

quae non exlet.

I. Dices : disputatur inter tbeologos

num Deus, mentili sane impotens, po>sit

tamen esse causa erroris sive moralìs siv6

saltem physici (et); quod autem errore*

permittere possii non est dubiùm.

sententia (X ordine docet : T. Haereticum Bit

asscrere,quod Deus de potentia ordinata men-



— 45 —IUspondeo : Non eos impugno qui di- fluciuet animus et oinni vento doclrinae

stinguunt subtiliter inter mendacium et cireumferatur.

errorem , et lume subdiyiduut in pliysi- 11. Dicescum Bayledictionaire histor.

cimi et moralem- qui causano intentivam et cvit. V. Pyrrhon. Ut. B. « Quod Sce-

erroris a permissiva secernunt. Aiodebe- « ptici docuere, qualilates afìlcienles sen-

io apud omnes esse cerumi quod nequeaf « sus noslros nilnisiappareutiasquasdam

Deus exhibere sensibus hominum oppa- « esse, idipsum fatentur recentes pliilo-

rcnticwi unìpersalem et claram corporea- « sophi sapieutiores. Nec est, inquit, quod1 u ni rerum sine harum obiectiva verità- cu ezeipiatur extensio ac motus. Eleuini

te et existentia, quoeuinquo nomine vo-

oelur Deus liane apparentiam exliibens,

live dicatur causa per se sive per acci-

deus sive con eausa sed permissor , sive

id vocelur exhibitio niendacii sive exlii-

bilio erroris seu phvsici seu moralis. Si

fo/um, utar verhis Àugnst. Jib. III.

« si obiecta sensuum videntur nobis co-

« lorata , calida , frigida , odora , licet in

« se ipsis non sint huiusmodi , neque

« proinde nos Deus decipit, quid causae

« est,quod nequeant videri extensa , ac

« figurala, quiescenza, aut mota

,quin

« revera sint; neque inde ulla erit in nos

e. Ac, cap. X. mim.24. quale eumque « Dei deceptio ».

est quod nos coni ine t atque alit, hoc in- Respondeo: Videamus quaeso, ne perijuam

,quod oculis nicis apparet a me- hanc quaestionem... in verbi controver-

(jnc sentitur Intiere terrarn et coelum, aut siarn decidamus, quod... turpissimum es-

quasi terroni et quasi coelum , si sciJicet se saepe confessi sumus,3Lit Aug. lib. 11.

nonnisi sub Jiac disiunctione id veruna est, e. Ac. cap. X. n. 24. Censent pliilosopbi

ut si t terra et coelum , aut quasi terra recentiores quod sensibiles qualitaies ap-

et quasi coelum, non autem determinate parenles sint non reales sensu quodamterra et coelum; quidni dicam sub ea- contrario peripateticis, ex quorum doctri-

dem disiunctione fuisse proplielas , apo- na insurit rebus absolutae aliquae quali-

stolos,martyres

, aut quasi proplietas,

tates co]oris,caloris, frigoris, odoris.Cae-

auasi apostolos , quasi martyres? Idem terum etiam antiperipatetici fatentur essedicam de Scripturis canonicis , de mira- vera ac realia obiecta ita se liabentia, ut

culifl , de conciliis corunique decretis, si- sive qualitate absoluta verbi gr. coloris,

ve de {piasi Scripturis,quasi miraculis, sive ex aliqua disposinone lucem aut re-

tjuasi conciliis. lo priscilJianistis August. flectente aut refringente aut repellente

ep. C(AXX\ fi. al. CCLID. num.9. re- efficiantsensalionem coloris.Quod si Deuspi ehei idit ,quod Dominumlesumloquen- solus operaretur in nostris sensibus sen-

tem per os proprium illusorem pò- sationem coloratae rei obiecto ipso noniius(fuani\-i:ritatLsdoctoremfuissecredi- existente

,quemadmodum in aliquibus

dentiti. Sirei tantum possibilis esset idea

lismuadubilare inomnibusppssemus,num

Deus illu sor an verilatis doctor?Si\ <• iotem dubitemus, an Deus causet

,

sive dubiUMiiiis, an Deus errorem uni ver-

salem et clarum humaoorum sensuumpermitlai . perinde est

,qu intana allinei

ad inipediendum ne Deo assentiamur sed

con tingere dicit Maignanus , et in aliis

nonnullis omnes fatentur , utique in ea

liypolhesi esset apparentia disputata ascepticis. Quam apparentiam universa-

lem et claram sine realibus obiectis nega*

mus esse possibilem , et dedecere primaecausae perfectionem,at([ue auctorilalem,

quo velut gradii certo innitentes, atlolla-

tiri possit : II. Qui existimat Jêum ox ordina-ria potentia per admiai itrum posse rei mentii i

!lere,errat ilio in fide torpissime: II!.

ti im ex absoluta potentia nec per se necinni meniiri pote-t. \c cui vcrosrrupu-

Jiuu iniicianl quae opponi ex Bibliia II. Reg.XVI.io., XXIV. i. coli. I. Parai. KXI. i., I .

LXIII.i7.,Ier.IV.io.,Ezech.XIV. 9....

Btimonia soleut, animo reputari canon debellucultntissima cxemplorum inductione conv>

probatus, hebraeis scriptoribus , atque adeoiis, qui suatn loquendi formam ad hebraismuniexigunt , solemne esse , ut verba adiva de iis

metonyr/ueeu8ìirpent,qìxi alicuìus actionis nonipai auctores sunt , sed eius tantum patrandae

ionem praebent, quura illam non impe-diunt. Cf. Broesti Biblioth. Theolog. Nov.Cart. \., ci Gataekerum in dias. de stylo N. T.cap. VII. C. P.



— 46 —mur in Deutn, inani! Aug. lib. de Ut. bus verbis liominem laudo, eiusque stu-

cred. e. XVI. n. 34. dium, atque ingenium, non commendoIII. Dices : est accurata similitudo in- opiniones plerasque plnlosophicas

,quas

ter appareutiam universalem et claram magnis paradoxis refertas , non meiho-

de sensibilium corporum ventate quaJern dum,quam implexissimam atque obscu-

docent idealistae post scepticos et acade- rissimam dico. Is ergo Copernici propu-

micos, et inter appareutiam universalem gnalor, idemqUe magnifìcus cornrnenda-

et claram systemalis terrae quiescentis,

tor idealistarum,nihil philosopliiae ad-

idestlum motus diurni solis, planetarum, versali idealismum dicit, imo se in eamsiderum, tum motus annui soJaris sub zo- sententiam descensurum dare significat

,

diaco, tum quielis terrestrium corporum, nisi ad manum habuisset Harmoniamtum descensus rectilinei gravium, qui si Praestabilitam, qua influxus physici dif-

moveatur terra curvus re ipsa et solum fìcultates evaderet.Vide Wolfium Psyco-

ad speciem rectus esset, siculi motus glo- logiae ration. sect. III. cap. I. §. 550.

bi e summitate ad mali pedem deciden- et cap. IV. §. 614. et seqq. Veruni lon-

tis , translala navi; ergo si poslerior haec gè ante Woliium idem clarius Tychoniciapparentia non modo possibilis est sed docuerant cum Claramonlio, qui Coper-

daturreipsa, sifidem habemus tot recen- nicum dixit tollere orane criterium sen-

tioribus astronomi^ et philosophis, prior suum 9 idesl iudicatoriam vim annexamquoque illa, vel re ipsa dabitur vel certe sensationibus. Vide Ricciolium, qui Ty-possibilis erit in sensu composito Provi- chonicis, et Claramontio subscribit Al-

dentiae lmius. mag. J. IX. sect. IV. cap. XX. num. 8.

Respondeo (a) me, cui summopere ar- Quare num. 6.: « neque enim, inquit

ridet iliud Senecae: non qua itur, sed <c magisevidens est, esse aestatem, atque

qua eundum est, omn'mo censere eam pa- « Jiyemem,quam descensum naluraJem

ritatem esse accuratissimam, et utriusque « gravium esse rectilineum » : aliaqueapparentiae , sive idealisticae , sive co- phoenomena terrae quiescentis. Quare ni-

pernicanae tum possibilitatem, tum exi- hi! tam pronum ac facile esse, quam ut

stentiam pari passu procedere. Id acute copernicanus aullerius periricetlrontem,

vidit Cliristianus Wolfius non matheseos « affirmetque re ipsa uon esse aestatem

tantum, sed pliilosopliiae quoque prae- « non hyemem , non inorbos , non mor-

ceptor studiosus, atque ingeniosus : qui- « lem ; verum haec apparere tantum » .

(a) Haec sunt falsa, et quae ferri nullatenus patrum efFata desiderari viderentur,quibus

possent , si nostra hac aetate , in tanta Astro- non sine veritatis specie communis , vulgata-

nomiae et Physicae luce dicercntur. Ut ea taque opinio assereretur. Accedebant III. quummen auctori nostro condonemus , non panca dissidia,quae cultores ipsos Physicae atque

sunt quae suadent. Etenira I. neminem fugit Astronomiae distrahebant in partes ; tum ;ui-

quae sit vis consensionis, et quam aegre eaede- cipites hypotheses , ac nutantia rationum mo-serantur seutentiae

,quas quis a teueris acce- menta

,quibus non pauci ex copeinicani syste-

perit ac penitus hauserit , tum adultior factus matis vindicibus abutebantur. Fronum nam-et prolcssus ipse fuerit ac aliis etiam tradide- que est ex dissensione lalsitatem arguere, ac

rit. Iam vero quum haec literis consignaret vitium,quod patrocinio inest , ad causam ip-

auctor (an. iy55)

, theologorum scholae a co- sam , cui impenditur , traducere. Ad haec IV.

pernicana hypothesi communiter abhorrebaut; validiora ceteris argumenta,potioresque ob-

et quemadmodum ipse primitus acceperat , ita servationes,quae plenissimam copernicanae

ad magisterium provectus (quamvis alii ex ipsa hypothesi fìdem conciliant , vel nondum iuno-

Societate Iesu praestantes viri per id temporis tuerant, vel certe non ita proponebantur , ut

oppositaeadhaesissent sententiae)alios edocue- eam referrent evidentiam , quae nos percellit.rat , non terram moveri > sed solem circnmagi. Neque demum V. ad exacerbandos theologo-

Fuisset ergo portenti instar , si rem habuisset rum animosillud mediocriter cont'erebat, quod

lenius,blandiusquetractasset.Praesertimquum inter asseclas instaurati systematis haud pauci

li. neque 13ibliorum testimonia (Ios.X.i2-i3., numerarenturadversuschristiauam religionefl

Iob. XXXVIII. 4-6., Ps. XVII. 16., LXXXI. infensissimi,quique ad oppuguandam , oxpu-

5., LXXXVIII. 12., XC1I. i., XCV. io., CI. guandamque divinam Bibliorum auctoritateB

'iG. ,C1H. 5., CXXXV.6., Prov. III. ig., VIII. sibi ex novis inventis opem,praesidiaque slip-

29., XXV.3. ,Eccl. 1. 4-6. , Ecdi. XLVI. petere gloriabantur. C. P.

5. , XLVI11. 26. , Is. XXXVIII. 8.)

, neque



— 47 —Cum autera lauti viri lestimonium afferò, ui\ o afferuniur9possuntque potius in nu-

memineris eorum, quae scribit Tacque! menimcon9enìenliarumtquamcumgumen-

Asironoiniae Jib. A 111. cap. III. «.liane, forum referri.

oquit, controversiam ( de veniate ab- Quos auiem mihi dabis, qui post /;/;.

«soluta motus lerrae ) Io. Bap. Riccio- Ria iolium , l'acquei, de Ckales opero-

« lius,ea timi eruditione,lum copia prò- sius, aique ex proposito liane conlrover-

« secutus est, ut facile omnes hoc in ne- siani traclaverint, novamque Copernico

« gotio superai erit ». evidentiam non iactantius dixerintsese at-

I. gens quidem esset disparilas ideali- udisse, sed scientifico libro, aut disserta*

stas inier, atque eopernicanos, si horum, tione, productis in medium utriusque

hypothesis ex observationibus astronomi- sententiae momentis, confecerint? Nimi-

cts, quod plures dixere, ac dielitant, de- rum omnes Copernicum clamore sequun-

monstraretur. Veruni haec mera impo- tur, non instituto sententiae examine, aut

itnra est ad fucum faciendum Simplicio- disputatone. Eam opinionem per manusribus, quibus quidquid sub fìguris geo- acceptam posteris tradunt

,qui proinde

metricis, aut formulis algebraicis mallie- copernicani sunt , aut newtoniani ex au-

tnaticoqnasi pallio circumvestitur , id dilu, et quemadmodum est in actis

Tre-loturo iliicodemònstratumest. Sapienter, voltiensibus Fevri.1753. p. 475. par oui

ut alia, Ricciolius 1. IX. Almagesti e. dire. Quare censura, quam dixi, ab aevo

\\\\ . n. 1. « Quando copernicani ia- p. Ricciolii ad p. Cayron , scriplorem

« etani demonslralum esse telluris mo- Iesuitam recentissimum prò quiete ter-

« tum , et solis stalum,

id aul solemne rae, ( Vid. Memoires des Treveux ad

« mcndacium est, aut intelligendum est an. 1753. art. 21. ) inconcussa perdu-

« ex hypolhesi mera». Quae abusiva de- rat} aut tandem aliquando proferant , si

monstratio ex mera hypolhesi solemnis et liabent, demonstrationem ex observatio-

ipsa est illusio, fallacia, deceptio simpli- nibus aslronomicis,quae observationes

ciorum contra leges bonae fìdei in litera- non exponantur in ulraque hypothesi.

rio commercio:

hoc enim paeto formas Hoc enim malhemalici ipsi fatentur ,

etiam substantialesscholastici demonstra- quotquot ex iis sunt ingenui , ac bonae

lini it. ilalis scilicet aliquibus ex mera hy~ fidei, ratione, ut par est, non cestro per-

potìi citi. Niliil enim eos moramur,quibus

P. Tacquet, insigne geometris et astro- iniuriae prò rationibus, aut demonstra-

lil uomen. eo tempore scripsit circa tionibus sunt. Ouare dum audiunt nos

medium saeculi XVI. quo « mirum dieta prolervos appellari a Wolfìo in Eleni.

« est. inquit ipse sub inilium Jib. Vili. Astronomiae , et pervicaces a WìsthonA stiri ;

ii . quantus ubique ad liane in Praelectionibus , iam rem demonstra-

« (Copernici) novitalem ingeniorum pru- tam putant.

(( ritus exiitent )> : caelerum licetnon ae- Cum haec igitur Copernici controver-

qoeacRiccioliuscopernicanisadversetur, sia mixti cuiusdam fori sit , et astrono-

tauieu Astronomiae Jib. Vili. cap. III. mica quidem , si ex coelestibus observa-

M i \ pò, inquii, cum nihil haclenus tionibus demonstralio inquiratur, philo-

ni utramvii partem adductum videam, sophica auiem, ac theologica, si philo-

« quod (seclosa auctoritate sacra) proba- sophicis, aut theologicis argumenlis de-

« bilitalifl metam excedat, his immorari lìnienda suscipiatur, missis astronomicis

(( non esl animus »: lanlum abest abevi- demonslralionibus, quas et haclenus non

dentia demonstrationnm prò molu terrae. invenias scimus, et non hominum qui-

II vir scilicet erat Tacquet,qui non eia- dem, sed Dei verbo subnixi nunquam in-

moribus copernicanae multitudinis, sed veniendas certissimi conhdimus, dico : si

rationibus tangeretur. P. deChales,quem ex philosophicis, aut theologicis princi-latis ex se propensum in copernicanos vi- piia definienda res sit, nihil a copernica-

detei Astronom. lib. J. prop. XIX., la- no proferri posse, quod non multo priori

meo solutis aliquibus argumentis prò Co- iure proferre queat idealista ad sui defen-

pernico: Sunt, inijuit 1. e. prop. XVI. sionem.

p. 327. et nonnul/a alia, quae a Coj>cr- Nani ulraque In polbesis idealistica, et



— 48 —copernicana, sin minus conscqnenler ad lium moluum, quales reqtiirit terra quie-

aliquas circumsianlias praesenlis provi- scens* at quales postulai mota terra, eo-

dentiae, saltem physicc anlecedcnler pos- rum causam pbysicam facile copernicani

sibilis est. Ulraque simplicior praeoppo- damus, sive per carlesianos, aul leibnitia-

sita, et omnia expediens per pauciora, ut nos vortices , sive per ncnvlonianas altra-

ex terminis constai. cliones, et proiecliones, vires nempe cen-

At inquies : copernicani graves pliilo- trales, tum cenlripelas, tum proieclilias,

sophicas difficullates intorquenl in ad- tangentiales , cenlrifugas ». Quid in bis

versarios suos (nam de aslronomicis iam ego polius mirer levilatem ne, an incon-

dictum est ). Respondeo : eas ego Jeves sequenliam, haud salis scio.

potius, levissimas, nulliusque roboris pu- Dicis planetas molu copernicano defer-

to. Sed fac esse graves. An non in im- ri ex vorticibus. Rogo aulem, In vortices

mensum graviores sunt, quibus utunlur ex qua causa molura suumbabeant pro-

idealistaePEas accipeexWolfìophychol. porlionalum deferendis planetis ? nempe

sect. I. cap. I. §. 4-2. <c Impossibililalem ex libera Dei lege, quae primitus et mo-

« exislentiae realis corporum demonstratum vorticibus impressit , et impressum« re conatur (idealista

),quod ea admis- conservat iis regulis

,quas statuere pla-

« sa sequantur contradictoria de divisio- cuit.

« ne, et compositione continui , de com- At fonasse dicis, planetas copernicano

« municatione motus , et de commercio motu deferri ex vi centripeta , sive allra-

« inter mentem , et corpus, et omnem ctionis in solem aut primarios , et ex vi

« movet lapidem ut ostendat,per idea- proiectitia , tangentiali , centrifuga } ex

« rum in anima successionem explicari quibus duabus centripeta , ac proiectitia

« posse pliaenomena rerum malerialium: orianturellipses planetarum. Rogoautem

« et sect. III. cap. IV. §. 61k : idealistae quid tandem sint vis centripeta ailraclio-

« liaec perspicientes , et de dislincte ex- nis,et vis proiectitia, aut in quid tandem« plicando commercio animae et corpo- resolvantur? nempe in liberarti Deilegem,

« ris, imo in genere, et de distinclaexpli- qua ab initio voluit, et vult quetnlibet

« catione actionis corporum in se invi- primarium in solem, quemlibet seeunda-

« cem ,ac corporis in animam , et ani- rium in primarium gravitare: in liberami

« mae in corpus desperantes , ideo nega- aliam Dei legem, qua ab initio voluit, et

« runt mundum aspectabilem,quem ani- vult planetas, sive primarios, sive sedu-

ce ma sibi repraesentat, exislere ». Intel- darios post primam proiectionem perse-

ligiscuiusmodisintdimcuilales,quasidea- verare in eodem stalu se movendi unifor-

lislae opponunt, nempe eae,quae in ornili miler in directum. Ex quibus geminis le-

pbilosopliica scliola habitae semper sunt gibus voluit Deus, et vult planetas descri-

omniumarduae,implexae,inexlricabiles. bere motus, quos requirit Copernici sy-

His tameq multis, atque gravissimis una stema, idest ellipses primariorum , inter

sensuum evidentia universalis et clara quos est terra circa solem, et secundario-

ita praeponderat,ut contraidealistam vix rum circa primarios.

non utamur s. Bernardi verbis in epist. Cum autem universa haecdoctrina post

ad Innocentium : an non iuslius os lo- exliaustam figurisGeometriam,et ibrmu-

quens talia fustibus tunderelur,quam lis Algebram longo circuitu tlieoreina-

rationibus rcfelleretur? sane Augustinus tum,problematum , lemmalum ,

poris-

hoc ipso Enchir. cap. XX. ailìnem aca- matuni ,corollariorum eo tandem deve-

demicorum opinionem demenliam appel- niat , ut causa moluum,quos requirH

lat. Non moramur dilfieultales contra- systema molae terrae, sii libera Dei / ( \r,

rias,quippe certi de corporum cxislentia, aul voluntas, (ncque aliud dicere possuol

incerti de modo. nisi impingere velint in substantiales ibr-

Cuius aulem tanta erit impudenlia, ut mas, aut qualitates occultas) ,

qua do-

cum bis idealistarum gravissimis obiectis ctrinae levitate, et inconsequenlia negli-

ea comparel,quae copernicani obiiciuni gunt , aut reiiciunt opinionem 1>. Alberti

adversariis suis. » Nulla est , inquiunt Magni, qui docet causam moluum caele-

facilis et expedita causa coeleslium spira- slium,quos postulai terra quiescens,esse



— 49 —liberanti legem Dei, qui praeceptwn po~ bellari lamen idealisraum argumentaiio-

suit, et non prete/eritò.Enverbab.Alber- ne Micologica ex verbo Dei.

ti Magni in Il.Sent. d. XIY.art.G.wCoeli Hoc quidem Maìebranchìi asserlum

« inanimati suni, et insensibiles j et ideo impugnatura est sopra , cimi probavimus

« verios dieendnin fuit,quod non moven- idealisniinn suhverlere nolas credibilità*

« tur , nisi iussu divino , et volnntate... tis, idest fundameotum (idei , ut estaetus

« et Jioc dicunt etiani alii philosophi , si- prudens : sed alia via occurrcndum hoc

« cut astronomi, et Ptolomaeus,et Alba- loco est. Dicis cum Malebranchio idealis-

te legni, et Albumasar, et (ìaber, et alii mum valide expugnari verbo Dei- igi-

« quamplures » : et paulo post « nihil tur Dei verbo valide expugnabitur co-

te ila secare dicitar , sicut quod sola Dei

H voiuntate inoveanlur, et natura pro-

re pria non contrariarne motui ». Quamb. Alberti opiniouein

,aliorumque apud

Conimbricenses lib. II. de Goelo qu. V.

art."2.

si astronomus sibi persuaserit,ni-

lnl aliud ei facienduni supererit, quamut in historia moluum coefestium concin-

na nda ex propriis , et alienis observatio-

nibus utiliter in commune bonum elabo-

ret, potius,quam tanto apparaludemon-

slrationum, et calculorum nonnisi syste-

f)crnicanismus. Quod si tibi copernicano

iceat tot , tamque expressa Scripturae

testimonia de molu solis , et quiete ter-

rae interpretari in sensu apparenti , et ad

vulgi captum accommodato , eo quod

Scriptura nondoceat

vel astronomiam ,

vel philosophiain , licebit eodem pacto

interpretari quaecumque Scriptura enun-

ciat de reali existentia materiae , et cor-

porum sensibilium: nequeenim Scriptu-

ra docet philosophiam naturalem.

Simili methodo alias usi (in dissert. de

mata idealia coniìngat,quod recens ex Harm. Praestabilita n.36. ) argumentati

sumus necessariam esse ilJationem a co-

pernicanismo affirmato ad aiììrmandum

socinianismum in controversia de plurali-

late personarum divinarum , et a negatosocinianismo ad negandum copernicanis-

mum,quam argumentationem iterum

confirmamus. Si catholici doctores ap-

ne tam expedite philosophi responderint probent posse copernicanos salvo scriptu-

idealistis, quam facile per nos responsum rarum sensu negare veram, ac realem

est copernicano? nisi forte hoc ipsum in quietem terrete, et solis motwn,pome-

nostra Soc. astronomusanimadvertit.Me-

mineris autem non hoc agi, utrum sen-

tentia Alberti Magni vera sit. Hoc unum

pronuncio: si eam copernicani , cartesia-

ni , aut newtoniani reiiciant, eos prorsus

inconsequenter acturos.

Quaero iam ab adversariis : hactenus

responsione displicet,quod nimium sit fa-

cihs, reeenles cium geometrae , ut est in-

geniose dictum a D. de Fontanelle (Mem.Trcveux art. 21. an. 1753.) oderefa-ciHa.

Quid, inquies, si quis sequutus mc-

thodam Malebranche conceda t quidemnon expugnari idealistas philosophicis ar

runt sociniani aeque bene negare veram

ac realem Filii , aut Spiritus Sancii Per-

sonarti a Palre distinclam. Testimonia

scilicet plurima Scripturarum , sive de

mola solis , et de quiete terrae, sive de

Persona Filii , ac Spirilus Sancti, utra-

que in sensu apparenti , et ad vulgi ca-

ptum , non autem scientilìco , vel aeque

gumentis ei naturali evidenzia sensuum , male, vel aeque bene explicabunlur («).

quemadmodum ncque copernicani: de- Addo non uno tantum, sed ex triplici ca-

(a) Discrimina,qnac saeculo XVIII. auctor

non vidit, nos saeculo XIX. non cernimus mo-do , sed omnino contuemur. Bteuim I. socinia-

ni doctrinam impetunt in syinbolis catholicae

ecclesiae totidem verbis comprehensam , ab iis,

qui sacramento regenerationia initiarentur,

constanter postulatali], adreraua baereticorum

iactiones iam inde ab apostolica aetate propu-gnatam ac defènaain, sauciiooibuaoecumcmeo-rum conciliorum definitam , concordi suffragioa patribua tradìtara , et cum articulia rhriatia-

nae prolessiouis ita nexam atque cohaerentem,

ut nisi haec fixa, immotaque maneat, consiste-

re illi nullateuus possint. Sed rum tot, tanta-

que sint, quae socinianam 1-Evospixrivetotv relel-

lunt , ne unum quidem ex his copernicanis re-

pugnat. Praeterea II. hoc existit discrimiuis

inter Bibliorum testimonia quae socinianis,

qaaeque copernicanis opponuutur, quod ili--*

signifìcationem habent certam ac ratam cumex lidei analogia, lum ex dogmatica catholicae

ecclesiae interpretatione ; ìsta con tra neutro ex

capite rei determinata dici , vel circumscripta

censeri possuut. Rursum III. christiani patre»



— 50 —pile longe meliorem foie socinianorum

causano.

Primo. SiScripiurarum testimonia pio

Persona Filii , ac Spirilus Sancii inter-

pretantur sociniani in sensu apparenti,

populari, et ad capium vulgi de persona

melaphorica , secundum prosopopoeiae

fìguramsaepeconsuetam,idfaciuntquam

plura producendo Scripturae loca, ac sa-

tis difiicilia, quae sibi favere putantpro

unitale Personae in Divinis asserenda,

quibusque olim fere ulebanlur sabellia-

ni. At nullum habent copernicani testi-

monium prò motu terrae , ut inde fieri

audaciores possint ad contraria sibi testi-

monia explicanda.Secundo. Interpretationem suam pro-

bant sociniani ex palribus saltem anteni-

caenis priorum trium saeculorum. Acquamvis catholici non modo asebabeant

postnicaenos palres , sed etiam sibi vindi-

cent iure ac merito communem anteni-

caenorum sentenliam(a), fatenlur tamen

nonnullos veteres ecclesiaslicos scripto-

res prò socinianis esse re ipsa , nonnullos

ad speciem favere. At copernicani cuminnumeros palres conlra se habeant, quos

apud Ricciolium Jib. IX. Almagesti vi-

dere est, ne unum quidem producere sibi

favenlem possunt.

Tertio. Utcumque contorta , et vio-

lenta sit inlerprelatio sociniana, ( cui si

copernicana comparelur , ncque minus

contorta, neque minus violenta est, utra-

que enim aeque confugit ad sensum me-

laphoricum, seu popularem , vulgiquecaptui accomniodalum ) ad eam tamenadliibendam cogi se sociniani profìtentur

difFicilJimis argumentis, nalurae lumine

notis,Quae sunt eadem uni tertio etc,

Quae repugnant uni tertio etc. At coper-

nicani cum nullam mathematicam de-

monstrationem astronomicis observatio-

nibus innixam prolulerint,

quid aliud ex

philosophia babent, quam coniecturas ?

Ex. gr. Quod nulla idonea causa pro-

feraturmotuumcoelestiumin terrae quie-

scentis systernate ,\\oo. ab iis incotisequen-

ter obiici iam ostendimus: Quod simpli-

cior eorum hypotesis sit : idipsum au-

lem ab idealislis dici posse demonstra-

vimus. Praelerquamquod ridiculumest

ex simplicitate copernicani systematis

ad nauseanti nobis obtrusa , Scripturas

pervertere , cum et nobis, et adversariis

certissimum sit Deum in coelesti mundi

systemate non elegisse simpliciorem by-

pothesim, cuiusmodi esset, quae per cir-

culos sive soli , sive terrae concentricos

rem absolveret cum nullis pianetarumirregularitatibus,nullisperturbationibus;

quod sapienter contra copernicanos ani-

madvertit de Gbales 1.1. Aslronom. prop.

Vili. , non tamen, inquit, ita res voluit

Deus disponere: imo certissimum etiamest syslema elegisse adeo a simplicissimo

remotum , ut proinde et primarii , et se-

cundarii planetae , etiam si supponantur

ferri ellipticis orbitis,vias bactenus inex-

tricatas, nec quibusque fonasse tabulis

extricabiles ineant: multo magis, si mo-

lus ii planetarii considerentur, non prout

sunt in astronomicis imaginationibus, sed

uti reali ter sunt, nempe mixti ex motu

centri, et motu rotationis circa propriumaxem. Ex quibus fìt , ut in ellipticis or-

bitis describant curvas cycloidales om-

nem liumanum calculum respuentes.

( Cf. Chrysostomnrn in Genes. homil. XIII.

n. 4. , in Epist. od Philipp, hom. IX. n. 2.,

Hieronymum in Matt.h. XIV. 8., et Augusti-num de Gen. ad lit. lib. I.capp.XVIII-XIX.,et lib. II. cap. I.) et spectatìssimi quique scho-

lae theologi (Ct. Petrum Lombardum in II.

d. XXIII, et s.Thomaml. p.q.LXVIU. a. 1.,

etOpusc. X. ad Ioannem de Vercellis ) disertis

verbis praemoneul , non esse uninsmodi, quaecontinentnr in Bibliis; sed qiium omnia et sin-

gula ad (idem moresque spectantia prò rei ve-ntate dicantur

, nonnulla contra esse ad pliy-

sicam praesertim scienliamque naturae peiti-

nentia, quae pio vulgari lioiniuum sententia

describunlur. Imma IV. quod verbis docent,esemplo factoque ipsoconfirraant.Quura enimin iis biblioruin testimouiis explanaudis, qnac

prioris sunt generis , ita conspirent , ut una

omnium esse lingua videatur, quum contra ad

ea veniunt, quae ad botanicam , zoologiam,

astronomiam.... referuntur, in diversa abcunt,

et prò sua quique ernditione alia atque alia vel

coniiciendo opiuantur , veldocendo pallilo con-

fidenti iis affirmant. Cuius quidem rei argu-

nientnm ex iis peti luculentissimuni potest ,

quae Petavius ex veterum patrum operibus in

priore libro de opificio sex dierum capp. VII.

seqq. diligenter adducil. C. P.

{a) Ortodoxa antenicaenorum patrum doctri-

na praeclare asseritur a G-eorgio Bullo in de-

rensione Fidei nicaenae , Prudentio Marano in

«•pere insci ipto, Divinitas D. N. 1. C... ,et

Balleriniis fratribus in tertia ex dissertat toni-

bus ad opera Zenonis Vcroneusis. C. P.



— 51 —Arido : niillam nobis esse constai in

mundo figuram ,nullam superficiem

nullum solidum , nullum ino tu ni , nul-

lam quantitalem sive continiiain, sive

discretam,quae ut re ipsa in mundo est,

eam regularitatem, et siinplicitateni ha-

beat,quae accurate niatlieiualicis cal-

culis subduci possit. Unde igitur in men-

tem incidit viris caeteroquiu sapientibus

ita argumentari ; ad subducendos cal-

culos astronomicos hypothesis coperni-

cana sìmplicior, etfacilior est; ergo eam

Deus selegit. Forte quis putet ratiouem

aliquam disparitatis ex eo desumi posse,

quod cum agitur de interpretatioue sa-

crae Scripturae loquenlis de persona Fi-

lli, aut Spiritus Sancii versemur in re

spoetante ad fidem, cuius m}rsteria Deus

hominem docet in sacris Literis ; cumameno agitur de interpretatione Scriptu-

rae loquenlis de motu solis , et quiete ter-

rae ,versemur in re

,quae speciat ad na-

luralem philosophiam,aut aslronomiam,

qua ni Deus non docet in Scriptum.

Respondeo. Quemadmodum Deus non

omnesveritates superna tu rales inScriptu-

ris revelavit 3 sed quas ei revelare placuit,ila etiam non omnes quidem veritales na-

turales ,nonnullas lamen, imo vero plu-

rimas locutusest,omniaad gloriarli suara

referendo, sive ut iiomines uberius Deumet cognoscant , et ament. Eodem aulem

modo eius aucloritas , et loculio infalli-

bilis est sive naturalia, sive supernalu-

ralia testelur: omnis divini verbi sive su-

perna! malia, sive naluralia loquenlis in-

tei pretem constituit Ecclesiam,quam

siili emit sanguine suo, non vero consti-

tuil sapientiam huius mundi,quam stal-

lala j'ecit Deus ,inquit Paulus cap. I.

epist. I. ad Corinthios, qui ex graecis

maxime de hac sapienlia superbiebant.

Praeterea qua ratione Deus non docet

in Scripturis suis principalilerpbysicam,

aut aslronomiam , ita neque liistoriam

gentium, aut clironologiam • el tamen

eruditi quique non modo catholici, sed

etiam protestantes maximum momentumesse dicunt in Scriplurarum auctoritale,

qnoties deAssyriis, Babyloniis, Mcdis,

Persis, Graecis, JEgvpliis, Komanis, eo-

ramque chronologia Scriptnra loquitur,

quamvis in controversiis historicis, aut

chronologicis neutra dissidentium pars

sacrae Scripturae textus proferre in me-dium possit

,qui vel numero , vel per-

spicuitate testimonia exaequent a tycho-

nicis proferri solila. Haec tam inconstans,

sibifjue repugnans agendi ratio,quae

tanti facit Scripturas in controversiis hi-

sioricis , ac cbronologicis , minimi facit

in controversiis de motu , aut quiete so-

lis , ac terrae ,nonne liquido ostendit co-

pernicanorum fautores non sapienti ra-

tiocinatione duci , sed caeco quodam fu-

rore abripi, atque oestro? opportune sci-

licet acta Trevoltientia ( Memoires

commences.. . a Treveux art. 21. p. 475.

fevrier an. 1753. ) « Le nom de Newton,

et la modedemonstrent tout auiourd'hui:

parce qu' enfin Voltaire 1' a dit: Newtona calculé pour eux , raisonnè pour eux

demontrè pour eux^ pensè pour eux, phi-

losopbè pour eux: e* est V aoros s^»y) de

tous le tems ». « Sed non facile, inquit

« Augustinus 1. V. de Musica cap. V.« num. 10., ista populo persuadentur.

« Tanta enim est consuetudinis vis , ut

« ea inveterata , si falsa opinione genita

« est, niliil sit inimicius ventati ».

Nequit igitur sibi constare doctrina ca-tholicorum theologorum , nisi socinianis,

idealistis, copernicanis, aut omnibus fa-

cultatem faciat Scripturas eludendi, aut

omnibus ex aequo neget. Hinc imperare

milii minime possurn,quin veliementer

metuam causae catbolicae ex bac Scri-

pturarum perversione,quae

,quod in

aliam rem Quintilianus scripsit, plus ha-

bet in recessu, quam infronte promittat.

Si quis metum hunc meurn arguat , aut

etiam rideat, nescio an tantum sibi studii

tbeologici vindicet, quantum Ioannes Ba-

ptisla Ricciolius non matheseos tantum

et aslronomiae , sed tbeologiae quoqueprofessor insignis lib. IX.Almag. sect. IV.

cap. XXXVI. n. 1. « maioris , inquit,

« momenti est boc negotium,quam co-

« pernicanorum quidam ex istimaruni.

« Etenim occasione controversiae huius

« de motu et quiete terrae, quae de se

« mere pbysica etastronomica

est ,

ver-te titur iam abipsis in controversiam tumte lilcralis sensus Scripturae sacrae , tum« arbitrium de eius vero sensu iudicandi,

« ac defìnicndi. Proinde me oportet prò

« religiosae vitae officio, ac tbeologiae,

u quam loto fere decennio publice , ao



— 52 —« privatili! (.locendo pro(essussum,quan- thcntica monumenta recitat, sese iis sub-

« ta possurn diiigenlia etc. scribere profìtetur nilid addens vel mi-

Quae omnia cum scribimus , scimus nuens 1. IX» Almagesti sect. IV. e. XL.

socinianorum errorem conlra veram et n. 1. in fin.

realem Personam Filli, et Spiritus Sancii Andreas Tacquetl. Vili. Aslronomiae

fuisse,etesseabEcclesia damnalum,quam e. III. n. 8. « Tametsi, inquit, nullum ar-

damnalionem adhuc passa non est liypo- « gumenlum sive aslronomicum , sive

thesis copernicana , sive ulla pontificia « physicum hactenusallalum sciam,quo

bulja , sive ullo conci!ii oecumenici de- « lerrae quies et solis motus demonstre-

creto. Caeterum nos non prò aucloritale, « tur; (in quo Ricciolio adversatur) cogit

quae nulla nobis est, definienies, sed theo- « tamen utrumque asserere, divinorum

]ogice ratiocinanles argumentamur ab « voluminuui auclorilas, quae tot locis,

absurdo,quod argumentationis genus « et evidenlia tanta ulrumque afiumant,

catholici ipsi scholastici conlra seholasti- « utnullusdubilationi reliclussit loeus».

cos alios usurpant sine alterius iniuria. Et post plura testimonia Scriplurae sa-

Diximus itaque , quod semel admissa in* crae recitata « Supervacaneum, inquit,lerprelatione copernicana sacrae Scriptu- a sit plura adscribere ;

neque enim ver-

rae, locutiones scilicet de motu solis eie, « bis clarioribus quies lerrae, et motus

ac quiete terrae accipi posse in sensu pò- « solis aifirmari poluerunt.. . Hoc sensu

pulari,et ad vulgi captum etc.,illud con- « loca iamadducta omnesss. patres, hoc

sequitur,quod etiam locutiones de Per- « sensu omnes doctores calliolici inlelle-

sonis Filli, ac Spiritus Sancti inlelligi pos- a xere» (scilicet ante centum annos,quo

sint in sensu populari , et ad vulgi ca- tempore scribebat Tacquet , is nescivit

plum. Quod cum lamquam absurdum ullum esse doclorem catholicum coper-

reiicialur non modo a copernicanis catho- nicanum ). « Quibus omnibus postremo

licis (si qui sunt qui systema illud non « accessit s. Congr. Card, auctoritas ,

tantum ut hypothesim dei'endant, in quo « quae in iudicio de GaliJaeo insliluto

nulla esset dilfìcultas ) sed etiam a coper- « solis immobilitatem in centro mundi , et

nicanis protestantibus , inde flt ut vel co- « revolutionem terrae annuam ut hae-

ganlur reiicere systema hoc suum , vel « reticam et expresse contrariam sacrae

incohaerenter agereconvincantur,quous- « Scriplurae, motum vero lerrae diur-

que idoneam disparilalem asserant non « num , saltem ut erroueum in fide con-

clamando ,indignando , irridendo , sed « demnavit ».

raliocinando. Claudius de Ghales lib. I. Astronomiae

Haec eo fldentius scribimus quod me- prop. VI. eo ipso in loco,quo simplici-

mores sumusdecretis. CongregationisCar- talem syslematis copernicani divinamap-

dinalium sub Paulo V. die 5.Martii 1616. pellai, late tur eam hypothesimScriplurae

ubi systema copernicanum vocant «Fai- contrariam. Licet ergo ea simplicilas ve-

ce sam doctrinam pylhagoricam, divinae- ra sit, non tamen, inquit prop. Vili., ita

« que Scriplurae omnino adversanlem... res Deus voluit disponere.

« inperniciemeatholicae religionis»: me- Tres in medium proluli ex nostra So-

mores sumus senientiae romanae Inquisì- cielate tum theologos, tum malliemalicos

tionis Jatae in Galileum sub UrbanoVIII. primi ordinis, quosque, uli tales, laudat

die 22. lunii 1633. ubi inserta legitur ipse Wolflus toni. ult. operuni ,ubi de

theologorum de mandato Ponliflcis sele- malheseos scriptoribus. Nescio utruni ex

clorum censura : Solem esse in centro recenlibus copernicanis tolideni niihi re-

ìnundi et immobilemmolu locali: est prò- ponere possis,qui, spectalis omnibus ,

positio... formaliter haeretica,quia est commendabiliores sint, esto scianl fluxio-

expresse contraria sacrae Scripturae num melliodum, et calcolimi inlegralem

Terram non esse in centro mundi , nec el diilerenlialem, incogniluin ante New to-

ìmmobilem, sed movevi motu etiam diur- num, el Leibnilium. Plurimos autem ali-

no : est item propositio . . . tlicologice ctores leges apud Kiiviolium loco citato,

considerata ad rninus erronea in fide. quosinler Nicolaum Scrunino scribenlein

Kicciolius, qui liarum censurarum au- non videro se, quo paolo cius hypothesi?



— 53 —defensores ab hacresi esse possint invnu- liane controversiam astronomicam esse

,

nes. Ex recentioribus autem lectu dignis- philosopbicam, theologicam. In bis quae

simus est vir ci . p. Petrus Curii iinguae astronomica sunt , magni facimus astro-

sauctae in romano Collegio professor in noraos, ex quibus proinde, non autem a

egregia dissertatione jdwd Dan5sive Sol melaphysicis philosophis

, aut tbeologis

itans anno superiore edita, demonstrationem astronomicam de motuEx bis omnibus concludendum ideali- terrae expeclamus, diu, multarli, multo-

stas non posse se se tueri exemplo bvpo- quelaborequaesitam,saepiuspromissam,

ihesis copernicanae,imo ei impugnatiooe nunquam exbibitam. Iu bis quae pbilo-

idealismi consequi potius, ut sit reiicieoda sopbica sunt , et metapbysico ratiocinio

copernicana bvpotbesis. bbranda,quemadmodum et in iis, quae

Caeteruin , ut ad idealislarum et co- sunt tbeologica, atque ad Scripturas . et

pernieanoruin comparationem redeamus, patres esaminanda tam nullius sunt au-

si divinam bonitaiem dedeeet illudere bu- ctoritatis astronomi, quam nullius mo-mano generi per fallacemuniversalem ap- menti suntin astronomica sive pbilosopbi,

pareotiam, tum rerum sensibilium , tum sive tbeologi ad unum omnes. Disparata

caeleslis diurni atque annui motus cura ista sunt , tamque inter se remota , ac

quiete terrae , multo magis id dedeeet, si disiuneta, ut qui in earum una facultate

idem ìlle Deus nos alloquens ,et doeens insignes vereque clarissimi appellantur,in

in sanctis Scripturis utramque apparen- alia imperitissimi esse possint, aut quem-tiam, tum eam, quae centra ideabstas est, admodum Augustinus loquitur 1. Vili.

tum quae conlra copernicanos est, claris de Gen. ad lit. cap. XV. n. 33. acute

vocibus , nibilque ambiguis perspicue,

obtusi. Quae , omni dissimulatione ex-

disertissimeque conbrmet. cussa, tandem aliquando aperte proflten-

Memini illudAugusliniEpist.LXXXll. da sunt, ne prò validis argumentis, quae

al. XIX. e. 11. n.k, ad Hieronymum « De unice desideramus et magni facimus,

« (juo enim certus sim, quod me scriben- academicos parisienses , loudinenses,

pe-

ce do, vel loquendo non lallat, si fallebat tropolilanosnobis ingerantinsuisquosque

« Apostolus lilios suos, quos ilerum par- facultatibus, quas profitentur,pro eorum« turiebat , donec in eis Cbristus

, idest mentis insignes viros, at in controversia,

<( veritas formaietur? » An non liceat no- de qua agitur, ventosa, et inania nomi-

bis p;iria argumeutari : « de quo certus na. Quamquam et bis nominibus , ut in

a sim, quod mihi non illudat, si utraque simili ait Aug. 1. IV. e. Iulianum e. IH.

<( perspicua voce tum naturae, tum Seri- num. 17. nos putant esse terrendos. . . .

« plurae illuserit Deus? » adversus quos,quantum donai, qui nos

At contra sentiunt astronomi recentio- vocavit , pietatis liberiate clamabimus .

res insignium academiarum. Respondeo.

XXI. In quibus autem rebus nihil interest ad capessendum Dei re- e a p . xxr.

gnum ,utrum credantur , an non ; vel utrum vera sive sint sive putentur , ^Zlpi

00

an falsa ; io bis errare, id est aliud prò alio putare, non arbitrandum est Peccatum '.sed

. .

* l.

7 sempcr maluiu.

esse peccatum; aut si est, minimum esse atque levissimum. Postremo qua-lecumque illud et quantumeumque sit, ad illam viam non pertinet

, quaitur ad Deum: quae via (ìdes est Christi

,quae per dilectionem operatur. i. cai. v.e.

Ncque enim ab hac via deviabat in gemhlis filiis gratus ille parentjbm errori

aut ab hac via deviabat apostolus Petrus, quando se existimans visum vi- a<*. xn. o.

dere, aliud prò alio sic putabat, ut a corporum imaginibus , in quibus seesse arbitrabatur , vera, in quibus erat, corpora non dignosceret, nisi cunaab ilio angelus, per quem fuerat liberatus, abscessit : aut ab hac via de-viabat Jacob patriarchi, (piando viyentem filiiuu a bestia credebat occisum. Gen.xxxvn.33.

Id his atque huiusmodi lilsitatibus , salva (ide quae in Deum nobis est, et

fallimur, et via non relitta

, quae ad illuni ducit , erramus : qui crrores



— 54 —etiamsi peccata non sint, tamen in malis huius vitae deputandi sunt, quae

ita subiecta est vanitati , ut approbentur hic falsa prò veris , respuantur vera

prò falsis , teneantur incerta prò certis. Quamvis enim haec ab ea fide ab-

sint ,per quam veram certamque ad aeternam beatitudinem tendimus ; ab

ea tamen miseria non absunt , in qua adhuc sumus. Nullo modo quippefalleremur in aliquo vel animi vel corporis sensu , si iam vera illa atque

perfecta felicitate frueremur.

Nota in caput Dixerat Augustinus initio cap. XX. ne- nentis ad liane viam,imprimisnobissua-XXI

' scire se , utrum errores ibi enumerati, et det, ut minus miremur de illa alia distin-

caetera talia elicmi -peccata dicenda sint. ctione in libris contra Iulianum de ope-

Non omnino determinate dirimit suam ribus bonis bonitate pertinente ad vitam

banc dubitationem Augustinus boc cap. aeternam , et bonitate non ad cam per-

XXI. sed sub disiunctione: ((Non arbi- tinente; quam distinctionem adeo repre-

« trandum est esse peccatum, aut si est hendit lansenius lib. IV. de Statu nat.

« minimum esse, atque levissimum;pò- Japs. cap. II. lamquam alienam a men-

ci stremo qualecumque illud, aut quan- te s. Augustine Le Glerc autem in Ani-

ce tumeumque sit,ad illam viamnonper- madv. ad 1. de Fide et oper. fatetur qui-

« tinet,qua imus ad Deum, quae via fidem esse s. Augustini, sed eum loquendi

« des est Gbristi,quae per dilectionem modum recenset inter monstra ex con-

ta operatur ». tende/idi, et paradoxa defendendi libi-

Permittit autem,quod ea dicantur pec- dine nata. Sed male, lum quia penes ar-

catum in alio sensu, puta academicorum, bitrium ius est et norma loquendi, tum

apud quos error omnis putatur esse pec- quia episcopo , atque ecclesiastico scrip-

caturn, uti dixerat Augustinus cap. XX. tori consonat res considerare, uti ad vi~Encbiridii. Eos autem pbilosopbos acu- tam aeternam ducunt , aut ab ea retra-

tissimos vocat Augustinus eodem capite bunt, reliqua detrimentum facere, ut ait

XX. et alibi saepe laudat. Imo iis aliqua Paulus.

ex parte adhaesit , ut testatur 1. I. Re- Ex eadem distinctiòne peccati in boc

tract. cap.l. Quare mirumnon est, quod e. XXI. intelligimus modum exponendi

eorum loquendi morem non omnino im- plura testimonia Augustini,quibus er-

probet. Observandum est autem obiter rores etiam invincibilis ignorantiae pec-

hanc peccati appellationem, quam in gra- cata appellare videtur.Textusplures con-

tiam academicorum non reiicit Augusti- gerit Ians. 1. II. de Statu nat. laps. a cap.

nus , nihil commune babere cuoi pecca- II. ad VI. Vulgatae sunt apud theologos

to philosophico , de quo decretum Ale- responsiones ex ipsius s. Aug. doctrina

xandri Vili, anno 1690. Quandoquidem elicitae, distinguendo peccatum, quod

eius peccati ratio specifica est, quod sit proprie vocalur peccatum \ libera enim

actus bumanus disconveniens naturaera- voluntate , et ab sciente committitur, et

tionali in bomine Deum ignorante, aut quod de huius supplicio consequatur ne-

Deum actu non cogitante, non tamen cesse est: ut babet Aug. 1. 111. de Lib.

Deum offendens, neque dignus aelerna arb. e. XIX. n. 54.

poena } cum peccatum,quod hoc nomi- His responsionibus aliam addere pos-

ile academici appellabant, esset error qui- sumus ex distinctiòne, quam exposuimus.

libet speculativus,quem et dari, età Forte itaque errores invincibiles appellat

via Dei per se non excludere certissimum peccata more academicorum , non aulemest, idque solum disceptari potest, num alio sensu, qui pertinct ad viam, quae

sine vocurn abusu appellali possit pecca- ad coelum ducit. Neque id tantum apiari

lum. At in lite de voce usum eius per- potest erroribus facti , de quibus huius

misit Augustinus seclae adeo celebri per Enchir. cap.XX. sed etiam erroribus iu-

eam aelatem. ris naturalis, quos errores lansenius vull

Haec dislinctio peccati pcrtincntis ad semper esse peccata , licct sint inyioci-

viam,qua imus ad Deum, et non perii- biles « hoc brevissimum tene, ait Auc



— 55 —n 1. III. de Libero arb. cap. XVIII. n.

« 50: quaecunque ista causa est volun-

« tatis , si non ei potest resisti , sine pec-

« cato ei ceditur. Si ameni potest, non ei

a cedatur, et non peccabitur. An forte

« fallit incautum? Ergo caveat, ne fal-

ce latur. An tanta fallacia est, ut caveri

« omnino non possit? Si ita est, nulla

« peccata sunt. Quis enim peccat in eo

« (juod nullo modo caveri potest? ))

lgitur errores invincibile iuris etiam

naturalis (eo sensu, et quoad ea,de qui-

bus Iiaec ignorantia possibilis est, de quo

non disputamus ,sequentes doctrinam

s. Tliomae I. II. quaest. XCIV. arlic. 6.

utrum Lex nalurae possit a corde homi-

nis abolcrì? ) non sunt peccala, quae

perlincnt ad viam, quae ad coclum du-

ca : sive ut repetit Aug. hoc eodem cap.Ench. XXI. non sunt peccata

,per quae

errantes ab hac via devient. Cum ergo

dicunlur ab Augustino peccata , sic ap-

pellabuntur sensu non ecclesiastico , sed

usurpato ab academicis non mediocribus

piris , sed acutis et bene eruditis, ut lo-

quilur Aug. 1. II. e. Acad. cap. I. n. 1.

XXII. Porro autem omne mendacium ideo dicendum est esse pecca- Ci * XXH -

limi , quia homo non solum quando scit ipse , quod verum sii, sed etiam menda ci., messe

si quando errat et fallitur sicut homo , hoc debet loqui, quod animo gerit: Peccatura

si\«' illud verum sit sive putetur et non sit. Omnis autem qui mentitur con-

tra id quod animo sentit, loquitur voi untate fallendi. Et utique verna pro-

pterea sunt instituta non per quae se homines invicem fallant, sed per quae

in alterius quisque notitiam cogitationes suas perferat. Verbis ergo uti ad

fallaciam , non ad quod instituta sunt,peccatum est. Nec ideo ullum men-

dacium putandum est non esse peccatum, quia possumus aliquando alicui

prodesse mentiendo. Possumus enim et furando aliquando prodesse, sipau-

per , cui palam datur, sentit commodum , et dives cui ciani tollitur, non

sontit incommodum : nec ideo tale furtum quisquam dixerit non esse pec-catum. Possumus et adulterando, si aliqua, nisi ad hoc ei consentiatur ,

appareat amando moritura , et si vixerit,poenitendo purganda : nec ideo

peccatum negabitur tale adulterium. Si autem merito nobis placet castitas,

quid oflendit veritas , ut propter alienam utilitatem illa non violetur adul-

terando, et violetur ista mentiendo? Plurimum quidem ad bonum profe-

cisse homines , qui nonnisi prò salute hominis mentiuntur, non estnegan-

dum : sed in eorum tali profectu merito laudatur , vel etiam temporaliter

remuneratur benevolentia, non fallacia, quae ut ignoscatur sat est , nonut etimi praedicetur, maxime in haeredibus Testamenti novi, quibus dici-

tur : Sit in ore vostro , Est est ; Non non: quod enim amplius est , a malo est. Matti, v. 3 7 .

Propter quod malum,quia subrepere in hac mortalitate non desinit, etiam

ipsi cohaeredes Christi dicunt : Dimille nobis debita nostra.

Groiius lib. III. de Iure belli cap. I.

iium. 11. Augustinus , inquit , in men-dacii natura co/istituenda ponit fallen-

di voluntatem. Sed mentem Àugustini

alio trahit Grolius. Plures etiam sunt,

qui, ut milii videtur ,non ad metileni

s.Doctoris communiter interpretantur de-

iìnitionem mendacii hoc cap. XXII. Encli.

et alibi traditam: • Omnia auicm , (jui

< mentitur, contra id quod animo sentit,

m loquiiur voluntate fallendi j). Praemil-

lenda est tamen s.Tli. doclrina li. Il.qu.

CX. art.l. aSi ergo ista tria concurrant,

« scilicetquod falsum sit id quod enun-

(( ciatur, et quod adsit voluntas falsum

a enunciandi , et ilerum intendo fallendi,

« tu ne est falsitasmaierialiler,quia falsum

« dicilur, et formaliter propter volunta-

« lem falsum dicendi , et effective propter

« voluntatem falsitatem imprimendi. Sed« la meri ratio mendacii sumitur a forma-

« li ialsitate, ex hoc scilicet,quod ali-

« qui^ liabet voluntatem falsum enun-

« ciandi ( hoc dixerat Augustinus iis ver-

Nota ad caput

XXli.



— 56 -

bis contro, id quod animo sentii , loqui- « poicsl. Nomo autcm dubilat mentii i

tur ). « Quod aulciri aliquis inlendai fai- a éiim, qui volens falsura enuntiai causa

« sitatcm in opinione alierius constimele, « fallendi .... sed utrum hoc solum sic

« fallendo ipsurn, (liaecest volunlas fai- a mendacium, alia quaestio est. Interim

« lendi , de qua Àugustinus) , non per- « de hoc genere , in quod omnes consen-

« tinetad speciem mendacii, sed ad quam- « tiunt , ioquiramus : utrum aliquando

« dam perfectionem ipsius ». « sit utile falsum aliquid enuntiare cumliane s. Thomae doctrinam amplecti- « voluntate fallendi ».

mur catliolicijdiligenlissime discussa post En igitur ratio, ob quam in delìnitio-

Auguslinum quaeslione de mendacio : at ne mendacii ponit, lum in Enchiridio,

satis non est ad mentem Augustini expo- tum alibi voluntatem fallendi. Disputare

nendam. Id praestandum est comparando enim vult de mendacio, quod per omnescaput hoc XXII. Enchiridii cum lib. de illius aelatis sapientes mendacium era!

,

Mendacio, quein Aug. scripserat ari. 395. et de quo ita explicato, ac concorditer

idest 2G. annis ante Enchiridion. Cum delhiilo controvertebatur deinde inter do-

itaque eo lib. de Mendacio cap. HI. n. k. ctos, num semper illicitum esset, ut vo-

quaerere coepissel, quid sit mendacium, lebat Àugustinus, an aliquando licilurn,

et in defìnitioneposuisset volunlalem, seu ut censebanl alii. Quare ubicumque ea

cupiditatemfallendi; «quamquam, in- definitio ab Augustino usurpalur , hunc« quit,sublilis$imequaeritur, utrumcuna habet sensum: « Sallem hoc ex omnium<c abest volunlas fallendi

, absit omnino « sententia debet dici mendacium, cum« mendacium » loto capite IV. de hac re « quis volens falsum enunciat causa ial-

disputat in utramcjue parlem. Ac sane si a lendi ». Obscurilas quaestionis de na-

tria illa concurrere deberenl , lamquam tura mendacii, et dissidia sapientum eius

partes, et conslitutiva mendacii , falsa aelatis cogebant Augustinuin, ut bis limi-

enunciatio, volunlas falsae enunciationis, tibus disputationem suain circumscribe-et voluntas fallendi

;seu falsitalem in aurei. Caeterum satis ex opusculis Augusti-

diente imprimendi, plurimi a mendaciis ni colligitur eum mendacia culpabiliapu-

excusarentur: plures enim sciunt audien- tasse illa eliam,quae siue volitatalefal-

leva non fallendum , imo neque de hoc lendi dicebantur, quemadmodum deinde

curanti uli reus Jegitime inierrogaius a docuit s. Thomas loco citalo cum reliquis

iudice satis habet, si neget crimen, et hoc theologis. Hinc ut habes e. XV] H. liuiu>

pacto evadat morlem, nulloquepacto vel Ench. aliud clausum in pectore , aliud

sperat , vel intendit infigere eam falsità- in lingua promptum, quod, inquit , ma-lem in mente iudicis

, neque de hoc cu- luta est proprium mentienlis : quod ma-

rat. Concludit caput illud Àugustinus i

lum omnino stat, sive adsit , sive absit« Utrum ergo mentiatur quisquis l'alien- voluntas fallendi.

« di non habet voluntatem . . . dubitari

cat. xxik. XXIII. His itaque prò huius brevitatis necessitate tractatis,quoniam

bmiMam'bTiIitas causae cognoscendae sunt rerum bonarum etmalarum, quantum viae satis

,,,i

vol

,,

;;

l

|

a,

s

" ,n est, quae nos perducat ad regnum , ubi erit vita sine morte , sine errore

deficiens boni veritas , sine perturbationc felicilas : nequaquam dubitare debemus , rerumquae ad nos pertinent bonarum causam non esse nisi bonitatem Dei; mala

rum vero ab immutabili bono defìcientem boni mutabilis voluntatem , priusangeli , hominis postea.

c.i_r: xxjv. XXIV. Hoc primum est creaturae rationalis malum, id est, prima pri-

vatio boni: deinde iam eliam nolentibus subintravit ignorantia rerum ageo

darum, et concupiscentia noxiarum ; quibus comites subinferuulur error

et dolor: quae duo mala quando immineotia sentiuntur, ea fugitantis animi

motus vocatur metus. Porro animus cum adipiscitur concupita , quamvis

sint perniciosa vel inania,quoniam id errore non sentii , vel delectatione

luulabilis.

SecaodaeDin lorain ci usne

•ignorantia et

euncupiscenlia,



— 57 —morbida vincìtur, vel vana etiam laelilia ventilatur. Ex bis morborum , non

ubertatis , sed indigentiae tamquain fontibus omuis miseria naturae ratio-

nalis emanat.

Iti lice capile docetur unus aliquis ve-ce

cuntibus omnibus ex uno in condanna--M**

* npMrissimus sensus

,quo peccatum originale « tionem : verba sunt Aug. 1. de Corr.

iis etiam, in quibus remissum est , esse « et gr. cap. VH. n. 12. Et ilerum in-

possit, et sit causa reprobationis positivae « fra n. 16. Qui vero -perseveraturi non

sevundum doctrinani s. Augustini,quanti « sunt . . . procul dubio, nec ilio tempo-

acque celebrem , ac diiììcilem testatur « re,quo bene, pieque vivant , in isto-

Card. Norisius in i'iudiciis August. cap. « rum ( clectorum) numero computandi

IV. §. 10. Eam tamen censeo non lam « sunt: non enim sunt a massa illaper-

esse,quam factam ab aliis fttisse difììci- « ditionis praescientia Dei , et praede-

lem, qui srnsus a s. Dottore alienos ipsi « stinatione discreti, et ideo nec secun-

Iribuerunt. Eamdem autern opinionem a « durnpropositumvocati, ac perhoc nec

Vansenio depravatami infra ostendam. Re- « electi ». Ergo isti reprobantur propterf'ert igitur saepe Augustinus reprobationis massain perditionis damnatam, euntibus

un in peccatum originale, quoniam, omnibus ex uno in condemnationem ; er-

in inqnit optime Rellarminus 1, li. de go propter peccatum originale in sensu

(ir. et lib< arb. cap. XVI. inde incipit aliquo magis rigoroso, quam ille sit,

omnium reproborum damnatio. Modum quern exposuimus. Haec, et similia co-

cJarissime expooit boc capite Aug. , ubi gunt etiam card. Norisium, ut quamvis

primo meminit peccati originalis Adae,

a Iansenii explicatione dislet, plus aliquid

quod fuit primum bominis malnm , et velit,quam nos concessimus.

prima privatio boni, sive originalis iusti- Respondeo. In primis ista nimis prò-

tiae. At qooniam boc peccatum in bapti- bareni contra Iansenium, et omnes. Nani

zatis remittitur, nec proinde consequenter si reprobi baplizati damnaridicunturpro-

ad remissionem videtur esse posse causa pter originale, eo quia non sunt discreti,

tot malorum, et tum culparum persona- adeoque pertinent ad massam ex euntibus

linm, tum poenarum etiam aeternarum omnibus ab uno ( Adam) in condemna-

propter personales culpas inflictarum,

tionem, iampertinentad massam infectam

i< Irò addit de ignorantia, et concupiscen- originali , ideocrue per baptismum ab eo

lia , (juae cimi impellant ad peccandum mundati non sunt, ciuod cum Tridentino

bapti/atos iam iustificatos , et finaliter re- reiicit ipse Iansenius 1 . X. de Gr. Gh. e.

probalosoptimeconchidit Auguslinus «ex HI. Dico itaque massam damnatam ex

bis. . . lamquam fontibus omnis miseria peccato Adae, in quantum buiusmodi est,

uatarae rationalis emanat )>. ex duobus constilui ex concupiscentia ,

Cam autcm tum ignominia, tum con- elreatu. Haec duo, ut faletur Iansenius,

(-u[)is(.entia poenae sint originalis peccati, etante ipsum explicuerat s. Thomas I.

bine lìt,quod reprobi baplizati bac ra- H. qu. LXXXH. art. 3. componunt ori-

tione reprobentur propter originale cau- ginale peccatum in doctrina s. Augustini:

saliter , mediate,ac remote. Atque boc Peccatum originale materialiter quidem

nullam babet diffiicultatem , nec[ue aliud est concupiscentia,formaliter vero est

amplectilur Bellarmintu loco citato. Qui defectus originalis iustitiae (sive reatus)

plus tribnuut s. Doctori, difìicultatem verba sunt s. Tli. ibidem, quam doctri-

non videntur in eo invenire, sed facere. nani , ipsosque terminos adoptat etiam

« Id si ita esset,quid est, inquii lans. Iansenius 1. 1 de Statu nat. lap. e. I.

« I. X. de Gr. Ch. e. III. quod et qui Iam vero baplizati non perseveraturi

« Evangelium non audiuntf et qui eo au- discreti sunt a massa perditionis Adae,i dito

, ( ac proinde ii<le, et baptismatc quantum ad formale peccati originalis

,

« accepto)perseverantiam non accepe- sive quantum ad reaturn in baptismo di-

« runt . . . non sunt ab dia conspersione missum, quo sensu niliiJ in ipsis damna-* discreti, quam conslat esse damnatam tionis est. Non autem omnino, quantum

8



— 58 —ad materiale, sive quantum ad concupì- aliquando dicat iustos baptizatos,qui noi»

scentiam. Nam dimittuntw libero orbi- perseverabunt, non esse discretos a mas-

trio , ac desideriis suis , et traduntur in sa perdi tionis certo cdiquo sensuosi inve-

desideria cordis eorum: uli saepe Augu- niri in Angustino, quod alio sensu oppo-

stinus tuoi 1. de Cor. et gr. cap. XH!. silurn dixerit. Nani in epist. ad Darda-

n. 42. et lib. deGestis PeJ. e. IH. n. 7., nurn CLXXXVII. al. LVII. e. Vili.et intelligitur ex hoc ipso cap. XXIV. num. 26. « Dicimus in baptizatis parvu-

Enchiridii. Praeterea liuius concupiscen- « lis (nulla facla distinctione inler repro-

tiae tyrannidi permiltenlur inaeternum} « bos , et eleolos) quainvis id nesciant,

resurgent enim , sed non immulabuntur. « habilare Spiritum Sanctum... Ilabita-

Quod ipsum saepe inculcat Augustinus. « re aulem ideo, et in talibus dicitur,

Quare potius conflrmatur nostra exposi- « quia id occulte agit, ut sint templum

tio, quae doclrinam Augustini a gravis- a eius, idque in profìcientibus, et profì-

simis difficultatibus liberam repraesentat. « ciendo perseverantibus perflcit » . Tu ni

Haec expositio eo plausibilior esse de- e. X. num. 33. de omnibus etiam iis, in

bet,

quod nihil sumat non ab ipso Ianse- quibus id non perfìcilur , ait universim :

nio concessum,qui 1. IX. de gr.Ch. e. IX. « Proinde in compagem corporisChristi,

expendens, unde sint phrases istae massa, « lamquam in vivam structuram templi

et discredo a massa perditionis, et quid « Dei, quae est eius Ecclesia, nati homi-

signifìcent apud Augustinum? Docet au- « nes, ... renascendo per gratiam transfe-

tem : « quia enim humanum genus, ve- « runtur tamquam de massa ruinae ad

<c lui eiusdem cum Adamo naturae, et « massaia aedificii ». Idem est autem

,

a ex ipso derivatum instar conspersionis, sive dìc&s massam ruinae , sive massarn

a seu massae farinaceae,peccato velut perdilionis . Alterimi est : iusios bapliza-

« fermento vitiatum,perdilum , atque tos relapsuros dicit Augustinus, eos non

« damnatum est , non solum quia ratione esse discretos a massa perditionis,sed cum« culpae, quam peccaturn attulit , sed et addito, praescientia , et praedestinaiio-

« concupiscentiae,qua in prolem culpa ne, quod in rigore signiflcat statum po-

u transfunditur animus inquinatur, domi- tius fu turum,quam praesentem. Leg.

« nantique carni subdilus nascitur ». Ad- Aug. in citata epis. adDardanum e. XII.

ditillud Augustini 1. 1. ad Simplic. q. II. n. 37. in ea verba , ut fiHos Dei,qui

lì. 20. « Goncupiscenlia carnalis de pec- erant dispersi congregarci in unum :

« cati poena iam regnans, universum gè- « Filios J)ei , inquit , appellavit ulique

« nus humanum tamquam tolam , et u- « praeter hebraeam gentem, in caeteris

« nam conspersionem originali realu in « etiam omnibus geutibus constitutos

a omnia permanante confuderal ». Addit « nondum fideles , nondum baplizalos :

infra alia Aug. verba contr. Iulian. 1. VI. « quomodo ergo Dei filios, nisi secundume. XIV. n. kk. « Grada liberor, ut scio, « praedestinalionem? » ld aulem signi-

« ne inlrem intentaiionem a concupiscen- flcat, quod non tam essent tunc fllii Dei,

« tia mea abstractus, et illectus...Gratia quam futuri essent , licet reipsa non es-

u liberabor, ut spero, inaeternum, ubi sent. Similia dixeris in re nostra. Bapti-

« iam nulla lex in membris meis repu- zali reprobi secernuntur a massa perdi-

te gnet legi mentis meae ». Iam vero ha- ta, et damnata, licet deinde ad massaio

bes, quo sensu electi discernunlur a mas- perditam redituri sint, hoc est ad concu-

sa perditionis,sive a concupiscentia,quod piscenliae tyrannidem,seu ut Aug. habet

reprobis non contingit. regnum carnalis cupiditatis.

Duo praeterea animadvertere debuera Alia commodius infra expendentur.Iansenius. Primum est : licet Augustinus

e** xxv. XXV. Quae iamen natura in malis suis non potuit amittere beatitudinisIT o

e

6 ÌTa

C

e?

tsappctitum. Veruni haec communia mala sunt et nominimi et angelorum

prò sua malitia Domini i usti tia dumtaxat danmatorum. Seti Iiomo habet et

poenam propriam,qua etiam corporis morte punitus est. Mortis ei quippe





— 60 —deret secura; alia vero creatura rationalis, quae in nominibus erat

, quo—

niam peccatis atquc suppliciis et originalibus et propri is tota perierat , ex

eius parte reparata, quod angelicae societati mina illa diabolica rainuerat

Lue. ix. 36. suppleretur. Hoc enim promissum est resurgentibus sanctis , quod erunt

aequales angelis Dei. Ita superna Ierusalem mater nostra, civitas Dei , nullacivium suorum numerositate fraudabitur, aut uberiore etiam copia fortasso

regnabit. Ncque enim numerum aut sanctorum hominum autimmundorumdaemonum novimus, in quorum locum succedentes filii sanctae matris Ec-

clesiae ,quae sterilis apparebat in terris , in ea pace, de qua il 1 i ceciderunt,

sine ullo temporis termino permanebunt. Sed illorum civium numerus sive

Rom. iv. > 7 . qui est sive qui futurus est, in contemplatione est eius artificis, qui vocat

ea, quae non sunt , tamquam ea quae sunt, atque in mensura et numero et

pondere cuncta disponit.

mia in caput Hocpeccato (originali aitAug. de Mor.xxr.«dxxix. EccK c,XXll.n.kO.)mhilesseadprae-

dicandum nolius ^nihil ad intelligeiidum

secretius. Hoc peccalo , inquit. Natura

igitur ipsa originalis peccati obscura erat

Augustino, contra ac doceat lansenius 1,

1. de Statu nat. lap. cap. XV. impugnans

Bellar. et Vasquez } neque tantum aliae

quaedam diflìcultates extrinsecae subob-

scurae Augustino erant. Le Clerc ex re-

centibus lautoribus socinianorum in Ani-

mad. ad 1. Aug. de Gorrep. et gr. u pec-

« cati originalis dogma tot, inquit , diffi-

« cultatibus premilur , ut vix ullas alias

« maiores in dogmate theologico inveniri

« posse putem , . . . quibus Augustinus

« satisfacere nullo modo potuit ». Hasego difficultates ex eo potissimum oriri

censeo, quod non prius statuamus, quae

ad quaestionem de re pertinet,tum quae

ad quaestionem de nomine.

Quod attinet ad quaestionem de re duo-

bus pronunciatis absolvitur.

I. Adam sua praevaricatione acceplam

a Deo sanctitatem, et iustiliam, qua sci-

licet sanctus, iustus, Dei amicus, fìlius,

et liaeres erat vitae aeternae, perdidit,

tum sibi , tum aliis bominibus per semi-

nalem generationem ab eo propagandis;

praeterea mortevi, et poenas corporis tum

sibi , tum aliis meruit. Qui bullis ponti-

ficiis inbaerentes censent sanctitatem , ac

iustitiam esse beneficium indebitum na-

turae bumanae,quemadmodum, et im-

munitatem a concupiscentia , a morte,

aliisque malis corporis, lam facile capient

Adamum praevaricatione sua perdidisse

sibi et nobis liaec beneficia,quam fa-

cile intelligunt caput familiae delieto lae-

sae maiestatis sibi, et posteris suis perde-

re dignitates, redditus,feuda ex principi»

liberalitate possessa. Hoc sensu dicere

Aug. potuit 1. HI. contr. lui. cap. XH.n . 24. Nec mirum , nec iniustum est

,

quod radix profert damnata damnatos.

Qui autem censent cum Baio , cuius ve-

stigiis lansenius in multis insistit, ea esse

bona naturae debita, sive ut naturalem

eius conditionem primae crealioni debi-

tam, tamdifficilemputabunt eam doctri-

nam catbolicam, quam esset arduum in-

telligere caput aliquod familiae delieto

maiestatis Jaesae non sibi tantum mereri

oculorum effossionem , manum , ac pe-

dum amputationem etc. sed etiam poste-

ris nascituris. At liaec difficultas non est

ex dogmate catbolico,sed ex peculiari eo-

rurn sententia, qui ista denatura huma-na, bonisque sibi debilis opinantur.

H. Qui post praevaricationem Adae ex

ipsoseminaliterpropagantur,propleream

praevaricationem privantursanctitaie,ac

iustitia,privantur immunitate a concu-

piscentia, a morte , et a malis aliis cor-

poris. Quae omnia , si sunt beneficia Jio-

mini indebita, non magnani ingerunt liu-

ius doctrinae diiììcultatem , ut patet ex

datis exemplis.

Concludam secundum boc pronuncia-

tum verbis s. Tli. in Dispulatis de malo

q. IV. ar. 2. a Peccatimi originale in isto

« nomine, velin ilio nibil est aliud, quam« id

,quod ad ipsum pervenit per oriiî-

« nem ex peccato primi parentis ». Haec

autem,quae perveniunt in hominem ex

peccato primi parentis , revocai s. Tho-



— 61 —mas ibidem ad tria. « In bis, qui ex eius pati alani dicitur vere, ac proprie pecca-

« stirpe oriuntur, etsuperior pars card tor, impius, iniquus, dicitur haberepec-

u debito ordine adDeum qui erat per ori- ccitum eie. Hoc antem peecatum mortale

« ginalem institiam , et infcriores vires nihil aliud est,quam privatio iustitiae,

« non subduutur rationi, sed ad interiora sen gratiae ex aclu personali praeterito.

« convertunlur secundum proprium ini- Sub uno quodam respectu haec privatio

a pelimi »(quae pronilas ad inordinale poena est consequens actum praeteritum}

appetendum concupiscentia diei potest sed ita est poena, ut ab Ecclesia universa

ut idem s. Th. paulo infra monel ) et vocetur edam culpa,peecatum ,

iniqui-

« ipsum etiam corpus in corruptionem tas , idest animae vera et propria raors

« tendit ». Si quis cimi s. Thoma doceat spiritualis. Poterit igitur etiam privatio

ex peccato Adae tria haec esse in liomine iustitiae ,ac gratiae sanctificantis ex pri-

ante baptismum, privationem gratiae san- mo parente, et uno quidem respectu esse

ctilicantis ,concupiscentiam , et poenas poena, et alio vocari peecatum, quod est

reliquas corporis etc. nullam aliam rem mors animae : sub qua explicatione vix

constitulivam peccatioriginalis,et ab bis superest specialis difììcultas. Haec pari-

tribus distinctam Ecclesia ab hoc liomine tas desumpta est ex Aug. 1. I. de Nupt.

requiret. e. XXVI. n. 29. « Sicuteorum peccato-

(Juod attinet ad quaestiones de eccle- « rum, quoniam cum fìunt, praetereunt,

siasticis vocibus secundum Scripturas, et « reatustamen manetetc.» et infra: quo-

paires usiirpandis facile componuntur,

« modo manent, si praeterita sunt , nisi

ubi semel de re constitutum fuerit. « quia praeterierunt actu, manent rea-

I. In liomine ante baptismum esse id, « tu? » His explicat reatum peccati ori-

quod veram , et propriam peccati ratio- ginalis.

nem liabet supponit Tridentinum sess. V. II . Pereamdem privationem gratiae ex

can. 5. ex Scripturis , et patribus. Id et Adami peccato facile intelligitur,quod

nos asserere debemus. At non cogit Eccle- in liomine ante baptismum sit reatus cul-

sia , ut aliquid aliud per has voces intel- pae, sit indignitas, sit habìtualis aversio

Uganras,quam privationem gratiae ex a Deo , sit macula, sit eaptivitas"diaboli,

Adae praevaricatione. Nam Tridentinum sit contagium ex culpa Adami. Haec in

eademsess.V. can. 2. loquens de Adamo idem recidunt.

transfundente peecatum in posteros ,ita Quidquid satis est , ut vocetur pecca-

illud describit : peecatum , inquit,quod tum vera , ac propria ratione, quam ex-

est mors animae. Privatio ameni gratiae plicuimus , satis etiam est , ut aìiis hisce

sanctifìcanlis,( quae vita est animae ) et nominibus appelletur.

mors animae per omnes synonyma sunt. III. Facile intelligitur doctrina Triden-

Satis ilaque Tridentino est, quod nomine tini sess.V. can. 3. « Hoc Adae peecatum,

peccati transitisi in posteros inlelligamus <c quod origine unum est , et propagatio-

pe< calura, quod est gratiae privatio, sive « ne, non imitatione transfusum omni-

mors animae j ncque aliam veram, et prò- « bus inest unicuique proprium ». Adaepriani rationem peccati postulai

,quam peecatum origine unum fuit: nam una

<|iiae sit vera , et propria mors animae. actio fuit , cum patraretur. Ubi autemQuo pacto seccrnimur a pelagianis

,qui praeteriit actus, mansitìn Adamo reatus,

docent homines ex peccato Adae faclos idest privatio gratiae quousque per poe-

peccatores propter imitalionein; et prae- nitentiaui remissionem accepit secundumterea poenaui morti» corporale ex eo tra- illud Aug. 1. I. de Nupt. e. XXVI. n. 29.

xisse; secernimur a Zuinglio docente pec- Peccata . . . manent , nisi remittantur.

catum ex Adam transfusum esse ooocu- Illud aulcni peccatimi propagatum est inpiscentiam tantum. posteros, non quantum ad actum , sed

Coniìrmatur : nani praeter peecatum quantum ad reatum, idest privationemactualc, quod est dicium, factum , con- gratiae , et mortori animae

,quae mors

cupitum conila legem aeternamêtaquo animae, sive privatio gratiae, sive rea-

homo actu dicitur peccans, est cliam pec- lus vere ac proprie peecatum sunt , sive

catum, a quo quis post actionem maiam ut sole! dici,peccatimi habituale ,

sunt





— 63 —mani, ex qua reatus culpae in illis est XVI.: Exquofit,\n<\\ùl,ut Auguslimts

ex natura ipsa concupisccntiae, nisi su- numquam ad lilla pacta^velad ullas pò-

perveoiat gratia sanilatis,et iustifìeatio- sitivas Dei leges de conferendo , vel a-

ni> : « Si concupiscentiam , inquit lib. I. dimenda posteris iustitia recurrat etc.

« de Stata nat. lapsae cap. III. proles Quid si liane legem invenero docerì ab

t ex parente suscipit , ergo necessario Angustino non modo in aliis scriptis eius,

« mentis apicem... eidem ponderi suine- sed edam in bis ipsis Enchiridii capiti-

ti cairn, elcaptivum gerii nisi saltem, bus? ac sermone quidem CCXXXI. al.

» habituaUs caritas diffundatur in cor- CXLI. de Tempore num. 2. a Unde ve-

% dibus hominum sive maiorum,sÌ9e par- « nerit mors ,originem ipsius quaera-

c i ulorum , et habitualiter ad Denm con

u persos faciai ».

lime « peccatimi originale per libidi-

« netn , seu concupiscentiam, tamquam

Tarn causam transfusionis, atque ita

ipsa natura rei propagatur , ait Ian-

<( seoius lib. I. de Statu nat. lapsae cap.

« mus. Pater mortis peccatum est. Si e-

« nini numquam peccaretur , nemo mo-

« reretur. Legem Dei , hocestpraeceptuni

(( Dei cura conditione homo primus ac-

« cepit, ut si servaret viveret , si corrum-

« peret moreretur. Non se credendo mo-te riturum , fecit unde moreretur , et in-

(( \ 1. neqoe vero aliter propagali potest « venit verum fuisse, qui legem dede-

« ullo modo, nisi per libidinem, et con- « rat ». Patet hic non agi de lege solius

k cupiscentiam » ait eodem cap. VI. prohibilionis'./ze comederìs: de liac enim

(e Haec docuit Augustinus , ut doctri- dici nequit,quod eam Adam invenerit

n nani catliolicam: haec si vera non sit, veram. Hoc tantum convenit pacto, seu

« vana, lallax, falsa est eius de pelagia- legi7quae praeter prohibilionem esset

« nis Victoria, et tredecim libri Augii- etiam promissoria, et comminatoria sen-

« sLini i ondi lus everluntur » : ila Iansen.

cap. XI., XII. , et XIV. a Recentiores

« plerique. .. occasionem sumpserunt ex-

te cogitandi nescio cuius pacti, quo Deus

<t ouines posterorum voluntates in pri-

« mi parentis voluntate collocaverit, ita

su s. Tliomae , et theologorum,quod

etiam apparet in toto contextu. Pergit

August. « Inde mors, inde mortalis, in-

tt de labor , inde miseria , inde etiam post

« mortem primam mors secunda , idest

« post mortem temporalem mors sempi-

n ut quemadmodum eius, esset futura « terna. Huic ergo conditioni mortis:his

luntas omnium in transfundenda iu

et stilla9

ita quoque praevaricalio eius

« omnium censeatur}quo nihil ab Au-

« gustini mente alienius , et in doctrina

« eiu> absurdius, et principiis eius repu-

ti gnantius escogitar] potest »j ait lans.

cap. V. et sequentibus.

« legibus Inferni , obstrictus nascitur

« omnis homo, sed praeter illum homi-

te nem, qui homo faetus est, ne periret

« homo: non enim legibus mortis venit

« obstrictus: » Idem Aug. lib. de Gate-

chiz. rud. e. XVIII. n. 30 : tt Praece-

« ptumque illis dedit, quod si non trans-liane Iansenii doctrinam

,qua docet tt grederentur in illa semper immortali-

ci peccalo Adae physice, et ex rei natu- tt tatis beatitudine permanerent, si au-

ra genitam concupiscentiam in Adamo j « tem transgrederentur , supplicia mor-exconcii[)iscentiaautem posterorumAdae a lalitatis expenderent » : quae Jex non

necessario esistere reatum culpae, (juae Adamum tantum, sed reliquos compre-

originalis dicitur- nulla in his positiva hendebat. Hinc August. in Ps. LXX.Dei lego interveniente, liane inquam do- ser. II. num. 1. » Experlus ergo nialum

« Adam, omnis aulem homo Adam ».

Et in Ps. LXXI. num. C. : tt Adam qui

u fu it caput mortis nostrae ».

Idem pactum , seu legem docet Augu-st. in Psal. CU. n. G. , ubi suos audito-

ctrinam, quam schola s. Tliomae, Sco-

ti , et Socielatis non amplectunlur,quae-

que totum implet librum I. Iansen. de

tata nat. lapsae , efìicaeiler impugna-

bit quisquis ostendat in sententia Augu-stmi liaec omnia pendere ex libera Dei rea sic alloquilur: « non ergo te sanabit

et voluntate, quam proinde tanto- « qui fecit talem (in Adamo) qualis nonpere repugnare Augustino docet Ianse- « aegroiares ,si legem sanitatis acceplamnius,qui lib. I. de Sta t. nat. lap. cap. « servare voluisses? Nonne libi, et dispo-



— 64 —« suit, et mandava, quid tangere», quid

« non tangeres ad rctinendam salu-

« lem?.... »

Scd non opus est excurrere per alia

s. Augustini scripia: in his Eochiridii

capitibus habemus, quod satis est. Dixe-ral Iansenius lib. I. de Statu nat. lapsae

oap. VI. « Ex natura igilur rei , non ex

<* ulla positiva Dei, vel Adami volunlale

u posterorum voluntales in sua positas

« continente iuxta Augustini doclrinam

« factum fuit,ut magnum iIJud delictum

« una cuin natura in prolem transeunte

« transirct , non secus , ac subinde caeci-

« tas,podagra etc. » Videamus quain

liaec repugnent Augustino: quod altinetad voluntalem Adami, ait August. hoc

cap. XXVI.: «Ilinc post pecca tum exul

« effectus , stirpem quoque suam. .. poe-

« na mortis , et damnationis obslrin-

« xil.... » Jege reliqua. Quod atlinel ad

Dei voluntalem , ea in sensu theologo-

ruin schoJaslicorum duplici via ex his

capitibus Enchiridii colligitur.

1. Eodem omnino modo Joquitur Au-

gustinus de poena concupiscentiae,

quo

Joquitur de aliis malis sive moralibus,

sive pbysicis,quibus homines post ori-

ginale peccalum, Deo sive permitlenle,

sive volente et intendente puniuntur, tumin liac , tum in alia vita-, atqui liaec

omnia non sunt mala, seu poenae neces-

saria quadam naturae consecutione ex

culpa Adami emananles, sed ex ira, et

lege Dei libera ; ergo etiam poena con-

cupiscentiae. Maior constat ex Jectione

lioruin Enchiridii capitum: minor decla-

ralur, et probatur, simulque praeoccu-

patur responsio,quae peti ione ab ali-

quo posset ex doctrina ìansenii de Slatu

purae naturae lib. III. cap. I. II. , et

seqq. Nolo contendere cum Iansenio, u-

trum Deus ex aeterna lege , idest ex ne-

cessaria sua infinita perlectione debeat

peccalum non inultuin relinquere , sed

punire. Esto ila sit, quod ipse tam fuse

probat locis citatis. At qualitas poenae ,

eiusque quanlilas , luna in intensione,

lum in extensione, quantum ad eircuni-

stantias sive liuius , sive alterius vilae,

sive serius, sive citius, haec sane omnia

non ex natura peccati , non ex necessaria

aliqua lege, sed ex lege positiva Dei pen-

dent,ncque oppositum audet asserere

Iansenius; meritum quidem harum om-nium poenarum in peccalo est, sed de-

terminano est in libera Dei voluntate.

2. Eodem modo loquitur de poenis,

quas Dei ira re ipsa inflixit, et infligit

naturae burnanae, ac lo([uatur Augusti-nus de poenis, qua» potuissel infligere, si

in melius hominum rcformalionem nul-

]am prorsus esse voluisset,ul ait August.

hoc cap. XXVII.,quod habere prae o-

culis necesse est cum sequenli XXVIII.Sed poenae quas potuisset infligere non

erant, neque ex rei natura, neque ex im-

mutabili lege; reipsa enim infliclae , et ir-

rogalae non sunt; ergo etiam aliae poe-

nae, quas re ipsa humanae naturae irro-gava, ex quibus est concupiscentia.

Diximus concupiscentiam , aliasque

huius vilae poenalitates esse ex libera Dei

lege, non ex natura peccati Adae, quod

Iansenius docet; non ideo autem nega-

mus, imo maxime asserimus cum schola

s.Thomae, Scoti, Socieiatis, tum concu-

piscentiam, lum mortem, aliasque imper-

iectiones esse re ipsa connaturales naturae

humanae.Est

enim hocnecessaria

con-secutio ex possibilitate purae naturae

,

quam supponimus. Caelerum cum Deus

condidisset naturamhumanamimmuneuiab his miseriis, caeteroquin suae imper-

fectioni connaturalibus , Adae peccalum

potuisset ex absoluta sua polestate punire

tantum personali ter in Adamo, et quam

semel dederat, immunilalem ab iis, cae-

teroqui connaturalibus malis perpetuo

conservare in Adae posleris: sed ei piacili t

aliam liberam legem,et paclum statuere.

Corollarium. Post discussam a theolo-

gis scholasticis conlroversiam de peccalo

originali, multamque luceni huic contro*

versiae ex ipsorum disputationibus affu-

sam , facilis via iniri potest explicandi .

quomodo animae rationales non tradii*

caniur , sed crecntur a Deo; sic autem

creatae statini inficiantur originali pecca-

to, neque hoc tribuendum sit Deo auclori.

Cuius difficullalis solutionem Augustineepist. ad Hieronymum CLXVI. , ohm.

XXVIII.c.IVêtepist.adOptalumCXC.,

olim CLVII. e. VI. fatelur, se neque l<-

eendoy ncque orando, neque ratiocinan-

do invenire potuissc : in qua dilììeultalc

asque ad mortem perseverai it, ut hai* -

ex quatuor libris de origine animae, quoi



— 65 —icrìpsit ani». VI 9. inni sene*, et ex 1. II.

Retract. cap. LVI. Tota difficultatis elu-

cida tio pendetex parto, seu lege per lan-

senium, tam acriter impugnata. Etemmsi Deus intelligatur ex se privare animata

a se creatam originali iustilia, cani reli-

quia quae liinc consequuntur , difficile

yidebitur, quod Deus causa non sit pri-

valionis iuslitiae originalis adeoque pec-

cati, lotque animae malorum auctor. Cae-

terumsi intelligatur pactum,sive lexcon-

ditionalis explicata ab ip-><> AugustÌDO

lerm. CCXXXI. al. CXLI. de Temp.

mi, *2. )> Legem Dei, hoc est praeceptum

Dei cumcouditioDe homoprinms accepit,

ut siservaret, viveret (inique ipse et

eius posteri, nam Adam, omnis homo A-

dain, inquit idem AugUSt, in Ps. LXX.semi. II. unni. 1.), si corrumperet, mo-

rerclur , ( utique et ipse et eius posteri

morte tum animae, tum corporis} nani

Adam luii caput morlis nostrae , inquit

August. inPsal.LXXI. nam. 6.) Me est

verus auctor huius privationis iustitiae,

seu mortis animae, qui condilionem im-plevit praevaricando in Paradiso, et le-

gem de seconditiona]em,ac indifferenlem

ad praemium , et poenam , ultimo deter-

minavi!) cuiusmodi fuii solus Adam, et

mediale lentator diabolus. Hoc paolo ve-

rissimum est illud Aug. lib. I. de Nupt.

caj>. XIX. n. 21. « Gigmìur. . . homo a

Crcaiorc,caplivusadeceptore:et e.XXIII.

n. 26. » Natura lmmana ... non estuisi

ex Deo, sed vitium non est ex Deo: » quod

saepissime contra pelagianos scribit Au-

gustinus.

XXX. Veruni hacc pars generis Iiumani, cui liberationem Deus re- Cap- xxx.

. . .... . Non meri io nec

pnumque pronusit aeternum , numquid mentis operum suorum reparan ubero a .b.irio

potest? Absit. Quid enim boni operatur perditus, nisi quantum fuerit a per-rep

s

a

e

'

d

al

gV

h

a ua

mes

ditione liberatus? Numquid libero voluntatis arbitrio? Et hoc absit: namlibero arbitrio male utens homo et se perdidit et ipsum. Sicut enim qui se

occidit, utique vivendo se occidit, sed se occidendo non vivit, necseipsumpoterit resuscitare , cum occiderit: ita cum libero peccaretur arbitrio , vi-

ctore peccato amissum est liberum arbitrium. A quo enim quis devictus est , n. Petr. ir. i 9 ,

tate et srfrii* addiclus est. Petri certe apostoli est ista sententia, quae cumvera sit, qualis quaeso potest servi addicti esse libertas, nisi quando eumpeccare delectat? Liberaliter enim servii, qui sui domini voluntatem liben-

ter fui!. Ac per hoc ad peccandum liber est, qui peccali servus est. Undead iuste faciendum liber non erit , nisi a peccato liberatus, esse iustitiae coe-

perìl servus. Ipsa enim est vera libertas propter recti facti laetitiam , simul

el pia servitus propter praecepti obedientiam. Sed ad bene faciendum ista

libertas unde erit bombii addicto et vendilo , nisi redimat cuius illa vox est:

Si voi FUitu liberaverti, tunc vere Uberi erilis? Quodantequam fieri in homine io. via. 36.

incipi it, (juomodo quisquam de libero arbitrio in bono glorietur opere,qui

nondum est liber ad operandum bene, nisi se vana superbia inflatus extol-

lat? quam cobibet Apostolus dicens; Gratta salvi facli estis per fidem. E Ph u. s.

Guam abusi sint boc ci pi teXXX. Lu-

therus, Calvinus, lanseoius, notum est*

D« Je Clerc , liei sii ex novis pelagianis

in Auimadversionibus ad hoc caput

XXX.« Hoc tantum, inquit, diJigentermemo-

" riae mandandum, quotiescumque Au-« gustinus liberum hominem agnoscil in

r< libria posi controversiaa pelagianaa con*

' acriptis, id ex eius sententia \:\\<\c im-

« propi !< intelligendum . cum liic diser

« lissime doceat hominem, et se et libe-

re rum arbitrium perdidisse ». Ila ledere,

qui hoc Augustini , ut ipse putat, asser-

lum de libero arbitrio extincto, et hoc lo-

co, el alibi acriter impugnai.

Ut vera Augustini mens ex contextu

ipso huius XXX. capitis,et seqq. innote-

Beat , observo libros quatuor ad Bonifa-

ciiiiii contra duas epislolas pelagianoi um( de quibus libria Aug. lib. 11. Retract.

9

Nvta in caput

XXX.



— G6 —cap. LXI.)scriptos esse ante Enchiridion,

de quo Aug. meminit, tamquam de ope-

re posteriori lib. H. Relract. e. LXUI.

lara capile li. n. k. I. I. ad Bonifacium

haec habet Augustinus. Iuliani respondea-

mus epistolae « Dicunt, (mquit Iulianus)

« UH manichaei, quibus modo non corn-

ei municamus, idcst toli isti , cum quibus

« dissentimus,quia primi hominis pec-

« calo, idest Adae, liberum arbitrium pe-

ti rierit , et nerno ioni potestatem habeat

u bene vivendi, sed omnes in peccatum

« carnissuae necessitatecogantur n . Huic

calurrmiae Iuliani ila respondet Augusti-

nus n. 5. « Quis aulem nostrum dicat

u quod primi hominis peccato perierit li-

« berum arbitrium de humano genere ?

(( Liberlas quippe periit per peccatum,

a sed illa, quae in paradiso fuit, haben-

« di plenam cum immortaliate iustiliam,

« propter quod natura hurnana divina

<c indiget gratia , dicenle Domino : si vos

a Filius liberaverit, tunc vere liberi eri-

« tis , uiique liberi ad bene iusteque vi-

te vendum. Nani liberum arbitrium usque

« adeo in peccatore non periit, ut per il-

« lud peccent maxime omnes, qui cum« deleclatione peccant, et amore peccali,

« hoc eis placet, quod eis libet ».

Cum ilaque iam ante scriptum Enchi-

ridion Augustinus sub hac distinctione

mentem suam explicuerit de extincto li-'

bero arbitrio , videamus utrum in hac

senientia perstiterit, cum scrinerei Enchi-

ridion.

Imprimis ab initio ipso capitis XXX.disertissime agere incipit de reparatione

ad liberationem , regnumque aderitimi,

de qua reparatione a peccatisâtque sup-

pliciisêt originalibus, et propri /s egerat

fuse capite praecedenti proximo XXIX.Haec liberatio tria dicit 1. Aclus ex

gratiis auxiliantibus elicitos disponentes

ad iustificalionem , et descriptos a Tri-

dentino sess. VI. e. 6. cuiusmodi sunt (1-

des , spes , timor , odium peccali. Quos

aclus praeparantes attingii eliam Augu-stinus sequenti cap. XXXI. el XXXI l.

Enchir. Dicit 2. formalem ipsam iustiil-

cationemper gratiamsanctificantem, quae

vocalur gratia remissioni^ pcccatorum

per Auguslinum. Dicit 3. poieslateni ope-

randi in posterum opera salutarla d'igea

Edio Dei. Hinc ab Angustino hoc ipso

cap. XXX. liberatus a peccato dicitar

liber ad iuste faciendum , idemque per

similes plirascs saepe repetit hoc capite,

et multo magis in aliis libris suis. Hocterlium inculcat saepissime Augustinus

contra Iulianum,qui gratiam remissio-

nis peccatorum agnoscebat \ sed nihil

praeterea. Hinc Aug. 1. 1. op. imper.

contra Iulianum num. Sì. « Alia est re-

te missio peccatorum in eis,quae male

« facla sunt , alia caritas,quae facit li-

ei berum ad ea, quae bona facienda sunt.

« Utroque modo liberat Chrislus,quia

« et iniquitalem ignoscendo aufert, etin-

« spirando tribuit carilatem ». Hoc veri-

fìcalur , teste ipsomet lansenio 1. HI. deGr. Gir. cap. XV. de cantate habituali,

quae in iustiflcatione datur sive haec ca-

ritas pendeal quidem a gratia sanctifl-

cante remittente peccata, sed ab ipsa rea-

Jiter dislincta sit, sive eadem sit cum gra-

tia sanctiflcante, et solum muneribusdi-

stinguatur , et atlributis ratione nostra

diversis. Dona habitualia fìdei et carita-

tis esse verarn potestatem bene operandi

Iansenius ibidem fatetur esse veritatemexploratissimam in Augustini scriptis.

Quod ego, omissaexplicationeipsius, quae

non placet, sic expono. Nam ad donumhabituale lìdei

, tamquam fruclus ad ar-

borem revoca ntur,piae cogita tiones ex

revelatione pendenles. Ad donum habi-

tuale carilaiis revocaniur piae affectiones

non deliberatae modo , sed etiam indeli-

beratae,quae communi nomine carita-

tis vocanlur ab Augustino,

qui 1. II. e.

duas ep. pelagian. cap. IX. num. 21.

« Quid est boni cupiditas, nisi caritas? »

et 1. Vili, de Trio. e. X. n. H. « Quid

a est aulem dilectio , vel caritas,qnam

« tanlopere Scriptura divina laudat , et

« praedicat ,nisi amor boni} » Imo ti-

morem ipsum revocat ad amorem , seu

volunlatem boni.Vide l.LXXXHI. quae-

slionum q. XXXI li. et in Psal. LXXIX.num. 13. Sub iis aulem

,quas dixioius,

cogitalionibus, et aileolionibus omnia di-

vinae graliae auxilia comprehenduntur.

En sensus auguslinianae doctrinae docen-

tis perfìdem et carilatem eliam hahitua-

les,quae sola datur in non aclu opeian-

libus,dari potestatem bene operandi.

Iam duae hoc e. XXX. Enchir. sunt

Augustini interroga tiones.



— 67 —I. Inlerrogat : Diim haec pars generis rum suorwn

,per quae reparan possmt

hurnani , cui liberationem Deus regnimi- ad sanctitatem , et iustitiam in Adamoque promisi! aeternum , mentis operimi amissam.Eodemsensulib. de Praed.San-

suorum reparari potest ? Respondet au- clorum e. XV. n. 31. dicit : « Humanalem : a Absit : quid enim boni operatur hic merita conticescant

,quae perierunt

« perditus , nisi quantum fuerit a perdi- per Adam ». Cum enim merita humana<c tione liberatus ? » Kecle Iansenius ipse et merita operum dicantur per compara-

<c falelur Jib. de Gr. primi liominisc. IX. tionem ad naturam, sive hominem dum( testis proiode hac in re ornili exceptio- primo formatur, modo non habentlocum

ne maior). « Peculiare est enim Augii- merita operum, sive merita liumana per

« stini . ac discipulorum eiua phrasis,

comparationem ad naturam primo for-<( adeoque Concilii Arausicani. .. ut sub matam in statu gratiae et integritalis.

« liberiate naturali et possibilitate natii- Merita aulem naturae, dum homo lapsus

« rali ipsaque Datura totum istud coni- primo formatur , non sunt , nisi merita

« prehendaiur, quod naiurae in ipsa pri- damnationis, et irae Dei. Superest ut ho-

(( ma conditione collatum est .. . Jpsuin mo perditus liberetur a perditione perea

« ainorciii Dei, quo liberum fulgebat, et tria,quae enumeravimus j Urne bonum

« ardebat arbitrium, seu ut nos loqui- operabitur ad vitam aeternam, quod sae-

« mur, ipsam gratiam habitualem simul pe docet hoc Enchirid. cap. XXX. Au-« sub natura inlelligebant ». Salis sit il- gustinus.

Jud Aug. 1. I. Relr. e. X. n. 3. « Ad Altera interrogalo Augustini est: «num-« naturam , iuquit, referatur, qualis sine « quid libero voluntatis arbitrio (subin-

<( vitio primilus condita est. Ipsa enim tellige,quod praemiserat ) reparari po-

« vere , ac proprie natura hominis dici- « tesi? Et hoc absit. Nam libero arbitrio

a tur. Tranciato aulem verbo utimur, ut « male utens homo (in Paradiso volupla-

« naturam dicamus etiam quali nascitur « tis") et se perdidit, et ipsum». Quemad-(f

homo ». Imo in libris de Libero arbi- modum naturae, ita et liberi arbitrii no-trio

,quos nondum presbyler scripsit

,mine naturam, et arbitrium sanum intel-

longe ante Pelagii haeresim , ab eo in- Jigit Auguslinus , sanum inquam , ideo-

quam tempore ,eum loquendi modum que habituali cantate instructum, et im-

usurpabai. a Ipsam naturam, ait. 1. III. mime ab omni prava concupiscentia. Excap. XIX. n. o'f. alher dicimus ,

cum quibus consequitur arbitrium illud pote-

« proprie loquimur , naturam hominis, statem habuisse ad iuste , et salutariter

a in qua primum in suo genere inculpa- operandum. Hinc Aug. 1. de Nat. et gr.

bilis focaia est (in quibus verbis indù- cap.XLHl. n.50. «Quis enim eum nescit

diluì donimi iustitiae, seu gratiae habi- « sanum, et inculpabilem factum, et li-

tualis), aliter istam,

in qua ex illius a bero arbitrio, atque ad iuste vivendum« damnati poena , et mortales , et ignari, « potestate liberrima constitutum ? Sedu et carni subditi nascimur, iuxta quem « nunc de ilio agitur

,quem semivivum

k modum dicit Apostolus: Fuirnus enim, a latrones in via reliquerunt ». lam vero

« et nos naturatile r fitii irae , sicui et hoc , et non aliud esse arbitrium,quod

« caeteri ». isto XXX. capite Enchiridii perditum di-

Consenianee ad hunc loquendi morem citur ab Auguslino , evidens est ex con-

merita primi hominis ex eius natura ab textu. Illud enim arbitrium dicitur per-

initio sic condita, et per habilualem gra- ditum,quod homo primus male utens

tiam,et carilalem sic consultila, vocan- perdidit

, atqui illud luit arbitrium sa-

tin ab Angustino opus naturae, ut in Ep. num , et polens iuste vivere. Deinde di-

CCXY1L ad\\talem,al.CVIH. cap. III. citur perditum illud arbitrium, quod con-num. 11. merita humana lib. de Praed. traponitur arbitrio liberalo post casum

;

Sanctorum cap. \N . n. 31. inerita, quae huiusmodi autem non est , nisi arbitriumcaro potuti habere lib. de Corr. et gr. sanum. Praeterea arbitrium deperditumcap. XII. n. 37. comparatur facilitali

,quam ad vitam

^Hoc eodem scnsunegat hoc cap. XXX. conservandam habet, qui se occidil. Igi-

Encliiridii hommibus lapsis merita ope- tur sermo est de arbitrio potente conser-



68 —vare vitaui earilatis acceptam in crealio-

ne. Denique Auguslinum arile Jiberatio-

neni in homine servo negare liberimi ar-

bitrium cum addito , non simpJiciler, et

ea universalitale, qua nostra aetale loqui-

mur , oslendunt verba . quae saepe hoc

capite habet, et quibus arbilrium negar.

ad iuslejaciendum libcr non erit ; et in-

fra : ad benefaciendum ista libertas ,

unde erit Uomini addicto , et vendilo; et

infra : quomodo quisquam de Ubero ar-

bitrio in bono glorietur opere? Conci u-

dendum itaque Augustinum hoc Enchi-

ridii loco idem docere,quodet alibi do-

cet, et omnescum ilio, rerum est: ma-

gnas arbitrii Uberi vires homo, cum con-

deretur , accepit , sed peccando amisit.

August. Serm.CXXXI. numer. 6. al. 2.

de Verb. AposloJ. \ sed merito addit Au-

guslinus ibidem : Adhuc curatur

sanalur languor. Et libro I. ad Bonifa-

cium ,capile II. numer. 5. : Librrlas

periit per peccatimi , sed illa,quae in

Paradisofuit.

Nota il. in idem Qui cum Baio tuentur liberum arbi-

caput xxx.tr j

um s j

ne J)ei

gratin nonnisi ad peccan-dum valere, hoc e. XXX. Enchiridii abu-

tuntur, cjuibus catholici theologi docle,

alque ingeniose respondent. Sed si quis

Augustini conlexlumdiligenterinspexerit,

facile sibi suaserit, nonnisi contorte, et

violenter tolum hunc locum ad eam con-

Iroversiam trahi.

« Cum libero peccaretur arbitrio vi-

« ctore peccato arnissum liberum arbi-

« trium )). Profeclo ad liieramagitur de

peccalo praevaricationis Adae ,non de

aliis specie , aut individuo diversis pec-

caiis, quae Adae praevaricatio actu prae-

teriit , rnansit reatu, uti tolies iterai Au-

gustinus,qui reatus in posteros translu-

sus est. Iiuius peccati sive reatus servus

elfeclus fuit Adam , donec iustificatione

per merila Salvatoris liberatus est. Eius-

dem peccati sive realus in posteros pro-

pagali servi sunt fìlii Adae , donec iusti-

ficatione sive remedii legis nalurae, sive

cireumeisionis , sive baptismatis liberen-

tur, qua nberauoneacquisita potentes sunt

ad iuste, et salutariter operandum. Alque

hactenus haec Augustini docirina nihil

habet commubecum controversiajUtrum

hi sub originali reatu consolali ,si ad

actualia peccala patranda tententur, ab-

stinere ab iis possint per vires naturae.

Paritas servi usurpala a s. Augustino

rem dcclarat. Servus sub servitule con-

slitutus, a qua snis viribus se se redime-

re nequit, libertatem tamen indifferenliae

liabet ad serviendum cum interna dile-

clione\)ou\ affeotus erga suum dominimi,

quod dicilur servire libcrediter, in phrasi

s. Augustini, vel cum interiori displicen-

tia,qua iugum domini execretur. Cae-

terum sub servitule conslitutus ,liberta-

lem indifferentiae non habet ad opera in-

genui ,ac liberi hominis. Si liane servi

parilalem hoc modo exposueris, eam sen-

ties non obnoxiamD. le Clerc animadver-

sionibus in hunc Enchiridii locum , ubipessime loquitur de Augustino , de cuius

doctrina male merebimur, eamque ludi-

briis cavillantium exponemus, si illi alie-

nos a conlexiu sensus affingemus. Haec

parilas opliine accommodaiur serviluti

realus peccati originalis contra pelagia-

nos.

Etenim nequit homo ab hac servitule

se expedi re, nisi iustificatione per baptis-

nium, aliove remedio ante baplismi in-

slilulionem. Interim hic servus aliam Ji-

berialem non habet, quam illam,qua

delectari potest de islo peccali statu, et

a regeneralione abhorrere , sive ut ait

lib. I. Op. imp. e. Iulianum n. 9i. in

pecculo sua voluntate reti/ieri.

Ac quoniam « peccati reum tenere

« quemquam,quia non fecit

,quod fa-

te cere non potuit ,summae iniquitatis est

(( et insaniae » ait Àugust. lib. de Dua-

bus anim. cap. XII. n.l7.,quem librum

anie Enchir. iam scripseratabauno 391.,

Jiinc se([uitur,quod si ille peccati servus

libertatem habet delectandi se de ilio

scrvitulis, et peccati statu, libertatem e-

tiain habeat abslinendi ab ea deleetai io-

ne, aut eliam sibi displicendi de eo sta-

tu , saltem per aclus nalurales , sive ex

conscienliae inquietudine secundum illud

eiusdem August. irrequietum est cor no-

strum, donec requiescat in /e, sive alia

via.

Interea servus hic liber non est ad iu-

sle iacienduni, et ad opera meritoria vi-

tae aeiernae ,nisi iustificatione liberetur

a reatu peccati , fiatque iustitiae et ca-

ritatis habiiualis servus , simulque Dei

lìlius, quae phrascs in idem coincidimi:



— 69 —hoc omnes fatemur: hoc pluribus incul- personalis , sed quantum ad reatum, sì-

cat hoc cap. XXX. Enchiridii Angusti- ve originalem, sive actualem, quo rea-

nus : lioc docuit in postremo ipso suo tu, seu ut ilici solet, habituali peccato

opere. Nana Jib. I. Oper. imperi, unni. e>t quis servus addictus ,omnino sunt

9V. ad illa verba : Si vos Fìlius liberaste- extra Augustini dispuiationem ea, quae

rit , lune vere liberi eritis: « inni ita- conlrovertunlur a baianis, et cuna baia-

ti que , inquìt >non vivanl bene iìlii ho- nis , utrum servus peccati originalis, aut

« mimmi, nisi oliceli lìlii Dei,quid est actualis, quantum ad reatum, (sive aliis

n (|iio(l iste libero arbitrio ( aule libera- vocibus ) utrum servus peccati habilua-

u tjonein ) vult bene vivendi tribuere lis,si tentetur ad nova quaedam actualia

« potestàlem? Cum enim haec potestas peccata, liber sit, ut oaturae viribus ten-

ie non delur, nisi gratia Dei quot- tationi resisiat honesle, sed non meritorie.

« quot autem receperunt eum , declit eis Censemus etiam esse extra liane Augu-« potestalem fii/os Dei fieri.... » Quae stini dispuiationem

,quae inter calìioli-

atque alia concludi! Augustinus eo ino- cos ipsos controvertunlur , de peccaloris

. quo in hoc Enchiridii capite: vo- viribus naluralibus ad resislendum ten-

luntas; quae libera est in inalis, quia tationibus , aut non resislendum. Qua de

deleclalur inalis, ideo libera in bonis re noia sunt dissidia scholastica inlerSua-

( neinpe saiutaribus , et vitae aelernae rez, ac Vasquez. Nota sunt, quae saepe

nieriloriis ) non est, quia liberata non disserit card. Norisius in pluribus opu-

sculis tom. I. ed. veron.

Quae disseruimus de servo peccati o- Ac quoniam quae disserit hoc Enchi-

riginalis, quantum ad reatum,qui per- ridii capile Augustinus de servilute pec-

severat usque ad regeneralionem, eadem cali ad ea verba II. Peiri II. 19., et Ioan.

intelligenda de omni eo,qui devictus est Vili. 36. in aliis libris disserit, usque

alo lethali,quantum ad actum, et ad ultimum scriptum operis imperfecti

eidem peccato quantum ad perseverar!- contra Iulianum, ea quae disputavimustein reatum servus addictus est. Nani aliquid lucis atferent aliis etiam librorum

peccatijcicli, atque transacli reatum ma- Jocis exponendis,

// re , supponi t cum Iuliano August. lib. Ea verba: « Ipsa est enim vera libertas Nomili, in idem

\ L e. lui. e. XIX. num. G*2. lluiusmo- propler recie i'acli laetitam» (sive liberi-cap '

ccati actualis, quantum ad tiam ut legendum Maurini censenl),nihil

reatum,ncque ab bac servitine liberari favent doginati haerelieo de sola libertate

Il viribus suis, sed iustifìeatione gra- a coaclione , sed tantum absolvunt com-accepta per gratiae sanctificantis , et parationem inter servum peccati habi-

habitualis caritatis, ac donorum inlusio- tualis, sive realus culpae, et servum ha-

ncin. Ea soJum obtenta iuste vivere pò- bitualis iustitiae per iustiticationern acce-

lesi inni merito vitae aeteruae. Interim plae. Est enim hic ita pie servus propler

dum perseverai ille servitutis status, in obedientiam praecepti ,ut id non modo

quantum huiusmodi .servus est, polest exlerius, sed ex animo cum delectatio-

soJum libere delectari de suo malo, ideo- ne, et libenlia praestet, cum pienissima

que etiam non delectari , imo displicere tamen facultate eum animum delecta-

llem naturali quodam taedio, tionem et Jibentiara interiorem non ha-alquc odio. bendi , imo oppositam displicentiam

,

Cum autem a s. Angustino disseralur quemadmodum de servo peccati habilua-

boc loco tantummodode servo peccati, lis sive reatus dictum est-, quae ut vi-

praecipue originalis, tum etiam simili- des, nihil habent commune cum dogma-ludine

quadam rationis, de servo peccati le de liberiate a coaclione.

XXXI. Et ne ipsam sibi saltelli fidem tic arrogarcnl, ut non intellige- c*i. xxxi.

rent divinitus esso donatimi, sieut idem Apostolus alio loco dicit se, ut li- boM«oe°i£ni.

delia esset, misericordiam eonseeuluui; liic quoque adiunxit, alque ait: Et i.o»r.vn.i5.



— 70 —

Eph. II. io.

PsaJ.L. ix.

Ci». XXXII.Bona voluntaa

a Ilio.

IMiil. II. i3.

Roin. IX. 16.

Tiot. VfIF. 35.

sec. LXX.

rsal.LTHI.ii.

Psal. XXII. ti.

Manli. V. 44.

Matth. VII. 7.

ìtoc non ex vobis t sed Dei donum est , non ex operibus quae fecimus , ne forte

quis cxtollalur. Et ne putarentur fidelibus bona opera defutura , rursus adie-

cit : Jpsius enim sumus figmentum creati in Christo lesa in operibus bonis,quae

praeparavit Deus , ut in illis ambulemus. Tunc ergo eflìcimur vere liberi , cumDeus nos fingit, idest , format et creat, non ut homines, quod iam fecit

sed ut boni homines simus, quod mine gratia sua facit: ut simus in Christo

Iesu nova creatura , secundum quod dictum est : Cor mundum crea in meDeus. Neque enim cor eius

,quantum pertinet ad naturam cordis Immani

non iam creaverat Deus.

XXXII. Item ne quisquam , et si non de operibus , de ipso glori etur

libero arbitrio voluntatis, tamquam ab ipso incipiat merituui , cui tamquamdebitum reddatur praemium bene operandi ipsa libertas , audiat eumdemgratiae praeconem dicentem : Deus est enim qui operatur in vobis et velie et

operari prò bona voluntate. Et alio loco : igitur non volentis neque currentis

sed miserentis est Dei. Cum procul dubio, si homo eius aetatis est , ut ratione

iam utatur, non possit credere, sperare, diligere, nisi velit, nec pervenire

ad palmam supernae vocationis Dei , nisi voluntate cucurrerit. Quomodoergo non volentis neque currentis , sed miserentis est Dei } nisi quia et ipsa vo-

luntas , sicut scriptum est, a Domino praeparatur? Alioquin si propterea

dictum est: non volentis neque currentis, sed miserentis est Dei, quia ex utro-

que fìt, id est, et voluntate hominis et misericordia Dei, ut sic dictum ac-

cipiamus : non volentis , neque currentis , sed miserentis est Dei , tamquam di-

ceretur non sufficit sola voluntas hominis, si non sit etiam misericordia

Dei. Non ergo sufficit et sola misericordia Dei, si non sit etiam voluntashominis: ac per hoc, si recte dictum est: non volentis hominis, sed miserentis

est Dei, quia id voluntas hominis sola non implet ; cur non e contrario recte

dicitur : non miserentis est Dei , sed volentis est hominis,quia id miseri-

cordia Dei sola non implet? Porro si nullus dicere christianusaudebit: Nonmiserentis est Dei , sed volentis est hominis , ne Apostolo apertissime con-

tradicat ; restat ut propterea recte dictum intelligatur : non volentis neque

currentis, sed miserentis est Dei , ut totuni Deo detur, qui hominis volunta-

lem bonam et praeparat adiuvandam et adiuvat praeparatam. Praecedit enim

bona voluntas hominis multa Dei dona,

sed non omnia:

quae autem nonpraecedit ipsa, in eis est et ipsa. Nam utrumque legitur in sanctis eloquiis

et Misericordia eius praevenict me: et Misericordia eius subsequetur me. Nolen-

tem praevenit, ut velit; volentem subsequitur, ne frustra velit. Cur enim

admonemur orare prò inimicis nostris, utique nolentibus pie vivere, nisi

ut Deus in illis operetur et velie? Itemque cur admonemur petere, ut acci-

piamus , nisi ut ab ilio fiat quod volumus, a quo factum est ut velimus ?

Oramus ergo prò inimicis nostris, ut misericordia Dei praeveniat eos, sicut

praevenit et nos: oramus autem prò nobis, ut misericordia eius subsequa-

tur nos.

Nola in caput

XXXI. et

XXX II.

Iansenius tomo I. Iib. V. De Haeresi tis , ncque currentis , sed miserentis est

pelagiana cap. XIII., et tom. HI. Iib. Dei. Censeo veruni s. Augustini sensum

II. De Gratia Gir. cap. XXIV. multimi in hocEochiridii loco multum distare non

sibi plaudit de s. Augustino , ac si in bis modo a Iansenio, veruna etiam a vulgati*

Enchiridii capitibus sibi l'aveat in expo- interpretationibus,quae circumferuotui

sitione verborum Pauli: non est voùn* penes diversarum partiuui scriptores :



— 71 —s. Aug. id unum hoc loco agere , ut erro-

rem olim suuni , aliorumque sapientoni

ecclesiasticorum ( vigentem ante episco-

palem ordina tionem suam peractam sub

imeni anni 395., et multo antiquiorem

pelagianis turbis, nipote exorlis sul) an-

nuni 412., qui error semipelagianismus

deinde dictus est) , euni inquam errorem

valide impugne t. Quod dura Augustinus

praestat, satis est ab iis dissidiis alienuSj

quibus quaeritur utriim aetus volontà-

tn • quibus salutariter operamur sint ab

homme, et a grafia indiffereote , sive po-

tius ab homine sint, et a grafia minime

indifferente, sed per eincaciam suam in-

frinsecam praemovenle,vi cuius totum

Dea detur ,ut boc Joco Jiabet Augusti-

nus, sed alio prorsua sensu.

Pendei antem augustinianì contextus

intelligentia ex eo praecipue, quis sit

sensus earum vocum velie, et operavi,

sive velie , et correre apud Augustinum

aliosque eeclesiasticoseius aetatis. Ex qua

inquisitione multum lucis aflulgebit fa-

cilius intelligendis opusculis s. Doctoris

oontra pelagianos, et semipelagianos, imo

ad rite intelligendani prolixain disputa-tionem, quam habet 1. I. ad Simpiicia-

num qu. II.

Probaverat Augustinus in anlerioribus

Enchiridii capitibus ex gratia esse libera-

tionem hominis a servitute peccati habi-

tunlis, uli loquuntur tbcologi scbolastici,

sive reato*, ut loquitur Augustinus, rea-

tus inquam, aut originalis, aut actualis.

Cu n- liberationis gratiam exposuimus

non esse quid simplex, aut unius momenti

aclum, imo vero quid valde complexum,compositam , et successivum. Quod nisi

ammadvertatur , inextricabilia eruntplu-ri Augustmi testimonia. Coraplectitur sci-

e( dispositiones , (|uae iustificatio-

nem praecedunl,et iustificationem ipsam,

et (uni iustifìcatione potestatem iuste et

bene per dilectionem in posferum ope-

randi.

\ idit s. Doetor existere posse qui haec

oancederelj

veromtamen ex dispositioni-bus lustificationem praecedentibus exci-

peret fidem, et voluntatem , seti erette-

ti velie , in quo errore ipsemet file-

rai ante episcopatum, illumque eccJesia-

sticis ìi J i ir» viiis comraunem docnerat in

DOnnullis opusculis a se lune lemporis

lucubrafis, ut testatur 1. 1. Retract. cnp.

XXIII. , et. 1. de IVaed. SS. cap. IH.

Quod cum Augustinus dicit , nemo intel-

ligat de ecclesiasticis viris totius orientis,

atque occidentis, ac si omnia Ecclesia eo

errore inquinata esset , sed de iis quorumsenlentiam, sive ex opusculis , sive epi-

stolis, sive ex colloquiis noscere poterat.

Secundum igitur bunc errorem aliqui di-

cere poterant : illud credere , et velie esse

ex libero arbitrio solis naturae suae viri-

bus instructo,reliqua deputanda esse gra-

tiae Gliristi. Et capite quidem Enchiridii

XXXI. impugnai errorem de fide ex

solo Jibero arbitrio sine grada, eamquedocet gratiae munus esse una cum ope-

ribus. Capile autem XXXII. errorem im-

pugnai de pia volantateex solo libero ar-

bitrio, cui piae voluntati iustificalionem

praecedenli , et meritum inchoanti redda-

lur tamquam debilum praemium in sub-

sequenli iustifìcatione, et cum illa ipsa iu-

stiiicatione libertas bene operandi opera

filli Dei , et meritoria vitae aeternae;

quae libertas, utexplicuimus, est secun-

dum morem loquendi s. Augustino usila-

tum caritas cum gratia remissioni.? pec-catorum in iustifìcatione accepta. Est e-

nim ea caritas radix piarum cogitatio-

num et affectionum, quas ad motus ca-

ritatis revocat Augustinus , adiuvantium

ad bona opera , et perducentium ad vi-

tam aeiernam.

Haec breviter atque acervatim pro-

posita , nunc distinctius exponenda sunt,

et probanda.

I. Errorem suum, qui deinde semipe-

lagianismus dictus est, tamquam sanato.

doctrinam proposuit Augustinus presby-

ter in Exposit. quar. pr. Ep. ad Kom.an. scilicet 394. nempe vigintiseptem an-

nis ante Encliiridion scriptum aun. 421.

« Nisi quisque credit in eum, inquit num.CO. et seqq. et in accipiendi volunlate

« permaneat, non accipit donum Dei

« idest Spiritum Sanctum,

per quema dill usa cariiate ( in iusti(ìcationem)

« bonum possi t onerari bonum o-« perando etiam vitam aeiernam eonse-

« querelur». Etpaulopost exponens quo-modo Deus adirne miserealur : a quo-« modo aulem adhuc, inquit, nisi ut dei

« credenti et petenti Spiritum Sanctum« (nempe in iustifìcatione) quo dato mi-



— 72 —« sericordiam pracslabit, cui miscricors dum illud : Cuvrimus ergo cum pròfi

« fuerit, idest ut f'aciat cum (hominem) cimus , lib. de Perf. iust. cap. XX., et

« misericordera?». Quod prius Augusti- sexccniis in locis)per domini Spirila*

ims dixerat credit, et in accipiendi vo~ Sancii (in iusiifieationc accepii ). Et ite-

luntate permaneat , (binde dicit, credrn- rum: <( Non sufficit voluntas nostra (só-

li et petenti Spiritimi S'anellini , ut in- licet voluntas in accipiendo, et pelendotelligamus de qua volunlate agalur

,

nempe de volunlate accipiendi ,sive de

petilione Spirilus Sancii, quo caritas

(lilj'andalur in cordibus per iustifìcalio-

nem. Concludit Auguslinus mini. 61.

« Nostrum est credere et velie , iJIius au-

« lem dare credentibus , et volenlibus fa-

ce eultalem bene operandi per Spiritum

« Sanelum, per quem carilas Dei diffun-

« ditur in cordibus nostris, ut nos mise-te ricordes efTiciat ». Ea verba: noslrum

est credere et velie esse erronea ngnovit

Spiritimi Sancitali ante iustificationem,

et diffusam caritatem in cordibus nostris)

non, inquam , sufficit voluntas nostra,

et cursus nostcr(qui in iusiifìcatione, et

bonis operibus eam comitanlibus , et con-

sequentibus consistit) nisi Deus , et vires

currenlibus praebeat, et perducat,quo

vocat ». Docebat Auguslinus , cum in eo

errore versaretur. Deum vires praebere

currenlibus , non aulem volenlibus , quiavoluntas accipiendi , et petendi Spiritum

Sanclum praecedens iustificationem cre-

deinde expresse Auguslinus lib. I. Retr. debatur ab Augnstino dependens ex sola

capile. XXII I. quandoquidem in iis do- vocalione , seu exlerna grada Evaugelli,

cebatur credere et velie solis viribus ut ait in expos. ep. ad Rom. cap. LX.

liberi arbitrii sine interiori gratia elici- LXI. , et LXII. ,sive ex solo praeconio

tum, et meritorium subsequentis doni veritalis Evangelicae, ut habet de Praed.

Spiritns Sancii iustificantis , et per cari- SS. cap. III. agens de antiquo suo errore,

taiem largientis facultatem bene operan- non aulem ex Spirili! Sanclo, sed potius-

di. Dixi sineinteriori gratia : nani in ea esse ante donum Spiritus Sancti

,

ut sae-

exposilione epist. ad Romanos agnovit pe babet in iribus capitibus illius exposi-

necessariam exleriorem vocationem, sive lionis, sive non ex spirila fidei et cari-

exteriorem Evangelii gratiam, ut ipse ritalis , non ex Deo praeparante volun-

Augustinus 1. de Praedes. SS. cap. III. tatem, ut ait exponens errorem suum"

Joquitur exponens anliquum suum erro-

rem ; agnoscebat enim lune necessarium

esse, ut praecedercl praeconium verita-

lis praedicalo Evangelio. Caelerum in li-

bris post episcopatum scriplis vocalionis

nomine inlelligit vocationem non tantum

exlernam, sed eliamio corde operanlem,

sive vocationem altam atque secretamele.

Consentanee ad veterem liune suumerrorem exponebat Augustinus Paulum

ad Romanos cap. IX. Jgilur non volen-

lis , ncque currenlis , sed miserenlis est

Dei. Docuil itaque in expos. ep. ad Rom.

num. 62. quod Paulus iis verbis non vo

I. Retract. cap. XXIII. num. 2. et 3.

Haec igitur erat summa doctiinae, qua

s. Augustinus lune erransexplicabal Pauli

tesiimonium: non est volenlis neque cur-

renlis , sed miserenlis est Dei: lioc nem-

pe pacto: cum ad assequendum braviumièlicilalis aelernae duo sint necessaria , et

voluntas accipiendi, praeler fìdem, etiara

donum Spirilus Sancti, et cursus homi-

nis iustificati bene operanti?, cumque illa

voluntas solis noslris viribus habila in-

suflìcienssit,nisi accedal cursus , ad quem

peragendum misericors Deus vires cur-

rentibus praebeat, et perducat, quo vo-

lenlis neque currenlis etc. non tollit li- cat ( Expos. ep. ad Rom. num. 62.)

berum voiuntalis arbilrium,sed non sufji- bine est, quod negotium noslrae salutis,

cere dicit velie noslrum (nempe ea vo- sive assecutio bravii vitae aeternae non

lunias in accipiendo, ea petitio Spirilus tribuitur nobis volenlibus ce noslris vi-

SancB solis viribus naturaiibu§ arbitrii ribus , et currenlibus ex Dei miseriior-

facta ) nisi adiuvet Deus, misericordes dia , sed misericordiae Dei , sive Deo mi-

nos eiìiciendo ad bene operandum (quod scienti, sine quo cursus haberi non po-

idem est ac currere ad btavium felicitai is lesi.

aelernae, ut ex loto conlexiu patet ,et III. Error hic, quem Augustinus ha-

6SI pbrasis familiaris Angustino secun- buil, et docuit in Exposit|pne epist. ad Ro-





— 74 —loquebatur Angustimi* cura hoc errore prcsbyierei erranscum spiritalihus viri»

detineretur inExp. Ep. ad Ilom.: ita cum secutus fuerat in Expos. Episl. ad Rum.

eo alii spiritales viri, qùos ipse memorai: nule annos vigilili septem conscripta.

ila inassilienses aliique plures eodcm er- Habes expositionem,quam sibi opponiti

rore decepti, qui teste Aug. I. de Praed. Alioquin si proptcrca dicium est , non

SS. cap. IV. n. 8. ìegebant eius opuscu- volenlis neque currentis , sed miseren-la ante episcopalum seripta , et nomina- tis est Dei

,quia ex utroque Jit , idest

tini Expos. Episl. ad llom. Quod ipsum et voluntate hominis (volenlis solius na-

testatur Hilarius in ep. ad Aug. quae in- lurae suae viribus,pràesupposita exler-

ter aug. est CCXXVI. quam praecedit na vocalione Evangeli ) et misericordia

alia Prosperi ad eumdem Augusiinum,

Dei (post eam voluntatem vires curren-

etest CCXXV. Saepissiine volunlas , vel- tibus prudente , sive adiuvantc ad bene

le j et similia in lioc sensu ilerantur in operandum, ut declaral Expositio ad Ro-

his epistolis , nomine eorum errantium manos num. 62. ) ut sic dictum accipia-

catlioJicorum : «Quicumque ad fìdem, et mus non volentis neque currentis, sed

« baptismum accedere voluerit ... in ea miserentis est Dei,

tamquamdicerelur

,

« fide, quae deinceps per graliam sii iu- non sufficit sola volunlas hominis , si

« vanda—Cum voluntariae devotioni re- non sit edam misericordia Dei ( subse-

« muneralio sit parala—Per cognitionem quens praebendo vires currentibus, seu

« Dei , et obedientiam mandalorum eius quod idem est, operanlibus ). En expo-

u possit suam dirigere voluntatem, alque silio, quae ohm cum aliis communis fue-

« ad liane gratiam, qua in Clirislo rena- raterranti Augusiinopresbylero,et quama scimur

,pervenire, per naiuralem sci- modo in Encliiridio sibi opponit ex ad-

« licet fàcullatem petendo,quaerendo^ versantium persona. Acciperesponsionem,

« pulsando , ut ideo accipiat, ideo inve- quae in eo sita est , ut invertendo el re-

te niat , ideo inlroeat. . .quia bono nalu- torquendo liane formanti exponendi adi-

« rae bene usus ad islam salvantem gra- gatadversariosadexpositionemabsnrdam.

« tiam iniiialis gratiae opc (sive ut paulo Ila igitur inferi: Non ergo sufficit, et so-

« ante ab eodem Prospero dicilur grada la misericordia Dei (subsequens, et vires

« Creatoris ) meruerit pervenire—Ut et currentibus sive operautibus praebens )

« qui voluerinl fiant filii Dei—Fidelisnon si non sit etiam voluntas hominis(^prae-

« dubitetur ob lioc devotus fuisse,quia cedens scilicet desiderando, peiendo, oran-

te voluit—Quem bona appetentem gra lia do, pulsando solius naturae viribus sine

« Dei foveat—Eo inerito (pio voluerint) interiore spiritu gratiae ). Ac per hoc,

« et credidcrint a suo morbo se posse sa- si recte dicium est, non volentis hominis,

« nari ». Millo alia plura ibidem. sed miserentis est Dei,quia id voluntas

Huius voluntatis ad iuslifìcalionem hominis sola non implet, cur non e con-

praeviae et naluralibus arbitrii viribus trario recte dicilur , non miserentis est

elicitae errorem impugnai Auguslinus hoc Dei, sed volenlis est hominis, quia idmi-

XXXII. cap. Enchir. tum ex ilio ad Phi- sericordia Dei sola non implet (praeben-

lipp. H. Deus est , qui operatili' in nodo subsequenler vires currenlibus, etope-

bis velie , et operari prò bona voluntate}

rantibus)? Quod reele Auguslinus monet

tum ex alio ad Rom. IX. Non volenlis,

a nullo christiano dici. Concludit: restai

neque currentis , sed miserai/is est Dei. ut lotum Deo delur , nempe non solus

Quare non cursus solum, idesl bona ope- cursus bene operanlium, sed etiara prae-

ra post fìdem et baptismum credendo,

via dia bona voluntas currendi per bona

sperando , diligendo , et perveniendo ad opera usque ad bravium vitae aeleri

palmam supernae vocationisDei, sed ipsa Nani Deus hominis voluntatem bonam,voluntas primaefìdei, bapiismi, saniiaiis qua vnlt currere , etpraeparat interiore

ex Dei misericordia sunt, sive a Domino sua praevenientegraliaatiiupaftt&z/ndeiiH

praeparante. de in currendo , et hoc pacto interiore

Opponit autera sibi siatim aliam mul- grada OTzraara&zm re ipsa adiuvat in cut-

loque diversam expositionem verborum rendo, donec eomprehend.il.

Pauli,nempe illani onmino, quam ohm Praecedit enim bona volunlas liomi-



--75 —ìiis ( desiderane, petens, quaereos, pul- Augustinum esplicato. Sed posset l'orlasse

sans ad obtinendum baplismum, instili- ianseiiianus argumentationem quamdamcationem ) multa Dei dona (cuiusmodi aliam instilueie similis fortnaem indiffe-

suot baptismus, iustifìeatio, et opera me- rentis gratiae assertores. Nani qua ralio-

ritoria , quae coDsequuntur ), sed non ne non totum negotium nostrae salutis

omnia (nempe Dei dona). Quae miteni miserantiDeo adscriberetur ex Angustino,

non praecedit ipsa ( seilieet voluntas pe- si voluntas esset ex liomine , cursus ex

tens, quaerens, pulsans ) in eis est et ipsa, Deo miserante , ita etiam non totum ne-

fnempe voluntas petens, <[iiaerens, pul- gotium salutis nostrae miseranti Deo ad-

; utp< te quae et ipsa esl donuno Dei scriberetur , si et voluntas salutaris tummiserentis). Dei misericordia nólentem a Deo miserante per indiiTerentem ab in-

praevenit, ut velit voluntate Illa petente, trinseco gratiam , tum ab nomine esset -,

pulsante, quaerente: sic autem volcntem et cursus a Deo esset per indifFerentem

subsequitur, nefrustra velit, sed strenue gratiam miserante, tum etiam ab homi-

secundum voluntatem,quam habuit ne : ostenditur consecutioabsurda, argu-

currat .

atqueoperetor post iusliiicatio- mentando ea forma

,

qua Augustinus.

i ( in acceptam. Id optime prò hai Augu- Ideo voluntas, et cursus a congruistis as-

stious esemplo immicorumficclesiae,qui sertoribus gratiae indifterentis Deo mise-

neque primam et tenuem boni salutaris rami, non vero homini tribuuntur, quia

voluntatem liabent , Ecclesia autem pio homo non sufficit , nisi adsit Deus- atqui

iis orat.ut Deus eam illis voluntatem con- etiam per congruistas Deus non sufficit,

iti exemplo autem nostro, qui volun- nisi adsit homo; ergo qua ralione a con-

i.tieni boni salutaris habenles petimus, ut gruistis dicilur : « non volentis neque

accipiamuseffeclum piorumdesideriorum currenlis hominis, sed miserentis est Dei »

i i misericordia Dei subsequeute ea desi- dici etiam poterit : « et volentis, et cur-

deria eamque voluntatem , nos ad aeter- rentis est hominis, non miserentis estDei».

nam vilain perducendo. At integra causalis non ea est , quam(JnaieM i ite seeernanlurhaecduo, quid protulit argumentatio : imo haec : quia

sit phrasis augustiniana et per eam aeta- homo non sufficit , nisi adsit miserans

tem nsitata,i-olunlus et velie

,quid sit Deus: quid est autem miserans Deus, nisi

, ursui ri opera, si secernaotur diversi er- Deus conferens homini per Ghristuin vi-

1 4 >i iiin gradus,quibas suae respondent res indebitas, ut velit et currat ? Inver-

apud Augustinum impugnatiooes , aliis tat iam ( liceat enim uti lansenii voce

< rraiitibus . quod tum voluntatem, tum tom. HI. quem citavi. 1. II. deGr. Chr.

cursum solius arbitrii viribus darent,

cap. XXIV. pag. mihi 201. ) inverlat

quemadmodum pelagiani , (piorum tur- lansenius hanc causalem in congruistas,

bae , dum Enchiridiou scriberetur anno quod nunquam faciet *, non enim homoll\ . Irrvebant iam ab anno 412. aliis requiritur, qui vires Deo suppeditet , ut

i n intibus, quod cursum quidem Deo da- operetur. Quae dieta sint sine praeiudicio

Kilt, sed fidem aut voluntatem nobis lalentiumcausarum, ut in simili dixit Au-quem errorem probavimus , et viguisse gustinus alibi, nempe sine praeiudicio di-

tempore scripti Eochiridii etantiquiorem vinae electionis, atque propositi-, nam de

turbis ipsis pelagianis, hunc fructum his hoc loco tacui,quemadmodum, et

habebimus , ut capita Eochiridii XXXI. Augustinus.

et XXXI I. clara, et perspicua sint, secus Caelerum lansenius impugnans defen-

tenebrosa,et caliginosa , sores gratiae congruae et indifferentis re-

Atque hoc quidem pacto cadunt se fellitur quidem a nobis, sed non ut in hocipsis

argumentatioi es lansenii locis cilatis haereticus- cum constet liane gratiae ex-< \ tom. I. et III. contra defensores già- plicationem prò scholaruui libertate irn-

tiae indifterentis ex testimonio PaulJ pei pngnari aut defeudi.



— 76 —C a p. xxxm.Homines noto»

ouiiics il-i ti film.,

cguisso

riconciliatore

Christo.

Tsal.LXXXIX.g.

Iob. XIV. 1.Ioan. Ili. 36.

Eph.II. 3.

Rom. V. 10.

Rom. Vili. 14.

C a p. XXXIV.Christus

un-ili.i tur

ineffabili Verbiincarna tione

natus ex Maria.

Ioan. 1. 1 4 •

Rom. III. ao.

F.plst CXXXVII.

C* p XXXV.Christus Deuslimili et homo.

Ioan. I.i.

Phil.II. 6. et 7.

XXXIII. Tenebatur ilaque iusta damnatione genus humanum, et omneserant irae filii. De qua ira scriptum est : Quoniam omnes dies nostri defece-

runt , et in ira tua defecimus : anni nostri sicut aranea meditabuntur. De qua

ira dicit etiam Iob : homo enim natus ex muliere brevis vitae , et plenus irae.

De qua ira dicit et Dominus Iesus:

qui credit in Filium habet vitam aeter-nam ; qui autem non credit in Filium non habet vitam , sed ira Dei manet su-

per eum : non ait, veniet , sed manet. Cum hac quippe omnis homo nascitur.

Propter quod dicit Apostolus : Fuimus enim et nos aliquando natura filii irae y

sicut et celeri. In hac ira cum esscnt homines per originale peccatum, tanto

gravius et perniciosius , quanto maiora vel plura insuper addiderant , ne-

cessaria erat mediator , hoc est reconciliator ,qui hanc iram sacrificii sin-

gularis , cuius erant umbrae omnia sacrificia Legis et prophetarum , obla-

tione placaret. Unde dicit Apostolus: Si enim cum inimici essemus reconciliali

sumus Beo per morlem Filii eius , multo magis reconciliali nunc in sanguine eius

salvi crimus ab ira per ipsum. Cum autem Deus irasci dicitur , non eius signi-

fìcatur perturbatio,qualis est in animo irascentis hominis ; sed ex humanis

motibus translato vocabulo vindicta eius,quae nonnisi iusta est, irae no-

men accepit. Quod ergo per mediatorem reconciliamur Deo, et accipimus

Spiritum Sanctum , ut ex inimicis eflìciamur Filii Dei : Quotquot enim Spi-

ritu Dei aguntur, hi Filii sunt Dei: haec est gratia Dei per lesum Christum Do-

minum nostrum.

XXXIV. De quo mediatore longum èst , ut quanta dignum est , tanta

dicantur ,quamvis ab homine dici digne non possint. Quis enim hoc solum

congruentibus explicet verbis , quod Verbum caro factum est , et habilavit in

nobis , ut crederemus in Dei Patris Omnipotentis unicum Filium natum ex

Spiritu Sanclo et Maria Virgine? Ita quippe Verbum caro factum est, a Di-

vinitate carne suscepta , non in carnem Divinitàte mutata. Carnem porro hic

hominem debemus accipere , a parte totum significante locutione : sicut

dictum est : quoniam ex operibus legis non iustificabilur omnis caro , idest omnis

homo. Nam nihil naturae humanae in illa susceptione fas est dicere defuisse;

sed naturae ab omni peccati nexu omni modo liberae : non qualis de utro-

que sexu nascitur per concupiscentiam carnis cum obligatione delieti , cuius

reatus regeneratione diluitur; sed qualcm de Virgine nasci oportebat, quemfides matris , non libido conceperat: quo si vel nascente corrumperetur eius

integritas , non iam ille de Virgine nasccretur ; eumque falso,quod absit

natum de Virgine Maria tota confiteretur Ecclesia; quae imitans eius ma-

trem quotidie park membra eius , et virgo est. Lege, si placet , de Virgini

tate Sanctae Mariae meas litteras ad illustrem virum, quem cum honore ac

dilectione, nomino Volusianum.

XXXV. Proinde Christus Iesus Dei Filius est et Deus et homo. Deus

ante omnia saecula , homo in nostro saeculo. Deus , quia Dei Verbum , Deus

enim erat Verbum:

homoautem

,

quia in unitatem personae accessit Verbo

anima rationalis et caro. Quocirca in quantum Deus est, ipse et Pater unumsunt : in quantum autem homo est , Pater maior est ilio. Cum enim esset

unicus Dei Filius non gratia sed natura, ut esset etiam plenus gratia, factus

est et hominis filius , idemque ipse utrumque ex utroque unus Christus.

Quia cum in forma Dei esset , non rapinam arbitralus est , quod natura erat

idest , esse acqualis Deo. Exinanivit autem se , accipiens formai» servi , non

amittens , vel minuens formanti Dei. At per hoc et minor est faclus et niausit



— 77

aequalìs , utrumque unus , 6lcut dictum est: sed est aìiud propter Verbum,aliud propter hominem : propter Verbum aequalis Patri, propter hominemminor est. Unus Dei Filius , idemque hominis fìlius ; unus hominis fìlius

,

idemque Dei Filius : non duo Filii Dei Deus et homo , sed unus Dei Filius :

Deus sine initio, homo a certo initio ,

Dominus noster Iesus Christus.XXXVI. Hic omnino granditer et evidenter Dei gratia commendatur.

Quid enim natura humana in homine Christo meruit , ut in unitatem per-

sonae unici Filii Dei singulariter esset assumpta? Quae bona voluntas, cuius

boni propositi studium , quae bona opera praecesserunt, quibus mereretur

iste homo una fieri persona cum Deo ? Numquid antea fuit homo , et hoc

ei singulare benelìcium praestitum est , cum singulariter promereretur

Deum ? Nempe ex quo esse homo coepit , non aliud coepit esse homo, quamDei Filius ; et hoc unicus et propter Deum Verbum, quod ilio suscepto caro

factum est , utique Deus : ut quemadmodum est una persona quilibet homo,

anima scilicet rationalis et caro, ita sit Christus una persona Verbum et ho-mo. Inde naturae humanae tanta gloria , nullis praecedentibus meritis sine

dubilatione gratuita , nisi quia magna hic et sola Dei gratia fìdeliter et sobrie

considerantibus evidenter ostenditur, ut intelligant homines per eamdemgrattali se iustiflcari a peccatis

,per quam factum est ut homo Christus nul-

lum habere posset peccatum ? Sic et eius matrem angelus salutavit, quando

ei futurum adnuntiavit hunc partum : Ave, inquit , gratia piena: Et paulo

post : Invenisti, ait , graliam apud Deum. Et haec quidem gratia piena et in-

veii isse apud Deum gratiam dicitur , ut Domini sui , immo omnium Domininiater esset. De ipso autem Christo Ioannes evangelista cum dixisset : Et

Verbum caro factum est, et habitavit in nobis; etvidimus, inquit, gloriam eius,

gloriarti (piasi Unigeniti a Patre,plenum gratiae et verilalis : quod ait Verbum

caro factum est , hoc est plenum gratiae: quod autem ait, gloriam Unigeniti a

Patre , hoc est,plenum verilalis. Veritas quippe ipsa, Unigenitus Dei Filius

non gratia, sed natura, gratia suscepit hominem tanta unitate personae , ut

idem ipse esset etiam hominis fìlius.

XXXVII. Idem namque lesus Christus Filius Dei Unigenitus , idest uni-

cus , Dominus noster natus est de Spiritu Sancto et Virgine Maria. Et uti-

que Spiritus Sanctus Dei donum est,quod quidem etipsum est aequale do-

li, ulti : et ideo Deus est etiam Spiritus Sanctus, Patre , Filioque non minor.Ex hoc ergo quod de Spiritu Sancto est secundum hominem nativitas Chri-

6ti, quid aliud, quam ipsa gratia demonstratur? Cum enim Virgo quaesi-

visset ab angelo, quomodo id fieret, quod ei nuntiabat, quandoquidem illa

virum non cognosceret : respondit ci angelus : Spiritus Sanctus superveniet

in (e , et virtus Altìssimi obumbrabit libi; ideoque et quod nascetur ex te Sanctum,

vocabitur Filius Dei. Et Ioseph cum vellet eam dimittere , suspicatus eamadulterali!

, quam sciebat non de se gravidam , tale responsum ab angelo

accepit : Noli timere accipere Mariam coniugem tuam ; quod enim in ea nalumest

, de Spiritu Sancto est : idest,quod tu esse de alio viro suspicaris , de Spi-

riti». Sancto est.

e**, xxxvr,Gratia

commendatain lioiiiinc

Cliristo ad

diluita tein Filii

Dei nullis meritis

evecto.

Lue. I. 28. et 3o

C a p. XXXVII.Nativitas Christi

eo quod est de

Spiritu Sancto

gratiam

demonstrat.

Lue. I. 35.

Ma Uh. I ao.

Ilis Enchiridii capitibus abutunturllc- « tia lesu Christi est gratia fortis, potens, It°i?SV,

aput

_„ 1 !•• g\ 11 »• . . . ., V, .' * ' XXXrl., ei

xapia,aJuque prò (JuesnelJo libri, ut vin- « suprema ,invincibile, nipote quae est xxxm.

proposi tiones duas ex ( Ianni.» tis in « operatio volunlatis omnipolcnlis , se-

u/u^cnilus ; nempe XXI. « Gra- « quela et imitalio operalionis Dei Incar-

dicent

bulla



— 78 —a nantis et Resuseitantis Filiurn suum ». se hominem suis viribus , suisque mentis

XXII. « Concordia omnipolenlis opera- parare se ad eatn iustificationem. Hunc

t< tionis Dei in corde liominis curri libero errorem impugnai Augnstinus hi* Enchi-

u ipsius voluntatis consensudemonslratur ridii capitibus. Palei id ex iis verbis ca-

« illieo in nobis in Incarnatone , veluli pitis XXXVI. « Intelligant liomines per

« in ionie alque arcbelypo omnium alia- « eamdem gratiam se iuslifìcari a pecca-

« rum operationum misericordiae et gra- « tis,per quam factum est , ut homo

<( tiae,quae omnes ita gratuitae atque « Cliristus nullum haberet peccatum » -,

a ita dependentes a Deo sunt, sicuti ipsa ubi est parallelum inter gratiam iusliti-

« originalis operalio ». Si Gratia esset eationis , et gratiam uniouis 5 similitudo

operalio voluntatis omnipolentis , sicuti aulenti in hoc perpetuo statuitur ab Au-

operalio Dei Incarnantis, quemadmedum gustino in Iiis capitibus, quod gratia unio-

haec operata est in humanitale Chrisli nis lucri t sine praecedenli Z>o/*a voluntate

unionem Hyposlalicam, humanitate ipsa seu studio boni -propositi , seu bonis ope-

niere passive se Inibente, niiiil cooperan- ribus , seu praecedentibus meritis ,sed

le , el sine potentia dissentiendi , ita gra- de Spiritu Sancto fuerit secundum ho-

lia operarelur in corde hominis consen- mincniNativitas Christi : alque ita proin-

sum salutarem ,homine mere passive se de ex dono Spiritus Sancii ,

non ex prae-

habente , nihil cooperante Deo excitanti cedentibus meritis sii gratia iusliilcalionis.

ac vocanli , et sine potentia dissentiendi, Ubi aulem his in locis elucet paritas in-

si vellet : in hoc enim constituitur pariter operationem Dei Incarnantis Filium

tas,quod gratia si t forlis

,potcns , su- suum, et operationem Dei auxilianlis ad

prema , invincibilis sicuti operatio Dei bona opera ? Multoque minus est paritas

Incarnantis : quae omnia , addilo etiam in eo,quod utraque operatio shj'ortis

,

conlexlu praecedentium, et subsequen- potens, suprema, invincibilis.

tium proposilionum Quesnelli dare re- Eadem, quam diximus, mens est s.Au-pugnant Tridentino sess. VI. canone 4. gustini in 1. de Praed. SS. cap. XV. n.

Ut conslet, huic errori nihil suffragar! 30. et de Dono persever. cap. XXIV. n.

haec duo Enchiridii capita,supponen- 67. , et in libris Operis imperiecti , ubi

dum,quod secundum perpeluam Augu- eamdem

,quam supra

,pantatem insti-

stini doctrinam contra pelagianos , utro- luit. Quae sane paritas inter gratiam unio-

que modo adiuvat gratia , et dimiltendo nis et gratiam iustificationis parvulorum

quae male fccimus 9 et opitulando , ut satis clare elucet. Inter gratiam unionis,

declinemus a malis , et bonafaciamus : et gratiam iustiiicationis adultorum opti-

quae verba sunt Augustini 1. II. Oper. ma etiam est,quia utraque est ex dono

impericeli num. 227. et saepisshne alias Spiritus Sancti , non ex naturae meritis.in ìisdem libris contra Iulianum , caete- Est aliquadissimilitudo, quia gratia unio-

risque scriptis contra pelagianos. Poste- nis nedum non iuit ex meritis naturali-

riorem gratiam opilulanlem sive adiu- bus, sed neque ex meritis supernaturali-

vanlem non admitlebant pelagiani5pri- bus humanitatis assumptae. Gratia autem

mani autem gratiam remissionis pecca- iustiiicationis adultorum pendei ex dispo-

torum agnoscebant pelagiani : hinc ibi- silionibus per gratiam positis,quod ubi-

dein Augusliuus: Tu cestro more, qui de que Augustinus docet, quamquam locus

vestro descendit errore , non agnoscis hic non postulabat, ut haec dissimilitudo

gratiam , nisi in dimissione peccatorum; indicarctur.

ineo tamen errabant, quodputarentpos-

c* r. xxxvm. XXXVIII. Numquid tamen ideo dietim sunius patrem hominis Christi

s^'ìn.sMl",, esse Spiritum Sanctum , ut Deus Pater Verbam genuerit , Spiritus Sanctus

'n'iuVl, !i!'

c hominem, ex qua utraque substantia Cliristus unus esset , et Dei Patris li

M^. ia uide lius secundum Verbum, et Spiritus Sancti Filius secundum hominem ,quod

cum Spiritus Sanctus lamquam pater eius de Virgine genuisset ? Quis hoc

dicere audebit? Nec opus est ostcndere disputando,quanta alia sequantur



Ioan I . ^.

Symbol.

— 79 —absurda , curii hoc ipsum iam ita sit absurdum , ut nullae fideles autes iil

valeant sustiuerc. Proinde sicut confitemur, Dominus noslerlcsus Christus,

qui de Deo Deus , homo autem natus est de Spiri In Sancto et Virgine Maria,

utraque substantia, divina scilicet atque lunnana, Filìus osi unicus Dei Pa-

tris Omnipotentis , de quo procedi! Spiritus Sanctus. Quomodo ergo dicimus

Christum natum de Spirita Sancto, si non eum genait Spiritus Sanctus? Anquia Spiritus Sanctus fecil eum? Quoniam Dominus noster Iesus Ghristus ,

in quantum Deus est , omnia per ipsum farla sunt : in quantum autem homo

est, et ipse factus <

i >t, sicut Apostolus dici! : Factns est ex semine David se- Rom.i. 3

cundum carnem. Sed eum iilam creaturam, quam Virgo concepii et peperit,

quamvis ad solam personam L;ilii pertinentem , tota Trinilas fecerit, neque

«nini separabilia sunt opera Trinitàtifi, curin ea facienda solus Spiritus San-

ctus nominatus est ? An et quando unus trium in aliquo opere nominatur,

universa operali Trinitas intelligitur? Ita vero est, et exemplis doceri potest.

Sed non est in iioc diutius immorandum. Illud enim movet quomodo dictumsii , natus de Spirila Sancto, eum fdius nullo modo sit Spiritus Sancii. Neque

enim quia mundum istum fecit Deus , dici eum fas est Dei filium, aut eum

natimi de Deo ; sed factum vel creatura vel conditum vel institutum ab ilio,

\el si quid huiusmodi recte possumus dicere. Hic ergo eum confiteamur

natimi de Spiritn Sancto et Virgine Maria,quomodo non sit fìlius Spiritus

Sancii , et sit fìlius Virginis Mariae , eum et de ilio et de illa sit natus , ex-

plicare difficile est. Procul dubio quippe non sic de ilio ut et de patre, sic

autem de illa ut de ma tre natus est.

\\\IX. Non igitur concedendum est , quidquid de aliqua re nascitur, NoVqmd**dXex

continuo eiusdem rei filium esse nuncupandum. Ut enim omittam aliter de ali q.'»<> u*«*ìm

homine nasci filium , aliter capillum,pediculum, lumbricum, quorum nihil dfcendasest.

est lilius ; ut ergo , inquam , haec omittam , quoniam tantac rei deformiter

comparantur ; certe qui nascuntur ex aqua et Spiritu Sancto, non aquae fi-

lios eos lite dixerit quispiam , sed piane dicuntur fìlii Dei Patris et matris

Ecclesiae. Sic ergo Christus de Spiritu Sancto natus est Filius Dei Patris , non

Spiritus Sancii. Nani et illud, quod de capillo et de ceteris diximus , ad hoc

tantum valet , ut admoneamur , non omne quod de aliquo nascitur , etiam

lìliiini eins de quo nascitur posse dici. Sicut non omnes qui dicuntur ali—

cuius iilii , consequens est ut de ilio etiam nati esse dicantur , sicut sunt

qui adoptantur. Dicuntur etiam fìlii gehennae , non ex illa nati , sed in il-

lam praeparati , sicut fìlii regni, qui praeparantur in rcgnum.

\L. Cum ilaque de aliquo nascatur aliquid etiam non eo modo , ut sitMod u

A

J'llo

x

n

'

;;;n ,

fìlius , nec rursus omnis qui dicitur fìlius, de ilio sit natus , cuius dicitur est chrisms de

lilius ; profecto modus iste, quo natus est Christus de Spiritu Sancto non

jDiTfì2t g^SUn

BÌCUl lilius, et de Maria Virgine sicut fìlius, insinuat nohis gratiam Dei

qua homo nullis praecedentibus mentis in ipso exordio naturae suae quo

coepit , Verbo Deo copularetur in tantam personae unitatem , ut idem

ipse essel lilius Dei qui lilius hominis , et filius hominis qui fìlius Dei ; ac

rie in naturae bumanae susceptione fìeret quodam modo ipsa gratia il li ho-imiii naturalis ,

qua nullum peccatum posset admitlere. Quae gratia propte-

rea per Spiritimi Sanctum fuerat significanda,quia ipse proprie sic est Deus, i<»n. iv .

ni dicatur etiam Dei donimi, linde suflìcienter Ioqui ( si tamen id fieri pò- lì*'"

tesi )valile prolixae disputationis est.

umonis

hrpostaticae.

20.



— 80 —Nxxxy?u

lt Deservire polest loco commentari] ad

xxxix.,aXL. Iiaec capita Enchiridii s. Thomas III.

parte qu. XXXII. art. 3 ubi quaerit: U-trum Spiritus Sanctus dici debeat PaterChrisli secundum cameni ? Senlenliam

Augustini in Enchiridio approbat et con-firmat. Qui lectionem sanctorum patrum,etiam adolescentibus, commendant praestudio scholasticae theologiae,comparent,quaeso, liaec Enchiridii capita cum arti-

culo s . Thomae, ubi Doctor angelicus bre-vissimo articulo non eam tantum quae-stionem expedit, an Christus ratione con-ceptionis dici possit Filius Spiritus San-cti , sed praeterea , an dici possit ratione

creationis, an ratione iustificationis. Pro-fecto spedato non tantum rationum robo-re, sed modo eas proponendi , totiusque

tractationis methodo perspicua , depre-hendent multum lucis patrum scriptis ac-cessisse ex s. Thoma

,s. Bonaventura,

caeterisque gravibus theologis. Ut alia

omiltam , neque in bis Augustini capiti-

bus, neque in homil. II. Chrys. inSymb.Apost. neque in Concil. Tolet. XI. in qui-bus eadem sana doctrina traditur

, inve-nies propriam huius rei rationem,qua

infidelibus contra nos argumentanlibusosobstruas. Eam breviter ac perspicue tra-

ditam invenis in s. Thoma ibidem ad l.m(( Dicendum, quod Christus conceptus est

<l de Maria Virgine materiam ministran-

« te in similitudinem speciei, et ideo dici-

« tur Filius eius. Christus autem secun-cc duna quod homo conceptus est de Spi-ec ritu Sancto sicut de activo principio

,« non tamen secundum similitudinem spe-cc ciei , sicut homo nascitur de patre suo;c< et ideo Christus non dicitur Filius Spi-cc ritus Sancii ». Quam rationem indica-

yerat Rupertus in commentariis de SS.Trinitate parte HI. quae est de operibusSpir. S. 1. I. e. X. cuius Ruperti tem-poribus sub initia saeculi XII. theologicaschola florere coeperat ante ipsum Sen-lentiarum Magistrum.

Quod obiter insinuasse sufficiat contralansenium,qui lom.II.in libro proemia-li

,qui est de Ratione, et. auctoritate in

rebus thcologicis cap. XXVili, cui hunctilulum praefigit : Quantum ab Augii-stini doctrina recenlior theologia distet,

tum rebus ipsis, lum docendi modo, seri-

bit : <c Maxime vero ab omni spe profe-

« ctus (in assequendo genuino Augustinice sensu) remotos esse, qui animo philo-

« sophiae aristotelicae , vel scholasticae

ce recentioris praeoccupato, pelagus islud

a ingressi fucrint » Addit « quod« recentiores isti profecto tantum ab ostio

« verae theologiae , fide salva aberrave-ec rint, ut neque fldem christianam,quamce animo ut catholici tenent, neque spem,a neque cupidilatem

, neque caritatem,

<t neque naturam, neque gratiam

, eam-(c que neque angelorum

, neque homi-cc num, neque stantium, neque lapsorumce neque sufficientem , neque eilìcacem.,

« neque operantem, neque cooperantem,

ce neque praevenientem , neque subse-« quentem

, neque excitantem, neque

ce adiuvantem, neque vitium, neque vir-

(( tutem , neque opus bonum, neque pec-

« catum ,neque originale , neque actua-

« le, neque meritum, neque mercedem

« eius, neque praemium , neque sup-

(( pliciumcreaturae rationalis, neque bea-

« titudinem, neque miseriam eius, ne-

<L que liberum, neque servum arbitrium,

ce neque praedestinationem , neque efFe-(( ctum eius

, neque timorem , neque a-

cc moremDei, neque iustitiam, neque mi-« sericordiam, denique, neque vetus, ne-

« que novumTestamenlumintelligere vi-

ce deantur , sed babylonicam quamdam« confusionem

, cimmeriasque quasi le-

ce nebras in theologiae moralis . ( nempece etiam moralis )faciem, nimium ratio-

« cinationibus indulgendo intulisse ».

Et paulo post : « Cuiusquidem aber-

cc rationis causa praecipua, ac pene dixe-

cc rim sola est, meo iudicio, ea quam di-

ce xi , nimia philosophia, cuius amore

« quasi ebrii, neglectis Augustini monu-(( mentis... arcana illa mysteria. ... se-

<( cundum humanae rationis regulas erue-

cc re,penetrare, formare, et iudicare vo-

ce luerunt. Hinc ille ardor de quolibet dis-

ce putandi,quidlibet eorum in dubium

(( revocandi, quae iam semel definita esse

ce nesciebant. Hinc eorum theologia innu-

« merabilium opinionum farragine refer-

« la est, per quas pene omnia quantum-« cumquecontraria/acta sunt probabi-le /m, quae secundum eorum pronuntia-cc lacuilibct tueri licct. Ita vix quidquam« certi, praeter (idem, formandarum no-

ce varum senlentiarum promptiludo reli-



— 81 —i quum fecit. Mini enim naturalius

, ac

i vieiiiius ,quam ul lioniincs ex peripa-

<c tciicis fiant academici ».

Brevius eadem Luthcrus scripserat in

ooofutatione rationis Latomianae sub li-

neili. « l'uto satis monstralum,theologiam« scholasticam esse aliud Dilli]

,quam

ignorantiam veritatis , et scandalum

« iaxta Scripturas positnin . . . Thomas« ( Aquinas ) auctor est regnantis Aristo-

» telis , vastatoris piae doctrioae

« Videte ne quis e > seducai per philo-

I sophiam ,et inanem fallaciam (ad

« Colossens.cap.il.): liane ego òcholasti-

« cani theologiani inlerpretor ... Menni

« est consiliuui , ut adolescentes vitenl

(( philosophiam, et tlieologiaui scliolasti-

« cani )>. naec Lutherus.

Si qui ameni ex tam malis insiitniori-

bns tam bene prófecerit , ut similia in

scholasticos iactet, is sibi liabeat respon-

snin ex Angustino 1. H. Op. inip. conlra

lui. n. 9. : « Me oportet cura talibus tua

« convicia non solimi palienter , venun

« etiam gratulanter audire. Sed tu debes

a in talibus lacerandis et liumana erube-

« scere, et divina iudicia formidare ».

XLI. Nulla igitur voluptate carnalis concupiscentiae seminatus sive con-ceptus , et ideo imlltim peccatum originaliter trahens, Dei quoque gratia ,

Verbo Pàtrie Unigenito, non gratia Filio sed natura , in unitale personae

nitido mirabili et ineffabili adiunctus atque concretus , et ideo nullurn pec-

catimi et ipse committens , taraen propter similitudinem carnis peccati, in

qua venerai , dictus est et ipse peccatum , sacrificandus ad diluenda pecca-

la. In vetere quippe lege peccata vocabantur sacrificia prò peccatis : quod

mi e iste factus est , cuius umbrae erant illa. Hinc Apostolus cum dixisset :

Ob&ecramus prò Chrislo reconciliari Beo: continuo subiunxit , atque ait: Eumi/m non nonrnl peccatum, prò nobis peccatum fecit , ut nos simus iustitia Dei

in ipso. Non ait , ut in quibusdam mendosis codicibus legitur : Is qui nonnoverat peccatum

, prò nobis peccatum fecit 5 tamquam prò nobis Christus ipse

peccayerìt , sed ait : Eum qui non noverat peccatum , id est Cliristum, prò

nabli peccatum fecit Deus , cui reconciliandi sumus; hoc est sacrificium prò

peccatis , per quod reconciliari Deo valeremus. Ipse ergo peccatum, ut nos

iustitia ; Dee nostra , sed Dei ; nec in nobis , sed in ipso ; sicut ipse pecca-

timi , non smini , sed nostrum ; nec in se , sed in nobis constitutum , simi-

litudine carnis peccati , in qua crucifixus est , demonstravit : ut quoniampeccatum ei non inerat, ita quodammodo peccato moreretur, dum moritur

carni , in qua erat similitudo peccati ; et cum secundum vetustatem peccati

numquam ipse vixisset , nostrani ex morte veteri , qua in peccato mortu

lìirramus , reviviscentem vitam novam sua resurrectione signaret.

XLII. Ipsum est,quod in nobis celebratur , magnum baptismatis Sa-

cramentimi, ut quicumque ad islam pertinent gratiam, moriantur peccato,

sicut ipse peccato mortuus dicitur, quia mortuus est carni , hoc est

,pec-

cali similitudini : et vivant a lavacro renascendo , sicut ipse a sepulcro re-

surgendo , quamlibet corporis aetatem gerant.

XLI II. A parvulo enim reccns nato usque ad decrepitum senem , sicut

Dullus prohibendufl est a baptismo, ita nullus est qui non peccato moriatur

in baptismo:

sed parvuli tantum originali, maiores autem etiam iis mo-riunlm peccatis , quaecumque male vivendo addiderunt ad illud, quod na-scendo traxerunt.

XM\ . Sed ideo eliam ipsi peccalo mori plerumque dicimtur, cum prò-

cui dnbio non uni sed nmllis peccatis, omnibusque morianlur, quaeeumqueimi propria commiserunt vel cogitatione vel locutioue vel opere; quia etiam

il

Cip. XLf.

Christus sine

peccato, sed

peccatum factus,

OseaelV. 8.

II. Cor. V. 3o.

Cap. XLII.

Baptisoms datui

ut nioi iatnur et

reviviscaraus.

Cap. XLIII.

In baptismo

omnes mori

peccato et

parvulos et

maiorès

Fi

p. \i.rv

lini qua

numerai)

<i|iitur |)n>

numero.



82

Virfr. AEn. II.

Num. XXI, 7.

sec. LXX.

M.Uth. II. 20.

Ex. XXXll. 3i.

C a p. XLV.11 primo hominis

peccato plurespeccati species.

Cip. XI.VI.

Pecca tisparentum non

tantumprimorum

olili _•.! ri fi'ios

probabile est.

Ezech. XVJ1I.

Psal. L. 7.

Cap. XLVII.Quousque|> I I Vllllllll

peccata

prnpageiilui* in

tilios non temere

defìnicndum.

per singularcm numerimi pluralis numerus significari solet : sicut ait il le ,

uterumque armato milite compierà ; quamvis hoc mullis militibus fecerint. Et

in nostris litteris Iegitur ; Ora ergo ad Domìnum , ut auferat a nobis serpen-

lem: non ait serpentes,quos patiebàtur populus , ut hoc diceret ; et innu-

merabilia sunt talia. Curri vero et illud originale unum plurali numero si-gnificatur

, quando dicimus in peccatomi» remissionem baptizari parvulos,

nec dicimus in remissionem peccati ; illa est e contrario locutio,qua per

pluralem significatur numerus singularis. Sicut in Evangelio Herode mortuodictum est : Mortui sunt qui quaerebant animam pueri : non dictum est , mor-luus est. Et in Exodo : Fecerunt, inquit , sibi deos aureos , cum unum vitulumfecerint , de quo dixerunt : Hi sunt dii lui Israel

,qui eduxerunt le de lena

JEgypli: et hic pluralem ponentes prò singulari.

XLV. Quamvis et in ilio peccato uno, quod per unum hominem intra-

vit in mundum , et in omnes homines pertransiit,propter quod etiam par-

vuli baptizantur, possint intelligi plura peccata , si unum ipsum in sua quasi

membra singula dividatur. Nam et superbia est illic , quia homo in sua po-tius esse quam in Dei potestate dilexit; et sacrilegium, quia Deo non credi-

dit ; et homicidium,quia se praecipitavit in mortem ; et fornicatio spirita-

lis,quia integritas mentis humanae serpentina suasione corrupta est ; et fur-

tum , quia cibus prohibitus usurpatus est ; et avaritia, quia plusquam ìli

suflìcere debuit , appetì vit : et si quid aliud in hoc uno adinisso diligenti

consideratione inveniri potest.

XLVI. Parentum quoque peccatis parvulos obligari , non solum primo

rum hominum, sed etiam suorum , de quibus ipsi nati sunt, non improba-biliter dicilur. Illa quippe divina sententia: Reddam peccala palrum in /ilios;

tenet eos utique antequam per regenerationem ad Testamentum novum in-cipiant pertinere. Quod Testamentum prophetabatur , cum diceretur per

Ezechielem, non accepluros fìlios peccata patrum suorum, nec ulterius fu-

turam in Israel parabolani illam : Patres nostri manducaverunt uvam acer-

bam , et denles filiorum obstupuerunt. Ideo enim quisque renascitur , ut sol-

vatur in eo quidquid peccati est cum quo nascitur. Nam peccata, quae maleagendo poslea committuntur

, possunt et poenitendo sanari , sicut etiam post

baptismum fieri videmus. Ac per hoc non est instituta regeneralio, nisi quiavitiosa est generatio ; usque adeo , ut etiam de legitimo matrimonio pro-

create dicat ; In iniquitaiibus concepii® sum , et in peccatis mater mea me in

utero aluit. Ncque hic dixit : in iniquitate vel peccato, cum et hoc recte dici

posset : sed iniquitates et peccata dicere maluit,quia et in ilio uno ,

quodin omnes homines pertransiit , atque tam magnum est, ut eo commutareturet converteretur in necessitatem mortis humana natura , reperiuntur, sicut

supra dissemi,plura peccata , et alia parentum, quae etsi non ita possunt

mutare naturam , reatu tamen obligant fìlios , nisi gratuita gratia et mise-

ricordia divina subveniat.

XLVII. Sed de peccatis aliorum parentum, quibus ab ipso Adam usquead patrein suum progeneratoribus suis quisque succedit , non immerito di-

sceptari potest : utrum omnium malis actibus, et multiplicatis delictis ori-

ginalibus, qui nascitur iniplicetur, ut tanto peius, quanto posterius quisque

nascatur ; an propterea Deus in (ertiain et quartam generationem de peccatis

parentum eorum posteris coniminetur, quia iram suam quantum ad proge-

neratorum culpas non extendit ulterius moderatione miserationis suae : ne



— 83 —illi quibus regenerationis grafia non confertur , nimia sarcina in ipsa sua

aeterna damnatione premerentur , si cogerentur ab initio generis humani

Omnium praecedentium parentum suorum originaliter peccata contrahere ,

et poenas prò cis debitas pendere : an aliud aliquid de re tanta , Scripturis

ganctis dilìgentius perscrutato atque traclatis, valeat vel non valcat reperiri,

temere aflìrinare non audeo.

Plura sunt in li is capitibus, quibus

mors Olir isti prò salute aeterna omnium

bomioum, etiam non praedestmatorum

et probatur et vindicatur ab argumentis

iansenianorum : plura Augustini testi-

monia prò catholica veniate protùlere

nostri scriptores : plurima habes apud

eruditissùnum p. de Champs de Haeresi

ianseniana lib.lll. toladisp. VII.: plura

accuratissime selegit ci. auctor summae

augustinianae par. 1. qu. IH. ar. 2.

Saòs praecipuum est ex J. VI. e. lulia-

nuui e. J\. ii. 24. ubi de Adamo, et

Christb habet. In ilio ano mortili sunt

omnes, ut morereturalias unus />T'o omni-

bus : cuiusargumentationis fiindamentum

esl ilJud A[)ostoli li. Cor. V. « Unus

« enintj pergit Angustimi*,prò omni-

(i

bus mortali* est, ergo omnes mortili<( sunt, prò quibus Christus mortuus est.

« Nega igitur Clirislum etiam prò par-

li vulis mortuum ,ut eximas eos de uu-

« mero mortuorum, hoc est de contagiis

(( neccatorum«.«Audis lulianehaec Apo-

« stoli verba, non mea sunt ... qui de

« Clirislo, et de bis prò quibus mortuus

« est Christus, mentili potuit nullo mo-li do )). Noa paucis mutatis dicere eontra

[ansenium possumus : nega igitur Chri-

Stum etiam prò reprobis , etiam prò in-

(idclibus mortuum etc. Nani liaec argu-

mentatk) et ratio prò omnibus concluditi

cuiii et parodi , et reprobi , et iuiìdeles

jiioi lui BÌnt.

Scio unicara responsionem exeogita-

tam a iansenianis ,et quam exhibet Ar-

naldus Apologia I. lansenii pag. 187. et

rq. aAugustinusnon u ti tur bis Apostoli

<i verbis(quemadmodurn nominili falso

<i sihi persuadent) ut probei peccato ori-

« ginaJi parvulos omnes esse contamina-

li iD^ , sed tantum) ut vincat peccatum

« originale in bis parvulis reperiri. qui

« bapuzantur,quique proinde mortis

K.Chris ti participes sunt, cum ab jlla

«( baptismus \nn accipiat ». Quare sic

exponunt s. Doctoris argumentationem : Nota in caput

« s. Augustini argumentatio non est hu-

« iusmodi : Christus mortuus est prò ora-

te nibus hominibus, igitur omnes mor-

ii te peccati mortui sunt : sed haec po-

ti tius: omnes homines,pro quibus Clin-

ic stus mortuus est, mortui sunt morte

u peceati ; at Christus mortuus est prò

« parvulis, qui baptizantur- igitur par-

li vuli,

qui baptizantur mortui sunt

u morte peccati ». Addit Arnaldus satis

illud esse ad pelagianarn haeresim ever-

tendam: quia cum parvulorum omniumcadem sit conditio, inde sequitur alios

quoque eodem crimine implieari.

Ad liane responsionem evertendam sa-

tis esset exb XX.de Civit.cap. VI. num.

1. pauca proferre: « De qua ( impieta-

(( lis)

morteait

Aposlolus Pauìus: ergo(( omnes mortai sunt , et prò omnibus

« mortuus est , ut qui vivimi , iam non« sibi vivant, sed ei qui prò ipsis mortuus

ci est , et resurrexit : omnes itaque mor-

ii tui sunt in pecca tis , nemine prorsus

« excepto, sive originalibus, sive etiam

« voluntate additis».Vides quoinodo Au-

gustinus exponateam consecutionem Apo-

stoli ergo omnes mortui sunt? Sic riempe

« omnes itaque mortui sunt neminepror-

sus excepto ». Non ergo ratiocinatio, et

consequentia est de solis baptizatis.

Caeterum istam clausulam nemine

prorsus excepto exhibent testimonia et

citata et citanda , et universus ipsorum

contextus, ut expendenti patebit. Inspice

primum lestimonium a nobis allalumex

lib. VI. e. lui. e. IX. num. 24. In ilio

uno (Adam) mortui sunt omnes, ut mo-reretur alias unus prò omnibus. Quis

nisi pelagianus non inlelligat de omnibusomnino illud primum: in ilio uno ( A-

dam ) mortai sani omnes? Quis illud li-

mitei ad solos baptizatos? Similia per te

ipsum observabis ad alia fere testimonia

citanda , in quibus videas nullum habere

locum eam miseram evasionem de par-



— 84 —vulis baptizatis. Res essct piena laedii ut haec conciJientur cum iis Àugustitw

liane observaiionem ad singulos fere lex- testimoniis, quibus aperte docere videtui

tus ex hibere, non prò salute omnium mortuum esse

Duo addenda videntur. Primum est : Glirislum jcuiusmodi plura congerit lan-

hanc argumentalionem saepissime habet senius tom. III. I. IH. de Gralia Gir.

Auguslinus, etiam in libris contra lulia- cap.XXI. Adderepoluissct excap.CXIX.unni, tum in libris Operis impericeli con- Enchir. « Nec lenebit regnurn mortis

tra eumdem. Hinc lib. VI. cap. XV. ewn,prò quo mortuus est Me liùer in

mini. 48. « Scimus enim,ait Apostolus, morluis ». Sciunt ianseniani et quesnel-

« quod a nobis saepissime repetendum Jistae, haec ad speciem contraria testi-

« est, quoniam unus prò omnibus etc.» monia conciliari a catholicis theologis di-

Allerum est: ne iansenistae eludant a- stinctione s. Thomae tum in III. p. qu.

poslolicum hoc, atque auguslinianum XLIX. ar. 1. ad 3. et h. tum in illud

testimonium responsione Iuliani apud e- Pauli ad Hebr. e. II. vers. 9. Pro omni-

umdem Aug. tum alias, tum 1. VI. e. bus gustaret mortem. ti Pro omnibus au-

Iul. e. XXIV. num. 80. qui scilicel Iu- « tem, ait s. Th. dupliciter potest intel-lianus observavit in eodem contextu vo- « ligi , vel ut sit distributio accomoda,cem omnes accipi varia universaliste , « scilicet prò omnibus praedestinatis: prò

sive modo magis, modo minus univer- « istis enim tantum habet efìicaciaur, vel

sabter, animadverto Augustinum Jib.VI. « absolute prò omnibus, quantum ad

e. lui. cap. IX. num. 27. hoc ipsum « sufììcientiam : sufìiciens enim, quan-

Pauli testimonium magis in specie atque « tum ad se, omnibus est I. Tim. IV.

in particulari aptaie omnibus parvulis « Qui Salvator est omnium horninwn,

nondum renalis, de quibus est totus il le « maxime autem fidelium ». Sufìiciens,

num. 27. Cum ergo praemisisset: «Non inquam, non solum ex parte mortis, seu

« habere parvulosvitam ,

nisi habeant pretii *, sed etiamex

parte seriae oblatio-

« Christuin (quod de omnibus parvu- nis ipsius Ghristi: aliter Cliristus dici

«Iis etiam non baptizalis verum est), posset mortuus etiam prò daemonibus,

« quem procul dubio habere non pos- prò quibus Jiberandis mors erat,quan-

« sunt, nisi induerint eum , eo modo, tum ex se, pretium sufìiciens : quod a-

« quo scriptum est: Quotquot in Chri- nimadvertit ipse lansenius cap: citalo. At

{(.sto baptizati estis , Christum indili- dicunt ianseniani has similesque inlerpre-

« stis: » Tum subdit Augustinus : Me- tationes esse a nobis confìctas, nec luu-

« rito ergo inlelliguntur morlui,qui non dameulum habere in ipsius s. Augustini

« habenl vitam, prò quibus est Chri- libris, imo universae eius doctrinae ad-

(( stus mortuus, ut habeant: Unus enim versari. Lege Ians. cap. citato, et saepe

« prò omnibus mortuus est , ergo omnes alibi. Huc igitur diihcultas omnis revo-

« mortiti sunt ». De omnibus ergo par- catur, contra (piani contendendum est,

vulis non habentibus vitam, cuiusmodi si quid contra iansenianos profìcere vo-

plures sunt praedestinati, innumeri sunt lumus.

reprobi, docet Augustinus mortuum Chri- Ut oslendamus , liane distinctionem a

slum, ut habeant. Nec praetermittenda theologis usurpatala luiidamenturn lia-

quae subiicil: « Ideo aulem mortuus est, bere in s. Angustino , duplicem metlio-

u sicut Jegilur ad Hebraeos- ut per mor- dmn inibimus ;aliam indirectam, aliano

(( tem evacuaret eum,

qui potcstatem direciam: indirecta haec est, Ea distin-

<( habetmortis, idest diabolum ». Qui fi- elio est ad mentem s. Prosperi strenuis-

nis est universalis ad omnes se extcndens. simi scilicet delensoris augustinianae do-

Sed omissis pIurimisAiiguslini pio hac ctrinae de gralia • ergo est ad metileni

veniale teslinioniis , (juae ex omnibus e- s. Augustini, cuius sensus notior erat

ius libris essent ad inanimi, quorum più- Prospero, quain lansenio.

rima habes apud auctores cilalos, cu- Antecedens ostenditur ex eius respou-

ra udii ni nobis est, ut quantum \)cv nos sionibus ad eapilula obieclionuni vineen-

fieri potest, expediatur praecipua huius tianarum. « Quidam, inquit in piaci'.,

materne difficultas, quae in eo sita est, « christianae ac fraternae caritatis obli-



— 85 —« ii...contexunt,et qualibus possunt sen-

te tenliis comprehendunt ineptissimarum

« quarumdam bjasphemiarum prodigio-

« sa mendacia , eaque oslendenda , et in-

« gerenda multis publice privatimene

8 circumferunt , asserentes talia in no-te stro sensn esse

,qualia diabolico con-

u tinentnr indicnlo, quae falso in nos ad

« excitandani invidiano iactari facile et

a suiììcienter subscriptione nnins proba-

« reinns anallicmatis etC. )> Tuin abso-

luta praefatione ,sexdecim lmiusmodi

obieclioDes recenset Prosper,quarum

prima est. Quod 1). iY. lesus Christus

non prò omnium hoininum tallite et re-

demptione sìt pauus, Vel haec sola pri-

ma obitvtio magnimi est praeindicium

cootra lansenium. Cam enim series sex-

i obiectionaiD vocetur a s. Prospero

diabolica* indiculus , cum vocentur i-

neptissimarum blaspheini arimi prodigio-

sa mendacia, cum se paratum scribat

ad di< cnilum analbema iis obieclionibus,

cimi haram obieclionum prima si t trans-

cripta pi'opo->itio , vides quam certa eral

vivente Augustino, aut paulo post eius

obilum ( nam ad lioc tempus pertinenti-ta(" responsiones ) etiam inter Auguslini

discipulos doctrina contradictoria , nem-

pe mors Cbristi prò omnium bominumsalute. Quo nomine comprebendunlur non

modo Ii<!eles,sed etiam infideles, ad quos

mortem Christi non extendit lansenius.

Comprehenduntur etiam iìdeles reprobi,

prò quorum fide, aliisque graliis ad tem-

pus habitis mortuum esse Gbristum con-

ceda lansenius ,non vero prò eorum ae-

i talune, Lcg. Ians. Jib. MI. de Gr.cap, XXI.

Sed audiamus, quid ad liane primamobiectionem vinoentianam , seu ad liane

primam ineptissimam blasphemiam , et

prodigiosum meodacinm falso adscriptura

s. Auguslino respondeat s. Prosper. « Con-

<( tra vulnus originata peccati,quo in

<( Adam omnium horainum corrupta et

(( mollili, aia natura est, et onde omnium(( concupiscenliai uni morbus inolcvit

,

(f a ci uni ci potens ac singulare remedium< « -t mors libi Dei I). N. I. Christi, qui

« lil>er a mortis debito, et solus absque

te peccalo prò peccatoribos et debitoribus

• mortis est mortuus.Quod ergo ad ma-

ìlud incili, et potcnliam pici li, et quod

(( ad imam pertinet causam generis hu-

« mani , Sanguis Christi redemptio est

« totius mundi. Sed qui hoc saeculum si-

te ne lìde Christi, et sine regenerationis

« sacramento pcrtranseunt, redemplionis

u alieni sunti Cum itaque proplcr imam((omnium naturam, et unani omnium« causam a Domino nostro in ventate su-

a sceplam recle omnes dicantur redem-

« pti, et tamen non omnes a captivita-

« te sint eruti, redemptionis proprietas

« sine dubio penes illos est de quibus

« princeps mundi missus est foras,et iam

« non vera diaboli sed membra suntChri-

« sti. Cuius mors non ila impensa est nu-

li mano generi , ut ad redemptionem eius

« etiam qui regenerandi non erunt, per-

« tinerent , sed ita ut quod per unicum

« exemplum gestum est,prò universis

« per singulare sacramentum celebrare-

« tur in singulis. Poculum quippe im-

i( mortalitalis, quod confectum est de in-

« firmitate nostra et virtute divina, ha-

« bet quidem in se ut omnibus prosit

« sed si non bibitur, non medetur ». Quaeverba s. Prosperi exhibent pene verbis

scholasticis distinctionem hac in re a theo-logis usurpatam.

Obiicit lansenius lib. III. de Gr. Chr.

e. XXI. Prosperum docere : «Quod Chri-

« stus dederit se pretium prò omnibus

a omnino sufficienler, quia sufficiens pre-

(( tium obtulit, non tamen prò omnibus

(( omnino efficienter,quia non omnibus

« applicatur isla redemptio » Subdit

lansenius: « Solulio ista facilis est, ex

(( qua nullo modo sequitur , sufficiens

« adiutorium omnibus ex tali redemptio-« ne omnium esse praeparatum ». Addit

praeterea: quod licethaec distinctio s. Pro-

speri vera sit, non satisfaciat tamen ver-

bis Pauli: « Sed quia inquit, ipsa phra-

« sis,qua quis dicitur se prò aliquo re-

te demptionem dare, praeseferre videatur

« redemptionem ex redimentis animo in

« usum ac liberationem caplivorum of-

« ferri ac dirigi alioquin etiam prò

« daemonibus se dedisse redemptionem

d dici possel, quibus redimendis sine du-

ci bio pretium sanguinis eius sufficiens

a est». Idcirco profiicturlanscnius se liane

explicationem missam lacere.

Caeterum lansenius pervertii omnino

uieiiiem et verba s. Prosperi apologia



— 86 —prò Augustino scribentis et ex. eius seri- sani susceptam idest propter unam orn-

teulia. Nam Prosper non modo asserii niu.ru salutoni: rtiors ita impcnsa fiumano

mortem Chrisli prò omnibus,quanlum generi idest non solurn potuisset impeu-

ad suilìcientiam pretii utcunque,sedquan- di, si Deus voluissel, sicut elianti daemo-

lum ad sufjicicntiam predi oblali prò nibus, sed re ipsa impensa est humano

omnibus seria intentione ilios iuvandi. generi: habet in se , ut omnibus prosit ,

Ratio est. I. Ex ipso lansenio.Nam mors non inquit, ut prodesse possessi Deus vo-

Chrisli quantum ad suflìcienliam preiii,

luissetjquod velie poterai, eliam prò

iuisset prelium suflìcicns ad redimendo3 daemonibus -, habet in se , ut omnibus

daemones, si Deus voluissel illos damna- prosit , idest quantum est de se ex parie

re non definitive sed sub aliqua conditio- Chrisli. Hoc uno, et obvio sensu eratit

ne pendente a morie Chrisli. Quis tamen liaec omnia apta ad pelagianos, aut se-

proinde dicat Chrislum morluum prò mipelagianos refellendos.

daemonibus? Quare igitur in sensu tara Caelerum etiam sola illa verba : ma-

incpto Iansenius inlerprelatur apologiam gnitudinem, et potentiampretii, rem con-

Prospcri? fìciunt. Nampecunia

secundumse

nonli. Pelagiani, qui calumniabantur Au- dicitur prelium, sed ut substat voluntati,

gustino , Prospero , et reliquis Augustini eam dantis vel offerentis prò re aliqua se-

discipulis, ac si dicerent} quia D. N. I. ria intentione emenda etc. Qui dat pecu-

Christus non prò omnium hominurn sa* niam prò agro , dicitur dare prò ilio pre-

Iute et redemptione sit passus num solli- tium , non vero dare pretium prò domo,citi erant de passione Christi prò nomini- quaein contractum nondeducitur, quam-

bus,quantum ad sufììcientiam pretii vis pecunia prò agro de se esset suiììciens

utcumque,quo pacto dici polest Passio ad emptionem domus. Gum ergo s. Pro-

Chrisli esse eliam prò daemonibus? An sper respondens ex senlentia Augustini

non unice sollicili erant de passione Chri- dicit : quod ad magnitudinem, et po-

sti prò omnibus in ratione preiii oblati tentiam predi ...... Sanguis Christi est

ex seria volunlate iuvandi?Hoccalumnia- redemptio lolius Mundi ; magnitudo, et

bantur negari ab Augustino , et discipu- polentia pretii, correlativa sunt ad seriam

lis. Negari ab Augustino,quod Passio Christi intentionem, qua sanguinemsuum

Christi esset de se prelium suiliciens prò prò omnibus obtulit.

hominibus et daemonibus quis pelagia- Eadem docet s. Prosper ad obiectio-

nus somniavit? nem IX. ex capitulis calumniantium gal-

III. Quam ineplam igitur apologiam lorum,quae verba similiter pervertit

scripsisset s. Prosper prò Augustino eius- Iansenius ioc. cit.

que discipulis [contra pelagianos aut se- Atque hactenus de melhodo,quam

mipelagianos ? Istis enim invidiosissime diximus, indirectam. Iam vero methodusclamanlibus, et conquerentibus de nega- directa erit ostendere, quod in ipsiss. Ali-

ta per Auguslinum Passione Chrisli prò gustini Jibris contineatur distinctio illa

omnium liominum salute, respondisset theologorum,quam ianseniani oppu-

s. Prosper lotum re ipsa concedendo. Nam gnant.

de Passione Christi prò hominibus eo sen- Dico eam theologorum scholaslicorum

su, quo etiam est prò daemonibus5quis distinclionem de morie Christi prò oinni-

curabal? bus, quantum ad suiìicienliani pretii se-

IV. Tandem apertissimam violcnliam ria inleulione oblali, proeleclis veroquan-

iacit Iansenius verbis s. Prosperi non ino- lum ad emeaciam , contineri in s. Augu-

do pretium niortis Christi , sed pretium slino sub triplici verboium forma , quacprò hominibus , et ipsorum salute prae- scholasticae distinctioni apprimc respon-

sei'erentibus. llinc illa: a Pro peccatori- del.

bus et debitoribus est mortuus: quod ad Assero L Theologicam distinctionem

imam causamperdnet generis Immani)): de morte Christi prò omnibus, quanlunji

idest propter unam causajn , seu corni- ad suilìcientiam preiii seria intentione

ptionem et perditionem generis humani oblati, prò electis vero quantum addii-

tollendam : pivplcr imam omnium cau- caciam tradii sub aJiis aequiyaleDtibus





— 88 —« quod et ipse confiteris , etiam prò par- senlit nullumque dissensum indicat. In-

« vulis mortuus est, quia et ad ipsos per- gerit praeterea Iuliano tamquam absur-

« tinet sanguis, qui in remissionem iusus dam, quod vose, el pelagiani singulos di-

ce est peccalorum , a quo illos sanguine stributive parvulos faciant alienos a

« facitis alienos, cum eos negalis tralicrc Chris/i Sanguine , cum cos ( utique sin-

« originale peccatum ». Tum post panca gulos distributive ) negant trahere origi-

concludit: « exordium vero parvulorum, naie peccatum : quod certe de omnibu-

« ex quo nascerentur, in Adam fuit,quo negabant: nullus itaque parvalus ex Ali-

ce per peccatum vitiato atque damnalo,

gustino alienus est a Christi Sanguine.

« alterum eis Chrislus , ex quo renasce- Tandem seriam intentionem Chris ti, et ex

« rentUr, instituit ». parte ipsius f'ructuosamdeclarantea,quae

Nemo dubilaverit,quod Iulianus pe- sequuntur : « exordium parvulorum....

Jagianus, et fautores reliqui non agnosce- « alterum eis Chrislus, ex quo renasce-

rent Chrislum universalitcr omnino fuis- « rentur, instituit ». Quod relate adomnes

se mortuum prò omnibus non modo adul- dicium est , nempe ad natos ex Adam,

tis , sed eliam parvulis, ut non modo vi- quod omnes sunt , et omnibus convenil.tam aeternam, sed Christi regnum acqui- Hoc idem argumentum urget lib. VI.

rerent. Hoc ipso in loco dare dicit Cliri- e. lulianum cap. IV. num. 8. « Dixisti,

stum mortuum prò parvulis,qui raun- « inquit Augustinus, Christum etiam prò

dum impleverunt, iisdemque parvulis,

« parvulis mortuum ». Iam vero omnes,

quos Augustinus definiebat ex morbo na- et singuli,prò quibus mortuus est Chri-

tos , et reos ab exordio, cuiusmodi erant slus, peccalores suntjigitur omnes, et sin-

omnes parvuli nullo excepto. Augustinus guli parvuli peccatores. Lege totum hoc

autem dicit idem se in hoc fateri cum ipso argumentum eloquentissime pertractatum

Iuliano « ideo Christus, quod et ipse con- ibidem , et in sequenlibus ab Augustino.

« fiteris, etiam prò parvulis mortuus.. » « Impingo , inculco , infercio recusanti :

quasi diceret: in hoc et ipse, et ego idem « accipe , salubre est , nolo moriaris.

iatemur. Addit s. Doctor, et uberius de- « Unus prò omnibus mortuus est , ergo

clarat modum,quo mortuus est: « quia « omnes mortiti sunt. Vide quia conse-

« et ad ipsos pertinet Sanguis, qui in re- « quensesse voluit,ut intelliganturom/^s

« missionem fusus est peccatorum ». In « mortili , si prò omnibus mortuus est...

quibus verbis indicalur non modo suffi- « Tu autem iam in primo tuo libro con-

cientia,quantum ad morlem , et sangui- « tra nos clamans dixisti, Christum eliam

nem , condignum scilicet pretium prò « prò parvulis mortuum : nullo modo

omnibus parvulis redimendis , sed etiam « igitur negare permitteris eos trahere ori-

quantum ad seriam oblationem ex inten- « ginale peccatum: nani mortili unde, n

tione morienlis Christi et sanguinem f'un- « non inde? » Vides quantum roboris in

dentis : neque enim de daemonibus dice- hac argumentatione constituat Augusti-

ret Augustinus, et mortuum prò iis esse nus,quae tota pendei ex ea omnino uni-

Christum , et ad ipsos pertinere sangui- versali propositione , in cpia et luliaoui

nem lusum in remissionem peccalorum. cum pelagianis, et Augustinus cum calho-

Licet enim mors par esset iis redimendis, licis conveniebant. Si eam propositionem

non id lamen Chrislus inlendit, neque ad intelligas sub distributione accommoda,

eumlinem ex seria intenlione obtulit mor- et prò generibus singulorum, non prò sia-

tem. Quod Iulianus cum pelagianis non gulis generimi , tota ratiocinalio inepta

uteumque dicerent Christum mortuum est ad evincendum in singulis parvulis ori-

pro parvulis omnibus, sed seria volun- ginale peccatum. Quare iterum ileruiu-

tate et quantum estex se efficaci, non igno- que id inculcai Augustinus. « Proptei

rabat Augustinus , cum polius sciret eos « quam mortem , inquit,parvulorum

in hoc excedere,quum docerenl omnia « mortuus est

,qui non est mortuus, ni-

pendere etiam a naturalibus dispositioni- « prò mortuìs? Eumque tu mortuumprò

bus , etiam praevisis, de quo excessu non « parvulis confiteris : redi ergo mecumei at hic disputandi locus. Sed quod alti- « etc. ».

net ad morlem prò omnibus prorsus con- Sarpe alias Augustinus utitur eaoem



— 89 —argtimentarionomt in lìbri< Operis imper- Iam ut liuic argumentationi maior e-

fecli e. lui. quos sub mortem scripsit tiam, si fieri potest, accedat evidentia,

idoneos utique testes s. Doctoris in eadem duo considerarla suol: unum ex parte

sententia perseverantis. Vide lib. II. n. Augustini , allerum ex parte Iuliani. A133., et 13i., et num. 138. , et iterum primo ordiamur. Si Augustinus eam apo-

iiinn. 162., ubi Iuliano usurpanti illud siolicani propositionern : unus prò omni-Apostoli : traditus est propter deticta bus morluus est: intelJexisset in sensu Ian-

nosira : respondet Augustinus. « Ab hac senii Jib. HI. de Gr. Glir. cap. XXI. ac-

ci gratia separatis parvulos, quos nullum comoda distributione , hoc est, ait ibi-

i dolici uni ex origine tractum habere detn Iansenius, prò universa sua Ecclesia

« conlenditis ». Agere liic Auguslinum toto orbe dispersa, et consequenter prò

de omnibus in suppositione distributiva omnibus hominum generibus, regibus,

completa non est aubium. liane enim privatis , nobilibus, ignobilibus ,itemque

nniversalitatem peccati originali*, et Au- prò omnibus, hoc est prò hominibus om-

. ot lìd(s docet secundum Tridenti- nium nationum, linguarum,gentium,

ìjuin: iam nudi, quid inferat». linde sit iudaeis videlicet, et gentilibus , ex qui-

« consequens, ut non ad eos pertineat be- bus congregatur universus populus Dei ,

a Delirium,quo propter delicla nostra si inquam , ila intellexisset Augustinus,

a est traditus Christus. Et haec sentien- proculdubio eius arguuientatio contra lu-

ce tes, et dogmatizantes christianos catho- Jianum, ut saepe indicavimus, inanis

« licos vos dicere audetis ? » Lege eam- fuisset, nulliusque roboris , nempe haec:

dom argumentationem lib. eodem n.169., Christus est mortuus prò omnibus distri-

et 171., et 172., et 175., ubi Iuliano di- butione accommoda, ergo omnes mortui

ceni e : Omnes prò midtis poni innumcra sunt, idque non solum in distributione

scripturarum excmpla testantur; copiose accommoda sive prò generibus singulo-

respondet Augustinus-, tum probans in re rum, sed edam in distributione omnino

praesenti periectam universalitalem ad- completa, et prò singulis generimi. Quid

putti debere, sic ait: Hinc te exue, si pò- magis ineflìcax hac argumentandi forma?

« te<,quod unus prò omnibus mortuus est, ac praecipue contra Iulianum, qui non

« et aude dicere non omnes mortuos, prò in disparata aliqua controversia , sed in

« quibus mortuus est Christus, cum sta- hac eadem, non agens de aliis Pauli te-

« tini tibi Apostolus fauces premat , et stimoniis, sed de his ipsis hoc contende-

pprimat audacissimam vocem,quid bat, ut omnes mortui sunt intelligeretur

« sequerelur osteudens , et dicens : Ergo in accommoda distributione, idest omnes« omnes mortuisunt. Noli sic laudare Apo- prò multis.

tolum , noli sic exponere, ut nolis au- Ita passim Iulianus , idque prae oculis

.< dire: Si unus prò omnibus mortuus est, habebat Augustinus. Nam cum, ut ex

rô omnes mortui sunt... Ibi sunt et plurimis unum seligam , 1. II. Oper.parvuli, ( utique omnes omnino distribu- imp. e. lui. num. 135. Augustinus adtue , hoc enim volebat cum catbolicis ca Pauli verha: In Adam omnes moriun-

Augustinus, et non conlentus erat accom- tur: de more argumentalus fuisset n. 13Ì.ino la distributione)^ quia prò ipsis Chri- « Ibi videbis, et parvulos, quia et prò

ttus moituaa est, qui proplerea prò « ipsis elianti, te conQlenle, morluus est

« omnibus mortucu est, quia omnes mor- « Christus: utique cum dixisset Aposto-

• tm -uni. Quidquid argumenteris,quid- <c lus, quia unus prò omnibus mortuus« (pud tergiverseris

,quidquid apostoli- «est, continuo quid necessario sequere-

« conila verborum cbneris evertere sive « tur ostendit dicens ;ergo omnes mortui

|rvertere . a morie, quae in peccato « sunt, et prò omnibus morluus est ».

« l>[,parvulos non ostendia immunes, Iam Augustinus statini num. 135. obii-

quia et pio eia Christum mortuum ne- citsibi verba Iuliani: Apostolus ad Stri-li gare non audes ». Quam propositionern piurarumnos morati remiuit

yut intelli-

Augustino, et Iuliano communem in pie- £<uuus omnes dici solereprò multis. lianei isque locis cilalis conila Iulianum ingc- Iuliani ìesponsioncm , ac distinclionemni Augustinus. quae basis erat pelagiàni systematis , ite-

12



— 90 —rum sibi ex verbis Iuliani obiicil in se- deus? Et n. 175. Ande dicere, non om-

quentibus , nempe num. 145. , et 147., nes mortuos,pro fjaibusmorluusest Chri-

148., et 149. Quibus nihil obslanlibus slus , cura statuii Ubi Aposlolusfauces

Auguslinus repeli t num. 169. consuetam premat , et opprimat audacissimam vo-

suam argumentationem: aPro impiis,in- cem, quid sequeretur ostendens, et di-

« quit, mortuus est: ut autem, et ipse ccns, ergo omnes mortili sunt,

« alibi confessus es , etiam prò parvulis Iam aliud consideremus ex parie Iu-

te mortuus est, et lamen,(pergil Augu- liani , in quo, si Iansenii doclrinam se-

ti slinus contra Iulianum) ,

qua fronte quamur de mente Augustini , aliquid ad-

<( nescio, transiisse in eos originaliter ini- mitlere debemus,(juod fidem omnem su-

« pietatem primi bominis negas ? Quo- perat. Premebalur Iulianus argumento

« modo ergo pertinent ad eum, qui prò Augustini loties repetilo; Chrislus prò

« impiis mortuus est? » In quibus en tota omnibus mortuus est, ergo omnes morlui

absurditas, quam ingerii in Iulianum sunt, ideoque etiam parvuli, in quibus

Fateris prò omnibus omnino parvulis alia mors esse nequit,

quanti per origi-

mortuumGbristum,ettamen negas omnes naie peccatum. Quid facilius Iuliano ,

omnino illos mortuos — Iterum aulem quam respondere per distinctionem con-

sibi Auguslinus opponit consuetam ex sequentis : ergo omnes mortui sunt in di-

verbis Iuliani distinctionem, ut patet uu- stribulione accommoda, et usurpando

mer. 173. , et 176. , etc. omnes prò multis concedo;in distribu-

Ilevocemus itaque ratiocinationem no- tione omnino completa nego. Tu ipse,

stram ad dilemma ex hypolesi iansenia- Augustine , ita inlelligis antecedens en-

na, quod Augustinus intelligeret verba thimematis: Christus prò omnibus mor-

Apostoli , Christus prò omnibus mortuus tuus est; prò omnibus in disiributione ac-

est , ex quibus infert ergo omnes morlui commoda , idest prò multis, et mihi in-

sunt: illa inquam prò omnibus mortuus, dignaris, quod eademinterpretatione in-

intelligeret de omnibus in accommoda telligam consequens? quod si iure ita in-

lantum dislributione : Augustinus Iulia- telJigam , actum est de tuo enthimemate.

numsicimpugnans'— Christus prò omni- Tura antecedens, tum consequens pro-

bus mortuus est (in distribulione scilicet positio est utraque universalis , utraque

accommoda ) ergo omnes mortui sunt apostolica ;cumque tu cum tuis intelli-

( etiam parvuli in distributione scilicet gas propositionem antecedentem in dislri-

omnino completa), vel non intellexit lor- butione accommoda, in me tot ac tanta

mam liane argumenlandi invalidam esse iactas, quod eodem sensu intelligam con-

et ineptam, vel inlellexit , sed ad impu- sequentis propositionem? Miraris me ista

gnandum Iulianum et catholicos del'en- sentientem , ac dogmatizantem christia-

dendos usus est hac ratiocinalione quan- num catholicum dici ( lib. I. Op. imp.

tumvis sibi falsa ac sophislica. num. 142.) ,

accusas perversitatem Ime-

Si primum dicas , maxime iniurius eris rcsis meae (n. 166.) , me sino fronte , et

in Doctorem ingeniosissimum Augusti- tortuosissime garrientem vocas ( num.

num , et favebis Iuliano,qui Augustini 169. , etl 76.) ,

appellas grossum diale-

ingenium , scripsit obtusius esse pistillo: cticum, calumniosum ,linguosum, insa-

nii lib. II. Op. imperi', e. lui. ipse Ali- m/m, contentiosum (num. 159., 202.,

gustinus iocose rel'ert num. 117. , et 159. 222. , 224.) tandem , ut innumera omit-

Si alterum dicas, iniurius eris in Do- tam , meum vaniloquium irrides,quod

ctorem sanclissimum. Quid enim magis per meam dialeclicam gcntes omnes non

alienum a calholici docloris et episcopi prò omnibus, sed prò multis, quae omnes

sanctilate, quam ut argumentationem si- non sunt, positas , atque inlclligcndas

bi sophisticam usurpct,idque tam saepe, pulaverini} ( ita num. 145. )\ et alibi

tantaque verborum gravitale, ut ex vi in lume modum exprobras ».Tu autem,

huius argumentationis ita in Iulianum et a quos Apostolus dixil omnes, non po-

socios concludat lib. II. Op. imp. num. « misti , nisi contradicendo exponere, et

162. Et haecsenticntcs, et dogmatizan- a dicendo, non sunt omnes »: neque alia

tes christianos catholicos vos dicere aude causa , tam a te acerbe, veliementer-





— 92 —« rat in peccato ». Per quac significai

,« proderit mors eius

,qui fuit 6Ìne pec-

inquit Jansenius Jib. III. de Gr. Chr. « cato, quando in eius morte baptizatus

cap. XXI. pag. mihi 387. , fieri nullo « mortuus fuerit etiam ipse peccalo, qui

modo posse , ut Christus prò aliquo mor- a mortuus fuerat in peccato ». Habes cla-

tuus sit , ut vivat,quin Me vitam asse- ram distinctionem inler mortem Christi

qualar. Respondeo: Jocutionem posilivam qua semel prò omnibus mortuus est, ut

esse s. Augustini , sed exclusivam esse qui vivunt vita temporali ex Adam iam

Iansenii. Qui vivunt regenerati prò iis,

non sibi vivant, sed ei,qui prò ipsis mor-

ivi vivant, mortuus est Christus: iiaec est tuus est, et mortem Christi,quadro

veritas positiva, et augustiniana : Qui unoquoque moritur , cum baptizatur, ita

autem non vivunt, prò iis, ut vivant , non ut ei prosit mors eius. Quod exempli cau-

est mortuus Christus: haec est falsilas sa dictum est de iustificatione per baptis-

cxclusiva, sed ianseniana, cum opposi- mum, idem autem servata proportione

tum conslet ex immediale antecedei) tibus valet in iustificatione per poenitenliam,

verbis, quibus ex universalilate mortis et denique quotiescumque merilum mor-

Christi prò omnibus colligit universalità- lis Clirisli communicatur. Mors itaque

lem peccali originalis in omnibus omni- priori sensu est mors quoad sufficientiam

no. Quid autem magis ineplum esset3

prò omnibus, posteriori sensu est mors

quam ex universalilate mortis Christi prò quoad eflicaciam prò multis.

omnibus distributione accommoda, et prò Assero HI. Eamdem theologicam di-

generibus singulorum inf'erre universali- stinclionem de morteChristi complecliiur

talem originalis in omnibus sumplis in Auguslini epist. ad Evodium CLXIX.suppositione omnino completa ? Igitur in al. CU. Haec illa ipsa est epistola , ex

antecedentibus verbis locutus Augustinus qua lansenius 1. III. deGr. Chr. cap.XXI.

fuit de morte prò omnibus quantum ad intorquet in catholicos celebre iilud te-

sufììcientiam , in sequentibus autem ver- 6timonium Augustini: Non perii unus exbis de iis agit, in quibus mors fuit non illis

,prò quibus mortuus est Christus :

modo sufficiens sed etiam elìicax. Nam quod spedato toto conlextu ita intelligen-

quoniam Iulianus , et pelagiani dicebant dum esse contendo : non perit unus ex

teste Aug. lib. VI. e. lui, cap. XXIV. illis, prò quibus in cruce Christi gloriati-

li. 81. Salvi erunt aliqui sine Christo,

libus, et ab eadem via non recedentibus

iustificantur aliqui sine Christo : infert mortuus est Christus: quo sensu tam non

Augustinus, ergo Christus gratis mortuus in nos quidquam valet, ut potius mul-

est: « Erat enim , et alius modus , sicut tum valeat in iansenistas.

« vultis, in natura, in libero arbitrio, iu Sed contextus spectandus est: quaesie-

« lege naturali,si

ve conscripla, quo pos-rat

Evodius episcopus ab Augustinoplu-

« sent salvi , et iusti esse , si vellent »,

ra dilficiliora , tum de Trinilate, tum de

nempe voluntate non accepta per Cirri- Columba, in qua Spiritus Sanctus de-

suma. Ex hoc testimonio Augustini, quod monstralus est, tum de aliis, quae solum

lansenius aliique non attenderunt, con- in genere indicat Augusiinus cap. IV.

stat, quare s. Doctor pugnet prò hac ve- Bum. 12. Quaesierat autem , ac si illa

ritate respiciente efììcaciam mortis diri- cssent ad salutem necessaria, cum scri-

sti in actu secundo, ila ut quotquot re ptum sit I. Cor. XIV. 38. Qui ignorai,

ipsa vivifìcanturtnon nisi per Christum ignorabitur, Nimium huius episcopi in

viviflcentur. opinando rigorem relellendum sibisusci-

Hispraemissisproferimustestimonium, pit Augustinus e. I. n. 2: « Non enini,

quo sub alia forma traditur re ipsa di- k ut scribis qui ignorat , ignorabitur fde

slinctio theologorum de Christi morte,

« hac re dixit Aposlolus , lamquam ista

quoad sulficienliam, et quoad eiììcaciam. « poena ille plectendus sit, qui non vaici

Subdit itaque Augustinus lib. VI. e. XV. « intelligendo sic discernere ineffabilem

n. 48. : « Et cum semel sit mortuus, ta- « Trinitatis unitalem sicut discernitur in

« meri prò unoquoque tunc moritur,

« animo nostro memoria , intellectuS] et

« quando in eius morie,

quanlaclibet « voluntas. Aliunde hoc dicebat A posto-

<c aetatis fuerit, baptizatur, ìdest tunc ci « lus ». Idque Augustinus piobai ninne -



— 93 —ris 2. et 3. Tum etiara numero k, in quo si subtiliora ignorantlbus ) moriuus est

,

sic liabct. « Nani si propter eos solosChri- « ad camdem perveniant aclernitalem ».

« slus moriuus est, qui certa intelligentia Mors liaec est illa ipsa, quam theologi

a possint ista discernere,pene frustra in cfììcaciam morda Christi dicimus. Si hoc

«Ecclesia laboramus. Si antera,quod paeto Augustinum intclligas, Evodius ab

« verilas habet, infirmi popoli creden- Auguslino optime revincitur, ut palct,

« tiura ad medicum currunt sanandi per ostenditurque eos ignorandos a Christo,

a Christum, et Jiunc Crueilìxum, ut ubi qui ignorant ea, quae aedificant fìdem,

<( supcrabundavit peccatum superabili)- vel mores multorum , non autera subti-

(c del gratia ,niiris iìt modis per aliitudi- liorcui scientiam edam theologicam.

« nera divitiarura sapientiae, et seicntiae Sin autem intelligas eam propositio-

<( Dei, et per inscrutabilia iudicia eius

,nera sensu ianseniano,ea causalis adducla

« ut et nominili a corporibus incorporea ab Angustino, quia non perù unusex il-

« diseernenles, cura sibi ex Jioe magni vilis,prò quibus moriuus est Christus

,

dentar, et irrident siultiliam praedica- nibil omnino facit ad revincendum Evo-

«tionis,

quasalvi filini credenles, ab

dium ,

eosque,

qui cura ilio sentiebaut

« unica via Jonge ex» irretii,quae ad vi- 6ubtiliorem scientiam Trinitatis aliarum-

« tara aetcrnam sola perducit, et multi que rerum evangelicarum necessariam es-

ce in erucc Christi glorianles, et ab eadem 6e ad salutem. Reposuisset enim Evodius

« via non recedemes , etiamsi ista, quae cura suis, ne unum quidem perire ex illis,

< Miblilissime disseruntur, ignorant, quia prò quibus mortuus est Christus. Sed in

« non perii unus ex illis,prò quibus hoc numero non esse fideles imperitos in

« moriuus est , ad eamdem perveniant 6acra scientia,cum scriptum si i^quiigno-

« aeternitatem ». rat, ignorabilur. Vides illam Augustini

Haec est autera Augustini doctrina : si causalera ineplissimam fore?

propter peritiores, et subtiliores tantum Sensum Augustini uberius declaratser-

inortuus est Chislus, pene frustra in Ec- mo CCCXLIV. al. XXXI. exsirmondia-clesia laboramus, cura ii sint minimo nu- riis. Ita enim num. h. « Adiutorium tuura

nuro. Addit veruni esse potiushoc aliud, « vide. Redemit te a barbaris argentum

quod scilieet muhitudo infìrmorum , et « tuum, redemit te a prima morte pecunia

impéritorum populorum credentiumeur- « tua, redemit te a secundamorte sanguis

rat ad Christum. Cura autem haec mul- « Domini tui.Habuit illesanguinemunde

titudo dicitur sananda per Christum Cru- « nos redimeret , et ad hoc accepit san-

4 ifìsum, lamquain per medicum, ut ubi « guinem , ut esset, quem prò nobis redi-

aLuudavit delictuui superabundet gratia, « mendis effunderet ». Huc usque est morsiam hoc ipso proponitur nobis ab Augu- quantum ad sufficientiam. Pergit Augu-rino Christus, tamquam communis ere- 6tinus. « Sanguis Domini tui,si vis, dalus

dentium populorum medicus , et infra « est prò te, si nolueris esse, non estdatus

}»roponitur tamquam communis via vo- « prò te». In quibus paucis verbis priora

eotibofl per illam ambulare.Quaeomnia, afìirmant morlem, quantum ad emeaciam

quid aliud sonanl, (juara Christum prò in bonum volentium, et posteriora ne-

omnibus chrìstianis crucifixum , in qui- gant mortem quantum ad emeaciam in

bus christiaiiorumpopuh's non solosprae- malum nolentium. Tum sequuntur haec

destinatos, sed et reprobos reperir] eer- alia. « Forte enim dicis. Ilabuit sangui-

nim est? « nera Deus meus,quo me redimeret, sed

Pergit Augustinui , ac docct inde fieri, « iam cum passus est, totum dedit *, quid

ut sapiente^ huius mundi exerrent a Chri- « il 1 i reraansit, quod detetpro me? Hocsto,

et viasalutis.

« Al multi in eiuee « est magnum, quia semel dedit, et prò« Christi glorianles, el ab eadem via non « omnibus dedit ».Observa quod Augu-t recedentes, etiam si ista, quae subtilis- siinus distinxcrat homines in classes duas,

« siine disseruntur,ignorant, quia non volenles, ctnolcntes,et stalimaddit: semel

« perit unus ex illis, prò quibus ( ita dedit, et prò omnibus dedit. Num cla-

aeflicet in crucc Unisti gloriantibus, et rius deprimere poterai Auguslinus Chri-

ab eadem via non recedentibus , etiam- slum dedisse prò omnibus, et volcntibus,



94 —el nolentibus , et praedestinalis, et repro-

bis? Tandem concluda. « Sanguis Chri-

« sii volenti est salus , nolenti suppli-

« cium ».

Gonstat itaquede Augustinisensu. Chri-

stus mortuus est speciali quorlam modoprò volentibus,in cruce Ghristi glorianli-

bus , et a G liristi via non recedentibus

Ista est mors quantum ad eflìcaciam.

Pro reliquis non est dalus in salulern , si

nolunt, et datus est in supplicium. Ilaec

omnia eo recidunt,ut signifìcent morlemGhristi

,quantum ad sufììcienliam prò

omnibus. Vide paulo inda cap. XLIX.in line : ut unus peccatum tollerct mundietc. Quibus consonai s. Prosper inrespon-

sionibus prò s. Augustine.» ad capitula ca-

lumniantium gallorum obiectione IX. «Ul

« possit secundum hoc dici Redemptor

« mundi , dedit prò mundo sanguinei!!

« suum, et mundus redimi noluit ».

XLVni. IHud tamen unum peccatum , quod tam magnum in loco et

habitu tantae felicitatis admissum est, ut in uno nomine originaliter, atque

Cap. XLVIII.

Peccatumoriginala non

aboietur nis. per( u^ fa dixerim ) radicaliter totum genus humanum damnaretur , non sol-

CJiristum.

Cap. XLIX.I'. i (ilisiiin Ioannis

non ti (bit

regeneratio .

Matt. IH. i3.

Psal. 11. 7.Hibr. I. 0. et

V.5.

C A r. L.

Per CJiristuin

tolti non t • citm»

originala

peccatum, «ed et

caetrrt»

• li;<«

E .l.lil II -I

Rum. V. 16.

C*p. LI.

A ll.lllllMtioBC

Ada e nemolibei star Disi in

Cbiisto iciiatus.

vitur ac diluitur , nisi per unum mediatorem Dei et hominum hominemChristum Iesum

,qui solus potuit ita nasci, ut ei non opus esset renasci.

XLIX. Non enim renascebantur,qui baptismate Ioannis baptizabantur,

a quo et ipse baptizatus est Ghristus : sed quodam praecursorio illius mini-

6terio,qui dicebat : Parate viam Domino. Huic uni, in quo solo renasci po-

lerant , parabantur. Huius enim baptismus est non in aqua tantum , sicut

fuit Ioannis , verum etiam in Spiritu Sancto ; ut de ilio spiritu regeneretur

quisquis in Ghristum credit , de quo Ghristus generatus regeneratione non

eguit. Unde vox illa Patris , quae super baptizatum facta est : Ego hodie ge-

mi te: non unum illum temporis diem, quo baptizatus est , sed immutabilis

aeternitatis ostendit , ut illum hominem ad Unigeniti personam pertinere

monstraret. Ubi enim dies nec hesterni fine inchoatur , nec initio crastini

terminatur , semper hodiernus est. In aqua ergo baptizari voluit a Ioanne,

non ut eius iniquitas ulla dilueretur , sed ut magna commendaretur humi-

litas. Ita quippe nihil in eo baptismus quod ablueret, sicut mors nihil, quod

puniret , invenit : ut diabolus veritate iustitiae , non violentia potestatis op-

pressus et victus,quoniam ipsum sine ullo peccati merito iniquissime oc-

ciderat , per ipsum iustissime amitteret , quos peccati merito detinebat. U-trumque igitur ab ilio , idest , et baptismus et mors , certae dispensationis

causa , non miseranda necessitate sed miserante potius voluntate susceptum

est : ut unus peccatum tolleret mundi , sicut unus peccatum misit in mun-dum , hoc est , in universum genus humanum.

L. Nisi quod ilio unus unum peccatum misit in mundum , iste vero

unus non solum illud unum sed cuncta simul abstulit , quae addita simul

invenit. Unde dicit Apostolus : Non sicut per unum peccantem , ita est et do-

num.Nam iudicium quidem ex uno in condemnaiionem , gratta autem ex mnliis

delictisin iustifìcationem. Quia utique

illud

unum,

quodoriginaliter trahitur,

etiam si solum sit , obnoxios damnatipni facit: gratia vero ex multis delictis

iustificat hominem,qui praeter illud unum , quod communiter cum omni-

bus originaliter traxit , sua quoque propria multa commisit.

LI. Verumtamen quod paulo post dicit : Sicut per unius ddictum in omnes

homines ad condemnaiionem , ita et per unius iustiliam in omnes homines ad

instificalionem vitae: salis indicat, ex Adam neminem natum nisi damnalione

detineri, et neminem nisi in Ghristo renatimi a damualionc liberari.



— 95 —Pifficultas primo quidem aspeetu gra-

visexcitaripossetexhoc Encli iridiie-ap.LI.

eontra ea, quae diximus de Cluisti morie

prò omnibus omnino honiinibus. Quid

eiiim ait Augustìnus ad eayerba Apostoli

ad Rora. V. Sicut per unius delirium inomnes homìnes ad condemnationem, itti

et per unius iustitiam in omnes ad iusti-

fìcationem vitae ? Ac omnia quidem no-

bis iàvcreut , si Augustinus exponeret *,

per unius iustitiam sin mioafl quantum

ad efficaciam et re ipsa, saltem quantum

ad sufficientiam ex parte Cliristi, in omnes

homìnes ad iustificationem : tane enim

et omnes homines in priore parte periodi,

et omnes homines in secunda periodi

parte aequali universalilaleusurparentur:

et quemadmodum illud primum compre-

hendil et liberatos et non liberatos ab o-

rìginali damnatione , ita illud secundum

omnino omnes complecteretur.

At non ita esplicai Augustìnus in hoc

Encfa. capite : Satìs ( inquit ) indicat

( l'aulirsi ex Adam neminem natimi nisi

damnatione detineri, et neminem nisi in

Ch risto renatimi a damnatione liòerari.

Qui sensus negativus compreliendit solos

praedestinatos ad gratiam baptismi. Quodsi sensus negalivus positive exponatur

,

hoc significabitur. ce Omnes, qui in Chri-

t sto renascuntur, a damnatione origina-

« lis culpae liberantur )>. Ex quibus tan-

dem eonficitnr, quod ex Augustini inter-

pretatione ad hunc Apostoli textum iu-

stitia unius C liristi (idest merita, ac Pas-

sio riusi) dicanlnr a Paulo in bonum prae-

destinatorum saltem ad baptismum.Quid

igitur iansenianos impediet , ne reliquosumVenalei textus Scripturae de morte

Christì prò omnibus, auctore Angustino,

rab nmilibui limitationibus desolis prae-

dcslinatis interpretentur?

Gravi* baec esset obiectio , sed quae

riti' infelicità cri t prò catbolico dogniaLe

inricta demonstratio. Caetcrum vis obie-

rtiouis iliustranda adhuc magis est ex

lil). VI. eontra lulianum e. XXIV. n. 80.;

ex quo loco perspicua responsio elicie-

tur, et ratio praeterea alia plura Augu-stini testimonia rite explicandi«

Agcbatur inter Augustinum, ac Iulia-

iiuiu de rerbis Pauliad Kom. cap. V.«Si-'( cut per unius delutum in omnes homi-

ftes m condemnationem, (quibus uni-

versalibus verbis ad universalitatem con-

demnationis etiam in parvulis proban-

dam , et adstruendam utebatur Augustì-

nus ) sic et per unius iustitiam in omneshomìnes in iustificationem vitae. « Sicut

« enim per inobedientiam unius hominis« peccatores costituti sunt multi, ita et

« per unius obeditionem iusti constituen-

« tur multi ».Dicebat autem Iulianus ideo

in versu posteriore dictos esse rnultos pec-

catores per inobedientiam unius Adae, ne

in versu priore vox omnes ibi posita un ;-

vcrsaliter omnino intelligeretur. Quod si

non omnino universaliter intelligebatur,

nihil necesse erat, eum de omnibus par-

vulis in Adam peccantibus intelligi. To-

tum hoc percommode dicebat Iulianus

posse exponi de magna multitudine adul-

torum imitantium Adam in peccando

quod peccatum non originale etiam in

parvulis, sed imitatorium insolis adultis

propugnabat Iulianus,

Respondet Augustìnus. « Cum dictumce est per unum in omnes transisse pecca-

« tum, et postea per unius inobedientiam

« peccatores constitutos multos, ipsi sunt

« multi, qui et omnes. Similiter

cumdi-

ce ctum est, per unius iustificationem in

« omnes homines ad iustificationem vitae,

« et rursus dictum est, per unius obedien-

« tiara iusti constituentur multi, non ali-

ce quibus exceptis sed eosdem multos,

ce omnes oportet intelligi ».

At Ine stati in gravisoccurrebatdifficul-

tas : quo pacto omnes iustifìcantur, cumtara multi numquam veniant ad fìdem?

Explicat se Augustìnus , atque in his

verbis sita est obiectionis vis. ce

Non quia,« inquit, omnes homines iustifìcantur in

ce Ghristo, sed quia omnes qui iustifican-

<( tur, non aliter possunt iustifìcari,quam

ce in Ghristo; sicut possumus dicere, in a-

« liquam domum per unam ianuam in-

c< tiare omnes, non quia omnes homines« intrant in eamdem domum , sed quia<e neuio intrat, nisi per illam ».

Addit haec alia, ee Omnes ergo ad« morlem per Adam, omnes ad vitamce per Clirisium;quia sicut in Adam omnesce moriuntur, ita ei in Ghristo omnes vi-

'e vificabuntur; idest ex prima origine ge-cc neria ha mani nemo ad mortem nisi per« Adam, et nemo per Adam nisi ad mor-ee lem-, et nemo aa vitam nisi per Chri-

Nota in caput

Xhyill. ad LI.



— 96 —e Slum, et ncrno per Christum nisi ad qua evincala!", mortuum prò omnibus

« vitam »• quantum ad sunìcicnliam tumprctii lum

Quanlumvis igitur cae propositiones oblationis • nam sufficientiam quantum

( omnes ad vitam per Cliristum ctc. ) di- ad pretium concedit ipse Iansenius J. J 1 .

cantar ab Augustino universales et siut de Gr. Gir. cap. XXI. -, sed ibidem ob-

universales, tameu magis restrictae sunt: gervat per hoc non rite explicari Scri-<f Omnes, quotquot iustificantur et vivi- pturas; nam cum mors Christi sit suffi-

« fìcantur ,per Christum iustificantur ciens ad redimendos daemones etc. ( adde

« et vivificantur; omnes, quoquot ad vi- etiam , ad sanclilatem obtinendam crea-

« tam Iranscunt,

per Christum trans- luris possibilibus si crearentur) ,dici pos-

« eunt v. liane igitur certi generis uni- get, Christum mortuum prò daemoni-

versalilatem Augustinus dici potest ad- bus redi mendis, et sanctifìcandis possibi-

miltere in hac propositione : <c Christus libus. Haec dici non possunt, quia non

« prò omnibus mortuus est )>. prò his mortem obtulit Christus.

Respondeo apertam esse dissimilitudi- Ut intelligatur vis probationis,quae

nem inter haspropositiones :

omnesin

]atetin citatis Augustini verbis

,dislin-

Christo viviiìcantur; prò omnibus mor- guenda in iis est duplex veritas', alia est

tuus est Christus ; desperandumque esse quae in iis verbis asseritur et docetur,

de hac dissimilitudine comprobanda per alia est quae in iisdem praesupponitur

ambages argumentationum , si eam non non asseritur aut docetur; quandoquidem

agnoscit sensus humanus nullis adminicu- de ea piane constabat inter Augustinum et

Iis cuiusquam disputationis adiulus , ut lulianum, inter catholicos et pelagianos.

in simili ait Aug. 1. I. de Pece. mer. Veritas asserta est necessitas mortis

cap. XVII. n. 22. Exponis priorem prò- Christi prò omnibus et singulis homini-

positionem omnes in Christo vivillcantur, bus. Haec autem necessitas fundatur in

nempe,quotquot vivifìcantur \

quando- originali damnatione singulorum, quae

quidem non per alium, quam per Chri- non potest auferri nisi per Christum. Hinc

slum vivificari possunt. Planus est hic Augustinus post citata verba (e. lui. lib.

sensus, et neminem offendit. Numquid VI. e. XXIV. n. 81.) haec subiicit: «Vos

dices: mortuus est Christus prò omnibus, « autem, dum non omnes, sed multos,

prò quibus scilicet mortuus est? Si non a sive per Adam condemnatos esse, sive

statim apparet absurditas , quid ultra « per Christum liberatos vultis intelligi,

quacrimus ? Quid ad hoc responderi pò* « horrenda perversitate christianae reli-

test , nisi pertinacia pugnaces ncrvos ad- « gioni estis infesti. Si enim salvi erunt

versus constantiam perspicuae veritalis « aliqui sino Christo, et iustificantur ali-

inlendat? ait Aug. lib. /. de Pece. mer. « qui sine Christo , ergo Christus gratis

cap. XX. Di 26. « mortuus est.Erat enim et alius modus,

Caeterum , licet eam limitationem a- « sicut vultis , in natura, in libero arbi-

ptare posses propositioni, Christus prò o- a trio , in Jege naturali sive conscripla,

mnibus mortuus es£/tamen ,ne hoc fiat, « qua possent salvi et iusti esse, qui vei-

impediret illatio Apostoli: Christus prò « lent » : qui vellent,inquam,sine Chri-

omnibus mortuus est : ergo omnes mortui sto. Alque haec necessitas mortis Clui-

sunt, nempe per originale peccatum; im- sti ad expianda peccata , et nova in po-

pediret usus, quem de hac illatione facit sterum praecavenda, spiritu facta carni

Augustinus. Si enim propositio antece- mortificando, haec inquam erat cardo

deus noncompleclitur omnes omnino ho- dissensionis inter Augustinum et lulianuin

mines, neque propositio consequens eos aliosque pelagianos; eam ncccssiUilcìund-

complectetur;quare non probabitur in struebant catholici cum Augustino prò

omnibus omnino pcccatum originale,

ea pugnanlcs tamquam prò aris et luci-:

omnibus ornuino, inquam, tu ni parvulis eam pelagiani cum luliano pernegabant.

tuni adultis, uti inlcndebat Augustinus. Veritas autem,quae in verbis s. Au-

Satis istasunt, ne verba Augustini dif- gustini praesupponitur , est universalitas

ficultatcm catholicis faciant. Caeterum mortis Christi prò omnibus}quam pela-

in iis praeterca latet invicta probalio, giani non ncgabanl , et ut lolies tesiatui



— 97 —Aognstinus lori* sopra indicata , uhmextendebat lulianus ad onmes et i ani par-

vulos: eam universalilatem, (quam ian-

senianis invisamnos propugnarmi) prae-

supponi ostendit ipsum Augustini excm-

plum I. e. i). 80: « Sicut possomus di-« cere ; in aliquam domum per imam« ianuam mirare omnes, Don quia onmes

« homioes intrant in eamdem domum« sed gaia nomo inlrat, nisi por illam ».

Quae voces , nemn intrai nisi per illam,

tignificaot assertive necessitatela eius ia-

nuae, quippc quae una est, nec per aliam

adituspatet: at proculdubio praesuppo-

nitur eam ianuam universalem esse ad

omnes indiseriminatim et sine exceplione

excipiendos. Nana si fiogas eam ianuamnon esse universalem omnibus excipien-

dn, sed ex. gr. solia parvolis minoris sta-

turae, non auleni viris staturae procerae,

non possciruis (licere , in aliquam domimi

per imam ianuam Entrare omnes. Esto ea

Janna unica sit, ideoque necessaria, ut

ticrno intret nisi per illam. Facta autera

praesuppositione, quod ianua universalis

ad omnes sit, restai inquirendum , numsit una vel duplex etc. Si enim duae sint

ianuac, l'alsum erit,per imam ianuam

inlrare omnes: utcuuique ea ianua uni-

versalis sit. Si una tantum sit, ideoque om-nino necessaria (praesupposita eius uni-

vcrsalitate ad omnes excipiendos), verissi-

mumerit,perunam ianuam intrare omnes,

quoniam unno inlrat nisi per illam.

Ad rem nostrani : Christum eiusque

moiteni i ne ianuam vitae ac salutis unir

pcrsalem ad omnes , sine dubio admitte-

bal lulianns rum pelagianis , idque inoootrorersia praesupponebant.Ia idipsum

coasensisse Augustinuru, et supra pro-

batum est et ex proxime dictis evincitur.

Sci Dtram mortuas prò omnibus Ghri-

stus sit ianua necessaria sive unica , nec

alia alnjua -il «ve natura, sive lib rumarbitrinui sive lex , in hoc erat conlen-

tio. Hinc Augustious clamai : omnes adni per Christian. . . nano ad vitata

nisi per Christian.

Argumentum ex ea paritate ianuacductum co <~i efficacius, quo saepius Au-gustious sive ilio sive aJiis similibus mi-tur, quorum nulla vis essel , nisi univer-

salita* ad omnes supponeretur*

I. Ad simile apostoli Paoli textusin

lib. I. de Pece. mer. et remiss. e. XXVIII.

n. 55. « Tamquam si dicamus , verbi

« gralia, ima est obstclrix in hac civita-

« /<•, quae omnes excipit, et unus est hic

« literarimi magister ,qui omnes doceti

« neque ibi intelligi possunt onmes, nisi« (jui nasciinlur , neque hic omnes nisi

« qui discunt; non tanien omnes qui na-

« scontar Jilteras discunt. Sed cuivis da-

te ret, quod et illic recte dictum est omnes

« excipit) praeter cuius manus nemo na-

« scitur, et hic ìecle dictum est, omnes

(t docciìpraeter cuius magisterium nemo

a discit ».

Intelligis , in liis exemplis asserì qui-

dem necessitatem , ut omnes excipiautur

ab una obstetrice , omnes doceantur abuno magistro : at pracsuppoiiitur , eamobstetricem alque hunc magistrum esse

cum animi praeparatione ad inservien-

dum omnibus. Si ponas, eam imam ob-

steti'icem para tara, esse ad solos divites

excipiendos,exclusis reliquis, eum unummagistrum ad solos divites erudiendos

non vero pauperes, ea universalitate de-

ficiente, falsum erit: una est obstetrix

in hac civitate,

quae omnes excipit } et

unus est hic literarummagister, qui omnes

docet : licet verum sit, quod praeter

unius manus nemo nascatur , et praeter

unius magisterium , nemo discat*

2. In hbro de Nat. , et gr. cap. XLI.

n. 48. ad eosdem Pauli textus exponen-

dos: « Sicut enim , inquit, uno Jilera-

« rum magistro in civitate constiluto

« reelissime dicimus, omnes iste Iridite-

li ras docet) non quia omues cives Jile-

« ras discunt , sed quia nemo discit , nisi

« quem ille docuerit : sic nemo iuslifì-

« calur, nisi quem iustificavei'it Chri-

u stus ». At, ut vides, praesupponilur,

quod is literarum magisler sit in civitate

constitulus j sive sit ex se universali^ ad

omnes • secus non esset vera propositio

deficiente tanlummodo ea piaesupposilio-

ne universalitatis.

3. In lib. II. de Nupt. et concup. e.

XXVII* num. 40. « Sicut sine Adama nullus ad morlem , ita sine Cliristo

« nullus ad vitain } sicut diximus de Ji-

« terarum magistro, si in civitate solus

« est : omues iste hic literas docet ,non

<( quia omnes discunt* sed quia nemo nisi

« ab ipso ». Non suiìicil ,quod solus sii,

13



— 98 —ut si in una privata domo et in usum il- por Àugusiinum; ergo omnes per Augu-

lius paratus sit- opus est, ut praesuppo- stinum in ecclesia hipponensi sunt clc-

nalur conslilutus in usum civilatis. rici : nemo in familia haercs ex filiis,

k. In libro li. Operis impcr. contra nisi ex. gr. per patrem-, ergo omnes fìlii

Iulianum num. \kk. ubi de interpreta- per patrem sunt haeredes , sicuti ob eam-tione eorumdem apostolicorum verbo- dem rationem omnes in Clirislo vivifica-

rum: « omnes dixit, atque omnes,quia buntur: nemo in regno munus publicum

« sicut sine Adam nullus ad mortern, ila liabet nisi per regem: ergo omnes per re-

« sine Chrislo nullus ad vitam, sicut di- geni decorantur bis muneribus publicis.

a cimus de lilerarum magislro , si in ci- Similia babes quam plura : nemo eques

« vitate solus est: omnes iste hìc literas velleris aurei , nisi per regem llispaniae;

« doeet , non quia omnes discunt , sed ergo omnes per regem llispaniae sunt

« quia nemo nisi ab ipso ». Ex quibus equites velleris aurei : netno eques Spiri-

idem argumentum confìcitur,quod sae- tus Sancti nisi per Regem Galliae, ergo

pe exposuimus, quodque satis aperte e- omnes perRegem Galliae sunt equites Spi-

vincitur. rilus Sancti ; nemo crealur comes S. R.5. Ex lib. II. contra Iulianum n. 209. Imperii nisi per Imperalorem; ergo omnes

« Quid est ergo, omnes in Chrislo vivi- per Imperalorem S. R. I. comites sunt :

« fìcabuntur, nisi quia nemo vivificabi- nemo cardinalis aut praelatus romanae

« tur ,nisi in ilio? Cuius rei simililudi- curiae nisi per Pontifìcem} ergo omnes per

« nem de magistro posui literarum : si Pontifìcem sunt praelati romanae curiae,

« unus sit in civitate, a quo ibi dicantur omnes sunt cardinales.Infìrmitatemhuius

« omnes literas discere, non quia omnes argumentationis neque animadvenisse« discunt , sed quia nemo nisi ab ipso. catliolicos cum Auguslino neque pelagia-

« Quam locutionem (addit Augustinus) nos cum Iuliano,qui fieri poluit? At in-

« nec tentasti refellere , quia vidisti esse victissimumerat exemplumex illis locu-« rectissimam, et omnibus notam».Haec tionibus de ianua,de magistro, de medico,

ultima clausula videtur esse demonstra- de obstetrice, si praesupposita universa-

lio doclrinae supra traditae. Haec propo- litate ianuae ad omnes,quantum ex se

sitio: magisier in hac civitate omnes do- est, admittendos , magistri ad omnes,cel (et aliaesimiles) si inlelligatur unum quantum ex se est, docendos , medici ad

affermare , aliud supponere , aiììrmare omnes,quantum ex se est , curandos

,

necessitatemi supponere universalitatem, obstetricis ad omnes, quantum ex se est,

ajjìrmare necessitateti! buius magistri ad excipiendos, deinde ajjirmetur necessitas

discendum, quia solus est, supponere u- et ianuae eo quod una in domo sit, et

niversalitatem , quod ad omnes quotquot magistri eo quod unus in civitate sit, etvenerint

,paratus sit

,profecto hae ac medici eo quod unus sit, et obsletricis eo

similes locutiones rectissimae sunt , omni- quod una sit ; tunc enim ea universalita-

bus notae, et ita nolae

, ut mirum non te praesupposita,per hanc necessitatem

sit Iulianum cum suis pelagianis, quo- habetur formalissime quidquid necessa-

rum ingenia saepe laudavit Augustinus riumestad veritatem generalium loculio-

non tentasse ista refellere. At si inlelliga- num-, per ianuam omnes intrant , magi-

mus has atque huiusmodi propositiones ster in hac civitate constitutus omnes do-

solum ajjirmare necessitatemi non prae- cet, medicus buius urbis omnes curat

supponere universalitatem , est baec do- obstetrix buius oppidi omnes excipit. Eo-

ctrina ita aperte falsa obviis, vulgaribus, demque sensu verissimum erit: In Cliri-

tritissimisque exemplis , ut nemo sanae sto omnes instifìcabuntur , usurpando

mentis sibi suadere possit, et catholicos omnes non prò multis , ut volebat Iulia-

cum Augustino in bis exemplis tana sese nus excludens parvulos, quos negabat

lactasse, et pelagianos ingeniosissimos egere vivificatore, sed vere prò omnibus:

adversarios, (juod responderent , non in- nam et praesupponitur mors Clmsii uni-

venisse.Si satis sit illud Augustini , nemo versalis ad omnes , et asserilur Decessila!

nisi ab ipso, vide quae consequantur: eius mortis prò quocumque ,qui salvan-

nemo in ecclesia hipponensi clericus, nisi dus sit , ila ut non sit alius modus couse>



— 99 —quendae vitae et saliitis, nisi per Chri- gumentum probans universaiitatem pec-

stum, non per naturam, non per arbi- cati in omnibus etiam parvulis ex uni-

trium, non per legem, ut volebant pe- versaìitate mortis CIiristi etiam prò par-

lagiani. Contra vero i'alsae suut sinnles pu£s,quam lulianus et pelagiali] ex una,

propositioncs in exemplis per nos produ- Augustinus et catholici ex alia parte con-

ctis: omnes per Augusliuuni io ecclesia corditer agnoscebant , nos autem nostra

hipponensi clerici, omnes filii per pa- hac aetate propugnare cogimur contra

treni haeredes sunt , omnes per regem ile- ianseoianos abusus scripturarum et pa-

corantur muneribus publicis , omoes per tram ac praecipue sancti Augustini. Hinc

regem Hispaoiae sunt equites vclleris au- ea praeclara verba 1. lf. Op. imperf.

rei, omnes per regem Galliae sunt equi- contra Iulianum num. 133. <( Si autem

tes Spiritus Sancti , omoes per Imperato- « sccuudum Apostolum , sicut putas

rem sunt comites S. R. lmperii , omnes « nullum delictum habent parvuli,unde

per Pontifìcem sunt piaciuti aut cardi- « ergosecundum Apostolum mortui sunt?

naie»: nam licei Augustinus necessarius «Quia et secundum te ( audiat Ianse-

sit ad hipponeosis ecclesiae clericatum nius Auguslinum cura Iuliano consen-

obtmendum , et nemo in ea clericus nisi tientem in universalitate mortis Christi

per Aogastìnum, non tamen Augustinus prò omnibus eliam parvulis), etiam prò

parata» es M universaliter erat ad omnes « ipsis mortuus est Christus: Unus enim

in elencatimi admittendos. Idem repetas a prò omnibus mortuus est , ergo omnes

in aliis esempi» , in quibus concurrit oc mortui sunt , et prò omnibus mortuus

necessitasi sed deficit univcrsalitas -, nam « est. luliane , non hoc Augustinus , sed

ii,quos nominavimus parati non sunt « Apostolus dixit *, imo ipse per suum

quantum est ex se, ad eas utilitates vel « Apostolum Christus: cohibe le a va-

(lignitates omnibus conferendas. « niloquio : cede Deo ». Hactenus Au-

Stat ilaque fìrmissimum Augustini ar- gustinus.

L1I. De qua per unum hominem poena , et per unum hominem gratta g*». LIF -

. .... 7 , cn • j» *a Baptismus

rum locutus i'uisset , quantum uh epistolae suae loco sunicere ìudtcavit , Mortisac

deinde sacri baptismatis in crucc Christi grande mysterium commendavit eo chrirtisiSKo

inolio , ut tatelligamus nihil aliud esse in Christo baptismum , nisi mortis i«p«»«iiìperinde ac in

Christi similitudinem ; nihil aliud autem mortem Christi crucifìxi , nisi re- mai oribus.

missionis peccati similitudinem , ut quemadmodum in ilio vera mors facta

ni , sic in nobis vera remissio peccatorum , et quemadmodum in ilio vera

resurrectio , ita in nobis vera iustifìcatio. Ait enim: Quid ergo dicemus? Per- Rora-VI

- ••

ma urima u$ in peccato , ut gratta abundet ? Dixerat enim superius : Ubi enim Rom. v. 2 «>.

abundacti peccatwn, superabundavit gratia. Et ideo quaestionem sibi ipse pro-

posnit , utrum propter abundantiam gratiae consequendam , in peccato sit

penn. iih'iidum. Sed respondit : Absit. Atque subiecit ; Si mortui sumus pcc- Rom. v/. 2 . e t c .

caio , quomodo vivermi* in eo? Deinde ut ostenderet nos mortuos esse pecca-

to : Au ignorali* fratre*, inquit, quoniam quicumque baplizati sumus in Christo

li su, in morte ipekt* baptizaU sumus ? Si ergo hinc ostenditur mortuos esse

peccato , quia in morbi Christi baplizati sumus ; profecto et parvuli,qui

baptizantur in Christo , peccato moriuntur, quia in morte ipsius baptizan-

tnr. Nullo enim exceptò dictum est: Quicumque baptizati sumus in Christo

Tc$u , in umile ìpsius baplizati sumus ; et ideo dictum est , ut probaretur mor-tuos nos esse peccato. Cui autem peccalo parvuli renascendo moriunturuW\ quod nascendo traxerunt? Ae per hoc etiam ad ipsos pertinet quod se-

qaitur dicens : ConsepuUi sumus ergo itti per baptismum in mortem, ut quem- r™. vi. 4. eie.

admodum san cui Christui a mortui* per gloriam Patri*, ita et nos in mutale•ie ambukmus. Si cium compiantati fatti sumus similitudini mortis eius

ysimul



— 100 —et resurrectionis crimus : hoc scientes ,

quia vetus homo noster simul crucifìxus est*

ut evacuetur corpus peccali, ut ultra non serviamus peccalo. Qui enim mortuus

est, iuslificalus est a peccalo. Si aulem morlui sumus cum Chrislo, credimus quia

simul eliam vivemus cum ilio : scienles , quia Christus resurqens a morluis , iam

non morilur, mors UH ultra non dominalnlur. Quod enim mortuus est peccato ,

mortuus est semel: quod aulem vivit , vivit Deo. Ita et vos exislimale morluos

quidem vos esse peccalo, vivere aulem Deo in Chrislo Iesu. Hinc enim probare

eoepcrat , non esse nobis permanendum in peccato , ut grafia abundet , et

dixerat : Si morlui sumus peccalo , quomodo vivemus in eo? Atque ut ostende-

ret , mortuos nos esse peccato, subiecerat: Anignoralis, quoniam quicumque

baplizali sumus in Chrislo Iesu, in morie ipsius baplizali sumus? Sic itaque to-

tuni locum isturn clausit , ut coepit. Morte quippe Christi sic insinuavit, ut

etiam ipsum mortuum diceret esse peccato. Cui peccato , nisi carni, in qua

erat non peccatum,

sed simiiitudopeccati ? et ideo

nomine appellata estpeccati. Baptizatis itaque in morte Chrisli , in qua non solum maiores, ve-

Rom. ti. ii. rum etiam parvuli baplizantur , ait : Sic ci vos , idest quemadmodum Christus,

sic et vos existimate vos mortuos esse peccato , vivere aulem Deo in Cluislo Iesu.

Notaincap. Lll. Tractationi de morie Christi prò salute pativa : Deus volt omnes homines salvos

Immani generis satis affinis est tractatio fieri^ hoc est quotquot salvanlur, eo vo-

de voluntale salvandi homines. Ac sane Jente salvantur, sive nemo salvator nisi

in hocEnchir. e. LII. ea verba : « quem- Deo volente: sic explicat in hoc Enchiri-

admodum in ilio vera mors facta est dii cap. CHI., 1. IV. contra lui. e. Vili.

sic in nobìs vera remissio peccatorum, et n. 42. , in ep. ad Vitalem CCXVII. al.

quemadmodum in ilio vera resurrectio,

CVII. e.VI. n.19., lib. de Praed.SS.cap.

ita in nobis vera ìuslificalia » : non si- Vili. n. 14.

gnificant tantummodo finem universalem Secundaexplicatioest omnino positiva,

remissionis et iustificationis intentum a qua omnes intelligit prò omni hominumChristo ut homine, sed etiam ut Deo per genere: liane tradit in hoc ipso Enchi-

divinam voluntatem } neque enim eae ridii cap. CHI. a num. 27. , et lib. de

phrases ex se generales arbitrario limitan- Corrept. et Gr. cap. XIV. n. 44-.

aae sunt. Quae autem de morte Christi Tertia explicatio intelligit verba Apo-

dictasunt,adhaecintelligenda plurimum stoli in sensu causali: Deum velie omnes

faciunt. Plura vero reservamus in alia salvos fieri, idest Deum facere, ut honii-Enchiridii capita, in quibus de hac divi- nes velint omnessalvos fieri. Ita 1. XXII.

na voluntate copiose agit Auguslinus. de Civ. cap. IL, et lib. de Corrept. et gr.

Verborum Pauli I. Timot li. II. Qui cap. XV. n. 47.

vult omnes homines salvos fieri, et ad At ianseniani nullam aliam praeterea

agnitionem veritalis venire, explicatio- seriam divinam voluntatem salvandi lio-

nem omnino generalem , et prout verba mines agnoscunt circa reprobos post pec-

sonant , tradilam fuisse ab Augustino catum originale praevisum , nullamqoe

« cum in scmipelagianorum errore fuit » aliam esse pulant ex mente s. Augustioi.

nempe ante episcopalum, ialetur totidem Dixi salvandi: cum enim plures reprobi

verbis Iansenius tom. HI.lib.

III. de Gr. accipiantquasdam,ut loquiturlansenius,

Chr. capite XX. collat. 330. Ab episco- tcmporalcs gratias lidei, baptismi, poe-

patu aulem suscepto tres explicaliones,

nitentiae eie, quamvis deinde in peccato

quae minusgeneraliterea verba accipiant, decedant, utfìdelibus reprobis coniinuil;

esse traditas ab Auguslino convenimus Deus vult iis tcmporales eas gratias cun-

omnes, tum ianseniani cum Iansenio ferre, non vero , ut ipse ait, salutem. Ca-

toni. III. lib. III. de Gr. Gli. cap. XX. tholici autem omnium scholarum aliam

tumcatholiciquarumcumquescholarum. quamdam seriam voluntatem de repro-

Prima est explicatio aequivalenter ne- borum salute docent in Deo esseyeamq«C





— 102 —Libri sex contra lulianum scripti sunt ba: Qui vult omnes homines salvosfieri,

anno 421., aut paulo posi. et ad agnidonem veritatis penire: « Si

Liber de Correpl. et gratia anno 426. « ipsi tamen , inquit Pelagius , vocanti

aut 427. « Deo consentire voluerint ». Respondeo

Epistola ad Vitalera anno 427. 1. non esse tutum iudicare de mente Pe-

Liber de Praedestin. SS. anno 428. aut Jagii ex commenta ri is eius in s. Paulum:429., quo eliam tempore scripti fuerunt nam licet Vossius, et qui Vossium exseri-

libri sex Operis imperfecti contra Iulia- pserunt dicant dogma ta de quibus Pela-

uum, in quibus quoque aliquid insinuat gius redargutus fuit, pleraque clarissimis

ex tribus iis superadditis interpretalioni- verbis sine ullis ambagibus in iis brevis-

bus, ut lib. 1. num. 103. Quae olirono- simis expositionibus contineri ,tamen id

logice dieta sunt, probata invenies apud esse faisum non modo assero ex propria

pp. Maurinos in ed. opp. s. August. lectione eorum commentariorum,quae

His positis accipetestimonium ex libro habentur in appendice ad opera s. Augu-

de Catechizandis rudibus cap.XXVI. ubi slini tom. XI. per 1). le Glerc , sive loan-

n. 52. forma quaedam brevior inslruendi nem Pliereponum , sed gravissimo tesli-

catechizandum sic incipit :« Vere, frater, monio cJ. viri p. Ioannis Garnerii in dis-

« Illa magna et vera beatitudo est,quae sertationibus ad histor. pelagianam per-

ei in futuro saeculo sanctis promiltitur. tinentibus append. ad disser. VI. cap. II.

« Omnia vero visibilia transeunt, et om- Lecta quidem sunt haec commentaria

« nis huius saeculi pompa , et deliciae diligenter ab Auguslino,qui plura bine

« et curiositas interibunt, et secum ad in- et inde decerpsit \ at nonnisi duo fere re-

« teritum trahunt amatores suos : a quo prebenda: alterum, quod aliena persona

« interitu , hoc est poenis sempiternis,

clictum est contra peccatimi originale, al-

ce Deus misericors volens homines libe- terum quod propria de iis verbis, non est

« rare, si sibi ipsi non sint inimici, et volentis etc. Vide August. lib. III. ad« non resistant misericordiae Creatoris Marcellinum cap. I., et lib. de Gestis Pe-

tt suimisil Unigenitum Filium suurn ». lagii cap. XVI. Niliil in iis commenla-

En voluntas generalis conditionata. Fai- riis reprebendit de gratia et libero arbi-

sum est igitur,quod iactat Iansenius trio, nihil de lege et perfectione iustitiae,

tom. III. lib. III. de Gr. Gli. cap. XX., et nihil deconcupiscentia aliisque principa-

saepe alias,pelagianum esse ac semipe- lioribus controversiis. Adde haec com-

lagianum dicere Deum velie salvos ho- mentaria lecta fuisse a Cassiodoro, et ex

mines, si ipsi velint. Non in hoc, sed in parte emendata : credibile esse , si non

eo haeresis est, ut intelligatur , si ipsi ve- certum, eos, quos habemus, sive in edi-

lint sine Dei adiutorio, si velint volun- tis sive in mm. ss. codicibus commen-

tate non praeparata a Domino : secus tariosex correctioneCassiodori, atque di-

autem ubi agatur de voluntale per Dei scipulorum exseriptos esse. Vide plura

misericordiamadiuta.Hinc lib. III. Oper. apud Garnerium diss. cit.

imperf. contra lui. n.116 : Sed quod vos Respondeo 2. Etiam Augustinus cura

non vultis praeparatur voluntas a Do- presbyler detineretur errore,qui deinde

mino; et 1. I. Retract. cap. X. n.2. re- semipelagianismus dictus est , ulebatur

tractans quae dixerat lib. I. de Gen. con- verbo, vocalio, sed prò vocatione exter-

tra manich. cap. III. « Se ad eius prae- na. Vide illuni in Expos. quar. prop. E-

« cepta servanola convertunt,quod om- pist. ad Rom., et compara cumiis, quae

« nes homines possunt, si velini. . . non habet libro de Praed.SS. cap. III. Quare

« existiment novi haeretici pelagiani se- Augustinus deinde , licet sit usus verbo

« cundum eos esse dictum : veruni est vocatio , adiunxit tamen saepissime <[uae

« enim omnino omnes homines hoc pos- determinarent signilìcationem vocis ad

« se , si velint ; sed praeparatur volun- scnsum vocationis intrinsecus operai iiis,

« tas a Domino ». ut habet deSpir. et lit. c.XWlV.n. (H)..

Obiicit Iansenius tom. HI. lib. III. et simuia passim,Mirum proinde non

cap. XX. verba Pelagii in commentario set, (si Pelagii sunt voces a lansenio <•

Epist. I. ad Timoth. cap. II. in ca ver- bieclae,) quod sub acqunoco ôcalionis



— 103 —verbo occultaverit crrorcm suum. At lioc taxat, sed praccipue interiorcra ,

ut diser-

aequivocationis periculum satis cayent rissime hoc loco explioat.

catholici defensores voluntatis generalis Audiamus verba Augustini 1. e. n.58.

de salute omnium. « Prilla igitnr illud dicamus et videamus

Alterum testimonium copiosissimum « utrum buie satisfaciatquaestioni, quod

est ex cap. XWI1I. a n. 57. libri de Spi- « liberimi arbitrimi] naturaliter attribu-

ita et litera.ee Sed consequens e^t pania- « tum a Creatore animacrationali illame-

« lum quaerere, utrum voluntas illa,qua a dia vis est, quae vel intendi ad fldem ,

« credimus, etiara ipsa Dei domini sit,

« vel inclinari ad infidelitatem potest,

« an ex ilio naturaliter insito libero adhi- « et ideo nec istam voluntatem, qua cre-

« beatur arbitrio. Si enira dixerimuseam « dit Deo,dici potest homo habere quara

« non esse dooum Dei , metiiendum est « non acceperit; quandoquidem pacante

« ne... ( contra Apost. I. Corinth. IV.)

« Dco surgit de libero arbitrio, quod na-

« respondere possunus: ecce habemus « turaliter, cum crearetur , accepit. Vult

« voluntatem eredendi, (juam non acce- « autem Deus omnes homines salvos fie-

<f pimas... Si autem dixerimns etiam e- et ri, et in agnitionem veritatis venire,

« rannodi voluntatem non esse nisi do- « non sic tatnen, ut eis adimat liberimi

imm Dei, rursus metuendum est, ne « arbitrium, quo vel bene vel male uten-

« infideles atque impii non immerito se « tes iustissime iudicentur ».

a voluti iuste excusare videantur , ideo En ad diiììcultalem responsio Augusti-

« non ciedidisse,quod dare illis Deus i- ni: fides est ex natura liberi arbitrii coa-

« stani noluit voluntatem. Nam illud tirati a Deo vocante : quare fìdes est Dei

« quod dietimi est: Deus est enirn, qui donum : non omnes autem habent hanc

« operaturin nobis velie et operari prò fidem, quia Deus vult salutem omnium,

« bona voluntate, iam gratiae est, quara sed cum indifferentia, non imponendo ne-

« 6des impetrat, ut possint esse hominÌ9 cessitatem, ut detur locus merito ac de-

« opera bona, quae operatur fides per merito, praemio ac supplicio. Aliter :

« dilectionera,quae diifunditur in corde Deus vult salvos fieri eos omnes homines,

per Spiritual Sanclura qui datus est qui habentes liberum arbitrium , vel be-

u nobis. Si credi mus, ut impetremus hanc ne vel male utentes iustissime iudicantur,

« gratiam ( Spirilus Sancti) , et utique atqui hi sunt omnes adulti ratione uten-

« voluntate credimus, de hac quaeritur, tes in distributione completa: omnes om-« unde sit nobis? Si natura, quare non nino vel bene vel male utentes libero ar-

ce omnibus? Si dono Dei, etiam hoc qua- bitrio sunt iustissime radicandi, ergo Deuse re non omnibus, cum omnes homines vult salvos fieri adultos omnes ratione u-

<c velit salvos fieri, et ad agnitionem ve- tentes in distributione completa. Maior

<( rilatis venire? » constat ex contextu verborum: vult sal-

Vides diffieultalera ab Augustino ac- vos fieri omnes homines ut eis (quae vo-curatissime propositam in inndelibus al- cula eis relativa est ad omnes homines

)qne impiis circa ipsam inlelligentiam non adimat arbitrium,

(quo ii , scilicet

tenui apostolici I. ad Tira. H. Summa omnes homines liberi arbitrii) vel bene

responsione el solntionis est, ut incipiens vel male utentes etc.

I seconda parte quaesiti ostendat infide- Pergit Auguslinus ; « Quod cum fit

lei alane impioa non esse excusabiles, « infìdeles quidem contra voluntatem

gaia fides « M ex libero arbitrio adiuto « Dei faciunt , cura eius Evangelio nonper vocatioui m Dei edam infìdelibus da- « credunt... experturi in suppliciis po-lain penes qnos liberum arbitrium adiu- « testatem eius, cuius in donis misericor-

KiiH est credere et non credere etc. Inde « diam conterapserunt ». Si etiam infi-

eedens ad primam aaaesiti partem e- deles reprobi contra voluntatem Dei fa-

tiam explicat,quod fides lit Dei donum, ciunt, voluntas igilur divina salvandiho-

curn habeatnr ex arbitrio , sed per voca- mines non ad praedestinatos tantum ex-tionera excitato: non enim s. Augusti- lenditur , sed etiara ad reprobos , et re-

QUI posi episcopatum nomine vocationis probos infìdeles et quidem omnes : nem-'"telligebat exteriorein vocationem dura- pc quotquot sunt experturi in suppliciis



— 104 —poleslalcrn cìus. Practcrea qui infidcles sationc, quam obtcndorc posscnl: JUis ap-

dicuntur facerc contra voluntatem cius,

plicari generalomscnlenliam:re<:Wc.9 uni-

ifdem dicunlur conlcmnerc miscricor- cuiquc secundum opera sua : illos uni-

diam divinarci in cius donis, ergo volun- versai iter , atque indefinite declarari rcos

tas illa divina de salute omnium etiam damnandos,qui contempserint ad ere-

reproborum, etiam inficlelium in infide- dendum misericordiam eius. Potuit ne

litate perseverantium , non est voluntas clarius significare Augustinus,quod erga

quaedam sterilis anlecedens, qualem con- omnes inlideles damnandos sese extenderit

cedil etiam lansenius circa reprobos post misericordia in donisi Nequc solum ita

originale praevisum. « Postquam pecca- reipsa contigisse signiflcat , sed ila neces-

« ta ait lansenius tom. III. Jib. III. de sario esse debere, siquidem reddendum

« Gr. Ch. cap. XX. sub finem , iam ab unicuique sit secundum. opera sua : ila

« hominibus inducta considerantur , an- esse debere consentanee ad id,quod semel,

« tecedens voluntas in sola praecisione et incommutabiliter locutus est Deus.

oc mentis, adeoque nuda quadam velici- Tum baec alia sequuntur: « Ouisquis

« tate niliil omninogratiae causante con- « autem crediderit , eique se a peccatis

« sislere potest. Quod ex eo manifestis- « omnibus absolvendum, et ab omnibus

« sime patet, quia talem anlecedentem <( vitiis sanandum , et calore ac lumine

« voluntatem etiam erga damnatas crea- «eius accendendum illuminandumque

« turas, sive bominum , sive angelorum « commiserit, habebit ex eius gratia ope-

« Deus babet ». Vide plura alia in liane « ra bona: ex quibus etiam secundum

rem apud Iansen. loc. cit. Contra autem « corpus a mortis corruptione redimaiur,

Augustinus eam Dei volunlaiem circa re- (( coronetur, bonisque satietur, non tem-

probos, etiam infldeles, vocat misericor- « poralibus, sed aelernis». Hoc loco sup-

diam, neque hoc tantum, quod certe non ponitur, lumine ac calore eius in infìde-

congruitsterili cuidam velleitari, sed prae- les diffuso , alios quidem non se tradereterea vocat misericordiam in donis, illuminandos, accendendos , sanandos, a-

Subdit Augustinus exemplurn huius lios autem id praestare: quod confirmat

divinae voluntatis in Domino dicenle : misericordem Dei voluntatem etiam in

« Volo , ut hi omnes servi mei operen- reprobos protendi.

« tur in vinea , et posi laborem requie- Probat liaec Augustinus toto num. 59.

« scenles epulentur, (quod idem est ac ex Scripluris , tum num. 60. confirmat

« sì laboraverint , requiescentes epulen- et vindicat disputationem factam. « Haec

« tur) ila ut quisquis eorum hoc nolue- « dispulatio, inquit, si quaestioni illi sol-

« rit, in Distrino semper molat » : quam « vendae sufficit ,sufficiat ». Quoniain

voluntatem supponit Augustinusab aliis

autemvidit

eamalicui videri

possenon

servis impleri , ab aliis conlemni. Egre- omnino sufUcientem propler quamdaiu

gium sane exemplurn divinae seriae vo- obiectionem, quam excitari posse sentic-

luntatis conditionalis tum in reprobos bat, ideo illam proponit acsolvit, queni-

tum in electos. Eamdem doctrinam de di- admodum eam sibi proposuerat ac sol-

vina voluntate habes Enchir. cap. C. verateodem anno 412. in lib.II. de Pece

Attende sequenlia de Sp. et lit. 1. e. mer.et remiss. cap. XVII. et XVIII. Ac-

ce linde scriptum est , semel locutus est cipe obiectionem contra dispulalioneni

« Deus, hoc est incommulabililer:quamquam pereêrat Augustinus lolis nnnie-

« quam et de unico verbo possit inielligi. ris 58. et 59: a Si aulem respondetur

« Deinde subiungens , ([uid incommuta- <c cavenduni esse^ ne quisquara Deo ili-

ce biliter sit locutus: duo haec, inquit, « buendumpulet peccatimi, quod adniil-

« audivi) quoniain potestas Dei est , et « tilur per liberimi arbitrium , si in eo

« libi Domuiemisericordia^quia tu red- « quod dicitur,quid habes

,quod non

« des unicuique secundum opera sua. Il- a accepistP. propterea etiam voluntas,

« le igitur reus crit ad damnationem sub « qua credimus, dono Dei tribuilur, quia

« poleslatc eius, qui contenipserit ad ere- « de libero exislit arbitrio, quod ,«uni

u dendum misericordiam eius ». Memi- « crcaretur , acccpimus». Vis buius ob-

neris, hic agi de infìdelibus et de excu- icclionis in parilate sita est,quam -'



— 105 —efferre possumus : quia volutila*

,qua

oredimus de libero existit arbitrio,quod

curii crearemur accepimus,ideo ea vo-

lunlas dono Dei Iribuitur; ergo quoniam

peccatuiii exislil eliam de libero arbitrio

quod cuni crearemur accepimus, ideoetiam peccatimi dono Dei tribuendum

crii. Huic qui ila obiiceret respondet Au-

linus in iavorem dispulationis, quani

scripserat numeris 58. el 59. « Atten-

u dal et videat non ideo tantum istam

« voluntatem divino muneri tribuendaui

« quia ex libero arbitrio est,quod nobis

« naluraliter coocreatum est, verum e-

u tiam quod visorum suasionibus agit

u Deus ut veHmus et ut credamus , sive

« extrinsecus per evangelicas exhorlatio-

< nes, ubi et mandata legis aliquid agunt,

« si ad hoc admonent hominem infirmi-

« talis suae ,ut ad gratiam iustificau-

u teni credendo confugiat , sive intruse-

li cus ubi nenio habei in potestale quid ei

« veniat in meutem: sed consentire, vel

« dissentire propriae voi untatis est ».Haec

Augustinus omnino consentanee iis, quae

paulo supra dixerat num. 58. « Ideo

« nec islam voluntatem, qua credit Deo,

« dici polest homo habere,quam non

« acceperit,quandoquidem vocante Deo

a surgit de libero arbitrio ». Non dixerat

tantum surgere de libero arbitrio, sed vo-

cante Deo surgere de libero arbitrio»

liane aulem vocationem^ quam brevi-

ter ìnsiouaverat num. 58. iis verbis vo-

cante Deo ,latius describit sequenti nu-

mero 60. ea enumeratione: visorum sua-

ùonibus agit Deus etc. Atqui ea vocatio

insinuala num. 58. eadem omnino est

cum misericordia ad credendum conces-

sa infidelibus, de qua tam multa eodem

numero 58. verbis paulo supra lianscri-

ptis ; ergo misericordia ad credendumconcessa iniidelibus, de qua tam multa

eo n. 58. , eadem inquain latius descri-

bitur ab iis verbis num. CO. : visorum

suasionibus agit Deus etc. nempe iis ver-

bis, <|uibus gratia auxilians adeo ornate

copioseque desei ibilur, ut clariorem vix

liccat desiderare. Haec ergo infìdelibus

datur.

Pergitadhuc Augustinus eodem n. 60.

« His ergo modi.-» quando Deus agit cum« anima rationali ut ei creda! ( neque

« enim credere polest quodhbel libero

« arbitrio si nulla sit suasio vel voeatio,

« cui credat),profecto et ipsum velie

« credere Deus operatili- in nomine, el in

« omnibus misericordia eius praevenit

« nos : consentire aulem vocationi Dei

« vel ab ea dissentire , sicut dixi, pro-(( priae voluntatis est ».

Hoc pacto absolvit tandem Augustinus

quaestionem, quam sibi proposuerat ini-

tio capilis XXXIII. n. 57: « Consequens

(( est paululum quaerere utrum volunlas

a illa qua credimus etiam ipsa donum« Dei sit, an ex ilio naturaliter insito li-

ce bero adhibeatur arbitrio ». Solutio tra-

dita duobus numeris 58. et 59. , ut vin-

dicata atque illustrata toto numero 60.

est eam voluntatem esse ex libero arbi-

trio, sed non solo , imo vero ex ipso et

Dei suasionibus agentibus etiam intrinse-

cus ut velimus. Quare haec suasio ac

vocatio (quibus vocibus promiscue hoc

loco utitur) diversa est ab ea vocatione

lantum externa, seu in praeconio verila-

tis , ex qua vocatione putabat esse ini-

tium honorum operum, cum ante epi-

scopatum errabat,quemadmodum ex

ipso Augustino lib. de Praed. SS. e. HI.

supra animadvertimus. Sic definita se-

cunda parte quaestionis definiebatur e-

liam prima , Voluntatem illam scilicet

qua credimus , esse Dei donum. Quare

utrumque quod in quaestione proposi-

tum fuerat, verum esse Augustinus do-

cet, sive utramque quaestionis partem,

nempe et voluntatem qua credimus es-

se donum Dei , et ex libero arbitrio esse

sed per Deum adiuto*, quod adiutorium,

seu ut ait Augustinus misericordiam adcredendum eliam ad infideies extendit

s. Doctor , ut vidimus , ne quis diceret

eos ab infidelitale excusari } idque tolum

docet interpretans verba Pauli: Vult oni-

nes homines salvos fieri ; et respondens

iis,qui obiiciebant , videri negatam infì-

delibus facultatem fìdei et salutis adipi-

scendae.

Reliquum est, ut unum, aut alterum

in citatis ex num. 60. verbis animadver-

lamus , et ad rem , quam habemus prae

manibus necessarium , et aliis plurimis

Augustini testimoniis intelligendis oppor-

tunissimum, tum contra haeresim ianse-

nianam, tum conlra nodos quosdani oc-

currentes in scholaslicis de gratia dispu-

14



— 106 —talionibus. Dico ilaque ; gratta qua fìt gianos, quo librumde Spir. et Ut, seri

ut bona volunias (etiam rei maxime su- psit nomine gratiae operantis , ut velimus

pernaluralis, cuiusmodi est volunias ha- eie. non semper intclligat determinate

ùcndae Jidei ) bona , inquam , haec vo- gratiam emeacem , sed pracierea genus

ìuulus tribualur Dei dono, et divino mu- gratiae comprehendentis et eiTìcacem et

neri, gratia qua Deuscnjil, ut velimus-*.. eliam sufììcientem. Qnare operari ut vc-

agil cuiil anima ralionali, ut ei credat,

limus est non sol um eflìcere ut re ipsave-

gratia... qua ipsurn velie credere Deus limus, sed ad volendum inierius excitare

operatur in homine,qua misericordia et allicere , eliamsi nostra culpa dissen-

eius in omnibus praevenit nos , haec in- tialur.

(juam gratia non est in scriplis s. Augu- Sed audi sequenlia in hoc lib. de Sp.

slini, eliam con tra pclagianos, semper et et lit. num. G0: « Quae res, ait Augusti-

universaliter gratia cflicax • sed polius « nus, non solum non infirmai, quod di-

gralia,quae tamquam genus , compre- a ctum est: Quid enim habes, quod non

! tendi t sub se etefficacem et sufììcientem. «. accepistv, verum eliam confirmat. Àc-

Patct lioc legenli praesentem conlextum. « cipere quippe et habere anima non po-Nam gratia liabens huiusmodi charaele- « test dona , de quibus hoc audit , nisi

res siguifìcalur subdividi in eam , cui « consentiendo, ac per hoc quid habeat,

plures conscntiunt,plures dissenliunt : « et quid accipiat Dei est ', accipere au-

hinc de gratia eos characleres habenle u lem et habere, ulique habentis et acci-

non semel, sedbis Augustinus liabel: Sed « pientis est ». Subliliter Augustinus di-

consentire, vel dissentire propriae volun- slinguit inter donum Dei, quod habe-

latis est. Et ilerum : « consentire autem tur et accipilur , et ipsum habere atque

vocalioni Dei , vel ab ea dissentire prò- accipere: illud solius Dei esse, ait: habe-

priae volunlatis est ». re autem et accipere,quod inquit, con-

Quoniamaulem

misericordia ad ere- sentiendofìt ,

hocdicit esse ralionalis

dendum infidelibus concessa eadem est creaturae accipientis et habentis,quae-

cum hac gratia, ut oslensum est, et le- que consentiendo formaliter facit suumgenti palet , hinc fìt, quod misericordia sibique proprium, sive sibi utile donum

ad dedendum infìdelibus concessa, quae- Dei. Si autem consentire Dei dono est ha-

que est efìectus divinae voluntatis volen- bere et accipere , dissentire ulique erit

lis homines salvos fieri , sit gratia , seu nec //abere nec accipere. Quapropter

genus gratiae etefficacem et sufìficientem qua ralione per Auguslinum verum est,

comprehendens,quod maxime ad rem quod consentire vel dissentire propriae

nostrani facil. volunlatis est, ita et eodem verborum ri-

Castigandus proplerea Iansenius,

qui gore verum est, quod habere vel nonha-

1. V. de Gr. Chr., qui tolus est de elle- bere Dei donum, accipere illud vel non

ctibus gratiae Christi a primo ipso capite: accipere propriae voluntatis est,prò sua

« Demonslrandum est, inquit, solam vi- liberiate habentis aut non habentis ,ac-

« delicet caritatis inspiralionem qua fiat, cipientis vel non accipientis Dei donum.

« ut Deum vere, sincere, et ut oporlet, Ex quibus confirmatur, quod supra dice-

« diligamus, esse ex Auguslini sententia bum : gratiam Dei , de qua hoc loco,

«proprie gratiam Salvatoris . . . Primo quemadmodumetZêi' domini, esse genus

« quidem, quia gralia, de qua s. Augu- quoddam comprehendens tum efHcacem

« stinus salagit , et de qua proprie cuin tum sufììcientem gratiam.

« pelagianis controversia fuit , est illa , Iterimi castigandus hoc loco Iansenius

« qua fìt ut homo ,qui ante fuit volun- est, qui eodem toni. HI. lib. V. de in'.

« latismalae, habeat volunlatembonam.. Ch. cap. I. ad probandum non dai i w« Inde est quippe

,quod ( Augustinus )

Auguslino verani aliam grana in, nisi et-

ti sexcenties utaiur illa Scripiura Pauli: ficacem: « l nus igitur ( inquii ) aul al-

ce Deus est, qui operatur in vobis velie;

« ter locus Auguslini aperUssimus sum-

(( et perficere prò bona voluntale » : At- « eie! , ut probemus totani gratiae adiu-

qui oslensum esl quod Augustinus a pri- « vantis oeconomiam ad bonara unani

mo ipso anno pugnae suae coDtra pela- « voluntatem dandam augendamquever-



— 107 —sari. Primus habelur in Jib. 11. de cipit ([uantuni ad eflectum salutaris con-

ce Pece. mer. et remiss. e. XVIII. Qua- sensus, propter quem datur. Cum autem

« propter, nisi obtincamus non nolani non liabeat et non accipiat quantum ad

« voluntatis urbitrium,quod huc atquc efiecliini , Augustinus clicit simpliciler,

<( illue Iibernili flectitur, atque in eis nei- quod non habet Dei domini neque acci-

« turalibus bonis est, quibus et male idi piat. Hinc multa lux existit exponendo« malus potesti sed etiam volunliUeni bo- libro s. Augustini de Dono perseveran-

(c nani, (piae inni in cis bonis est, quo- liae , ubi de acceptis aut non acceptis,

a rum usus esse non potest malus, nisi Dei donis multiplex mentio.

« ex Deo nobis esse non posse, nescio Quod si donuin Dei ex Augustino est

« queniadmodum defendemus ,quod di- in raukis, qui non accipiunt neque ha-

€ cium est: quid enim habes ,quod non beni illud , multo magis ex Augustino

<( acctpisti? ». Hos Jibros de Peccato- erit gratin in nuiltis eorum,qui ea non

rum mentis et remissione, et Baptismo iuvanlur neque sanantur. Male itaque

parvulorum scrtpsit eodem anno 412.,

Iansenius ubi legit ex. gr. libro de Spir.

» | no deinde sub anni fineni scripsit Librum et lit. cap. VHJ. num. 13. Quicumquc

de Spirita et litera.Eamdem autem om- faciebant quod lex iubebat , non adiu-

nino doelrinam de insuiricientia solius vanta spiritu gratiae etc. statini intelligit

naturata arbitrii et necessitate gratiae, in iudaeis non fuissc spiritum graliae.

qoam tradii io libris de Peccat. mer. et Atqui hoc non dieit Augustinus neque

remiss. verbis a lansenio obiectis, eam- isto textu neque aliis sexcentis similibus;

(Km, iiKjuam, cura eadem Pauli inler- sed dieit eum spiritum non fuisse iuvan-

preUtioae iteravit libro de Spiritu et litem: siculi ergo duo sunt ex Augustino

fera, quem paulo postedidit, uti consta salis diversa, riempe donum Dei esse, et

< \ verbis per nos transcriptis : quare si- haberi , ita spiritimi gratiae esse, et eo

cuti in hoc libro,ita et alio priote unice spiritu iuvari.

doeet gratiam generice acceptam ,

quae Tandem Augustinus ita concludil eumoperatur, ut velimusttc, sive aìliciendo numerum 60. capitis XXXIY. libri de

tantum . sive edam re ipsa effieiendo. Spir. et l'itera, « lam si ad Ulani pro-

li \ iisdem verbis libri de Spir. et lit. « funditatem scrutandam quisquam nos

num. 00. regula elucet Augustini plura « coarctet, curilli ita suadeatur, ut per-

lestimonia interprelandi. Cura Augusti- « suadeatur , illi autem non ita : duo so-

ni^ dieit: hic, sive il le , sive aliijui , si- a la occurrunt interim,quae respondere

ve multi non habent, non accipiunt Dei « mihi placeat: allitudo divitiarum !

graliam,Iansenius semper inlelligere so- « et numquid iniquitas apud Deum?Cu.i

l« l , <juod in dio, aut illis non sit Dei « responsio isla displiceat, quaerat doc-

gratia, non eam Deus.itlislargiatur. Ve- « tiores, sed caveat, ne iuveniat prae-

i umiauiru (\ citatis Augustini verbis in « sumptiores ». Quibus confìrmantur ,

libro d>- Spirili/ et literu, qui seeundum quae dixinius de gratia in hoc Augustini

»»|ni- Augustini est ei scriptis contra pe- loco et similibus comprehendente tani-

lagiàDOS anno primo publicae huius in quam sub genere veluti duas species ef-

Ecclesia contentionis , longe aliter sese ficacem ac suflìcientem. Distinguit Au-

explical Augustinus,qui proinde expo- gustinus suasionem a persuasione lam-

uendus non esl seeundum morem loquen- quam genus a sua specie. Est igitur sua-

di nostro saeculo usurpatum. Itaque non sio genus quoddam, quod subdividitur

haberi ,non. accipere Dei donum, sive in eam, quae ita suadet ut persuadeat

Do gratiam, sive suasionem , sive voca- et in eam quae ita suadet ut non per-

tionem, mini est aliud ex mente Augii- suadeat. Observa quoque, non propo-

-•' 1 1 11 se ipsumexpooenlis,quam no/z con- ni ab Augustino hauc interrogatioêm

,

sentire ; eî<> in bomine sit Dei donimi quare uni suadeatur , alteri non suadea-

itia, suasio , vocatio. Dissentiens ergo tur? Nani ali(jua suasio omnibus coni-

liabei et accipit Dei donum, gratiam, munis est, etiam infidelibus ; sed solum

Miasionem, vocationem iulernam quan- proponi , cur illi ita suadeatur, ut per-

niili i«l enlitalem . sed Don habet et ae- suadeatur] illi non ita? Non satis ergo



— 108 —L'inseriius animadvertit

,quantum eius

baeresis de sola gratia efficaci everferetur

ah hoc libro de Spir» ci Ut. , cum adeo

se in eius verbis ex eo referendis iactavit

tom. JlIJib.IX.de Gr. Ghr. cap. XXIV.col. 499. et alibi.

Infertur praeterea. Cum suasio de quaAugust. totis iis Capitibus XXXI IT. et

XXXIV., dicatur etiam vocalio , Dei

dormiri) divinum munus, dicatur id quo

agit Deus ut velimus , dicatur id quo

agit Deus cum anima ut credat , dica-

tur id quo Deus ipsum velie credere ope-

ratur in ìiomine , dicatur misericordia

praevenicns nos , dicatur misericordia

quam infidelcs contemnentes rei sunt addamnalionem sub potestate eius j bine

sequitur et clarius comprobatur,quod

gratia hos characteres habens non est sola

gratia efficax,sed etiam sufficiensjquod-

que bac gratia lum efficacem lum suffi-

cientem comprehendcnle,et usque ad in-

fidelcs diffusa explicet Augustinus verba

Apostoli , Deus vidi omnes nomines sai-

vos fieri\ haec enim verba exponuntur in

his capitibus.

Ex dictis praecipuum aliud corolla-

rium existit. Cum enim consentire , ac

dissentire vocationi idem sit, ac vocatio-

nem in actu secando efficacem aut inef/i-

cacem esse secundum scholam Societa-

tis, bine sequitur, quod qua ratione, in-

haerendo doctrinae sancii Augustini Jib.

de Spir. et lit. num. G0. propriae vo-

luntatis est consentire vel dissentire , ea-

dem ratione propriae voluntatis est face-

re Dei vocationem efficacem in actu se-

cundo, vel inefficacem. Praeterea. Per

vocationem ita illi suadere , ut persua-

dcatur, illi miteni non ita suadere, ut

persuadealur, idem est in schola Socie-

tatis ac dare illi gratiam in actu pri-

mo cjjìcacem , illi autem gratiam inej-

fìcaccm in actu primo. Inde vero sequi-

tur, quod qua ratione inbacrendo do-

ctrinae s.Augustini,pertinetad iiJarn pro-

fundjlatem divinae misericordiae et divi-nae iustitiae ita illi suadere , ut persua-

deatur , illi autem non ita-) eadem ratio-

ne ad cam prolundilalem pertinet dare

gratiam in actu primo vel efficacem vel

inefficacem. Quapropter falsum est non

aliam in schola Societatis doceri et pro-

pugnari re ipsa ( <|iii<l<|ui(l sii de voci-

bus ) efficaciam gratiae,quam quae ta-

lis sit a consensu vel dissensu liberi arbi-

trii. In qua falsitate persuadenda mullus

est Iansenius tom. ìli. lib. Jll. cap. HI.

per tolum,et lib. VIII. cap. I. et passim

alibi. Idetiam nobis appingunt PaulusIrenaeus in Disquisitionibus (Vide disq.

XIV. pag. 103. et 116. ) Arnald. in

Diss. tb. de Gratia,quae s. Petro de-

fuit etc. , et alii post ipsos ad nostra haec

tempora, qui congruistasconfunrJuutcum

Philippo Limborck , ceterisque Remon-strantibus non aliam eflicacem gratiam

agnoscentibus quam ab eventu , seu effi-

caciam aclus secundi. At nos utrumquedicimus cum Augustino: consentire vel

dissentire vocationi, propriae voluntatis

est : en efficacia aclus secundi , et ab e-

ventuipso: gratuitae divinae misericor-

diae est ita suadere , ut persuadealur,

cum posset non ita suadere: en efficacia

vocationis in actu primo. Quam tam sae-

pe repetit 1. I. ad Simplicianum quaest.

II. num. 13. » Non volentis , inquit, ne-

« que currenlis, sed miserentis est Dei,

« qui hoc modo vocavit,quomodo a-

« plum erateis, qui secuti sunt vocale-te nem » .... Et paulo post : te Si vellet

« etiam ipsorum misereri, posset ita vo-

ce care, quomodo illis aptum esset, ut et

« moverentur, et intelligerent , et seque-

« rentur: verum est ergo multi vocati

« pauci elccli. Illi enim electi,qui con-

ce gruenter vocati j illi autem, qui non

ec congruebant, neque contemperabantur

« vocationi, non electi, quia non secuti,

« quamvis vocati. Item verum est: Nonec volentis , ncque currenlis sed miseren-

« tis est Dei, quia etiamsi multos vocet,

« eorum lamen miseretur,quos ita vo-

ce cai, quomodo eis vocari aptum est, ut

« sequantur. Falsum est autem , si quifi

ce dicit: Igitur non miserentis Dei, sed

« volentis, ac currenlis est hominis: quia

« nullius Deus frustra miseretur ; cuius

« autem miseretur sic eum vocat quomo-

« do scit ei congruere, ut vocantem non« respuat». Quae omnino consonant do-

ctrinae Societatis cum Suarez in opuscu-

lo de Concursu , motione, et ausilio l>< i

lib. III. cap. XIV. mini. 9. « Omnimo-« dam efficacia»! liuius vocationis in hoc

<( consistere, cpiod Deus infinita su.i N|

« piemia praevidens,quod unaqua



— 109 —« causa seu voluntasin omnievenlu, et effìcacem ab evenlu

,quam opinionem

« occasione operatura sit , si in ea con- nulla censura, et nota dignani,ait ibi-

« siilualur, etiani cognoscit, quando et (lem eximius doctor. Caeterum ipse Les-

<( cui vocationi sit unaquaeque voluntas sius opusculo de Praedest. et reprob.

« assensum praebitura, si ei detur ». sect. IV. in appendice , declaravit se et

Yoeatiohoc sensuenìcax, idest in adii SU08 ab aliis Soc. tbeologis re non dis-

primo, non ila denominatur ab evento,

crepare, sed solis verbis , dissertissime-

imo infallibililer infert et causat even- queutramque gratiae efficaciam tum a-

i ti tu bonum sive consensum: per eam ctus primi tum actus secundi eo loco se

Deus, cuius vult miserelur , facit ut la- agnoscere professus est, imo hos ipsos

ciamus,et in praeceptis eius ambuleuius, terminos efficaciae in actu primo et in

discernit operantem; per eam , ut loqui- actu secundo,qui ad usua scholasticos

tur Aug. de Coir, et gr. cap. XII. n.38. academiarumfaciles etexpeditissimi sunt,

mbveDtum esl inlìrmiiati voluntatis lui- non tam ex Suarez quam ex Lessio mu-

manae, ut divina grafia indeclinabiliter tuati sumus , ut patebit Lessium et Sua-

el insuperabiliter ageretur,per eam dat rezium comparanti citatis in locis.

vires eiììcacissimas volontari, ut alibi ait Neque mirum esse debet tbeologos no-August. ,

per eam habet cordium indi- slros non statini in usuearumdem vocum

ii.tiiiloruin omniputeutissimam potestà- convenisse circa gratiae efficaciam ,licet

lem : quae omnia ,aliaque sexcenta sive in re ipsa convenirent.Nam ipsamet gra-

ex Angustino <ive ex aliis palribus,con- tiae divisio in sufficientem et effìcacem

,

ciJiis, pontificibus cum ab annis cenlum quantum ad bos terminos, teste ipsomet

sexagiula et amplius tum calamo , tum Arnaldo in dissertatone theolog. de Qra-

voee usurpemus , mirum est lansenium, Va, quae s. Petro defuit, nova est, neque

PaoJum lrenaeum, Arnaldum , aliosque in Seripturis neque in Augustino aliisque

plures tam abuti patientia nostra, utliaec palribus autconciliis,neque in ipsos.Tho-

auribus nostris aut oculis ingerant tam- ma diserte reperi tur. Haec monuisse ne-

quam obiectiones nobisinfeslas, cum sint cesse fuit contra tam multa, quae in Ian-

xlliibeantur a nobis tamquam invictae senio leguntur , et in disquisitionibus lre-

doctrinae nostrae probationes. naei, et citata Arnaldi dissertatane, aliis-

Kam, quam exposui, duplicem eiFica- que multis. Nam nostra et impugnare

ciana gratiae, idest non eam tantum, volunt, et intelligere nolunt: qua de re

quae est in consensu, sed et eam quae in- antiquissima est nostrorum querela. Qua-

iallibililer praevenit , infert, et causat re cum Eximius Suarez opusculum an-

lensum, antiquis&imam esse insello- no 1600. scripsisset de Concursu, mo-la nostra al) ip>o ini tio controversiae de tione, et auxilio Dei, et quaestionem de

anxiliifl constai ex eximio Suarez opu- vera intelligentia auxilii efficacis dispu-

iculo de Concursu, motione, et auxì- tasset, et illam; « iuxta inquii

sinceranti

li/s edit hagduoensis anni 1600. idest « Scripturarum veritalem, palrumque,

triennio ante dispntationes corani Cle- « et conciliorum tradiiionem definire cu-

ti MB ite Vili, coeptas. Legatur lib. III. « raverim .... tam firma et inconcussa

C kpitihns VI. , et XIV. Legatur eliam « sit veritas ibi stabilita , ut non solum

III». de vera intelligentia auxilii efl'icacis « Jabefactari non potuerit, verum etiani

Gap. II., ubi praeterea eam efficaciam « neque apparenter impugnari, nisi varia

,quae non tantum sumitur ab ef- « confingeiido, nobisque adscribendo er-

l< • tu, a consensu, ab eventu , et quam « rorum inonstra, in quae tela argumen-

haeretici Remonstrantei seu arminiani « torum dirigant)). Vide haec apud Sua-

i uniIMulippoLirnborcksolam agnoscunt, rez in prooemio libri de Vera intellig.

< d (iiamaliam se tenentemei parte prae- auxilii ejjicacis.

venienti- auxilii sequùntur , ait Suarez, 1T . r .. .

quantum experienlia , et rclatione mihiUnica Iansmu responsw refelhtur

mare potest,fere universi theologi

ct d(Ua doclr»ia confirmatur.

Sotietalis.>cn\>\{fere;nnm\A!ssius cum Al Dondum protuli argumcnlalioncm

dicebatur docere graliam solum invictaro, qua probetur Augustinumhoc



— 110 —libro de Spirita ci (itera sub inilium pe* Plurima habet in liane rem ad revi a-

lagiaoae contentionia scripto, asserere gè- cendum lansenium egregia p. de Charnpj

neralem voluntaieni divinam salvandi LUI. disp. VII. cap. XIII. Nonnulla ad-

omnes. Totus liic Incus,quo docelur ea dipossunt, et debent. Sci supponendum

volunlas, adeo clarus est et perspicuus,

totumeumAugust. locum cap. XXXIII.

utlansenius

lib.II.de Gr.Cli. cap. XXX.et

XXXIV. contineri qualuor numerisalium exitum non repererit, quam ut di- 57. 58. 59. 60.

ceret, toto eo loco non contineri doctri- Primo numero 57. continetur propo-

naui Augustini, sed pelagianorum : Au- silio quaestionis. Sed consequens est pau-

guslinum in isto loco nihil asserere, sed lulum quaerere, ulrurn eie. cuna reliquis

alioritm (neuipe pelagianorum ) lamquam s'upra transcriptis.

dubiam proferre responsionem ,et exa- Duobus numeris mediis 58. et 59. con»-

mini subHeere.. . Augustinum responsio- tinetur disputatio Augustini,quam nos

nern pelagiali cini, quae postea massilien- totam catholicam dicimus, lansenius to-

sium fuh, disputando ventilasse ac prò- tam dicit pelagianam,

et ex pelagiano-

pugnasse. Cum aulem rationes lansenium rum mente. Prius igitur illud dicami*

deiicianl, declamatorio dicendi genere u- etvideamus , utrum huic satisfaciat quae-

sus, tragoedias movet toto eo capite suo suoni etc. cum reliquis supra transcripiis.

XXX., quod ita , inquit , manifestimi Postremo numero 60. confirmatur et

est, ut milii prodigii loco sit, quomodo vindicatur disputatio iacta. Haec dispu-

in mentem alicui erudito venire possit tatio si quaestioni UH solvendae sufficit,

verba quae ex illa disputatione decer- sujficiat. Si autem respondetur etc. cumpserunt, Augustini sensum continere. reliquis

,quae supra dediinus. Iam vero.

Hoc Iansenii mirabile paradoxum sola 1. Ideo dicit lansenius , nihil eviden-

Augustini lectione refellilur. At in re tius,quam Augustinum in isto loco ni-

lanla maiori conlentione catholicis opus //// asserere , sed aliorum tamquam dit-

esi. Nam rem, quam hoc loco discutici]- biamprojerre responsionem, et examimda ni suscipimus

, esse magni momenti subiicere : quia exordium dispaiai ioni-

fatetur lansenius toni. III. lib. III. de contentae duobus mediis numeris 58. et

Gr. Ch. cap. XXX. in fine , ubi post- 59. ita habet ; Prius igitur illud dica-

«piani dixit: « Augustinum in loco, qui mus et videamus , ulriini huic satisfa-

te obiectus fuit (lib. de Spir. et lit. ciat quaestioni, quod etc. At hoc levis-

u cap. XXXIII.) non tradere doctrinam simum est: nihil enim frequeniius, emani

« suam sed adversariorum , non docere bis ani similibus exordiis proponete pro-

« sed disputare, non asserere sed refelle- priam sentenliam. In hoc ipso libro de

« re, adeoque mirabili hallucinatione re- Spiritu et litt. lege numerum 25. Quem

« cenliores nostros,(nempe Bellarminum totum locum, inquit Augustinus, atten-ti Suarez, Molinam et Lessium, quos no- de, et vide utrum quidquam propter cir

« minaverat inilio capitis ) obiectionem cumeisionem etc. : neque est dubium

»< prò solutione, pelagianam responsio- quod ibi tradat August. propriam l

« nera prò Augustini dottrina , errorem tenliam. Loge n. 53. Quacrat aiiauis

« prò verità te aceepisse ». Quibus haec utrum fides ipsa etc, quodfacilia s rìde-

statini lansenius subiicit. « Ut nemini bimus, siprius quid sit potestas eie:

« profecto mirum videri debeat, si post estdubiumtradi propriam senteutiam.S

« islam capilalem olìeiisioiicui, qua iugu- invictum crii contra lansenium exem-

« lum divinac graiiac pclitur , loia illius plum ex cap. XXVI. n. k3. Videndum i

« intelh'geniia perturbata sit, et loco gra- autem, quomodo dicat Aposiulus\ Cum« liac, quae sibi humanam, cui datar. enim gentes, quae legem non habeni c(<

« subiicit vohmlalcni,gralias eongruas Pertractanda igitur haec quaestio tic.

«. ci sujììcienles, et omnibus hominibus Artforte eas gentes commemoravit jift

« communeSj quae suis effectibus ex ai- slolus...quae ad novum patinali Testa-

ti bilrii liberiate frustrentur, iam olim ex mentum. Si quo in loco, certe in islo

« adversariis verae gratiae exeogitatas bitari posset , an Augustinus ex propria

« defeudi audiamus ». sententia loquatur. Et tamen latiseoius



— Ili —II. libro III. cap. VI. col. 573.

Augustinus respondei primo e\ propria

i pententia, totoque cap. XXVI. probat

h Apostolum loqui de gentibus iamcre-

« dentibus ». Vide itaque ([uanto magia

dicendum sit,Augustinum ex propria sen-tentia loqui in dispulatione, quam versa-

muSj et in qua non occurrunt liae vel si-

miles formulae An forte ctc.

ì. Cum haec disputatio satis longa et

prolixa sit, quippe quae versibus coostei

nooaginta Lribus, si ea pelagiana fuisset,

debuisset Augustinus de hoc monere le-

ctorem. Exemplum est in hoc eodem Ji-

cap. XIII. num. 21., ubi ex aliena

Mia male disputai per tres h'ueas: Ci-

to cnim quippe dùcerti ctc. At peractatam brevi dis[nitaliimcula, statini addii:

quantumfallai ista discredo ctc.

ne ita inbet lumen ipsum nalurae,

ipue cum haereses propositae sunl.

At hoc non modo non facil August. post

lana loogam cani disputatiooem , de qua

:ontrovertiinus , imo cani probat iis vo-

cibus : Haec disputatio si quaestioni UHsolvendae sufficit , suffìciat. Ita nedoctor

. atholicus dixerit de pelagiana disputa-

neque de disputatone quacumque,

ed de ea,qua quaerebatur , utrum vo-

unlas ilici qua credìmus, ctiam ipso, do-

limi Dei su? Quid enim illa significanti

disputatio, si quaestioni illisolven-

Ìlae sufficit, sufjìciut? nempe ac si dixis-

et: qui hac dispulatione conlentus est,

am sibi habeat, eique adhaerat. Idne

ironuuciaveril Aagustinus de pelagiana

loctniia ac dispulatione?

Ai cut ea moderalione ulitur Augusti-ne: 1fiicc disputatio, si quaestioni sol-

chi(ir sufficit,succiati Nempe quia per-

picacioi iousnon sufììciebat. Praesloenim

rat obiectio, quam statini sibi Augusti-

ius proponit in doctrinam disputatone

radila ni, n statini solvit ex iis ipsis,quae

n dispulatione tradiderat. Obiectionem,

t responsionem supra retulimus.

'.\. Quid esl pelagianam in tota ea pro-

vi dispulatione? *Nempe, ait Iansenius,

docetur, quod voluntas credendi surgatdelibero arbitrio, quod naturalità,

cum crearetui , accepii ». At Augu-tious addii: Vocante Deo. Vocatio fru-

ita minus in opusculia ante episco*

'''un scriptis , ni hoc certe libro ,uno

hoc ipso loco, sumitur ab Angustino pro-

miscue cum suasione, uti habes hoc nu-

mero CO. : Suasio ,ce/ vocatio, cui cre-

dati quid sit aulem Suasio hoc ipso loco

explicat pereasvoces: «Suasionibus agit

« Deus, utvelimus et ut credamus, sivc

« extrinsecus... sive intrinsecus etc. ».

An liaec pelagiana sunt? ncque Iansenius

hoc putat, qui doctrinam numeri GO. ve-

re augustinianam putat.

4. Quia praelerquamquod tota ea di-

sputatio optimam doctrinam praefert, ci

praecipue totus numerus 59. exScriptu-

ris contextus est divinae gratiae coiiimen-

dalionem , satis fuerit ea verba profer-

re,quibus concluditur disputatio

, si

Iansenio credimus, pelagiana•

« Ita nec« arbitrium liberum tollimus ,

et bene-

« dicit anima nostra Dominum non ob-

« liviscens omnes retributiones eius, nec

a ignorans Dei iustitiam suam vult con-

« stituere ; sed credit in eum,qui iusti-

« flcat impium, et vivit ex fide ,donec

« perveniat ad speciem,fì(3e scilicet,(fuae

« per dilectionem operatur. Quae dile-

« ctio diffunditur in cordibus nos tris,nec

« per sufficientiam bonae voluntalis, nec

« per literam legis , sed per Spiritum

a Sanctum, qui datus est nobis ». Quis-

quis mediocri ter versatus sit in lectione

librorum s. Augustini contra pelagianos

videi in paucis his Jineis Augustinum

contra eos pugnantem, videt praecipuos

lextus. quibus utitur Augustinus. Praeci-

pue ultimus textus de dilectione diffusa

non per sufficientiam bonae voluntalis,

sed per Spiritum Sanctum , est fonasse

omnium frequentissimus in ore s. Augu-stini contra pelagianos: quare ipsi ianse-

niani epigraphen inde confecerunt quaminscriberent triumtomorum lansenii fron-

tispitio. Pelagiani vero ,tam ab hac do-

ctrina abhorruere, ut non modo anno

412.,quo scriplus est lib. de Sp. et lit.

sed etiam sub obitum Augustini 430., sub

quod tempus scripsit libros sexOperis im-

perfecti, neque, inquam,per ea tempora

adducerentur adconfìtendum, quod Deus

donaret nobis caritatem. Hoc cnim saepein iislibrisexprobrare Iulianosolet Augu-stinus. Satis sint ad aperte revincendum

Ianscnium , et oslendendum,quod eius

una responsio ad tam gravem nostrani

argumentationem ex Angustino non tam



— 112 —raliocinantis, quam desperantis hominis num. GO. nempe ad ca verba: Tarn si ad

est salis inquarti haec sint ex 1. IH. Op. Ulani profundilalem eie. loquutumfuis-

imper. e. lui. num. 106: « Tarn multa se de fidei dono, non secundum suam,

« dicis(Iuliane),quibusnos adiuvatDeus, sed secundum senlentiam semipelagiano-

« idest^praecipiendo, benedicendo,san- rum. Quae responsiones iansenislarurn

« ctifìcando, coercendo,

provocando, desperantium de meliori responsione le-

ce illuminando , et non dicis caritatem stantur, quantum sit roboris in teslimo-

« dando... In hac cantate,quae cordi niis adduclis.

« humano , spiritu non litera datur, e- Pars altera primae assertionis positae

« liam poteslas illa intelligitur , de qua ostendenda est, in qua non eo solum scu-

ce idem ipse in Evangelio suo, dedit eis, su dicimus Augustinum progressu tem-

« inquit,

polcstatem filios Dei fieri. poris post scriptum anno 412. librum de

a liane vos ab homine esse dicitis borni- Spir. et lit. supcraddidisse tres alias ex-

<( ni per liberum arbitrium,spiritum lia- plicationes verborum Pauli Qui vull om-

« bentes buius mundi, non eum, qui ex nes homines salvos fieri,quod prima

« Deo est, propler quod nescitis, quae a non improbata , tres alias proposuerit,

« Deo donata sint nobis. Ideo nec pacem omnes tamen non nisi disiunctive tenen-

« liabetis cum Ecclesia de qua existis, das prò libito eligentium unam earum

« nec caritatem quam Dei esse donum reliquis missis. Non hoc tantum intendi-

« negatis, nec fldem, quia liaeretici estis^ raus; sed Augustinum quatuor interpre-

« quoniam paxfralribus , etearitas cum lationes diversis temporibus proposuisse,

« lìde non ab humano libero arbitrio,

uti simultanee, sive forensi verbo, cuniu-

« sed a Deo Palre , et Domino Nostro lative tenendas. Fundamenlum ita asse-

« Iesu Christo. Si agnoscis in bis verbis rendi est,quod Augustinus ab ipsis ini-

« dogma Apostolicum, et in verbis tuis liis episcopatus sui sibi firmissime per-

« agnosce le haereticum ». Et n. 114. suaserit omnia et singula vera, quae quis-

<(

Cum quaerilur a vobis, quae sint ista que posset sub una litera inlelligere, ad

« adiuteria gratiae Dei, edicitis quae su- sensum Sacrae Scriplurae literalem per-

ei pra commemorasti , Deum adiuvare tinere. Ita fuse lib. XII. Confess. (quos

ce praecipiendo ,benedicendo , sanciifi- August. ordinatus episcopus anno 31)3.

« cando, coercendo, provocando, illumi- exeunte,scripsit anno 400. ) acap. XXIII.

« nando, quae omnia etiam per homines sed praecipue e. XXXI. n. 42. <c Cum aliai

« iiunt secundum Scripturas. ..: non ta- « dixeril: Hoc sensit (scriptor canonicus)

« men, qui planlat est aliquid , sed qui « quod ego} etalius:imo illud, quod ego-

« incrementum dat Deus... : quod non « religiosius me arbitror dicere: cur non

« fit... nisi cantate... Islam caritatem « utrumque polius, si ulrumque veruni

« non dat, nisi Deus,carilas enim ex Deo « est? Et si quid tertium, et si quidqunr-« est. Hanc vos inler adiutoria gratiae

,« tum

,et si quid omnino aliud veruni

« quae commemoratisi nominare non vul- « quispiam in his verbis videt , cur non

« tisìne hoc ipsum

,quod obedimus Deo « illa omnia vidisse credalur, per queni

« eius esse gratiae concedatis. Putatis (( unus Deus sacras literas vera et diver-

« quippe isto modo auferri voluntatis ai- « sa visuris mullorum sensibus tempe-

« bitrium ». Haec scripsit x\ugustinus se- « ravit? Ego certe,quod intrepidus

ptemdecim fere annis post scriptum li- « corde meo pronuntio,si ad culmeu au-

brum de Spiritu et lilera , nempe scripsit « ctorilatis aliquid scriberem ,sic mal

sub iinem vilae. El tamen Ianseniuspu- « lem scribere , ut quod veri quisque de

tat esse pelagianam eam disputationem ,

a his rebus capere posset, mea verba re-

in qua tam magniiìce praedicatur Deus a sonarent, quam ut unam veram scn-

donator caritatis? « tenliam ad hoc aperlius poncrem,ni

Haec aulem omnia multo magis deser- « excluderem celeras ,(pianini falsit»

vieni iis ianscnianis rcfellendis,qui plus (( me non posset offendere. Nolo iuqw

aliquid ausi suni m.-igistro suo , et in li- « Deus meus, tam prtecepa esse, ul hoc

bro, cui titulus, de Inìtio piae voluntatis « illuni virimi de te meruisse non ci

pag.10. docenl Augustinum loto fere co « danr. sensit ilio omnino in In- \nl»i>.





eludica re vivos et

mortuos duplici

modoli T

•

-

1 !<-• I il in -

— MA —coios». in. 4. rendis. A<1 boc pertinet quod Apostolus secutus adiunxit : cum Chrislus ap-

partieni vita vcslra, lune et vos apparebitis ermi ilio in gloria.

iv. LY. Duobus autem modis accipi potest, quod vivos et niortuos Christus

iudex iudicabit : sive ut vivos intelligamus, quos liie nondum mortuos, sed

adhuc in isla carne viventes inventurus est eius adventus; mortuos autem,

qui de corpore ,priusquam veniat ad iudicium , exierunt vel exituri sunt :

sive vivos iustos , mortuos autem iniustos,quoniam iusti quoque iudica-

Psai. lui. 3. buntur. Aliquando enim iudicium Dei ponitur in malo, unde illud est: qui

autem male egcrunl in resurrectionem iudicii : aliquando et in bono, secundum

Psoi. xlii. r. quod dictum est : Deus in nomine tuo salvum me fac , et in virlute tua iudica

me. Per iudicium quippe Dei fit ipsa honorum malorumque discretio, ut li-

berandi a malo, non perdendi cum malis, boni ad dexteram segregentur.

Propter quod il le clamabat : iudica me Deus: et quid dixerat velut exponens:

et discerne, inquit , causam meam de gente non sancta.

Notaincap.LV. Quae capite Encbiridii LUI. et tam claratio ad Ecclesiae auctoritatem perti-

saepe in praecedentibus dicuntur de per- net)

, sed difficultatem theologicam ar-

fecta efficacia baptismi ad remitlendum gumentando opponimus , et specialern

peccatum originale , et alia quaecunque in eo contrarielatem cum decreto Tri-

in baptizando inveniantur, gravissimam dentini de efficacia baptismi asserimus.

ilerum difficultatem in scholis excitant I. Docet Iansenius tom. III. Jib. X.

cjnomodo componi possint cum sententia de Gr. Gir. cap. H. Deum ante pecca-

celeberrima, quae s. Augustino tribui- lum originale voluisse omnes homines

tur,reprobos baptizatos reprobari prò- salvos fieri per media, et gratias indiffe-

pter originale, uteumque in baptismo di- rentes : at post peccatum Ma, inquit,

jnissum. Eos reprobari propter peccata Dei aequabilitas erga omnes et singulos

personalia,quae , ut aiebat Aug. supra non amplius locum habuit: aliquos mere

in cap. XXlY.YLnchir. eniananttamquam gratuito praedestinavit , idest a statu

exfontibus morborum ab errore, et con- damnationis, in quo per originale erant

cupiscentia, poenis scilicetoriginalis pec- liberare decrevit per remedium origina-

cati , imo quae ad partem materialem lis , et adiutoria per se efficacia victricis

ipsius peccati originalis pertinent, iam di- delectationis.

cium est in nota ad illud cap. XXIV. IL «Hoc ipso, inquit, quod Deus non

Sed plus aliquid alii volunt. (e omnes, sed certos tantum, et peculia-

Quo in loco exponenda est Iansenii « riter selectos ex perditione seu damna-

sententia de reprobatione propter pecca- « tione,quam incurrerant , liberandos

tum originale : in qua involvi puto spe- « esse decrevit , et illis solis beneficia li-

cialem quamdam erroneam laisitatem,

« berationis danda praeparavit, iam ce-

quam praetermissam video a ci. p. de « teros exclusos esse et negative repro-

Gbamps in Jibris de Hacresi iansenia- « batos.... )>

na, longeque diversa est ab ea reproba- III. « Hoc ipso reliquos, qui sic ab ilio

tione propter originale,quam tueulur « numero liberandorum beatissimo se-

plures ex noslris, plures etiam ex schola « elusi sunt et negative reprobati, etiam

thomistica et augustiniana cum ci. card. e positive reprobatos dici posse. Non em ni

llenrico Noris; quamvis non ita obvium « sic praeteriti sunt a Dco , ut quodam-sit hoc discrimen ailerre sane a pluri- « modo mauserit voluntas eius de ipso-

inis non animadversum tum ex iis, qui «rum salute vel perditione suspensa,

impugnant, tum ex iis qui propugnant (( sed sic, ut fuerit voluntas eius lixa eos

sententiam de reprobatone propter ori- « relinquendi in ilio slam , ex quo oete-

ginale. Ceterum dum baec contra Ianse- « ros liberare staluebat. Il Je autem cilri

ninni disserimus , non novam quamdam « dubium peralilionis ac damnatioDJ

haeresira illi obiicimus ( haec enim de- u status ». JIuc laciunt,quae babet



— 115 —Iansenius cap. HI. « Si , inquit , respi-

« cias statum reprobationis , ex quo li-

ce berandum est genus humanum , onde

« proprie homiiiuin praedestinatio et re-

« probalio incipit, iam hoc ipso, ut di-

« ximus, quo (juis a Deo alios liberan-

te dos praedestinante praeteritur, etiam« vclut indignus reiicitur, et proinde po-

« sitivc reprobatili'. Unde in s. Augusti-

« ni doctrina, etsi recte dici possit, ali-

« quos non esse praedestinatos , nullus

« tamen istius ncgativae reprobatiouis

« est usus, quìa semper ei in oinni signo

« divinae rationis positiva coniuncta est

« propter conditioncin obiecti seu perso-

« nae, super quam utralibet cadit ». Exquibus videa quam distet Iansenius ab

ii> thcologis, qui docent Deum in primo

rigno reprobare negative propter origi-

nale, in secundo negare auxilia efficacia,

in tertio reprobare positive etc.

IV. Idea autem clara ac distincta hu-

ius fixae voluntatis eos relinquendi in

stata damnationis pendet ex doctrina fun-

d uncinali, quam non solimi libris prae-

cedenubus exposuerat Iansenius, sed hoc

ipso capite II. tainquain fundamentum

dicendorum praemisit. Ait igitur :

«Non« posse >latui voliiuiaieuì quamdam ge-

« neralem qua Deus velit omnes no-

ce mines io damnatione primi peccati po-

ti -itos salvos fieri 5 ex qua voluntate non<c solum gencralia redemptionis remedia,

l etiam sufneieotia adiutoria omni-

< bus etiam reprobis praeparaverit. Si-

te cut em in talia suincientfa adiutoria non

« d.intur omnibus , imo nulla omnino« post Iapsum sunt, ita nec voluntas illa

1 alis ex qua promanare dicuntur».

Quibus consonant alia, (juae praemise-

rat: «Adiutorium quo iìt executio (me-<( riti

, opera, voluntatis bonae ) iam es-

ule, ut per hoc Deus in eis (electis)

h velie <•! operari, surgere et stare, me-« ritum « 1 perseverantiam

,vitam et

« mortem in eis sub cantate operetur,

« nec 11 Uuiii praelerea mine dari medi-

<( «inale Christi,quasi potentiale adiu-

« torium,

quod suinciens dicunt, cum<( quo

, tamquam in libera sua volunta-

«' leconstituto,possit surgere aut stare,

« aut operari aut perseverare, si velit »•

Li ln> constai secundum [ansenium idem

•l'inUi in Sxam relinquendi illos

in sua damnatione, ac voluntatem relin-

quendi illos sine ullo remedio ctsine ullo

auxilio timi efficaci, quod iis negat, tumsufficienti, <juod locum non habet post

Iapsum Adae, ut docet Iansenius etiam

in verbis citatis.

V. « Porro ista positiva reprobalo«

(pergit Iansenius eodem cap. II.) non

« sic intelligenda est,quasi Deus hoc

« ipso quo quosdam liberandos ad aeter-

a nani vitam eligit, celeros positive ad

« poenas omnes sensus,quas in inferno

« re ipsa prò peccatis omnibus passuri

« sunt, reprobandodamnaverit. Hoc enim« decretimi sine dubio posterius est , et

« omnium futurorumpeccatorum ipsius-

« que mortis in peccatis praesupponit

« praescientiam: sed ita potius , ut hoc

« ipso ceteros praeteritos positive volue-

« rit excludere ab aeterna vita, quae est

« in regno suo... Quod sane (ait) non est

« aliud,quam velie damnare, quatenus

« exclusio a vita aeterna et regno Dei

« gravissima creaturae rationalis estdam-

« natio » . Haec distinctio inter poenam

damni et poenam sensus est maxime no-

tanda, ne sententiam imponamus Ianse-

nio ab eius mente alienam , in quo plu-res errarunt.

VI. « Secundum hoc igitur non est

« obscurum (ait Iansenius seq. cap. III.)

« quid de causa reprobatiouis positiva

« dicendum sit. Nam si de illa loquamur,

a qua Deus in eo signo,quo aliquos a

« perditione liberandos elegit , ceteros

« tamquam indignos liberatione vult in

« perditione rei inquere et ab aeterna vita

« excludere ; vera reprobatiouis istius

« causa est peccatimi originale, quo pe-

ce riisse et damuationem istiusmodi me-

« ruisse praevidentur... Eam s. Doctoris

( Augustini) indubitatam esse sententiam

« iusto pene volumine ostendi potest ».

VII. «Peccatum originale(inquit intra

eodem capite) esse causam reprobatiouis

<( positivae, qua tamquam indignus re-

« pellitur ab aeternae vitae beneficio, si-

« ve iste parvulus vel adultus luerit, sive

« ad tempus iustifìcandus(per baptis-

« muro eie. ) sive in inquitatibus tota

« vita mansurus. Nam ut aliquis ex per-

« dilionis massa libcrctur , ita videlicet

« ut non pereat, net: a regno Dei realilei

« adipiscendo divinae reprobatiouis de-



— 116 —« creto exclusus esse censealur , ad tena-

ce pus iusiitiam accepisse non est salia,

« sed eam ad finem usque retentam esse

ce oportet ».

Vili. « Quod igitur obiiciunt(pergit

pauJo post) ex Tridentino.... Nihil darn-

<( nationis esse iis,qui sunt in Christo

te lesu , ac proinde non posse dici,quod

« reprobi,quibus istud peccalum diluis-

ti su ni fuerit,

propter peccatum origi-

cc naie darnnentur , nihil , inquit lanse-

« nius, isti doclrinae nocet. ISain quam-

« vis verum sit in multis cuipam origi-

« nalern Ch risii baptismaie deieri , cul-

« pamque semel deleiam non ilei uni le-

ce Jabendo reviviscere, nec propter ìllam

« iam de.'eiam immediale posse eos regno« coeleslis haereditatis exciudi, simul ta-

ce meri siabileverissiinumque manel,pro-

« pier illain culpam, cui obnoxius homo« iacuit, noluisse Deum ipsi lolale bene-

« ficium liberationis decernere, et a per-

« dilione, sic ut eam reipsa evadat, libe-

«r rare , hoc est secundum Augustini

« phrasim , noluisse ipsum a perdiiionis

« massa,gratiaeseubeneficiorumsuorum

« praedestinatione discernere , et proindete voluisse eum finaliter in perditione re-

te linquere ».

Haec est sententia Iansenii, quam dico

specialem falsilatem continere Tridentino

repugnantem de efficacia baptisrni in o-

riginali delendo. Quod leviter rem con-

sideranti difficile videbilur , cum videa-

tur recidere in sententiamSuarez,Vasquez

Simonnet, aliorumque plurium etiaui ex

nostra Società te,

quossequitur

Norisin

Vindiciis cap. IV. §. 10. Caelerum opi-

nio haec caiholica rite inlellecla deteget

errorem Iansenii

Suarez de Praedest. 1. V. cap. VI. n. 5.

sibi obiicit peccatum originale esse cau-

sami motivam, cbquam Deus iusie vult

non dare i J Iis hominibus congrua auxilia

ad non commilienda talia peccata, vel ad

non perseverandum inillis usque ad mor-tem: in qua volunlate perseverat Deus

,

etiamsi remittat originale peccatum. Ad-dunt aliiexemplum aliarum poenarum,ut morlis,concupiscentiae eie. ,quas Deus,remissa culpa originali, non remiltit.To-

tum hoc concedil Suarez. Addit tamennon sequi originale peccatum essecausam(etiam) partialem reproba tionis, quando

ipsum remittitur , sed ad summum esse

quamdam occasionem remotam et remo-

venlem prohibens.ee Nam, inquit, illa ne-

gatio auxilii congrui non est causa pecca-

ti } ergo neque est causa reprobalionis,

cuius peccatum est propria causa , ergo

nec peccatum originale remissurn dicipo-

test causa reprobalionis , etiamsi fuerit

causa illius negalionis auxilii ». HaecSuarez. Similia dicere possunt alii calho-

lici,qui praeler auxilia eilicacia admit-

lunt auxilia sufìicienlia sive proxime sive

remote, in quibus est card. Norisius.

Vis responsionis, quam eximius Doclor

adhibet , in eo est,quod negalio auxilii

congrui non sii causa peccati nec elamna-

tionisjquod verissimesumil Suarez: quip-pequi cum catholicis praeler auxilium

efììeax agnoscit aliud proxime vel remo-

te sufneiens, quo quis salvari potest.

Cum autern Iansenius unum agnoscat

auxilium efììeax, non autem praelerea a-

lia sufTicientia , uti ex verbis citatis et a-

liis hoc loco supponendutn est , omnino

diversa est Iansenii doctrina,etex ea aliae

consecutiones existunt, per quas, ut in a-

liis exemplis contingere solet, ex una fal-siate in aliam velut per gradus delabitur.

Ita enim in Iansenium argumentor.

Error est, te fatente ex diclis tuis ut

palet num. 8. , error est conlra Tridenti-

num,quod propler culpam iam deleiam

in baptismo Deus immediate excludat a

regno coeleslis haereditatis.

Alqui hoc ipsum dicere convinceris,

etsi fonasse erroneam hanc consecutio-

nem ex tuadoctrina descendere non ani-

madverter is, et cum catholicis ac Triden-

tino efficaciam baptisrni conlra originale

profìlearis.

Nam haec tua sunt verba: a Slabile,

te verissimumque manet propter illara

ce culpam (origiualem immediate) , cui

ce obnoxius homo iacuit noluisse Deumce ipsi lolale benefìcium liberationis de-

ce cernere, et a perdilione sic, ut eam re

ce ipsa evadal, liberare, hoceslseeunelum

ce Auguslini phrasim , noluisse ipsum a

ce perdiiionis massa gratiae seu benefìcio-

ce rum suorum praedeslinalione diseer-

<c nere, et proinde voluisse eum finaliter

«m perdilione reunquere »• Alqui hoc

totum ex ipsis lermiuis esi lormaliter

excludere posili ve a regno coelestia hae-



— 117 —reditatis; ergo stabile verissimumque ma- natio». Habemus igitur

,quod ex tua

net propter ìlJatn immediate culpam ori- sententia et explicatione velie finaliter in

ginalern,cui obnoxiushorao iacuit,Deum perditione relinquere idem est, ac «po-

a reeno coeleslis haereditatis hominem ex- siiive nolle finaliter liberare a toto perdi-

cludere, quod tu tateris esse contra Tri- tionis statu , nolle liberare finaliter a per-

deutinum et baptismi emcaciam in ori* dilione, positive velie excludere a vita

gin ili deleudo. quae est io regno , velie positive reproba-

Minor ex ipsis , ut dixi , tenninis clara re , velie damnare )>

esi: sed praeterea etiam tua est toto capi- Licei ergo tota reprobatio positiva ad

tesecundo et tei tio , ex quo iam plura poenam damni et ad poenam sensus se-

transcripsi . quae ad demonstrationis evi- cundum Iansenium dici possit sive me-

dei-tiam ilerum repraescnlo. diale sive immediate ex originali culpa

Cap. II. a Hoc ipso quoque reliquos,

contingere,uti loquitur e. III. columna

« qui sic ab ilio numero Jiberandorum 1023.,quoniam reprobatio ad poenam

« beatissimo seclusi sunt et negative re- sensus est mediate tantum propter origi-

« probali, etiam positive reprobatos dici naie , immediate autem propter acluale

« posse. Non enim sic praeteriti sunt a grave } altamen reprobatio ad poenam

« Deo , ut quodammodo manserit volun- damni est secundum Iansenium imme-€ tas eius de ipsorum salute vel perdi- diate propter originale eliam remissum

« tione suspensa , sed sic , ut fuerit vo~ ut ostensum est: nani propter illud im-

«f luntas fìxa eos relinquendi in ilio sta- mediate non vult totaliter a massa per-

<c tu , ex quo ceteros liberare statuebat. ditionis liberare et ex integro,quae

« Il te autem citra dubium perditionis ac sunt voces ipsius lanseniieodem cap. III.

«< damnalionis est status.... Hoc ipso Ac sane inler peccalum originale eliam

« igilur, quo relinquuntur in statu dam- remissum et decretum nolens totaliter

u natiom's,

positive quoque reprobati liberare baptizatum sed finaliter ìllum in

« sunt ( idest positive exclusf a regno),

perditione relinquere, quid est quod me-

li quia Deus non solum eos non vult libe- dietin sententia Iansenii?« rare, sed eliam positive vult in damna- Id ipsum confirmo es tua probatione,

« tione relinquere)). Igilur tu ipse confi- Ianseni,qua capile ili. columua 1018.

teris , quod velie finaliter in perditione probas universalem hominum reproba-

relinquere, idem sitac positive reprobare tionem propter originale peccatum: « Si

seu exc.udere a regno. « Deus (inquis) universum genus liuma-

Eodem cap. II. paulo post : « Porro « num in illa primae praevaricationis

« (inquis) ista positiva reprobatio non sic « iniquiiate relinquere, et propter illam

« inielligenda est.quasi Deus hoc ipso quo « damnare statuisset , nulla amplius de

« quosdam liberandos ad aeternam vitam « quorumlibet reprobatione quaeslio es-

« eligit, ceteros positive ad poenas omnes a set reliqua: nam perspicuum esset ora-

t sensus, quas in inlèrno re ipsa prò pec- « nes ex illa prima, quae omnium fuit

« calis omnibus passuri sunt, reproban- « praevaricaiione velut vera causa fuisse

«do damnaverit : hoc enim decretum « reprobatos, ubi nulla alia causa fuit.

« sine dubio posterius est, et omnium fu- « Cum igilur Deus quosdam tantum ex

« turorum peccatorum ipsiusque morlis « ilio genere in illa primae iniquitatis

ce in peccatis praesupponit praescientiam: (t damnatione relinquere, altissimo iustis-

« sed ita potius, ut hoc ipso ceteros prae- « simoque iudicio suo conslituerit,pro-

« tentos p>>)iivevoluerit excludere dum- a fecto sic se cum istis reliclis gerit , ac

«( taxat aò aeterna vita, <\nae est in regno « si neminem inde liberare voluerit , et

« suo, seu, quod idem est

,positive no- a proinde ipsos ibi relictos ex illa primae

« luerit eos a toto statu perditionis , in a originalisiniquitatis culpa reprobavit )>.

«quo eos iacere videi , hoc est finaliter Atqui ista omnia aeque comprehendunl«« a perditione liberare : (juod sane non et qui atroquam ab originali iustifican-

« est diìmó^quam velie damnare,quate- tur, et qui iosuficantuf per baptismum

5

« nus exclusio a vita aeterna et regno Dei ergo omnes ex illa culpa tamquam im-

« gravissima creaturac rationalis estdam- mediata causa reprobantur sive non tota-



— 118 —Jiler liberantur , ideoque fìnaliter in per- cacibus,sed lanlumlargiri ine/Ticaces gra-

dinone relinquuntur. tias sed verissime suiììcienles , idque quia

Vidit Iansenius dici posse , non omnes dominus est donorum suorum, secundumreprobos ila relietos in ilio stalu perditio- illud Evangelii: Tulle, quoti luum est, et

nis, quandoquidem post praevisum origi- vade\ et illud Apostoli: Quis prior dedit

naie decreta illis fuit sufììcientia ad salu- itti , et retribuetur eiì si , inquam , ita

tem. Praeoccupat slatini hanc responsio- Deus agere voluisset neque hoc praese-

nem Iansenius j cuius verba libenter re- ferrei specialem arduitatem : id enirn se-

praesento , ut videas,quod leste ipsomet quitur ex idea summiDomini,qui et nul-

Iansenio, haec conlroversia de reproba- la , et pauca, et plura prò suo libito po-

tione propter originale omnino dependet test dona concedere,

insjstemate ipsius abhaeresi eius negante 3. Longe tamen aliud est remiltere ori-

auxilia sufììcientia : «Nana quod, inquit, ginale, et deinde concessis solàs vere suf-

« scholastici plerique pulant Deum post ficienlibus negare effieaces gralias , non

a lapsurn habere adhuc volunlatem sai- titulo summi Domini nihil cuicumque

« vandi omnes omnino, nemine excepto, debentis,

sed in poenam remisi peccali« et ex illa voluntate omnibus etiam re- origiualis. Si rex neget alicui magnuma probis sufficientem non solum redem- quemdam principatum

,quia dominus

« ptionem sed etiam gratiam praeparasse, est doni sui, aliud nihil ab eo quaerilur:

« ab Augustini doctrina prorsus dissen- Dominus est,quod bonum est in oculis

« taneum est ». suisfaciat. At si id neget in poenam,

Haec contra Iansenium. Quamvis au- sive ut malum infligendum, proi'ecto ne-

lem his argumentis non impetantur ii cessaria est culpa et quidem proporliona-

catholici, qui docent Deum propter pec- ta tanto bono, quo homo privalur. Qua-

catum originale remissum negare in poe- re si id rex faceret in odium peccati re-

nani gratias efficaces , concessis tamen missi , videretur pugnantia loqui. Quidsufficientibus, hoc enim non est positive enim esset aliud retinere regiam iram et

damnare et excludere a regno Dei (quod odium erga hominem , si hoc non esset ?

est indicium certuni odii , et irae in pec- Similia dixeris in re nostra. Negalio

catorem, adeoque peccati non vere remis- auxi!ior.um efficacium res est momenlisi); sed permittere ut homo id faciat cui- gravissimi, ut omnes sciunt. Si infligaiur

pa sua: negari tamen non potest, quod id ut poena, idest ut malum vindictae , erit

maximam habeat arduitatem, fatente ipso utique gravissiinum poenae malum. Si

card. Norisio aliisque ex eadem schola. ergo dicas inferri proplerpeccatum remis-

Quare bene merebimur de s. Doctore, si sum, videberis ludere in vocibus. Est

s. Augustinum ab hac difììcili opinione ne hoc remittere sincere peccatum , iu

vindicemus. eius odium infligere reconciliato honiioi

Ut difhcultas appareat eius sententiae, tantum malum?nonnulla distinguenda sunt. 1. Si Deus At inquit Norisius cum aliis. Propter

postAdae culpam nullum hominem re- originale remissum Deus punit nos poena

parare voluisset , sed omnes in poenam mortis, poena concupisceutiae etc.

reliquisset sine originali iustitia, sine im- Respondetur: non ila difficile intelliî-

mortalitate,siue gloria codesti etc.

,id tur, Deum vere remittere peccatum ori-

noli difficulter inlelligitur ab agnoscenti- ginale, et tamen irrogare nobis poenambus possibilem stalum purae naturae : concupiscentiaeac morlis : nani haec suni

quid enim hoc est aliud,quam propter et materia doloris et materia meriti; pra

crimen capitis et principis familiae spo- terea non sunt Disi breve et temporaleliare successores bonis indebiliset redigere malum : quamobrem ita reliclam concu-

ad stalum sibi proprium ac naturalem? piscentiam, ait August. 1. IX. de Gen. ad

2. Si Deus remisisset omnibus homi- lit. cap.X. n.18. out quemadmodum de

nibus culpam originalem , restituta gra- « peccalo iactum est supplicium, sic <1<

tia sanctificante,imo originali iustitia cum « supplicio fìat meritum ». Lib. autemadnexis privilegiis

^ noluissel tamen con- II. de Pece. mer. et rem. cap. \ VA///cedere perseveranliam cum gratiis eili- n. 53. pelagianis obiicienlibus: Si p





— 120 —obiterin ep.CXC.al.CLVII. adOptalum,

ubi e III. ri. 9. « Merito autem (inquit)

« videretur iniustum,quod filini vasa

« irae ad perdilionem ,si non esset ipsa

« universa ex Adae massa damnata ».

Nempe sicut Deus non potuit priranmhominem in slam peccati creare , ita ut

ab initio esset vas irae, ita neque fieri pos-

sent vasa irae i 1 li qui nascuntur ,si non

ab alio, quam a Deo traherent peccatum,

idest si non esset ipsa universa Adam mas-

sa damnata. Pergit: « Quod ergo fiunt in-

de de nascendo vasa irae, pertinet ad de-

ce bitam poenam; quod autem fiunt rena-

« scendo vasa misericordiae pertinet ad

« indebilam graliam » : idest nascunturhomines in originali ex debita poena, re-

generantur autem quicumque regeneran-

tur ex indebita misericordia. Sermo est

igitur de infectis originali peccato, et ra-

tiocinatio Augustini fluida ac liquida est,

non salebrosa non impedita. Vide etiam

Aug. 1. II. Op. im. e. lui. n. 212.,qui

est appositissimus in liane rem.

Dices : Augustinus hic nominat vasa

irae idest reprobos,

vasa misericordiae

idest praedestinatos in gloriarci; ergodocet

omnes reprobos , etiam regeneralos per

baptismum, reprobari propter originale.

Respondeo: Ecce tibi, quam impedita et

inexlricabilis fiat ex tua hac inlerpreta-

tione ratiocinatio Augustini : quam hic

vocat debitam poenarn,post duas lineas

vocat iustam fixamque vindictam,quia

de stirpe inobedientiae duciturpropago

peccali atque supplica. Quis autem com-

prebendat, quod Deus sincere remittat o-

riginale regeneratis , et habeat erga illos

propter originale iustam fixamque vindi-

ctam ad perdilionem? Haec et similia in

causa sunt, ut detur ansa censoribus ob-

loquendi de doctrina Augustini.

At quid dicendum ad illa de vasis irae

de vasis misericordiae ? Respondeo esse

plusquam lalsum, quod vasa irae apud

Augustinum universaliler significet re-

probos , vasa misericordiae significet

praedestinatos in gloriam. In lib. I. ad

Simpl. q. II.,queui librum primo loco

obiicit nobis in hac controversia Ianse-

nius , omnes corinlhios a Paulo baptiza-

los, uteumque carnales, parvulos, lacten-

tes, dicit ex ipsa regeueratione factos va-

$a in honorem}et id saepe habet. Pula*

omnes fuisse praedestinatos? Ila Joqueba-

tur Augustinus sub initium episcopatus

sui, curn eos Jibros scripsit an. 397.*, ne-

que hunc loquendi modurn improbavit

deinde in Relractationibus. Veruni quid

alios libros quaerimus? Nonne id apparetin ipsis cilatis liuius epist. ad 0[>lalum

verbis? « Fiunt, inquit , nascendo vasa

ce irae... fiunt renascendo vasa miseri-

« cordiae » : hoc catholice dici polest de

solis vasis irae secundum praeseuiem in-

iustitiam, et de vasis misericordiae secun-

dum iustitiam quoque praesentem : si va-

sa irae hoc loco sunt reprobi,quotquot

ex Adae massa nascuntur, reprobi sunt :

si vasa misericordiae hoc loco vocanturelecti, omnes regenerati electi sunt. Quoquid magis erroneum, et repugnans?

Videamus sequentia ep. cit. n. 10. :

« Deus.... ostendit et potentiam suam,

« qua bene utitur etiam malis ad exer-

« cendos et comparatone admonendos

« bonos accommodans, ut in eis discant

« agere gratias Deo, quod ab eis non suis

« meritis,quae in eadem massa paria

« fuerunt, sedillius

miseratone discreti« sunt ». Et hoc loco sermo est de malis

in massa originali secundum statimi prae-

sentem relictis, et de christianis per rege-

nerationem discretis ab eadem massa in-

fecta -, ad eos enim omnes tum perseve-

raturos, tum non persevera tuvos exercen-

dos et comparatione admonendos ordi-

natur multitudo illa infidelium non rege-

neratorum: omnes regenerati tum perse-

veraturi tum non perseveraturi , neque

soli invisibiles praedestinaii, qui nec sibi

nec hominibus noti sunt , discere debent

agere gratias Deo, quod ab infidelibus

divina miseratione discreti sint.

Dices repugnare Augustino, quod om-

nes regenerati dicantur discreti a massa

perdilionis. Nam 1. de Cor. et gr. e. VII.

n. 12. soli regenerati et babiluri donumperseverantiae dicuntur discreti a massa

damnata secundum praescientiam et prae-

destinationem. Respondeo : imo hoc to-

tum stare a me; omnes regenerali per ba-

ptismum discernuntur mpraesenti a mas-

sa damnata: soli autem perseveraturi di-

cunlur discreti cum addilo, nempe secun-

dum praescientiam,et praedesiinationem

quae respiciunt statum futurum.Nam re-

generati sine dono perseverantiae unni



— 121 —quidem discreti sunt a massa damnata

,

sed ad eamdeni revertentur ;nani secun-

duni aliam quamdam dìscretionem non

erant ex nobis, ait Àug. 1. de Dono per-

sev. cap. IX.

Simile quid liabes I. de Corr. et gr.

e. TX. n. 20. ubi docet de non persevera-

mris, quodeum pie vivnnt, dicuoLdr Fi-

lli Dei (quae appellatio de praeseoti pro-

priissima est secundumScripturas,Eccle-

siam, ipsumque Augustinum): « sed quo-

« niam, inquit, victuri sunt impie, et in

« eadem impietàte morituri, non eos dicit

« filios Dei praescientia Dei ». Ceterum

dicere . quod Ili non siiti Pilli Dei non

est absolute veruni , sed cuna addito se-

cundum pracscicntiam. SimiJia dicit Au-gustinus de filiis diaboli transierendis ad

iilios Dei.

Quod autem Auguslinus agens de duo-

bus iam regeneratis, quorum unus per-

severai, alius non perseverat, derelictio-

nera huius non refundat in peccatum o-

ì iemale remissum , frequentissima qui-

dem inductione probari posset, sed satis

sit liber de Dono perseverantiae, ad quemadversarii provocant.

Cap. Vili. num. 16. « Sed cur, in-

k quit pelagianus, gratia Dei non secun-

dum merita hominum datur? Respon-

« deo, quoniam Deus misericors est. Cur

« ergo, inquit pelagianus , non omnibus?

a Et bic respondeo-, quoniam Deus Iudex

« est.... Qui ergo liberatur, gratiam di-

te Jigat, qui non Jiberatur, debitum agno-

« scat ». Et hoc quidem numero :igit

Augurimi} de reprobatone absoluta.Per-

git num. 18. de reprobatone comparati-

va: cor ineadem causa me, quam illuni

potius pimiet , aut illuni, quam me po-

titi liberabit? Respondet Aug. a Quia in

<( line re sicut insta est ira eius, sicut ma-« gna misericordia eius , ila ioscrutabilia

« iudicia eius ». In bis agitur de repro-

batione positiva propter originale, sed eo-

rum, in quibus non fuit remissum: ubi

obiter vides eodem modo loqui de abso-

luia, et de comparai iva reprobatone.

Audi sequentia ibid. n. 19: « Adirne« pergat, et dicat pelagianus: curquibus-

ndam, qui eum col ueruut, bona fide per-

\ erare usque in finem non dedit? »

1 un vero non invenies Augustinum re-

currere ad iram Dei debitam massae per-

ditae , sed ad alia confugit: puta ad bono-

rum timorem,non tamen adDeum iratum

propter massae peccatum. Et iterum in-

ira cap. IX. n. 21 ulruoique complecti-

tur: « Ex. duobus itaque parvulis origi-

« nali peccato pariter obstrictis , cur iste

« assumatur, ille relinquatur, et ex duo-

« bus aetate iam grandibus , cur iste ita

« vocetur (ab infldelitate ad fidem) , ut

« vocantem sequatur, ille autem aut non

« vocetur (riempe ab infldelitate ad li-

ft dem) , aut non ita vocetur, inscrutabi-

« lia sunt iudicia Dei (quia ut supra dì-

« xerat n. 18. in hacre sicut iusta estira

« eius, sicut magna misericordia eius, ita

« inscrutabilia sunt iudicia eius J. Ex

« duobus autem piis , cur buie donetur« perseverantia usque in finem, illi non

« donetur , inscrutabiliora sunt iudicia

« Dei ». Ubi hic recursus ad poenam de-

bitam massae perdi tue ? Imo vides re-

currere ad alium , atque diversum iudi-

ciorum Dei ordinem.

Dices 1. ex Norisio: Aug. 1. I. q. II.

ad Simplicianumet alibi docetDeum odio

habuisse Esaù peccatorem , cuius tamen

originale peccatum remissum fuit per

circuincisionem octavi diei.Resp.Deus o-

dio babuit Esaù peccatorem sive relate ad

illud tempus, quo reus eratoriginalis non

remissi , sive relate ad illud tempus, quo

iam ratione utens reus fuit actualium.

Quod autem Deus odio habuerit Esaù re-

lale ad illud tempus intermedium,quo

mundus erat et ab originali et ab actua-

libus , et quidem odio habuerit propter

originale remissum, nullibi dicit aut in-

sinuat Augustinus. Ac sane secundum fi-

dem et eumdem Augustinum a peccato

remisso non denominatur homo peccator.

Dices 2. ex eodem: Augustinus 1. de

Corr. et gr. cap. XI. n. 32: « Si autem

« hoc adiutorium vel angelo vel nomini,

« cum primum facti sunt , defuisset . . .

« non utiquesuaculpacecidissent:...nunc

« autem,quibus deest tale adiutorium

,

« iam poena peccati est ». Ergo negatio

auxilii proxime sufTìcientis , cuiusmodi e-

rat illud Adae , deest modo in poenampeccati, et quidem originalis

,quod in

multis nempe in regeneratis remissum

csi. Respondetur: adiutorium illud Adae

constiluebatur praecipue gratia sanctifi-

cant€j et habituali caritate in crcationc

16



— 122 —accepta, quae modo decst vel in poenam a aamque peccati universa massa damna-

originaJis in nondum regeneratis, ve! si « ta est • nec obdurat Deus impertieodo

quis a iustificatióne accepia decidit, in « malitiara, sed non imperliendo miseri-

poenam actualis. « cordiain. Quihus enim non impertitur

Dices 3. ex dodo recentiore tom. I. a nec digni sunt, nec merentur,at potius

i. VI. de Theologicis disciplinis cap. 18. « ul non impertiatar, hoc digni sunt, hocAugustinus in Epist. ad Sixtum : Quae- « merentur. Quaerimus autem merilum

rimus, inquii, ecutsani praedestinaiionis « misericordiae,nee invenimus, quia nul-

el invenire non possumus: quaerimus cau- u lurn est, ne grada (primae iustifìca-

sam dereliclionis , et invenimus eameau- « lionis ab originali ) evacuelur ,si non

sam esse peceatum originale. Respondeo « gratis donalur, sed mentis reddilur ».

ci. hunc auctorem ex minus quodani ac- Hinc slalim liaec alia subiicit n. lo. « Si

curato scriplore,eius fìdem seculum, ista a enim dixerimus iidem praecessisê ,in

transcripsisse non enim ista reperiuntur « qua esset merilum gratiae (ita enim di-

in ea epistola, sed prorsus alia, ubi loqui- cebant plures, ut patet ex Exposit.ep. ad

tur de prima Iustifìcationee. III. n. 12. (Jalatas 1. I. ad Simpl.q.II.exEnchiridio

« Fides igitur ad Cliristum nos lrahit,quae ete. de Gratia primae Iustificationis), quid

« nisi desuper gratuito munere nobis dare- « meriti liabebat homo ante fìdem, ut ae-

di tur, non ipse diceret, nemo potest veni- « ciperet fìdem »? Haec pianissima sunt

« reetc.)) et infra tium, 14. «Quaerimus in nostra sententia; si haec transferas ad

« namque meritum obdurationis, et inve- iustos decidentes a iustitia, culpa erit non

« nimus ( loquilur autem de obduratio- Augùstini , sed interpretis, cum omnia

« ne infìdeliiatis sine baptismate): merito implexa atque difficilia senseris.

e a r lvi. LVL Cum autem de Iesu Christo Filio Dei unico Domino nostro, quod

^rExie.ì^rr.io ad brevitateni confessionis pertinet, dixerimus,

adiungimus sic credere nosordine dictMm in

e^ jn Spiritum Sanctum , ut illa Trinilas compleatur,quae Deus est: deinde

Sancta commemoratur Ecclesia, linde datur intelligi rationalem creaturam

ad Ierusalem liberam pertinentem, post commemorationem Creatoris , id

est summae iilius Trinitatis fuisse subdendarn. Quoniam quidquid de nomine

Christo dictum est , ad unitatem personae Unigeniti pertinet. Rectus itaque

confessionis ordo poscebat , ut frinitati subiungeretur Ecclesia tamquani

habitatori domus sua , et Deo templum suum , et conditori civitas sua.

Quae tota hic accipienda est , non solum ex parte quae peregrinatur in ter-

ris , a solis ortu usque ad occasum laudans nomen Domini , et post capti vi

tatem vetustatis cantans canticum novum; verum etiam ex illa, quae in eoe-

lis semper , ex quo condita est, cohaesit Deo, nec illum inalimi sui casus

experta est. Haec in sanctis angelis beata persistit, et suae parti peregrinanti,

sicut oportet opitulatur : quia utraque una erit consorlio aetornitatis, et mine

una est vinculo caritatis,quae tota instituta est ad colendum unum Deuni.

Unde nec tota nec ulla pars eius vult se coli prò Deo, nec cuiquam esse Deus

pertinenti ad templum Dei, quod aedificatur ex diis quos facit non factus

Deus. Ac per hoc Spiritus Sanctus si creatura non creator esset,profecto

creatura rationalis esset ; ipsa est enim stimma creatura. Et ideo in regula

fidei non poneretur ante Ecclesiam , quia et ipse ad Ecclesiam pertinere! in

illa eius parte, quae in caelis est. Nec haberet templum, sed etiam ipse tem

i. cor. vi , 9 . plum esset. Templum autem habet , de quo dicit Aposlolus : Nescitis quia cor-

rer, hi. 16. Vora wstra templum sunt Spiritus Sancii qui in vobis est, quem habetis a Deo? De

, bi(1 l5 .quihus alio loco dicit : Nescitis quia corpora vestra membra sunt (liristi? Quo

modo ergo Deus non est,qui templum habet ? aut minor Christo est , euiws

membra templum habet? Ncque enim aliud templum eius, aliud templum





— 124

Jncar. capite I. quorum praecipuum est

liane autem unionem quamvis passim

inefFabilem patres praedicent , declarare

tamen conanlur I. per negationem. Eam

uon esse secundum inliabitationein > afl'ec-

tum, dignitatem , auctoritalem, potesta-

tem, opera tionem, equivocalionem nomi-

imm. Haec passim Cyrillus, aliique cums. Thoma IH. p. q. II. a. 6. Decem a-

Jios modos excludunt Maximus Martyr,

opusculo XII. perTarrianum edito p.148.

et Eutliymius in Panoplia tit. VII. Lat. Ed.

p. \kk. Hac ratione plurimi patrum ex-

plicuere divinam naturarci, dicendo quid

non sit Deus. Addo: cum patres explicarevidenlur positive liane unitionem

,quod

sit secundum naturam substanliam et

subsislentiam , testimoniis frequentissimis

erudite congestis a Petavio 1. III. de In-

car. e. IV. praecipue tamen ilJud nega*

tum intendunt,quod non sit secundum

aff'ectum, dignitatem, honorem , ut con-

stabit eorum verba expendenti.

II. Declarant per affirmationem uten-

tes praecipue celebri exemplo unionis in-

ler animam et corpus. Quemadmodumea unione fìt, ut ex anima et corpore exi-

stat homo aut aliud quodvis animai vi-

vens, ita vi huius praestantissimae unio-

nis ex Verbo Deo et hu inanità te fìt homoDeus, sive Emmanuel. Sic autemquidam,

ait Augustinus ep. CXXXVII. al. III.

n. 11., reddi sili ralionem Jlagitant,

quomodo Deus homini permixtus sit, ut

una fieret persona Cliristi cum hoc semel

fieri oportuerit, quasi ralionem ipsi red-

dant de re quae quolidie fit yquomodo

misceatur anima corpori, ut una persona

fiat hominis. Nam sicut in mutate per-

sonae anima unitur corpori, ut homo sit,

ita in unitate personae Deus « unitur no-

ce mini , ut Cliristus sit. In illaergo per-

« sona mixtura est animae et corporis,in

« hac persona mixtura est Dei et homi-

<( nis si tamen recedat auditor a consue-

« tudine corporum,qua solent duo li-

ce quores ita commisceri, ut neuler servet« integritatem suam ».

Modus autem, inquit alibi Augustinus

lib. XXI. de civ. e. XI. quo corporibus

adhaerent spiritus et ammalia fiunt, om-

nino mirum est. Nec comprehendi ab ho-

mine potest , et hoc ipse homo est. Addit

Augustinus eadem epistola ad Volusianum

CXXXVII. eodemque num. 11.- facilius

credi debuisse possibilem unionem Verbi

Divini incorporei cum anima Christi in-corporea

,quam uniones animarum in-

corporearum cum humanis corporibus,

quod quolidie inquit ad procreandos ho-

mines duarumrerum incorporearum com-

mixtio facilius credi debuit quam unius

incorporeae.... ac per hoc Verbi Dei et

animae credibilior debuit esse permixtio

quam animae et corporis. Sed hoc in no-

bis quolidie experimur, illud in Chri-

sto credere iubemur.

Haec Augustinus anno 412. Paulo post

in oriente similia, s. Cyrillus saepissime

hac similitudine usus. Dicimus ( inquit

Scholat. de Incanì. Unigen. capite V.)

quod deceat cogitare,quamvis minor sii

oralio ventate , talem esse adunationem

Emmanuel,qualem quis inlelligat et

animarli hominis ad suum corpus ha-

bere.

Hactenus de idea Unionis. Ideam per-

sonae nobis repraesentat singularitas per-

fecta , inlellectiva , incommunicata. In

liane conspirant innumera Conciliorum

ac patrum graecorum ac latinorum te-

stimonia apud Petavium in libris de Tri-

ni tate et Incarnatione , si ea ut par est

genes con. Celsum lib. III. n. 41., Methodiusin Convivio decem Virg. Orat. III. mi. 4-8.Gregorius Nissenns adver. Eunomium Oratt.

1I-V ,

Ephraem apud Assemanum Biblioth.Orient. Tom. I. pag. 80. ; crvôccrts oix.ovoix.ikt)

,

Cyrillus passim ; crvv(ìpofx.7), Gregorius Nazian-zenus Orat. XXXI; evcotris, Origeues adver. Cel-sum lib. III. n. 41 . ; <Tv(x.$ot<ns avvùpo/xri, Cyril-lus de Incarnat. cap.XXXII. , et svwcris §v<rix.r\

,

Cyrillus Anath. III. Ceterum priusquam Nes-torii nomen audiretur , ac nestorianae contro-versiae infestam haberent Ecclesiam

,patres di-

J>ertis verbis uvri.^tirty constituerant.Omitto Hi-

larii de Trinit. lib. X. n. 52., Ephraemi de

Transfig. Domini Opp. tom. II. pag. 64.,Gre-

gorii Nazianzeni orat. LI. , Gregorii Nysseni

con. Eunom. orat. IV., Hieronymi ad Hedi-biam q. IX., et Augustini de Trinit. lib. IV.

cap. XX. n. 5o. luculentissima testimonia,

atque ea sol uni describo,quae tradunt Tertul-

liànus et Àthanasius ; ìlle con. Praxeam cap.

XXVII. inquiens: videmus duplicom ttatum

non confusum,sedconiunctumin una persona.}

iste in Annuntiat. Deiparae n. 11. Bn w xxrx

(X.10LV VTTQCrrOCtTiV KXt iK ÙVQ KXt tV OVO TOM <pl/CTìtT*V .

C. P.



— 125 —comparcs,et quoti iinis deest ex aliis sup- et in se esse creatavi personarn subsisten-

pleas. In natura divina singularitas est /tv//, cimi haec incommunicationem signi-

perfecta et intellettiva; at quia Patri, Fi- iìccnt , ex qua sequitur rem incommu-

lio ac Spiritili Sancto per identitatem coni- nicatatn per se stare et in se sistere,quod

municatur, (haec enim una communica- falso dices de humanitate Coristi, si ea

tio Jocuiii liabet in divinis ) idcirco in vere unita est Verbo. Superest ergo quod

quantum hoc paeto communicabilis est una sit persona Divina uniens sibi et con-

persona non est, non in se sistit, non in se iungens humanitàlem. Hinc Augustinus

stat, nequeper se. Contra Pater est singu- (Semi. LXVJI. al Vili, de verb. Dom.

laritas perfecta et intelleetiva ; ae prae- n. 7.) Suscepit animam, suscepit corpus,

lerea neque Filio , neque Spiritai Saneto suscepit plenum hominem, imam jack

communicatur : igitur Pater persona est. Dominus curii servo personarn.

Idem dicilo de Filio ac Spirito Saneto, Corollarium II. Licet unio Verbi et

(juoniam ineonmumieabilitas uiiius divi- humanitatis mutua sit, adirne tamen Ver-

nae personae cum altera quam explicui- bum non tam communicatur humanita-

mus tota fimdatur in oppositione relativa ti, quam se illi communicat, eam suam

imiusad alteram , ideo persona*explicat

suique iuris faciendo,

siliquepropriam,

Augustinus per lias relationes originis, uti quae phrasis est s.Cyrilli,sive ad se per-

passim in 1. V. et VII. deTrinitàte, quae tinenlem,quae phrasis est s. Aagustini.

relationes distinctionem realem mutuam, Quare cum incumbat Ecclesiae ea lo-

idest ineomnumieabilitatem identitatispo- quendi necessitasse qua Augustinus 1. III.

stulant, qua unaquaeque persona in se ac de Trinit. e. IV. ,iundamentum habuit

per se stare intelligitur. Ecclesia, ut Verbum quidem etiam post

Ut autem habeas, quid sibi velint sub- uuionem appellaret vocabulo personae,

sistens et supposilum , cui in graeco re- humanitatem autem ipsam sine creata

spondet celebre vocabulum Hypostasis, persona esse diceret.

satis est ut adefinitione personae intellec- Eadem fere ratione non humanitas di-

tivitatem auferas. Ubicumque igitur est citur assumpsisse Verbum , sed Verbumsingularitas perfecta et incommunicala assumpsisse humanitatem: non dicitur ab

alteri, ut in omnibus ex gr. animantibus, Evangelista, quod caro facta sitVerbum,

ibi est suppositum et subsistens. Inde sub- sed quod Verbum caro factum sit : non

sislentia appellatili', quae Augustino sub- dicitur a Paulo quod semen Abrahae ap-

stantia dicitur 1. VII. de Tr. e. IV. et prehenderit Deum, sed quod Deus semen

alibi. Duabus noiionibus unionis et per- Abrahae apprehenderit. Nempe Verbumsonae praemissis, praecipua lncarnationis ab aeterno praeextitit humanitati, et per

capita per ss. Patres tradita, veluti toti- omnipotentiam toti Trinitati communemdem corollaria subiuferemus. Inde consta- libere operatum est unionem sui cum Ini-

bii, doctrinam ss. Pati imi non esse vocum manilate.

niliil signilicantium congeriem, ut d. de Corollarium III. In hoc enthymema-Beausobre appellati neque in eos uti nos te. Humanitas comunicata est Verbo per-

cosse contumelia,quam hac in re usur- unionem, ergo non est incomunicata, sive

pat Spinoza loco citato Nescio quid di- non est persona: consecutio ita clara est

cant. ut nemo nis'i bardus ac stupidus dubitare

Corollarium I. Quoniam singularitas possit.

humanitatis Christi communicata fuit Neque reipsa ullum est vestigium hu-non quidem per identitatem sed sallem ius dubitalionis in tota controversia ne-

per unionem analogam unioni corporis,

storiarla, quantum ex graecorum aut la-

i et ammac Filio Dei , sire Verbo Divino, tinornm scriptis eruere possumus. Lis

falso dixeris eam humanitatem esse sin- ergo unice esse potuit in antecedente hu-gularitaiem intellecli\ ani pei lectam in- ius argurnentationis. Atque in eo re ipsa

commwìicatam,quemadmodum incom- litem fuisse testantur passim scripta s.Cy-

municata est quaelibet alia humanitas rilli, qui proinde tamquam omnium fun-cuinslibetpuri hominis. Falso ergo dixc- damentum ab ipso primo Anathematis-ns cum Nestorio, eam humanitatem ex se moiSi quis, inquit,/zo/Z confitelur

)Deum



— 126 —esse secunduni veritatcm Emmanuclem

,

hoc est Deum nobiscum , sive, ut espli-

cai in defensione Jiuius Anathemalismi

contra orientales , Verbum incarnatimi et

hominemfactum hoc est unitimi carni,

analhema sitImo ipse Nestorius a neganda unione

auspicabatur errorem suura. Die eumqui suscepit , verba sunt Nestorii citati a

s. Cyrillo in defensione Analheinatismi

terlii contra orientaJes, quod sit Deus;

oppone susceptumquia serviforma) adii-

cepost haecconnexionis dignitatem,quia

duorum authoritas communis, quia duo-

rum eadern dignitas: naturis manentibus

falere dignitalis unitalem. Vides, inquit

Cyrillus, ubique separatila quidem in-

terse naturas, unientem autem, ut dicit,

adorationem et communem authorita-

tem nominatila, iuxla solius dignitalis

unitatela', de qua imitate dignitalis solius

exclusa unitate sive unione aut unitione

vera ac physica,perpetuo sugiiJatur a

patribus.

Corollarium IV . Falsum est itaque

quod asserit Petrus Bayle , lilem Nesto-

rium inter ac Cyrillum, idest nestorianos

inter el Ecclesiam fuisse , adeoque et esse

de voce, cum maxima de re fuerit. Idest

utrum vera naturalis unio fuerit Verbi

cum Humanilate et plus quam secundumautoritatem ac dignitalem. Quare Epi-

scopi Synodi Ephesinae ad Coelestinum

epistola,quae in editione Coustant est :

Sceleratissimam haercsim sanctissimam

nostrani Religionera evcrtenlem et My-slerii dispensationem ex ipsis funda-mentis evellentem demoliti sumus

Monendus itaque lector catholicus, ne

fucus ei fiat magno nomine Petri Bayle

in famigeralissimo suo dictionario et ni-

mium quam oporleret pervulgatissimo,

monendus, inquam ncque de insigni im-

peritia neque de enormi temeritate eumauctorem salis excusari in re tanta posse.

De impernia quidem, quod hoc tractatu-

rus rem centies ac millies in graecis lali-

nisque patribus ileralam vel non legerit

vel non inlellexerit j de temeritate vero,

quod generalem Ephesinam Synodum,

et reliqua,quibus confirmala est,posle-

nora Concilia, omnemque catholicam

Ecclesiam tanta turpissimae calumniacinfamia traduxeril.

Corollarium V. Ex dictis colligilur,

quod sensu a Calliolicis intento , Deusest homo, ideoque Deus est passibilis, et

reipsa passus est, morluus est etc. Haecest Celebris illa communicatio idiomatum

sive proprietatum in Christo , qua Deohumana tribuuntur, homini autem divi-

na, quaeque fuit semper haereticis qui-

dem scandalurn,gentibus autem slultilia.

Communis ratio id explicandi tradilur

a s. Thoma III. p. q. XVI art. 1. et seq.

Quia persona Filii Dei, prò qua sup-

ponit hoc nomea Deus , est suppositum

naturae humanae vere et proprie hoc

nomen homo potest praedicari de hoc

nomine Deus secundum quod supponit

prò persona Filii Dei. At quoniam nihil

obstat eamdem propositionem esse veraci

multiplici sensu, haec autem subindicata

explicatio postulat, ut plures rerum ac

vocum diflicultates atque ambages pro-

lixe enodenturj praeterea contra eos ad-

versarios agimus,qui harum rerum ac

vocum obscuritate abutuntur , eamquepatribus obiiciunt* ideirco explicationem

aliam proponemus , cui putamus conci-

lia et patres ante Damascenum praeci-

pue inhaesisse. Explicatio ex duabus pro-

positionibus pendet.

Propositio I.

Ghristus constitulive dicit non modo

Verbum divinum , sed naturam creatali

et huius unionem ad personam Verbi.

Vel sola cogitatione sepone Verbum, se-

pone humanitatem, aut bis iutellectis a-

biice cogitationem unionis,quodlibet ex

liis tribus deficere cogites, deficiet Ghri-

stus Emmanuel Deus-Homo Verbum Ca-

ro etc. Hinc recte dicilur Chrislus perso-

na non uteumque sed in et ex dualm>

naturis, quod in conciliis et patribus ce-

leberrimum est. Hinc AiumstinusEnchir.

cap. XXXV. Unicus Dei Filiusfactm

est et hominis fìlius, idemque ipse utrum-

que ex utroque unus Christus. Et ca-

pite XXXVI. Quemadmodum est una

persona quilibet homo, anima scilicet ru-

tionalis et caro, ita sit Chrislus una per-

sona Verbum et homo. El e. XXX \ HI

Sicut confitemur D. N. I. Chris!uni qui

de Dco Deus , homo autem natus est de

Spiritu Sanelo et Virgole Muriti,utni

que substantìa , Divina scilicet atque

humana fìlius est unicus etc. Vides utram-



— 127 —que substantiam divinarli et humahamconstitutive.

Bine autem facile intelligitur: quod de

Christo praedicentur divina et humana.

Christus Deus Dei Filius est Deus et Ho-

mo inquit Aug. Ench. e. XXXV. Deusante omnia saccaia et Homo in nostro

saeculo ... Quo circa in quantum Deus

est , ipso et Pater unum sunt, in quantum

autem Jiomo est Pater maior est ilio. Si-

milia obvia sunt in patribos latinis ac

graecis.

Propositio 11.

CumdeChristo loquentes dicimus Yer-

bum, possumus aut debemus subintelli-

gere Yerbum homo ; et Cam dicimus ho-

mo , pcMsamiu aut debemus subintelli-

gere Homo Yerbum. Id facile intelligitur

ex Angustino ep. CLXXXVII. ad Dar-

danuni a!. LV1I. n. S.Sìcut unus homo

est alluna rationalis et caro , sic et unus

Christus est Yerbum et homo... Nec cimi

Filium Dei Christina dicimus, hominem

separamus ,aut cum eumdem Christian

filium hominis dicimus, separamus Deum.

Bine Cviillus Anatliematismo IV. non

anatlh ma sit. Illudque paulo post incul-

cai : Est unus et idem Deus simul et ho-

mo, lam vero nihil est specialis arduità-

lis in no quod Verbum sit mortuuni ,sii

crucifixum eie, si cum dico Verbum, po-

testaut debei subintelligi Yerbum homo,

sive idemipse ulrumque ex utroque unus

Christus, ut aitAug. Enchir.c.XXXV., et

declaratum est in propositione prima.

Nihil est specialis arduitatis in eo, quod

homo dicatur Creator coeli et terrae

eie., si cum dico homo ,potest aut debet

subintelligi Homo Verbum.

Aliam praeterea explicaiionem accipc

ex eodem Augustino epist. CLXXXVII.

al. LVII. n. 8. et 9. Demus ,quod cum

dico Verbum non subinlelligam VerbumHomo ,

sed Verbum ipsum prout distin-

ctum, non tamen prout separatum ab ho-

minem esset enim liaec separationis affir-

matio falsa. Demus quod cum dico Ho-

mo, non subintelligatur Homi- Nerbimi,

sed Homo ,in quantum est quid distin-

ctumjicet non quid separatum a Verbo.

Adliuc tamen de Verbo praedicari po-

test, Homo passus, crucifixus etc, si sub-

bolliti! anathenia dicit: Si quis eas voces, intelligas non in se seu sua Divalliate,

quae in Apostolicis et Evangelicis seri- sed secundum hominem. De homine prae-

ptisde Christo vel a sanctis vel ab ipso dicari potest, quod sit omnipotens, crea-

dicuntur, duabus personis hoc est subsi- tor angelorum etc. ,si subintelligas non

i slentiis distribuit : non inquam, hic tan- in se sive sua humanitale , sed secundum.

tam sistit Cyrillus , sed praeterea agens Deum.Cum enim sit Christus Deus et ho

' de modo loquendi opportuno ad eum er- mo ,utrumque in ilio observandum

M'iviii ritaudum, ita prosequitur: et edias est cum loquitur , vel cum de ilio Scrrp-

quidem voces velut nomini, quem seor- tura loquitur, et quid secundum quid di-

vini sequestrato Verbo Dei intelligit, alias catur inluendunu Hinc explicans,quo

autem soli Di Patris Verbo , utpote pacto loan. IH. dicatur filius hominis

/>-///// addecentes aptarit in Coelo, et I. Cor. II. Dominus gloriaeI gè sequentem oppositionem orienta- crucifìxus, ac per hoc (inquit) et filius

. lium , ([ni conveniebant in prima parte hominis secundum Deum est in coelo,

Anathematwmi : Quod duabus personis et Filius Dei secundum hominem cruci-

, vel duabus iubnstentiis vel duobus filiis figebatur in terra. Tum subdit. Ergo po-

. dividentes unitionem , hoc est unum fi- luit recte dici Dominus gloriae crucifi-

liurn, voces adoptare non oporlet ; at re

pugnabant secunâe parti.

Veruni Cyrillus in drfensione ex pri-

ma parte, quam orientalcs concedcbani ,

infert secundam , et ita repetit : Si quis

xus , cum ad solam cameni illa passio

pertineret. Lege epist. CCXXXVIH. al.

CCLXIV. n. 10.: Quia ipse Dei Patris

Unigenilus Filiusformarti servi accepit,

multa de ilio in scripluris secundumjor-

dividit voces secundum hunc modum , mani Dei dicunlur, multa secundumfor-ut alias quidem lamquam ho/nini a Deo mani servi.

seorsum intellecto (non dicit tamquam Geminac hae explicationes , utvides,

nomini a Deo seorsim existente et re ipsa non pendent a subtilioribus notionibus

eparato, sed seorsum intellecto) adaptet: suppositi et naturae , a concreti* et ab-

stractis, n rectia el obliquis quibus ob-ìlias vero ut Deo dignas soli Verbo Dei



— 128 —noxiae sunt aliae plures explicationes non

sine perturbatone eorum,

qui scholae

assueti non sunt.

Corollarium VI. lime facile intelligi-

tur, B. Virginem esse Deiparam seu ma-

treni Dei sive subintelligas Dei-hominis ,

quemadmodumdeclaravimus in explica-

tione prima, sive subintelligas Dei secun-

dum hominem , sive secundum formamservi, quemadmodum declaravimus in

explicatione secunda. Quae omnia ut ve-

ra sint, non postulane ftindamenlum aliud

quam unionem veram Verbi cum huma-

nitate. Neque alius est Cyrilli sensus io

Anatbematismo primo: Si quis non con-

filetur Dei Genitricem s. Virginem,

pe~perù enini secundum cameni , cameni

factum Dei Verbum . . .} analhema sit.

Quae doctrina secundum utramque no-

strani explicationem vera est.

Quod autem opponit Bayle , matrem

hominis non dici matrem animae licet sit

mater corporis, cui anima unitur , leve

est. Si quis enim diceret: haec foemina

genuit liane animam rationalem non in

se ipsa sed secundum corpus aut carnem

non reprehenderetur quia ialsum diceret,

sed quia abhorreret a comuni loquendi

consuetudine ,cum contra ea appella tio

Malris Dei secundum carnem ,confor-

mis sit scripluris et Ecclesiae a vetustis-

simis temporibus) ut demonsirant ih

logi et c\ dictis intelligitur (ci).

Quid si , inquit Bayle,angelus asso

meret sibi corpus generatumex foemina.'

Numquid foemina diceretur Mater An-

geli secundum corpus? Kespondeo, si apudsapienles invalesceret Ine loquendi mo-

dus, omnino ita dici posse in ea hypo-

thesi, quantum enim ad rem ipsam nilnl

latet falsi tatis.

Corollarium VII. Ex dictis constai

non esse unam naturam in Cliristo , ne-

que per confusionem mixlionem et trans*

mutalionem duarum naiurarum in unamlertiam, neque per conversionem liuma-

nilatis in divinitaiem, neque per conver-sionem divinitatis in humanitalem, de

quibus erroribus apollinaristarum et eu-

tycliianorum Petavius 1. III. de Incar-

natione. Constatex idea ipsa unionis Ver-

bi cum humanitate quae postulat duali-

tatem horum extremorum.

Corollarium VIII. Hinc etiam conslat

neque in Chrislo fuisse unam naturam

compositam ex divina et humana, sicuti

ex anima et corpore fit non modo unus

homo, sed una natura. Atque unam qui-

dem naturam hoc sensu docuere euty-

chiani posteriores cum celeberrimis pili-

losophis et inter alios Ioanne Philopono,

eapraecipueparitateet exemploinslrucli,

(a) Huic illustrandae responsioni non mini-

mum ista conferre videntur,quae in epistola

ad monachos Aegypti scribit Cyrillus tom. V.

Opp. part. II.pag. 8. Edit. Paris i638 : Sed

percunctabere hieforsan : Numquid, die age,

divinitatis mater Virgo extitit ? Ad hoc dici-

mus , vìvimi illud et subsistens Dei Verbumvere citra ullam controversìam ex ipsa Dei et

Patris essentia genitura esse 5 substantiamque

temporis initio carentem sortitum}ad eum mo~

dum generanti cohaerere, ut in ipso et cum ipso

nunquam non sit,esseque intelligatur: verwn-

tamen illud idem Verbuainovissimisaevihuius

temporibus incarnatum , hoc est corpori animaintelligenti informato coniunctum secundumcarnem ex muliere natura esse. Habet autem

hoc incarnati Verbi mysterium non modicamcum humauo parla cogaationem : quandoqui-dem lerrenorum hominum malres naturae adgenerandum subservientes,in uteroquidem car-

nem gestant,quae seasim per teaiporum inter-

valla concrescens, arcanisque quibusdam Con-ditoris operationibus incrementa paulatim su-

raens , ad per/edioueai adducta formam tan-

dem attinga humanam : Deus vero corpusculo

inni perfido et animato , eo modo quem ipse

novìt, spiritual infundit :format enim ille spi-

ritual hominis in ilio, utpropheta ait. Iam alia

carnis , alia rursum auimae est ratio, situiti

licet illae terrestres dumtaxat corporuai aiatrts

jìant: nonalteramtamea hominis partem, sed

totum homiueai , qui ex auìma et corpore coh-

Jlatur ,parere dicuntur. Nemo enim (ut exein-

pio res illustretur) Elizabeth cameni taatitm-

jaodo , non etiam animam peperisse dixent

siquidem non solaai caraem genuit illa ,sed

Jìnptistam ex aaima et corpore constante!*.

ovo xv strcoi rts , (£>£ps tirttiv}

tt\v Ektffxfiir

C0tD1LCT0X.CV (A.SV , CV (JL7IV STI XXI ^WÔT XZf

SXTSTOXS yacp -^V^CO^-SVTX TCV Bx-XTICTT^ , XXI

coi ev sZ xfjLQotv tov xvopioirov , ~\>v)(r\s ori kt-

yto xxi crufjLXTOs. Queaiadaiodum ergo UJUM

homo ex anima et corpore constituitur ; ita et

in Eiamaauelisquoqueortuaccidisse cogitetnus.

Cyrillus itaque cum negat ferri posse , ut TC 1

zabet nonnisi <Txpx.0T0x.Qi dicatur, haud obsenre

signifìcat , illam posse ac vero etiam ^fvyfirwto*

vocari oportere , nimirum xxrx tt,v rapita

cundura corpus. Unde Petavius ( De lue. Lib.

V. Cap. XIX. n. II.) scite monuit, matres non

immerito genitrices animae corporatae nuncu

pari. C. P.



— 129 —inìmae soiiìcct et corporis naturalo imam idest ita ut inde existeret una persona in-

componentiuni. In ea antera paniate dis- carnata.

solvenda Eulogius , llusticus diaconi,

Uno verbo dici polest , oranes phrases

Sophronins ierosolymitanus , Maximus quamvis vocibus dissimile* aliud nihil

niartvr, Ferrandus diaconus , Leontius, praeter divinam personam Verbi et hu-

Pamascenus , et ipse lustinianus in prò- manitatem significare, quara explicatam

ione fidei adversus tria Capitola , a- nnionem.lumie veterani maxime desudarunt oinni Saepe in hoc capite Spiritns Sanctus Notali, ad cap.

contentione ingcnii, utexeorum prolixis appellatur Deus disertissime. Merito er-Ln '

responsionibus patet. go Bellarminus in praefàtioue ad libros

At videtur ex dictis res brevius con- de Ghristo inter alias contra Erasrnum

(lei posse. Conslabat inter cathoiicos et censuras, liane etiam habet. Pracfadone

lios entyeliianos, quod sicut ex anima ra- in libros Ililarii audcmiis (inquit Eras-

tionali et corpore nnus est homo, ita ex mus) Spiritimi Sanctum appellare DeumDeo Verbo et homioe ,

duabus bis natu- quod vetcres ausi non sunt. Non defuere

ri< pennanentibns distinctis , ineonfusis, qui Bellarminum calumniatorem Eras-

integris unusessctCliristus. Addebat haec mi traduxerint. Al immerito: haec enim

cutvehianorum secta unus Christus et in- habet Erasmus ad literam. Haec dixe-

snpef una natura composita. At cum rim... ut ostendam,quantafuerit anti-

scriplurae et patres appellationem dna- quorum religio pronunciandi de rebus

rum naturarum ubique profiterentur,

divinis. Cum sanctius etiam eas colerentj

cum graeci praecipue patres personam quamnos qui... audemus Spiritimi San-

quidem compositam arwGsrov passim dietimi appellare Deurn,quod veteres a-

cant, naturam autem compositam nemo liquamdiu non videntur ausi. Si tantam

hactenus dixerit ex patribus aut conci- haec discrepanza accusationem meretur,

liis, cum praeterea ea vox uniusnaturac profectoexpluribusEvangelistiseamdem

aplissima sit ad occultandos innumeros sententiam nonnulla syllabarumvarieta-

errores ab initio Ecclesiae contra duali- te recitantibus, unum eorum salterai dam-tatem naturarum, nulla alia ratione o- nabis. Nec vero semel in eo contextu ista

pus est adeamvocemanathematizandam, inculcat Erasmus. Hilarius (inquit) nus-

qua>i praeterea longis dispntationibus ex quamscribit, adorandum Spiritimi S.7

plnJosophia petitis insudandum sit con- nusquam tribuit Dei vocabulum ....Haec

tra eius vocis usum,quod veteres pluri- veterum religiofuit, ut licct Deumpie ve-

rni fccere, liquidam veritatem non sine ?ierarentur, nihil tamen de eo pronuncia-

aliqua obseuiitale propugnanles. re auderent quod non esset apertetradi-

CoroUarium ullimum. Tandem expli- ium in sacris voluminibus : in quibus cumcantai parata in conciliis ac patribus aliquoties Filio tribuitur Dei cognome/i,

eelebres, quaeque obscurae visac sunt, ex. SpiriluiSaneto nusquam aperte, etsi post

gr. quod un'io Verbi Incarnati fuerit se- orthodoxorum pia curiositas idonea or-

(undum subsistentiam , sccunduiu hypo- gumenta compererà e sacris litcris. Ilinc

stasiiii,secundum' compositionem ctc. constat, quod illud Erasmi : veteres ali

Nihil enim alimi significatili-, nisi quod quamdiu non videntur ausi significat ut

\ libuiii <li\ iniiin suain personam, suam minimum patres priorum qualuor sae-

Mbtistentiam univent cum huinanitatc, culorum : aequivalct proinde vocibus

,

et inde exliteril hoc compositum Deus quas Bellarminus expressit : veteres ausi

homo,quod saepe esplicatimi est exem- non sunt.

pio uniouis animae cum corpore longc Non negat Erasmus Spiritimi S. esse

diversa ab unione secundum ailectum,

Dcumjncquchocilli crimcn impingitBel-

dignitatem eie Explicaturquod habet larminus, qui proinde non nisi calumnio-Aug. ( Enchiridion capile XXXVI. et se hac de causa sugillari potest. Eripit

iuDumeris aliis locis) ci alii patres Ire- tamen Erasmus eatholicis tradilionem

queotissime, naturam lmmanam in uni- veterum patrum, quameruditis plurimis' Uem personae unici Filiì Dei ussum- cilatis asserii Bellarminus

;plura adhuc

ptnm.in unilalem , inquam,pcnonac addit Pctavius de Trinitale lib. II. a

17



— 130 —cap. XIII. et srqq. Quibus addcndus in- nit eleeto* n reprobi? , solus etiam scru-

signis hie Eucliiridii Jocus a Bellarmino talur renes et corda, solus in occulta con-

ac Petaviopraelermissus. sdentine interrogai iuslum et impium,

Xottin. odcap. Ex hoc Augustini capite LVI. impu- circumspiciens omnes vias hominum si-

LyI - enabis damnatas propositiones Quesnelli ve qui fìclam ac simulatam sive qui ye-

LXXII.etLXXIH.etLXXlV.etLXXV. ram iustitiam habent.etLXXVI.et LXXV1I. et LXXVIII.ubi Ergo Ecclesia significata in symbolo

docet Ecclesiam componi ex solis auge- per Augustinum explicato in hoc e. LVI.

lis coeli et solis eleclis ac iuslis terrae et et quae hoc eodem capile dicitur pere-

omnium saeculorurn. Oporlet tamen ad grinans in terris et a solis orlu usque ad

argumenlationis elììcaciam ut iis quae in occasum laudans nornen Domini , et post

hoc cap. LVI. habet Augustinus de Ec- caplivitatem vetustatis cantans canticum

clesiae amplitudine iungas quae paulo novum , non est Ecclesia ex solis electis

post capite LXI. habet de Ecclesiae visi- ac iustis. Sed Ecclesia huius temporis a-

bilitaie. Haec ergo (inquit) quae in San- reae comparatur, inquit August. (Serm.

clisAngelis et virlutibus Dei est Eccle- CCXXXIII. n. 2.

)habens mixta grana

sia tane nobis siculi est innotescet cum paleis, habens permixtos bonis ma-

Ista vero quae ab Ma peregrinalur in los,habitura post iudicium sine ullis ma-

terris eo nobis notior est, quod in illa su- lis omnes bonos, Similia habet innume-

mus9

et quia homìnum est quod et nos ris locis quae vide ap. ci. Alticotium

sumus. Plura etiam de visibilitate Eccle- ( Summae Aug. part. III. q. II. ar. 3.)

siae habet capite LXIV. et LXV. huius Solvendis argumentis quesnellistarum

Enchiridii, ubi de remissione peccatorum sive ex Scriptura sive ex Augustino aliis-

per Ecclesiam utique visibilem, de sepa- que patribus tenenda est triplex distin-

ratione ab Ecclesia utique visibili. lam ctio.

in hunc modum argumentor: Ecclesia I. Ex Augustino ( Serm. CCXLVIII.

quae signifìcatur in symboloaposlolorum n. 1. ). Ecclesia et qualis est modo , et

per Augustinum explicato in hoc capi- qualis erit in resurreclione mortuorum :

te LVI. (in quibus symbolis et symbo- modo enim habet sine numero multos et

lorum expositionibus sensus non impro» bonos etmalos: post resurrectionem au-

prii et alieni sed maxime proprii usur- tem habebit certo numero solos bonos.

panlur), quaeque hoc eodem capite LVI. Plurima ergo quae signifìcant immunita-

diciiur ab Augustino peregrinans in ter- tem a malis ac pessimis , aptanda sunt

ris , et a solis ortu usque ad occasum Ecclesiae post resurrectionem, ut expres-

laudans nomen Domini et post captivi- se docet 1. IL Relr. cap. XVIII.

tatem vetustatis (sub peccato ante sacra- II. Quoniam Ecclesia huius temporis

mentum remissivum originalis) cantans est permixta^ ut habet regula Aug. 1. III.

canticum novum ( liberationis scilicet et de doctr. Chr. cap. XXX1L n. ko. , et

salutis vi sacramenti vel re vel voto su- coalescit tum de bona parte tum de alia

scepti) , haec inquam Ecclesia ab eo- parte c/uae male permixta est... propler

dem Augustino paulo post infra in e. LXI. temporalem commixtionem et comnumio-

dicilur nobis notior idest visibilis , con- nem sacramentorum hinc fit ut nonnulla

spirantibus in eamdem visibilitatem sede bona parte intelligenda, nonnulla de

quentibus capitibus LXIV. et LXV.,qui- alia parte quae male permixta est. Quae

bus Ecclesia repraesentatur ut quid visi- regi/la lectorem vigilantem requirit , ut

bilejetminislerioaclionumvisibiliumcon- ait ibidem Augustinus. Exemplo esse po-

donans peccala ,alque eliam separans pec- test alia regala ad scripturarum interpre-

catores a Christi corpore. Atqui Ecclesia tationem post Tichonium usurpata ab

nubis nolior, ideoque visibilis , et mini- Aug. praecedenle n. 45. eiusdem 1. IH.

sterioaclionum visibiliuincondonans pec- de Doct. Christiana, nempe regula de

cata, et separans peccatores a Christi cor- Domino et eius corpore , sive Christi ci

pore non est Ecclesia ex solis eleclis ac Ecclesiae una j>crsona, Hinc fit quod in

iuslis; quoniam novil Dominus qui sunt loquulionibus scripturarum a capile adeius, solumque in sua pracscientia discer- corpus vel a corpore transilur ad caput

,



— 131 —et tamen non receditur ab una eademque

persona. Una persona loquitur.... etta-

men quid horurn duorurn capiti,quid

corpori)idest quid Christo, quid Eccle-

siae conveniat, ulique intelligendum est.

Haeceo n. ìi.

Istis cohaerent quae statini n. 45. in

verbiscitatisliabetdecorporeCliristiquod

est Ecclesia,eiusque tum parte bona tutti

alia parte quae male perinixta est.

Ad hoc pertinet ( inqu.it Augustinus)

in caniìcis canticorum , fusca suoi, et

speciosa ut tabernacula Cedar , ut pelles

Salomone : Non enim ait , Fusca lui ut

tabernacula Cedar et speciosa sum ut pel-

• ilomonis, sed utrumque se esse di-

xit propter temporalem unitatem intra

una rctia piscium honorum et malo-

rutti.

III. Tandem ultima distinctio ex eo-

dem Angustino cadit supra ipsam bonam

pattern ,qua Ecclesia speciosa dicitur et

amplissime commendatili* non quasi iam

sit, sed quae praeparatur ut sit;quae di-

stinctio amnis est illi seholasticorum in

pluribus maleriis, quantum ad efficaciam

et quantum ad sufficientiam. Hinc (Jib.

II. Reti*, e. XVIÌÌ. ) agens de septem li-

bris qui inscribuntur de Baptismo contra

donatistas : ubicumque in bis libris com-

memoravi Ecclesiam non habentem ma-

culavi aut rugam , non sic accipiendum

est quasi iam sit , sed quae praeparatur

ut sit , quando apparebit gloriosa.

LV1I. Sed de illa quae in Coelo est , affìrmare quid possumus , nisi quod

nullus in ea malus est, nec quisquam deinceps inde cecidit aut casurus est,

quo Deus anqclis peccantibus ìionpepercit, sicut scribit apostolus Petrus, sed

earceribtu cuìiginis inferi retrudens tradidit in iudicìo puniendos reservarì.

LYIII. Quomodo autem se habeat beatissima illa et superna societas,

quae ibi sint diflerentiae praepositurarum , ut eum omnes tamquam generali

nomine angeli nuncupentur (sicut in epistola ad Hebraeos legimus : Cui enim

gdorum diodi aìiquando , sede a dextris meis?hoc

quippe modo significavit

omoes universaliter angelos dici) , sint tamen illic archangeli : et utrum iidem

archangeli appellentur virtutes; atque ita dictum sit, Laudate eum omnes an-

geli eius , laudate eum omnes virtutes eius; ac si diceretur , Laudate eum omnesangeli eius , laudate eum omnes archangeli eius : et quid inter se distent

- quatuor illa vocabula, quibus universam ipsam coelestem societatem videtur

Apoetoiofi esse complexus dicendo: Sive sedes , sive dominaliones , sive primi-

patm , sive polestatcs , dicant qui possunt , si tamen possunt probare quod

diami : ego me ista ignorare confiteor. Sed ne illud quidem certum habeo,

utrum ad camdem societatem pertineant sol et luna eteunctasidera: quam-

vis nonnullis lucida corpora esse, non eum sensu vel intelligentia videantur.

Cip. LVII.

Stabilitas

Ecclesiae

caelestis.

II. Peti-. III. 4.

C a p. LVUI.Aiigeloruiu quaesint differentiae.

Hebr. I. 12.

Ps. CXLVIII.

Culoti. I. 16.

Quatuor illa vocabula, quibus univer-

sum efc.Nihil mirandnmquodquatuor bis

ordinibns angelicamliierarchiauicircuin-

scripserit Augustinus. Licet enim post

quintum saeculum vulgalis libris Diony-

ì areopagitae sive alterius sub eo no-

mine s. G regoli us maguus no veni ange-

lorurn ordines tradiderit, quem deinceps

iheologi omnes suotsecuti, non facile ta-men apud antiquiorem qui primis quin-

que saeculis floruerit sive graecum sive

latinum, novenarimn lume ordinem inve-

oerto eo numero conclusum. multo-

tjuc minila proprietà!» atque discrimina

per m. Gregorium descripta. Alii pau- Nota in caput

ciores, ani plures ordines sive nominatos *'"•»**''*"

sive innominatos fere memoranti, ipseque

Athanasius,qui in epistola ad Serapiónem

forte unus ex veleribus nove in vulgata

angelorum nomina omnia posuit, adiicit

paradisum. Quare eorum plcraque bue

speclantia non ex scriplurarum testimo-

nio ncque thcologica ratione confectasunt^scd partim ex occulta tradilione

,

partirn ex opinione coniecturaque de-

scendunt, inquit Petavius de Angelis l.II.

e. II. n. 1.



— 132 —Ca ,. lix. LIX. Itcmquc angeli quis cxplìcct cum qualibus corporibus apparucrintAfigeioruin hominibus , ut non solum cemcrentur , vcrum ctiam tangerentur ? et rur-

qualia smt in »••*.«•quibu 8 sus non solida corpulentia, sed spintali potentia quasdam visioncs non oculis

conTaTairnàio corporeis sed spiritalibus vel mcntibus ingerant , vel dicant aliquid non adesplicami-. aUrem forinsecus sed intus in animo bominis,

etiam ipsi ibidem constituti?zacb. i. 9 . sicut scriptum est in prophetarum libro ; et dixit mihi angelus qui loquebalur

in me: non enim ait, qui loquebatur ad me , sed in me. Vel appareant et in

somnis , et colloquantur more somniorum ? babemus quippe in Evangelio :

Matu,. i. 20. ecce angelus Domini appartiti UH in somnis, dicens. His enim modis velut in-

dicant se angeli contrectabilia corpora non habere : faciuntquc diflìcillimam

quacstionem , quomodo patres eis pedcs laverint , quomodo Iacob cum an-

gelo tam solida contrcctationc luctatus sit. Cum ista quaeruntur, et ea sicut

potest quisque coniectat , non inutiliter exercentur ingenia , si adhibeatur

disceptatio moderata , et absit error opinantium se scire quod nesciunt. Quid

enim opus est , ut baec atque huiusmodi aflìrmcntur vel negentur vel defì-

niantur cum discrimine, quando sine crimine nesciuntur ?

e a p. lx. LX. Magis opus est diiudicare atque dignoscere, cum se Satanas trans-Art

ut

S

iMul

anaofigura t velut angelum lucis , ne fallendo ad aliqua perniciosa seducat. Nam

aignosenntur. quando scnsus corporis fallit , mentem vero non movet a vera rectaque sen-

tentia,qua quisque vitam fidelem gerit , nullum est in religione pericu-

lum : vel cum se bonum fingens , ea facit sive dicit quae bonis angelis con-

gruunt , etiam si credatur bonus , non est error christianae (idei periculosus

aut morbidus. Cum vero per haec aliena ad sua incipit ducere , tunc eum

dignoscere , nec ire post eum , magna et necessaria vigilantia est. Sed quotusquisque hominum idoneus est omnes mortiferos eius dolos evadere , nisi re-

gat atque tueatur Deus ? Et ipsa huius rei difficultas ad hoc est utilis , ne sit

spes sibi quisque , aut homo alter alteri , sed Deus suis omnibus. Id enim

nobis potius expedire prorsus piorum ambigit nemo.

Nota ad caput Qui explicet cum qualibus. Diffidili- veteres patres nec optimos, quos laudavi,L1X ' mas plures de Angelis quaestiones esse scholasticos Jegisse unquam diligenter vi-

tum hoc capite tum alibi saepe scribit dentur.

Augustinus,Scripturisexplicandis ac vin- Si qui ocularem rei huius demonstra-

dicandis tam utiles quam etiam neces- tionem sibi velit in una aliqua parte sa-

sarias. Si quis autem comparet tum quae crae doctrinae, adeat ex gr. Petavii libros

graeci latinique patres de iis tradidere,

tres de Angelis. Transcriplam ibidem in-

tumquaes. Thomas I. parie ,quaeque, veniet universam latinorum ac graeco-

ut alios praetermiltam , eximius Suarez rum Patrum tradilionem de Angelis, eo-

integro de Angelis tomo mira eruditione, rumque natura proprietatibus,coanitione,

ingenio, perspicuitate disseruit, is omni- voluntate, locutione,operatione, loco : de

no fatebitur quantis per hos vere clarissi- ipsorum ordinibus atque officiis praemiis

mos viros sacra scientia incrementis et ac poenis ipsa patrum testimonia accura-

accessionibus cumulata sit. tissime recitata percurrat.Tum legai quae

Quare qui saeculo hoc nostro, quod il- de Angelis s. Thomas , Suarez aliique e-

luminatum honoris causa dici vult, stu- gregii scholastici pertractarunt. Hoc cx-

diosis adolescenlibus auctores sunt, ut di- perimento intelliget,quid praestiterit o-

missis ad tineas scholasticorum theolo- pera laborque scholasticorum in scriplu-

gorum libris ad patrum lectionem se se ris et patribus illustranclis sive mctliodo,

statim conferant,ii proiecto auctores sunt sive copia, energia, perspicui! ale, iheolo-

consilii omnino pessimi , comuni adole- gicaruuidisputalioiuim al([uc arûmen-

scentum proleciui invident, imo nec ipsi tationum, uuin parvus et coiuemiieiulus



— 133 —aut etiam deridendus fructus ex schola riu, superbi, seductores proflciunt in pe

extiterit;quam parum intellecturus sit ius crrantcs et alios in errorem miltentcs

patrura scripta qui primo velati impetu sane catholicac Ecclesiae Dei dogmati-

in ca invadat, ncque mentem antea suam lus confirmandis et hacresibus confu-

scholastica iisipsis de rebus ilieologia ex- landis pernecessaria est.

coluerit. Et profecto rem itasehabereipsimetScio ista invidiosius dici, nec sine più- vcritatis inimici sunt iudices, quibus theo-

rium repreliensione. Veruni in eas angu- logia scholastica maxime est formidolo-

stias theologi liac aetate redacti sumus,

sa, qui profecto intelligunt apta illa et

ut vel Ecclesiae romanae magisterium inter se nexa rerum et causarum cohae-

deserendum nobis sit, vel recentium era- renda ilio ordine et disposinone , tam-

nun vulgus acri ter et ornili deposita quam militum in pugnando instructionc>,

imulationc redarguendum;quando- illis dilucidis definitionibus et distili-

quidein eo rem adduxere ut scholastici ctionibus , illa argumentorum firmitate,

'.icnapud sciolos derisioni aut eliamop* et acudssimis disputationibus lucem abrio sit. tenebris veruni afalso distingui , eorum-

Cum hacreiicnrum insidiac ( inquit que mendacia multis praestigiis etfal-SixtusV. in Bulla Triumphantis) et dia- laciis involuta tamquam veste delracta

ne machinationes,quibus sacram patéfieri atque nudari.

m,quac scholastica appellatur, Quanto igitur magis UH hanc munitis-

hoe luttuoso saeculo oppugnant vehc- simam scholasticae theologiae areem op-

mcntissime , nos magnopcre admoneant, pugnare et evertere conantur, tanto magisut tandem theologiam, qua nihil Ec- nos decet hoc invictum fidei propugna-

clesiae Dcijructuosius omni studio reti- culum defendere , et haereditatem pa-ìicamus, illustremus

,propagemus. Divi' trum nostrorum conservare et tueri , et

no enim Mina miniere, qui solus clat spi- accrrimos veritatis defensores meritis ho-

ritum scientiae , sapientiae et intellectus, noribus,quantum possumus, decorare,

quique Ecclesiam suam per saeculorum His similia in concilio tridentino sub

/ales prout opus est novis beneficiis 9Paulo III. disseruerat insignis theologus

novis praesidiis instruit, inventa est a de ordine Predicatorum Dominicus Soto,

inaioribus nostris sapientissimis viris cum abbas quidam eruditione potius in-

theologia scholastica, quam duo polissi- structus quam scientia, inquit card. Pal-

mum gloriosi doctores, angelicus s. Tho- lavicinus (Hist. 1.VII. e.V.),contendisset,

mas et seraphicus s. Bonaventura eia- decreto cap. I. sessionis V. addenda esse

rissimi huius facultatis professores et haec verba: Missis cavillationibus scho-prirui inter eos qui in sanctorum nume- lasticorumi quas contumelias inquit Soto,

rum re lati sunt, excelienti ingenio, as- ab iis iactari, qui velprae ingenii tenui-

I co studio,magnis laboribus et vigiliis tate scholasticani non intelligunt, vel in-

olitenent atque ornarunt eamque opti- dicii defectu veram ab adulterina nonme disposùam muldsque modis praecla- satis secernunt. Haec ille coram patribus

re explicatamposteris tradiderunt. Tridentinis.

Et huius quidem tam salutaris scien- Quae multo magis sine ulla dubita-

tiar exerqùatio, quac ab uberrimis divi- tione nobis sunt amplectenda postquamnarum U lerarimi sanctorum patrum et Suarez ac Vasquez universam fere scho-conciliorum fonlibus dimanat , sernper lasticam theologiam omni argumentatio-certo maximum Ecclesiae adiumentum num genere ex Scripturis ,conciliiS) pa-afferrcy sive ad Scripluras ipsas vere et tribus, et historiae Ecclesiasticae monu-sune iniclligcndas et interprciandas , si- mentis locupktarunt.

ve ad palres securius ci ut ilius pcrlegcn- Merito ilaque hic sernper fuit Societa-(losctcxplicandos,sive advarioscrrores tis nostrae sensus , atque ut confìdimuset haereses detegenda» et refeUendas, sernper futuraa erit , scholaslieam theo-

His vero novissimis diebus, quibus logiam eruditionis accessionepedici atquendvencrunt tempora illa pericolosa ab ornari, non uulem iciici atque eliminar!apostolo descriplu et homincs blasphc- oportere.



— 134 —C a». LXI.Ecclesia in

angeli* et

hominibus.

noni. Vili. 3i.

Cip LXII.

(Quomodo in

Ctiristoinstama litui'

omnia.Hpb. 1. io.

Colo». I. 19. 20.

C a p. LXIII.

Fax regni

coelestis

quomodopraecellit

omneminlellectum .

Pbil. IV. 7.

LXI. Haec ergo quae in sanctis angelis et virtutibus Dei est Ecclesia,

tunc nobis sicuti est innotescet, cum ei coniuncti fuerimus in finem, ad si-

mili habendam beatitudinem sempiternam. Ista vero quae ab il la peregrina-

tur in terris, eo nobis notior est, quod in illa sumus, et quia hominum est,

quod et nos sumus.Haec sanguine Mediatoris nullum habentis peccatum ab

omni redempta est peccato, eiusque vox est. Si Deus prò nobis quis conlra nos?

Qui Filio proprio non pepercit, sed prò nobis omnibus tradidit illum. Non enim

prò angelis mortuus est Ghristus. Sed ideo eliam prò angelis fìt quidquid

hominum por eius mortem redimito et liberatur a malo , quouiam cum eis

quodam modo redit in gratiam ,post inimicitias quas inter homines et san-

ctos angelos peccata fecerunt, et ex ipsa hominum redemptione ruinae illius

angelicae detrimenta reparantur.

LXII. Et utique noverunt angeli sancti docti de Deo , cuius veritatis

aeterna contemplatione beati sunt ,quanti numeri supplementum de genere

humano integritas illius civitatis expectet. Propter hoc ait apostolus , instau-

rari omniaÀn Christo,quae in coelis sunt et quae in terris in ipso. Instaurantur

quippe quae in coelis sunt , cum id quod inde in angelis lapsum est ex ho-

minibus reddito : instaurantur autem quae in terris sunt , cum ipsi homi-

nes qui praedestinati sunt ad aeternam vitam , a corruptionis vetustate re-

novantur. Ac sic per illud singulare sacrifìcium, in quo Mediator est immo-

latus , quod unum multae in lege victimae fìgurabant,pacifìcantur coelestia

cum terrestribus et terrestria cum coelestibus. Quoniam sicut idem aposto-

lus dicit : in ipso complacuit omnem plenitudinem inhabitare , et per eum recon~

ciliari omnia in ipsum , pacificans per sanguinem crucis eius sive quae in terris

sunt , sive quae in coelis.

LXIII. Pax ista praecellit, sicut scriptum est, omnem intellectum ; neque

sciri a nobis , nisi cum ad ea venerimus ,potest. Quomodo enim pacifìcan-

tur coelestia, nisi nobis, id est concordando nobiscum? Nam ibi semper est

pax , et : er se universis intellectualibus creaturis , et cum suo Creato-

re. Q jjax praecellit , ut dictum est, omnem intellectum ; sed utique no-

strum , non eorum qui semper vident faciem Patris. Nos autem, quantus-

cumque sit in nobis intellectus humanus , ex parte scimus , et videmus nunc

per speculum in aenigmate: cum vero aequales angelis Dei fuerimus, tunc,quemadmodum et ipsi , videbimus facie ad faciem : tantamque pacem habe-

bimus erga eos , quantam et ipsi erga nos ; quia tantum eos dilecturi sumus,

quantum ab eis diligimur. Itaque pax eorum nota nobis erit, quia et nostra

talis ac tanta erit , nec praecellet tunc intellectum nostrum : Dei vero pax

quae illic est erga eos , et nostrum et illorum intellectum sine dubitatione

praecellet. De ipso quippe beata est rationalis creatura,quaecumque beata

est , non ipse de illa. Unde secundum hoc melius accipitur quod scriptum

est : Pax Dei quae praecellit omnem intellectum : ut in eo quod dixit omnem .

nec ipse intellectus sanctorum angelorum esse possit exceptus , sed Dei

lius : neque enim et ipsius intellectum pax eius excellit.

jvotaadcaput Redemptionem Christi prò omnibus iheologorumvocibus, sed sub alia tripli-

lxi. lxu. quantum ad sufììcientiam, prò aliquibus ci verborum forma, explicuimus in no-

nempeiustis et eleetis,quantum ad effi- tis adcap. XLUI. et »eq<f. Eaunlem di-

caciam doceri a s. Augustino non bis qui- stinctionem sub aliis fere vocibus redera

dem scholasticis s. Thomae aliorumque ptionis generata ac speciali 5; insinuai bis



— 135 —capitibus. Agit de Ecclesia peregrinante Non enim prò angeli s mortuus estVhri-

in terris, quae nobis est notior , ideoque stus. Licet enim sanguis C liristi sufficiens

visibili»-,non ergo agit de solis iustis aut pretium ac meritum fuerit etiam prò iis,

electis. Agit ergo de Ecclesia, in quantum si Christo placuisset se ipsum prò iis of-

rete est habens pisces bonos ac malos ferre, tamen prò iis seria intentione obla-

(tract. CXXII. in Ioan. n.7.),

de Eccle- tus ex Augustino non fuit.

sia in (juantuin coena e^t liabens convi- Redemptionemautemspecialemsonant

bonos et malos (semi. CCL. n. 2.) ,ea verba contextus huius: quidquid ho-

de Ecclesia in quantum una area est ba- mimmi per eius mortem redimitur et li-

bens bonos in granis . malos in paleis ( 1. beratur a malo. En redemptio non ora-

XXII. e. Faust, e. LXXXYIIl.) , deEc- nium sed aliquorum, qui liberantur. Li-

clesia in quantum ager est ubi commixti beratio haec est illa ipsa instauralo et

optimis pascuis lioedi agnaeque pascmi- pacifìcatio, de qua in hoccontextu.

tur ( I. unirò de Bapt. e. Petilianum Utramque partem distinctionis imbi-

c. XIII. n.32.), de Ecclesia in quan- bunt sequentia verba: Ac sic per illud

litui arca est continensenrvura etcolum- singulare sacrificium , in quo mediator

barn (tract. VI. in loan. n. 2.)conlinens est immolatus, pacificantur coelestia cummunda et immunda ammalia ( enarr. in terrestribus. Mediatoris immolatio gene-

PsaJm. Vili. n. 13. )j de Ecclesia in ralis fuit ad omnes. Nam Christus, uti

quantum magna domus est continens non dixerat (hoc Enchir. e. XLU.) fuit sa-

solum vasa aurea et argentea , sed et li- crifìcium prò peccatis, per quod reconci-

gnea et fictilia, alia in honorem, alia in liari valeremus. Hoc sensu (in ps. XGV.contumeliam (semi. XV. n. 2. ), deEc- n. 5. ) venit Redemplor et dedit pre-

desia, in quantum continet lilia , et spi- tium^fudit sanguinem suum, emù orbem

fllios et alienos (enarr. inPsal.XLVII. terrarum. Quaerilis quid emerit? videte

\ì. 8. et Psalm. XCIX. n. 8.). Agit ergo quid dederit , et invenite quid emerit,

Augustinus de hac Ecclesia peregrinante Sanguis Christi pretium est : tanti quid

et visibili , de hac dicit : Haec sanguine valet? Quid nisi totus orbis , quid nisi

V Jiatoris ab omni redempla est pecca- omnes gentes?

toieiusque vox est, prò nobis omnibus Quae aulem in nostro contextu conse-

tradidit illum. Istam generalem redem- quuntur, signiflcant , redemptionem spe-

ptionem,quae eadem est ac redemptio cialem per eam pacifìcationem

,qua/?a-

quaiitum ad sumeientiam pretii seria in- cificantur coelestia in nobis concordan-

l litione oblati,negat factam pio angelis. do nobiscum.

IAIV. (ioncordant autem nobiscum angeli etiam mine, cum remi ttun- c AP . lxiv.

tur nostra peccata. Ideo post commemorationem Sanctae Ecclesiae in ordinepSôrimconfessionis ponitur remissio peccatorum. Per hanc enim stat Ecclesia quae ^"^V"

in terris est : per hanc non perit quod perierat et inventum est. Excepto

qoippe baptismatis munere, quod conlra originale peccatum donatum est

ut quod generatione adtractum est, regeneratione detrahatur ; et tamen arti-

ca quoque peccata quaecumque corde, ore, opere commissainvenerit, tol-

lit : hac ergo excepta magna indulgenza, unde incipit hominis renovatio,

in qua solvitur omnis reatus et ingeneratus etadditus, ipsa etiam vita cetera

iam ralione utentis aetatis, quantalibet praepolleat foecunditate iustitiae, sine

peccatorum remissione non agitur. Quoniam fìlii Dei quamdiu mortaliter

\ivunt ,

cum morte confligunt. Et quamvis deillis sit veraciter dictum, quot-ftfol Spirito Dei aguntur, hi /Mi surti Dei: sic tamen spiritu Dei excitantur , Rom. vni. ,4,

et tamquam filii Dei prolìciunt ad Deum, ut etiam spiritu suo, maxime ag-

gravante corruplibili torpore , tamquam filii nominimi quibusdam humanismotibus deficiant ad se ipsos , et ideo peccent. Interest quidem quantum :

ncque enim quia peccatimi est omne crimen, ideo crimen est etiam omne



— 136 —pcccatum. Itaque sanctorum hominum vitam quamdìu in hac mortali vivi-

i. r an. i. a tur, invcniri posse dicimus sine crimine. Peccatum autem si dixerimus quia

non habemus , ut ait tantus apostolus , nosmetipsos seducimus , et verilas in no-

bis non est.

e ap.

lxv. LXV.Scd ncque de ipsis criminibus quamlibct magnis remittendis in

q.»eiTbet inSancta Ecclesia , Dei misericordia desperanda est agentibus pocnitentiam se-

Ecciesia reputi cundum modum sui cuiusque peccati. In actione autem poenitentiae ubi tale

poen&ntiam. commissum est, ut is qui commisit, a Christi etiam corpore separetur , non

tam consideranda est mensura temporis, quam doloris. Cor enim contritum

et humiliatum Deus non spernit. Verum quia plerumque dolor alterius cor-

dis occultus est alteri , neque in aliorum notitiam per verba vel quaecumquePsai.xxxvji.ro. alia signa procedit ; cum sit coram ilio cui dicitur

,gemitus meus a te non est

absconditus : recte constituuntur ab iis qui ecclesiis praesunt, tempora poe-

nitentiae , ut fiat satis etiam Ecclesiae, in qua remittuntur ipsa peccata : extra

eam quippe non remittuntur. Ipsa namque proprie Spiritum Sanctum pignus

accepit , sine quo non remittuntur ulla peccata , ita ut quibus remittuntur,

consequantur vitam aeternam.e a p. lxvi. LXVI. Magis enim propter futurum iudicium fit remissio peccatorum.

peccalorum fit In hac autem vita usque adeo valet quod scriptum est : grave iugum superfi-

pro

?idic?um.ru,n

ti°s Adam a die exitus de ventre mairis corum usque in diem sepulturae in ma-eccìì. xl. r. (rem omnium ut etiam parvulos videamus post lavacrum regenerationis di-

versorum malorum afflictione cruciari : ut intelligamus , totum quod saluta-

ribus agitur sacramentis , magis ad spem venturorum honorum,quam ad

retentionem vel adeptionem praesentium pertinere. Multa etiam hic videnturignosci et nullis suppliciis vindicari : sed eorum poenae reservantur in poste-

rum. Neque enim frustra ille proprie dicitur dies iudicii,quando venturus

est iudex vivorum atque mortuorum. Sicut e contrario vindicantur hic ali-

qua , et tamen si remittuntur, profecto in futuro saeculo non nocebunt.

Propterea de quibusdam temporalibus poenis,quae in hac vita peccantibus

irrogantur, eis quorum peccata delentur ne reserventur in finem, ait Aposto-

lus : si enim nos ipsos iudicaremus, a Domino non iudicaremur: cum iudicamur

autem a Domino corripimur , ne cum hoc mundo damnemur.

Notae ad Reliqui's Augustini testimoniis, quibus talium criminis remissionem ab Ecclesiae

Lxr, lxvi. probaturSacraraentum poenitentiae, haec aucteritate, potestate , iudicio suspcndit.

capita accenseri possunt ad impugnan- Locum igitur Ecclesia tenet iudicis ne-

dum calvinianuna Dallaeum de coiifes- cessarli, non voluntarii, ad quem non asionc auriculari, etiam si hacc sola con- mero nostro placito, sed ex debito confu-

siderentur. Constai enim quod non modo geredebemus prò absolutione criminum

Auguslinus agnoscat sacramentum Ba- et venia, aliter non eam assecuturi. Est

ptismi ad peccata remittcnda,quae ante igitur in Ecclesia potestas in foro Dei sol-

jpsum commissa sunt ; sed agnoscit in Ec- vendi aut non solvendi , sive ligandi iu

desia remissionem peccatorum etiam post sensu catholicorum et quidem non ut-

baptismum; at aliter in peccatis veniali- cumque, sed conferendo Spiritum San-bus, aliter in mortalibus , idest crimini- ctum, cuius pig?ius Ecclesia accepit si-

bus. Remissionem venialium minime dene quo non remittuntur ulla peccata,

pendentemfacitapotcstateEcclesiae: imo ita ut quibus remittuntur , consequanturinfra cap. LXXI. De quotidianis autem vitam aeternam } quod negai extra Eurcvibus levibusque peccatis , sine quibus cìesiam habere posse: extra eam qui)

hacc vita non ducitur quotidiana fide- non remittuntur.

lium oratio satisfacit. Conila vero mor- Ncque solimi Decesse est, ul ad E



— 137

sìam coofugiamus conti tendo generaliter

nos peccatores,quod etiam suo modo fa-

cit aduHus ad baptismum accedens. O-

portet modum sui chiusijuc peccati coti'

fìteri et sic agere poeniientiam , ut per-

spicue docet hoc loco Augustious. Quaparasi breviter coraplexus est 8. Doctor

debita ni peccatorum confessiouem quoad

speeiem ac nuraerum.

Idem confirnaabis ex sequentibus in

lioc Àugustioi contextu. Elenim si in a-

ctione poenitentiae considerando, est non

tam mensura temporis,quam doloris,

ubi tale commissuni est crimcìi, ut is qui

commisi , a Cliristi elioni corpore sepa-

rctur,profeclo ad considerandam men-

siiram doloris proportionatam crimini-

\>n< notitia criminum specialis praesup-

poneoda estj et quidem ex debito ,ut iam

sapra probavimus.

Cani autem liane doctrinarn tradatAu-

gastioos in libro hoc sive Enchiridio

praecipua religionis Ghristianae capita

continente sine ulla dubilationis atque

ambiguitatis signifìcatione , argumentum

inde habemus certissimum, liane de con-

fessione doctrinarn indubitatam in Eccle-

sia fu^se eo saeculo,quo haec Augusti-

oas scribebat. Consonanthis quae Aug.

habet serra. CCCLH. al. XXVII. inter

liomil. L. Non inutile erit ista adnotas-

N il. Dupiu praecipuus ex appel-

lai itibus in tractatu quem scripserat de

unione opponentium cum angltcanis in-

ter alia doeebat, renunciari posse necessi-

tali eonfessionis aaricalaris. Vide episco-

pum L ilìtau io Histor. Coost. lib. V. ad

an.1729.dieiO.Febr. nani eo die ipsemetillml scriptnm legit.

Ei bis capitibus colligimus,poenilen-

tiara pablicara ioflictam fuisse tantumerimiuibas publici scandali , non att-

ieni prò occnltis sive omnibus uti plures

voluerecam Arnaldo (I. de freq.comm.j). II. ) sive sallem in quae peccata ca-

oonica dicebanlur idololatria, fornicai io,

horaicidium, mi plures docuerecum Mo-rino (de Discipl. Pocn. ), Nalali Alex.

Saec. 1U. diss. VI.)Expende ea verba : recte constiluentur

ah us,qui ecclesiis praesunt , tempora

poenitentiae, ut fìat satis etiam Eccle-

. in qua remiUuntur ipsa peccata.;

fineoi l«î> e( coosuetudiois eccle-

siasticae per omnesuniversaliter ecclesias

de poeuiteatiapublica,id fiat satis etiam

Et clesiae. Supponilur ilaque Ecclesia a

peccatorum scandalis malumaliquod pas-

sa fuisse.

Dices apiari buie testimonio posse quaealiis testimoniis aptat Natalis Alex, (l.c.)

Poteste inquit, aliquod peccatum esse in

scondolum aliarum^puta complicis, ser-

vorum, amicorum, vicinorum ete , etiam

sì non sit publicum: ila Nat. Al. (q. II.

prop. I.)

At vides hic agi non de scandalo unius

aut alterius aut paucorum, sed Ecclesiae

puta ecclesiae Hipponensis,Carthaginen-

sis etc. Male itaquemoreminfligendi poe-

nitentiam publicam etiam prò peccatis

non publicis perdurasse dicit Nat. Alex.

( eadem q. II. prop. II.) usque ad saecu-

lum VII.

Imo vero nunquam hic usus fuit. Lo-

quitur enim Augustinus de usu generali

omnium ecclesiarum sui temporis *, lo-

quitur non tamquam de re nova: nihil-

que afferes ex antiquis,quod sonet poe-

nitentiam publicam plus quam prò de-

Jictis publicis. His consonai Aug. serm.

GCCLI. al. L. inter homi]. L.

Praeterea cum Arnaldus in praefatio-

ne ad librum de frequenti communione

fateatur, disciplinam poenitentiae viguis-

se ab inito Basilii episcopatu ad obitum

Augustini per annos sexaginta , si hoc

tempore ea disciplina quam impugnavi-

mus non viguit, numquam omnino vi-

guit. Haec adnotatio maximi momenti

est: inde enim evertitur praecipuum fun-

damentum cui innititur Arnaldi liber defrequenti comunione, quem acriter con-

futavil Petavius Jibris octo de Poenilen-

tia.

7/5 qui acta publica poenitentia in

eadem vel nova crimina relabebanlur,

ob quae agenda publice penitentia esset

secundum Ecclesiae leges , nedum pu-

blicae, veruni etiamprivatae poenitentiae

praecludebatur aditus. Haec est propo-

sito I. Diss. X. in saeculum III. Nalal.

Alex.- quam ante ipsum propugnaveranlAlbaspinaeus aurelianensis episc. J. 11.

Observ.V., Morinus l.V. e. XXVII., Pe-

tavius in animad. ad Epiph. ad haeres.

IJX. novalianorum.

Eam sentenliam confìrmanl ex Augu-

18



e

Non oinnes

— 138 —stini epistola ad Macedonium : Quamvis nitentiam esse omnibus paratati). Neque

aulcm caule salubritcrque provisum sii de ipsis criminibus quam libel mai;///

ul locus illius humillimae poenilcnliae remiltendis in s. Ecclesia Dei miseri-

semel in Ecclesia concedatur , ne medi- cardia despcranda csl agenlibus poe-

cina vilis minus utiles esset aegrolis ..* nitentiam secundum modani sui cuiusque

quis lamen audeat dicere quare huicho- peccali. Non ergo excipienda sunt pecca-mini.. .posi primam poenilentiam adhuc ta etiam idololatriae

, homicidh , forni-

ilerum parces? cationis cuna circutnstantia relapsus post

Vide^ incjuil Natalis Alex. , ul liuius publicam poenitentiam. Cumque eertum

modi peccatores uni Dei misericordiae supponalur ex Augustino in epist. ad Ma-commitlil Augiislinus

,poenilenliae vero cedonium ,

non fuisse iis paratum reme-

privalae subsidium prema silenlio , id dium per actionem poeniteutiae publi-

nequaquamjacturus , si privalae poeni- cae , superest ut iis esset paratum reme-

tcnliae remedium ab Ecclesia cons eculi dium poeniteutiae privalae. Ilaque uni-

fuissenl. versalilas illa remedii per poenitentiam

At hoc remedium satis superque intel- parati , et exclusio poeniteutiae publicaeligere volentibus significai hoc Enchiri- prò relabenlibus post peractam poenitcn-

dii loco Augustinus. tiam publicam, est significatio poenilen-

I. Docet in hoc libro dogmatico et ad tiae privatae.

dogmatumeompendiariam explicationem Separatio autem a Christi corpore erat

conscripto, Non esse desperandam Dei tum persententiam hominis, sive publice

misericordiam agentibus poenilentiam per episcopum in deliclis publicis in foro

secundum modum sui cuiusque peccati. ecclesiastico probalis , sive per sacerdo-

Supponil ergo fuisse multiplicem modum tem sacramentorum praepositum ut lo-

agendi poenilentiam. Cumque exprimat quilur Augustinus (Serm. CCCLI. n. 9.)

diserte modum agendi poenitentiam pu- quod fieri poterat occulte cum iis, qui

blicampro resarciendo scandalo Ecclesiae minus bene dispositi accedebant , tum per

ex deliclis publicis, supponit etiam alium sententiam iuris quod ab Apostolo pro-

modum agendi poenitentiam, sed non pu- mulgatam,et a patribus ac praecipue Au-

blicam prò peccatis non publicis idest gustino saepissime propositam contra ha-

poenitentiam privatam. bentes conscientiam lethalium criminum

II. Docet veuiam criminum per poe- nisi reconciliarentur.

1 xv " LXVIT. Creduntur autem a quibusdam etiam ii qui nomen Christi nonHill. * *

eaeie, salvando* relinquunt, et eius lavacro in Ecclesia baptizantur,nec

ab ea ullo schisnialepei i

(tieni.

vel haeresi praeciduntur, in quantislibet scelcribus vivant, quae nec diluanl

poenitendo nec eleemosynis redimant , sed in eis usque ad huius vitae ulti

munì diem i)ertinacissime perseverent, salvi futuri per ignem; licet prò magnitudine facinorum ilagitiorumque, diuturno, non tameii aeterno, igne pu

niri. Sed qui hoc credunt et tamen catholici sunt, humana quadam benevo-

lentia mihi falli videnlur. Nam Scriptura divina aliud consulta respondet. Li

brum autem de hac quaestione conscripsi , cuius titulus est , de Fide ti opé

ribus: ubi secundum Scripluras sanctas quantum Deo adiuvante polui , de-

monstravi, cani lidem salvos facere, quam satis evidenter expressit Paulns

g*i. v. g. apostolus dicens: In Christo enim lesa neque circumeisio quìdquam valli neque

praeputium , sed fìdes quae per dilectionem operatur. Si autem male et non bene'«e- " : operatur, procul dubio secundum apostolum Iacobum, morata est in seme-

ib. v. ,.-,. tipsa. Qui rursus n\t: Si /idem dirai se quis habere, opera autem non habeat,

numquid poterti fides salvare tum? Porro autem si homo sceleratus propter

(idem solam per ignem salvabitur, et sic est accipiendum quod ait beatua

i. cor. ih. i5. Paulus: (pse autem salvus erti si lumen quasi per ignem: poteri! ergo salvare



— 139 —sino operibus Fides, et falsimi erit quod dixit eius coapostolus lacobus. Fal-

simi eri! et illud quod idem ipse Paulus dixit: Notile , inquit, errare; ncque i. cor. vi..9 .

fornicatores ncque idolis serviente*, ncque adulteri, neque molles, neque mascu-

lorum concubitores, neque fures, neque acmi, neque ebriosi, neque maledici, ncque

rapace* regnumDeipossidebunt.Sì enim etìam in istisperseverantescriminibus,

tanu'ii propter fidem Ghristi salvi erunt, quoniodo in regno Dei non erunt?

LXVIll. Sed quia haee apostolica manifestissima et apertissima testimo-

nia falsa esse non possimi, illud quod obscure dicium est de iis qui supe-

raedificant super fundamentum, quod est Cliristus, non aurum, argentum,

lapides pretiosos, w\ tigna, foenum, stipulam, (de bis enim dietimi est,

qood per ignem salvi erunt, quoniam fundamenti merito non peribunt:)

sic intelligendum est , ut bis manifestis non inveniatur esse contrarium.

Ugna quippe ri foenum et stipula non absurde accipi possunt rerum saecu-

Ininni, quamvis licite ronecssarum, tales cupiditates, ut amitti sine animi

dolore oon possint. Cuna autemiste dolor urit, si Christus in corde funda-

menti habet locum , id est ut ei nihil anteponatur, et malit homo qui tali

dolore untar, rebus quas ita diligit magis carere quam Christo; per ignem

tit salvus. Si autem res Imiusmodi temporales ac saeculares tempore tentatio-

uifl inaimi il tenere quam Christuni, cum in fundamento non habuit : quia

liare priore loco habuit, cum in aedificio prius non sit aliquid fundamento.

Luis enim, de quo co loco est locutus Apostolus, talis debet intelligi, ut

unito per euni transeant, id est, et qui aedificat super hoc fundamentum au-

rum , argentum , lapides pretiosos , et qui aedificat ligna , foenum et stipulam.

(ami enim hoc dixisset, adiunxit: Uniuscuiusquc opus quale sii, ignis probabit, i. cor. ni. i3.

8 ciotti opus permainerii, quod supcracdificavit, mercedem accipiet. Si cuius opus<iu!< ni exustum fuerit , damnum palielur : ipse autem salvus crii, sic tamen quasi

"luciti. Non ergo unius eorum sed utriusque opus ignis probabit. Est qui-

dam ignis tentatio tribulationis, de quo aperte alio loco scriptum est: Vasa Bccli . xxvn. 6.

figuli probat fornax, et homines iustos tentatio tribulationis. Iste ignis in hac

interim vita fari i quod Apostolus dixit, si accidat duobus fidelibus uni scilicet

lauti quae Dei sunl, quomodo placeat Deo, hoc est aedificanti super Chri-

stum fundamentum aururn, argentum, lapides pretiosos; alteri autem co-lmimi ea quae sunl mundi, quomodo placeat uxori, id est aedificanti super

itlein fundamentum ligna, foenum, stipulam. Illius enim opus non exuritur,

quia non ea dilexit, quorum amissione crucietur : exuritur autem huius,

quoniam sine dolore non pereunt, quae cum amore possessa sunt. Sed quo-niam alternila conditione proposita eis potius carere mallet quam Christo,

oec Minore amittendi talia deserit Christum, quamvis doleat cum amittit

satani est quidem, sic (amen quasi per iqnem: quia urit eum rerum dolor,

quas dilexerat, amissarum; sed non subvertit neque consumit fundamentistabilitale atque incorruptione munitum.

Licei ubique Augustious doceat Eccle-•in- (idei

jei Scripturae auctoritati ad-

iri, qui malis vel angelis vel borni-

uibu> salutem uh .Micino ignepoilicentur,

•il 1. XXI. ci XXII. deCiv. i i lil.ro ad

Orosiumc.V.,et J.XXXHI. coni. Faust.

• IV.,etep.CII.al.XUX.q.lV.,ei ep1 CU ad Dùlcitium, al. LXJI. etep. ad

VitalemCCXVlI. aì.CVH; lamen qui se-

cus sentiebant,non lune

al)ecclesia prae-

cisos nii pelagiauos aliosque liaerelicos,

sed polius emù aliis cathoKcis tolcralos

fuisse aperte bocloco docci : qui hoc cre-

dimi, ci lumen cutholiii sunt. Conlraeos-

dem lamquam contra catholiebs seriosi t

librum defide ci opcrivus.NuUns'id mi-

Jfota ad caput

LXriL,

LXt'llt.



— 140 —

Cir. LX1X.Ignis purgatorius

post hanc vitain.

I. Cor. VI. io,

Ma Uh. XXV.

Nota in caput

LXIX.

i abitui- qui Jegerit Pelavium 1. III. de ari- ne utamur, quam qua ipse vel in divini-,

gelis e. VII. , ubi praeter Origenem cum Scripturis explicandisutendum iudicavit)

scholaPIatonisacCiceronis afTertaperlurn nulla profeclo esset nobis cum iansenislis

Jocums.GregoriiNysseni, s. Gregorii Na- concerialio. Nullus est enim controver-

zianzeni, s.Hieronymi, s. Ambrosii con- sus arliculus, in quo non manifestissima

tra aelernitatem poenarum, quibus addit testimonia calliolici ex Augustino profe-Arnobium. Libro autem XXII. de Civ. ramus,ex quibus aequum est obscuriora

Dei cap. XVIII. testatur Augustinus, se interprelari. Tertium tandem est,quod

colloquia habuisse cum bis catliolicis,

non praetermittendum videtur in iis Au-quales ,

inquit, in collocutionibus nostris gustini verbis,qui amorem appretialivum

ìpse sum expertus. Plures species catho- Dei super omnia explicat: Si Ckristus in

licorum negantium aelernitatem poena- corde fundamenti habei locum , idest ut

rum refert Augustinus tum boc et seqq. ei nihil anteponatur etc. In bis Enchi-

Encbiridii capitibus, tum lib. XXI. de ridii capitibus et alibi saepe tum in ser-

Civitate Dei , tum lib. de Fide et operi- monibus, tum in Psalmorum enarralio-

bus. Memineris autem Encbiridion seri- nibus , tum in epistolis semper sislit iniplum ab Augustino sub annum 421.no- tra quasdam bypotbeses, quae practice

vennio ante mortem. occurrere possunt, nec lectorem aut au-

Alierum adnotandum occurrit , in re- ditorem deducit ad fìctas bypotbeses,

gula, quam Augustinus proponit de seri- quae hominem infìrmum in periculo

pturis interpretandis. Id quod ohscure

dictuni est ex manifestissimis etapertissi-

mis testimoniis esse intelligendum ut ma-nifestis non inveniatur obscurum esse

constituere possunt , a quibus declinan-

dum monent theologi cum s. Thoma* ex

gr. nunquam in Augustino invenies : si

aut peccare deberes aut torqueri aeterno

contrarium. Si liane regulam ianseniani igne quidfaceresl quas bypotbeses im-

haberent ad manus in interpretando ipso plicatorias esseac chymericas

bene docet

Augustino,(nec enim is censendus est Gerso in regulis moralibus et Durandus

velie, ut aliaregula in eius interpretatio- in IV. Sent.

LXIX. Tale aliquid etiam post hanc vitam Ceri , incredibile non est, et

utrum ita sit , quaeri potest, et aut inveniri aut latere, nonnullos fideles per

ignem quemdam purgatorium quanto magis minusve bona pereuntia dile—

xerunt, tanto tardius citiusque salvari; non tamen tales, de quibus dictum

est,quod regnum Dei non possidebunt, nisi convenienter poenitentibus eadem

crimina remittantur. Convenienter autem dixi , ut steriles in eleemosynis

non sint, quibus tantum tribuit scriptura divina , ut earum tantummodo

fructum se imputaturum praenuntiet Dominus dextris , et earum tantum-

modo sterilitatem sinistris, quando his dicturus est: Venite benedica Patris

mei, percipite regnum: illis autem; Ite in ignem aeternum.

Videri posset Augustinus hoc capi-

te LXIX. Purgatorium proponere non

tamquam fìdei dogma , sed probabilem

opinionem. Sane ex haereticis Petrus

Marlyr(Locorum comm.clas.lII.c.IX.)

Dl' patribus quid scnserint hac super re

non habeo quid aliud rejeram nisi ma-lorem illorum partem in eam senten-

tituiL esse propensos , ut purgatorium

concedant. Sed apud nullos eorum me-i/uni me legisse , articulum essefidei, ut

qui secus opinatusfuerit saluterà habe-

re non possit.

At non ista scripsisset Martyr ,si le-

gisset ac ineminisset Augustini in lib. de

Jiaeresibus, ubi inter Aéni dogmata re-

censet orare vel ojferre prò mortuis obla-

tionern non oportere. Ac quamvis in lioc

conlextu libri de baeresibus dogma hoc

non appellet haereticum, id tamen prae-

stat in libri fine: « Quid contro ista ><//-

fiat Ecclesia catholica . . . super-/lue (/uuc-

ritur , dum propter hacc scure sufficiat .

eam cofitra ista sentire, nec aliquul hth

rum in frdem qucr/ujimm debere reti-

pere. Tandem concludi! : omnis ilatine



— 141 —rhristianuscathoìicus istanondebet ere- Sed hacc minus vera sunt. Legatur

dere. Adde Aug. lib. IX. Conf. e. XII.,

Confessio catholicae atque apostolicae

J. de cura prò mori., e. I. et IV. semi. Ecclesiae (sic enirn inscribitur) orienta-

CLXXII. al. XXXII. de verb. Apost. Iis, interprete Laurentio Normanno Lip-

ul)idocet) Non esse dubitandiim , non siae 1695. confecta a Russiae minoris ec-

esse ambigendum. Dal autem rap'onem:

desia per Petrum Mogilam melropolitamHoc enirn a patribus traditur , universa Kioviensem ,

solemniter approbata per

observat Ecclesia. Imo in lniius Enchi- Parthenium Constantinopolitanuni Pa-

ridii e. C1X: Necjue (inquit) negandum triarcham cum reliquis Patriarcliis Ale-

est defunctorum animus pietate suorum xandrino, Antiocheno, Hierosolymitauo,

viventium relevari . ( uni prò illis sacrifi- aliisque episcopis anno 1643. XI. Mariti,

cium mediatori^ offertur , vel eleemosy- uticouslat exEpistoIa libello inserta, larn

noe in Ecclesia fittili ». vero quaestione LXVI. pag.lll.negatur

Duo ilaque sccernenda sunt. i.° an sit Purgatorium in quo temporaria ulla

in alia vita purgatorium sensu catholico- poena animorum expurgatrix a morte

min. De hoc non dubilat Augustinus,

existat; pag. 412. ut ipsi nonnihil sup-

neque liane vcritatem probabilibus ac- plicii sustinentes co dein perpurgenturcenset. '2/' Qaodnam sit purgatorium in Sed ut aperiatur aequivocalionis ra-

alia vita, imin per ignem habeatur. Hoc dix, quam passus est vir omnium iudicio

Augustinus iis adnumerat,quae certa eruditissimus Natalis Alexander , legatur

ac definita non sunt, et de quibus quaeri pag. 107. huius confessioni^ quaestione

notes! . Ncque id solummodo veruni fuit LXIV. a An non et aliqui sic diem suum

aelale Augu^tini. Dubium est, ait Bellar- obeunt, ut beatorum damnatorumque me-

ihii.us lib. II. de Purgatorio cap. X: an dii sint? Resp. huiusmodi homines nulli

ille ignis sit proprie diclus ignis, an me- reperiuntur. At illud probe constai, sce-

taphorice. Respondet: Communis senten- leratos homines non paucos de orci clau-

tia theologorum est , veruni et proprium stris eripi atque liberari non sua equi-

esse ignem , et eiusdem speciei cum no- dem ipsorum poenitentia sive confessio-

stro elementari. Quae sententia non est ne, quemadmodum scriptura dicit (Psal.

(juidem de fide ,quia nusquam ab Ec- VI. ) Quis enirn coufiteatur libi in infer-

< lesìa definita est, imo in concilioJloren- no? et ( Psal. GXV. ) Non laudabunt te

tino graeci aperte professi fuerunt , se mortui Veruni piis superstitum

non ponere ignem in purgatorio , et ta- ojficiis, et ecclesiae prò ipsis deprecatio-

men in de'fi'nilione facta sessione ultima nibus, praecipue vero per incruentum

definitur,purgatorium esse, nulla men- (Liturgiae ) sacrificium, quod Ecclesia

tione ignis habita. Tcunen est sententia prò vivis mortuisque omnibus communi-probabdissima ». ter, quemadmodum Christus prò iis pa-

Quaeri polest num non modo graeci riter rnortuus est, quotidie offerì.uniti, quique subscribunt fiorentino con- Tum adductis aliquibus ex Theophi-cilio, sed eliam scismatici purgatorium lacto archiepiscopo Acridae in Bulgaria,

ut: Aiììrmat Nalalis Alexander sed scriptore graeco saeculi XI. « Cla-

(saecolo IV.Diss.XLV.Propos. II. n. 21) rum evadit, inquiunt graeci , ab excessu

lesiae graecae cum latina consensum suo liberari per se animavi, poeniten-m hoc dogmate multis prolatis eliam tiamque agere non posse ,

nihilque eius-

Bchismaticis; Ex quibus, inquii , evidens modi molìri, quo infernis eximatur vin-

est, eamdem esse graecorum et latinorum culis. Solae igitur liturgiae,precesque

de purgatorio fidem , solarn de nomine et eleemosynae, quae animae causa a

quaestionem inlereos abitari. viventibus praestantur , illam plurimumId ipsam tamquam sine controversia adiuvani, et ab acheronte redimimi.

supponimi \\JUI. sorbonici duclores qui Constat ilaque graecos schismaticosdie 15. lunii 1717. scriptum obtulere Pe- ncque nomine neque re purgatorium con-tro Magno Moscoviae Czari Parisiis lune fi ieri : id est : Si vere poenitentes in Deiagenti

. Befertur scriptum 1 . V . vilae Pe- cantate decesserint antequam dignispoe-tn Magni per Antonium Catiforum. nitentiaefructibus de commissis satisfe-



— 142 —cerini , et omissis corum animas poenis Nam hacc pars agit de suffragiis in fa-

purgaloriis post morlcm pitrgarì. En pri- vorem decedentium cum carilate. Contra

ma pars doctrinae catholicae in conci- vero graeci schismatici et transcriptae

Jio fiorentino a lalinis et graecis sancilae, Confessionis anctores agnnt de suffragiis

et a schismaticis negatae. Negant quip- in favorem sceleratorum inpoeni tentium.

pe post mortem animas prò culpis venia- Nullo igilur pacto purgatorium agno-

libus aut lethalibus non piene remissis ad- scunt hi schismatici. Sed anliquissimam

dici poenis temporalibus7a quibus satis- ac universalem Ecclesiae traditionem de

patiendo libcrenlur. Et ut a poenis hu- iuvandis dei'unctis prave delorquent ad

iusmodi rclcvcntur, prodesse eis vivorum impios in peccato decedentes et ad infer-

suffragia , missarum scilicet sacrificio, ,num detrusos. Neque vero schismatici

oraliones, et eleemosynas , et alia pietà- liane sibi primum senlentiam excogila-

tis officia ,quae a fidelibus prò aliis fi- runt anno 1C43, quo ea conièssio sancì-

delibus fieri consuevcrunt secundum Ec- ta ;iramo eum errorem et erroris occa-

clesiae instituta. sioneni sumpsisse videntur non modo ex

Secundae huic parti definitionis fìdei Theophilacto quem citant, sed etiara ex(cui antistiles ulriusque Ecclesiae graecae Nicolao batasila in Expositione liturgiae

ac latinae subscripserunt in concilio fio- cap. XLV., et Gabriele Philadelphiensi

remino ) repugnant graeci auctores Con- de Purgatorio , si eorum verba ritc ex-

fessionis , cuius verba transcripsimus. pendantur.

cip. lxx. LXX. Sane cavendum est; ne quisquam existimet, infanda illa crimi-

eieemosySs non na, qualia qui agunt, rcgnumDei non possidebunt, quolidie perpetranda et

ha' muteur.eleemosynis quotidic redimenda. In melius quippe est vita mutanda, et per

eleemosynas de peccatis praeteritis est propitiandus Deus: non ad hoc emen-Eccii.xv. 2I . dus quodam modo, ut ca sempcr liccat impune committcre. Nemini enim

dedit laxamentum peccandi: quamvis miserando deleat iam facta peccata, si

non satisfactio congrua negligatur.

Notac in caput Quoniam errorcontia aetcrnilatempoe- Àugustinus , cum quibus paci/ice sive

nae debitae peccatoribus sine poenilen- salva Ecclesiae pace disputabat. Mei ni

lia congrua decedentibus erat Augustini Àugustinus eos discriminari ab Origene

aetale et superioribus etiam temporibus cjui et ipsum diabolum atquc angelo s

veluti lerna pi uri moriim capitum,quo- cius post graviora prò merilis et diutur-

rum aliquod hocEnchiridii loco

,

aliud niora supplicia...sociandos

sanctis

An-alio significatili-, alia bis , alia aliis Au- gelis credidit. Sed illuni, subdit Augu-

guslini libris; non abs re erit aliquam co- stinus , et propler hoc , et propter alia

rum seriem exponere praecipue ex 1. XXI. nonnulla et maxime propter alternante*

deCivitale. sine cessatione beatiladincs ac mise-

Imprimis e. XVII,plurcs catholicos rias non immerito reprobava Ecclc

sui temporis hac in re errantes ita coni- sia. Quam lanien formalem reprobatio-

pleclitur: Nunc iam, inquit, cum minem inustam iis misericordibus nostra

scricordibus nostris agcndum esse video, per eam aetatem tacet semper Augusti*

et pacifìce disputandum, qui vel omni- nus^ imo ut sapienter notant Maurini ad

bus illis hominibus,quos iuslissimus iu- cap. LXIII. Enchiridii , istorimi nomi-

dex dignos gehennae supplicio indica- ni , quos aliquoties reprehendìt ,pepercit

bit, vel quibusdam corum nolunt credere sempcr.

poenam sempiternamfuluram , sed post Alium errorem adhuc magis {miseri

certi temporis mctas prò cuiusque pcc- cordem) in aliquibus catholicis refertAucali quantitale longioris sive brevioris gustinus scq. cap. XVIII. bl>. \\l. d<

eos inde existimani libcrandos. Hoc do- Civ. Swit etiam7inquit , ijuulcs in < olio-

cebaiii miscricordes nostri; ita enim ho- cutionibus nostris ìj>sc sum experltis, <jtn

mincs catholicae communionis appellai cum vencrari videantur Scrìpturas san-



— 143 —rtas, moribus im/irobandi sunt, et agendo illius acieniiiale supplicii , qui prò pcc-

<nu$am sanai malto niaioreni (/aar/i isti catis suis fneere digiias cleeniosynas ne~

miseri'ordinai Deo tribuunt erga Jaaaa- gliguntmQui ergofeccrit, inquilini:, quam-

numgenus. Dicunt enim de malis et in- vis mores in melius non mutaverit, sed

/idrlilnis hominibus divinitus (juidem ve- Inter ipsus suas cleeniosynas ne/nrie a<

rum praedictum esse , quod digiti sunt nequiter vi.veril, iadieiam il/i eaai misc-

poena: sed cimi ad iudicium venturafue- ricordicifataram est ,ut aut india dam-

rit. misericordiam esse superaturam. Po- milione plectaturìaut post nliquid tem-

nabit enim cos, iiujuiunt, misericors Deus poris sivc pannali sive prolixum ab ilici

preeibus et intercessiombus sanctoram damnatiotte liberetur. Atque hic est er-

siiorum. Quare concludebant nonnullis ror, quem Augustinus redarguit hoc ca-

Scripturae testimoniis abutentes, nec lon- pile LXX. Enchiridii.

giuro, nec prorsus alluni supplicium post Ad quem errorem pertinet id quod di-

diem iudicii esse passuros. ifec isti tamen cebant ii ipsi de remissione iniuriarum.

subdit Augustinus, qui hoc scntiutit, liane Ad hoc pcrtincre aiunt, subiicit Aug. eo

ûam usque ad liùeralionem ipso cap. XXII. et in oratione domini-

rtullam damnationem diaboli atqucca quotidianam postulalioncm : Dimitle

forum eius extendunt. nobis debita nostra sicut et nosdimittimus

1 1 dime,quas receusui , numeran- debitoribus nostris. Quisquis enim UH

,

tur al» Augustioo tamquam liac in re più- qui in eum peccavit dimittit ignoscendo

riunì catholicorum erroneae opiniones peccatimi, procul dubio eleemosynanifa-principaliores. Aliae autem subiiciuntur cit.QuamremDominus sic ipse commen-ab Augustioo eo J. XXI. de Civ.

,quas davit, ut diceret: Si enim dimiseritis pec-

u's priorum (juasi multil'ormes modi- cata hominibus, dimitlet vobis et Pater

ficatiooes. Sunt alii (inquit cap. XIX.) vester peccata vestra. Nec dixit Domi-ab aeterno supplicio libcrationem nec nus, (inquilini)

, magna vel parva ... Ac- sahem omnibus hominibus promit- per hoc putant eliam eis qui perdile vixe-

tenles , sed lanlunvnodo Christi baptis- rint, donec claudant diern vitae huiusmate ablalis qui participes fiunt corporis extremam

,per liane oralìonem qualia-

,quomodolibct vixerint in quacum- cumque et quantacumque fuèrint , om-

quehaeresi vel impietritefuerint. nia quolidie peccata dimilli , sicut ipso,

Sani (aie cap. XX.)qui nec omnibus quolidiefrequentatur orario, si hoc lan-

• ulibusbaplismalisChristi et eius cor- tummodo custodire meminerint, ut quan-i sacramentum , sed solis catholicis do ab eis veniam petunt qui eos peccalo

quanwis male viventibus pollicentur ... qualicumque lacserunt, ex corde dimil-

etiamsi postea in aliquam hacresim vel e- ta/^.Contra quam pravam intelligentiam

tinnì ingentilitali idololutriam lapsifue- de remissione iniuriarum agit Aug. se-

rmt... atque din ornnis impietas quanto quentibus Enchiridii capitibus.

iuniorJ inni non eis vedeat ad aelcrni- Iterum observandum est quod Augu-tulem, sed ad diulurnilutcm, magnitu- stinus Jicet 1. de Civ. XXI. cap. XXIII.dincmijuc poenarum. et seqq. omnem liane, doclrinam vehe-

Sunt nutria (adda cap. XXI.) qui ... nientissime reprobet, non tamen ut hae-

nonnisi in Ecdcsia catholica perseverali- resim ab Ecclesiae unitate praecisam sua

tibus ìioc promitiunt, per ignem videlicct illa aetaie; imo statini a cap; XXIII. du-

sab'undiis merito Jundumenli... Dicunt biuta hoc proponit: ac primum quaeri

iuslibet vitae catholicum chrùtia- oporlct nique cognoscicur Ecclesiaferranum ( hristum habere in fondamento ,

nequiverit liominaaidisputalionemdia-

quodjundamentum nulla haeresis hnbcl bolo eliam post maximas et diuturnissi-

a corporis eius unitale praecisa. Atque rnas poenas , purgalionem velindulgen-bic si rite i onsideraveris, esterror, quem tiam pollicentem. Inde autem argumen-

ctatur Augustinus in boc Enchiridio tatur ncque esse ferendam sententiam,

superior. cap. LXVII.el LXV1II. quae hominibus idipsum polbcetur : ar-

Compen > tiam quosdam, (inquit cap. gumentalur , inquam , sed de Ecclesiae

Wll.j pillare eos tantummodo ursuros decretis contra lume errorem omnino si-



— 144 —Jet. Imo supponi! decrelum illud omnino iubet, siculi videro licei in libris contra

non i'nisse , scd Ecclesiam ferre sua illa duas cpisf. pelaîai;orum , in quibus(l.

aelale disputantes pio salute lioininum IV. e. X.) Illud inni ( inquit ) lerliuiìi

perditorum , et sine poenitentia deceden- videamus, quod non minus in istis omnctium. Inde enim nascitur dubium, cuna Cliristi membrum et totum eius corpus

Ecclesia hos disputanles ferat cui* ferre cxhorret , quia contendimi esse in hacnequiverit origenistas. Graviora quae di- vita velfuisse iustos nullum habenles om-

cit contra hunc errorem, haec sunt, quod nino peccatum.

eo admisso statini enervabitur fides qua Ofhciosum mendacium sine peccato di-

credilur sernpiternum daemonum futu- ci posse , non fuit error damnatus ab

rum esse supplicium. Argumentatur e- Ecclesia aetate Augustini . uti constat ex

liain ex eo quod eodern paclo loquaniur hb. de Mendacio et contra mendacium,

Scriplurae de aeternitale praemii, quam quemadrnodum postea fuit improbatum

isti errantes christiani admittebant,et Ec- in iure canonico.

desia contra origenistas defìniverat, et de Haec illustrant doctrinam theologo-

aetern ita te suppheii.Dicere autem in hoc rum

qui docent

cums.

Thoma(II. II.

uno eodemque sensu: vita aeterna sine q. I. art. 7. ), quod arliculi fìdei quan-

te erit, supplicium aeternum finemha- tura ad explicationem creverint. Neque

bebit , mullum absurdum est. pertinere ad defeclum fìdei,quod quae-

Nernini autem mirum erit quod error dam explicite cognita sunt a posteriori-

coutra aelernitatem poenarum,quem Ec- bus, quae a prioribus non cn^nosceban-

clesia posterior tamquam haeresim into- tur. Quare in resp. ad H. Dicendum,

lerabilem detestata est, et in socinianis quod profectus cognitionis conlingit.. ex

delestatur , nondum aetate Augustini ut parte addiscentis : sicut magister, qui no-

formaliter haerelicus haberetur. Ipsa ae- vii totam artem , non statim a principio

late Augustini accidit, ut propositio non tradii eamdiscipulo, quicapere non pos-

formaliter haeretica in formaliter haere- set, sed paulatim condescendens eius ca-

ticam evaderet. pacitati; et hac ratione profecerunt ho-

Etenim in fine libri de Perfectione iu- mines in cognitione /idei per temporum

stitiae nondum eos reprehendere audet successionem,

qui affirmarent iustos sine ullo prorsus Quare statui Ecclesiae praesentis, in

peccalo existere in hac vita vel extitisse quo tam multa per concilia ac pontifices

aliquos: quorum opinioni quemadrnodum ad communem instructionem declarata

in lib. de Sp.et lit. e. II., et libi*, de Nat. sunt, aptari possunt verba Ecclesiastis

et gral. c.XLII. et LX., ita et in fine li- ( cap. VII.) Ne dicas'. quid putas causae.

bri de Perf. iust. non existimat Augusti- est, quod priora tempora mcliorafuere,

ims reluctandum usque ad damnationem quam mine sunt ? slulta enim est ìuiius-

ac censuras. Imo in epist. CLVII. ad Hi- modi interrogano.

larium anno kìk: Sed isti (inciuit) ut- Nota ad verba : Si non satisfactio etc.

cumque tolerandi, quando dicunt vel esse Utilitas ac necessitas satisfactionis in

velfuisse hic aliquem praeter unum san- patribus ac concili is commendata mate-

clum sanctorum qui nullum haberet om- riam atque occasionem praebuit fallacis-

nino peccatum. Illud vero quod dicunt simae argumentationis errori proscripto

sujjìcere homini liberum arbitrium ad do- ab Alexaudro VIII. an. 1690. in propo-

minica praecepta implenda etiamsi Dei sitioneXXVI. Ordinem praemittendi sa-

gratia, et Spiritus Sancti dono ad opera tisfactionem absolutioni induxit non po-

bona non adiuvetur, omnino analhema- litia aut inslitulio Ecclesiae , sed ipsatizandum est, et omnibus execrationibus Cliristi lex et pracscriptio , natura re/

dciestandum. idipsum quodammodo dictantc. Prop.

Al post conditos adversus illam opi- XVII. Per illam praxim inox absóken-

nionem tres canones, sextum , septimum dì, ordo poenilcntiae est inversus. Prop.

et octavum carlhaginensis concilii anno XVIII. Consuciudo in ni rna quocul m/

•V28. celebrati, eorum auctoritate eam minisi rationem sacramenti poenitentiae

deinceps ut perniciosum errorem caveri etiamsieamplurimorumìu>minum suste*-



— 145

tei auctorìlas, et multi tempori* diutur-

nitas confìrmct, nihilominus ab Eccle-

sia non Imbellir prò usa sed abusa.

Auctores et faulores huius enroris liac

aut simili forma argumentaodi uluntur:

sacra auctoritas saepissìme docetjUt quispriusDeo satisfaciat, si velie curii ilio re-

conciliari , ergo ante absolittionctn opus

est satisfactionc quae praecipua est in

Arnaldi libro de frequenti comunione.

At argumentalio huiusmodi contra re-

gulas logicas est a genere ad spcciem.

Quid est satisfactio? RespODdet Bellarmi-

nus 1. IV. de poeti, e. 1. nihil esse aliud

mù actionem, qua is qui alterimi lacsit,

tdntum facit quantum satis est ad inni-

rium (onipensandain. Iam vero haec sa-

tisfaccio duplex est: altera prò culpa, al-

tera prò poena. Imprimis eniin opus est

ut ea fìant quae necessaria sunt ad ami-

citiam recuperandam,quae cum fiunt

,

satisfacimus prò culpa. Atque haec in

lege gratiae pecca ntibus post baptismum

sunt contritio, confessio cum absolutione

percepta. Cum autem haec ante gratiam

reconciliationis perceptam non sint ope-

ra iilii Dei , hinc est quod non sint satis-

factio condigna , sed tantum congrua,

quo vocabulo ulitur Augustinus hoc lo-

co Enchiridii. Imo de satisfaclione con-

grua non vero condigna monet Bellar-

mino (1. e. ) intelligendos veteres pa-

ti <- , qui actionibus humanis interdum

tribuere videntur , ut Deum ex inimico

amicum redda ni, atque adeo prò expianda

culpa sabsfaciant. Atpraeterea integritas

compensationis postulat , ut amicitia re-

stitula poenitentibus et confessis luaturdebitum poeoae residuae, qua iustitiae

satisiiat, quiquesibi nimium placuit pec-

cando, aliqua sui afflictione displiceat.

Àtque liaec est satisfactio prò poena, quaesatislactio praesupposita gratia reconci-

liationis condigna erit. Cum autem a sae-

culo XII. post magistrum sentenliarum

usitatissima sit parlitio actuum poeniten-

fis in contritionem , confessionem et sa-

tisfjK tionem, licet satisfactio ex vi vocis

sit genus q nodi Iam ulramque specieml 'ompleclens riempe et satisfactionem prò

culpa, et satislactionem prò poena,

la-

men ex circumstantia loci,quem ulti-

in uni occupat in ea theologis et cate-

chistis celeberrima partitione a sex iam

saeculis usurpala , vox satisfaclionis de-

terminala fuit communiter , ut in Eccle-

sia significaret satisfactionem a poena.Cum enim per contritionem ac confes-

sionem, cui saltem asaeculo Xll. consen-

tientibus omnibus eruditis adiungi con-

suevit absolutio , satisfactum iam sit ac

supponatur prò culpa, reliquum est ut

tertio loco non sit nisi satisfactio prò poena.

At ex his non nisi pessime colligas,

quod scriptores Ecclesiastici priorum duo-

decim saeculorum ubicumquesalisfactio-

nis meminere , intelligant satisfactionem

prò poena, quae sita sit in operibus labo-

riosis cum vox indilTerens sit ad utram-

que aut alterutram satisfaclionis speciem

significandam ,nec ex usu ad unam po-

tius prae alia constanter determinaretur.

Acsane id animadvertitur in cap. hoc

LXX. Enchiridii, ubi Deus dicitur mi-

serando delere iamfacla peccala, si non

satisfactio congrua negligatur: in quibus

verbis, si nomine satisfaclionis congruae

intelligat Augustinus satisfactionem prò

culpa nempe contritionem et confessionem

habeo quod volo : sin intelligat satisfa-

ctionem prò poena , sane Augustinus ab-

surdissime locutus est} alligavit enim de-

letionem peccatorum illi rei, quae inte-

gralis est pars poenitentiae , et ea omisit

quae substantialia sunt et omnium catho-

licorum iudicio magis necessaria, contri-

tionem ac confessionem. Quae duo et

quantum satis iudicavit capite LXIV. et

LXV. huius Enchiridii , et evidentiustum sermonibus CCCLT. et CCCLII. qui

inscribunlur de poenitentia , et in epist.

ad Honoratum CCXXVHJ. n. 8. al. ep.

CLXXX.Quae argumentandi ratio a nobis hoc

in loco explicata plurimum valet ad e-

ruendum sensum Augustini aliis in Jocis,

tum plurium veterum patrum,qui si no-

mine satisfaclionis poenalitales intellexe-

re, sane quod praecipuum erat , nempecor contritum omisisse ac neglexisse di-

cendi sunl.

19





— 147 —adeptam in absolutione reconciliationem XLV11I. adVincentiume rogatianoschis-

per Eeclesiae claves, et tunc adiuvant ad mate, quae tota est de hoc argumento.

oebitum poenae tollendum, idest ad coni- Mea prunitus sententia non erat, inquit

pletam remissiooem peccatorum. Obser- n. 17., nisi neminem ad unilalcni Cìiri-

va autcìujquani castigale loquatur Au- sii esse cogendum, verbo esse agendum,

gustinosi adiuvant, inquit, ut dinutlan-dispulatione

pugnandum, vallone vinccn-Utr nostra peccata. Non enim haec opera dam , ne fictos catholicos haberemus

,

issarla sunt absolute ac simpliciter,

quos apertos hacreticos noveramus. Sednisi in proposito servandi legem. Contra haec opinio mea non contradicentiwn

vero satisfactio illa congrua, de qua pan- perbis, (aegre enim quis obsistere directe

lo ami- cap. LXX. , el poemtentium in poterai arguraentanti ac disserenti Au-

melius mutari vitam,dequac. LXXIL, gustino) sed demonstrantium supera-

dicuntur simpliciter necessaria, batur exempiis. Nani primo mila oppo-

Quare connrmabis quod dictum est nebatur civilas mea, tjuae cum totaessct

satisfaclionen] apud Augustinum non dein parte Donati, ad unitalem catìiolicarn

triminale significare satisfactionem prò timore legnili impcrialiam conversa est.,.

poena. se 1 itiam satisfaclionem prò cui- Ita aliae multae qaae rnihi nominalimpi. Quare testimonia patrum significai]- commemorabantur... Quo argumento ab

tium necessitatem satisfactionis ante re- effectis victus Augustinus est , tum ipse

conciliationem euniDeo obtinendam,qui- poslea liane ipsam opinionem auclorita-

bustestimoniis abutebanturdefensores aut tibus et rationibus cumulavit duabus ci-

lautores trium propositionum per Ale- tatis epistolis.

nndmm Vili, proscriplarum, testimonia, Huius observationis fructus est falsilas

inquam, illa inefficacia suntnec delermi- prop. XXX. ab Alex. Vili, proscriptae.

nate significant satisfactionis poenalia o- Ubi quis invenerit doctrinam in Augusti-

pera, sed salisfactionem prò culpa, quam no darefundatam, Ulani absolule polest

praeatat contri tus ac confessus. tenere et docere non respiciendo ad ul-

( Nota ad verba : Multa enim bona lam pontificis bullam.

praestantur in vitio . . . .) Nemo enim tam Augustino repugnat

Sapienter monent Maurini patres , his quam cui unum Augustini nomen prò

iblique vindicari rationem agendi ratione est.

cum donatisùs haereticis per Jeges eie- Ego enimfateor cantati tuae (ait scri-

dicta poenalia imperatorum, quam agen- bens Augustinus ad Hieronymum epist.

di rationemdonatistae clamabant dedecere LXXXII. al. XIX. n. 3. ) solis eis scri-

ecclesiasticam mansuetudinem et liberta- pturarum libris quiiam canonici appel-i< in Bdei. Lege epist. XCni. al. XLVIIL ìantur , didici hunc timorem honorem-et ep, U.WM . al. L. que de/erre, ut nullum eorum auctorem

A; iitilis hoc loco observalio subori- scribendo aliqiùd errasse firmissime ere-tur. Opinabatur ohm Augustinus , non dam.... Alios autem ita lego, ut quanta-

ilaagenaum cum donatistis. Alii autem libet sanctitate doctrinaque praepolleantafricani episcopi, qui et distributive sin- non ideo verum pulem quia ipsi ita sen-guli et collectiye omnes non crani cum scruni, sed quia mihivel per illos auctoresAngustino comparandi sive scriplurarum canonicos vel probabili ratione quod a

«tia, sh iraditionis, si- vero non abhorreat,persuadere polue-

ve naturata rationia perspicacia, io opi- rimi. Necte,mifratcr, sentire aliud exi-

niouc contraria erant. Adversati palam stimo: prorsus , inquam, non te arbitroMini Augustino eiusque eloquentissimia sic legi libros tuos velie lamquam pro-rationibus , non cesserunl eius auctoriuti phetarum aut apostolorum , de quorumatque argurnenlis ; imo tandem Augusti- scriptis

, quod onini errore careant du-.iin auctoritati el rationibus cessit, bitare nefariani est. Àbsit hoc a pia hu-

m eprumque parli s tandem attrattila est, militate et vcracide semetipso cogitatio-

quodvelex hocsoloEnchiridiic. LXXII. ne. Et epist, CXLVI1I. al. CXI. n. 15." >llM ' postquam similia disseruit , merito subii-Andi Augustinum in ep. XGIU. al. cil: taìis ego suoi in scriptis aliorum

,



— 148 —taUs esse volo intellectores meorum. Pe- cirina conlra pelagianos,quae specialern

cuJiaris est exceptio in ea Augustini do- ab Ecclesia approbationem meruit.

e » ,. i xxiii. LXXIII. Sed ea nihil est maius , qua ex corde dimitlimus,quod in nos

e eemoiyna. quisque peccavit. Minus enim magnum est erga eum esse benevolum , sive

parare iuimio». etiam benencum , qui tini mali nihil tecerit : illud multo grandius et magni-ficentissimae bonitatis est , ut tuum quoque inimicum diligas, et ei qui tibi

malum vult, et si potest facit, tu bonum semper velis , faciasque cum pos-

Matth. v. 44. sis, audiens dicentem Deum, Diligile inimicos vestros, bene faciteeis qui vos

oderunt, et orate prò eis qui vos persequunlur. Sed quoniam perfectorum sunt

ista fìliorum Dei,quo quidem se debet omnis fldelis extendere

, et huma-num animum adhunc aflectum , orando Deum , secumque agendo luctan-

doque perducere : tamen quia hoc tam magnum bonum tantae multitudinis

M auh. vi. 11. non est, quantam credimus exaudiri, cum in oratione dicitur : Dimitte no-

bis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus noslris; procul dubio verbasponsionis huius implentur , si homo qui nondum ita profecit ut iam diligat

inimicum, tamen quando rogatur ab nomine qui peccavit in eum , ut ei di-

mittat, dimittit ex corde: quia etiam sibi roganti utique vult dimitti, cumorat et dicit , sicut et nos dimittimus debitoribus noslris ; idest sic dimitte debi-

ta nostra rogantibus nobis , sicut et nos dimittimus rogantibus debitoribus

nostri s.

e. lxxiv. LXXIV. Iam vero qui eum, in quem peccavit, hominem rogat, si pec-

d!mXMtinou cat° suo movetur ut roget, non est adhuc deputandus inimicus, ut eum di-

dimitiamur a

ligere sit difficile, sicut difficile erat quando inimicitias exercebat. Quisquisautem roganti et peccati sui poenitenti non ex corde dimittit , nullo modoexistimet a Domino sua peccata dimitti

,quoniam mentiri veritas non po-

ioa. xiv. 6. test. Quem vero lateat Evangelii auditorem sive lectorem, quis dixerit : Ego

sum veritas? Qui cum docuisset orationem , hanc in ea positam sententiam

KM. vi. 14. ,5. vehementer commendavit, dicens : Si enim dimiseritis hominibus peccata eo-

rum , dimittet et vobis Pater vester caeleslis peccata vestra . Si autem non dimi-

seritis hominibus, nec pater vester dimittet peccata vestra. Ad tam magnum to-

nitruum qui non expergiscitur, non dormit , sed mortuus est : et tamen po-

tens est ille etiam mortuos suscitare.

jfotaadcap. In li ìs legendis capitibus locum habet Quare apposite Sixtus Quintus in ea-

^Lxxir" qu°d nionuit Sixtus V. in Bulla Trium~ dern Bulla ad commendandas novas utili-

phantis: quod theologiae scholasticae... tates ex scholastica theologia posterio-

cognitio et exercìtalio.. . semper certe ribus saeculis derivatas observavit, quod

maximumJructum ajferre potuti... ad Deus Ecclesiam suam per saeculorum

Patres securius, et utilius perlegendos, aetates, prout opus est , novis beneficiis

et explicandos. Distingua hac in re Au- auget novis praesidiis instruit.

gustinus perlectionem a praecepto;quod In quam rem faciunt verba s. Grego-

dimiltamus rogantibus dicit esse praece- rii homilia XVI. in Ezeehielem : Quan-

pti, quod dimiltamus anlequam rogemur to mundus ad extremum ducitur , tanto

docet esse consilii ac perfectionis. Longe nobis aetcrnae scicnliae aditus lardai*

severius, ac verius doctrinam de dili- aperitur.

gendis ex obligatione inimicis perlractat Ipse Augustinus frequenter supponiti

s.Thomas II. II. q. XXV. art. 8. et 9., quoddiligentiaeposteriorumapcrialIKu>,

et brevius complectitur q. LXXX1II. imo quemadmodum ipse ntultis in locù

art. 8. Adhuc severius, et liisiuseximius Joqui solet, reveletquae prioribus obscu*

Suarez de Cantate disp. V. Sect. V. ra l'uerant. Id obscrvavitretavius 1.X1Y



— 149 —de Incar. e. 11. n. li. , et refert Augii- se sive per alios

,quibus Dominus reve-

stinuml. II.deGenesi contra Manichaeos, lare dignetur. Universalius id docet Au-

ubi proflieiur se expHcaturum,quae in guslinus epist.XCHI. al.XLVIII. n.35.

Genesi traduntur , non praeiudicantem et ep. CXLVIII. al. CXI. 0.5.

lueliori diligentiorique tractatui, sive per

LXXV. Sane qui sceleratissime vivant, nec curant talem vitam moresque

corrigere , et inter ipsa facinora et flagitia sua eleemosynas frequentare non

etmani , frustra ideo sibi blandiuntur , quoniam Dominus ait : Date eìeemosy-

nam, et ecce omnia tmmda sunt vobis. Hocenim quam late pateat, non intel-

lignnt. Sed ut intelligant , attendant quibus dixerit. Nempe in Evangelio sic

scriptum est : Cum loqueretur , rogavit ilìum quidam Pharisaeus, ut pranderet

apnd se, et ingrassili recubuit. Pharisaeus autem coepit intra se reputans dicere

quart non baptizalus esset ante prandium? Et ait Dominus ad illum: nunc vos

Pfcn isaei quod deforis est caìicis et catini, mundatis; quod autem intus est vestrum

plenum est rapina et iniquitatc. Staiti , nonne qui fecitid quod deforis est, etiam

id quod inlus cstfecit? verumtamen quod superest, date eìeemosynam, et ecce om-

nia manda sunt vobis. Itane hoc intellecturi sutnus ut Pharisaeis non haben-

tihus fidem Cliristi, etiamsi non in eum crediderint , nec renati fuerint ex

aqua et Spiritu , munda sint omnia, tantum si eleemosynas dederint, sicut

isti eas dandas putant? cum sint immundi omnes quos non mundat fides

Cbristi, de qua scriptum est , Mundans fide corda eorum: et dicat Apostolus,

lmmandis autem et infidelibus nihil estmundum, sedpolluta sunt eorum et mens

et conscientia. Quomodo ergo Pharisaeis omnia munda essent , si eleemosy-

nas darent, et fideles non essent? aut quomodo fìdeles essent si in Ghristumcredere atque in eius renasci gratia noluissent? Et tamen veruni est quod

audierunt, Date eìeemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis.

LXXYI. Qui enim vult ordinate dare eìeemosynam, a se ipso debet in-

cipere, et eam sibi primum dare. Est enim eleemosyna opus misericordiae

> erissimeque dictum est, Miserere animae tuae placens Deo. Propter hoc re-

nascimur, ut Deo placeamus, cui merito displicet quod nascendo contraxi-

mus. Haec est prima eleemosyna, quam nobis dedimus, quoniam nos ipsos

iniseros per miserantis Dei misericordiam requisivimus , iustum iudicium

eius contitentes, quo miseri eflecti sumus, de quo dicit Apostolus, Iudicium

quidem ex ano in condemnationem : et magnae cantati eius gratias agentes ,

d<' qua idem ipse dicit gratiae praedicator, commendat autem suam dilectionem

Peti! in nobis, quoniam cum adhuc peccatores essemus, Christus prò nobis mor-taas <>*t: ut et nos veraciter de nostra miseria iudicantes , et Deum cantate

quam donnvit ipse diligentes, pie recteque vivamus. Quod iudicium et cari-

tà tem Dei cum Pliarisaei praeterirent, decimabant tamen propter eleemosy-

nas (jiiis faciebant etiam quaeque minutissima fructuum suorum : et ideo

non dabant eleemosynas a se incipientes, secumque prius misericordiam fa-

cientes. Propter quem dilectionisordinem dictum est, Diliges proximum tuumtmnquam teipmm. Cam ergo increpasset eos quod forinsecus se lavabant, in-

tus autem rapina rt iniquitale pieni erant, admonens quadam eleemosyna,

quam sibi homo debet primitus dare, interiora mundari: Vcruntamen inquit,

quod superest , date ekmoqjnam , et ecce omnia munda sunt vobis. Deinde ut

oetenderet quid admonuisset , et quid ipsi facere non curarcnt, ne illum pu-tarent eorum eleemosynas ignorare : Sed vac vobis, inquii, Pharisaeis: tamquam

C»p. LXXV.Eleemosyna

sceleratos et

intideles noniiiiiikI.iI . Ilìsi

inutenlur.

Lue. XI. 4 1

Act. XV. 9.

Tit. I. i5.

Cu. LXXVI.Prima

eleemosynaanimae suae

misereri et recle

vivere.

Ecdi. XXX. 24.

Rom.V. 16.

Ibidem. Vili.

Lue. X. 27.

Lue. XI. 41 >





— 151 —fedentibus apostolica auctoritate, falcatili*. Tale quiddam est, ubi dicil , Audct i. c.r.vr. ..ne,

qmsquam vestrum adoersus alterimi negotòm habens indicare apud iniqua*, ci

non apud sanetos? Et paulo post, saecularia igitur iudicia si habuertiis, inquit,

nti contemptìbUes sani in Ecclesia, hos collocale. Ad revercntiam vobis dico

<<m est inter vosquisquam sapiens qui ponti interfratrem sani» indicare; sed

frater cum fruire iudicatur, et hoc apud infiddes. Namethic possK pitali iu-

dicium habere adversus alterum , non esso peccatimi , sed tantummodo id

extra Ecclesiam velie iudicari, nisi secutus adiungeret : Iam quidem omnino

, quia iudicia habetis vobiscum. Et ne quisquam hoc ita exensaret,

ut (1 iustura se habere negotium, sed iniquitatem se pati, quam vellet

i iudicum sententia remo-Feri: continuo talibus cogitalionibus vel excu-

onibus occurrit, atque ;ùl , Quote nonmagis iniquitatem patimini , quare

non polius fraudamini. lì ad illud redeatur, quod Dominus ait, Si quis vo- Matti., v. 40.

rit (unicom ninni tollere, et iudicio tecum contendere, dimitte idi et pallium. Et

alio loco, Qui abstulerit, inquit, tua , itoli rcpclcrc. Prohibuit itaque suos de u* vi. 3o.

:ularibus rebus cum aliis hominibus habere iudicium : ex qua doctrina

Apostolus diri! esse delirium tamen cum sinit in Ecclesia talia iudicia fìniri

er fralres fratribus iudicantibus, extra Ecclesiam vero terribiliter vetat ;

oifestum est etiam lue quid secundum veniam concedatur inflrmis. Pro-

pler haec atque huiusmodi peccata, et alia, licet iis minora, quae fiunt ver-

borimi et cogilalionum offensionibus, apostolo Iacobo confitente ac dicen-

le: In inulti* mini offendimus omnes: oportet ut quotidie crebroque oremus racin. 2.

Dominimi, atque dicamus, Dimitte nobis debita nostra, nec in eo quod sequi- Nati. vi. , 2 .

tur mentiamur: Sicut et nos dimitlimus debitorihus nostris.

LXXIX. Sunt autem quaedam quae levissima putarentur, nisi in scrip-CAr- Lx xix.

turis demonstrarentur opinione graviora. Quis enim dicentem fratri suo fa- vide

U

nTa.

tv

tue, reum gebennae putarct,nisiVeritas diceret? Cui tamen vulneri subiecit

continuo medicinam praeceptum fraternae reconciliationis adiungens ; moxqutppe ait. Si ertjo offers munus (uum ad altare, et ibi recordatus fueris ,

quia Matt. v. 22 .

frater tuut taòei aìiquid adversumte. Aut quis aestimaret quam magnum pec-

uli -il, dies obscrvare et menses et annos et tempora , sicut observant

qui certis diebus sivc mensibus sive annis volunt vel noluntaliquid inchoa-

re, eo quod secundum vanas doctrinas hominum fausta vel infausta existi-

111. -ut tempora; nisi huius mali magnitudinem ex timore Apostoli pensare-ìitii>. qui talibus ait, Timeo vos ne forte sino causa laboraverim in vobis? Gai. iv. ».

1AW. Une accedit, quod peccata, quamvis magna et horrenda, cum c* P . lxxx.

in consuetudinem renerint, aut parva, aut nulla esse creduntur; usque adeo ho *™Zl"

usu

ut non -'-lini' occultanda, verum etiam praedicanda ac diffamanda videan- *w«ouiriUu.

tur, quando sicut scriptum est: Laudalur peccator in desideriis animae suae , paai. ix.,,.

<(/

. Talis in divinis libris iniquitas clamor vocatur,

ricut habes apud baiam Prophetam de vinea mala. Expeclavi , inquit, ut Is - v. 7 .

hidù km , fi ci iniquitati m , et non iustitiam , sed clamorem. Unde• I illud ut Genesi: Clamor Sodomorum et Gomorrhaeorum mulliplicatus est. cm.xvhi.».

Quia non solum iam apud eos non puniebantiir Illa Qagitia ,

verum etiampubtice veluti lege frequentabantur. Sic nostris temporibus ita multa mala,etsi non talia, in apertaci consuetudinem iam venerunt, ut prò his non so-lum exeommunicare aliquem laicum non audeamus , sed nec clericum de-gradare. Inde cum exponerem ante aliquot annos epistolam ad Galatas, ineo ipso loro ubi ait Apostolus, Timeo vos ne forte une causa laboraverim in

esse

intere] 11 tu

gravissima.



— 152 —vobis; exclamare comptilsus sum. Vae peccati* hominum, quae sola mutilala

exhorrescimus : usilala vero ,prò quibus abluendis Filii Dei sanguis effusus est

quamvis tam magna sint, ut omnino Claudi contra se faciant regnimi Dei, saepe

videndo omnia lolerare, saepe toleranda nonnulla eliam facere cogimur. Atque

utinam , o Domine,

nonomnia quae non potuerimus prohibcre faciamus!

Sed videro utrum me immoderatus dolor incaute aliquid compulerit dicere.

Nota i. adcap. Frequentissimum est in libris s. Au- nat peccati venialis eos, qui uluntur ma-

lxxiYixxx Sustu"5 el adeius mentem in arduis con- trimonio causa solius voluptatis: quod

troversiis interpretandam apprime utile,

unum si Augustinus sensisset, consentien-

ut adversalivae propositiones ab ipso u- tes habuisset non patres modo , sed etiam

surpalae subintelligant particulam solum theologos ante ipsam damnationem pro-

aut tantum, sive aequivalentem. Sensus positionis IX. factam ab Innocentio XI.

est itaque. Quae sint Jevia, quae gravia QuareNorisius frustra laborat inhacsen-

peccata non humano tantum, sed divino, lentia vindicandain Vind.August. e. III.idque praecipue, iudicio pensanda sunl. §«8.j sed venialis culpae reum facit illum

Etenim argumenta a ratione naturali pe- quoque qui voluptatem coniugii ordinet

tita passim Augustinus profert , ac ma- ad vitandam incontinentiam. Quare ne-

gni facit. Memineris eorum quae paulo que saltem duos fines agnoscit licite ma-

supra recitavimus ex Aug. ep.LXXXII. trimonio ulendi,procreationem libero-

ai. XIX. n. 3. Aliosautem ita lego ut... rum, aut saltem evitationem incontinen-

non ideo verum putem, quia ipsi ita sen- tiae: unum licitum finem agnoscit libe-

serunt, sed quia mihi vel per iJlos aucto- rorum procreationem,quem fìnem si

res canonicos, vel probabili ratione, quae praetergrediaris saltem venialiler peccas.

a vero non abliorreret, persuadere polue- Quando tu uti uxore amplius quam ne-

runt. cessitas procreandorum liberorum cogit

Eius autem modi loquendi,quem in volueris, iam peccatum est , et ipsa talia

Augustino adnotavimus , exempla fre- peccata quotidianae eleemosynae mun-

quentissima sunt. Gum serm. CLV. al. dant.

VI. de verb. Apost. n. 9. dicat: Post Non contendo liane Augustini opinio-

concupiscentias tuas non eas debet ìm- nemesse falsam 5 non hoc est huius loci.

plori ex voluntate nostra adiuta grada Utile tamen erit in medium proferrecon-

Dei\ passim tamen ait non nobis, sed di- trariam sententiam s. IoannisClirysosto-

vinaegratiae tribuenda bona opera. Pas- mi,qui obiit Archiepiscopi Coustanti-

s'nnnonlegi sed gratiae bona opera ad- nopolitanus anno 407., cum Augustinus

scribit , idest non nobis tantum non legi a piuribus iam annis esset in Africa E-

tantum , ne lex viderelur sufjìcere posse piscopus.

Uomini habenti liberum arbitrium, e- Libro de Virginilate cap. XIX. toni.

tiamsi nullum ultra auxilium divinum I. operumEd. Montefaucon pag. 282.

porrigeretur inquitAugust. serm. CLV I. Cum liberorum procreandorum causa

al. XIII. de verb. Apost. n. 1. proditum matrimonium est, tum multo

Nma ti. ad cap. Duo affirmat Augustinus I. Bonum magis ad naturae ardorem restingiwn-

lxxix lxxx nuptiale quod unice intendi potest sine duni. Atque id Paulus tcstatur dicens:

veniali peccato in usu coniugii, esse prò- sed propter fornicationem suam quisque

creationem liberorum5 II. Si quis autem uxorem habeat, non propter liberorum

inlendatin usu voluptatis coniugalis vi- procreationem. Namque ubi convenire

lare fornicationem, peccare venialiter. iubet, non utmultorumfìliorumparen-

Haec est perpetuo s. Augustini doctrina. tes fiant, sed cur? ne vos lentet, iuquit,

Lege serm. IX. al. XCVI.de Temp. n. 18. satanas. Ac progressi^ non dixii : si op-

ti, serm. CGLXXVUI. al. XXXIV. de di- toni liberos: sed quid?qui se non conti-

versis n. 9. 51. al. LX1II. de diversis nent, matrimonium contrahant. Primi-

n.22. et seqq., et l.deContinentia n. 27. pio eniniyut dicebam ,

dupUcem han<

In quibus aliisque locis non modo dam- occasionem habebat , sed deinde (erra



— 153 —ac mari atque orbe Olimi replcto nnus

dumtaxat praetextus est reliquia ncqui-

tiae ac Ubidinis abolitio.

HancdoctrinamsaepissimciteratChry-

SOStomus in 'ii oo solo mi moro 19.,sed ante

ac postea in co libro. Imo homilia XIX.in 1. ad Gorint. in chi* fine exeusat se

,

quod de matrimonio ac virginitale non

agat. Librimijinquit , integrimi iti cani

rem edidimusêteum ibi accurate^quan-

tum potuimus . rem lume tractaverimus.

In Homilia,

Quaies ducendae sìnt

nuptiau . n. .">. toni. 3. ed. Montel". : An-

to omnia (inquit) disce quaenam causa

coniugii.». Hoc cnim imam in coniugio

spci ininr et maxime , ut peccatimi effu-

qiamus. et simus ìmmunes a scortationi-

ous.

Homilia LX. inMatiliacum. Hocprae-

matrimonii lucrimi , ut ca-

Uimonia cotuerretur,

Hic autem esto praecipuus observatio-

niq liuclus , ut ne niniium nostro iudicio

6damus. Sanctissimi doctissimique erant

Augustinus at(|ue Chrysostomus,quo-

i uni alter in Africa, alter in Oriente per

eadem tempora de una eademque gravis-sima re morali tanta opinionum varieta-

le diséidebant.Cumautem uterque in sua

scnlml ia tamquam unice vera obfirma-

Lissimus essel , alterutrum falli iure mo-rdi Decesse fuit. Quis autem iam esse

alimi neget, scribebat Augustinus

de nsu voluptaus matrimoni] . non oh

fdios procrcandos sed ob vitandam in-

continentiam, cum duri vernainjacien-

tibus Apostolica auctoritalc faleatur.

Qu i, inguaili, Ime nega? Nempe id ne-

gab ii eo ipso tempore in oriente Cliryso-

ìtomofl,

qui in contraria onmino abibat.

Vunperabat potius utentes matrimonio fi-

lini-uni pioi reandorum causa,postquam

Gfbis repJeUu limerai liominum multi-

lu.line : utentes autem ea voluptale ad

vitandam incontinentiam , eosenim vero

nnice probabat. Satis id tibi suadebunt

mbaChrysostomi, qnae transcripsi. Plu-ia pei te legere potes in libro de Virgini-

. ubi rationem utendi matrimonio obreationem prolixe et cloquenterpar-

tim rciellit, partim etiam irrideteos qui

iìg opinantur cap. XIV. appellans Orbis

curatores. Rationem autem utendi ea vo-

luptale ad vitandam impudicitiam com-

mendat e\ liypothesi eius infirmi tatis :

adeas qnae habet cap. IX. Nec enim ma-

trimonium in maìispono, quin vchemen-

ter collaudo. Est enim iis qui rite uri ve-

liut , conlincnliae porlus, naturata effe-

rari non pcrmittcns. Nani legitimo coilu,(/itasi scopuìis quibiisdani obicclis ad ex-

cipiendos Ubidinis fluctus, nos in summatranquillitate collocat, ac tuetur. Et in

homilia quales ducendae sinluxores n.5.

Ut Deo placeamus contenti uxore pro-

pria, hoc nobis affert coniugium, hic eius

jructus , hoc inde lucrum In hoc

quaerendae sunt nuptiae , ut ad vilam

pudico degendam nos adiuvent.

Dixi alterutrum ex bis ss. Doctoribus

falsum dixisse. At forte uterque errave-

rit : si enim vera est gravissimorum theo-

logorum sententia cum Card. Gaietano

( in summa V. Matrimoniuni) ex alteru-

tro fine sive procrealionis liberorum sive

vitandae inconlincntiae licitum esse raa-

trimonii usum,quod amplectitur etiam

s. Anloninus, P. HI. Tit. I. cap. 11.

,

quando alia remedia coereendae carnis

nihil proiuerint , si haec vera sunt , fal-

sum erit tum quod ait Aucustinus solamliberorum procreationem, sive quod do-

cuitGbrysostomus solam evitationem in-

continentiae esse posse honestum finem,

usus matrimonialis , cum uterque esse

possit.

Iam autem quam apposite atque uti-

liter haecexempla nos doceant, ut nobis-

metipsis in rerum praecipue theologica-

rum atque moralium iudicio non mul-tami tribuamus, facile conficitur. Haec

autilla sententia de sacramentis, de con-traclibus, de restitutione, de alia re qua-libet vera mihi videtur

, nihil de ea du-

bito, aut ambigo. At neque Augustino,

neque Chrysostomo ingeniosior , erudi-

tior,doctior sum.Quid si et mihi decipi in

hac sententia contingat, nec alia inea sit

veritas, quam apparens? Aequum igitur

non est , ut meo iudicio nimium confisus

ad contranam sententiam contemnendamjrridendam traducendam conviciandam

dilacerandam praecipitanler procurram,maiori persaepe mei nominis ludibrio

atque inlamia, <juam alieni. Quid quodad superbiae culpam

,quae ambulai in

magri is, et mirubilibus super se , accedi t

iniustitiae crimen, a quo nos sapienter a-

20



— 154 —vcrtit eximius doctor Suarez. linde, in- plausum conciliavit ,

sibi scilicet pliy-

quit disput. XIX de fide Seet. VI. n. (J. sicam adiungens : rectene an secus id

exislimo et monco,possefacile peccari pliysieae cesserit, alia quaestio est. Ma-

graviter in hac materia exaggerando thesi cene opti ine cessi t *, liberata enim

proprias opiniones, et conlrarias convi- est ab ea infamia aslrologiae iudiciariae.

tiis vel censuris sine dclcclu affidimelo , Qua re in matheraaticos aetatis nostrae

quia illud facile esse potest perniciosum qui ea maledicta et convicia congereret

mendacium cedens in aliorum infamiam quibus tam saepe Augustinus matbema-

vel iniuriam , et aliquando in gravem licorum deliramenta excipit , imperile

poenarn et nocumentum. salis id faceret.

Notain ìncamt Quid laleal gravis contumeliae sub ea Unum est diligentissime observandnm

lxxix. vocula fatue exposilum babes a s. Tho- in lioc capite LXXIX. ad ea verba: CuiSunt autem

jj jj LXXII. art. 2. Quid uva- tamen vulneri (nempe crimini gravis

Uvissima. vis mali Jalcat sub observatioìiibus die- contumeJiae in fralrem ) subiecit conti-

rum ... explicat idem Augustinus epist. nuo medicinam,praeceplum fraternae

LV. ad Ianuarium al. CX1X n.13. Non rcconcilialionis adiungens .....: nonìgiturnos de sole et luna, annuis men- enimexcludit tum lioc Joco , tum pluri-

struisque temporibus actionum nostrarum bus aliis similibus medicinam per Eccle-

eventa coniicimus , ne in vitae humanae siae clavcs, licet mentionem faciat solius

periculosissimis tempeslatibus tamquam caritatis remillentis iniurias. In liane rem

in scopulos miserae servilutis illisi, a li- facit regula qua ni Augustinus tradii 1.

bero arbitrio naufragemus... Non ita- de fide et operibus,quem octo circi ter

que dies observamus et annos et menses annis ante Encliiridion scripserat. Namet tempora

1ne audiamus ab Apostolo. cap. IX. Spado, inquiunt, Me quem Phi-

Timeo vos, ne sine causa laboraverini in lippus baptizavit, nihil plus dixit quam

vobis. Eosenim culpat qui dicunt : non credo Filium Dei esse lesum Christian,proficiscar quia posterus dies est, aut et in hac professione continuo bapliza-

quia luna sicfertur. ..

, et infra n.15. de- tus est: ex quo inferebant adversarii nihil

testatur vanitates nominimi ob hoc obser- curalum fuisse de instructione moruin,

vanlium siderei ut..- quasijatedia rerum sed tantum de fide.

iam eventa perquirant. Respondet Augustinus : Scriptum ta-

Observat Augustinus 1. de diversis cult atque intelligenda dimisit celerà.,.

quaestionibus ocloginta tribus q. XLV. quae licet taceantur in scripturis grada

quod veteres appellarunt malhcmaticos brevitatis , tamen serie traditionis sci-

illos, qui temporum numeros motti coeli, mas implenda. Eamdem regulam adJii-

ac siderum pervestigarunt. At inquit, beas in Augustino interpretando. Cetc-qui mine appellantur malhemalici volai- rum quod peccatorum remissio fiat per

tes actus nostros corporibus caelestibus claves Eccjesiae, praeter testimonia con-

subdere, et nos vendere stellis , ipsum- gesta a Bellarmino J. I. de Poenit. e. 10.

quepretium quo vendimur a nobis acci- et NataJem Alexandrum saeculo III. dis-

dire. Haec scribebat Augustinus an. 388. ser. XXII. q. unica , evincit Augustim

Subfìnem igitur 10. saeculi et deinceps locusl. II. de Adult. coniug. cap. IX.

qui callebant mathesim et astronomiam, Non erit turpis ncque dif/icilis etiam

quoniam bae scientiae seipsis steriles vi- post perpetrata atque purgata adulteriti

debantur , iis adiunxere comilem quam reconciliatio coniugum , ubi per clavcs

dicimus astrologiam iudiciariam, qua et regni eoelorum non dubitatiir fieri re-

lantani et pecunias sibi comparabant, et missio peccatorum. Et scimi. LVI. n. 12.

absolute ac simpliciler mathematica ap- Abstinentcs ab idolatria , a constellatio-

pellabanlur. Eos saepissime Augustinus nibus ìnathematicorum , a remediis in-

impugnat. Vide ad lìnem Enar. PsaL cantatorwn...., ab homicidiis, ab tiilul-

LXl. quae habetdemathematico conver- tcriis , et si quaforte alia non dico

so. Diu perdurava liaecconiunelioniathe- quae exitiales e.vitus habent Wide ;/.

seos cuin astrologia iudiciaria • donec se sit j>raecidi ab altari et liguri i// ti r-

poslrcmo saeculo alia via mailiesis sibi ra ut ligetur in corto ,valile pericuì



— 155 —et mortifere filisi sohatur in terra

}quod

sohatur in coclo. Tandem Ecclesiaepote-

Btatera significat iu hoc Encliiridio capi-

timi* LXXXII. et LXXXIH. quae con-

Bequuotur. Animadvertenda ista centra

Dallaeum Calvinistam in lib. (ie Con-

fess. auricolari.

Usuata i-t'ro (peccala) prò quibus ab-

luendis filii Dei sanguis effusus est.

Audiat Jiaec Iansenius,qui toni. III.

1. III. de Gr. Gli- cap. XI. oblatio, in-

(juit , ne clirectio Christi inanis esse non

pofertraddens quodAugustinusnunquam

km tcriptis suis aliam sententiam habue-

rìt.Àtqui lioc loco habes sanguineo! eflu-

surn prò peccatis usitatis, quaequereip-

•aerant, et frequentissima erant ,et tana

ma, ut oiddìdo claudi contra se face-

reni regnimi Dei. Iam autem prò peccatis,

quae re ipsa fiunt, et chiudi contra se fa-

ciuut regnimi Dei, repugnat quod sanguis

Christi effosus sii quantum adefficaciamj

saperest ut effusus sit ad sufficientiam

pretii applicabilem,nisi pérhomines ste-

icrit j in sacramentis.

Non itaque Christus sangninem fudit

tantum prò christianis electis ad obti-

nenda ipsisea bona,quae cum perseve-

rantia finali et aeterna gloria rcipsa con-

sequuotur uti docet Iansenius 1. e.,prò

reprobis antem ad obtinendas iis tantum

ternporales gratias (idei , spei aut carila-

tis, aliorumque, quae ad lenipus et sine

perseveraulia obtinent, ut docet eodem ca-

pite. Fusus est Christi sanguis etiam prò

iis quae non obtinenlur, nempe prò ab-

luendis peccatisquae

non abluunlur, et

prò quibus oblatio ac directio Gliristi ina-

nis fuit culpa hominum, contra ac doceat

Iansenius 1. e.

LXXXI. Hoc nunc dicam,quod quidem et in aliis opusculorum meo-

i uni locis saepe iam dixi. Duabus ex causis peccamus, aut nondum viden-

do quid lacere debeamus , aut non faeiendo quod debere fieri iam videmus:

quorum duorum illud ignorantiae malum est, hoc infirmitatis. Contra quae

quidem pugnare nos convenit : sed profecto vincimur , nisi divinitus adiu-

vemur , ut non soluni videamus quid faciendum sit, sed etiam accedente

sanitate delectatio iustitiae vincat in nobis earum rerum delectationes, quas

\H habere cupiendo , vel amittere metuendo , scientes videntesque pecca-mus ; iam non solum peccatores

,quod eramus etiam cum per ignorantiam

peccabamus , veruni etiam legis praevaricatores , cum id non facimus quodfaciendum, vel facimus quod non faciendum esse iam scimus. Quapropternon solum si peccarimus ut ignoscat

, propter quod dicimus , dimitle nobis

iU hiia noKna , eictU et nos dimittimus debitoribus nostris; verum etiam ne pec-

oemufl al regat, propter quod dicimus, nenosinferas in tcnlalioncm ; ille

rog uidus est , cui dicitur in Psalmo , Dominus illuminano mea et salus mea:ul illuminatio detrahat ignorantiam , salus infìrmitatem.

( Duabus ex causis peccamus )

Loquitui hoc loco Augustinus de can-

ti tcholastici diami, J ormalihuspec-tiiiii, non vrio dir causis eilieientibus.

A i <j

i j < ,• hoc pacto Lotus hniui capitis con-

lextus de peccatis ignorantiae vincibilis,

et infirmitatis sibi optime consonai. Sicut

enim maluminfirmitatis habetur

.

constimitur tamquam a forma, non fa-eiendo quod (hl><vr lì, ri iam videmus

,

ita malum seu peccatum ignorantiae,

utique vincibilis habetur formaliter seu

coustitnitur tamquam a forma .nondum

videndo quod facere debeain , sed cul-

pabililer non videndo secundum iJlud

Augustini 1. III. de Lib. arb. e. XIX.Non libi deputatur ad caipam, quod in-

vitus ignoras, sed quod negligis quaerc-

re r/uod ignoras : et cap. XXII.: Hoc a-

nimae deputatur in recitimi... quod sci-

re non studuit, et quod dignamfacilita-ti cornparandac ad recte faciendum o-

peram non dedit. Quod si malum iguo-

ranliae invincibile sit , non erit proprie

peccatum ex s. Angustino, sed per sy-

oecdochea , (}uia enectus seu poeua pec-

Cip, lxxxi,Peccati causa e

duae, ignoranti a

et infirmi tas ,

quas nemo vincit

nisi divinitus

adiutus.

Matt. VI. i?.

Vs. XXVf

Nota I. ad cap,

LXXXI.



— 156 —cali originàlis. Hinc I. III. de Lib. arb. dicil causam formaicm : Intere culpabi-

cap. XIX. lllud quod ignorans quisquc litcr et ex propria negbgenlia an instala

nonrectefacit êtquodrecte nolensfa- lit, est forma,qua homo couslituitur

cere non polest, ideo dicunlur peccata reus ignorando , idest reus peccati igno-

quia de peccato ilio liberae voluntatis rantiae vincibilis: non delectari deltbe-

originem ducunt.lllud enimpraecedens rate in bona est forma , qua forma , quarneruit ista sequentia. Namsicut linguam liomo costituitur reus in nolendo bonums

dicimus non solimi mernbrum quod mo~ idest reus peccati infirmitatis. Ita Au-vcmus in ore dum loquimur , scd etiam gustinus pianissime satisfacit quaestioni

lllud quod huius membri motum conse- propositae5quaestio enim erat: Curri vo-

quitur, idestformam tenoremque verbo- luntas humana gralia adiuvante divi-

rum, secundum quem rnodum dicitur a- na sine peccato in hac vita possit esse

Ha lingua graeca alia latina ; sic non cur non sit, possemfacillime ac veracis-

solum peccatum illud dicimus,quod siine respondere

,quia homines nolani :

proprie vocatur peccatum , libera enim sed si ex me quaeritur,

quare nolint;

volunlnte et ab sciente commiltitur: sed irnus in longum. Vcrumtamen hoc sine

etiam illud quod iam de huius supplii io praciudicio ililigentioris inquisitionis

consequatur necesse est. Ulrumqueigno- breviter dicam. I)icit autem ea respon-

rantiae malum complexus est Augusti- sione quam exponimus: Nolunt hominesnus in ep. ad Sixlum CXCIV. n. 27. facere, quod iuslum est sive quia latet

Jpsa ignorantia in eis,qui intelligere an iuslum sit, sive quia non delectat.

noluerunt,sine dubitalione peccatum est: Non hoc loco agitur de causa efficiente

( et malum ignorantiae vincibilis quod mali quam causam non esse malum prin-

scholastici appellant peccatum formale)

cipium,sed esse ipsum liberum hominemin eis autem, qui non potucrunt

,poena vel angelum tam multis explicuerat Au-

peccati: riempe originalis et ut scholasti- gustinus contra manichaeos , et reperii

ci vocant peccatum materiale , ila enim etiam in libris contra Iulianum. Explicat

appellant quod fit ex ignorantia invinci- igilur quare nolint, evolvendo causas for-

bili. males huius nolunlatis. In hunc finem

Cum autem Augustinus hoc Enchiri- partiturhoc malum nolle in duas species,

dii loco fatealur se saepe in aliis opuscu- quarum altera est peccatum ignorantiae

lis suis eadem dixisse , habes quomodo culpabilis, alterum est peccatum infir-

similia explices in aliis Augustini locis : mitatis. Utriusque peccati formanti, seu

ex. gr. 1. II. dePec. mer. et rem., quos formalem causam profert, ut explicui-

libros scripsit anno 412. novennio fere raus. Nihil autem obstat quod homines

ante Enchiridion , haec habet e. XVII. nolle et homines non delectari delibera-

nolunt homines facere quod iustum est te de dono sint reipsa unum et idem.sive quia latet an iustum sit , sive quia Adhuc tamen unum est ratio raetaphy-

non delectat. sica alterius. Quid frequentius ajMid Au-

Nolunt hominesfacere quod iustum guslinum,quam homines peccare quia

est(quod accidit

,quando peccant tum volunt, homines hoc velie quia eos dc-

peccato ignorantiae culpabilis, tum pec- lectat ita peccare, secundum illud eiu-

cato infirmitatis) sive quia latet an iu~ dem Augustini sub finem serm. CIA.stum sit, sive quia non delectat.Si 10 quia alias XI. inler editos exCarthusiae ni-.

significare causam efficientem , Augii- Delectat enim peccare ; nani si non de-

stinus homines excusaret in suis peccatis* lectaret non fieret. Ubi dare sermo est

dicerent enim, defeclu cognitionis et dede delectatione utique deliberata , quamlectationis causatimi in eis fuisse eifecti- peccans in peccato experilur et tamen

ve peccatum: eam autem praeviam co- liaec trìa peccare, velie , et delectari soni

gnitionem ac delectationem sibi liberam unum et idem reipsa.

non fuisse. Quis habet in polestate tali Pergit Augustinus: Tanto enim (jaid-

viso attingi mentem suam, quo eius vo- que velicmentius nolumus (sive declinali-

luntas moveatur ad fidem ? ait August. tes a peccato ignorantiae culpabilis,

l. I. ad Simpl.q. II. n.21. Ilaque ro quia declinaules a peccalo infirmilalis) quanto



— 157 —cerlius quam honum sit novimus

(qua biam praesumentium de se , et ad Denm

cognitione formaliterexpellilur peccatimi non conf'ugientium :• Niillius proinde ,

iguorantiae, cum ea cognilio non sit sine ait Augustinas ,cuìpac humanae in

nostra diligentia in investiganda ventate, Daini nferas causam. Vitiorum nam-

quemadmodum liaec ignoranza non sine que omnium humanorum causa superbia

nostra negìigentia) coque deìcctamur ar~ est. Hinc iìt, ut non adiuvetur adiutoriodenlius (qua delectatione deliberata for- dante completarci , et proximam poten-

maliter expellitur peccatimi infìrmitatis). tiam ad implendum mandatimi.

Tgnorantia igitur et infirmitas i-itici sunt Si instes: quomodo liomines culpabiles

quac impediunt voluntalcm, ne moveatur sunt in liac ipsa superbia praesumente de

ad faciendum opus boriimi, vel ab opere suis viribus et ad Deumnoii confugiente?

mulo abstinendum. Respondetur, id explicari duobus princi-

Ex bis postremis verbis duo inferun- piis inconcussis in doctrina s. Angustimi.

tur. 1. Vitiosa ignorantia , viliosa inflr- Quia debent liomines ex statina Dei lege

mitas non sunt re ipsa nisi peccatum i- ita ad ipsum confugere, ut auferat eorum

irantiae et peccatum infìrmitatis: quae impotentiam qua proxime et complete

cata non per uiodum causae eiìicien- non possunt,et completarci potestatem lar-

tis, sed causae formalis impediunt , ne giatur. Id centies ac millies iterat Au-

voluntas moveatur ad bonum, et absti- gustinus. Convenit autem scriptura ple-

neat a malo- 2. Cum liaec verba non riimque hominis voluntatem, ut quod non

sinl nisi repetitio priorum nolunt homi- habet vel nonpotest admonitus sentiat,

nes faccrc quod iustum est, siva quia et ab eo , a quo sunt bona omnia, in-

laiei ari iustum sit , sive quia non dele- digens poscat ait Augustinus 1. I. Op.

ctat, coiifirmatur quod in bis verbis in- imp. n. 93. Sed necesse non est ad alios

terprelandis diximus , ibi designar! cau- Augustini libros evagari. Nam lioc ipso

sam formalem,non efficientem; proinde- lib. II. de Pece. mer. cap.XlX. Nec ideo

que latere an iustum sit , idem esse ac tamen in iisdem vitiis nobis permanen-

peccatimi vincibilis ignorantiae : non dum esse existimemus ,sed adversus ip-

delectare, riempe deliberale, idem esseac sam maxime superbiam,propter quam

peccatimi infìrmitatis. Pergit Augustinus in eis humiliamur, et nos vigilanter co-

ut autem innotescat quod latcbat ( idest nemur, et ipsum deprecemur ardenter.

ut liac innotescentia per modum causae Addit Augustinus liane ipsam depreca-

formalis pellatur vitium ignorantiae cui* tionem ex Dei aliqua praevia gratia et

pabilis) et suave fiat, quod non delecta- dono esse. Simul ,inquit , intelligentes

,

bat ( idest ut bac suavitate deliberata per et quod sic conemur, et quod sic depre-

ino !um causae formalis pellatur vitium cemur dono illius nos habere.

infìrmitatis),gratiae Dei est. Non ait Alterum inconcussum principium in

.

gratia Dei est, in quem sensum explicat Augustino est, quod ad Deumdeprecan-ununis interpretatio *, sed est gratiae dum, et contrariarci praesumptionem et

Dei: ncinpe est effectus gratiae Dei tam- superbiam eiFugiendam nemini nega tur

quam causae eiTicientis : gratiae Dei est adiutorium, quod ad Deum precandum

inquam, qua^ hominum adiuvat volun- superbiamque vincendam proximum et

tates: adiuvat autem vocatione ilici alta, completimi est, quamvis ad legem im-

atque secreta , sic eius agcns sensum ut plendam esse possit remolum, etnonom-

eidem legi alque doclrinae accomodet nino completimi. Augustinus 1. de Gr. et

assensum , ait idem Augustinus alibi in lib. arb. cap.XV. praecepto facere com-

ep. CCXVII. ad Vitalem n. 5. Qua ut monemur, quod conanles et nostris vi-

non adiuvcnlur,pergit Augustinus lioc ribus non valente ,

adiutorium divinimi

loco, quem exponimus 1. II. de Pece. ( utique proximum et completum ad fa-

mer. e. XVII. inipsis itidem causa est ciendom pracccpluni ) precemur. Tarnnon in Dco. e. XVI 1 . Vracccpto admorutum est libe-

Hic intei rogabis : quomodo in ipsis rum arbitrium, ut quaercrct Dei domini,

causa est? Respondetur exAngustinopan- quodquidem sine suofruclu prorsus ad-

ito post codem cap. 17. Propter super- moncretur , nisi prius acciperct aliquid



158 —dilectionis ( cn gratiam initialcm

, ali-

quanlulam gratiam, ut alibi Augustinus

dicit, quae saltem ad orandum vincen-

damque superbiam, et praesumptionem

de suis viribus sufficit) ut addi sibi quac-

reret, unde cjuod iubebatur impleret»Hinc instituitur argumentatio. Libertini

arbitrium sine suofrutta prorsus admo-nerelur nisi prius accipcret aliquid di-

lectionis, ut addi sibi quaereret , unde

quod iubebatur impleret . Est Jiaec Au-gusti™ propositio

,quam ipse non haesi-

tanter tradì t, sed consentanee ad genera-

bili rcgulam sexcenties ab ipso inculca-

tam. Audiamus Dominion et praecipien-

lem,et opilulanlem,etiubenlem quidfa-cere debeamus

,et adiuvanlem ut imple-

re possimus , ut ait tract. LUI. in Ioan.

ri. 8. Si ergo omnes orare iubet, omnibusauxiliatur

,ut orent et aliquid dilectio-

nis impertit. Procedatur iam ad minorempropositionem argumenti. Atqui omneliberimi arbitrium ctiam infideliumfru-ttuose prorsus a Dco saltem per natura-

Ha decalogi praecepta admonetur, nonsupervacanee, inutilitcr, simulatorie, ir-

risorie, liane minorem propositionem deJlege Dei omnibus universali , eademquenon frustranea

, fatetur ipse Iansenius

tom. III. lib. HI. de Gr. Chr. e. XVII.per totum , et quidem ad mentem Au-gustine Ex bis descendit consequentia.

Ergo omne liberum arbitrium ctiam in-

fidelium,prius accipit aliquid dilectio-

nis, ut addi sibi quaerat, unde quod iu-

bctur,impleat. Hinc verissime Augustinus

in ps. XVIII. cnarr. I. n. 7. Non pernii-

sit ullum mortalium se excusare de um-bra mortis.

Ex bis babes quod ubicumque Augu-stinus monct ut oremus, semper supponiadesse saltem aliquid dilectionis

,qua

Deus tribuat facultatem orandi : aliter

frustra, sine fructu, sine causa iuberetur:

Homo ergo grada iuvatur, ne sine cau-

sa voluntati eius ìubeatur, ait Aug. 1. de

Nat. et Gr. e. IV. n. 9. Sine causa igi-

tur iuberetur omnisbomo orare, ut com-pletarli poteslatem accipiat ; nisi omnisbomo gratia ad saltem orandum iuvare-tur. Atque universim loqucndo veruniest quod ait 1. IV. Op. imp. n. 119. ho-min 1 bus natura filiis irne proplerca dan-lur praecepta vivendi, quia datar et gra-

tia , ut qui iubet , iuvet. Inter praecepta

vivendi est praeceptum orandi: datur

igitur et gratia ut qui iubet orare, iuvet.

Paulo fusius commoratus sum in ex-

plicando, quid sint,quid ve significent

duae illae causae peccandi , de quibusAugustinus boc e. LXXXJ. Encbiridii

5

nani etsaepissime id repetit in operibus

suis,imo in eo 1. II. de Pece. mer. notì

eo tantum loco,quem expendimus , sed

pluries et pluries id liabet ; et praetcrea

si permittamus ,;ut Iansenius ea intelli-

gat de causis elTicientibus uli ipse semper

intelligit,(vide J. IV. de Gr. Chr. e. I.)

quemadmodum et catholici pleriquc, mo-

lestissime insurgunt tricae, etdifucultatcsa lansenio contra calbolicos

}quae om-

nes data interpretatione uno ictu excin-

duiilur.

De duabus aulem causis efTìcientibus

agiteap. XXIV. buius Encbiridii , ubi

de peccato primi bominis : Hoc est ( in-

quit) primum creaturae rationalis ma-lum, id est prima privatio boni; deinde

iam ctiam nolentibus nobis subintravit

ignorantia rerum agendarum , et concu-

pisccntia noxiarum. Animadverteeavcr-

ba nolentibus nobis. Quare intelliges eo

cap. XXIV. agi de ignorantia et concu-

piscentia in eo gradu,quo mala neces-

saria sunt et indeclinabilia , et in quan-

tum talia sunt causae efficienles peccato-

rum , nisi voluntas repugnet, ut polc-l.

Observandum diligentissime est, quod

cum Augustinus docet contra inalimi i-

gnorantiae, et infìmutatis pugnare nos

convenit iamsupponit nos aliquali auxi-

lio inslructos,quo pugnare possimus.

Pugnare enim contra haec mala sineali-

quo gratiae auxilio pelagianum est , et

millies damnatum ab Auguslino ex ilio

Davidis: Miscricordiaeiuspraeveniel me

(lege Aug. lib. de Sp. et lit. e . XXXIV. ).

Sed prefetto vincÌ7nur,nisidivinitus ad-

*Wc/w*r, pergit Augustinus j riempe prae-

ter illud inclioatuni auxilium , (pio pu-

gnani ineboare possimus , neoessariun

est ullerius auxilium,quo proxime }><»-

sinius piene observare praeceptum , et

recto exequi quae debemus*

Occunit in liane reni iosignis Augu-

stiui locus semi. CXLV. al IH. ex edita

Mss. Cariliusiae maioris. Describit 11, 5.

hominem sub lege peccati , cuius



— 159 —mini* prava intelligcntia tol sophistica

argumenla suppeditat laosenio (LI. de

Gr. Chr. a cap. VII. et seqq. ). Videi

aliai/i legem (iuquitAugustinus) in mem-

bris suis repugnantem legi mentis suae,

et captivum se ducenteminlege peccati

(juac est in membris eius. Ecce vinci-

tur, ecce trahitur , ecce captivatur , ecce

subiugatur. Quid eiprofuit, non con-

cupisces? Audivil non concupisca, ut

nosset hostem, non ut vincerci ... lata

pulisti hostem, pugna liberare , asscre te

in libertutem, prematur iucunda fugge*

stia, perimatur illicita delectàtio. Anna-

re : habes legem: procede^ vince, si pò-

tes. Quoti hoc locodicitur ab Angustino

de homine sic impotente, et cum Ime im-potentia peccanti', <|iiippe qui vincitur

,

traJiitur, subiugatur , videi etur l'avere

lansenio ; al aedi quod sequilur : Quid

enini est quod ex aliquantula iam gratta

Deicondelectaris leiii Dei sccundum in-

teriorem hominem? Non ergo omni gra-

tin desin utus edam inaiali, et inclioata.

.S d iides aliarti legem in membris tuis

repugnantem legi mentis tuae : non repu-

gnantem, et nihil valente?/! se'd captivum

te ducentemin lege peccati. Facilius iaminielligitur, quod homo sit in hac sua

captivitate culpabilis , cum aliquantula

gntìa Dei ( ondelectetur legi Dei.

Iam Augusiinus explicat modum,quoiti accidie, Rive explicat ac detegit radicem

culpabilis huius captivitatis sub peccato.

/ • un de timentitiòi absconditur mul-

tiludo illa dui edinis : absconditur ti-

menti. Qumindo perficitur speranti?

.

Clama sub fwste, quia habes Oppugnato-rem habes et udiutorem, qui te expectat

• pugnantem, sublevat luborantcm; sed si

invernai tperanlem (utique ex aliquan-

tula grafia ), odit cium superbientem..,.

Agnosce te vietimi, vires tuas contun-

de ecce homo de se praesumebat,

U nluvit pugnare , non potuit superare,

viclus est, prostratus est , subiugatus est,

captivatus est. Didicii de Dco praesume-

re. ti quem lex terruit de se praesumen-

tfui j restai ut grada adiuvei in Deumsperantem.

Quia igitur homo sub cu aliquantula

gratia solimi timebat legem terreotem .

'•''•rum praesumeus de suis viribus non

ibat, non clamabat, ideo ilh abscon-

debatur multitudo dulcedinis, nec expe-

riebatur adiutorem,qui expectat pugnan-

tem, sublevat laborantem, impertiendo

scilicet adiutorium proxijnum ac com-

pletimi, (juo quis asserii se in liberlalem,

quo prema tur iucunda suggesfio,quo

perimatur illicita delectàtio : restat er-

go ,mt grada nempe proxhna , et com-pleta adiuvet in Deum sperantem non

spe, quae sit ex propriis virihus sed ex

gratin aliquantula , idest initiali,quae

per ordinem ad plenam legis observan-

tiam remota, ac mediata est.

Corollarium I. In doctrina s. Augu-stini gratia, adiutorium, ac similia usur-

pantur frequentissime a s. Doctore prò

gratia et adiutorio completo et proximoad Jegem et mandata servanda.

Corollarium II. Hoc sensu saepe Au-gustinus docet gratiam dari conantibus

,

petentibus , clamantibus , Jaborantibus

nobis, idest gratiam completam nobis eas

dispositiones praestantibus ex gratia ini-

tiali, seu aliquantula

, quaeque est ali-

quid delectalionis.

Corollarium HI. Hoc sensu multi di-

cuntur ab Augustino destituti gratia,

nempe completa, et quidem ex culpa ip-

sorum,quia male usi smil gratia aliquan-

tula, qua petere , et clamare poterant.

Corollarium IV. Hoc sensu f'requen-

tissimum est in Augustino: Si destitui-

mnr adiutorio divino peccamus quoddurum videtur} quomodo enim peccabit

sic destitutus, ideoque impotens? Sed sen-

sus est planus,ac i'acilis ex dictis. Si de-

slituimur adiutorio completo,

peccabi-

mus, quippe Jiabentes aliquantulam gra-tiam sive initialem possemus clamare

,

petere, pulsare, et uberiori auxilio prac-

veniri. Non autern ea conditionalis signi-

ficai hypotesim, qua omni divino auxi-

lio destituti simus proportionato naturae

rerum gerendarum aut omittendarum,

et sic destituii peccemus, quod maximeAugustino repugnaret. Quis enim peccai

in co,quod nullo modo caveri potesl?

I. III. de Jib. Arb. e. XVJJI. Haec conc-

iaria illustrari possent innumeris Augu-stini locis, (juibus [ansenistarum errori-

bus occurritur. Expendatur imprimis,

led integer, locus August. I. II. de Pece.

mcr. et rem. e XIX. Cimi autem ab il-

io i Ilius adiutorium deprccauiur ad fa-



— 1G0 —cicndam perfìcicndamque iusliliam, quid Eadetn est Augustini dottrina serra. C.

alimi deprecamur,quamut apcriat quod al.VJI. de verbi* Domini. Numer. enim

lalebat, et suave jaciat quod non dcle- IV. exponit curii Apostolo reliqui mihi

dalai? Eri adiutorium proximum, et septern millia virorum qui non curvare-

completum, quod antonomasticc Augu- nini genua ante Baal: sic ergo et in hoc

stinus vocat adiutorium adfaciendam , tempore, inquit Apostolus, rcliquiae perperficiendamque iusliliam. At ipsum de- clcclionem gratiae salvae factae sani.

precari nonne ex praevia aliqua initiali Quid est, interrogai Augustinus, reliqui

gratia est? Utique. Hinc statini Augusti- mihi? Ego illos elegi,quia vidi mentes

nus : Quia et hoc ah ilio esse deprecan- illorum de me praesuiuentes , non de se,

dum cius grada didicimus,dum antea nec de Baal. Non sunt mutati, sic sunt

lateret: eius gratia dileximus,dum antea ut a mefarti sunt. Et tu, qui loqueris,

/zoraê/ecta/rÉ.Engraliaaddeprecandum, nisi de me praesumeres uhi esscs ? Nisi

qua scilicet et discimus esse deprecan- gratia mea plenus esses, nonne ante

dum, et diligimus ipsamdeprecationem il- Baal edam ipse gemi Jlecteres? Gratia

Jius quod antea latebat,et nondelectabat. autem mea plenus es , quia nihil de tuallaec gratia deprecandi, quae communis virtule, sed lolum de mea gratia prae-

est, inilium esse solet sanctificationis. sumpsisti. Noli ergo in hoc gloriari , ut

Idem Augustinus serm. CLV. al. VI. putes te scrvitio tao non habere conser-

te verbis Apostoli, qui est contra pela- vos. Sunt quos elegi sicut et te 9 de megianos. Superabundavit grada (inquit sciliect praesumenlcs, sicut ait Aposto-

li. 4.) quae delevit cuncta peccata, quae las: et nane rcliquiae per clcclionem gra-

invenit, et ad non peccandum voluntati liae salvaefactae sunt. Vides quod gra-

nostrae collanti adiutorium subministra- tia plenior, et elcctio ad pleniorem gra-

vit. Subminislalur adiutorium,nempc tiam retribuitur praesumenti de Deo. Al

completum immediatum et proximum liaec ipsa praesumptio sancta divini au-

voluntati conand, sed ex gratia aliquan- xilii unde est? Utique ex aliqua praevia

tuia sive inaiali, qua medicus quaerilur, initiali gratia : Ut esset aliquid rcliquum,

ut toties liabet Augustinus. Imo in hoc inquit slatini Augustinus,grada in te

ipso serm. n. k. Etenim quis praevenit Dei, non tuum mcritumfecit. Itaque il-

graliam, quae gratis datar? Si aliquid lud ipsum aliquid reliquum,quod est

meritorum anlevenit gratiam,eanongra- praesumptio divini auxilii , ex gratia est

tis dalur, sed ex debito reddilur. Hinc licet non piena.

constat de Corollario I. et II. Serm. LVII. al. IX. de diversis n. 0.

Idem Augustinus serm. CLIII. n. 8. Cum ille deseruerit,invenit quidfacialet 9. Passiones auctae sunt per le- tcntator. Non enim invenit adversu- A

geni. Prohibendo enim fecerunt legis luctatorem, sed contrario UH se exliibct

praevaricatorem, quia ille qui praevari- possessoria, si deserai Deus, ldesi -i

cator estfaclus, Deum non habuit adiu- deserat auxilio plenae gratiae,quo in

lorem. llaec verba l'avere videntur lari- praesenti legem servemus. Ne deserat er

senio. At ulterius interrogo cur adiuto- go nos ideo dicimus , ne nos inferas in

rium non habuit? Declarat Augustinus in tentationem. At isla petilio non diclini

sequentibus. Spiritus luus in carnem re- naturae viribus, sed ex gratia non piena,

labitur, quia non dedisti cum UH, a quo sed alù/uanlula et initiali. Plus vidi ait

suspendatur. Non se continet,si non con- Augustinus hoc eodem sermone n.13. ut

tinelur. In ilio le pone, quifecit le. Nani hoc ab ilio pclamus quam pluviam. Cuna

si spem in te habueris,accepla legeprae- aulem Deus neque velit, neque iubeat un-

varicator eris. Audisti rationem quare possibilia, huius voluntaUs effectus est

adiutorium non habuit, proindeque spi- aliquantula gratia, qua petere possimi*,

ritus in cameni relapsus est: Quia non Serm. CLI. al. XLV. de Temp. n. *

dedit se UH, cuius virtute suspenderelur Tibi validum adversarium mala < att

a lapsu, et ab co conlineretur. Ut autem suctudine ipsejccisti . . . lavora ut pmposset se UH dare, hoc habuit ex aliquan- cas cum. Etsiminus idonea* es adtuia grada. sus cum roga Deum.



— 1G1 —Supponit ergo Augustinus gratiam ini- et ad Deum confugere possimus. Aliicr

lialem ad rogandum Deum io eo nomine, qui se cxcusabanl, non possumus doma-in quo supponit non adesse gratiam pie- re linguam, excusassent se quoque, non

nam, qua sit idooeus ad vincendum. possumus quaerere Deum: contra Augu-

Et serm. GLU.quem primumexeod. stinus inculcat , excusari non posse eamRoriacensi descripseruul Maurini: luci- negligeotiam quaerendi Deum, eamquepil nolle facere , ail n. G. , vincitur s

esse malora ni iontem. Maluin est cniin

trahitur, subiugaiur: iatn restai illi gru- nobis de nobis: quia dimisimus te , di-

tiam invocare ,quia non potuìt legem misisti nos nobis.*.Mansuetos nosfaciet

servare: nolle lacere, nipote bonus actus Dominus , si domandos nos ci praebea-

luit alieuius gratiae effectus , qua invo- mas... In ilio spes est ,ei nos subdamus,

<anda fuit gratia, nempe plcnior, qua et misericordiam precemur ... donec do-

posset proxime, ac complete servali lex. memur, et perdorncinur. Supponitur ita-

Ex his aliisque similibus constat de que non defuisse gratiam quaerendi, quod

ooroUariis nostris non modo primo ac quia dimisiinus facere, dimisit nos Deus

secuudo, sed etiam tertio et quarto. negando gratiam uberiorem.

Quod autem in corollario IH. diximus, Denique sequenti serm. CLVI. n. 4.culpa nostra etiam personali destimi nos Ideo pollài ut ores, ut desideranti det,

uà ad bene agendum, utilissimum est ne vilescat quod dederit, quia et ipsum

al specialissime probetur couira eos,

desiderami ipse insinuavit. En gratia

qui gratiae huius defìectum revocaut in initialis,quam si contemnimus deseri

culpam originalem, et Augustinuin do- nieremur, insinuatiodesideriiseuprecum,

cent nonquam aliter solvisse hunc no- quas ad Deum fundendo non de nobis

Idiim.Solvit namqne Augustinus recur- praesumamus. Quare serm. GXLVI1.

rendo ad universalem gratiam, ulostendi. alias XXIV. de Sanctis n.l. scribit. Pe-Satis autem sit senno LV. al. IV. de truni a se turbatimi, sed a Chri-

verbis Domini n. 2. Quid ergofaciemus sto innovatimi. Fuit eniiu prius audax

fralres mei? video me quidetn ad inulti- praesumptor , et postea factus est tirni-

tudinem lo(ini...Quidfaciemus? Qui di- dus negator;quando autem voluit

xeritfratti suo fatue, reus erit gehen- Dominus lesus Christus , deseruit Pe-nne ignis. Linguam autem nullus homi- tram, et inventus est homo Petrus: quan-nuiii domare potest.lbunt ergo omnes in do autem placuit implevit Pe-gehennam ignis? Absit. Domine reju- tram Poterat igitur Petrus non

tifactus es nobis. Ira tua insta est. praesumere , sed humiliter ad DeumNendnem in geliennam miltis iniustc. In clamare- quod quia non fecit , desertus

hisrerbia videa cootineri illud princi- est auxilio, quo deinde cum Gliristo pla-

pmm, iniustam esse damnationem cius cuit, impletas est, uberiore scilicet et

: qui aliter facere non potuit , ncque ad quo proxime potuisset Dominum nonliane iniustitiam deciinandam satis est negare. Hic Augustini locus videtur suf-

impotentiam esse poenam peccati , uti ficiens evertendae loti dissertationi Ar-contendil lansenius tum saepe alias, naldi , de Gratia quae Petro defuit.

toni Jib. III. de (ir. Gli. e. \\ II. Hinc Addo si vis sermonem CXXX.VII. n. 3.

kugnstinai recurrens ad sufficientiam Petrus ergo tunc infirmus , Dominus au-Ùae omnibus praociitis

: Quo ibo, in- lem medieus : iste dicebai se habere vires,

quii, a spirita tuo, et a te quo fugiam qui non habebat: Ille... dicebat quod" l >t ad < -' intelligamus carissimi, irr cum cssct negaiurus. Rationem auleinquia sì linguam nullus hominum doma- defectus virium dai Augustinus paulo

DOiesì , ad Deumeonfugiendum est,

post: Praesumpsit, inquit, aegrotus:non

(jui domet linguam nostrum. Si enim tu autem recurrit ad peccatimi originalei am domare voluerù

, non potes eiusque viinlictam.

Ergo Deus quaeratur , ut domctur Agili» boc loco de utraque deleciatio- ifota m.adu1 ""io. ne cadesti, alque terrena. Guius systemaSupponitur ergo adesse hominibua ini- apud Augustinum, quantum ex eius diu-

!| dem gratiam, qua Deum quaeramus,

lurna et accurata etiam in hunc (incili

21

LXXXl.



— 1G2 —lectione colJigere polui, ad haec uia re*

vocatur.

Prima proposiLio. Homo liber ad bo-

rnim ac malum in systemale s. Augusli-

ni cognitionem habet boni ac mali vel

immediatamvel mediatam;delectationemquoque boni ac mali vel explicitam vel

impheitam: aliqua autem cognitio ,ac

delectatio indeliberatae sunt.

Dixi cognitionem saltem mediatavi

quia cum (juis peccat peccalo ignoran-

tiae vincibilis , sin minus cognoscit ma-

lum ,sahern cognoscit obligalionem in-

vestigandi : vide Aug. ep. CXCIV. ad

Sixtum c.VI. 11. 27., et in Psal. XXXV.

n. l.,et 1. lll.de Lib. arb. e. XIX., XX.,XXII., et XXIV. Dixi delectationem sal-

tem implicitam : nani saepe Auguslinus

docet hominem duci non solum amore,

sed etiam timore : et in Psal. CXLl. n.

k. nominat duas valvas cupiditatis et ti-

morisi quas , inquit , dande contra dia-

bolum , aperi ad Christum. Sed in ti-

more mali est implicitus amor seu dele-

ctatio boni oppositi, secundum Augustini

doclrinam,quam observaviteliam S.Tho-

mas I. IL q. XL11I. art. 1. et alibi.

Quae autem diximus in propositione

Constant ex Augustine Nani 1. de Gr. et

Lib. arb. e.VII. lsta opera bona si non

ea praecessissent cogilationes bonae, nul-

la essent. Similia habet saepe. Delecta-

tionem autem innumeris vicibus usur-

pai Tract. XXVi. in Ioann. n.7. Videte

quomodo traliit Pater, ducendo delectat,

non necessitatevi imponendo.

Quod asserui de indeliberata cognitio-

ne patet ex Jib. de Sp. et li t - e. XXXIV.Nemo habet in potestate quid ei veniat

in mentem. De indeliberala delectatione

patet ex lib. I. ad Simplic. q. II. n. 21.

voluntas ipsa nisi aliquidoccurrcrit quod

delectet alque invitet , animimi move ri

nullo modo potest. Hoc autem ut occur-

rat non est in hominis potestate. Dele-

ctatio praeveniens , et invitans volunla-

tem , est indeliberata: quod autem vo-luntas sic invitala moveatur , hic delibe-

ratus adeetus est. Simile est illud de Lib.

arb. 1. III. e. XXV. yoluntalem non al-

licit ad jaciendum quod libet , nisi ali-

quod visum. Quid autem (pi i sipie vel

sumat , veirespuatf est in potestate, sed

<pio viso tangatur nulla potcslas est. lla-

que lum videre , tura tangi sive allici

indeliberata sunt.

Secunda proposito. Ad indeliberalas

delectationes coelestem atque terrenam,

sive boni ac mali , subsequitur bona vel

mala deliberata voluntas, ex qua etiamconsequunlur bona , vel mala exteriora

opera. Ac bona quidem deliberata volun-

tas vocatur ab Augustino amor,dulcedo,

suavilas, voluptas, delectatio • neque e-

nim haec nomina soli delectationi inde-

liberatae congruunt^mala autem volun-

tas vocatur etiam ipsa amor , et saepius

cupidilas, quamviset hoc nomen pluries

ab Augustino usurpetur in bono sensu.

Vide in Psal. CXLI. n. 4., et saepe alibivocatur dulcedo, suavitas, voluptas, de-

lectatio.

Haec propositio ostenditur vel iis solis

testimoniis,quibus Iansenius toto lere

lib. de Gr. Olir, abulitur ad probandum

quod medicinale Ghrisli adiutorium se-

cundum substantiam sit coelestis suavi-

tas , et delectatio indeliberata ,sensu a

llomanis Pontifìcibus proscripto. Non e-

nim de sensu hic agitur,

quem nonnulli

ex catholicis propugnant. Ex gr. cap.

1. ex Enarr. Aug. in Ps.LXXXIV. haec

transcribit: Dominus dabit suavitatem et

terra nostra dabit Jructum suum. Nos

ergo respiciamus nos Confitens UHpeccata tua mereberis ab ilio delecta-

tionem et suavitatem iustitiae facien-

dae: dabit libi, ut incipiat te delectare

iustitia,quem primo deleclabat iniqui-

tas, ut qui primo gaudebas in ebrietate

gaudeas in sobrietate, et qui prius gau-

debas defurtis, ut tollcres homini quod

non habebas,quaeras donare non ha-

bcnli quod habebas : et quem deleclabat

rapare, delectet donare: quem dclcita-

bat spedare, delectet orare ; quem dele-

ctabant cantica nugatoria et adulterina,

delectet hymnum (licere Deo, currcre ad

Ecclesiam qui primo currebas ad tliea-

Irum. Linde nata est isla suavitas , nifi

quia Dominus dabit suavitatem/'

Quid autem clarius,quain quod hic

agalur non de delectatione codesti ai- ter-

rena, in quantum sunt motUS quidam

praeveniciites indeliberati , sed in quan-

tum ullerius progrediti ut ur ad actus m-

ternos, et externos deliberato*,qui sunt

ipsuin suave, dulce , ac delectabiie opus



— 163 —malum , ipsum snave dulce ac delecta-

bile opusbonum? Num delectatio iniqui-

tatis, qua gaudent mali in ebrietate ,in

fartis, in canticis,in theatris est illa inde-

Jiberata praeveniens concupiscentia ideo-

quect delectatio indeliberata, quae tan-

dem nihil est aliud , quam teotatio alli-

ciens ad malum? Haec dicitur ab Au-

gustino serm. CLIV. al. V. de verb.

Apost. n. 12. Concupiscentia in carne

twnultuanS) et uum. IV. dicitur: Pec-

catimi titillans , suggerens ,blandicns.

Num hac delectatione indeliberata,quamiusti etiam patiuntur , contenti sunt qui

operanlur iniquUatem ? Accipe exem-

plum peculiare ex Augustino serm.CLI.

al. XLV. de Tcmp. n. k. Surgit ergoilla concupiscentia potandi, titillai ani-

mimi, ingerii faucibus siccitatem , insi-

diatur sensibus: vult etiam ipsum, si po-

tcst fieri, penetrare murum, adire inclu-

simi, frali re captivum... Tu tantum noli

ei satisfacere, noli eam cedendo sudare

sed resistendo necare. Quod diaci de

ebrietate , hoc de omnibus vitiis , hoc de

omnibus cupiditatibus. Interrogo ,num

delectatio, in qua volulantur ebriosi , sit

ea indicata indeliberata delectatio,quamsecum fert potandiconcupiscentia ab Au-gustino descripta? Similia dicit Augusti-

ima de delectationibus iuslorum.Quare

utroque loco citato, proindeque sexcenlis

similibus a [ansenio loto fere lib. IV. con-

gestis, non de indeliberatis tantum dele-

ctationibfn loquitur, sed de delectationi-

bus (juae actibus ipsis deliberatis com-tur, sive deliberatis deleclationibus.

/ rtiu

propositio, Quod ex systematei. Augustini delectatio coelestis vincat in

iustis delectationem , sive concupiscen-

tiam malam, ni lui c>t aliud quam quoddelectatio coelestis indeliberata seu prae-

Teoiens obtioeai effectum suum, nempedeliberatali] delectatiouem bonam, deli-

beraiam suavitatem bonam,quae nihil

aliu<l reipsa est quam interna deliberala

voluntas bona.Eodem pacto, quod dele-

ctatio terrena vincat in mali-- delectatio-

uem, sive concupiscentiam bonam , ui-lnl est aliud quam quod delectatio terre-

Di uideliberala seu praeveniens obtineat

eneetura suum, nempe deliberatam dele-

ctationem malam, deliberatam suavita-

lem malam, quae re ipsa nihil est aliud

quam interna deliberata mala voluntas,

sive pecca tum.Milli aulem videtur nunquam Augu-

stinus cogitasse, quod delectatio coelestis

indeliberata atque praeveniens babeat

plures gradua prae terrena, et ideo sit

victrix, aut deleclatio terrena indelibera-

ta atque praeveniens pluralitategraduum

in malis vincat contrariarli delectatiouem

bonam, et ideo etiam ipsa vincat: ita ut

delectatiouem vincere idem sit ac eam lia-

bere plures gradus prae opposita.

Audi Augustinum serm. CXXVIII.alias XLTII. de verb. Doni. n. 8. Videte

quale bellum(Aposlo\us)proposuit, qua-

lem pugnarti,qualem rixam intus intra

te ipsum : Caro concupisca adversus spi-ritimi. Si non concupiscit etspiritus ad-

versus carnem, fac adulterami : si au-

temspirilus concupiscit adversus carnem,

luclam video , victum non video, pugna

est. Concupiscit caro adversus spiritimi:

delectat adulteriurn. Fateor quia dele-

ctat. Sed spiritus concupiscit adversus

carnem; delectat et castitas.

Observa : Illa conditionalis enunciata;

Si non concupiscit spiritus adversus car-

ncm,fac adulteriurn, liane vini habet : si

non concupiscit spiritus adversus carnem

faciendo adulteriurn excusaberis , idest

excusaberis , si non habueris auxilium

sufficiens per concupiscentiam spiritus.

Imo si ponatur non modo necessaria con-

cupiscentia spiritus contra carnem, sed

necessarium supponatur,quod ea con-

cupiscentia sit relative superior , in ea

liypothesi, quae milii falsa est, utrum-

que dici posset: si

nonconcupiscit spi-

ritus adversus carnem, et si non concu-

piscit concupiscentia relative superiori,

fac adulteriurn , idest ab hoc crimine

excusaris.

Sed quod instat, agamus. Habes duas

delectationes contrarias praevenienles :

delectat adulteriurn ,delectat castitas:

sunt hae delectationes indeliberalae ante

omnem consensum et dissensum. Hinc

illa : luctam video , victum non video,

pugna est.

Vide sequentia : Ergo vincat spiritus

carnem, aut certe non vincatur a car-

ne Quo/nodo vis innotescere , sic

vive .... Sed delectat adulteriurn : con-

tradi' alar , rcsistalur, repugnetur. Non



— 164 —enim non liabes unde pugncs (quod idem Intelligis

,quid sit non regnare pecca-

est ac dicere, non deesttibi auxilium sui- tum,siveconcupisccnliam raalam indeli-

ficiens), Deus luus est in te: spiritus ho- beralam, quaeque surgit nolenlibus no-

nus datus est tibi. bis? Nempe quod illi non obediamus. In-

Et tamen, pergit Àuguslinus, perrnit- telligis, quid sit,quod regnet ? Nempe

tilur ipsu caro concupiscere adversus non quod plures gradus babnat prae bo-spirilum suggestionibus pravis , et de- na concupiscentia, sed quod illi obedia-

lectationibus genuinis. Respondet s. Do- mus.

ctor. Fiat quod ait Apostolus: Non re- Libido surrexit : tene tu membra, tene

gnet peccatum in vestro mortali corpo- tu manus ab omni sedere , lene tu ocu-

re ; non dixit : non sit , iam est ibi los... QuidJack libido ? Surgere novit,

Habcs igitur per quid tamquam per vincere non novit. En per quid delecta-

formam concupiscentia indeliberala spi- lio terrena conslituatur vincens.

rilus adversus carnem constiluatur vi- Pergit s. Doctor n. 13. in describen-

ctrix. Vincat spiritus carnem: per boc da delectatione terrena indeliberala, q une

scilicet quod contradicalur , resìstalur , concupiscentia, et peccalum dicitur: Nonrepugnelur. Habes proinde eliam per dixit Apostolus : Spiritu ambulate , et

quid peccalum sive concupiscentia inde- concupisccnlias carnis ne habueritis,

liberata carnis tamquam per formarli quia necesse est uthabeamus Mas, ..Sedconstiluatur non regnans: per boc scili- ait Apostolus: Iam non ego operor illud

cet quod contradicalur, resistalur,rejm- sed quod babilat in me peccalum. Ergognetur , donec triumphantes dicluri sunt quid libi cavendum est? Hoc sine dubio,

ubi est mors conlcnlio tua , ubi est mors ne perficias. Surrcxit libido damnabi-aculeus luus, ail cum Apostolo ibidem lis, surrcxit, suggessit : non audiatur,

Àuguslinus n. 10. Ardet^non se compescit, etvellet ut nos

Modo autem,pergit s.

Doctor n. 11., arderei. Et ubi est, ut nonea,quae vul-non quod volumusfacimus. Quare? Quia tis,faciatis ? Noli dare membra. Ardeatvolumus ut nullae sint cancupiscentiae sine causa, et consumit se. In te ergo

sed non possumus. Velimus , nolimus, filmi ipsae concupìscenliae. Fatendum

titillante blandiuntur, stimulant, infe- est, fìunt: sed non perfìciantur, Deere-

stani , surgere volunt : premuntur , non- vistifacere? per/ecisti,

dum extinguunlur. In boc itaque silum Itaque quod delectatio terrena indeli-

est, quodistaeiudeliberaiaeconcupiscen- berata vincat, regnet, perficiatur, omniatiae non regnent : non quod gradus più- in idem recidunt , nempe in effectum et

res babeant prae concupiscentia spiritus, consensum liberimi, qui est deliberata de-

sed quod premantur lectatio, et suavitas.

Quid enim vultis , o sancti , o boni Hanc Augustini doctrinam de duabus

praeliatores , o fortes milites Christi? delectationibus prolixius exposui : quia

Ut non sint omnino concupisccntiacma- Augustinus ipse antequam eam boc ser-

lae. Sed non potcstis. Exercete bellum, mone CXXVIII. traderet,praefatus est,

sperate triumphum... Facile quod pò- se tradilurum accuratissime. Audite, et

testis: quod ait ipse Apostolus alio loco,

attendile : dicam quantum poterò dili-

quod commemorare iam coeperam: Non genter. Et iterum de bac lucia duàrumregnet peccalum in vestro mortali corpo- delectalionum. Videlis, inquit, quatti fie-

re ad obediendum desideriis cius. Ec~ riculose auditur si non intelligitur. Vi-

ce quod nolo, mala desidcria surgunt: detis quemadmodum pcrtincat ad ojji-

sed noli obedire: arma te , suine inslru- cium pastoris opertosfontes aperire , ci

menta bellorum Non inquit, re- aquampuram, innoxiam siticnlibus mi-

glici peccatimi in vestro mortali corpore. lustrare.

Quandìu enim portatis mortale corpus,

Similia in serm. CLIX. al. XVII. tic

pugnai conlra vos peccalum; sed non verbis Apostoli disseritAugustinus de cer<

regnet. Quid est, non regnet? idest, ad tamine auarum deiectatiooum : Consti"

obediendum desideriis cius. Si coepc- tuamus , inquit n. 3., ante oculos exctn*

ritis obedire, regnai. plum carlamuiis. Interrogo, ulrum un.



— 1G5 —ùatitiam ? Respondebis, amo : quod non

rcspondcrcs veraciter , nisi te aliquote'

nus delectaret. Non cnim amalur nisi

quod delr< tat.

Haec delectatio indeliberata e^t, quip-

pe quae supponitur ab Angustino com-

iiuinis bonis, ac non bonis. Pergit Augu-slious, n.5., Exemplum , inquit , ut di-

coeperamhuius ccrtaminis propona-

mus... Utrum sic delectetur iuslilia , ut

cani caeteris ad hos sensus corporis per-

ntìbus delectationibusuìitcpanat. Ec-

ce delectat te aurata tuuin , oculos tuos

tlclcctat, metallum est pulchrum, Julgen-'tissimitni, delectat... Verdi ergo tentator

et dici t Ubi: tallo libi annua, nisi di-

s

prò mefalsimi testimonium:si cin-

tela dixeris , addo Ubi. Decertant in te

daae delectationes. Modo interrogo te,

quid praepoaas ? Quid te plus delectct

aurtaii an veritas , aurina an veruni te-

stimoniata?...Quod de oculis dixi , hoc

•.eteris intelligite , et praeponile de-

tioni carnis delectationcm mentis.

Carnem quippe vestram delectant illici-

tac voluptatcs, mentem vestram delectct

invisibile pulchra, casta, sancta , cano-

ra, dulcìs Iustitia.

Intellexisti quid Augustinus dicat de

duabus praevenientibus delectationibus

indelibeiatis,et quam dilucide eas descri-

Intellexisti quid sit unam praeponi

alteri?

In systemate,quod dicitur duarum

dclectationum relative victricìum , est

(good una plures habeat gradus indelibe-

1 .tue suavitatis , altera pauciores: quare

per M et antecedenter ad nostrani electio-

ncni una alteri praeponitur ; ideoquenon\hortationis materia , ita ut serio

A ugustinui pronunciare posset: praepo-nite unam «//rr/.Pracponere igiturunam

alteri est quod uni consenliatur, secus

alteri; quod fit per deliberatas delectalio-

iii-, rive bonai , sive inalas. Euradem ba-

beol seusum verbi numeri 2. in boc eo-

dem sermone GLIX. Iustitia sic dele-

ctct, ut vincat etiam licitai delectatio-

nes, et ci delectationi qua licite dclecta-ns praeponc iustiliam. Quod iustitia ut-

tuiiKjiic (lelcclet, est quid pracvrnirns li-

bertaiem nostrani ; sed quod sic delectct

ut pweat) est materia exhortationis,pro-

indeque situili est in actu libero sive de-

lectatione deliberata bona et sancta, qua

ciìicaciter in iustitia complacemus. Ea-

dem valent de illicita sive terrena dele-

clatione. Audi Augustinum serm. LCV.il 1. Quidquid cnim est peccatorum in

dictis, injactis, in cogitationibus , non

cxoriuntur nisi ex mala cupiditatc, noncxoriuntur nisi ex illicita delectatione.

Huic ergo illicitae delectationi(quae

certo indeliberata est,praeveniens nos

,

nobisque non libera) si resislamus, si non

consentiamus , si membra velut arma

non ministremus, non regnat peccatimi

in nostro mortali corpore... In hac vita,

quantum ad sanctos attinet^regnum per-

dil, in alia perù. Hic enim regnimi per-

dit,

quandopost concupiscentias nostras

non imus. In hoc ergo situm est,quod

concupiscentia indeliberala reguet, quod

post eam eamus: quemadmodum in hoc

situm est quod caelestis indeliberata de-

lectatio regnans et victrix sit, si voluntate

bona vincat concupiscentiam malam,

ut ait Aug. 1. deGr. etlib. arb. e. IV.

Adde ex ep. CLVH. ad Hilar. al.

LXXX1X. n. 9. Animus quippe velut

ponclere, amorefertur, quocumque fer-

tur. Iubemur itaque detrahere de pon-dere cupiditatis, quod accedei adpon-

dus cantatis ,donec illud consumatur

,

hoc perficiatur. Pondera quae cadunt

sub praecepto ,non sunt nisi delectatio

praeponderans deliberata.

Imo vero propositio nostra probari

potest ex iis ipsis, quae profertlansenius

I. IV. cap. I. et seqq. Legimus in Au-

gustino 1. de Sp. et lit. e. X. Confugiant

perfiderà ad iustificantem gratiam , et

per donum Spiritus Sancti(quod est

gratia indeliberata praeveniens) suavitate

iuslitiae delectati poenam literae mi-

nantis evadant. Iam vero poena evadi-

tur si quis deliberate delectetur delibera-

ta suavitate iustitiae, idest vera et iusta

interna voluntate: Hacc est Ma suavitas

( ait idem Aug. per similes phrases in

ps. CXV1U. ad ea verba in tua suavita-

te doce me ) haec est illa suavitas , (piani

Deus dat, ut terra nostra det fructumsuum,ut bonum vere bene, idest non ma-li carnalis Jannidine, sed boni spiritila-

lis delectationejaciamus. Iam vero ea

suavitas , ac delectatio boni spiiitualis,

qua bouuui conslituilur in ratione boni



— 166 —vere bene facti, non est nisi actus delibe- esse receptissimas in lucubrationibus Au-ralus. Simili plirasi utilur Aug. 1. de gustini. tradita a nobis interpreta tio uni-

Corr. et Gr. e. II. quem locum idem versalissima erit.

lansenius citai. Agunt sicut agendum est, Idem estsensus eorum,quae Iansenius

idest curri dileclionc et delectationc iu- codem libro IV. e. I. profert ex Aug.

slitiae. Falso ergo Iansenius eo 1. IV. e. I. II. de Pece, mentis , et remissione e.

1. de suavilate indeliberata cxplicat ea XVII. Ideo quisque nostrum ùomim o-

verba Augustini J. de Sp. et lit. e. X. pus suscipere, agere, implere nane scit

quemadmodumet illa ca\>\\\s\\\.Idquod mine nescit, nunc delectatur , nunc nonagendum est nisi edam delectet et cime- delectatur, ut novera non suaefacuita-tur non agilur, non suscipitur, non bene lis, sed divini muncris esse vel quod scit

vivitur. Omnia haec sunt deliberatus a- vel quod delectatur , et sic ab elationis

ctus. Idem dieas de aliis Augustini ver- vanitale sanctur, et sciat quam vere nonbis eodem cap. HI. Accipiat Spiritum de terra illa, sed spirilualiter dicium sit:

Sanctum (en gratia praeveniens),tfwofi- Dominus dabit suavitatem, et terra no-

at in animo eius deleclatio dilectioque stra dabitfruclum smini. Haec planissi-iustitiae, summi illius atque incommuta- me scripta sunt ab Augustino conila vi-

bilis boni, quod Deus est eliam nunc, cura tia ignorantiae et infìrmitatis, de quibus

perfiderà ambulatur non per speciem eo capite XVII.;quae duo genera pec-

(haec omnia sunt caritas deliberata viae, catorum ignorantiae vincibilis et inflr-

et effectus Spiritus sancii, ex quo excita- mitatis excluduntur formaliter tum pertur sitis plenissimae caritatis in patria scientiam non sine, ut saepe accidit, dili-

exercendae: bine sequitur)* ut hac sibi gentia nostra acquisitam , tum per deli-

velut arrha data divini muneris inarde- beralam delectationem , seu bonam vo-scat inhaerere creatori, atque injlamme- luntatem: quod videtur pene dixerim e-

tur accedere. ..Cap. aulem XV. Spiritus videns ex fine controversiae , ac disputa-

Domini... quofit in nobis, ut non pec- tionis contra pelagianos. Non disputa-

care delectet, ubi liberatus est ; sicut batur cum pelagianis an essent munera

praeter hunc spiritum peccare delectat , divina cognitiones et delectationes inde-

ubi servitus, a cuius operibus abslinen- liberatae,quandocumque istae a Deo da-

dum. Quid clarius quam quod baec duo, rentur : quis sive calholicus , sive pela-

non peccare delectat.... peccare delectat gianus de hoc dubitabat? Probandum e-

sunt actus, et assensus deliberatus? Et e. rat contra pelagianos

,quod immunitas a

XXV. Per fiderà confugiat ad miseri- peccatis tum ignorantiae tum inflrmita-

cordiam Dei, ut del quodiubet (iam ex- tis , et virtutes ac bona utique deliberala

plicat quid sit dare quod iubet) atque iniis vitiisopposilaessent ex Dei dono- quodspirata gratiae suavitate (ìiaec est suavi- optime probat Augustinus ex allernanù-

tas praeveniens et indeliberata) faciat bus defectibus, virtutibus, id permitten-

plus delectare quod praecipit, quam dete divina providentia ad nostrae elationis

leclat quod impedii. Iam vero si plus vanitalem sanandam.delectare quod praecipit est id quod In eumdem sensum paulo post Augu-Deus iubet, utique est excessus delibera- stinus cap. XVIII. Nos aulem quantumtus deliberane deleclationis: nempe cum concessum est sapiamus Deumindeliberate delectet

, tum quod Deus bonum ideo edam sanclis suis alicuius

praecipit, tum quod impedit, lìt , ut per operis iusti aliquando non tribuere

assensum deliberatimi Deo praecipienli, certam scientiam, vel victriccm del

plus delectet quod praecipit Deus quam lionati, ut cognoscant non a se /;

quod impedjt. Ilic assensus deliberatus sed ab ilio esse lumen, quo illuminanturet deliberata dilcctio iustitiae est forma- tenebra» eorum, et suavitatem ,

quassime. ac proprie caelestis deleclatio

, fruclum terra eorum. Ac si dicci et, ideo

qua omnis terrena deleclatio supcretur, aliquando Deum non liberare iustofi i vi-

ni ait Augustinus, boni. XXIX. nunc tio ignorantiae culpabilis, vel a \ ilio in-

sermone XLU. Cum autem falcatili* Ian- firmitatis, quae duo si pere, ila suni

senius eodem L. IV. cap. I. bas voces liberata sunt, ideo illisnon conceder



— 167 —na ac merita opposìta, quae si virtuosa similium locuiionum

,quas congerit fan-

sunt, deliberata sont , ut sciant , totum senius cap. IV. V. et VI. lib. IV. de Gr.

hoc esse effectum divini adiutoriì. De Cliristi. Augustinus enim Jib. de Con-

ine meritis ,atque demeritis deliberati* tin. e. III. Bonum fit, cumid quod ma-

disputano erat cum pelagianis ,non de le libet, vincente bona dclcctatione non

Sraeviis indeliberatis cognitionibus , ac fu. Si male libet , est igilur indeliberataelectationibus allicientibus atque invi- delectatio mali: si contraria delectatio in-

taotibus,quae Dei munera esse non qui- deliberata bona prodeat in acumi et con-

dem ut necessaria, sed ut eaquae aditi- scusimi, hoc ipso trinciti siculi peccai,

vent si adsint , agnoscebant pelagiani a- ait.Àugust.l.XXII.c.Faust.c. XXVIII.,

pud August.de Gestis Pelagli e. I. et qui delectationem illiciti , utique incieli-

saepe alibi. beratam, relaxat polius, qnani refraenat,

I tque delectatio victrixpmeter inde- idest relaxat ad deliberatami delectatio-

liberaiara praevenientem delectationem nem, quae eadem est cum voluntate li-

superaddit bonam deliberatam volunta- bera prava , secundum illud Augustini

tein , bonam deliberatam delectationem 1. I. de Baptis. e. X. Flagitiosi , luxu-

iustitiae. Unusquisque , inquit Augusti- riosi.... quid aliud respondent^ curri

DUI 1. de (ir. et lib. arb. cap. IV., con- cos veritas arguii, nisi hoc volo , hoc metra siiain concupiscentioni dimicans. .. delectat, idest hoc deliberate volo , hoc

non intrat in tentationem , si voluntate deliberate delectat'. volitio ergo libera,

bona pincat concupiscentiarri rnalani. ac libera delectatio idem sunl.

In hac voluntate bona, seu deliberata de- Et lib. de Sp. etlit. e. XV. Quis enim

lectatjobe sita est Victoria, liane delibe- nesciat non, . esse consequens ut quod

ratam et voluntatem et delectationem ex appetendum cognitum fuerit, appetatur,

Spiritus Sancii dono haberi docebat Au- nisi tantum delectet quantum diligen-

»unus,negabant pelagiani. liane ab indum est? Hoc autem sanitatis est ani-

deliberata praeveniente distingua Augu- mae. Si appetendum , ac diligendum91 dus timi saepe alias, tum lib. li. ad dicitur, tum appetitio, tum dilectio erunt

Bonif. e. IX. in ipsis verbis a Iansenio actus debiti, ideoque deliberati: delibe-

citatis. Misericordia eius praeveniet me.. rata ergo erit et delectatio, quamvis de-

praevenisti eum in benedictionihus dui- lectatio sii ratio non physica dilectionis,

i edinis. Et quid hic aptius intelligitur, et appeiitionis, sed metaphysica , sicut

quarti ipsa cupiditas boni (nempeinde- et illud Aug. lib. XXII. contr. Faustumliberali ).' Tane enim bonum concupisci e. XXVIII.: Si nihil delectaret illicitum

pit , cum dulcescere incipit.... Er- nano peccaret. Ubi delectatio deliberata

benedjctio dulcedinis indeliberata ac in peccato inclusa, est ratio metaphysica,

praeveniens esi gratia Dei, qua fit inno- aut si vis, logica peccati,quod nemo

b l . Di DM delectet , et eupiamus , hoc patraret, si dolorilerum esset. Non enimesl amemus, quod praecipit nobis, gratia amatur,nisi quod delectat, aitAug.serm.

inquam Dei, qua lit hic deliberato*, no- CL1X. al. XVI. de verbis Apostoli. Haecbisque meritorioj effectusdelectandi, cu- ergo deliberata delectatio oportet ut tan-

piendi, amandi quod praecipitur. In qua ta sit, ut tantum delectet, non quomodo-perg A gustinus, si nos non praevenit cumque etiam in linea dehberatae dele-

1) "\, non solimi non perficùur, sed nec clalionis , sed tantum. Quod intelliges ex

/// hoatur ex nobis. Delectatio autem,

Angustino serm. CLXUI. al. III. de

quae perfìcitur, est delectatio quae vin- verb. Ap. n. 10. Volo ut velis , sedni. Hoc antan non fit nisi per dilectio- non sufficit ut velis, adiuvandus es , ut

nem, ubi quijack habet delectationem, jdene velis, et impleas quod velis. Vo-

ait Augustinus in ps. CXVIIl. ad ea luntas quam Augustinus a me requirit;

verba : In tua suavitale doce me. Dele- volo ut velis, est utique deliberata , cumctatio autem, ac dilectio , (piani babent fatuum sit petere a me indeliberatam

,

qui faciunt, utique est deliberata, et per- sed ea non sufìieit Augustino, postulai

ticiens opus, pleniorem: adiuvandus es, ut piene ve-

Et ex bis habes intelligentiam non ab- lit et impleas quod velis. Similia habet



— 1G8 —de Or. ctlih. Arb. e. XLV. Eadem di-

casele delcclaliotie deliberata, sul) quo

genere est tum imperfectior tum perfe-

ctior. Iline illud Augustini 1. II. de Pece.

mer. e. XVII. Tania enìm quidque ve-

hementius volumus, quanto. . . . eo de-

lectamur ardenlìus. Et cap. XIX. de qui-

busdam sanclis,quos Deus a vitiis tar-

dius sanat , dicit : eos minus quam im-

plendae ex ornili -parte iustiliae suffi-

cit , deleclat bonum.

Ecce autem tibi probatum , et expli-

catum sensura Augustini in hoc Enehi-

ridio, quo abutilur lanscnius lib. IV. de

Gr. Cli. saepe, ac praecipue cap. V. et

VI. Pugnare nos convenit ait Aug. e.

LXXXI. 5 sed profceto vincimur , nisi

divinitus adiuvemur.Qaìd haec prò Ian-

senio? Num vincimur in bac pugna cura

delectamur indeliberate? De concupiscen-

tiis, quas non possumus facere ut ornili-

no non sint , idest de concupiscentiis in-

deliberalis,bortalurnosAugustinus serm.

CLXIII. al. III. de verb. Apost. : noli-

te eas permiltere implere quodvolunt.,.

nec ipsaefaciant quod volunt , ut opusearum perficiatis. Quid haec sunt , nisi

deliberala delectatio mala? Provocat Ian-

senius ut sequentia legamus : divinitus

adiuvemur, ut non solum videamus quid

faciendum sìt, sed etiam accedente sua-

vitate delectatio iustitiae vincat in no-

bis earum rerum delectationes,quas vel

liabcre cupiendo, vel amittere metuendo

scientes videntesque peccamus. Haec au-

tem quid aliud signilìcant , nisi nos adiu-vari , ut non solum sciamus facienda, sed

etiam faciamus? Hic est effectus, hic i'ru-

ctus , hic terminus divini adiulorii nempe

indeliberalae cognitionis , et indcliberatae

ac praevenientis delectationis , ut haec

vincat, sive operetur victoriam contra-

riae indeliberataeallicientis concupisceu-

liae;quae Victoria formalissimc sita est

in deliberato consensu, assensu , volun-

late, ac delectationeiustiliae. Sic dele-

cletur institia, ut cani caeteris ad hos

scnsus corporis perlinentibus deleclalio-

nibus anteponat , ait idem Aug. serm.

GL1X. al. XVII. de verb. Ap. Antepo-

nimi- autem iustitia per delectationem,

voluntatem, dilcctionem deliberatami;

anleponere enim sicut el vincere opus

nostrum est: minime autem nostrani o-

pus est, quod sancla indeliberata del» i

lio superel terrenam delectationem. i

dem dixeris de aliis verbis huius eiusdem

capitis LXXXI. Enchiridii, quae a Ian-

senio obiiciunlur: Timor est displiceìidi,

dum plus deleclat hominum cxisliuudio

quam iustitia,qua se quis(jiie humiliat

poenitendo . Hic excessus, quo plus de-

leclat existimatio quam iustitia, cura sit

materia reprehensionis,qua Christiane^

redarguit Auguslinus , non est gradualis

excessus terrenaedelectationis necessariae,

et indeliberatae supra indeliberatam cae-

lestem. Est ergo actus seu delectatio orn-

nino deliberata.

Quaecumque hac in nota disputala

sunt, non modo deserviunt polemicae im-

pugnationi systematis duarum delectatio-

iiuin relative victricium necessitatem in-

ferentium, ut a lansenio haeretice defen-

ditur; sed etiam impugnationi scholastici

eiusdem systematis , eo sensu intellecli

ut ab aliquibus theologis catholicis , re-

iectis erroribus, scholastice propugnatur.

Petes. Licet indeliberata praeveniens

delectatio caelestis , et indeliberala prae-veniens deleclatio terrena , nunquam com-

parenlur in doctrina s. Augustini , ut vi-

ctrixet victa^ si sistamus in terminis de-

lectationis indeliberatae, sed istae deno-

minaliones victrixel vieta babeantur pei

delectationes deliberatas consequentes

sive per consensus ac dissensus, ut expo-

situm est: tamen describunturne ab Au-

gustino tamquam inaequales?

Respondeo repraesentari nobis ab Au-gustino bas praevenientes indeliberalas

delectationes tamquam aliquando inae-

quales , ea tamen inaequalitate,quam

minime velit lanscnius.

I. Docet Auguslinus aliquando caci»

slcm delectationem indeliberatam prae-

venientem esse gradibus superiorem prie

Jerrena, el tamen non esse reipsa victri-

cem. Id docet Augustinus experiuiento

proprio quod narrat 1. Vili. Confe»

cap. Vili, et seqq. , ubi de tempore pro-

xuno suae conversioni praemittit se mul-

ta iecissc corpore in ipsis cunctationis

aestibus,pula vulsisse capiilum

,per-

cussisse lrontcm eie. quae aliquando vo-

lunt homines, et nonvalent, r<> quia ino-

bilitas membrorum non obsequatur ,in

quibus proinde non hoc eral velie q





— 170 —acquirere pìenam poiestaiem implendi tur peccatimi, et impleatur praeceplum.

praeceplum , ac non peccare* ergo u- Idipsum supponebant praecedenlia ver.

irumquc compcrilur in doctrina Augu- ba in hoc eodem contextu ,ubi COQtra

slini: et esse inhominc delcctationcm ter- indeliberatam praevalenlem concupiscen-

renam indeliberatam gradibus superio- tiam dixit Augustinus: Noli vinci a mar

rem, et tamen reipsa non subsequi pec- /o, sed vince in bono malum , quod la-

catum, sed implcri praeceplum. Conse- inen ut fìat, adiuval gratta. Haec quo*

quentia perspicua est: antecedens aliqua que supponimi, quod aliquando id fiat;

declaratione indiget. quemadmoduni ci illaeiusdem conlextusj

Jmprimis quod mulli ab Auguslino Victoria, qua peccalum vincitar , m/iil

dicantur non posse implere praeceplum, alludeste quamdonumDei in ilio certa*

non est mullis proband i.im 5curri Ianse- mine adiuvantis liberum arbilrium .Noi

nius non modo hoc dicat , sed plurima ergo vinci potesl tantummodo, seti vin-

Augustini testimonia congerat in hanc citur. Quod confirmant sequentia: Homorem. Tolus liber tertius de Gratia Chri- ergo grada iuvalur, ne sine causa volun-

sii iis testimoniis refertus est. tati eius iubeatur. Reipsa igitur id fieri

Quod ii autem ipsi moneantur ut orent, supponit in huiusmodi tentatis homini-

pleni suntAugustini libri. Lib.II. contr. bus et gementibus sub indeliberata con-

Maximinum arianum e. XIV. Praece- cupiscentia praevalenle.

ptum id nobiscum agit, ut quod est in Eodem lib. de Gr. et lib. arb. cap.

potèstale , faciamus : si autem nondum XIV. Spiritus graliaefacit , ut habea-

est in potestate , oremus nobis potestà- mus /idem , ut per /idem impelremus

tem dari, ut quod praeceplum est im- orando, ut possimusfacere ,

quae iube-

pleamus. Lib. III. Op. imperf. n. 115. mus. . . Quodlex iubet facere non vaici

Eos,qui non possunt , imperando ad- mus , nisi per /idem rogando impclre-

monet a. se petere ut possint. mus ut facere valeamus. Accidit ilaqueQuod autem reipsa , et in actu secun- reipsa, ut qui non poterant, praevalenle

do id a pluribus fiat, idest quod ila imin ipsis concupiscentia,non lamen suc-

potentes et pressi pondere praevalentis cumbant sed orent, et orando potestà lem

carnalis deleclationis indcliberatae re ipsa accipiant implendi quod non poterant.

orent, etacquirendo rnaiores vires Jegem Eodem lib. cap. XV. Grada Dei seni-

impleant et peccalum vilent ,id passim per est bona .... per hanc fìt ut ipsa

Augustinus supponit. Lib. de Gr. et lib. bona voluntas,quac iam esse coepit

arb. cap. IV. Ut autem ista non serven- augeatur , et tam magna fiat ut possit

tur castitatis sancia mandala unusquis- implere divina mandata quae voluerit.

quetenlatur a concupiscentia sua ab- Adverle hunc casum describi uti reipsa

slraclus, et illectus . Ubi si dixerit, vo- conlingentem, per liane fìt. Idem si^ni-

lo servare , sed vìncor a concupiscentia fìcant sequentia: Ad hoc enim vaici quod

rnea ( en indeliberata terrena deleclalio scriptum est,sivolueris conservabis man-

praeponderans ) : respondet Scriptura data-, ut homo qui voluerit et non potue-

libero eius arbitrio noli vinci a inalo, rit, nondum se piene velie cognoscat , et

sed vince in bono malum Moduin oret , ut habeat lantani voluntatem ,

autem quo non vincalur, exponit statini: quanta sufficit ad implenda mandala.

proplcrquod, inquit , dicit et caelestis Sic quippe adiuvalur , ut faci al quod

Magister , vigilate et orate. . . Iam vero iubelur. lntelligis reipsa accidere, ut quia

quod huiusmodi homines non habeant sub praevalente indeliberata cupidi tate

semper possibililatem quamdam sine ci- ita gravetur, ut non possit: caveal tamen

feclu, et solum antecedentem , huius o- peccatimi et Jegem impleat orando

rationis, sed revera orent , et peccatimi iride accipiendo potestatem implendi.

ellugiant, ostendunt verba sequentia: Non ergo pondus excedeus terreuae dele-

Quid vero cvidentius quarn Dei oslen- clalionis , et pluribus gradibus superius

dilur gratia , ubi quod oratur , accipi- connectilur curii peccato, sed contingit,

tur? Igitur pluries accidit , ut orelur ab ut ab ilio separelur.

iis hominibus, et aecipialur , sive frigia- Similia per le expendere j)olrri> in ca-



— 171 —pilibus sequentibus. Capite XVI. : Ma-gnurn aliquid pelagiani se scire pittarti,

quando elicimi. Non iuberet Deus quoti

teiretnon posse ab homine fieri. Quis

hoc nesciat? Sed ideo iiibet ali<jua quae

non possumusût noveri/bus quid ab ilio

//etere debeamus. Si non possunt, empiivi

>unt sub praegravante cupiditàte : ci ta-

•ncii, teste Augustino, accidit in praxi,

qnod isti non peeeent. Ipsa est enim fi-

des,quae orando impetrai quod ìex

imperai. Fit igitur , ut orent , et impe-

trent iugam peccati 5lioc enim lex im-

perat.

Et cap. XVII. Qui ergo vult facerc

I -nandalani, et non potest , iam gui-

dati habet volantatcm ùonani, sed adirne

pancini et invalidami poterti autem cuni

nini habuerit, et robustoni. Iam ve-

ro hoc contingere posse non tantum post

menses aut annos, sed statini, docet totus

contextus , si quideni oret , ut potest.

Reipsa enim l'olcntibus cooperatar perfi-

ciens, ut ait petalo post Augustinus. Non

igitur scinper valet lineo consecutio: Ho-mo impotens est facere mandatimi, uti-

(]uc ex praevalente cupiditale supra vo-

la ut attui pan-ani et invalidala ; ergo re

ipsa peccai, etfranga mandatimi, fino

cum obligatio praeceptorum non coarcte-

lur ad unum indivisibile instans, iit ut

cjui impotens est,gratia parva et inva-

lida oret, et orando se se interim cohibeaì

tantillo eo tempore , tum maiores vires

aocipieos tandem impleat praeceptum si-

ve uegativam omnino declinando a malo,

cuius tenlatio urgebat , sive positivum ia-

ciendo bonum.

IAWII. Nana et ipsa poenitentia , quando digna causa est secundum

morena Ecclesiae coragatur, plerumque infirmitate non agitar: quia et

pador timor est displicendi , duin plus delectat hominum existiuiatio ,quam

iustitia qua se quisque humiliat poenitendo. Unde non solum cum agitur

poenitentia , veruni etiam ut agatur , Dei misericordia necessaria est. Alio-*

qtrin non dieeret Aposlolus de quibnsdam : ne forte del illis Deus pocnitcn-tianu Et ut Petrus amare ileret

,praemisit Evangelista, et ait : respexit eum

Domi ti u.<.

l.XWUI. Oui vero in Ecclesia remitti peccata non credens , contemnit

lantani divini iniineris largitatem, et in liac obstinatioue mentis diem Clau-

di t extremnm , reus est ilio irremissibili peccato in Spiritimi Sanctum , in

«pio Cfarìstm peccata dimiltit. De qua quaestione difficili in quodani propter

li<»< sohim consci ipto libello enucleatissime quantum potui disputavi.

Poenitentia secundum moretn Eccle-<|iinl sit, paucis ioquirendum est.

Ai oaldus lib. «le Fr. coni. P. II. cap.

III. docei primis Ecclesiae saeculis om-nibus lcili.ilil)ii>, non vero solìfl publicis

-îiiii-^fjii*- criminibus, poeaitentiam

publicam indictam faisse : quod ipsum.ilo docuere. Rforinus ac Nat. Alexander

Saec. III. Diss. VI. (j. il. omnibus le-

thaiibusjsaltem gravioribus, quaeque

capiialia dicebantur, ut ìdololatria , a-

dulterium, homicidium , sei prioribus

ili>. infligi consuevisse asserunl poeni-

• 111 publicam, etiamsi occulta essent.

videtur,quod longe alia fue-

oentientia secundum morem Eccle-

quae duobus In- capitibus dicun<

tur ab Augustino iunxeris cum iis, quaedixerat capite LXV., et in libello de pec-

cato in Spiritimi Sanctum, quem seri-

pserat , et hoc loco citat , et est hodie

serra. LXXI. al. XI. de veri). Domini.

Primo. Omnium letlialium criminum

pocnilentiam sacramentalem iuisse ex ca-

pile LXV. proba tum est in nota eius ca-

pilis. ld confirmatur hoccap. LXXX1II.ubi commendalur largitas divini muneris

per remissionem peccatorum in Ecclesia,

nempe ministerio Ecclesiae , ut exponit

in co libello, (juciu cilat , idest serm.

LXXI. Nam a. 37. Ad quam (Ecclesiae

verae) con^regalioncm etiamsi per ma-lumclericum. sedtamencatholicum mi-

nistrimi reprobum et fu funialiqtus cu

Cap. LXX.XII.Poenitentia Dei

donum.

W. Tini. //. 2J .

Lh.XXU. 61.

C*.r. I.XXYIIJ.

l'eceatnni in

SpiritumSancluni.

Nota ad caput

LXXXII.,LXXXlll,



— 172 —ex publico scandalo laesa fuerit

lice. Cutn autem peccatum occul-serit corde nonfido, in ipso SanctoSpi- licet ex

rifu remissioncmaccipit peccalorum. Qui pubi

Spirilus in sancta Ecclesia eliam islo tum fu il, nulla est necessitas satisfacien-

tempore.*. sic operatur, ut ... nullius di Ecclesiac publica quadam forma, consimulatione fallatur , atque ita rcprobos palam laesa non fuerit. Jd conllrmabis

fugiat. utctiampcr eorum minislcrium ex sei-m. CCCLI. al. L. inter L. Homil.

probos colligat. Sermonem esseaulcni de num.9. Jmplicilus igilur tam mortifero-

poenitentia ac remissione distincia a ba- rum vincuUs peccalorum detrectat , aut

ptismo, ostendunt verba num. 7., ubi a- difjert ,aut dubitai cònfugere ad ipsas

gilde iis qui lavacro regenerationis ab- claves Ecclesiae, quibus solvalur in ter'

luti in ecclesiali acceplo Spiritu Scindo ra, ut sit solutus in cacio , et audet sibi

velai tanto posteci dono Salvaloris in- post hanc vitam, quia tantum christiaA

irrati mortifero aliquo peccalo se im- nus dicitur , salutem aliquam polliceli

merserint, qualia sunt vel adulterici, vel

homicidia , vel ipsa disecssio , sive omni

modo a nomine Christiana, sive a catto-

lica Ecclesia. De iis statini pronunciai

Angusiinus : Cam et poenilentiac quo-

rumque eliminimi locus in Ecclesia non

negetur. Quae testimonia ad probandum

veruni Poenilentiae sacramentum iis ad-

de,quae Bellarminus in conlroversiis

,

et Nat. Alexander in Dissert. contra Dal-

iaeum prolulere.

Adde etiam sermonem, qui Bellarmi-

•ni aelale ineditus erat , et modo est in

Maurina editione serm. CCX1Y. n. li.

Sanctam quoque Ecclesiali!. . . diligile,

praedicale. Ipsa est. . . quae malos, .

tolerut in communione sacramentaruni.

JJaec claves accepil regni coelo-

In quibus verbis vides claves Ecclesiae

non modo efficaces esse, sed etiam neces-

sarias. Veniat ad antistite s, per quos

illi in Ecclesia claves ministrantur , et

tamquam bonus ioni incipiens esse fìlius

maternorum membrorum ordine custodi-

to a praepositìs sacramentorum acci-

piai satisfactionis suae modum, ut in of-

ferendo sacrifìcio cordis contribuititi

devotus et supplex id tamen agat, quod

non solum ipsi prosit ad recipiendam

salutem, sed etiam caeteris ad exem-

plum. Audi iam, quando locum babeatpoenitentia liaec agenda ad exemplum.

Lt si peccatimi eius non solum in gravi

eius malo, sed etiam in tanto scandalo

aliorum est, atque hoc expedire utilitali

Ecclesiae videtur antistiti , in notilia

rum. ut in ilici per sanguinali Christi , multorum, vel etiam lotius plebis, ag<re

operante Spirita Sancto , fiat remissio poenitentiam non recuset, non resislat.

veccaiorum. In Ime Ecclesia reviviscet Non ergo satis est grave eius inalimi,

sed praeterca requirebatur 1. tantumpeccatoru

anima quae mortaci fiterai peccalis , ut

con vivificelar Christo .

Secundo. Nullorum lethalium occul-

taruni eriminum, eliamsi ex tribus capi-

talibus merini, inilicta unquam fui t poe-

nitentia publica. Id probatur tum nega-

tive, quia non obstant verba Augustini

lioc Encli iridii capile LXXXII. Nani pu

scandalum aliorum. 2. quod pensateomnibus aliis circumstantiis ila vidcre-

tur expedire antistiti; multoties enim ad

lurbas vilandas aliud expediebat. 3. addii

aliud quidpiam Augustinus num. sequen-

ti, idesl 10. Nos vero, inquit, a commu-

nione prohibere quemquam non possa-

cior displicendi , et nimius affectus in iiius,quamvis haec prohibìtio nondum

hominunt existimationem non modo im- sitmorlalis, sed medicinali s, msi aut

pediunt poenitentiam publicara ,sede- sponte conjessum , aut in aliquo sive

tinnì privatain corani unico sacerdote,ut

calori ,

sive ecclesiastico iudicio nomi-

testantur nimium quantum frequeutia natimi, atque convictum. Quod utrum-

eorum sacrilegia,qui non integre conlì- que faciendum erat ordine iudiciario

,ut

tentur sacramenlaliter ex malo pudore :

tum eliam positive probatur,

si adiun-

gas verba superiora inEnchiridii c.LXV.

Tota enim ratio praescribendi tempora

poenitentiae cum temporis mensura diri-

tur esse utfiat satis Ecclesiae:quae sci-

addit in line huius num. 10. Quod mo-

nili ne pules, ibi agi de spontanea con-

fessione sacramentalijsed existimes, un

revèra est, agi ibidem àeiudiciaria fcum

nempe quis non est aliunde piene nonu-

nalus et convictus, seni semiplenae et non



— 173 —sufticientes probationes roborantur spon- ut vides, de homicidio , uno ex tribus

tanea rei confessione coram indice. capitalibus peccatis. Idem paulo post

Audi eumdern Augustinum serm. servandum dicit io occultis adulleriis

IAXXJT. al. XVI. deverbis Dom. n, 11. quae unum sunt quoque ex capitalibus

Novit cìiim ìiescio quem homicidam e- gravioribus delictis. Sunt homincs adul-

piscopus, el alias illuni nemo novit.Ego teri in domibus suis, in secreto peccante

volo publice corripcrc , at tu quaeris in- aliquando nobis produntur ab uxoribus

scribcrc. Prorsus ncc proda, ncc negli* suis plcrumquc zclantibus , aliquando

Cornino in secreto: pono ante ocu- maritorumsalulemquacrcjitibus.Nosnon

los Dei indiciuni ,terreo cruentimi con- prodimus palam , sed in secreto argui-

teientiam . persuadeo poenitentiam. Hac mus. Ubi contigit malum ,ibi moriatur

cantate praedili ose deber/ius. Agitar, malum.

IAXXIY. Iam vero de resurrectione carnis, non sicut quidam revixe- cap. lxxxiv.

runt , iterumqué sunt mortui , sed in aeternam vitam , sicut Cliristi ipsius resiûone.

caro resurrexit, quemadmodum possim breviter disputare, et omnibus quae-

stionibiis, quae de hac re moveri adsolent satisfacere, non inverno. Resur-

recturam tamen carnem omnium quicumque nati sunt hominum atque na-

Bcentor , et mortui sunt atque morientur , nullo modo dubitare debet chri-

stianus.

IAXXV. Unde primo occurrit de abortivis foetibus quaestio, qui iam ca p . i.xxxv.

quklem nati sunt in uteris matrum , sed nondum ita , ut iam possent re- J^î^'nasci. Si enim resurrecturos eos dixerimus ; de iis qui iam formati sunt

tolerari potest uteumque quod dicitar : informes vero abortus quis non pro-

clivius perire arbitretur , sicut semina quae concepta non fuerint? Sed quis

negare audeat, etsi afllrmare non audeat , id acturam resurrectionem , ut

quidquid forame defuit, impleatur? Atque ita non desit perfectio, quae ae-

isura era! tempore, quemadmodum non erunt vitia , quae accesserant

tempore : ut ncque in eo , quod aptum et congruum dies allaluri fuerant

natura fraudetur ; neque in eo ,quod adversum atque contrarium dies ad-

tnlerant, natura turpetur ; sed integretur quod nondum eratintegrum , si-

eut instaarabitor quod fuerat vitiatum.

IAXXN I. Ac per hoc scrupulosissime quidem inter doctissimos quaeri ca P . lxxxvi.

ne disputali potest, quod utrum ab homine inveniri possit ignoro, quando

Fquî

nvWere

incipiat homo in utero vivere, utrum sit quaedam vita et occulta,quae fccipiat.

nondum motibus mentis appareat. Nani negare vixisse puerperia , quaepropterea membratìm exsecantur et eiiciuntur ex uteris praegnantium , nematrea quoque si mortua ll>i relinquantur occidant , impudentia nimia vi—

del ni". 1 a quo autem incipit bomo vivere , ex ilio utique iam mori potest.

Morluus vero, ubicumque illi mors potuit evenire, quomodo ad resur-

rectionem non ptrtineat mortuorum , reperire non possum.I AWVll. Neque enim et monstra quae nascuntur et vivunt

,quam- cap. lxxxvm.

libet cito moriantur , aut resurrecluranegabuntur, autita resurrectura ere-Monst,osi f° etu *

7 ((iioinocio

denda sunt , ac non polius correda emendataque natura. Absit enim ut il- ««anectan.

lum bimembrem , qui nuper natus est in Oriente,de quo

et fratresfìdelis-

miiiì quod «uni viderint reliilerunt , et sanctae memoriae Hieronymus prac-

sbyter scriptum reliquit : absit , inquam , ut unum hominem duplicem, ac

non potius duos, quod futurum fuerat, si gemini nascerenlur, resurrectu-

ros existimemus. Ila cetera quae singuli quique partus vei amplius vel mi-ri» aliquid liabendo , vel quadam nimia deformilate monstra dicuntur , ad



corpora

— 174 —humanae naturae figuram resurrectionc revocabuntur ; ita ut singulae ani-

mae singula sua corpora obtineant, nullis cohaerentibus etiam quaecumquecohaerenlia nata fuerant ; sed seorsum sibi singulis sua membra gestanti-

bus, quibus Immani corporis completur integritas.

cap. lxxxviii. LXXXVIII.Non

autem perit Deo terrenamateries, de qua mortaiium

'"«rnu*/crcatur caro ; sed in quemlibet pulverem cineremve solvatur , in quoslibet

^qycamqae halitus aurasque diffugiat , in quameumque aliorum corporum substantiamvcl in ipsa dementa vertatur , in quorumeumque animalium etiam bomi-num cibum cedat carnemque mutetur , ili i animae bumanae puncto tem-poris redit , quae Ulani primitus , ut bomo fleret , vivcret , cresceret , ani-

mavit.

cap. lxxxix. LXXXIX. Ipsa itaque terrena materies , quae discendente anima fit ca-

qômodo'daver , non ita resurrectione reparabitur , ut ea quae dilabuntur et in alias

rtdibunt ad atque alias aliarum rerum species formasque vertuntur, quamvis ad corpus

redeant unde dilapsa sunt, ad easdem quoque corporis partes ubi fuerunt,

redire nccesse sit. Alioquin si capillis redit quod tam crebra tonsura detra-

xit , si unguibus quod toties dempsit exsectio ; immoderata et indecens co-

gitantibus , et ideo resurrectionem carnis non credentibus occurrit infor-

milas. Sed quemadmodum si statua cuiuslibet solubilis metalli aut igne li-

quesceret, aut contereretur in pulverem, aut confunderetur in massam , et

eam vellet artifex rursus ex illius matcriae quantitate reparare , nibil inte-

rcsset ad eius integritatem, quae particula materiae , cui membro statuae

redderetur , dum tamen totum ex quo constituta fuerat , restituta resume-

ret : ita Deus mirabiliter atque inelTabiliter artifex , de toto quo caro nostraconstiterat , eam mirabili , et ineffabili celeritate restituet : nec aliquid ad-

tinebit ad eius redintegrationem , utrum capilli ad capillos redeant , et un-

gues ad ungues ; an quidquid eorum perierat mutetur in cameni , et in

partes alias corporis revocetur , curante artificis providentia ne quid inde-

cens fìat.

c A p. xg XG. Nec illud est consequens , ut ideo diversa sit statura reviviscen-

tium singulorum, quia fuerat diversa viventium , aut macri cum eadem ma-cie , aut pingues cum eadem pinguedine reviviscant. Sed si noe est in Con-

silio creatoris , ut in effigie sua cuiusque proprietas , et discernibilis simili-tudo servetur , in ceteris autem corporis bonis aequalia cuncta reddantur ;

ita modilìcabitur illa in unoquoque materies , ut nec aliquid ex ea pereat ,

et quod alicui defuerit ilio suppleat, qui etiam de nibilo potuit quod voluit

operari. Si autem in corporibus resurgentium rationabilis inaequalitas erit,

sicut est vocum quibus cantus impletur ; hoc fiet cuique de materie corpo-

ris sui ,quod et hominem reddat angelicis coelibus , et nibil inconvenions

eorum ingerat sensibus. Indecorum quippe aliquid ibi non erit ; sed quid-

quid futurum est , hoc decebit ; quia nec futurum est, si non decebit.

cap. xci.

XGLIlesurgent igitur

Sanctorum corpora sine ullo vitio ,

sine ulla de-

piorom^pora formitale , sicut sine ulla corruptione , onere , difficultate : in quibus tanta

M.i.XnVi1

,»facilitas , quanta felieitas erit. Propter quod et spiritualia dieta sunt , cum

carnis. sed s i.., ; procul dubìo corpora sint futura , non spiritus. Sed sicut mine corpus ani-

male dicitur, quod tamen corpus, non anima est; ita lune spirituale corpus

erit , corpus tamen , non spiritus erit. Proinde quantum adtinet ad corrup

tionem, quae mine aggravat animam , et ad vitia

,quibus caro adversilfl

spiritimi concupisci!, tunc non erit caro, sed corpus; quia et caelestia coi

In statura et

effigie COTpor

nibil erit

indecorum.

«'inni Villo.



— 175 —!. Cor. XV. r

.->.pora perhibcntur. Proptor quod dietimi est , raro et sanguis regnimi Dei non

pcssidebunt. Et tamquam exponens quid dixerit, neque comiplio, inquit, in-

eorruptionem possidebit. Quod prius dixit , raro et sanguis , hoc postcrius di-

\it , corruptio : et quod prius , regnimi Dei , hoc postcrius , incorruplionrm.

Quantum autem adtinct ad substantiam, ctiam tunccaroerit. Propterquod

et post resurrectionem corpus Ghristì caro appellata est. Sed ideo ait Apo-stolus , seminatur corpus animale, resurget corpus spiritale: quoniam tanta i. cor. xv.44

erit tunc concordia carnis et spiritus , vivificante spiritu sine sustentaculi

alienili* indigentia subditam cameni , ut niliil nobis repugnet ex nobis ; sed

ricut foris neminem , ita nec intus nos ipsos patiamur inimicos.

De infidelibus scripsìt Augustinus ]ib.

W1I. deCiv. e. XII. Scrupulosissime

quaerere, et /idem gua credimus resur-

recturam cameni , itti quaercndo , citiso-

ì< ut irriderei utrum foetus abortivi re-

sireajil'RespondetAugustinus cap.XIII.

Abortipos foetus ,qui cwn iam vixis-

scnt in utero ibi sunt mortili , resurre-

cturos, ut a[firmare , ita negare non au-

lico • quamvis non video quomodo adeos non pertineat resurreclio mortuo-

rum, ù non eximuntur de numero mor-

tuorum. Pergtt Augustinus in argumen-

t ibi lo pio hac assertione, in qua ita ob-

Grmatus est, ut ilemscribat : Noninve-

uio quemadmodutndicam adresurrectio-

nem non pcrtinere morluorum. His la-

nini non obstantibus concludit Angusti-

li os ; Sed utrumlibet de his quisque sen-

tiut.

Easdero Angustini dubilationes de a-

bortivis foetibus vigere est in his Enchi-

ridii capitibus,quae scripsìt an. 421.

quinquennio antequam absolveret libros

deCivitate Dei, quos perfecit an. circiter'i2(ì. Concludit lainen prò resurrectione

< liana abortivorum ut constate* fine cap.

I \ \ \ \ I . : Mortuus vero ubiciunque Mirnors poluit evenire

,quomodo ad resur-

reciionemnon j>crtineat mortuorum re-

perire non possum,

[taque seoteotia Augustini est: l.quod

de resurrectione infantium,qui nati sunt.

nullo modo dubitare debeat christiuntts.

Ita Augustinus e. LXXXIV. Enchiridii.

2. resurrectiooeni foetaum abortiyorainitaAugustino i'uisse certam , ut reperire

non possct quo pacto possel propugoari1 ondarla opimo. 3. non lainen liane re-

surrectionem ita esse christiano certam

sicuti resurrectionem natorum. Quarenon audet Jib. XXII. de Civ. e. XIII.

damnare qui dubitant : Utrumlibet dehis quisque sentiat. De hoc ultimo mi-

nus lector mirabitur,cum eximius Doctor

p. Suarez toni. II. in III. part. disp.

L. sect. III. de resurrectione infanlium

etiam natorum qui in originali discesse-

runt : Haec, inquit, concludo non vidc-

tur inScripturatam expressaquam prac-

cedens ( de aduilis ). Quia testimonia

adducta videntur loqui de aduUii, qui

de propriisactibus suntiudicandi. Qua-re auctor Quaestionum ad graecos , sub

Iustini Martyris nomine, q. XIII. \ Jicet

loquatur de infantibus iuslis , Decens,

inquit, esse credere infantiuni resurre-

ctionem. Minus igitur mirandum est

quod Augustinus aborlivoruin loetuumresurrectionem sibi quidem certam ha-

buerit , noluerit tamen eam accensere

cerlissimis ebristianae religionis arlicu-

hs. Quod adirne minus mirabitur,qui

noverit summam Augustini moderatio-nem in adstruendis propriis sententiis , et

contrariis sugillandis nota ac censura

infìdelitatis vel haereseos: cuius au<m-. . .. .

t>

stmianae consueludinis lesles esse possunt

vel soli quatuor libri de Anima et eius

origine,

Quae disserunlur breviler ab Angu-stino in his capitibus de resurrectione

,

disputai prolixius, et eruditissime exi-

mius Suarez 1. e. Quare niliil est quod

in his capitibus illustrando tnunore-mur , cuin liber eximii Docloris ad ma-nina sit.

Nola in capui

LXXX1U.ad XCI.





— 177 —oua triumphabat luliamis : non se expli- mediatori* et sacramento eius, in qua

cat distinguendo ignem tribulationis afa libet corporis actate, decorpore exierit,

igne torquente sensum , sed simpliciter et in poena Juturaiu ,ct in ultimo iudi-

faletur, quod illi obiicitur : Si autem non ciò recepturam corpus adpoenam, si

eruitur a votestate tenebrarum, et ìllic autem... regenerclur in Cliristo et

remanet parvulus, quidmiraris in igne requiem postmortem corporis habituram,

aeterno cum diabolo fulurum ,qui in et corpus ad gloriam recepturam. lìnee

Dei regnum intrare non siniiurl soni quae de anima firmissime tcneo.

Secondimi,quod observari debet , est: Fulgentius Augustini discipulus lib.

nulluui de igne corporeo damnatorum de fide ad Petrom cap. XXVII. statuit

extare fidei decretum , oti docei l'eia- vigesimo qoarto loco noe capitolom.

vins I. 111. de Angelis cap. V. , licei Finnissime tene, et nullalenus dubi-

hoc verissiraum sitj qua de re diversadi- tes, non solimi homines iam radono u-

Tersis temporibus sensit Augustinus , ut tentes, veruni ctiam parvulos, qui sive

ibidem Petavius observat num. (i. At inuteris matrum vivere incipiunt et ibi

eodem igne tortore corporum sieuli dam- moriuntur, sive iam de matribus nati si-

natos adultos, ita pueros cruciari docuit, ne sacramento sanati baplismutis ... dequamvis longe milius,cuinscumquesub- hoc sacculo transeunte ignis aeterni sup-

stantiae si t liie ignis , corporeae vel in- plicio sempiterno puniendos. Tutu reli-

poreae. Sali- est quod secundum Au- quisusqueadXL. capituia recitatis : JqToec

unum ignis crueians pueros sii eius- interim, inquii, quadraginta capilula ad

demi sperili cum lune torijuenle adultos regulamverae fidei fermissime pertinen-

te ntriqne comprehendantur sub ea sen- tia, fideliler crede,fortiter lene, veraci-

lentia: llunt i>li in combustionem aeler- terpatienterque dcjende, et si quem con-

nina, ila enim legit Augustinus , insti traria Jiis dogmatizare cognoveris, tam-

autem in vita/n aelcrnam. Non enim mcns quam pesterà juge , et tamquam haereti-

Augusùni ex co tantum innotescit quod cum abiice. Ita enim ista,quae posui-

die.it parvulos cruciari igne, cum no- mus , fidei catholicae congruunt , ut

viiin non sit apud Augustinum in lioc si quis non solum omnibus , sed eliam

ip>o Enchiridio cap. LXVili, quod ignis singulis voluerit contraire , in eo quod

ponatur prò genere tribulationis • sed ex singulis horum contumacitcr repugnat,

eo piane demonstrari videtur Augustini et his contraria docere non dubitai ^hae-

niens,quod iam multis , et iam disertis reticus^ et fidei christianae inimicus

,

locis doceat eos pertinere ad damnatio- atque ex hoc omnibus catholicis ana-

i ignis, (jin cruciabit adultos, et qui- thematizandus appareat. Fulgentii sen-

detn cum poena corporis, ut saepe in- tentiam fuisse etiam reliquorum episco-

<nlr.it bis Enchiridii capilibus XCII. et porum Bizacenae provinciae constat ex

\i.Lil. lib. de Incarnatione et Gratia, quem cora-li i linin valde adnotandum est: non numi Consilio scripsere: vide caput XIV.

quidqnid min- .ini alter patrurn etiam et XXX. His addendus antiquus Auctor

morum docet pertinere ad fidem, Hypognosticon lib. V.

babendum i io esl tamquam Ile lei Verumtamen licet alia ab Augustino

.mi. Sane' Angustious videtur ha- et Fulgentio proposita dogmata Ecclesia

bo mquam dogma cerlissimum,

receperit , non hoc tamen de poena sen-

Tlionem liane -nani de parvulis non sus parvulorum, quamquam neque im-

baptizatis puniendis poena sensUs. Nani probaverit5quamvis hac poena usi ipsi

scribi t e[). ad Hieronymum GLXVI. al. sintad argumeotandum contra pelagia-

\\\ III. a nnm. 3. Quid de anima (ir- nos , eosque conyincendos de existentia

irtissime teneam non tu, e&o.'Quae autem peccali orìginalis. Dixi de poena sensus:non ia< -i t sunt,ammani esse immortalem, nani eos parvulos liabere poenam dam-ikiii esse Dei partem

,non corpus, sua nationis , esse sub potestate diaboli , in in-

colpa lapsam,non liberari nisi gratia fernum descendere poenis puniendos , ut

Clui^ti. Ad haec sei dogmata septimam loquitur Florentinum , eos futuros in si-

iddit; Quaccumque autem sinc gratta Distra parie, ut babet Africae univer-

23



— 178 —sale concilium ari. 418. , et Gelasius Papa de parvuiis curii originali decedenlibi

ni ci), conira pelagianos , Jiacc atipie sed neque de adultis sceleslis atque Un

alia eiiani ab iis dicuntur vera , (jui poe- piis,qui inda scelestissimos sint. IN ma

nani sensus infligendam parvuiis non co- inde inferas, (juod adulti scelesti, quam-

gnoscuni}quare ad alium cerliludinis vis non scelesiissimi, ex mente Augusths

gradum perlinent. futuri sint sine poena ignis? Quare iis qui

Ultimo observandum est, non esse du- dicunt : si pueri plecterentur poena sen-

bilandum de mente Augustini de poena sus , eis ut nulli esseni quam ut ibi essent

sensus parvulorum, quod lib. V. e. Tu- potius expediret,quod Augustinus asse-

lianumcap. XI. postquàm dixit parvu- rere non audet \respondelur eam conse-

los iuturosindaninalione omnium mzV/s- cutionem veram esse in doclrina s. Ilic-

sima addat : Non lumen audco dicere,

ronymi et aliorum plurimorum,quos

quod eis ut nulli essent, quam ut ibi es- citat ac sequilur a Lapide in e. IV. Ec-

sent, potius expediret. Non enim inde clesiastis. At Augustinus non ausus est

sequitur, quod Augustinus in suo doctri- id asserere in bbris contra Iulianum,quos

nali sistemate censuerit, parvulos non scripsit annodi.puniri poena sensus: quod ita ostenditur. Imo in libris de Libero arbitrio

,quos

Obiecerat lulianus illud Evangelii de absolvit anno 395. absolute propugnai

luda : Melius erat homini UH non nasci; contrarium capitibus VI. , VII., et V III.

respondet Augustinus: Ego non dico par- Vide quam absurde , et inconvenienter

vulos sine Christi baptismate morientes dìcatur: inalidii non essa quam miscr

tanta poena esse plectendos , ut eis non esse: vel ilJa capitis VII. Considera Ri-

nasci potius expediret , cum hoc Domi- tur, quantum potes,quam magnimi bo-

nus non de quibuslibet peccatoribus , sed niim sit ipsum esse, quod et beali, et mi-

de scelestissimis et impiissimis dixerit : seri volimi,

qui proinde prae aliis scelestis alque im-Neque vero Augustinus tantum

,

sed

piis poenam sensus atque ignis non gra- alii quoque scriptores,quos a Lapide ad-

vemsolum, sed gravissimam atque acer- ducit,putant

,quod cuicumque etiam

bissimam passuri sunt. Augustinus ita- adulto damnato ad poenam sensus melius

quedictum evaugelicum melius erat non sit esse quam non esse;quamvis haec

nasci , non modo intelligere non audet opinio per alios reiiciatur.

XC1V. Remanentibus itaque angelis et hominibus reprobis in aeterna

poena , tunc sancii scient plenius, quid boni eis contulerit gratia. Tunc re-

cosnolce^tquid bus ipsìs evidentius apparebit quod in psalmo scriptum est, misericordiamlìs

"rllla

e,it

et iudicium canlabo libi, Domine: quia nisi per indebitara misericordiam ne-fs. c.i". mo liberatur , et nisi per debitum iudicium nemo damnatur.

xcv XCV. Tunc non latebit quod nunc latct, cum de duobus parvuiis umis

i.M.c essct assumendus per misericordiam , alius per iudicium relinquendus , in

quo is qui assumeretur , agnosceret quid sibi per iudicium deberelur, nisi

misericordia subveniret ; cur ille potius quam iste fuerit assumplus , cum

caussa una esset ambobus ; cur apud quosdam non factac sint virtutes, quae

si factae fuissent , egissent i 1 li bomines poenitentiam , et factae sunt apud

eos, qui non fucrant credituri. Apertissime namque Dominus dicit: vae libi

Corozaim , vae libi Bethsaida : quia si in Tyro et Sidone factae filiamoti virtù-

ics , quae factae sunt in vobis , oìim in cilicio et cinere poenitentiam egissent. Nec

utique Deus iniuste noluit sahos fieri , cum possent salvi esse, si vellet.

Tunc in clarissima sapienliae luce videbitur , quod nunc piorum fides ha—

bel , antequam manifesta cognitione videatur , quam certa , immutabilis ,

efficacissima sit volunlas Dei; quam multa possit et non velit , nihil autem

velit quod non possit : quamque sit veruni quod in psalmo canitur , l><u*

autem noster in cacto sursum , in cado et in terra omnia quaecumque voluti fc-

c * r. xnv.In vita «eternJ

revelabuiitur

«inulta i udìeia

Ilei in Immillimi

praedeslinatione.

Mi«tt . X . u,

rs. cx:n. ii.



— 179 —ah Ouod utique non est veruni , si aliqua voluit et non fecit , et quod est

indignius , ideo non fecit , quoniam ne fìeret quod volebat Oinnipotens ,

volunlas hominis impedivit. Non ergo fìt aliquid, nisi Omnipotens fieri ve-

lit , vel sinendo ut fiat , vel i]>se faciendo.

XCVI. Nec dubitandum est Deum facere bene, etiam sinendo fieri ^ xcyr.

... ..... r»Deus tacil bone

quaecunique iiunt male. Non enini lioc nisi insto ìudicio sinit : et protecto etiam Binmdo

bonuni est omne quod iustuin est. Quanivis ergo ea quae mala sunt , in

quantum mala sunt , non sint bona : lamen ut non solum bona, sed etiam

sint et mala , bonum est. Nani nisi esset hoc bonum , ut essent et mala,

nullo modo esse sinerentur ab onnipotente Bono : cui procul dubio quamfacile est qnod vult lacere , lam facile est quod non vult esse non sinere.

Hoc nisi credamus,

perìclitatur ipsuni nostrae confessionis initium , qua

nos in Deum Pattern Omnipotentem credere conlìtemur. Neque enim ve-

racitcr ob alimi vocatur omnipotens , nisi quoniam quidquid vult potest

nec voluntate cuiuspiam creaturac voluntatis omnipotentis impeditur ef-

fcctus.

Manu>cripti codices undecim apud cipiatunusquisqiie monito, preteceptoris, Nota ad cap.

Maurino*, et edili onines, una excepla e- ut non perdat tempus misericordiae Sai- xch.

dinone Antonii Arnaldi legunt in hoc e. vatoris, quae modo impenditur,quam-

XC Vr

. Nec utique iniuste Deus noluit sai- diu generihumanoparcitur. Ad hoc enim

;ì,r/\ (imi posscut salvi esse, si vel- parcitur homini, ut convertatur , et non

Icnt. Quod iavet valdc libcrtati reprobo- sii qui damnetur.

rum, el universali tati gratiae suiucien- Lib. I. ad Simpl. n. 10. Noluit ergo

ti>. Addendum tamen,quod editiones in- Esaù , et non cucurrit , sed et si voluis-

dicatae a Ataurinis [oanois Arnerbacliii , set, et cucurrisset, Dei adiutorio pcrve-Desiderii Erasmi ,

Theologorum Lova- nisset qui ei etiam velie et currere vo-

niensiiim, et Lamberti Danaei vulgatae canclo praestaret, nisi vocatione contem-

Mint ex oodicibus MSS. plurimis, qui ad pia reprobus fieret.

nanna Maurinorum nequaquam perve- Lib. Le. Adv. Legis et Proph. e.VI,

. Quaxe eae editiones pluxes alias co- Sic eos ex eadem massa primae prae-

dices MSS. supponunt. varicationis merito damnata fecit vasa

\r lane Lovanienses licei vulgaverint, irete si usque ad finem in hac malignità-

tUent) addidere ad marginem «forte te perdurant.

velici ». Sed nullos MSS. codices in fa- In Ps. LXVII. n. 7. Alia quidem

era buina lectionis ab ipsis exeogita- sunt in honorem, alia ineontumeliam: si

l te proferre poluere. qui autem mundaverint semetipsos a va-

Proiecto illc sensus secundum liane le- sis contumeliae erunt unius modi in do-

tdignusesl Augustine Nam semi. mo , et locus sanctus Domini. Millo alia

Wll. .il. CIX.de Temp. num. 5. Fra- plurima.

i mei maxime nunc ducutene me au- Quinimo non modo in doelrina Augu J

. Fruirei instimi videtur vouis, ut stini veruni est, salvi essent si yellenl ;

ila /> inatiir linliis,itbi positus est Petrus* sed etiam iiaec alia proposito : Pracdr-ibi ipse poneretur , si se correxissei. sanati essent si vellent , habet funda-

Sed ile venia desperans potius sili coU mentum in Angustino. Audi iJJum in

lum ligavit , attam Regi* clementiam Ps. LWUL n. 5. Tulis est, qui cantai.

iupplicavit. ItaquefratreS) sicut diccrc in hoc psalmo. Quis est? Corpus Chnpercun , non est unde reprehendamus sii. Quis est iste? Vos si vultis , nos

Deuni. Quid ronini illuni dicamus non omnes sivolumus, omnes filii Core illesi.

nerit iudicare.Sermon GIX. ni dixeratnum. 1. Filii Corefilii Chri-

rb. Dona. n. I.ad dia wiki, sii, ej u. I. Homines quos praedestinavit

itenliam Prudi ntri ergo oc- Deus conformes fieri irnaginis Filli sui.



— 180 —Non est itaquc, quoti salus hominum

cliam reproborum,6i ipsi vellent, accen-

seatur erroribus semipelagianis , uti i'a-

cit lansenius inParalJeJis a nota XXXIil.

et deinceps.

Celerum faleor quod quamquam eadoctrina Augusliniana sit , lamen multo

inagis contexlui quadret lectio usurpata

iam antiquitus a Magistro Senlcntiarum

1. I. Dist. XLIII., quamque habent ve-

teres codices XXV. recensiti a Maurinis :

Nec utique Deus iniuste noluit salvos

fieri, curri posscnt salvi esse , si velici,

nempe, siipse Deus velici, aut voluissei

ilJos salvare. Ila enim conlextus poslu-

lat , qui est recapitulatio praecedentiumet simul ratio : quod dixerat fieri , hoc

modo illud dicit fieri non iniuste,

Celerum sive uno , sive alio modo le-

geris, hic Enchiridii locus valde favet

defensoribus gratiae congruae , imo iis e-

tiam tbeologis huius gratiae defensori-

bus, qui cum Lessio, Yasquez , aliisque

plurimis negant eleclionem peculiarem

ad gloriam ante praevisa absolule meri-

ta. Id enimvrero sic ostendo.

1. Rogo quid apud Auguslinum sit,

])eum nolle Tyrios et Sidonios salvos

fieri? Quid sit velie illos salvos fieri,

quod velie non utique habuit ; sed Ila-

bere potuit? Lege, quae proxime praece-

dunt , et si omnem seposueris contentio-

nem,invenies: Deum noluisse salvos fie-

ri Tyrios et Sidonios idem esse,ac quod

Deus noluerit , ut apud eosdem fierent

virtuteS) quae sifactaefuissent, egisscnt

li homines poenitentiam }ro egissent

idem est ac praevidebat Deus acturos.

Eodem pacto voluit Deus ut fierent vir-

tutes apud Corozaim, et Belhsaida,qui

non fuerant credi tu ri , idest qui praevisi

juerant non credilurì, Ecce tibi igitur

quid sit ex Augustino Deum nolle ali-

quem aut aliquos salvos fieri : nempe

Deum nolle concedere media ulilia q in-

derò, sed indifferenlia,(cuiusmodi sane

erant virlules iaclae a Clirisio) , quae si

concessa fu issent, praevidenlur ii homi-

nes acturi poenitentiam; sed polius con-

cedere media indiilerentia quidem , uli-

lia lamen, de quibus videi ex hominuminalili;) Tore , ut si concedantur, non sint

ji poenitentiam acturi. Iam aulem quid

aliud docenl gratiae congruae et scien-

tiac mediae defensores ? Ita explicant ,

quod Deus misereatur cui voluerit,et

clemeos sit in quem sibi placuerit. Exdiclis enim inlelligilur quoque, quid sit

velie salvare, nempe velie impanili vir-

tutes , quae si f'actae fuisseul , egissenthomines poenitentiam.

2. Cum Deum nolle salutem aliquo-

rum, velie salulem aliorum explicetui

ad mentem Augustini per Dolitionem ao

volitionem mediorum, ex quibus prae-

videlur salus aut mors, vides superflui!

esse omne deerelum immediale intenli-

vum gloriae aliquorum, ex qua inlentio-

ne conferanlur in tempore gratiae efìica-

ces. Sane nullum vel Seriplurae vel Au-gustini teslimonium a praecipuis adver-

sariis haclenus cilatum vidi,quod mo-

do exposito non explicetur. Sed de bis

alias.

Nota II. in eadem capita.

Innumera sunt Augustini loca, et te-

stimonia, quibus non agens contra pela-

gianos passim concedil voluntalem Dei

non fieri. In psal. XXXVI. Serm. III.

n. 5. probat iustumsemper facere volun-

tatem Dei: Semper enim facit , et secun-

dum voluntatem eius vivit , volunlas Deide corde eius non recedit ,

quia voluntas

Dei ipsa est lex Dei. Nam quemadmo-dum habet 1. XXII. contra Fausium

e. XXVII. Lex vero aeterna est ratio

divina, vel volunlas Dei ordinem natu-

ralem conservari iubens,pcrturbari ve-

tans. Et cap. XXX. Lex aeterna, idest

volunlas Dei crealurarum omnium con-

diloris conservando naturali ordini con-

sulens Quare e contrario mali nun-

quam Dei voluntalem faciunt. Ilinc

perpetuus est Auguslinus in exprobando

peccatoribus, quod voluntatem Dei non

iàciant; nec aliud sonant quae habet En-

chiridii cap. XXVII. Natura. . .. quae

praeceptum sui Creatoris, quod custodi-

re facillime possel, sua male ulcns po-

tcslatc calcavìt.

At saepe idem Augustinus contra pe-

lagianos voluntalem Dei invidam piae-

dicat, quemadmodumhoc cap. \C\ . il

XCVI. Enchiridii. Ut ista concilies, me*

mineris eorum quae sci ibit Augustinus

sermone CXLIX. al. XXVI. de divei-

sis n. 11. Ergo uterque Scripturae A

ita temperando est, ut ostcnduutur iU~





— 182 —nonresistam voluntati tuac. Ergo et hic Piimum , ne sii pugna in verino Augu-

ro le oras, et non prò Dco. Fiet enim stini, paccm intellectoris inquini, et ve-

voluntas Dei in te, etsi non fìt a te, rum est sub data distinctione. Sccunduni

Nani et quibus diclurus est: Venite be- sine distinctione est verum. Caeterum a-

nedicti ,,..,fiel in illis voluntas Dei ut Jiquam dari voluntatem Dei absolute, et

insti et sancii accipianlregnum: et quibus non sub ea tantum distinctione efFica-

diclurus est: Ile in ignem aeternum ..., cem, cuiusmodi est praedeslinatio san-

fiet in illis voluntas Dei ut mali dani- ctorum, etaliae huiusmodi , non est du-

ncntur in ignem sempiternum .... Sive bium in doctina sancti Doctoris. Una es-

ergo bene sit tibi, sive male sit libi, fiel se dubitatio potest,quamnam habeat

in te: sed fiat et a te. tendentiam, et num sit aliqua intenliva

Et serm. LVII al. IX. de Divcrsis n. voJuntas distincta ab exequutiva. Sed

C. Voluntas Dei necesse est ut fiat : vo- liaec non sunt huius loci.

luntas Dei est ut regnent boni, damnen- Consonant dictis, quae leguntur in liis

tur mali. Numquid potest isla voluntas Enchiridii capitibus : Non fit aliquid ni-

non fieri? sì Omnipolens fieri velit. Cum proponitEx Remigiano libro,qnem Ma urini duos modos, quibus hoc contingit , vel

palres scriptum putant saecuio Vili,

sinendo ut fiat, vel ipsefadendo quaevulgarunt ineditum antea sermonem, qui Omnipolens fieri vult ipsefaciendo, per-

est in Maurina editione sermo CCX1II. tinent ad praedestinationem sanctorumubi n. 3. in ea verba Symboli , Patrem et ad omnem voluntatem

,quae omnino

Omnipotentem. Nec ideo credant ini- absoluta ac determinata est ad unum.qui , Deum non esse Omnipotentem , Quae omnipolens fieri vult sinendo ut

quia multafaciunt contra eius volunta- fiant,pertinent ad eam voluntatem non

lem. Quia et cum faciunt,quod non omnino absolutam

,qua non vult mala

vult , hoc de eis facit, quod ipse vult. sive commissionis sive omissionis , vel si

Nullo modo igitur Omnipotentis vel mu- co sinente fiant , vult illis bene uli glo-

lant vel superant voluntatem. Sive ho- riosus per aequilatem vindictae, ut dixi-

mo iuste damnetur , sive misericorditer musexeodem Augustino,l. de Cat. rud.,

liberetur, voluntas Omnipotentis imple- ita ut efìugerenequeant manus Dei viven-

tar. .. Ipse bonus etiam eorum malis o- tis.Totam liane voluntatem eiusqueefte-

peribus bene utilur, ne Omnipotentis vo- ctum voluntas hominis nec impedii i

luntas aliqua ex parte vincallir... No- impedire potest. Verum si hancvolunta-

vit quemadmodum malis Deus bene uta- tem veluti ex parte consideremus in

tur, ut in omnibus quae nascunlur et ad- quantum non vult ea mala sive conmiis-

minislranlur in mundo, voluntas Omni- sionis , sive omissionis , hoc sensu infili

potentis impleatur. les contra voluntatem Deifacere indubi-

Non itaque secundum systema Augu- tanter scribit Augustinus lib. de Sp. el

stini contundere debemus haec duo : vo- lit. e. XXXUI. et centies ac centies aliis

luntas Dei omnis ejficax est : voluntas in locis.

Dei omnis invida , et invincibilis est.

cat. xcvii. XCVII. Quamohrem videndum est quemadmodum sit de Dee didimi

saiv""" 'vòie.Tiis Quja e* noc verissime Apostolus dixit , qui omnes komincs vult salvos furi. Cuni

'"

i3à!Ìalur cnim non omncs, sed multo plures non fiunt salvi, videtur utique non liei

voiautate. quod Deus vult fieri, humana scilieet voluntate impediente voluntatem DeiI. Tini. II. 4. rw..„„ 1 ... \ . „ ,quando cnun requintur causa, cur non omnes salvi fiant , responden

let, quia hoc ipsi nolunt. Quod quidem dici de parvulis non potest,quo

rum nondum est velie seu nolle. Nani quod infantili molli facilini, si

rum volunlali iudicarelur esse tribuendum, (piando baptizantur, cum resi

stunt quantum possimi, etiam noleiites eos salvos fieri diceremus. Sed apeiMatt, Win 3

; . liusDominus in Evangelio compellans impiam civitalem, ^wo/ies, inquii, c«



— 183 —rollìi fttios tuos sicut qalliìm pullos suo* <•( kohiM? tamquaniDei voluntas

superata sii homiouni voluntate, et infirmìssimis Dolendo hnpedientibus non

potuerit facere potentissimus quod volebat. El ubi est iila omnipotentia ,

qua ili cacio et io lena omnia quaeciunque voluitfecit, si collisero filios le

rasalem voluit et non fecit? An potius illa quidem filios suos ab ipso colli—

^ i noluit, sed ca quoque nolente filios cius oollegit ipse quos voluit? Quiam ex-Io et in (erra, non quaedam voluit et fecit, quaedam vero voluit elnon

fecit : sed omnia quaecumque voluit fedt.

rs. cmii. ii

De hoc testimonio, qui vult omnes ho- posuerant librimi Sapientiae. Et Jib. de jvom in caput

mincs salvos fieri ,quoniani agii fusius Dono perseverautiae , sive secundo de xeni.

>. Doctor in cap, CHI. ibidem et nos a- Praedestinatione sanctorum cap. XIX.,

il-. Ti aestat Iioc loco observasse quod Cjprianum, Ambrosium,GregoriumNa-

scribit Augustinus: Quando quacrìtur zianzenum, et reliquos verbi Dei trac ta-

acur non omnes salvi fiant, respon-tores,

qui de praescientia et vocationederì solet, quia hoc ipsi nolunt. Quod declorimi agunt, sibi favere docet. Haecquidem dui de parvulis non polcst in libris quos scripsit sub annum 429.

,

mi nondum est velie ctnollc. Igitur octennio l'ere post Enchiridion.

anno \1\. quo Augustinus Enchiridion Iam autem ad illud testimonium ,

scripsit, idest novennio post damnatam quoties volai congregare filios tuos, . . .

resim pelagianam, doctrinamque ca- et noluisti, duo explicite respondet , u-

'tholicam tum conciliis , turn etiam seri- num autem tacite , de quo fusius ipse in

[»li- Augustini (juam plurimis stabilitam, capitibus consequentibus , et quantumsancitam

, explieatam , haec erat in Ec- satis in capite antecedenti.

sia consueta intelligentia testimonii A- Augustinus primo dicit hoc testimo-

postolici vult omnes homines salvos fieri, niumita inlelligendum, ut evitetur absur-ita ut ,s/ non omnes salvi fiant , ratio da intelligentia

, quod Dei volunlas supe-

qune dari consueverat, esset,quia ipsi rata sithominum voluntate.

ìioìunt. Quain in Dei Ecclesia consue- Secundo asserii,quod etiam Jerusa-

tam iiitelligentiam recte Augustinus mo- lem nolente colJegerit Ipsefdios quos vo-lici osurpandam esse quantum attinet ad luit, nempe ea voluntate

,qua Omnipo-

inllos, non vero quantum ad par- tens vult ipsefadendo uti dixerat ca-

\ ulo-, in qua limitatone omnes conve- pite praecedenti XGVI. : quae a schola-

nimus parvulornm nullum esse velie vei sticis dici solet voluntas eificax, et bene-Inolle. Ac sane cuin Prosper in epistola piacili.

intcr augustinianas CCXXV. scripsisset At adhuc reliqua est difficultas: vo-(!( maasiBeasibus: Obstinationem suam luit Christus aliquot alios filios congrc-petustate deft nduni , et ea quae de e- gare, et lerusalem noluit. Huicdimcul-

\j«<stoli Pauli Romanie seri- tati responsionem dederat, vcl si vis,

bentU ad manijeslanoncm divinae gra- generalibus terminis insinuaverat capileiiirntis electorum merita prò- praecedenti; nempe in iis ipsis

,quos

/ runtar , a nullo unquam ecclesiastico- Ghristus voluit congregare, et lerusalem

rum ita esee intelletto, ut mine senliun- noluit, Omnipotens suam voluntatem\tur, ffi/imumf. Augustinus hi* respon- exercuit, sive Omnipotens fieri voluit

(in lil>. de Praedestinatione sanato- sinendo, ut fiat insto iudicio.

rum cap. XIV.) negai suam dottrinano Idipsum, ut videbis, fusius persequitur

contrariam veteribua , quamvis fa- sequenti capite XCV1IJ. cum non facittur, eos non fuisse minntius isia per- per iudicium, non facit non quia desit

sccutos ante haeresi ni pelagianam, imo i 1 J i modus quo Jiominum voluntatesma-.ii doctrinam esse conformem numi- las in bonum possit conrertere, sire non

desiasticis tractatorìbus,qui ex- ex defectu potentiae.



— 184 —e a p. xcvtir.

Deus ctsi potfSt

conrertere qtios

voluerit, non

tamen inique

facit , tu in alios

conTertit, alios

non eonTertit.

Uom. IX. 18.

Ibid. IX.

Oen. XXV. a3.

Malacli. I. i.

Bom. IX. 14.

Rom. IX. i5.

Cxod.XXXII.tg.

Rom. IX. 16.

XCVIII. Ouis porro fam Impie desipiat, ut dicat Donni malas nominimivoluntates quas voluerit, quando voluerit, ubi voluerit, in bonum non pos-

se convertere? Sed cimi facit, per misericordiam facit : cum autem non I

cit ,per iudicium non facit. Quoniam cuius vull miserelur, et (peni mli ob-

dural. Quod ut diccrct Apostolus, gratiam commendabat: nd cuius com-

mcndationom de illis in Rebeccae utero geminis fuerat iam locutns, quibus

nondum nalis, ncc aliquid agenlibus boni scu mali, ut secundum eleclionem prò-

positura Deimanercl, non ex operibus, sed ex vocante dicium est ei, quia maior

servici minori. Propler quod adhibuit alterum proplieticum testimonium ,

ubi scriptum est, Jacob dUexi, Esaù auìcm odio ìiabui. Sentiens autem quem-admodum posset boc quod dicium est pcrmovere eos

,qui penetrare in-

telligendo non possunt liane altitudinem gratiae , quid ergo dicemm , ait, ?

Numquid iniquilas apud Deum? Absit. Iniquum enim videtur , ut sine ullis

bonorum malorumve operimi mcritis unum Deus diligat , oderit alterum.

Qua in re si futura opera vel bona buius vel mala illius , quae Deus utiquépraesciebat, vellet intelligi, nequaquam diceret, non ex opcribus : sed dice-

ret, ex futuris opcribus , coque modo istam solvcret quaestionem ; immonullam, quam solvi opus esset, faceret quaestionem. Nunc vero cum rc-

spondisset, Absit, id est, Absit ut sit iniquitas apud Deum; mox ut probare l,

nulla hoc iniquità te Dei fieri, inquit: Moysi enim dicit , Miserebor cuius mi-sertus ero, et misericordiam praestabo cui miscricors fuero. Quis enim nisi in-

sipiens Deum iniquum putet, sive iudicium poenale ingerat digno, sive mi-

sericordiam praestet indigno ? Denique infert et dicit: Iyilur non volentis

neque currentis, sed miserenlis est Dei. Ambo itaque gemini natura fìlii iraenascebantur, nullis quidem operibus propriis, sed originaliter ex Adam vin-

culo damnationis obstricti. Sed qui dixit, Miserebor cuius miserlus ero, Iacob

dilexit per misericordiam gratuitam, Esaù autem odio babuit per iudicium

debitum. Quod cum deberetur ambobus, in altero alter agnovit non de suis

distantibus mentis sibi esse gloriandum, quod in eadem causa idem sup-

plicium non incurrit, sed de divinae gratiae largitate: quia non voìentis, ne-

que currentis, sed miserenlis est Dei. Altissimo quippe ac saluberrimo sacra-

mento universa facies atque ( ut ita dixerim) vultus sanctarum Scriptura-

rum, bene intuentes id admonere invenitur, ut qui glorialur, in Domino gìo-

rietur.

Nolo I. od cap.

xcmu Deum posse convertere quos voluerit

secundum systema praedeterminantium

facile inlelligilur, neque eos ex hoc ca-

pite impugnamus. Sed et facile inlelligi-

lur in systemale gratiae congruae. Sicul

enim Deus nequit creaturam ralionalem

producere, quae non possit per lam mul-

tas occasiones aut tenta tiones a Deo de-fìcere peccando (ita enim, uti passim pa-

tres et ipse Augustinus expendit,postu-

lat eius natura imita et ex trillilo); codempacto Deus nequit creaturam rationalcm

producere,quam ipse non possit tam

multis fmitis in influitimi auxiliis indil-

fcreniibus sed diversis , ad se adducete

per amorem , aliasve virlutes ( ita enim

postulai perfectio infinita divinae oinni-

potentiae maxime sibi snbiicientis unam

quamque rationalem creaturam , (inani

onmipotentiae perfectionem capilibos

XCV. XGVI. XCV1I. et XCVIII. com

mendat Augustinus). At inquiet aliquis

sciebat Deus quod si Corozaim, et BetD-saida vidissent virlutes Guasti ,

egissenl

pocnilentiam. Hacc scientia conditionala

a congruistis dici solcl malia ,non libe-

ra Deo, sed creaturae. Igitur Deus face

re non polest quod si Corozaim el Belli'

saida vidissent viri ul.es Cliristi, non 1

seni poenitentiam. Quod videbitur r<



— 185 —goare ideae omnipotentiae ,

quam tradii

s. Augustinus in bis capitibus.

Respondeo. Quod attinet ad divinami

omnipotentiam rite explicandam senten-

tia congruistarum nihii habet , cur invi*

deat tnomistarum praedeterminantiam

opinioni.

1. Scientia conditionala,quam obie-

clio ponit, corninunis est utrisque , sive

Silique cani complectuntur lum con-

oistae t um praedeterminanb

2. Quo sensu ea scientia non est libe-

ra Deo ex sententia congruistarum. ne-

rrue est libera Peo in praedeterminan-

tiiun sententia. Explico : Si Corozaim

et Bethsaida cum his in paruvulari au~

xiliis,quae rcipsa habucre , vidisscnt

virtutes Christi , non egisscnt poeniten-

tiam. liane scientiam conditionatam di-

cunt coDffruistae non esse liberam Deo :

tmen coniingentem , cum Loro-

zaini et Bethsaida his iisdem auxiliis po-

tuissent prò sua libertate agere poeni-

tentiam, eamque proinde scieniiam im-

pedire. Earndem scientiam conditiona-

tam praedeterminantes quoque negant

esse liberam Deo quamvis ex alio capi-

Ile,

quia scilicet non est conlingens sed

necessaria et pertinet ad scientiam sim-

intelligentiae: est enim necessarium

: late iufallibililatis seu consequen-

l ia«*. ni si Corozaim et Bethsaida cum bis

auxiliis, quae reipsa habuere mere indif-

icrentia, proindeque sine gratia praede-

I

terminante vidcaut Chrisli virtutes, non'. poenitenliam. Àtque in genere et

uuiversim loquendo necessariae conse-

^t, ut si existat iiberlas iudifle-

applicatione praedeterminatio-

tum, non existat actUS.

I oeque Deus in systemate prae-

oiinautiura lacere potest , ut si Co-

t Bethsaida cum hit auxiliis ,

habuere, nini! ulterius

drudo,

• Christi virtutes, agant

Q .ipolens Dei volun-

:

dum seotentiam praedetermi-icere potest? Eoe nimirum.

Quod si C< rozaim ei Bethsaida cum his

liis, qua ereipsa habuere, superati-

lo aliquid ninni , oempe explica tic-

nera grai iae ,>i led ilerminanl \s, vi leanl

iti virtutes, agant poenitentiam. At-

xcrttt.

([ui simili responsione uti possimi con-

gruistae. Tacere nimirum potest Deus in

nostro systemate,quod si Corozaim et

Bethsaida cum his auxiliis quae re ipsa

habuere, superaddendo aliquid allude*

fiuiiis in infimi uni diversis et uberioribuscognitionibus et inspiralionibus , videant

Christi virlutes ,agant poenitenliam.

Itaque in forma scholastica distingui-

tur illatio: Igitur non potest Deus lacere,

quod si Corozaim et Bethsaida vidissent

virtutes Chrisli sub iis omnino auxiliis ni-

hii aliud superaddendo, concedilur illa-

tio^quandoquidem idipsum praedeter-

minantes dicere debent ; negatur au tetri

illatio, si aliud quid a Deo superaddere-

tur.

Quod uraedictum est fore , ut maior Notati, ad cap.

scrviat minori , ad Jitteram intelbgitur

de primogenitura,quam maior amisit

,

oblinuit minor, quamvis apud Paulum

maior primogenitura spoliatus nempe

Esaù sit figura reproborum , minor Ia-

cob, qui primogenituram asseculus est,

sit praedestinalorum tjrpus. Augustinus

tamen tum hoc loco tum alibi Esaù ha-

bet non modo ut fìguram reproborum ,

sed ut reprobum, quemadmodum lacob

uti praedestinatum : quod supponendum

est.

Hoc tamen dato , duo mihi verissima

videntur.

1. Nihil esse in tota hac Augustini do-

etrina de Esaù et lacob, quod vel mini-

mum" repugnet docirinae de gratia con-

grua et nonpraedelerminanle.

2. Imo nihil esse quod repugnet do-

ctrinae illorum congruistarum , qui in

schola Societalis docent cum Lessio ac

Vasquez nullum dari divinum decretiim

effìcaciter intentivum gloriae,sive nullam

efrìcacem electionem immediatam ad glo-

riam ante merita absolute praevisa,

quemadmodum neque reprobationem an-

te demerita absolute .praevisa.

Salis aulem l'uerit hoc secundumbre-

viier expedire, ex quo a iorliori conse-

queturveritas illius primi.

Ostenditur itaque ex idea praedestina-

tionis, ac reprobationis,quam nobis ex-

hibel Augustinus. Eteniiu 1. de Praed.

ss. e. X. n. 19. Inter graliam porro, et

praedertinationem hoc tantum interest ,

ffuod praedestinatio est gratiae praepa-

24



— 186 —ratio ,

gratta vero iam est ipso, donatio. nem militati praedicationis adversam,

Et pauJo post in eo, quod ait ApostoJus : respondet Augustinus mitri. 3o.i4rc quis-

operibus bonis quae praeparavit Deus ut quarti dicere audebit , Deum non prae-

iij illis ambulerxtus praedestinatio est scisse quibus esset daturus ut crederent

ait Augustinus. Et ilerum : Quocirca aut quos daturus essct Filio suo,ut ex

pruedestina do Dei,quae in bono est

,eis non perdi n t quemquarn? Quae uli-

gratiae est, ut dixi, praeparatio : gra- qua si praest ivit, profecto I» nefi< ia sua,

lia vero est huius praedcslinationis effe- quibus nos dignalur liberare,

pra&s-ei-

ctus. vit. Jlacc est pracdestinatio sane torum

Ncque oppouas distinclionem vulga- (n h il aJiud): praescientia, et pracjyara-

tam quod alia scilicet sit praedestinatio tio beneficiorum Dei, quibus certissime

ad gioriam, ex cuius tamquam finis elfi- liberantur,quicumque liberantur. Ce-

caci inlenlione consequitur praedestina- ieri autem ubi nisi in massa perdizioni

lio ad gratiam. Scio , liane dislinctionetn iusto divino iudicio relinquunlur . . .Dei

celebrem esse apud quamplurimos gra- altiore iudicio a perditionis massa non

vissimos theologos. sunt gratiac praedestinatione discreti.

At modo agilur de mente Augustini,

Et ilerum, e. XVII. n. 41., lsta igitur

quem contendo nunquam usurpasse liane sua dona quibuscumque Deus donai,prò-

distinclionem seu loquendi modum, imo cui dubio se donalurum essepraescivit

,

neque rem ipsam sub bis dislinctionis et in sua pracscicntia praeparavit ... In

vocibus expressam docuisse; quod tamen sua, quaefalli , mutarique nonpotest

secundum probare non est huius loci, praescienlia, opera sua Jutura dispone-

Sane liber, qua unus inter omnia Augii- re , id omnino , nec aliud quidquam est

stini opera consensu omnium tum manu- praedestinai e.

scriptorum tum edilcrum inscribitur de Ilerum cap. XX. n. 53. : Omnia ita-

Praedeslinatione sanctorum ( libri enim que Dei dona.. . quis non dicam negare

de Praedestinatione et gratia , et de sed dubitare saltem aucleat Deum datu-

Praedestinatione Dei non sunt Augusti- rum se esse praescisse, et quibus daturus

ni ), non aliam praedestinationem nomi- fuerit, nunquam potuisse nescire? Haec

nat, aut agnoscit,quam praedestinatio- est praedestinano manifesta , et cena

nem gratiae : cum auleti) haec grafia et sanctorum,quam posteci diligentius et

opera bona consequentia sint propter re- opcrosius , cum iam contra pelagianos

gnurn caelorum, non propter regnimi ter- disputaremus, defendere necessitas com-

renum, ideo semel (cap.XX. n.42.) prae- pulit.

deslinatione dicilur ab Auguslino Deus Similem explicationem sparsim toto

ad regnimi coelorum et ad vitam aeter- in libro legere est. Cum autem Lane gra-nam parare et convertere hominum vo- tiae praedestinatione ìli hoc eodem libro

luntates'. quae ipsa , ut vides , est praeter vocet praedestinationem in regnimi

destinatio graliae elleclricis bonorum ope- et gioriam, nempe num. 57. et 58. et 61,

rum seu voluntalum. inde consiat, quid Augustinus in aliis io-

Libro aulem de dono perseverati liae,

lellexerit, ubi nominat ordinatos in vi-

qui ex s. Prospero, consentientibus iribus tam aeternam, praedestinatos in regnimi

maouscriptis appellabatur Liber secun- Dei, elcctos ad regnandum cumChristo,

dus de Prcu deslinatione sanctorum, non et similia: nempe praescientiam et prae-

alia pracdeslin^lio agnoscitur, ac delen- parationem beneficiorum ad vitani aeier-

ditur,

quampraedestinatio gratiae. Nani nam inielligil, quandoquidem istaetnon

capite VII. n. 15. Deus convcrtit ad fi- alia est praedestinatio sanctorum , ut aeleni ... Deus donat perseverantiam us- Angustino audisti . Mine cap. VII. libri

que in finem. Haec Deus facturum se de Correptionc, ci gratia : et nominat c-

esse pracscivit. lpsa est praedestinatio lectos ad regnimi, et ad regnandum cum

sanctorum,quos elegit in Christo unte Cliristo, ci cani fuisse dicit electionan

conslilutwncm mundi, ut tsscnt sancti gratiae. Imo in hoc ipso Encliiridii

.... dunque massilienses, num. 34., op- XGVIII. habes et graliae commendati

posuisseni: Praedcslinationis definitio- nem et allitudinem gratiae , ut inlellij



— 187 —non aliam hoc locopraedestinationem ab Nolim praetermittere, quod observavi

Augustino praedicari,quam praepara- in epistola Prosperi aquilani ad Augu-

tionem gratiae, durn agit de Iaeobi prae stimmi, quae est GXXV. inter augusti-

Esau praedestinatione. nianas^notì modo cathoJicos defensores

Il is posilis quis mirabitur,quod Au- praedestinaùonis cimi Angustino eani

gustinushoc Enchiridii capito XCVHI. babuisse ideam praedestinationis,

quamdoceat, non ex operibus sìve l)onis lacob descripsimus: lsta, et nonalia est prae-

sive malis Esaù factum esse , ut Deus u- destinano veruni etiam massi-

ìiiun dilexerit ,alleni in odio habuerit

,Jienses

,qui putabant suam opinionem

idest unum per praedestinationeni gra- patrum opinioni et ecclesiastico sensui

tuitam separaverit a massa perditionis,

congruere ,similem ideam Imbuisse :

allerum vero ab ea massa non separave- Quicumque, aiebant, adfidemet ad ba-

rit, sod reproba verit? Si Augustinus non ptismwn accedere volucrint, salvi esse

aliam praedestinationem sanctorum a- possint. Quiautem ereditari sunt (ex

gnovit, quam praescieutiam et praepa- solis viribus liberi arbitrii ), quivc inea

ratiouem beneficiorum quibus cerlissime fi de, quae deinceps per gradarti su iu-

liberantur, quicumque liberantur, prae- vanda mansuri sunt , praescisse antedestioatio lacob gratuita fli i t , omnium mundi constitutionem Dcum , et eos

catholicorum consenso . et ex propriis praedestinasse in regnimi suwn,quos

bnnis operibus; atque idipsum sine con- gratis vocatos , dignos futura electio-

troversia veium erit de aliorum omnium ne et de hac vita bono fine excessuros

praedestinatione. Hinc sequitur, quod esse praeviderit. Brevius idipsum com-

Deus non praeparayerit simiha benefi- plectitur Hilarius epistola inter augusti-

eia Esaù, ut eum a peccato et damnatio- nianas CXXVI. Caeterum praescien-

ne liberarci (quae est reprobano nega- tiarn, et praedestinationem vel proposi-

tiva non innixa uJlis malis propriis prae- tum ad id valere contendimi , ut eos

wis operibus ), ex quo consequitur sta- praescierit , vel praedestinaverit vel

tus peccati, et voluntas debite puniendi proposuerit eligere,qui fuerint credi-

Esaù propter peccatum, quae est repro- turi.Quu.ve hoc intererat inter praedesti-

batio positiva quam omues concedunt nationem ab Augustino propugnatam,

ei peccato praeviso. Ginn autem inte- et eam quampropugnabant massilienses;

gra rqprobatio positiva coalescat ex ne- illa erat praescientia et praeparatio be-

v.i ti positiva, clarum erit, quod to- nefìciorum Dei , includendo ipsam

ta reprobano non erit ex praevisis prò- fidern exgralia-, haec autem a massilien-

priis malis operibus. sibus praedicatapraedestinatioerat prae-

Qoare ad quaestionem utrum praede- paratio beneficiorum, sed propler fidem

sanctorum sii gratuita , respon- ex viribus arbitrii liberi habitam.

dendoaest

, praedestiuationem sancto- Ex omnibus fonasse locis quae card. Notain. incap,rum, ut cani esplicai Augustinus

,qui- Norisius ( in vind. cap. IV. §. 10.) cum Xcriu.

que eam promiscue dicit et praedesti- aliis gravibus theologis citat in favorenti

nationem gratiae et praedestinationem sententiae de propria reprobatone aut

t/i n grumi rt gloriarti , utique esse gra- denegatone gratiae emeacis fìnalis pro-

tuitam liue ulla inter catholicos contro- pler peccatum originale remissum, ver-

vcisia. Si autem eo praedestinationis no- ba s. Augustini in hoc Enchiridii capite

mini' intelligatui ' decn timi gloriae, lune maiorem prae se ferunt difììcultalem.

evelocum controrersiae. Qui enim a- Argumenlatur Norisius: peccatum origi-

gnoscunt duplex decretum alterimi in- naie Esaù remissum fuit per circumei-

tentivum gloriae , alternai exequuiiyum sionem octavi diei latqui, teste Augu-

diceoi praedestinationem sumptam prò stino in hoc Enchiridii capite, Deus re-

primo decreto esse gratuitam. Qui au- probavit Esau propter originale ; ergo

lem non agnoscunt nisi unicum decretum eum reprobarli propter originale re-

exequutivum gloriae , dicenl praedesti- missum.nationem esse ex mentis gratiae

, et non De hac difficoltate actum est in nota

itnitam. ad cap. LUI. Scd examen verborum Au-



— 188 —gUStiùi in Enchiridio reiecimus in hune

locuin, quod atlinet ad Esaù3

eiusque

reproba tioncm.

Respondeo ad argumentum : esto ,

reipsa Esaù circumeisus fuerit octavo

die, proindeque remissionem originalispeccati conseculus sit; at secundum Au-guslini sententiam circumeisus non fuit,

aut certe ex subslantiali aliquo defeclu

in eius sacramenti applicatione , inscru-

tabilibus Dei iudiciis ita disponenlibus,

circuincisione non delelum iu.it eius ori-

ginale peccatum. Est enim circumeisio,

si defeclus non subsit et rite adminislre-

tur, remissiva originalis ex mente Augu*stini ]. XVI.de Civ. e.

XXVH.,etalibi

passim in libris contra pelagianos. Nequereponas videri incredibile

,quod Isaac

non curaverit filii sui circumeisionem

octavo die. Haec enim obiectio impu-

gnat Augustinum,qui ita censet , non

aulem me, qui hoc solum dico Augusti-

num in ea fuisse opinione, ut putaret E-

sau non obtinuisse circumeisione remis-

sionem originalis. Vera ne sit an falsa,

non hoc quaeritur. Caelerum quemad-ìnodum infantes israelitarum in deserto a

circumeisione excusati sunt, ita fieri po-

tuit quod alii , et inter hos Esaù , infìr-

mitale aliqua carnis distulerint circum-

eisionem ad plures annos: habens aulem

Esaù rationis usum non eam disposilio-

nem altuleril, quae necessaria erat adul-

tis ad fructum circumeisionis.

Hanc opinionem de Esaù non iustifì-

cato ab originali , habuit Augustinus an-

nis fere viginti quinque ante conscriptumEnchiridion, nempe Jib. I. ad Simplicia-

num ubi cum post multas ratiocinalio-

nes aggredilur solulionem quaestionisde

reprobalione Esaù n. 15. : Sit igitur , in-

quii, hoc fìxum...quod nulla est iniqui-

tas apud D'cum... Sunt omnes homines,

quandoquidem, ut ait Apostolus , in A-dani omnes moriunlur..

., una quaedam

massa peccali, supplicium debens divi-

noè summacque iustitiae; quod sive exi-gatur sive donctur , nulla est iniquitas.

A quibus aulem exigendum 3 et quibus

donandum sit, superbe iudicant debito-

res.... Quibus verbis et aliis sequentibus

utique loquilur de peccato originali.

Tutu num. 18. conciliat,quod scriptum

est: niliil odiati eorurn, quaefecisti , et

illud lacob dilexi , Esaù aulem odio

habui; conciliat, inquam ,dicens : Non

igitur adii Deus Esaù hominem , sed o-

dit Deus Esaù peccatorem. Quibus e-

liam verbis sermo esse potest tantum de

originali peccato , tum quia ita poscitcontextus ab initioratiocinationis de mas-

sa peccati, tum quia Augustinus perp -

tuo inculcat serri.onem esse de noudumn.itis et sine operibus. Verum quoniam

quis dicere posset, Deum odio habuiss0

Esaù peccatorem , sed peccalorem per

denominalionem a peccalo originali rc-

misso , audi quod subdit Augustinus :

Quod ergo lacob dilexit, numquid pec-

cator non erat? Sed dilexit in eo nonculpam quarn delebat, sedgraliam qucim

donabat. En ilaque quid Deus praestitit.

In lacob dileclio prae Esaù odio habito

culpam delebat,gratiam donabat. Igi-

tur in Esaù non culpam delebat , non

gratiam donabat. Veì ergo Augustinus

putavit circumeisionem per accidens ex

aliquo defectu separatam fuisse in Esaù

a fructu iustificationis ( nani circumei-

sionem separar! a remissione originalis

per se repugnat nolissimae constanlissi-

maeque doclrinae s. Auguslini), vel Au-

gustinus non censii t Esaù eircumeisum,

ita disponente divina providenlia ad o-

slensionem iustitiae suae.

Similia habet in epist. CLXXXVI. al.

CVI. ad Paulinum, quam scripsit quin-

quennio ante Encliiridion. Plura fuse de

iis geminis Isaac fìliis n. 16. Evidentim

apparct (lacob) a poena debita libera-

to^ et gratis Mistificato quantum beneficii

conferatur, quod alter ( Esaù ) aequuli-

tcr reus sòie punicntis iniquitate puni-

lur. Audis lacob dici gratis iustifìcatum

prae Esaù, hune aulem vocali rcwn pu~

nitum? Iam aulem neque adversarli ca-

tholici dicunt hominem cui remissum

est originale, esse rcum, quemadmoiluni

passim ab Augustino supponitur Esaù o-

dio habitus. Et infra num. 21. Si am-

bo qui nondum propria vel bona vel ma-la opcrabaìitur, rei tamen ex origini

scebantur , laudet miscricordiain qui li-

beratile, non culpet indù inni qui puni-

tili', lacob ergo dicitur liberali a irata

originis, Esaù puniri propter reatuui o-

riginis, quod de hominc mundato ab o-

riginali peccato non irete dici potest.





— 190 —gap. xcix. XCIX. Cum autem Dei misericordiam commendasset in eo quod ait,

Uboni

a

Jt

n a Igitur non volentis, neque currenlis, sed miserentis est Dei : deinde ut etiara

miieretur Deus , iudicium commendaret(quoniam in quo non fit misericordia, non iniqui-

Mariute tas fit » sed iudicium; non est quippe iniquitas apud Deum) : continuo sub-

aoi ixV'i

iunxit>

at(Iue ait»dicit enìm Scriplura Pharaoni , quia ad hoc te excifavi, ut

Exoci. ixi ic. ostendam in te polentiam mcam , et ut annuntietur nomen meum in universa

terra. Quibus dictis ad utrumque concludere, idcst , et ad misericordiam et

Rom . ix. 18. ad iudicium , Ergo, inquit, cuius vult miseretur, et quem vidi obdurat. Mise-retur scilicet magna bonitate, obdurat nulla iniquitate-, ut nec liberatus desuis meritis glorietur, nec damnatus nisi de suis mentis conqueratur. Sola

enim gratia redemptos discerni t a perditis , quos in unam perdi tionis concre-

verat massam ab origine ducta causa communis. Hoc autem qui eo modoaudit, ut dicat, Quid adhuc conqueritur ? nam voluntati eius quis rcsislit ? tam-quam propterea malus non videatur esse culpandus, quia Deus cuius vult mi-

seretur , et quem vult obdurat : absit ut pudeat nos hoc respondere, quod re-ibid. xx. 21. spondisse videmus Apostolum; homo tu quis es, qui respondeas Beo? Num-

quid dicit figmenlum ei qui se finxit, quare me fecisti sic? An non habet polestatem

figulus luti ex eadem massa facere, aliud quidem vas in honorem , aliud vero in

conlumeliam? Hoc loco enim quidam stulti putant Apostolum in responsione

defecisse , et inopia reddendae rationis repressisse contradictoris audaciam.Sed magnum habet pondus quod dictum est. homo tu quis es? Et in talibus

quaestionibus ad suae capacitatis considerationem revocat hominem verboquidem brevi, sed re ipsa magna est redditio rationis. Si enim haec non ca-

pit, quis est qui respondeat Deo ? Si autem capit, magis non invenit quidrespondeat. Videtenim, si capit, universum genus humanum tam iusto iu-

dicio divino in apostatica radice damnatum, ut etiamsi nullus inde libera-

retur, nemo recte posset Dei vituperare iustitiam; et qui liberantur , sic o-

portuisse liberari, ut ex pluribus non liberatis , atque in damnatione iustis-

sima derelictis, ostenderetur quid meruisset universa conspersio, et quo e-

tiam istos debitum iudicium Dei duceret nisi eis indebita misericordia sub-

Rom. ni. i 9 . veniret: ut volentium de suis meritis gloriari, omne os obstruatur; et qui glo-1. cor. 1. ..

rialWf in j)omino giorieiur.

Nota 1. in caput Nonnulla observanda sunt , ut Augu- non posse ab homine fieri. Quis hoc ne-XCIX

- stini ratiocinatio facilius exponatur. sciat ? ait Auguslinus lib. de Gr. et lib.

1. Uomini secundum se et multo ma- arb. e. XVI. Non ergo sollicitus est Au-gis supposito originali peccato , indebi- guslinus in hoc capile, aliisque alioruiii

tum est utrumque supernalurale auxi- librorum locis similibus, ut ralionem det

lium lurn sufficiens lum eillcax : sulìl- de negata gratia sallem remote sufficiea-

ciens autem in aliquo gradu sive proxi- ti, quoniam haec non negaiur: Homiiii-

mo sive remoto debitum est solum in bus natura fdiis irae propterea dantur

quantum necessariu ni est ad assequen- praccepta vivendi quia datur et gratia,

dum eum flnem , et implenda ea praece- ut qui iubet iuvet,

pta,quae sine ilio consequi aut imple- 2. Hinc facilius intelligitur iustitia

re non possumus: Firmissimc creditur Dei negatis peculiarem uberiorem aut

Deum iustum ctbonum impossibilia non victricem gratiam, quandoquidem inde-

potuisse praecipere : ait Augustinus lib. bita est omnino homini haben ti quod si-

de Nat. et gr. e. LXIX. Magnum ali- tis est. Expende quae Auguslinus habet

quid pciadiani se scire putant, quoti' 1. H. Quaestionum supra Exodum q.

do dicunt'. non iubcret Deus quod scirct XVIII. Ut ergo tale cor haberet Phth



- 191 —rao, quod patientia Dei non mover* tur

ad pietatem, scd potius ad imputatati,

vini propriifuit. Ubi vides, et miseri-

cordiam moventem ad pietatem,

idest

auxilium sufficiens, et vitium resistala

misericordiae moventi.

At enim vero: Quis dicat modani quo

ei persuaderelur , ut crederet, etìam om-

mpotenti defuisse! ait Augustinus J. I.

ad Simplic. q. II. n. ik, Alque uiiivcr-

sim loquendo verissime dixerat num.

13. de omnibus pervicacibus : Si velici

etìam ipsorum misercri, posset ila vaca-

re, quomodo illis aplum esse/, ut et mo-

venntur^ et intelligerent , et sequeren-

tur. [aro antera haec specialia beneficia

perdueut ad miseri ordiam indebitam ,

quae si oegetur , non est Jocus querelae.

Hinc idem Aogoslinufl de Pharaone, ubi

su [ira: Quod vero cafacto, sani, qaibus

cor suo litio tam malignimi resisteret

iussionibus Dei .... dispensationis fuit

divìnae. Non poluit aulem conqueri

PJiarao, quiaul dixerat Augustinus: Pa-

tientia Di movebaturad pietatem .Qua-

le liabebat quod salia eiatj ceterum sua

culpa, nonflcxibiliter conscniiebat^ scd

ìnflexibiliter renitebat , ut ibidem ait

I

Augustinus.

•\. Satis igitur est ad querelas retun-

dendas, quod diximus de misericordia

indebita. Ouo nomine comprehendi de-

bet non modo gratia congrua alque eili-

c i\ eruens adultos a peccalis lethalibus

actualibus , sed edam gratia baptizatis

impartita parvulis. Cum ergo indebita

misericordia ae miserati o sit non modoeruit a stata peccati originalis, sed

edam ab actualibus illos quoque, qui re-

i.i li tam iuerant, et soluti a reatu o-

ngmalis, quid c^t quod Augustinus ad

vindirandam Dei iusdtiam neganlis plu-

ribus rnisericordiam indebitam , non si-

slit in boc Minimo Dei iure nemini de-

tieni iniserationcin, sed vimpraeterea etiam facit in originali [leccato?

VeJ ergo respousio apologetica divinae

providentiae petita ex causa communi

inulis pcccatiêt apostatica^ radicis. non e-.t univ ei saiis ,

\ Deus '

sencordiam gratiaej efficacia et vieti icis

etiam propter originale remissum,quod

sapra negavimus.

ELespoodetur 1. Summura Dei ius ne-

mini quidquam debentis,e\ suppositione

aulem legis impositae solimi debentis vi-

res suflicientes non autem uberiores , al-

que uberrimas , esse rationem suflìcien-

tem, ob quam Deus, cui vuli, neget, e-

tiam nullum liabenti originale peccatum

quo pacto cani negavit Adamo alque

Èvae iuslis, et angeJis aposlatis. 2. Pec-

catum originale non remissum esse prae-

terea sumeientem aliam rationem , cur

neget Deus et gratiam regenerationis,

elgratias congruas conversioni^ a pecca-

lis actualibus. 3. Si autem sermo exien-

datur etiam ad regeneratos adultos, dico

peccatum originale,quod iam remis-

sum est, non esse' molivum negandi gra-

tiasefììeaces , sed

ut dixi( in not. ad cap.LUI. ) esse principium argurnentandi

ad emolliendam difficullatem atque ar-

duitatem,quam humaiius inlelleclus

appreheudit, cum Deus non omnium, ut

posset,miseretur, sed aliquorum. Hoc

argurnentandi principio uli videtur Au-gustinus hoc Encbiridii cap . XGIX. Uni-

versum genus humanum tam insto divino

ìudicio in apostatica radice damnalunij

ut etiam si nullus inde liberaretur,

nemo recte posset Dei damnare iusti~

tiam. Minusergo mirandum est, si plu-

res Deus ab liac damnatione Jiberat tan-

tum ad tempus , tum permiltit iterum

ingredi vias suas , et in perdilionem re-

Jabi,quamquam non in reatusremissos,

quandoquidem permittere poterat , ut

homo peccati originalis reus perpetuo ia-

ceret in eadem damnatione.

( Sic oporluisse liberari .... ) Haec et Nota ir. ad cap.

similia patrum testimonia, et ratio, quae

his leslimoniis indicari videtur, in causa

iuerunt, cur plures sibi suaserint Deumnecessitari saltem moraliter ad optimum.

Audiendus Godefridus Guillielmus

Leibnitius (Theodiceae part. I. num. 8.

latinae versionis an. 1719.): Iam supre-

ma ista sapientia bonitati non rninus

ìnfìnitae adiuncta, non poluit non eligera

optimum', nani sicut minus malum est

quoddam boni genus , ila minus bonum

est species quaedam mali, si bono maio-ri obicem ponit, cssclquc in Dei actioni-

bus corrigendum aliquid , si melius a-

gendi loeus Joret. Quamvis autem hocargu inculimi, si quid probat, evinca!, ne-

cessitatemi Dei ad optimum non mora*

jìcix.



C A

Nihil fieri

pr.ieter

— 192 —Jem modo, sed melaphysicam } tamen influita Dei perfectiono. Intelligendum

Leibnitius pluribus epistolis,quarum est (ait lib. I. con. Adv. Legis et Proph.

fragmenlarefert latinus interpres in mo- e. VII.)quod non ca (bona creatajye-

nito prolegomeno p.17. ait: Deus neces- cerit eorum indigus, sine quibus esse irà

sitalus est ad mundum creandum mora- sua pcrfecla beatitudine potuit sine ini-

liter non metaphysice. Etalia epistola: lio sempiterniti*

Ideoquippeistorumfa-

In Deo optime agendi necessilatem a- ciendorum causa sola Dei bonitas fiat,

gnoscit. quia nccessilas eius ulta nonfuit.L. XIII.

In Ime controversia asserendum vide- de Trin. e. X. de Deo idquit , cuius po-

tur. Primo : Deum necessitale metaphy- testati omnia aequaliter subiaccnt. Ra-

sica facere optimum ex parte agentis,

lio autem esse ulterior potest,quonianT

cum omnis eius actus propler se ipsum,

in rebus finilis repugnat optimum. NuìÀ

idestpropter bonum iniìnitum sit , ideo- lus quippe numerus quamlibct magniti

que perlectissimus sit. Secundo : Deum vel dicitur, vel si dici iam non poh si,

necessitate metapbysica facere optimum cogitalur, cui non addi possiti ut maior

ex parte rerum , cum bac limitalione,

sit ait Auguslinus 1. 1. e. Il.contra Adv.

nempe comparalione huius aut illius fi- Legis et Proph. Similia dixeris de crea-

nis a se libere intenti}qui finis in prae- turis, ve! qualibet creaturarum univer-

senti providentiaest magnaquaedam suo- sitale.

rum atlribulorum manifeslatio. Ratio Hinc solvitur argumentum Leibnitii:

est, quia si flnem intendit, fieri non pò- minus bonum^ eslo, sit aliqua mali pìiy-

test, ut media proportionem accuratissi- sici species : at essenlialis est haec im-

mani non habeant ad eum assequendum. perfectio cuicumque fìnitae rei aut operi,

Tertio: Deum nulla necessitale neque quia non est aequale Jadenti , ait Au-

metaphysica neque physica neque mo- guslinus ibidem cap. III. Non est autem

rali ferri ad faciendum optimum ex par- reprebendendus,qui omisit melius, quia

te rerum, si absolule loquamur, ac nul- quodeumque faciat , semper melius ac

la facta suppositione. melius lacere potest} dummodo quod fa-

Ratio repetenda est cum Augustino ex cit bonum sii.

e. C. Haec sunt magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates eius: et

tam sapienter exquisita, ut cum angelica et humana creatura peccasset , id

voiuntaicm Dei, est, non quod ille , sed quod voluit ipsa fecisset, etiam per eamdem creatu-

'còntra e"*' rae voluntatem, qua factum est quod Creator noluit, impleret ipse quod vo-

rl'cxlT.' m^:

Dene utens et malis, tamquam summe bonus, ad eorum damnationemquos iuste praedestinavit ad poenani , et ad eorum salutem quos benigne

praedestinavit ad gratiam. Quantum enim adipsos adtinet, quod Deus no-

luit fecerunt : quantum vero ad omnipotentiam Dei nullo modo id eflìcere

valuerunt. Hoc quippe ipso quod contra voluntatem fecerunt eius, de ipsis

facta est voluntas eius. Propterea namque magna opera Domini exquisita in

omnes voluntates eius : ut miro et ineffabili modo non fìat praeter eius vo-

luntatem, quod etiam contra eius fìt voluntatem. Quia non fìeret, si non si-

neret: nec utique nolens siuit sed volens: nec sineret bonus fieri male, nisi

omnipotens et de malo facere posse t bene.

cap. ci. CI. Aliquaiido autem bona voluntate homo vult aliquid,quod Deus

boniaperb?nM non vult, etiam ipse bona multo amplius multoque certius voluntate ; naiu

'Ûtate"*' *'nus ma â v°lUntas csse nunquam potest. Tamquam si bonus fìlius patroni

hominom velit vivere,quem Deus bona voluntate vult mori. Et rursus fieri potest

*e

p

™Ptur. ut hoc velit homo voluntate mala, quod Deus vult bona, velut si malus fì-

lius velit morì patrem, velit hoc etiam Deus, nempe ille vult quod non \ uli

Deus, iste vero id vult quod vult et Deus , et tamen bonae Dei voluntati

imi



— 193 —pietas illius potius consonai, quamvis aliud volentis, quam huius idem vo-

lentis impietas. Tantum interest quid velie homini, quid Deo congruat , et

ad quem finem suam quisque referat volunlatein , ut aut probetur aut im-

probetur.Xam Deus quasdam voluntates suas, utiquc bonas, implet per ma-

lorum hominum voluntates malas: sicut per iudaeos malevolos bona volun-tate Patris prò nobis Christus occisus est: quod tantum bonum factum est

ut apostoìus Petrus quando id fieri nolebat, satanas ab ipso qui occidi vene-

rat, diceretur. Quam bonae apparebant voluntates piorum fìdelium,qui

nolebant apostolum Paulum Ierusalem pergere, ne ibi pateretur mala quae

bus propheta praedixeral : et tamen Deus haec illum pati volebat prò

annuntianda Gde (Mirisi i , exercens martyrem Christi. Neque istam bonam

voluntatem suam implevit per cbrislianorum voluntates bonas , sed per iu-

daeorum malas : et ad eum potius pertinebant qui nolebant quod volebat ,

quam illi perquos volentes factum est quod volebat; quia idipsum quidem

sed ipse per eos bona, illi autem mala voluntatc fecerunt.CU. S<m1 quanlaelibet sint voluntates vel angelorum vel hominum ,

e**, cu.

vel bonorum vel malorum, vel illud quod Deus vel aliud volentes quam invicu

t

se ln P

<

cr

Deus, omnipotentis voluntas semper invida est: quae et mala esse num- e

Ì,Ju^fJ™

quam potest ; quia etiam cum mala irrogat iusta est, et profecto quae iusta mìsereatur sive

est, mala no» est. Deus igitur omnipotens sive per misericordiam cuius

vult misereatur, sive per iudicium quem vult obduret, nec inique aliquid

facit, nec nisi volens quidquam facit, et omnia quaecumque vult facit.

Quae diximus nota II. in cap. XGIV. grum, ac completimi divinae voluntatis Nota in caP.

et seqq. de voluntate Dei efficaci , atque circa ea quae impii negiigunt, ac in qui- c" Cf" cu

inefficaci in sensu s. Augustini , coniìr- bus eam non implent. Voto , ut creata-

inaniur abunde ex hoc capile C. et duo- rete rationales haecfaciant, atque Malentibus , in quibus si bene omittant, sub spe praemii, ac meta poe-

numcrrs , ^pties profìtelur voluntatem nae, vel si id negligant, volo , ut poznas

Dei quae non impleatur, Non quod Me.. luant, et hoc ipso suo inalo ad plura

voluti factum est quod Creator no- bona curancia inserviant. In quo actu

luti Quod Deus noiuit fecerunt.... divinae voluntatis bipartito , si voluntas

{ ntra voluntatemfecerunt eius et cet... Dei ex priore parte consideretur, saepe

Al in In- eisdem capitibus vides tana elo- non impletur , non fi t : haec autem vo-

quenter commendar! invictam Dei vo» luntas Dei, sive hic voluntatis respectus,

lilDtatem. si subtiiiter res cum Auguslino expenda-

Modoa,quo duo haec Augustinus tur, est voluntas Dei non in quantum

componi t , habetur in iis verhis capitis omnipotens est, sed in quantum supre-

C. Quantum enim ad ipsos aftinet, quod mus legislator est, ad quem special, haec

Deus nokùt,fecerunt; quantum vero ad velare, ilJa praecipere, et obedientibus

dpotentiam Dei, mulo modo id ejji- quidem praeraium aeternae salutis, ino-

• potuerunt. Hoc quippe ipso quod bedientibus supplicium aeternae damna-contra voluntatem eius fecerunt , de tionis constiluere. Haec est Dei voluntas

sfocia est voluntas eius. Lcge sede qua hoc capile G. Augustinus. Quan-quentia. tura, inquit

,

ad ipsos( impios ) alti-

I un vero hic conciliandi modus, quem net,quid Deus noluìt

,fecerunt. Si au-

hoc loco usurpai Augustinus, nonnullis tem actus voluntatis divinae non ex pri-

vociLus immutatis, est i I lo ipso, quem ma tantum parte consideretur, veruni e-

explicuimus in nota II. cap. XGIV. et tiam ex secunda, idest si non ex parte

,

seqq. oc eodem Angustino in libro de sed totus consideretur, nunquam inel-

Spiritu et litera, Kepete actum ime- ficaxest, sed semper atque omnino effi-

25



— 194 —cax ,

non ex ralione polesialis mere Iegis- sive prout non modo constimi! pocnas

lativae, sed ex ratione omnipotenliae exe- impiis, sed eas vaici potentissime exequi,

qucnlis. Dicit enim, quodsi non obediant, alia praeterea eliam bona elidendo ex

luant dcbitas poenas. lam aulem de toto malis peccalorum, in quantum,inquam,

aclu divinae volunlalis , prout liane e- voluntas divina talis est, omnipotens est

tiam posteriorem parlerai complectitur,

et ad omnipolcntiam periinet quam su-

verum est quod ait Augustinus lioc lo- peraddit polesiati legislativae.

co : quantum vero ad omnipolcntiam Quapropter quemadmodum supra ex

Dei, nullo modo id ejjìcerc valuerunt: libro Auguslini de Spirita et litera ad

quìa riempe tut addii s. Doclor, de ipsis conciliandam difficultatem de qua modo

facto, est voluntas eius , eos scilicet pu- controvertitur,dislinximus inter volun-

niendo, et plura bona ex eorum malis e- tatem Dei ex parte consideratane et exliciendo. Ànimadvertas autem

,quod toto^ ita mutatis verbis, eodemquc sen-

liaec voluntas non inaniler, sed efficaci- su retenlo consentanee ad modum Io-

ter exequuliva suppliciorum in impios , quendi in hiscapitibususurpatumabAu-et ex malis bona iaciens, proprie, ac prò- gustino, distinguere possumus inter vo-

priissime non ad merum ìegislatorem luntalem mere legislativam, et volunta-

pertinet, sed ad Ìegislatorem omnipoten- lem omnipotentem , ita scilicet ut ea non

tem, et legislatori superaddit omnipoten- semper impleatur, haec autem impleatur

lem voluntalem: quare omnino proprie, semper. Atque hoc pacto omnipolcnlis

ac formalissime , ut in scholis dicimus, voluntas semper invida est, ut ait Au-

loquitur Augustinus, cum de voluntate gustinus hoc cap. CU. quamvis volun-

divina circa impiorum actus ac poenas tas legislatoris ab inobedientibus con-

scribil: quantum vero ad omnipolentiam temnatur, eamqueimpii calcent et trans-

Dei, nullo modo id ejjìcere valuerunt. grediantur, ut ait s. Doctor huius En-

Revera enim volunias prout exprimi- chir. e. XXVII. Similia leges infra ca-

tur in secunda parte actus propositi,

pite CV.

CHI. Ac per hoc cum audimus et in sacris litteris legimus,quod velit

omnes homines saivos fieri, quamvis certuni sit nobis non omnes homines

•Tim.'n. 4 salvos fieri, non tamen ideo debemus omnipotentissimae Dei voluntati ali—1 V

ric°

mquid derogare , sed ita intelligere quod scriptum est, Qui omnes homines vidi

salvos fieri: tamquam diceretur nullum hominem fieri salvum, nisi quem fieri

ipse voluerit: non quod nullussit

hominum,nisi

quem salvumfieri velit

sed quod nullus fiat, nisi quem velit, et ideo sit rogandus ut velit, quia ne-

cesse est fieri si voluerit. De orando quippe Deo agebat Apostolus , ut hoc di-

ioan. r. 9 . ceret. Sic enim intelligimus et quod in Evangelio scriptum est: ()mì illuminai

omnem hominem; non quia nullus est hominum qui non illuminetur, sed quia

nisi ab ipso nullus illuminatur. Aut certe sic dictum est,

qui omnes homines

vult salvos fieri ; non quod nullus hominum esset quem salvum fieri nollet.

qui virtutes miraculorum facere noluit apud eos quos dicit acturos fuisse

poenitentiam si fecisset; sed ut omnes homines omne genus humanum intel-

ligamus per quascumque diflerentias distributum, reges , privatos, nobiles

ignobiles, sublimes, humiles, doctos, integri corporis , debiles , ingeniosos,

tardicordes, fatuos, divites, paupercs, mediocres, mares, foeminas, infanto,

pueros, adolescentes, iuvenes, seniores, senes; in linguis omnibus, in mori-

bus omnibus, in artibus omnibus, in professionibus omnibus, in voluntatum

et conscientiarum varietate innumerabili constitutos , et si quid aliud dilTe-

renliarum est in hominibus. Quid est enim eorum , linde non Deus per l ni—

genitum suumDominum nostrum per omnes gentcs salvos fieri homines \

lit, et ideo faciat, quia omnipotens velie inaniler non potest quodeumque

Gap. C.II

Excuti tur

dictum Apostoli



— 195 —voluerit? Praeceperat enini Apostolus, ut oraretur prò omnibus hominibus, et

specialiter addiderat prò regibus et ni qui in sublimitate sunt, qui putari pote-

rant, fastu et superbia saeculari a fide! christianae humilitate abhorrere.

Proinde dicens, hoc cnim bonum est corani Salvatore nostro Deo , id est, ut e-

tiam prò talibus oretur: statini ut desperationem tollerct , addidit, qui omnes

homincs cult salvos fieri, et in aijnilionem vcritatis venire. Hoc quippe Deus bo-num iudicavit, ut orationibus huniilium dignaretur salutem praestare subli-

iniuni: quod utique iam videmus impletum. Isto locutionis modo etDomi-

nus est usus in Evangelio, ubi ait pbarisaeis , decimatis menlam et rutam et

omnc olus. Neque enim pharisaei et quaecumque aliena et omnium per

omnes terras alienigenarum omnia olerà decimabant. Sicut ergo lue omnc

olus , omne olerum genus ; ita et illic omnes homincs , omne hominumgenus intelligere possumus: et quocumque alio modo intelligi potest , dumtamen credere non cogamur aliquid omnipotentem Deum voluisse fieri

factumque non esse; qui sine ullis ambiguilatibus , si in coelo et in terra, si-

cut cimi veritas cantat, omnia quaecumque voluit fecit, profecto facere noluil

quodeumque non fecit.

CIV. Quapropter etiam primum bominem Deus in ea salute , in qua

conditus crat , custodire voluisset, eumque opportuno tempore post genitos

tilios sine interpositione mortis ad meliora perducere , ubi iam non solum

peccatimi non committere, sed nec voluntatem posset habere peccandi, si ad

permanendum sine peccato, sicut factus erat, perpetuam voluntatem habitu-

rum esse praescisset. Quia vero eum male usurum libero arbitrio , hoc est

peccaturum esse pracsciebat; ad hoc potius praeparavit voluntatem suam ,

utbene ipse faceret etiam de male faciente

,

acsic

hominis voluntate malanon evacuaretur, sed nihilo minus impleretur omnipotentis bona.

1 . l'ina. M. i. eie.

lue. XI. 42.

l's. CXIJI. 11

Cap. CiV.

Ouae fuerit

voluntas Dei

erga Allunimi

queni

peccaturum

praesciebat.

Bfon tamen debemus oinnipotcntissi-

niae Dei minutali aliquid derogare*..

[nhaerentes distinctioni,quam prox ime

usurpavimus inter voluntatem Dei ut

in. 11 legislatoris, et voluntatem Dei ut

umnipolcntis, dicere verissime possumus

Angustiamo cum coarctat voluntatem

Mirandi hominesad solos

praedestinatos,

(|ui reipsa salvabuntur , intelJigere nonde voluntate Dei nt meri legislatoris, sed

de voJimtate Dei ut Domini omnipolen-

tisnon modo in inferendis praemiis, at-

<|ur suppliciia posi inclita ac demerita,

•ed etiam in distributione suorum dono-rum praep irantium ad vitam aeternam.

ELaec distioctio coincidi! in distincuonem

a theologia usurpatam de voluntate an-

lecedenti ac consequeoti, absoluta et con-

ditionata , inefficaci et efficaci. Sed hocbabei commodi, quod pressius iuhaereat

verbis Augustiui in his Euchiridii capi

tibus, aiiisque limi superioribus ac con

sequeotibus ac proinde etiam aliis Au-guitini libiis

, in quibus voluntatem sai

vandi homines videtur coarctare ad solos

praedestinatos , cuiusmodi sunt libri de

Cintate Dei, libri sex contra lulianum,

liber de Correptione et grada , epistola

ad Vitalem , liber de Praedestinaiione

Sanctorum, libri Operis imperfetti: qui

omnes post Enchiridion conscripti sunt,

aut certe, uti libri sex contra Iulianurn,

eodem saltem anno. In his autem omni-

bus libris, si bene observes , semper Au-

guslinus vini lacere in eo solet, quod vo-

luntas omnipotentis inanis esse non pos-

sit. Idipsum autem saepissime inculcat

in hoc Enchiridio a capile XCV. ad

caput CIV.

liane autem voluntatem omnipotentis

praeparantis efficaciter dona sua ad asse-

quutionem vilae aetcrnae , Augustinus

distinxerat clarissime a voluntate legis-

latoris capitibus proximis C., CI., et CU.

quam non implori fatetur septem sal-

telli in locis,uti sopra animadvertimus.

Expende ea verba : Cam angelica et hu~

mafia natura pcccassct idcsl non quod

Nota in cap ,

CHI. et C1K.



— 196 —Me, sed quod voluit ipsa , fecissel . Ila-

que angelica et humana natura peccan-

do fecit quod ille non voluit utique vo-

luntate legislativa ,cui peccalum con-

trariami' secundum illud Augustini: Ptr-

calum est dietimi, factum, vel concupi-timi contra legem aeternam. Haec vo-

lunlas, quam saepius profìletur Augu-

stinus in toto contcxlu, non sane semper

irnpletur. Ad hanc legislativam volun-

talem perlinel voluntas generalis et con-

ditionata salvahdi omnes, si ipsi bene u-

tentes divina gratia velini ,sicut eiiain

generalis et condilionata voluntas pu-

niens omnes . si male utenles divina gra-

tia peccent.Quod ad legislativam voluntatem per-

tineal volunlas condilionata praemii con-

ferendi,quae volunlas proinde ineJlicax

esse polest, dare vides in hoc capile CIV.

Elioni primuni hominem Deus in ea sa-

lute in qua conditus erat , custodire vo-

luisset,eumque ... ad meliorem perdu-

cere ... si ad permanendum sine pecca-

to perpetuam voluntatem habìlurum esse

praescisset.Igitur ex Augustini sententia in legis-

latore Deo habemus hunc actum : ne

pecces : si idfecerìs volo le custodire in

salute qua conditus es , et ad meliorem

perducere. Similem aut similes actus

possumus ac debemus ex Augustini sen-

tentia concipere in Deo legislatore cir-

ca alios liomines secundum illud Augu-

stini tract. XII. in Ioan. n. 12. Quan-

tum in medico est , sanare venit aegro-

tum. Ipse se interimit,qui praecepta

medici observare non vult.. . Salvari non

vis ab ipso? ex le iudicaberis. In qui bus,

ut vides, perspicue supponit liane legisla-

toris praecipientis voluntatem de confe-

rendo praemio negligi posse ac contentini.

Itaque spedato conlextu horum qua-

tuor Enchiridii capilum C. , et CI. de

quibus proxime supra, et CHI., ac CIV.

de quibus in liac nota , habes 1. volun-

tatem Dei legislatori^ praecepta sua et

praemia omnibus propouentis: quod cui ni

de Adamo, idem de aliis dici debet , ut

ex texlu citato, aliisque iunumeris, prae-

cipue toto libro de Gr. et lib. arb. con-

stai, in quibus praecepta etpraeceptorum

observandorum praemium omnibus in-

diilerenler proponunlur.

Habes 2. voluntatem Dei omnipoten-

tis in suorum donorum distributione,

qui quoniam Dominus est, non vult om-nibus praeparare dona reipsa perducen-

tia ad gloriam, ef hoc pacto omnes efìì-

caciter salvare. liane voluntatem spe-cialem,quam Augustinus ex capile om-nipotentiae commendat, distingui in sen-

tentia s.Doctorisab alia legislativa volun-

late generali clamat universum eonlextus.

Confìrmatur hoc ullimum: (juod enimspecialis voluntas Dei ut omnipotentis

,

in erogandis specialibus suis donis distin-

guati^ in sistemate s. Augustini a volun-

tate legislativa omnibus communi pro-

ponente indifierenler praecepta, ac prae-mia, et poenas omnibus viatoribus, hoc

inqiiam facilius concipies, si ex te quae-

siero, quid sit secundum Auguslinum in

hoc cap. CHI. Enchiridii voluntas sal-

vandi praedeslinalos,quam voluntatem

salvandi non habet erga reprobos. Ex-

pende verba huius capilis CHI. in En-chiridio; Aut certo sic dicium est

,qui

omnes liomines vult salvos fieri , non

quod nullus hominum esset ,

quem sal-varli fieri noile t ,

qui virtutes miraculo-

rurnfacero noluit apud eos,quos dicit

aclurosfuisse poenitentiam sifecisset.

Dicit 1. Augustinus esse liomines, quos

Deus salvos fieri non vult.

Dicit 2. quid sit Deum nolle, ut salvi

fiant : exemplum ponit in ea nolitione,

qua Christus noluit virtutes miraculo-

rutn facere apud eos, quos dicit actu-

ros fuisse poenitentiam, si fecisset: quod

exemplum omnino respondet alteri quo

haec misericordia subtracla est ab Esaù,

ait Augustinus lib. I. ad Simplic. q.

II. num. 10. , ut non sic vocarctur , ut

et vocalo inspirarctur fides, et credens

miscricors fieret, ut bene operarclur.

Etenim, inquit idem Augustinus n. IV.

quis aucleat elicere defasse Deo modani

vocandi,quo ctiam Esaù ad cani fiJan

mcnlcm applicarci , voluntatemque con-

iungeret , in qua Iacob iustificutus est?

Ecce tibi igitur,quid sit Deum nolle

salvare aliquos in sensu Augustini

nolle ita ipsorum misereri. Quia si vel-

ici elicmi ipsorum misercri'

, ait Augusti*

nus n. 13.,posset ila vocare quo//

illis aplum esset, ut et moverenlur, intel-

ligerent et sequerentur.



— 197 —Cuin ergo nolle homines aliquos sal-

vos fieri,quantum ex. hoc Enchiridii

capite intelfigitur , sit nolle vìrlutesfa-

cere upudeos, qui poenìlentiam egùsenl

sifecisset, ab oppositodeprehendes, quod

velie salvos facere eos . qui re ipsa salvi

fiunt, ex oniui hominutn geoere , niliil

aliudsii, (inani velie vìrlutesfacere apud

qui poenìlentiam acturi sunt , sifar

dai , idesl vocibus universalioribus,ut

lib. I. ad Sirapi. q. II. n. 13. est velie

iiììi misereri, sire ita vocare quo-

modo illisaplum est, ut et moveantur,

et inlelligant et sequantur.

Iam autem haec voluntas salvandi om-

nes, idest omne lioniinnin genus erogan-

do illis specialemmJsericordiam^noD est

voluntas perlinens ad Deuni , ut meruni

: propouentem omnibus in-

differeDter viatoribus praecepta,

proe-

mia ac poenas -cria voluntale , sed est

voluntas distincla per nostrum cogitandi

uni a Deo legislatore , et pertinens

ad Deinn , uti Jegislalor omnipolens est.

Quaie Auguslinus 1. I. ad Simplic. q.

I. unni, IV. postquam plures vocaiionis

modos enumeravil, qui ad manum sunt

omnipolentiae divinae , ila concludit :

Cum ergo edius sic, alius autem sic mo-

\'catur ad fidem, eadciw/uc res saepe a-

lio modo dieta moveat,aliumque rnoveat,

alium non moveat, quis audeat dicere

defasse Deo modum vocandi edam E-sau?... Quiò enim dicat modum, quo ei

persuaderetur ut crederei , elicmi omni-

potcnti defuisse?\

; _lur, quantum satis , decla-

i, quodAuguslinus hoc Enchiridii

cap. III. coarctans volunlalem salvandi

omnes homines, de quaApostolus, intel-

vomnute omnipotente in di-

specialibus donis, quibus

cuius vuli speciaJiter miseretur•,non au-

oluotate Dei ut legis-

Katoris proponeotifl praecepta, poenas ac

nia,([nani voluntalem et agnoscit

in hi ipitibus proximis Augusli-

tetur posse non impleri\quae

elio coincidit cum cònsuetis schola-ilù oruin d istinctionibus, quae tamen Ba-

ioj [ansenio, aliisque in Augustini Jcctio-

i oiecto vei satis minti \ ari isere, quia

ì usurpati! ab Angustino uon usur-

patas.

Quae Ime usque disputavimus impri-

mis adiungenda sunt iis, quae in nota ad

caput LII. fusius dieta sunt de voluntale

Dei salvandi omnes secundum menlem

s. Augustini* tum aliqua corollaria col-

ligenda.

Corollarium I. Ex dictis colligitur ve-

ritas asserti illius, quod ad complemen-

tum doctrinae ,ac sistematis exhibui-

mus in nota ad cap. LTI. ubi de volun-

tale salvandi omnes :, at ne commentano

nimis exeresceret, reiecimus in alium lo-

cum eius asserti probalionem,quae mo-

do tradenda est.

Asseruimus eo in loco veritatem gra-

vissimi momenti,quod Augustiuus in

liis libris ubi teslimonium Apostoli ,

Deus vidi omnes homines salvos fieri, in-

terpretatur de speciali voluntale,quae

compleclitur solos electos , inseruerit ta-

men, vel praesupposuerit aliqua quae

evincunt ex eius senlentia Deum praeler

eam voluntatem specialem de eleclis,ha-

bere seria ni generalem voluntalem sal-

vandi etiam reprobos.

Jam aulem oslendimus,quod Augu-

stinus statini cap. CIV. agnoscit Deumhabere volunlatem legislativam propo-nentem omnibus praecepta

,poenas et

praemia etiam aeterna , et quidem prò

sialu non modo naturae innocentis , sed

etiam lapsae, de qua loquitur per simi-

les phrases j ergo hoc ipso Enchiridii

loco quo tradit expositiones testimonii

apostolici vidi omnes homines salvos fie-

ri.... insinuat eam generalem volunta-

lem quam nos tuemur.

Firmior erit magisque inconcussa hu-ius corollarii veritas nonnullis aliis ad-

dilis animadversionibus in huius Enchi-

ridii cap. CHI.

Animadversio 1. quod explicatio apo-

stolici testimonii , Deus vidi omnes ho-

mines salvos fieri, prout aptalursolis e-

lectis, quam hoc capile CHI. proponit

Auguslinus, est secundum quamdam di-

slributionem accommodam, ila ut sensus

sii, non quod velit universaliler salutem

omnium hominum, sed quod nullus sit

salvus, (juem Deus non velil salvimi fie-

ri: additque alibi exemplum,quo dici

solet: hic magister docci omnes pueros

huius civitatis, non quod omnes ouminouniversaliler doceal, sed quod nullus di-



— 198 —scat lilcras nisi per ipsum. Sed hoc En- et ipse de Jiominibus. Observes diligen-

cliiridii loco usurpat exemplum solis ,et ter eam causalem.

Clirisli per solem figurati , secundum Lib. 11. e. epist. Parm. e. XIV. Si

quam allegoriam Ioannis I. dicitur : il- omnem hominem illud lumen illuminai,

luminat omnem hominem. liane expli- nullus relinquitur.

calionem adhibet Augustinus non modo Animadverlo 2. quod explicalio aite-

in hoc Enchiridii e. CHI. verum eliam ra apostolici testimonii,

prout electis

i. IV. e. Iulianumc. Vili. lib. de Corr. solis aptatur,quam secando loco Au-

et gr. e. XIV. lib. de Praedest. sanct. gustinus usurpat, est qua distribulio, o-

c. Vili, ibique affert exemplum magi- mnes homines salvos fieri, accipilur iu-

slri , tandem etiam in epist. ad Vilalem. complete prò generibus singulorum, non

Accommodanda est autem distinctio,

autem prò singulis generum. liane Au-

quam usurpavimusin notaadc.XLVIII. gustini explicationem in hoc Enchiridii

et seqq. Alia est veritas, quae in hacex- cap. CHI. sequuntur Fulgentius lib. de

plicatione asserititi', ac docetur, alia quae Incar. Chi*, e. XXXI. Beda et Ansel-

praesupponitur, quamvis non asseratur, raus vulgatus ad hunc locum Pauli.aut doceatur. Asseritur ea voluntas bene- Probat Augustinus expositionem suamplaciti eflìcacis de salute electorum tan- ex contextu Apostoli. Praeceperat enim

lummodo per distributionem accommo- Apostolus ut oraretur prò omnibus ho-

dam. At praesupponitur voluntas gene- minibus , et specialiler addidcrat, prò

ralis, et universalis ad omnium salulem, regibus etiis qui in sublimitate sunt: qui

qualem debet habere Legislator univer- putari poterantfastu et superbia saccu-

salisproponens universaliapraeceptacum lari a ficlei chrislianae humìlitate ab-

poenis ac praemiis aeternis. Dicitur qui- horrere. Proinde dicens hoc enim bonumdem magisler docere omnes civitatis pue- est corani Salvatore nostro Dco ,

idest,

ros, si nullus doceatur nisi per ipsum • ut etiam prò talibus oretur, statini ut de-

at hoc erit verum praesupposita volun- sperationem tolleret, adda,qui omnes

tate universali, quammagister habet, et homines vultsalvos fieri, et in cognilio-

universali praeparatione ad docendum neui veritatis venire: hoc quippe Deus

omnes etiam qui re ipsa non docentur. bonum iudicavit , ut orationibus liunii-

Fac enim eum magistrum habere volun- làmi dignaretur saluterà pracstarc su-

tatem solum docendi eos, quos docct: u- blimium. Ilaec quoque explicalio, quam-

lique nullus docebitur nisi per ipsum *, vis non asserat,praesupponit lamen vo-

quis autem dicat eum docere omnes pue- luntalem Dei universalem salvandi om-

ros civitatis, eum esse magistrum omni- ues. Quemadmodum enim ex orationibus

um puerorum civitatis? Eodem sensu sol quae fìunt prò regibus , etiis qui in su-

illuminat omnem hominem , non quia blimitate sunt , collieît Augustinus vel

omnes illuminentur, sed quia nullus il- praesupponit voluntatem salvandi onme

luminami* nisi per ipsum.At hoc optime hominum genus , ita ex orationibus pio

procedit praesupposita universali prae- omnibus hominibus et unoquoque iu

paratione solis ad omnes quantum ex se parliculari praesupponitur ab Angustino

est, universaliter illuminandos. Ipse le- aliquasaltem voluntas seria salvandi >in-

sus quidem , ipse splendila sicut sol, se gulos , ut dcsperalio tollatur : voluntas

lumen esse significans . quod illuminat inquam , scria per quam non stet quin

omnem hominem venienlem in hunc omnes omnino et distributive , et colle-

munduni. Quod est iste sol oculis car- ctive sumpti salventur,quaeque non/>cr

nis, hoc Me cordibus. Verba sunt Au- mitlat , aliquem se excusarc de umbragustini serm. LXXVIII. n. 2. qui sae- mortis , ut idem ait Enarr. I. in ps.

pe alias hanc solis et Chrisli universalità- XVIII. num. 7. Quemadmodum oratio

lem commendai. Quare ir. XIV. in Ioan. prò omni hominum genere non stai siuc

n. 2. Erat lumen verum ^ ait Evangeli- divina voluntate salvandi omuehomiuu*sta, quod illuminat omnem hominem genus ^ ita oratio prò omnibus homiui-

venienlcm in hunc mundum. Si ergo orn- bus non slal sine aliqua praesupj

ncmhomincm , et ipsum Ioanncm ,quia Dei volunlalc salvandi omnes.



— 199 —Animadverto 3. quod ultima augu-

sliniana explicatio aposlolici icslimonii

Deus vult oìnncs homincs salvos fieri

prout solis electis aptatur ,non habetur

lice Enchiridiicap.

CHI.sed lib. de

Coir, et gr. e. XV. Docet igilur ([nod

Deus velit omnes homincs salvos fieri',

idest faciat ut homines velint omnes sal-

vos fieri, eo sensu (juo Paulus ad Rom.

Vili, dicit. Spiritus postulat prò nobis,

idest postulare nos taeit , eenùtibus ine-

marrabilibus. Et Gen. e. XXil.Nunc co-

rnavi, idest cognoscere feci, quod timeas

Dominimi. Al haec quoque explicatio,

Jicet non asserat,praesupponit tamen vo-

Jtinialem Dei seriam et universalem sal-

vandi omnes, sic ut effectus praesupponit

suam causano. Eternai oratio plurimum

valet ad alienano salutem obtinendam :

orate prò invicem, ut Salvemini ( inquit

Iacobus Apostolus in sua epistola cano-

nica) }

multimi en'un valet oratio insti

assidua. Quam veritatem profìtetur Au-

gustine hoc ipso Enchiridii cap. CHI.

Hoc quippe Deus, ait s. Doctor, bonum

indicava , ut orationibus humilium di-

gnaretur salutem praestare sublimium,

quod utique iam videmus impiotimi. Et

sopra eodem hoc capite CHI. dixerat :

V quod nullus sit hominum nisiqueni

dvum fieri vela, sed quod nullus fiat,

nisi (pieni velit, et ideo sit rogandus ut

vclit, quia nccesse est fieri , si voluerit.

I . gendua Augustinusser.CCCLXXXII.

al. IV. de sanctis ninn. 4. Ut noveritis

quantum valucrit oratio s. martyris Ste-

pliunì. re< urritc nobiscum ad illuni ado-Icscuntem nomine Saulutn... Dominus

ad illuni: Quare me persequeris? . . .Sedira tanta mala quae ommittis in me

,olim quidem debui perdere tei sed Ste-

phanus survus mais oravit prò te. Per-

git Augustinus describendo orationis fru-

ctum: Elisus est sacvicns,ercctus est crc-

driis; elisus est input, crectus est agnus:

elisus est persccutor, crectus est praedi-

cator: dicam planit/s, dietim apertati :

elisus. est filius pertk'tionis, crectus est

elei tionis , elisus < si Saulus , crectus

est Paulus. Nam si martyr Stephanus

non sic orasset ,Ecclesia Puulum hodie

non haberet ; sud ideo de terra erectus

' si Paulus,quia in terra inclinatua exou-

ditus usi Stephanus, Quare Augustious

niiiioscit in Deo hunc aul similem aclum

volo con/erre victriccm gradarti Paulo,

si Stephanus orct ; nolo conferrc si non

orct.

Cumergo tanta in efficaciam orationi-

bus slatuta lege adnexuerit Deus , in eo

ipso quod nos ad orandum prò aliis imo

prò omnibus tana saepe ac vehemenler

excilet, ostendit se omnium salutem vel-

ie seria aliqua volunlale. Quare quod

Deus velit ut prò aliis oremus effectus

est praesupponens generalem voluntatem

salvandi omnes.

Animadverto ultimo quod habet Au-

gustinus hoc Enchiridii cap. CHI. ubi

postqnam proposuit eas explicationes a-postolici testimoni i in quantum aptatur

solis electis, conci udit : et quocumque a-

lio modo intclligi potest ,dum tamen

credere non cogamur , aliquid omnipo-

tcntetn Deum voltasse fieri ,factumque

non esse. Quibus verbis aperit mentem

suam, quod non excludat alias interpre-

taliones, quibus nihil denegetur efficaciae

omnipotentiae ;cuiusmodi est volunlas

illa generalis, quam explicuirnus saepe,

et quam ex ipso Augustino conciliavi-

mus cum Dei omnipotentissima volun-

lale.

Constat itaque de ventale corollari!

quod modo proposuimus , et de asserto,

quod alibi exhibuimus.Modo autem pro-

bandum suscepimus s. Augustinum non

modo complecti interpretalionem aposto-

lici testimonii, Deus vult omnes homines

salvos fieri, tamquam adstruentis volun-

tatem generalem, sed quod in iis ipsis lo-cis, quibus tradit expositiones alias, quae

solos electos comprehendunt,insinuat ta-

men , et praesupponit generalem illam

voluntatem salvandi omnes,cui adeo con-

tradicunt baiani , et ianseniani.

Corollarium II. Ex diclis descendit

non quidem alia responsio re ipsa diver-

sa, sed alia responsionis l'orma obiicienli-

bus Augustinum in hoc Enchiridii cap.

CHI. inierpretanlem verba Pauli de ge-

neribussinguloruin hominum, non aulemde singulis gcneruin. Kcsponderi cnim

poteslcum distinctione: Augustinus inicr-

pretatur de gencribus singulorum homi-

num voluntatem salvandi omnes homi-

nem, voluntatem , inquam, salvandi in-

tellectara prò voiun tate con lerendi bene-





— 201 —cere quam Dei, de ilio facta est voluntas Dei, qui ex eadem massa perditio-

nis, quae de illius slirpe profluxit, fticit aliud vas in honorem, aliud in con-

tumeliam: in honorem per miscricordiam , in contumeliam per iudicium ut

nemo glorietur in homine; ac per hoc nec in se.

GVm. Nani neque per ipsum liberaremur unum mediatorem Dei et

hominum hominem Iesum Christum, nisi esset et Deus. Sed cum factus est

Adam, homo scilicet rcctus, mediatore non opus erat. Cum verogenus hu-

manum peccata longe separaverunt aDeo, per mediatorem , qui solus sine

peccalo natus est, vixit , occisus est, reconciliari nos oportehat Deo usque

ad carni s resurrectionem in vilam aeternam: ut humana superbia per hu-

militatem Dei argueretur,ac sanaretur, et demonstraretur nomini quam lon-

ge a Deo recesserat , cimi per incarnatimi Deum revocaretur, et exemplum

obedientiae j)er hominem Deum contumaci nomini praeberetur; et Unige-

nito suscipiente formam servi, quae nihil ante meruerat , fons gratiae pan-

derclur ; et carnis eliam resurreclio redemptis promissa in ipso Redemptore

praemonstraretur et per eamdem naturam , quam se decepisse laetabatur

diabolus vinccretur ; nec tamen homo gloriaretur , ne iterum superbia na-

Sceretur : et si quid aliud de tanto mediatoris sacramento a profìcientibus

videi i et dici potest , aut tantum videri , etiamsi dici non potest.

Ci», cvirr.

Ex Deo'salu»

nostra, ita utnec per Christian

liberaremur . si

non esset Deus,

Tu liis capiiibus tria observari utiliter

possunt,praeter illa quae capitibus CV.

ri CVTT. repetuntur de voluntale Dei in-

victa, omnino consentanea iis, quae pro-

i me vposila suut.

Primo. Observanda distinctio servitu-

tis, cui re>pondet libertas a servitute , et

neccssitatis ,cui respondet libertas a ne-

tate. Servitila autemest tura culpae,

timi poenae, tura etiam praecepti atque

obligationis. Hinc illa Augustini hoccap.

CV1. Ipsum arbitrium libcrandum est a

servitute* Libertas antera a necessitate

insinuatur in statu naturae lapsae per ea

vi i ha : Deus vaimi ostendere:quam bo-

riimi sit animai

mdonale

,

quodetiamnon pei care possit— Igilur non modo

ustinus potentiam peccandi

sed etiam potentiam non peccandi, idest

arbitrium liberimi ab inevitabili necessi-

tate. Nani ui ait Augustinus 1. de Sp. et

lit. e. XXXI. Cum potcstas datar, nonnecessitas utique imponila/'.

Nihil antera obstat, quod voluntas di-

catur libera, quamvis necessario velit

felintatem. Nani quamvis necessario ve-

lit filiera ulliraurn felicitatis, tamen libe-

ra est inelectione mediornra,

in quibus

bonura misceturcuin deieclibus : quare

potest ea compierti aut respuere. Klectio

non est de fine, sed de ìùs quae sunt adfinem ut dicitur III. Etìiic. aii s. Tho-

mas I. p. qU. LXXXIL art. 1. Ipsi Notaincap.

beati quamvis non sint liberi quantum cr' Ccyu l

rit '

ad finem, sive Deum videndumet aman-dum , sunt tamen liberi in aliis pluribus

et possunt velie hoc aut illud,quorum

neutrum a fine deordinat, ut docet s.Tho-mas in II. d. XXV. q. I. art. 1. ad 1.

Falso ergo scribit Iansenius 1. VII. de

Or. Gli. e. XIII. fieri non posse ut ea-

dem potentia voluntatis circa finem ver-

setur ut natura, et in ea quae sunt ad fi-

liera, ut potentia libera.

Observandum secando loco,quod de

necessitate gratiae in statu naturae inno-

cenlis docet Augustinus. Iansenius qui-

demabutens,utsolet,

auctoritate Augu-stini , docet 1. II. de Gr. Glir. cap. V.et saepe alibi in eo libro praecipue, quodnec Adam , nec angeli sancii aliquid bo-

ni operari potuerunt sine gratiae ausilio,

neque absque coelestis gratiae adiutorio

perseverare potuerunt. Gum autemeap.

VI. discriraen adiutorii primi et secun-

di hominis proposuisset,quod videlicet

adiutorium sine quo non in Adami arbi-

trio relinqueretur, ut ilio prò sua natu-

rali libertale uteretur, adiutorium veroCliristi quo invicte donet ipsum sui et

voluntatis usum, addit paulo post, quodprimus efFectus huius diversitatis adiuto-

rii est, quod angelis, et Adamo adiuto-

rium illud sinequo non, non donaret me-

26



— 202 —illuni voluntali

,quod ìJla Jicel coope-

rante nascebatur , sed hoc ipsa sibi vo-

junlas pareret... illud sibi ipsa ve! daret

una cum gratia cooperando , vel abiice-

ret nutum suum concursumque repri-

mendo^ nunc vero gratia potentissima et

velie voluntati , et consentire gratiae,et

cooperationem et meritum donat.

Ad Ianseniumrevincendum in eoquod

docet meritum naturae innocentis non

fuisse in gratia, satis est horum capitum

Enchiridii contextus: Illam ( minorem

immortali latem in Paradiso terrestri) na-

tura humana perdidà per liberimi ar-

bitrium: liane (maiorem immortalità te a

coelestem ) est acceptura per gratiamquamfuerat , si non peccasset , acce-

plura per meritum. Hoc diclo , si atten-

da tur verborum cortex , videtur docere

s. Doctor, quod si natura humana non

peccasset, acceptura iuisset inimortalita-

temcoeli per meritum sine gratia, modo

vero acceptura illud sit per gratiam , si-

ve per meritum cum gratia.

Hunc sensum postulai vis proposi tio-

nis adversativae, in

quameritum conlra-

ponilur gratiae, meritum in statu natu-

rae innocentis opponitur gratiae in statu

naturae lapsae

Poslquam Augustinus passus est sibi

excidere eam assertionem, utitur, ut rhe-

lores solent, figura correctionis : Quam-

vìs , inquit, sine gratia nec tunc ullum

meritum esse potuìsset : ac si diceret :

quod asserui , non careat diificultate,

cumenim et natura lapsa accipiat im-

mortalitalem coelestem per meritum ex

gratia , et natura innocens acceptura iuis-

set eamdem immortalitatem per meritum

cum gratia factum, videtur nullius mo-

menti esse datum a me discrimen ac di-

versitàtem.

Postquam liane dilTicultalem expolivit

Augustinus, aggreditur nodi solutionem:

sed post illam ruinam maior est mise-

ricordia Dei, quando et ipsum arbilrium

libcrandum est a servilute , cui domina-

tur cum morte peccatami nec omnino per

se ipsum, sed per solam Dei gratiam,

quac in fide C liristi posila est, libcratur.

Ac si nimirum Augustinus dical: veruni

est, si bene inlelligatur, quod asserui di-

scrimen naturae innocentis ac Japsae,

quod lapsa accipiat immorlalilalem coe-

lestem per gratiam ,innocens acceptura

iuisset per meritum-, nam quarnvisetiam

hoc meritum naturae innocentis gratia

sit sive ex gratia et adiutorio in statu in-

nocentiae necessario, dispar tamen est u-

triusque status gratia atque adiutorium-,nam gratia naturae innocentis erat tan-

tummodo adiuvans participatione immu-tabilis boni • at gratia naturae Japsae

est misericordia maior : est enim et ad-

iuvans et liberans a servilute,cui domi-

ncturcum morte peccatum , liberans, in-

quam , in fide Christi. Ecce tibi Augu-

stini sensum se ipsum interpretantis . Po-

terai quidem Augustinus dicere: natura

lapsa accipitper gratiam maiorem, quod

natura innocens acceptura fuisset per me-

ritum ex minori gratia. At placuit Au-

gustino uti modo loquendi magis em-

phatico , et cuius plurima exempla dedi-

mus in nota ad cap. I. et II. huius En-

chiridii , et gratiam quidem magnani na-

turae lapsae nominare,

gratiam mino-

rem naturae innocentis silere. Quod eo

liberius, et tutius facere potuit,quo sla-

tini subsequebatur in hoc capite decla-

ratio,quam expendimus. Hinc habes 1.

quid sibi velit Augustinus , durn 1. de

Cor. et gr. cap. X. dicit, Angelos per li-

berimi arbilrium slelisse,quod liberimi

arbilrium pari modo eliam Adamo tri-

buto: non tamen negat sive angelis sive

Adam gratiam omnem eliam solius adiu-

lorii: negat ex toto contextu gratiam li-

berantem seu gratiam liberationis : lege

caput sequens XI. ab iis verbis quid ergo?

Adam non habuit Dei gratiam ? lmmovero habuit magnam , sed disparem ....

Ille in bonis erat..» Sancti vero in hac

vita , ad quos pertinet liberationis haec

gratia.. . Lege serm.CLXXiV. al. Vili.

de ver. Aposl. contra pelagianos num. 2.

Perierat homo per liberam voluntateni,

venil Deus homo per gratiam liberatri-

cem. Ubi vides liberam voluntalem Ada-

mi contraponi non cuicumque gratiae,

sed gratiae liberatrici.

Habes 2. quid sibi velit Augustinus lib.

de Praed. ss. e. XI. n. 31. Humana hic

merita conlicescant,quac perierunt per

Adam, et regnet quac regnai Dei gra-

nd per lesimi Christian . Sei)Mi> et :hu-

manae naturae merita quae sine

tale gratiae sanantis nabita periermtf



— 203 —per Adam, non habent amplius locuni :

sed sola regnet gratia liberatrix per Ie-

suiu Christina, qui salvnm faciet popu-

lum suum a peccatis eoruin. Hoc est di-

scriraen ab Augustino intentimi loto eo

nini). 31. quo Christumcommendai

al

nostrum caput , et nos ut membra eius:

hoc discrimen coosonat verbis Enchiri-

dii lioc capite CVI., minime vero discri-

men in eo sitimi est, ut capitibus I. li.

citatis saepe inculcai Iansenius,quod ine-

rita naturae innocentis vocentur huma-

na, cum acque bene merita humana vo-

centur merita naturae lapsae pergratiam

reparatae, sicut hoc ipso Enchiridii ca-

pite CVI. utraque natura et innocens et

lapsa vocatur Humana* Enchiridii cap.

CVI. habes hominis merita , et quidem

liominis in statu naturae lapsae. Quid

vero interest inter merita hominis , et

merita humana 1. vide etiam sermonem

Angustiai CLXXIV. ad illa verba Apo-

stoli humanus sermo... Atque hactenus

de observalione secunda

Terlio , atque ultimo loco observan-

dum in his Enchiridii capitibus, etprae-

cipue cap. CVI, quod maxime conducat

explicandae sententiae s. Augustini, libe-

rimi arbitriuni sine Dei adiutorio nonnisi

adpeccandumvalere, nostrum nihil esse

nisi peccatimi: ital. deSp. etlit. e. III.,

I. III. e. duas epistolas pelagianorum,

I. I.Retract. c.XV., serra. CLXXVI. al.

X.dc wrbis Apost., Epistola CLVTI. al.

IA\\lX.,Ep.adPaulinuraGLXXXVI.al. C\ 1. eadem ex Carihaginensi, et Mi-

Jeviiano usurpat Coelestinus e. X. et A-

rausicanum can. XXII. Nerno , inquit ,

habet de suo nisi mendacium et pecca-timi. Quam doctrinam Augustini , et ve-

tei um patroni passim usurpant baiani

ac iansenistac, ut calumnientur Pontifici-

bus, qui damoarant baiaoam propositio-

nem XX\ III. Liberimi arbitrium sine

graliac Dei adiutorio nonnisi ad pec-

candum vaici.Qnaodoqaidem haec dam-nata propositio eadem videtur cum Au-gustini ac veterum doctrina.

Lt gravis haec diJììcukas non ita dif-

ficile expediatur , expende similitudi-

Tiem, qua utitur Augustinus hoc Enchi-ridii e. CVI. ut probet assertum suina.

Età peccatimi in solo libero arbitrio e-

rat constiUUum , non tamen iustitiae re-

tinendae sufficiebat liberimi arbitrium,

nisi parlicipatione immutabilis boni di-

vinimi adiutorium praeberetur. Ecce ti-

bi similitudinem Augustini hoc capite :

Sicut enim mori est in liominis potestate

cimi petit , nemo est enim,

quinon se

i/istmi ut nihil aliud dicam , vel non me-

scendo possit occiderc ; ad vitam vero

tenendam voluntas non satis est, si adiu-

loria sive alimcntorum, sive quorurneum-(jite tutaminum desint , sic homo in Pa-radiso ad se occidendum relinquendo

iustitiam idoneus erat per voluntatem;

ut autem ab eo teneretur vita iustitiae,

parum erat velie , nisi ille qui eumfe-cerat adiuvaret. Scis autem quod simili

oomino modo loquatur Augustinus destatu etiam naturae lapsae , nisi quod in

hoc statu est gratia non solimi adiuvans,

sed etiam liberans; in statu autem na-

turae innocentis est solum adiuvans : ex

innumeris Augustini locis lege serm. de

Cantico novo tom. VI. maur. edit. cap.

Vili. Sì lune ille homo non fuit caulus

nunc homo caveat vel expertus. Odit

Deus praesumptores de viribus suis.

Quid enim valeat liberimi arbitrium non

adiutum in ipso Adam demonstratum

est. Ad malum sufficit sibi , ad bonumnon nisi adiuvetur a Deo. Ex eo quod

Adae accidit , infert Augustinus quid ho-

mo lapsus valeat. Eamdem illationem

habet Ep. CLXXXVI. ad Paul. e. XI,

n. 37. estque concilii Arausicani canon

XIX. et Prosperi sententia CCCV1II. ex

Augustino: Natura humana etiam si in

illa integritate , in qua est condita, per-

manerete nullo modo se ipsam^ Creatoresuo non adiuvante , servarci: linde cumsine Dei gratia salutem non posset custo-

dire quam accepit,quomodo sine Dei

gratia potest recuperare quam perdidit?

Quare quae de uno statu dicenlur ,ad a-

lium sunt Iransierenda. Iam nonnulla a-

nimadvertenda sunt.

1. Liberum arbitrium , sive libertas

adacquala ad morlem et vitam non sita

est in uno quodam indivisibili , sed in ge-

mina potestate,quarum una est voluntas

ipsa habens poleslatem mortis vel Dolen-

do vesci, allera praeter ipsam voluntatis

potcntiani supcraddit polcntiam aut ad-

iutorium alimentorum sive quorumeum-que tutaminum: quamvis ex his duabus



— 204 —partibus constituentibus principalior , et

uti «cholae dicunt in recto ,sit voluntas,

quae etiam sola vocari polest liberum

arbitrium , non quidem proximum , sed

remotum.

2. Ex his duabus parlibus conslituen-

tibus liberum arbitrium ad mortern et

vilam, mors quidem effective respondet

voluntali, non adiulorio alimenlorum ...

non enim hoc adiutorium , sed illa vo-

luntas influii in morlem. At vero vila

respondet quidem voluntali , non lamen

soli , sed in quantum adiulae adiutorio

alimenlorum , sive quorumcumque tuta-

minum.

3. Hinc liabes planum et obvium sen-sum eius sentenliae. Liberum arbitrium

per voluntatem sine adiutorio alimento-

rum potest mori) non potest vivere, ro

sine adiutorio idem est, ac sine influxu,

concursu, et cooperatione alimentorum;

non autem necessario significat sine ali-

mentis. Id significat formalissime , atque

etiam scholastice vox adiutorii : excludi-

tur ergo influxus, concursus, etcoopera-

tio alimenlorum ad mortem , non exclu-duntur ipsa alimenta : quae eliam si lia-

beanlur , aut sint in hominis polestate ,

semper verum erit , homo per se ipsum

mori potest sine adiulorio; quamvis ca

liabeat, vivere non potest , nisi ea non

modo liabeat , sed etiam adhibeat.

In idem recidit alia simililudo saepe

usurpata ab Augustino de sano ocuìo il-

luminalo: naml.de Nat. etgr. c.XLVIII.ii. 56. Si de integra et sana hominis na-

tura loqueretur,quam modo non habe-

mus, nec sic recte diceret, quod non pec-

care nostrum tantimvnodo sit,quamvis

peccare nostrum esset: nani et lune essct

adiutorium Dei, et tamquam lumen sa-

nis oculis, quo adiuti videant, se prae-

beret volentibus. Jgitur oculus liber ad

non videndum, et videndum ( eo sensu

quo polentiae distinclae a voluniale esse

possunt saltem mediate liberae) consli-

tuilur exduobus, potenlia et luce, ita ta-

men ut potentia visiva sit conslitutivum

principalius in recto : ac non visio qui-

dem est effìectus qui respondet soli Odi-

lo, qui potest se ipsum claudere ne vi-

deat:, visio autem non soli oculo respon-

det, sed oculo ut adiulo per lucem. Deoculo autem eliam illuminalo et pio eo

statu quo lumen babet , verissime dici-

tur, quod polest non videre sine adiuto-

rio lucis, id est sine cooperatione lucis,

polest aulem videre, sed oculo , cum quocooperetur lux : iam ad parilatis applica-

tionem.1. Libertas contradictionis ad peccan-

durn,sive etiam libertas conlrarietatis ad

peccandum et bene agendumnon est quid

ut ita dicam, unicum , simplex, el indi-

visibile, sed sita est in gemina potestaie,

quarum una est voluntas ipsa,quia ex

tubilo est, polens peccare*, altera , nimi-

rum poleslas non peccando vel bene a-

gendi,praeter ipsam potentiam volunta-

lis superaddit adiutorium divinum tumex parie inielleclus tum ex parte volun-

tatis , idest adiutorium cognilionis , et af-

fectionis, sive in ordine naturali , sive in

ordine supernaturali prò varietale mate-

riae, circa quam exerceri debet libertas5

quamvis voluntatis potentia se liabeat ut

quid principalius, et in recto.

2. Peccatum respondet effective po-

tentiae voluntatis , minime vero adiuto-

rio divino cognilionis , atque affectionis;non enim liaec adiutoria, sed potentia vo-

litiva influii in mortem: omissio autem

peccati vel bonum opus respondent qui-

dem volilivaepotentiae , sed ut adiutae.

3. Inde fit a perla veritas sententiae

augustinianae. Liberum arbitrium sine

Dei adiulorio nonnisi ad peccandumvalet , idest liberum arbitrium sine in-

fluxu , concursu , et cooperatione divini

adiutorii, nonnisi ad peccandum valet.

Quis boc negat ubi non est influxus, con-

cursus , cooperatio divini adiutorii , sed

aclus exit ex solo libero arbitrio, in quan-

tum distinguitur a divino adiutorio seu

naturalis, seu supernaturalis ordinis, non

exit nisi malus aclus. Ipsi aclus ii.dif-

ferentes in individuo secundum auctores,

a quibus propugnanlur, non ita emanane

a solo libero arbitrio , ut non etiam a co-

gnitionibus et affectionibus naluralibos

emanent, quae licei non sinide obiecto po-

sitive bonesto , sed indifferenti , sunt ta-

men coeleslis quaedam protectio , qua

prò eo tempore excludunUir mali aclus :

quarelocum habetin aliquo saltem gra-

dii eagratia, de qua illud celebre Augii-

stini : graliae tuac deputo et quaecum-

que nonfeci mala , 1. II. coni. e. > II. :



— 205 —imo Enchiridii e. CXV. sciai unusquis- triumì Rccole hominem peccantem (in

que in eo se liberavi a malo,quod non Paradiso ). Quaeris quid valeat ad au-

infertur in tentalionem. xilium Deus et homo? Attende in eo

Neque alius,quam sensus proxime ex- gratiam liberantem, Nusquam potuit sic

positus congruit canoni arausicano : Ne- ostendi, quantum valeat voluntas homi-

mohabet de suo nisi mendacium etpec- nisusurpata per superbiam ad vitan-

catum. Cam enim fiunt actus boni sive dum sine adiutorio Dei malum. Nonpo-

supeniaturales sive natnrales , imo etiam tuit plus et manifestius exprimi quam

actm indiiìerentes in individuo, si possi- in homine primo. Quod possit voluntas

biles sint , liaec omnia non de nostro tan- hominis ad vitandum malum sine adiu-

tum fiunt, sed de alieno, sive de aliqua torio Dei, idest, sine cooperatione adiu-

vil supernaturaJi, vel naturali gratia,

torii Dei, profecto hoc manifestissime ex-

aut protectione,qua saltem malum mo- primitur in Adamo: tam grande enim

rale vitatur. peccatum effectus fuit solius voluntatis,

Baiana autem propositio XXVIT. fai- et nullo pacto effectus fuit adiutorii di-

ta est meo iudicio, quod doccat , liberano vini. Quid vero valeat voluntas hominis

arbitrium non valere, nisi ad peccan- ad vitandum malum sine adiutorio Dei,dum , sine adiutorio gratiae Dei, quo no- idest sine existentia adiutorii divini, sive

mine constai illuni inlettigeve «ratiam fi- spoliata adiutorio, quomodo oslenditur

dei,quam exprimit prop. XXII , sive in homine primo? de quo Augustinus ].

gratiam ipsius Christi, quam exprimit de Corr. et gratia cap. XI. Quid vero ?

prop. XXIX. et XXX. negata distinctio- Adam non habuit gratiaml Imo vero lia-

ne amori* naturali*, et gratuiti , ut habes buit magnani.

prop. XXXIV. Simili argumentatione Ex hoc igitur sermone contra pelagia-

reiicias doclrinam Qucsnelli in pluribus nos habemus quo pacto simiJes phrases

propositionibus eiusdem doctrinae , uti intelligendae sint in aliis Augustini testi-

prop. XXXV11I. Peccator non est liber moniis.

nisi ad malum sitif gratia liberatoris. Simile argumenlum confici pò test ex

Corollarium. Bine infero : quod sae- sermone ad Catech.de cantico novo tom.

pissime habet Augustinus de libero ar- VI. maur. ed. cap. Vili. n. 8. Quidbilrio sine Dei adiutorio, sive de libero enim valeat liberimi arbitrium non ad-

arbitrio se solo , non signifìcat re ipsa iutum, in ipso Adam demonstratum est.

contingere realem separationem arbitrii Ad malum sufficit sibi, ad bonum non,

a quoemnqiie divino sive naturali , sive nisi adiuvetur a Deo. Primus enim MeBupernaturali adiutorio, sed separa tio- homo acccpit liberum arbitrium rectum

,

irmi ab u>u adiutorii. Abutilur enim Ian- et posuit ante eum Deus, sicut Scriptura

senius bis leslimoniis tum alibi, tum to- dicit, ignem et aquam : ad quod volue-

mo III. lib. III. qui totus est de Gratia ris , ìnquit , porrige manum tuam. Quo-suffii iente , ut prebet reipsa esse quem- modo Adam oslendit quid valeatliberum

dam statum arbitrii, praecipue in infi- arbitrium non adiulum , cum ipse dica-

delibnSj qui -it sine ullo Dei adiutorio ad tur in eadem periodo magnum adiuto-

evkandum peccatum5proindeque cum rium Imbuisse aecipiendo arbitrium re-

omnimoda necessitate peccandi, ctumeum pienissima facilitate boni? nem-Corollarium hoc praeter dieta potcst pe illa verba non significant arbitrium

aperte coofirmari ex sermone CLXXIV. sine adiutorio , sed sine cooperatione

al. \ IH. de verb. Apost. contra pelagia- adiutorii ex Adami ipsius culpa. Ita in

n<»: Dam uum.2. baec babentur : Quae- aliis sexcentis locis interprelaberis.

TU quid valeat ad malum liberum arbi-

CIX. Tempus aulem quod intcr hominis mortem et ultimanti resurre-

clioncm interpositum est , animas abditis receptaculis conlinet , sicut una- Animarum

_.. • . , . , , .. . « receptacula antaquaeque digna est vel requie vel acrumna, prò co quod sortita est in carne resurrectiontm.

cum viveret.

C\p. CIX.



— 206 —Noiaincap.cix. In hoc breve caput satis siut commen-

tarii Joco verba s. Thomae Augustinuminterpretantis in IV. Dist. XLV. q. L.

art. 1. ad 2. Ad secundum dicendumquod inter ilici abdita receptacula, de

quibus Augustinus loquitur , edam suntcomputandi infernus et Paradisus , in

quibus animae aliquae ante resurreclio-

nem continentur ; sed ideo distinguitur

tempus ante resurrectionem , et post, quia

ante resurrectionem sunt ibi sine corpo

re,post autem erunt cum corpore , et

quia aliquibus receplaculis mine sunt a-

nimae , in quibus post resurrectionem

non erunt* Haec s. Thomas. Celerum

de statu animarum iustaruin post mor-tem ante iudicium, quae prò variis tem-

poribus seripserit Auguslinus,quem in

pluribus imitatus est BernarduSjiiotiora

sunt quam quae nos morari debeant.

Cip. CX.Saciilicium

altaris et

eleemosynae pr<

defunctis

quatenus etqaibusnaiu

prosili t.

Rom. XIV. io.

II. Cor. V. io.

CX. Neque negandum est, defunctorum animas pietate suorum viven-

tium relevari , cum prò illis sacriflcium Mediatoris offertur , vel elemosy-

nae in Ecclesia fìunt. Sed eis haec prosunt ,qui cum viverent , ut haec si-

bi postea possent prodesse , meruerunt. Est enim quidam vivendi modus,nec tam bonus ut non requirat ista post mortem , nec tam malus ut non ei

prosint ista post mortem : est vero talis in bono , ut ista non requirat , et

est rursus talis in malo , ut nec his valeat , cum ex hac vita transierit

adiuvari. Quocirca hic omne meritum comparatur,quo possit post hanc

vitam relevari quispiam vel gravari. Nemo se autem speret,quod hic ne-

glexerit , cum obierit , apud Deum promereri. Non igitur ista quae prò de-

functis commendandis frequentat Ecclesia , illi apostolicae sunt adversa

sententiae, qua dictum est , Omnes enim adstabimus ante tribunal Giristi

ut referat unusquisque secundum ea quae per corpus gessit , sive bonum , sive

malum. Quia etiam hoc meritum sibi quisque dum in corpore viveret com-paravit , ut ei possint ista prodesse. Non enim omnibus prosunt : et quare

non omnibus prosunt , nisi propter differenliam vitae quam quisque ges-

sit in corpore ? Cum ergo sacrificia sive altaris sive quarumeumque elee-

mosynarum prò baptizatis defunctis omnibus offeruntur , prò valde bonis

gratiarum actiones sunt ; prò non valde malis propitiationes sunt ; prò val-

de malis etiamsi nulla sunt adiumenta mortuorum , qualescumque vivorumconsolationes sunt. Quibus autem prosunt , aut ad hoc prosunt , ut sit pie-

na remissio , aut certe ut tolerabilior fiat ipsa damnatio.

Notaìitcap.cx. Quae dicuntur in cap. CX. satis con-

sonai^ cum opinione cardinalisCaietani,

quam recentiores magno plausu ample-ctuntur

5suffragia atque indulgentias de-

functis magis aut minus prodesse pròmaiori aut minori disposinone merito-

rum ac laborum quibus satagentes per

bona opera certam suam vocaiionem, et

electionem fecerint ; neque sufficere sta-

tum gratiae. Quod enim meruerunt sim-

pliciter in statu gratiae decedendo, esse

meritum, ut aliquo modo prosint • maiusautem meritum requiri , ut citius ac ple-

nius prosint. Hinc verissimum esse illud

Angustiai hoc loco: omne meritum....

Quae autem cap hoc CX. dissetun-

turde tolerabiliori damnatione , suasere

ci. Dionysio Petavio , ut haec scriberet

lib. III. de augelis cap. Vili. n. 15.

Augustinus in Enchiridio damnatorum

animas, etsi non omnino a poenarwn

aeternitate salvantur , sublevari lamcn

istis vivorum auxiliis, eorumque mitiga-

ri supplicia credit. Sed alium sensum

videtur pati posse verba Augustini , imo

et debere. Quod enim aliqui dicunt dam-

nationem ibi late suini prò poenis Pur-

gatori] , nimis alienum est a strio Au-

gustini,qui damnationem nonnisi dain-

natis tribuit. Cam ergo sacrificia sive

altaris sive quarumeumque eleemosyna-

rum prò baptizatis defunctis omnibus

offeruntur7prò valde bonis (nenipe qui-

bus neque prò lethalibus remissis , neque



— 207 —prò venialibus aliquid luendum superasi- concludere hoc tantum debuisset : Qui-

ii autem homines sunt satis singularis bus autcm prosunt ad hoc prosunt ut sit

perfèctionis) gratiarum actìones sunt; ^/?«nr remzWo; qua scilicet obtenta, trans-

pro non valde malis propitiationes sunt ieranlur in locum quietis. Al quoniam

(huiusmodi dixeris eos quibus superest ropraesentalurus erat stali in opinionem

luendum sive prò lethalibus rcmissis, si- doccntium damnationem valde malorumve prò venialibus : ad hoc genus perlinent sive inipoenilentium per sulìYagia fieri

negligente* baptizati, imo qui plurimis tolerabiliorcm contra ac Auguslinus ipse

etiam se lethalibus inquinarunt, ceierum ex proprio sensu docuerat nulla esse ad-

sacramenlo aut conlrilione reeonciiiatio- ìumcnta horum mortuorum , ideo absolvit

nem io tempore obtinuere: hi omoes non caput CX. ea disiunctiva oratione, ac si

valde mali sunt), prò valde malis(quo- diceret : Quibus autem prosunt, aut ad

rum numero compiehendes omnes qui hoc prosunt, ut sit piena remissio , se-

decessere sine vera poenitentia) etsi nul- cundum scilicet meam opinionem qua

la sint adiumenta mortuorum,quales- dixi nulla esse adiumenta mortuorum

cumque vivorum consolationes sunt.Hac- valde malorum,proindeque totam utili-

tenus ex. proprio sensu Augustinus. At tatem esse hominum non valde malorum,quoniam sequenti capite CXII. dicturus qui per suffragia transferuntur ad quie-

erat de opinione agnoscente mitigatio- tem- aut certe tolerabilior fiat ipsa dam-

Dem poenarum in damnatis , concludit natio secundum opinionem mox expo-

doctnnam tradilara assertione disiuncli- nendam aliorum, qui contra ac ego dixi,

va: Quibus autem prosunt , aut ad hoc asserunt aliqua esse adiumenta mortuo-

prosunt ut sit piena remissio , aut certe rum impoenilentium et valde malorum.

tolerabilior fiat ipsa damnatio. Augusti- Haec saltem suadent ita posse accipi

nus secundum suam sententiam,qua de Augustini verba* et caput sequens CXII.

valde malis,

sive impoenitentibus dixe- ostendit ita debere accipi, et declarari.

rat nulla esse adiumenta ex suffragiis,

(,XT. Post resurrectionem vero facto universo completoque iudicio , ca». cxr.

suos fines habehunt civitates duae , una scilicet Christi, altera diaboli ; una postiSombonorum , altera malorum; utraque tamen et angelorum et hominum.

^JJJJjj"Tel

.

Irtis voluntas , illis faciiltas non poterit ulta esse peccandi , vel ulla condi- miseri"!

v

tio moricndi ; istis in aeterna vita vere feliciterque viventibus , illis infeli-

citer in aeterna morte sine moricndi potestate durantibus,quoniam utri-

(\uc sine fine. Sed in beatitudine isti alius alio praestabilius , in miseria vero

illi alius alio tolerabilius permanebunt.

(AH. Frustra itaque nonnulli , immo quam plurimi , aeternam dam- cap. cxir.

oatorum poenam et cruciatus sine intermissione perpetuos humano mise- damTtoTum

rantor aflectu , atque ita futurum esse non credunt; non quidem Scriptu- aeternam fore -

tla divinis adversando , sed prò suo motu dura quaeque molliendo , et in

leniorem llcclcndo sententiam, quae putant in eis terribilius esse dieta

quam verius. Non enim oblkiscelur , inquiunt , misereri Deus , aut continebil

in iia ma mUerationet suas. Hoc quidem in psalmo legitur sancto : sed de

bis sine ullo scrupulo intelligitur,qui vasa misericordiac nuncupantur

,

quia et '|>si non prò meritis suis , sed Deo miserante de miseria liberantur.

Aut si hoc ad omnes existimant pertincre, non ideo necesse est ut damna-tionem opinentur posse finiri eorum , de quibus dictum est , et ibunt isti in

suppluium aeternam : ne feto modo putetur habitura finem quandoque feli-

citas etiam illorum , de quibus (; contrario dictum est, Iusli autem in vitam(wtmmiìi. Sed poenas damuatorum certis temporum inlervallis existiment

î hoc eis placet, aliquatenus militari, Etiam sic quippe intelligi potest ma-

Ps. LXXVF. io.

Matt. XXV. .',6.



— 208 —

l's. XX,

Cap. CXUI.Mors impinrum

ut vita plorimi

perpetua

nere in illis ira Dei , hoc est , ipsa damnatio (haec enim vocatur ira Dei,

non divini animi perlurbatio) : ut in ira sua , hoc est , manente ira sua

,

non tamen contincat miserationcs suas ; non aeterno supplicio finem dan-

do , sed levamen adhibendo vel interponendo cruciatibus. Quia nec psal-

mus ait,

ad finiendam iram suam, vel post iram suam

; sed in ira sua.Quae si sola esset quanta ibi minima cogitari potest ; perire a regno Dei ,

exulare a civitate Dei, alienari a vita Dei, carerò tam magna multitudine

dulcedinis Dei quam abscondit tinienlibus se, perfecit autcm sperantibus in

se , tam grandis est poena , ut ei nulla possint tormenta quae novimus com-

parare si illa sit aeterna, ista autem sint quamlibet multis saeculis longa.

CXIII. Manebit ergo sinc line mors illa perpetua damnatorum, id est

alienatio a vita Dei , et omnibus ci it ipsa communis, quaelibet homines

de varietate poenarum , de dolorum rclevalione vel intermissione prò suis

liumanis motibus suspicentur: sicut manebit communiter omnium vita ae-

terna sanctorum ,qualibet honorum distantia concorditer fulgeant.

Nola in caput

CXI. exit,

CX111

De poenarum perpeluitate ex doclrina

patruin eruditissime, et copiosissime Pe-

tavius 1. HI. de Angelis cap. VI. VII. et

Vili . ubi etiam habes omnia simul Au-

gustini testimonia sive recitata , sive in-

dicala.

Capite autem CXII. huius Encliiridii

immoralur Augustinus in exponenda o-piuione docentium mitigari posse dam-

natorum poenas. At clarumvidetur quod

eam permiltat iis qui liane sententiam

tueri volunt, non vero tamquam ex suo

sensu probet. Hinc illud: Existiment, si

hoc cis placet: et infra : Quaelibet homi-

nes de varietale poenarum , de dolorimi

relevatione prò suis Immanis motibus su-

spicentur , ubi eam benigna in opinionem

adnumeratsuspicionibus

,

quae oriunlur

ex humanis motibus , sive commisera-

lionis affeclu. Idem Augustinus lib. XXI.

de Civ. cap. XXIV. eamdem sententiam

proponit de poenis damnatorum mitigati-

dis , tum ita concluditi Quod quidem

non ideo eonfirmo ,quoniam non resisto.

Non oppugnava ergo liane sententiam

Augustinus, sed permisit.

At inquies: exponit Augustinus, quod

etiam secundum liane opinionem inter-

pretali congrue possimus versiculum

psalmi : Non oblivisceturmiserari Deus,

aut conlinebit in ira sua iniserationes

suas. Respondeo, omnino ita esse \ sed ni-

bil contra nos. Proferì enim Augustinus

discrimen quod inlercedil inler errorem

asserentium poenas damnatorum habilu-

ras finem , et inler levem opinionem do-

centium eas liabituras aliquam mitiga-

tionem; primam omnino reiicitet aperte

contrariarli putat Dei verbis , etiamsi

quamplurimi per eam aetalem ex iis,

qui Scripturas admittebant, in hoc erra-

rent} cjuod etiam colliges ex lib. de Fide

et operibus , et libro XXI. de Civitate

Dei. Aheram cxtenuat quidem, et accen-

set levibus suspicionibus;permittit ta-

men eam amplecti volenlibus. Ac quo-

niam primi erroris fautores obiiciebant

eum psalmi versiculum , negat Augu-slinus eum illis favere : et interpretatur

secundum veram doctrinam, ([uae neque

dependet ab errore asserente damnationis

finem , neque a suspicione docente poe-

narum mitigationem. Addit deinde, quod

qui liane suspicionem seu opinionem te-

nent, possuut quantum salis interpretari

illuni versiculum in sententia propria,

nec coguntur, ut se se praeeipitent in

eam aliam inlerpretationem,quae per er-

rorem nimis noxium populo Dei docet

finem poenarum.

AtChrysostomi mens videlur satis da-

rà prò opinione de miligalione poenarum

infernalium, nec pali inierprelationes

quas aliqui tentarunt. Nani in epist. ad

Philip, boni. III. multa habet uum. 3.

de peccaloribusmorientibus \ numero au-

tem 4. : Nonigilur omnes ploremus i/ior-

tuos, sed eos qui in peccatisi hi lamentìi

digni, in eiulatibus, hi lacrymis . . . Namin inferno quis confitebitur ti hi ?.. .

Il >

igitur lugeamus : opem prò viribusfera*

mus , aliquod ij>sis auxilium compare'



— 209 —mus, exiguum illud quidem ^ sed quod Jlinc habes quo sensu veruna sit, quod

lanini auxiliari queat.Qùomodo Tquave necnvneoretw prò infialelilrms . impus-

roiionc?Cum ipsiprccesfundamus,tum que defi ia //>\ ut ail Augustinus 1. XXT.

alios ut prn ipsisfondant obsecrantes, oc de Giv. e. XXIV, Ex quo magnimi ar-

pro ipsisfrequ 'nter dantes eleemosynas gumentum sumitur a Petavio contra eam

pauperibus. Afferthaec res ai-quid so- miteni sententiam :

Maximum, inquit

latti. Ah li enim Deum ita docentem* adeersus Ulani praeìudiciwn est,quod

Protegam urbem liane propter me, et nunquam Ecclesia prò damnatis orare

propti r David servum rneum ,JV. Reg. consuevit, quodprojcetofaccrct, si levari

XX. Si sola insti memoria tantum va- salterà illorum cruciàtus possent9etiam

luit ubi opera praeterea }>ro marino si terminari non possent : ita lib. IH. de

fiant, qidd non poterunt? Non frustra AngeJiscap. VIIJ. n. 18. Ar. hae in re

s/ lis siuit legibus constitutoj alia est quaestio facii , alia iuris. Quae-

utinvenerandis, inquanto atque honoris stio faeli est , utrum Ecclesia explicitas

s mysteriis memoria eorum fiat, qui orationes habeat prodaranatis. eorumve

ì-unt. Noverarli hinc multimi ad poenis saltcm miiigandis? non habere fe-

illos Un ri a ' f 1 r•

. maltinti utilitatis. statur s. Augustinus , neque conirariumEo emm tempore quo unipersus populus evincunt verba Ghrysostomi. At cuna

stai manibus passisac coetus sacerdo- idem Augustinus una cuna Paulina cpi-

/<7//.s' , et illud liorrorcm incutiens sacri- scopo Nolano lib. de Cura prò morto is

fidimi, quomodo Deum non placabimus capirei, num. 1. et 3. Universa prò de-

pro istis orantes ? atque id quidem de funclis, inquit, Ecclesia supplicare con-

ìiis qui in fide deccsserunl. suevit: oritur quaestio iuris , utrum hae

Perspicua ista videntur , nec iis apta- generales preces comprehendant aliquo

ri posse , (juae aliqui docuere apud Bel- paclo , et aliqua utilitate etiam damna-

lanni. de Purg. lib. II. cap. XVIII.,

tos?In qua quaestione Augustinus nega-

Chrysostonnina soìum videri negare o- tivam, at Ghrysostomus amrmativam

randum esse publice vel sacrificandum opinionem habuit, Augustino ipso non

prò catechumenis. At imprimis vides,

quidem docente, sed ut vidiinus permit-

hic non agi de catechumenis, de quibus lente.

lanini quid sentiat accipe ex iis quae se- Ghrysostomi sententiam approbat non

quuntur: Catechumenì vero ncque hae quidem Damascenus a Petaviò citatus in

dignantur !'one , sed omni auxi- Orat. prò delunctis , non enim eius estil-

lio sunt list ituti5uno quodarn excepto. la oratio} sed, missa prò cuius anima du-

Quale vero ì\ e? licei pauperibus prò bitatur, ita enim inscribitur inGellonen-

dare , atifue hinc aliquid perei- si codicepervetuslo apudmaurinosad ca-

piuut refrigerationis. \ult enim Deus put GX. Enchiridii, et Natalem Alexan-

/// mutilimi nobis auxilium afferamus. drumdiss. I. Saec. IL. in qua haec est o-E quid enim aliud causac sii, cur prò ratio: Onmipotcns , et miscricors Deus,

11 bo/it) mundi slalu precari iusse- qui habes potestatem mortificare, et ite-

ri t ? Cur jìro omnibus hominibus? Nani rum vivificare , deducere ad inferosìet

interomnes sunt etiam latro- iterimi reducerj, et vocas ea quae nonil 1 '

, sepL Ichrorum effossores ffures et- sani, tamquam ea quae sunt,cuius po-

qu<- aliii sex< ntis scalentes malis. Ai- lestc/s et in coelo, et in terra, et in ma-tamen prò omnibus precamur. Erit. e- ri, et in inferis piena, adsislil , tehurni-

nim fortasse qua* lam ipsorum conver- Ics trementesque deprecamur prò anima

no. Quemadmodum igiturpro viventi- famuli tui,quarti traxisti de praesenti

bus istis precamur , <pii. nihil a radave- sacculo absque pocnitenliae spalio, ut si

ribus differunt , ita etiam prò illispre- forsitan ob gravitatem criminum non.

cari licet. Excludit igilur damnatos ca- meretur surgere ad gloriam per haec

tei humei os .il» utilitate, a< fructu sacri* sacra oblatioms libamina vel tolerabilia

lìciorum, non tamen ab util no- fiani ipsa tormenta.

n. ,

a non|

kdri raldus lib. de miraculis s. Bene-

i ii ici i liaristico. lieti e, XXI. scribil Floriacenses p"*

27



— 210 —nima bus praedonum in acie cacsorum

prece* ad Domimi in (udisse: Quatenus

etsiperpetuisnon merercnlur absolvicru-

cialibus , sallcm minoribus mulclarenlur

a strido iudice poenis. Pro cadem opi-

nione maurini patres ibidem eitant Sen-Icniiarum lib. IV. d. XLV. , et Glossam

in H. q. XIII. e. tempus. Pro eadem sen-

tentia leges apud s. Th. in IV. dis.XLV.

q. II. nomina Prepositivi , Porrelani

Altisiodorensis.

Huins opinionis censuram habes apud

sanctum Tliomam ibidem : Est nihilo-

minus praedicla opinio praesumptuosa,

utpote sanctorum dictis contraria et va-

na , nulla auctoritatefulta, et nihilomi-nus irrationalis. Sanctorum dieta con-

traria referuntur apud s. Tliomam non-

nisi verba quaedam Dionysii Areopagi-

tae, Augusiini , et Gregorii. Quod au-

tem dicit nulla auctoritatefultani osten-

<lit se, non allendisse ad Hom. III. Cliry-

sostomi in ep. ad Philippenses , aulhym-nurnV. Prudenlii post festum Paschale

cuius auctorilatcm si eludamus, quod

podice cecinerit , nulla eius auctoritas

erit, ubi lam multa adstruit religio-nis nostrae mysleria aut ceremonias.

Non itaque spcrnenda eius auctoritas

est spoeta est enim qui non fabulas,sed

mysteria ritusque religiosos metro il J i—

gavit.

Placet censura Petavii 1. III. de Ang.

e.Vili: De Ime darnnatorum saltem ìio-

minum respiralione nihil adhuc certi de-

cretimi est ab Ecclesia Catholica ,ut

proplerca non temere tamquam absurdasit explodenda sanctissimorum patrum

haec opinio5quamvis a communi sema

calholicorum hoc tempore sit aliena :

cui moderalae censurae favet Augustinus

cilatus.

Cap. cxiv.

Exposìta fide,

a£Ìt de spe.

/.rem XVII.

C a ... CXV.Orationis

dominicale apu«M.i Ithaeum

petiliones

septem.

Matlh. VI. 9.

seqq.

CXIV. Ex ista fìdei confessione, quae breviter symbolo continetur ,

et carnaliter cogitata lac parvulorum est , spiritaliter aulem considerata actractata ci bus est fortium , nascitur spes bona fidelium , cui caritas sancta

comitatur. Sed de iis omnibus quae fìdelitcr sunt credenda , ea tantum ad

spem pertinent quae oratione dominica continentur. Malcdiclus enim om-nis , sicut divina testantur eloquia

,qui spem ponit in homine: ac per hoc et

in se ipso qui spem ponit , huius maleclicti vinculo innectitur. Ideo nonni si

a Domino Deo petere debemus, quidquid speramus nos vel bene operatti

ros vel prò bonis operibus adepturos.

CXV. Proinde apud evangelistam Matthaeum septem petiliones conti-

neredominica videtur oratio

:

quartini tribus aetcrna poscuntur, reliquiaquatuor temporalia

,quae tamen propter aeterna consequenda sunt ne-

cessaria. Nani quod dicimus , Sanclificctur nomai tuum , adveniat regnum

iuum, fiat volunlas tua sicut in coelo et in terra,(quod non absurdc quidam

intellexerunt , in spirili! et corpore)omnino siue fine retinenda sunt : et

hic inchoata quantumeumque profìcimus augentur in nobis ; perfecta ve-

ro, quod in alia vita sperandum est , semper possidebuntur. Quod veri)

dicimus, Panem nostrum quolidianum da nobis hodie , et dimitte nobis <ì<

nostra , sicut et nos dimittìmus debitoribus nostris , et ne no* induca* in tenta-

lionem , sed libera nos a malo, quis non videat ad praesentis vitae indigen-

tiam pcrlinere? In illa itaque vita aeterna, ubi nos semper speramus tutu

ros, et nominis Dei sanctificatio , et regnum eius, et voluntas eius in nostro

spirilu et corpore perfecte atquc immorlaliter permanebunt. Panis vero

quolidianus ideo diclus est quia hic est necessarius , quantus animae car-

nique tribuendus est , sive spiritualiter , sivc carnaliter , sive utroque in-

telligalur modo. Hic est etiam quam poscimus remissio, ubi es( commissio

peccatorum; hic lentationes quae nos ad peccandum vel alliciuut vel un-



concilia tur

Lue. XI. i

debel.

— 211 —pellunt ; hic denique inalimi mule cupimus liberali : illie autem nibil isto-

rimi est.

CXV1. Evangelista vero Lucas in oralione dominica pctitioncsnon sep- ca P . cxvr.

lem , sed quinque complexus esl : nec ab isto utique discrepavit, sed quo-la;!^!^''Z ,„

modo istae septem sint intelligendae , ipsa sua brevitate commonuit. a P u,|.

L^".

Nomen quippe Dei sanctificatur in spirila , Dei autem regnum incar- vutSU,

11 is resurrectione venturoni est. Ostendens ergo Lucas tertiam petitionem

duarum superiorum esse quodammodo repetitionem , magis eam praeter-

naittendo facit intelligi. Deinde tres alias adiungit , de pane quotidiano , de

remissione pecca toruni , de tentatione vitanda. At vero quod ille in ultimo

posuit , sed Ubera nos a malo: iste non posuit , ut intelligeremus ad illud

superius quod de tentatione dictum est, pertinere. Ideo quippe ait , sed li-

bera ; non ait , e( libera tamquam imam petitionem esse demonstrans : (Noli

noe , sed boc : ) ut sciat imusquisque in co se liberari a malo,quod non

infertur in tentationem.

( \\ II. lana porro caritas , quam duabus istis, id est fide ac spe ma- cap. cxvu

iorem dixil Apostolus , quanto in quocumque maior est , tanto melior est ^.eiuìlid

in quo est. Cuna enim quaeritur, utrum quisque sit homo bonus, non ac s

Jlek!?

esse

quaerilur quid credat, aut sperei, sed quid amet. Nam qui recte amat

proceri dnbio recte credit et sperai : qui vero non amat , inaniter credit

etiani si sint vera quae credit ; inaniter sperat etiamsi ad veram felicitatem

doceantur pertinere quae sperat : nisi et lioc credat ac speret , quod sibi

petenti donari possit ut amet. Quamvis enim sperare sine amore non pos-uit , fieri tamen potest ut id non amet , sine quo ad id quod sperat non po-

test pervenire. Tamquam si speret vitam aeternam (quam quisnon amat?)et non amet iustitiam , sine qua nemo ad illam pervenit. Ipsa est autemfides (.liristi

,quam commendat Apostolus

, quae per dilectionem opera-

tur , et quod in dilectione nondum habet ,petit ut accipiat

,quaerit ut in-

venial , pulsai ut aperiatur ei. Fides namque impetrat quod lex imperat.

Nani sine Dei dono , id est , sine Spiritu Sancto, per queni diffunditur ca- v

"-, Scnt-*

... ... . , , .. .* XXVI. cap. Lisi.

ritas in cordibus nostns , mbere lex poteri t , non uivare ; et prevaricato- uom.v. 5.

rem insuper tacere , ([ui de ignorantia se excusare non possit. liegnal enimcarnalis cupiditas , ubi non est Dei caritas.

In bis capitibus exponitor alraqne ne qua nemo ad illam pervenit. Fides , Nota in caput

idea quam de spe el cantate habet Augii- ac spes si inanes non sunt, eo collineant, cxn'cxnirtùrasjspei nomisi expectaUonem, ac fi- ut precibus obtinoant liane iustitiam si-

duciam rerum obuneodarum tribnit, mi ne qua nemo ad vitam aeternam perve-

declaravimufl aeprobavimus in nota ad nit. Id siobtincat, tunc lides per dilectio-

cap. \ II., et \ III. Cantati autem tribui t nemoperatur, ([ime dilectio est ipsa iu-

jd omoe quod est rectus amor operativus sthia, quam lex imperat.

(siniplei enim quidam amor el compia- Vides ergo quod in tripartita divisione

centia boni est inseparabib'sa spe, utdo- fìdei , spei, caritatis Augustiuus tertio

cet Augustinus iis verbis, sperare sine a- hoc loco sub caritatis nomine complecta-mere non possit), quo fit homo bonus ac tur omnem iustitiam a fide

, et spe di-

na implens. Hic enim est amor id a- stinctam, quale* impletur.Si lex iubeat,mans, sine quo ad id quod sperai non et per hominis negligeotiam Spiritui Sanpotesl pervenire, (amquam si speret w- cto resislcntis non cooperetur cum borni-tam aeternam et non amet iustitiam

, si' ne donum divinae gratiae, non consequ<

Ma Uh . VII.



— 212 —tur legis observanUa, ned inexcusabilis quo prò tempore el loco non est obser-

praevaricatio. Dei donum iuvans ad ie- vantia legis, non est iuslitia et iustitiae

gem implendam vocaturSpiritila Sanctus amor, proindeque inaniter credit, inani-

diffundens caritàtem in cordibus nostris, ter sperat ?

cum iuslitia mandatorum et caritas hoc Quum contra vero Ouesnellus loqui

loco idem sint. videatur de cantate dominante, regnanteHinc liabcs discrimen assertionis au- ac proinde iusiificante quae non est in

gustiuianae hoc loco: Regnat enhn car- peccatoribus: haec caritas est amor Dei

nalis cupiditas ubi non est Dei caritas, el specialis super omnia, non general is cari-

quesnellianaepropositionisXLV.exdam- tas, sive iustitiae et mandatorum amor,

natis in bulla llnigenitus: Amore Dei in Observandum est autem Auguslinumcorde peceatoruni non amplius regnali- loqui de homine, sive de slaiu hominis

,

te , necesse est ut in eo carnalis regnet non de actu quolibet morali singulari •

cupiditas, omnesque actiones cius cor- nonenim in unoquoque eorum actuum

runipat. necesse est ut regnet vel Dei caritas eliam

Discrimen ex eo quoque sumi posset, usurpala progenerali virlule et amorequod Augustinus Joquatur de Dei carità- boni, vel carnalis cupiditas : sive quia

te,prout universim complectilur amo- actus non positive bonus esse potest indif-

rem iustitiae, et observantiam legis ac ferens in individuo , sive quia ad sum-

mandatorum, uti constat ex loto capite mum erit cum aliquo veniali defectu •

CXVII. Quis autem dubitai,quominus non tamen regnanlem habebit carnalem

regnet carnalis cupiditas in homine in cupiditatem.

„....., CXV11I. Sed cum in altissirnis ignorantiae tenebris nulla resistente ra-

sutus vd netates iione secundum cameni vivitur , haec sunt prima hommis. Deinde cum per

Mte'ìi'Jmtsab' legem cogniiio fuerit facta peccati, si nondum divinitus adiuvat spiritus

ìege.sub giatia, secundum legem volens vivere vincitur, et sciens peccai , peccatoque sub-

et in pace. °.

7 AJ,

* *

ditus servit: A quo enini quis devictus est, hmc et sercus addtctus est: id agenteli. l'etr. II. 19. . ' , .? ,

* , .... .

scientia mandati , ut peccatum operetur in nomine omnem concupiscen-

tiam, cumulo praevaricationis adiecto, atque ita quod scriptum estimplea-

Bom. v. ao. tur; lex subintravit , ut abundaret delictum. Haec sunt secunda hominis. Si au-

tem respexerit Deus , ut ad implenda quae mandat ipse adiuvare credatur,

et agi homo coeperit Dei spiritu , concupiscitur adversus carnem fortiorerohore caritatis : ut quamvis adhuc sit quod homini repugnet ex homine ,

nondum tota infìrmitate sanata , ex fide tamen iustus vivat, iusteque vivai,

in quantum non cedit malae concupisccntiae vincente delectatione iustitiae.

Haec sunt tertia bonae spci hominis , in quibus si pia perseverantia quisque

proficiat,postrema pax restat , quae post liane vitam in requie spiritus

deinde in resurrectione etiam carnis implebitur. Harum quatuor differen-

tiarum prima est ante legem , secunda sub lege , tertia sub gratia,quarti

in pace piena atque perfecta. Sic est et Dei populus ordinatus per tempo-

rum intervalla , sicut Deo placuit, qui in mensura et numero et pondere

cuncta disponit. Nani fuit primitus ante legem ; secundo sub lege , quae

data est per Moysen ; deinde sub gratia, quae revelata est per primum Me-

diatoris adventum. Quae quidem gratia nec antea defuit ,quibus ea opor-

tuit impertiri , quamvis prò temporis dispensatione velata , et occulta. Nc-

que enini antiquorum quicumque iustorum praeter Chi isti Gdem salutem

potnit invenire , aut vero nisi et illis cognitus fuisset ,potuisset noW\> por

eorum niinistcrium alias apertius , alias occultili* prophetari.



— 213 —CXIX. In quacumque autem quatuor istarum velut aelatum singulum ca P . cxix.

quemque hominem gratia regenerationis invenerit, ibi ei remittuntur prae- peSTbow*»

lenta universa peccata ; et reatus ilio nascendo contraeteti , renascendo dis- "êr

a

s

e

a

ta

!"e<

solvitur. Tamque multiun valet , quod Spirita* ubi vali spirai , ut quidam io. ih. 8.

lecundam illam servitutem sub lege non noverili t , sed cum mandato in-

cipiant adiutorium habere divinum.

Discutienda fam est Celebris doctrina lutar, quia tamen arbitrium, nondum est Nota ad caP .

de quatuor liominum statibus , (juain ca- a peccato, idest a concupiscenlia volati-cxyni

-cx,x -

titolici* pluribus in loeis Augustinus tra- tati scu consensui cius dominante , libe-

dit, erronee autem Iansenius , et Ques- ratinatnon potest molibus illius resiste-

nellus. S -niellili Augustùu, ait lanse- re... In cetcris duobus statibus arbi-

nius I. HI. de Slam nat. lapsaecap. II., trium grada liberante liberimi est , et

quamtantoperepelagiani detestati sunt, vel... dimicat , vel... in beatitudinis

non alia quarti ista est : quod arbitrium pace requicscit. Status isti cerlis gradi-voluntatis post lapsitm primi komìnis ,

bus in toto humano genere dislinguun-

antequam divina gratia visitelur , hoc tur, ut primus locum habuerit in plcris-

est antequam christianam suscipiat fi- que ab Adami lapsuusque ad Moysem,

detti unde incipit gratia j sub cupidità- qui legcni dedit,quo toto tempore in

tibus terrenis ila arete captivum possi- summa ignorantia vixit genus humanum.

dcatur , ut libertas illa voluntcìtis velut Secundus a Moyse usque ad Christian,

Jerreis vinculis adstricta nullomodo pos- quigratiam liberantem dedit: totum enim

sii sureere, ut bonum velit aut faciat ,istud spatium tempus legis fuit tollenlis

sed ut tantammodo captivo mota verse- quidem ignorantiam, nullam tamen be-

lar in mah) . Qua de causa liberimi ar- ne operandi gratiam , multoque minus

bitrium toto ilio tempore non tam esse libertatem arbitrio a dominantis peccati

liberimi quam servimi , hoc est liberum tirannide largientis. In tertio statu

esse iustitiae,peccati autem servum , sa- Christi gratia genus humanum liberat

,

blataJunditus indiJJ'erentia proxima ad ut legem peccati saevientis in membris

bonum et malum. nostris ab eius iam consensu liberali su-

Doctrina ista in Augustini scriptis pcrare possimus. In quarto pcrfeclissime

tam luculenta, et perspicua est, ut ausim liberi triumphamus.

di* ere nullam in hac tota materia esse Iam attende sequentia : Status isti,

clariorem, quam ipse non tamquam opi- pergit Iansenius, proportione quadam in

nionem suam , sed tamquam immobilem singulis edam hominibus locum habent.

Christianae fidei basini docet, cui tota Primus et secundus quamdiu homo inda christianae gratiae et voluti- projunda legis seu iustiliae faciendae

tatis incumbit. ignorantia, vel edam si iam praecepta

E.! ti pluribus argumentis,quo- noverit , fide tamen vera vel spirita ca-

rimi quartina capile sexto est: Ex qua- ritalis liberante desiitutus sub cupidita-

tuor statibus populi Dei, ante legem, sub tibus suis vincitntibus, et vincentibus ia-

l . ub gratia, et in pace. Apud Au- ceti ita ut eas vel sine ulla prorsus pu-inum , inquitj intcr status illos ista gna cum delectatione sectelur,vel sifor-

dijferenlia est,quod in duobus primis te voluntas damnalionis mela pcrculsa

arbitrium sub peccati concupiscentia ca- pugnare veld, viribus tamen idoncis de-

ptivum it servum iacet, ita ut legem iu- stituta vincalur. In tertio stata arbitri-

stilia<- sibi propositam , seu ipsum opus uni eruitur et liberatur a lege peccali ei

bonum,quod lex iubet impL re non pos- morlis, ut iam Deo adhaerens cum poe-

titi Namquamvis in secando statu (sub na sua liberum dimicct. In quarto per

iam instructus homo per legem ^ et bcatamresurrectionem liberatur ab omnisupplicii timore lerritus

,quibusdam malo.

subinde bene vivendi desideriis pcrccl- Euiudcm doctrinaxn probare nititur



— 214 —lansenius ex mullis Augustini Jibris, et

maxime ex hoc Enchiridii e. GXVIII.

Eamdem iterum lansenius tradit 1. I. de

Gr. Chr. cap. XIV. cuius litulus est :

Lex virtus peccati , et iram operalur, et

in singulis hominibus ctiam christianis ,

et in toto popolo Dei,qui instar unius

liorninis eruditur in qualuor statibus ân-

te legem, sub lege , sub grada , in pace

Eamdem doetriuam de qualuor stali-

bus tradit Quesnellus in suis observalio-

nibus moralibns ad Galatas cap. V.}

quam doclrinam concludi t propostone,

quae est sexagesima quarta inter damna-

tas in bulla Unigenilus : Sub maledieto

legis ìiunquam fìt bonum, quia peccatur,sive fadendo malum, sive illud nonnisi

ob timorem evitando. Quesnelli Celebris

apologista, qui Collator dicitur, recitato

Augustini textu inEnchiridio e. GXVIII.

ait , non ovum ovo simile magis reperiri,

quam integrimi Quesnelli lexturn curii

Augustini doctrina. Citat lansenius etiam

Augustinum in Conimeli, ep. ad Galatas,

in Expos. quarumdain prop.ep.ad llom.

in Jib. LXXX11I. quaest., in lib. de Nat.et gr., lib. de Gestis Pelagli

,hiEnarra-

tionibus psalm. , et in epistolis. Ouare

doctrinam Augustini in scripturisfunda-

tissimam plurimis in locis traditam , et

propter rei magnitudine/ri , summopere

christianis inculcatam appcllat 1. 1. de

Gr. Chr. cap. XI.

Verum detectio omnis aequivocalionis

exduobus capiialibus principiis pendei.

Primum est. QuaecumqueAugustinus

minus commoda minusque honorifica

scripsit de statuante legem Moysis, et

de statu sub lege Moysis, intelligenda sunt

de iis stalibus per se, et sccundum se con-

siderai , sive attenta propria ipsorum

vi ac sunlcienlia ,non vero iis attentis

bonis, quae in eos status ex Christo de-

rivabanlur. Inter quae bona crat adiulo-

rium saltem sufficicns. Haec distinctio

qua secernuntur haec duo vis praccepto-

rum, et vis gratiac Dei, traditili' tolidem

verbis ab Augustino serm. XXXII. al.

XX. de diversis.

Ilocprincipium os tendi tur ex libro III.

conlra duas cpislolas pelagianorum,qui

cimi aliis scriptus est anno U&) , aut

paulo post, idest proxime ante Enchiri-

dion. Nani quemaarnodumexlibris,quos

etiam anlca scripserat Augustinus, ianse-

niani atlribuunt Augustino errores de sta-

tu sub lege, ita etiam pelagiani abuten-

tes iisdem libris Augustini in quadame-pistola Thessalonicam missa : Legem ve-

teris testamenti nos aiunt dicerc non obhoc datamfuisse ut instificaret obedicn-

tes, sed utgravioris fieret causa peccati.

Ila refert Augustinus cap. II. Comparahoc dictum pelagianorum cum iis, quaehabet lansenius 1. I. de Gr. Chr. Nanicapitis IX.titulus est: EJfectus legis gra-

vioremruinam ufferre , arctiusque con-

cludere sub peccalo. Quod idem confir-

mat cap. X. et XI. omnia probans ex

male inlellecto Augustino. Idem ergo ab-surdum et pelagiani, et ianseniani Augu-

stino tribuunt.

Respondet Augustinus : Prorsus non

intelligunt quid de lege dicamus,quia

id (juod dicit Apostolus quem non intel-

ligunt, dicimus. Et paulo post : dicimus

lege fieri ut Deus quid fieri velit audio-

tur : En munus legis , ex vi quae sibi

inest: ad quam , ut iterum ait cap. VII.

n. 22., iubere pertinet non invare; gra-da vero fieri) ut legi obediatur. En mu-nus proprium gratiae ex Christi mentis.

Non ergo legis veteris testamenti ex se et

vi sua , sed ex consortio et adiutorio gra-

tiae tribuitur , ut iuslifìcaret obedicntes.

Idem aliis vocibus repetit : Lex ergo au-

ditores facit,grada faclores .... Ecce

quod dicimus : orent ut aliquando inteU

ligant , non lidgent ut ìiunquam ìntelli-

gant.

Atnumquid sub eo legis statu dabatui

grada saltem sufticiens? Audiatur Ianse

nius 1. I. e. Vili. Gratiam afflasse sufji-

cicnlcm , quae iudaeos a peccati ,seu

concupiscentiae dominadone liberairt .

hoc est liberos faccret, ut legis praecepta

custodicndo vita aeterna potirentur

recendorcs philosophiae potius hiuua-

nae,quam iheologiae divinile scila

persequendo slaluunt. Haec enim ima-

ginalio ab Augustini secretilis in lodi

tradita doctrina per quam longe recedU*

Scias aulem quod similia pelagiani t ri -

buerint Angustino in epistolaThessaloni-

cam a pelagianis missa. Audi Augusti-

num 1. III. e. IV. Ex hìs etiam ilio

quae nobis obiiciunt, refellunlur. (Jan

enim calholicus dicat. quoti nos di



— 215 —iactant, SpiritumSanctum adiuiorem in est rais, ubi ipso qui praccipit , inspicit

.eteri testamento nonfuisse: nisicum ve- Deus. Tales crant fìlli (crrenae Ierusa-

tus testamenlum sic intellìgimus ,quem- leni, de qua dicit Apostolus: Servii e-

admodum Apostolus dixit , a monte Si- nini nini fìliis suis , periinens ad testa-

rla in seTpitutem generans? Scd quia in mentimi vetus a monta Sina in servitù-

co praefigurabatur novum ,qui hoc in- lem generans quod est Agar. Ex ipso

telligebant tunc homines Dei ... vetcris generefucrunt qui Dominimi crucifixe-

quidem testamenti dispensatores et gè- runt et in eadem infìdclitatc manscrunt.

statores , sai novi denionstruntur Ime- Inde sunt adhne etiamjìlii corumin in-

redes... Sive igitur Abraham(pergit genti multitudine iudaeorum

il 8.) sire unte illuni insti, sive post eum Haec quamvis longiuseula descripsissc

usque ad ipsum Moysen, per quem da- non piguit propier insignem militatem.

tum est testamentum a monte Sina in Augustinus ergo obiicientibus pelagianis,

vitutem generans ) sive celeri prophe- quasi a catholicis doceretur ,Spiritimi

post ami ,et saneli homines Dei us- Sanctum adiutorem viriutis in veteri

quo ad loannem lìoptistani , filii sunt testamento non fuisse ,liane proposi tio-

promissionis et gratiuc secundum Isaac rem negat sine distinctione a catholicisfiliurn liberac. . Ad testamenlum autem dici. Distingua autem, et falsata eam di-

vetus (snbdit n. 9.) ,quod est a monte cit in iis, qui non sisiebant in veteri te-

Sina in servitutem generans ,quod est siamcnto , et in praemiis ac minis tem-

Igor, Hli pertinenti qui eum acceperint poralibus ibidem comprehensis,

praefì-

m sanclam et instarti et honam, pu- giuantibus tamen spiritualia ,erantque

toni sibi ad i itemi litcram posse sufjice- proinde veterisquidem testamenti dispen-

i qua fiant factores legis, di- satores , etgestatores , sednovi haeredes.

vinam misericordiam non requirunt, sai An vero, inquit ibidem Augustinus n. 6.,

ignorantes Dei iustitiam , et suam vo- ad testamentum novum negabimus perti-

tentes constituere^ iustitiae Dei non sunt nere, qui dicit, cor mundum crea in mesubiecli. Ex hoc genere fuit ilici multi- Deus ? Quod igitur ad istos altinet, Spi-

llalo qua^' adversusDeum in eremo mur- ritum Sanctum adiutorem viriutis in ve-

muravit , et idolumfecit , et ìlici quae in feri testamento non fuisse negat Augii

ipsa terra promissionis fornicata est post stinus. Ubi videa sermonem esse de ad-

Deos alienos. En primum caput, ex quo iu torio dante proximam potentiam ad le-

homines testamenti veteris dicebautur gem servandam,quam potentiam uti-

perlinere ad testamentum vetus prout que ii iusti habebant. At Augustinus

iu servitutem generans , sive prout gene- cani propositionem a pelagianis sibi tri-

raos servos, et non filios. butam non negat, ac proinde concedi t in

Accipe aliud caput. UH edam (pergit iis qui pertinent ad tcslamentumvetus ge-

ûgustinusi. e.) quicumque

ibicrant nerans in servitutem ,

idest ut

eumexpli-

tola (juae ibi ( idest in testamento seu le- cantem audisti,qui negligimt orationem,

reteri dato per Mojsen in monte Sina) praesumentes de suis viribus, et unico

DeuspoUiceturf terrenapromissasectan- ducuntur ab amore ac timore tempo-

rf (jnid prò novo testamento ea ipsa ralium.

nificent ignorante* j eorum adipiscen- lam vero si Spirilus Sanctus adiulor

dorimi amore et omittendorum timore negabatur negligentibus preces lmmiles,

lì i praecepta servabant: imo non ser- et male amanubus temporalia , ac male

vabant , scd sibi servare videbaniur. Ne- timentibus , confici tur argumentatio per-

que enim fides in eis per dUectionem spicua in doctrina s. Augustini, quod ii

operabaiur, scd terrena cupiditas me- negligentcs, et male amantes , ac timen-

tusq/rc carnalis. Sic autem praecepta tes habebant adiutorium saltem sufficiens

quifacit , procul duino invitusfacit , ac idest adiutorium quod quamvis com-perhocin animo non Jadi: magis vult parate ad legem implendam esset remo-

enim omnino nonfavere, si secundum ea tum , tamen comparate ad lmmiles pre-

quaecupit et metuit , permittantur impu» ces, sive etiam ad eum inalimi amorem,neper hoc in ipsa voluntate intué ac timorem aliquantulum infringendum



— 21C —ossei proximnm. Veritas hacc maxiini

momenti sic ostenditur.

Perspicuum est cnim in doclrinas.Au-

gustini quod is qui iubetur orare et ex

personali negligentia punitur , habet au-

xilium necessarium ad orandum; perspi-cuum est quod is cui aliquid vetatur, et

ex culpa personalis inobedientiae punitur

is habet auxilium necessarium ad culpani

vitandam.

Lib. de Gr. et lib. arb. e. IV. n. 9. ad

ea verba , Vigilale et orale. . . scribit: Cumvero addidit et orate , oslcndit Dcumadiuvare ,

ne iniretur in tentationem.

Habes igilur regulam universalem,cum a

Scripturis , cum ab Augustino dieitur

orafe, in hoc ipso supponimi* Deum iu-

vare ad orandum. Pergil Augustinus :

Dicium est libero arbitrio , Fili , noli

defiacre a disciplina Domini : et Dona-nus dixit : Ego rogavi prò te Pelre , ut

nondeflciat fìdes tao; quibus verbis pro-

mittitur divinum adiutorium. Concluda

Augustinus generali rcgula : Homo ergo

gratia iuvalur , ne sine causa volitatali

cius iubealur. Ubicumque igitur Augu-stinus audit pracceptum orationis , sive

alleriusrei, omnino atquc inseparabili ter

subintelligit adiutorium , ne sine causa

iubeatur. Iam veroeodem ilio loco Au-gustinus scribit: Ergo unusquisque con-

ira suam 'concupiscenliam dimicans oret,

ne intret in tentationem , idest ne sit ab

ìlici abstraclus et illectus. Ex quibus in-

i'eras,quod unusquisque sive christia-

nus in slalu graliae, sive iudaeus in sta-

ni legis gratiam orandi habuit et habet.

Homo ergo gratia iuvalur, ne sine causa

volunlali cius iubealur.

Eodem lib. de Gr. et lib. arb. cap.

XVIII. num. 37. Curergo dicium est,

diligamus invicem, quia dilectio ex Deoest., uisi aula praecepto admoniium est

libertini arhilrium , ut quaercrct Dei do-

ma;!? Quod quidem sine suojructu />ror-

sus admoncretur , nisi prius acciperet a-

liquid dileelionis , ut addi sibi quaere-ret, nude quod iubcbalur impleret . Cum.

dieitur. diligamus invicem , lex est: cumdieitur, quia dilectio ex Deo est

,gratia

est. Sapìentia quippe legem et miscri-

cordiam in lingua j)orla(. linde scri-

pf/rii est in psalmo : etenim benedictio-

nem dabil, qui legem dedit.Quoùescum-

que ergo tum Seripturae , lum Augusti-

nus moncnl scu iubent, ut homincs orcnt,

praesupponitur ab Augustino, quod qui-

Jibet eorum acccpcril u liquid dilecli

ut addi sibi quaeral , nude impJeat, quod

iubetur- idest quod acceperit aliquid au-xilii. Quare sapìentia Dei tum christianis,

luin eliani iudaeis, non solam legem, sed

et miserìcordiam in lingua poriavi , ila

ut qui legem darei, darei edam benedi'

ctionem. Constat igitur in doclrina Au-

gustini, quod si Spiritus Sanctus adiulor

in veleri testamento non fuerit4

i is qui

perlinebant non uteumque ad vetus te-

stamenlum, sed ad vetus testamentum in

scrvilutem generans , idest ut explicat

Augustinus, iis qui non clamabanl: Cor

mundum crea in me Deus , et spiritum

rectum innova in visceribus meis ;et ex

hac ipsa negligentia hoc modo punieban-

tur de propria praesumptione5perspi-

cuum est , inquam,quod acceperant a-

liquod auxilium , unde orare possent, si-

ve quod acceperant aliquid dilectionis,

ut addi sibi quaererent , unde implereni

quod iubebatur :,secus admoniti et iussi

fuissent sine suo fructu prorsus , sive ut

supra dixerat sine causa.

Inde edam evincimi*, quod si iudaei

culpabantur'propter malum amorem et

timorem temporalium , et inde perline-

bant ad testamentum vetus in scrvilutem

generans , ac proinde in poenam Spiritus

Sanctus adiutor in iis non fuit adiutorio

pieno ac proximo , evinci tur, inquam,

quod ad eum amorem, sive auferendum,

sive minuendum aliquid auxilii omuinoacceperant , ne ipsis sine causa iubcrcliu\

et sine suo fructu admonerentur . In

(piani rem innumera alia adduci possent:

veruni ne evagemur a lib. de Gr. et lib.

arbitr. e. XVI. n. 32. Magnimi aliquid

pclagiani se scire putant quando dìcunt:

non iuòeret Deus, quod sciret nonj

ab nomine fieri 1 quis hoc ncscial ? Et

catholici hoc sciebanl etpelagiani: id

trique profitebantur. Discrimen eri

quod pelagiani dicerent hoc posse, situili

esse in viribus naturae, catholici coi

asserereot hoc posse situm esse jn divino

adiutorio. Si igitur omnes quibus iuben-

tur pietatis opera , habent posse catholi-

cum, idest constitutura ex adiutorio

no: habebant igitur el hoc plaei .



— 217

quibus malus amor et timor tcmporalium

seiunctus ab amore iuslitiae,

generans

lervos et non (ìlios, vetabatur.

Conilnnatur I. ratiocioatio laeta: Lexpaedagogus ad graliam per terrorem, est

pud laDsenium titulus cap. XII. I, I.

de Gr. dir. Est antan causa huius rei

verissima, inquit, et in sanati Doetoris

lucubrationibusfrequentissima, (jnod eos

qui sub se vivebant, iudaeos tamquam

parvulos ad agnitionem gratiae Christi

et consequenter ad fidem auctoris eius

fìianu ducerei— Hoc enim ipso poten-

tine suadebatur , ut quia Dcwn scie-

bani insistitine , et crudelilaiis exper-

iem , sufficientes vires rjgantihus datu-

ra/, non dij/iderent , quibus prae-

i implerent, Haec verissime

laroenins. Sane pieni sunt Àugustioi li-

bri commendantes liane legis utiliiaiem,

ut homines propriam iniìnuitatem agno-

scentes , (racla superbia ,et propriarum

virium praesumptione eoniiigerent ad

ui.it la ni. Ex quibus intero : ergo, quem-

admodum aiebat Augustinus J. de Gr.

i'i lib. arb. , Sapicntia Dei legem et mi-

sericordiam in lingua portabat , bene-

dictionein dabal, qui legem dabat , idest

simul cimi lege coniungebat Deus mise-

ricordiam aliquam suam auxiliantem, ae

pracvenicnlem. Probo liane consequen-

liain. Pelagianum enim luisset (licere .

quod lex sola litera sonante et sine iu-

pante spirita milis esset frangendae su-

perbiae ac praesumptioni iudaeisque per-

ducendis ad humiles preces, quibus sibi

potcerenl cor mundum ac spiritum no-

li. Id saepissime diris omnibus ana-i bematizat Augustinus iis ipsis libris con-

tra duas Epistolas peiagiauorum , et lib.

de Gr. et lib. arb. et passim. Ubi il-

lius inspiratio et unctio illius non est,

forinsecw inaniter perstrepunt verba.

\ Bg, li. HI. in epist. I. Io. n. 13.

\ ina huius argumenti deprehendes in

verbis Augustini quae ex I. de Nat. ei

. e. XII. exseribit [ansenius J. e. Di-< iiiius lume esse intenlionem legis ar-

guenlis, ///... confugiatur ad gratiam

Domini miseranti*• Ei bl>. de Gr. Chr.

e» \ III. ìhu( ostendatur legis uiilitas

quoniam . . . cogit confugere ad gratiamliberandos — ut altentius

s ac tolticitius

itiae medicina quaeratur.

Confirmalur IJ. Observabis in libris

Augustini quod sicnti ex. praecepto dato

hominibua inferi liberimi arbitrium, ita

ex oratione, eiusque necessitale , et tam

frequenti eius commendatione infert gra-

tiam nedum plenam, et proximani,quae

est orationis fructus , sed illam elianti,

quae est principium orandi, et dat ipsum

posse pelere, posse implorare. Ergo si-

culi quicumque urgetur praecepto, ha-

bet liberum arbitrium, ita quicumque

et in quocumque statu sive ante legem,

sive sub lege urgetur admonitionibus o-

randi , liabet cam gratiam quae est oran-

di principium.

Ulraque pars antecedentis conslat ex

unico cap. XVIII. num. 37. lib. deGr. et lib. arb. : Haec ergo praecepta

caritatis inaniter darentur hominibus

non liabcntibus liberimi voluntatis arbi-

trium. Ennecessitas liberi arbitrii ex prae-

cepti natura : addit paulo posi: Admo-nitum est liberuni arbitrium , ut quaere-

ret Dei donimi . Quod quidem sine suo

fructu prorsus admoneretur , nisi prius

acciperet aliquid dilectionis , ut addi si-

bi quacreret , unde quod iubebatur ìni-

pleret. Vides igilur quod si non sit li-

berum voluntatis arbitrium , inaniter

dalur praeceplum: et quod nisi prius ac-

cipiat aliquid dilectionis ut quaerat , si-

ne suofructu prorsus admonetur liberum

arbitrium, ut quaerat. Igilur in omni

statu sicut ex praeceptis inlertur liberum

arbitrium, ila ex internis aut externis di-

vinis admonitionibus orandi infertur gra-

fia dans posse implorare. Quare serm.

CLXXVI. al. X. de verb. Apos. contrapelagianbs num. 5. : Ad medicum curras,

mediami implorcs, qui ubique est: et ut

implorares excitavit cor tuum , et posse

iinplorare donavit Ubi.

lil tolum pendei ex generali assertione

Augustini,quam tradit serm. XXXII.

ai. XX. de diversis , et XXXI. ex llo-

mil. L. Vocat enim te Deus, ait num. 9.,

et iuhet ut facias. Ilacc gcneralia sunl

omnium hominum , aut bominis statui.

Addit quod maxime lenen lum est: Sedipse dat vires , ut quod iubet impleri

possit

Principium alterum sii. (ìratia adiu-

rans simpliciter, et sine addilo usurpa-

lajquemadmodum ei potestas bene a-

28



— 218 —gendi, ac similia significare solenl in do-

ttrina s. Augustini gratiam proximain,

et completai!! implendi legem,qucmad-

modumet facultatem seu potestaiem pro-

bimani implendi , non vero ita universa-

li ter gratiam aut potestatem remolam ,

initialem,quaeque si t tantum poiesias

aut grafia proxima quaerendi,et pelendi.

liane Joquendi , ac scribendi consuetudi-

nem usurpali ab Angustino facile oslen-

dilur.

Serm. CLXV, al. VII. de verbis A-

posloli eonlra pelagianos nnm. 1. el 2.

ad illa verba: Peto... del vobis , indu-

cit loquentem Paulum : Quod peto a vo-

la's rogo del vobis. Pelo enim a vobis

propler arbilrium vohtnlalis ; rogo del

vobis propler auxilium maiestatis ....

Quia ut Deus velit dare, debes et tu ad

accipiendum accommodare voluntatem.

Quomoilo vis accipcrc gratiam divinae

bonitalis,qui simun non aperis volun-

talis ? Ecce tibi auxilium maiestatis et

gratiam divinae bonilalis,quod auxi-

lium, fjuarn gratiam Jiomo accipiatve-

Juti praemium, ac fruclum co quod ac-commodaverit voluntatem

, eiusque si-

mun aperuerit. At unde Jiaec accommo-

dalio volunlatis, et aperitio sinus ? nnmex merito solius liberi arbitrii? nnm ex

sola sua virlule ? Apage ab Augustine

iam episcopo , et eonlra pelagianos ser-

mocinante lam pravum errorem. llinc

in eodein sermone num. («). Cum jisal-

mo, inquit , dicamus miserere mei. Qua-

re ? Quia virlutcm habeo,

cjua te pro-

merear ? Non. Quare? Quia volunlalis

aròilrium gero , unde gratiam luam me-

ritimi menni praecedit ? JSon. Igitur ac-

commodano voluntatis, et aperitio sinus

ad accipiendam gratiam divinae bonita-

lis , et maiestatis auxilium , supponitur

oriri ex iniliali aliquo auxilio, quod Au-

guslinus absoluie, ac simpliciter non di-

gnalur nomine gratiae et auxilii , sed

alibi vocat aliijuanlulaui gratiam alibi

aliquid carilatis, utsaepe citavimus, a-

libi cum limitatione gratiam per quùmbona voluntas incipit, uti liabet 1. de

Gr. et Jib. arb. e. XV.In psalmo LXX. serm. I. n. G. Ego

qui de captivilate volo libcrari,per gra-

tiam Inani, clamo ad le. Libera me de

marni peccatoris^ de poleslate cins ne

< imi sarvil , ndduiut ad lOnsensiorn mne cum insidialur

,persuadeat iniquità'

lem. Sì vult liberari per uraliani, non

habet gratiam. lllatamen voluntas et illc

clamor ex aliquo auxilio est , et ex ali-

qua praeveniente misericordia secundumillud : Quid hubes quod non accepisti?

Quod inculcavera t Augustinus hoc ipsa

sermone n. k. Absoluie tamen non ini-

tialem liane, sed eam vocat gratiam qua

non adducitur ad consensionem nec per-

suadetur iniquilas.

Enarratone in psalm. CVI. n. h. Facenim hominem primo nihil quaerentem,

secundum vitam velerem seducloria se-

curitalc viventem.... Ut exciletur iste adquacrcndam gratiam Dei , ut fìat solli-

cilus et tamquam de sonino evigilet,

nonne manus Dei excitat euni ? En di-

stinctio inter manum Dei excilantem,

quae est misericordia aliqua praeveniens,

et gratiam Dei,quod nomen accommo-

dat gratiae danti proximam polentiam et

proximas vires. Addit Augustinus, quod

per eam excilalionem incipiat pergeread

civilatern quietis.In psalm. CXVIII. serm. X. n. 5.

Crcdimus , et oramus per gratiam nobis

danari utfaciamus ,quod per nos ipsos

implere non possuinus. Nomen gratiae

illi tribuitur pleniori, quae fructus est

orationis, per quam gratiam donatur, ut

faciamus, el legem impleamus. Sed ta-

men credere, et orare ex praevenienle

misericordia est,quam lamen non sini-

pliciler

vocat gratiamAugustinus.

Sed missis innumeris aliquid indice-

raus ex epistola CXXXVII. ad Hilarium

eonlra pelagianos al. LXXXIX. A nu-

mero 5. ad 10. saepissime nominai di-

vinimi adiulnrium,qua voce semper so-

let inlelligere illud plenius,quo possu-

nius legem implere,quodque e?l fru-

ctus orationis, ac fìdei, quae utique Mini

ex aliqua misericordia praevenienle: /

Iti itcujue liberimi urbitriunì ad opera

bona , si divìnilus adiuvetur,quod fit

Inanililer petendo, etjadendo. Di

timi vero divino adiutorio . . . nullo mu-

do habebit iusliliae soliditatem. Divi-

num adiutorium, quod orando habetur,

non orando non habetur, illud cumula-

lius adiutorium appellaiur,quod ora tio-

ne , aliisque piis actibus obtinetur , io





— 220 —quodpossumus. De projunditalc, inquarti,

nescio qua iudiciorum Dei quae insanir

tabilia contemplari non possumus,per-

scrutavi non valemus,

procedit ot/ine

f/uod possumus . Quod possum video\

unde possim non video, nisi quod et hochactenus video, quod novi esse a Dro.

Lih. de diversis quaest. LXXXIIJ.

q. LXVIII. Ad miscrìcordiam perlinet

vocatio ..... Numquid ergo latrbat Pha-

raonem quantum boni consequutaejue-

rint terrae Mae per adventura loseph ?

Illius ergo rei gestae coguitio vocatio

ciusfidt, ut populum Israel misericor-

diter tractans non essct ingratus. Quod

autern lune vocationi oblcmpcrare noluitsed exercuit crudelitatem in eis, . . me-

ruit pocnam. A Pharaone iransitum

facit Augustinus ad alios : Hacc autern

vocatio quae sive in singulis hoaiinibus

sive in populis atquc ipso genere humunoper temporum opportunitates operalur

,

altae et profundac ordinationis est. Quopcrtinct etiam illudi In utero sanctifì-

cavi te , et cum esses in renibus patris

lui , vidi te. Additisla perlinere

adlon-

gitudinem , latitudinem, alliludinem et

profunditalem. Ex quibus,mulloque

inagis ex iis quae retraclans Iiunclocum

seribit lib. I. Retract. e. XXVI. palei,

vocalionem tum Pharaonistum reliquo-

rum hominum, de quahic, perlinere ad

ordinem gratiae miserantis, et talem suf-

ficientiam dantis,qua abulentes in culpa

sint} quamvis distinctior harum rerum

explicatio eomprehensionem nostrani ex-

cedat.

Tandem audi Augustinum lib. II. de

Pece. mer. et remiss. cap. VI. lnnu-

merabilibusteslimoniis dubitare non pos-

sum , nec Deum aliquid impossibile ho-

rnini praecepisseìnec Deo ad opitulan-

dum et adiuvandum ,quo fiat quod iu-

bet , impossibile aliquid esse .

Atque haec de liominibus ante legem.

Nego praeterea,quod homines sub

lege consti tuli sint sine ornai misericor-

dia praeveniente , ut loquitur Augusti-

nus lib. I. Renaci, cap. XXVJ. ad q.

LXVIII., esto plerique sint sine adinto-

rio uberiore, quo homo quod vult po-

test. Expende Auguslinum lib.LXXXHI.quaest. in q. LXVI. ubi late exponit

quatuor dijjercntias in uno hominc, qui-

bus gradatila pcractis in vita aderita

manebitur . Hoc loco abutitur lansenius

lib. III. de St. rat. laps. cap. VI., et

lib. I. de Grat. Clir. cap. XIV. Ila-

(fue Duro. 5. recitatis verbis Apostoli,

si autem quod nolo hoc ago. .. ioquit :

lìuc usque sunt verba hominis sub lege

constituti , nondum sub grada,qui ctsi

nolit peccare, vincilur a peccato. Inva-

iati eniui consuctudo carnalis et natura-

le vinculum rnortalitatis,quo de Adam

propagati sumus . lmploret ergo auxi-

lium qui sic positus est , et noverit suina

fuissc quod cecidit, non suum esse quod

surgit. Iam enirn liberatus agnoscens

graliam liberatoris sui dicit :

Miser egohomo, quis me liberabit de corpore mor-

lis huius? Gratia per lesum.

Observahunc hominem dici abAugu-

stino nondum sub gralia consti lutimi,

nempg ut paulo post explicat,sub gratia

liberatoris quam liberatus habebit. Ab-

iudicat ergo ab hoc nomine auxilium

proximum ad legem implendam , i;on

tamen omnem vocationem et misericor-

diam praevenientem.Primo quia ait: Noverit suumfuissequod cecidit. Ergo quoniam teste Au-guslino lib. de Duab. anim. e. XII. n.

17. peccali reum tenere queiuquam quia

nonjecit quod faccre non potuit , sum-

rnae iniquitatis est et insaniàe , inde se-

quitur,quod homo sub lege constilu-

tus tantum habet miserieordiae praeve-

nientis, quantum opus est ad imputan-

dum ili! peccatum. Quod confìrmabis ex

eodem libro LXXXHI. Quaest. in q.

LXVIII. n. 5. Qui autem vocatus non

verdi sic inchoat meritimi supplii ii\

cum vocatus venire neglexerit.

Secundo. De hoc homine sub lege

constiluto ait Augustinus : lmploret er-

go auxilium,

qui sic positus est

Ergo quoniam teste eodem Augustine)

lib. de Grat. et lib. arb. cap. XVIII.

n. 37. Pracccpto admonilum est lìl>e-

rum arbitrium, ut quacreret Dei do-

nimi, quod quidem sine suoj'ructu pror-

sus admonerelur, nisi prìus act iperet "-

liquid dileclionis , ut addi silfi quaere-

rei, unde quod iubebalur, iiuplent; in-

de sequilur,quod homo sub lege COD«

stilulus acceperit aliquid dileclionis % ut

addi sibi quaerat7mule impleat quod



— 221 —ìubetur\ quoti cuna facere negligit

, mi-

que secundum legem volens vivere vinci*

tur. ut ait Augustine hoc Enchiridii ca-

pile CXVIII., et sciens peccai, pecca*

toque subditus servii ... cumulo praeva*

ricationis adiecto. Quia non uteuraque

a, sed constitutus sub lege peccat

contia legem positivam expressius co-

gnilatn,quoJ phrasi s. l'ani i et Annu-

simi praevarìcari est. Vide Augustinura

in psalm. CXVIII. Serm. XXV.a n. \.

Alfine itaci: divenni de Jioininibus ,

qui al) Augustioo dicuntur sub lege per

analogiani a;i ludaeossub lege molaica.

Nego,quod homo constitulus sub

gratta ita ab Augustioo describatur . ac

si tunc primumexperiatur aliquidgratiaeiive proximae sivc reniolae. Quod ve-

rissime negari constat e\ dictis, cimi

probatum sil1accepisse aliquid dilectio-

iiis. Homo ìtaque 8ttb grana conslitutus

banc appellalionem babet,eo quod con-

stituatur sub gratia proxima et confe-

rente plcnani polentiam servandi legem.

liane gratiam, non autem eam quaeini-

lialis sit , agnoscit Auguslinus tamquamcharacteristicam in descripiione huius

tertii status, quam habes hoc Enchiridii

capite C\\ IN. Si autem, inquit , re*

spexit Deus, ut ad implenda, quae man*dot, ipse adiuvarc credatur ( en gratia

non tantum excitans praevenienle ali-

qua misericordia, sed immediale ac pro-

xime adiuvans aii mandata impleoda) et

agi homo coeperit Dei spirita, concu-

iiur adversus cameni forliorc roto-

re caritatis , ut ex fide iustus vivat,

iuslcque vivat. Observa: in primo statahomiois qui analogus est statui Jegis na-

ie, ei in secundo qui analogus est sta-

tuì legis scriplae, accipitur, ut probavi-

mu-, aliquid caritatis ex Augustino. Atin terno -tam sub gratia concupiscitur

Jartiere rotore caritatis, vivitur exfi-di- et vivitur iuste.

Quid sii autem iuste et ex fide vivere,

fttaùm explicai i. Doctor : In quantum,

inquit, non cedil maina concupiscctdiac

vincente delectatione iastitiae. Quare

j)alet, sermonem esse de delectatione de-

liberata : hac enim , non vero per dele-

ctationcs indeliberatas , vivitur iuste ;

(piam deliberatami delectationem supra

vocaverat Jortius robur caritatis, alibi

voeat volunlatem bonam, magnani , ro-

bustam , ut Jib. de Grat. etlib. arb. e.

XVII. n. 33., qua tantum velimus,

(piantimi sufficit ut volendo faciamus,

ul ait ibidem eap. XVI. n. 32.

II is Enchiridii verbis de vincente de-

lectatione iusiitiae respondent illa serm.

XXV. n.7. in psalm. CXVIII. Carnales

delectationcs,quae legis litera vetantur

polius quam vitantur , spiritualium ho-

norum delectatione vincuntur, et eademusque ad perfectionem crescente Victo-

ria perimuntur. Carnales delectationes

quae vetantur a lege, sunt praecipue et

proprie delectationesdeliberatae : liae vin-

cuntur per deliberatas spirituafes oppo-

silas. Haec Victoria per deliberatas dele-

• ctaliones si ad magnum excessum crescat

perfectionem evangelicam constituit.

Addit Auguslinus, gratiam quae cha-

racterislica est tertii status, et qua iuste

vivitur, fuisse in aliis duobus stalibus hu-mani generis sub lege Moysi et ante le-

gem , nempe penes iustos homines. Ce-

terum aliquam gratiam saltem minus

plenamet uberem distributam fuisse om-nibus, probatum est,eiusque abusu fa-

ctum est , ut pleniorem non liaberent.

Hinc Augustinus in psalm. LXXVII. n.

2. An soli prophetae habebant liane fi-

dem, non et populus? Imo ctiatn quipro-

pketas fideliter audiebant eadem adiu-vabantur gratia , ut intelligerent quodaudiebant. Qui vero infideliter audie-

bant , habentes proinde suiìicientiani au-

diendi fideliter, ii a pleniore gratia exci-

debant. Nani ut ait in psal. XCIII. n. 9.

lstae omnes voces Dei per orbem ter-

ramni fiunt.

Haec de lertio statu sub gratia. Nanide quarto in pace et beatitudine nulla

est inter nos ci lansenium controversia.



C a t. cxx.Repellerai!

inorientes aule

usudi rationis

non pereant.

Rom. XIV. 9.

— 222 —CXX. Anlequam possil autom homo capa* osso mandati , secundum

carnem vivat necesse est -, sed si iam sacramento regencrationìs ablutus

est , niliìl ci oberit si tunc ex hac vita migraverit. Quia ideo Chrislus mor-

luus est ci resurrcxil, ut et vivorum et morluorum dominelur ; nec lenebil re-

gnimi mortis eum,

prò quo mortuus est ilio liber in rnortuis.

Nota in caput

CXX.Si quis teneat regulam ab Augusti no

traclitam lib. XI. Gonfess. cap. XX.lntelligatur quod dicitur. . . Panca sunt

enìm quac proprie loquimur, plura non

proprie, sed agnoscilur quid velimus:

liane, inquam, regulam si quis teneat,

non putabit verba Augusiini hoc cap.

CXX. favere Iansenio tom. III. lib. III.

de Grat. Chr. e. XXI. docenti, Chri-stian morluum... tanlummodo prò illis

,

quibus mors eiusprofuit. Duo velini ob-

serves

Observalio I. Non est novum a Ian-

senii temporibus, quod Augustinus pro-

pler aliqua librorum suorum testimonia

visus sit docere : Quod non prò totius

mundi redemplione Salvator sit cruci-

fìxus. Haec enirn sunt totidem verba o-

biectionis seu eapituli IX. exquindecim

Gallorum capitulis contra Augustinum

obiectis dum viveret, et statim post eius

morlem. Legantur Prosperi Aquitani

prò Augustino responsiones ad capitula

calumniantium Gallorum ,liber unus

quem maurini patres inseruerunt tomo

X. Oper. s. Angustini parte IH. Appen-

dieis. Itaque ab aetate Augustini tributa

fuit s. Doclori haec sententia. In alio li-

bello,

qui ibidem apud maurinos patres

inscribitur, Prosperi Aquilani prò Au-

gustini doctrina responsiones ad capitula

obiectionum Vincentianarum, quae sex-

decim sunt, obiectio prima est: Quia Do-

uiinus nosler Iesus Chrislus non prò

omnium hominum salute et redemplione

sit passus. Vetus igilur est ab Augusiini

aevo haec cantilena et a qualuordecim

iam saeculis decantala.

Ohscrvatio li. Sed nova non est, imo

aeque antiqua responsio, quod ea doctri-

natribueretur Augustino per calumniam.

llinc Prosper Augustini discipulus ea

quindecim inscripsit Capitula calumnian-

tium Gallorum.

Ulriusquc liuius obscrvationis vcrilas,

in cuius obsequium capiivare debet in-

tellectum suum quilibct Augustini disci-

pulus non indocilis, constai ex ipso Pro-

spero inPraefationibuseorumlibellorum,

hoc est ex teste qui cuicumque non in-

docili esse debet omni exceptione maior.

In praefatione primi libelli hacchabet:

Doctrinaia,quam sanctae memoriae

Augustinus Episcopus contra pclagia-

nos per multos annos apostolice as-

seritit liltcrisque mandavit , quibusdamvisum est , aut non inlclligendo aut in-

telligi eam nolendo , reprehendere 3 et

hoc quasi compcndium cognitionis his

qui iudicio eorum ducebanlur, afferro, ut

quae in libris praedicti viri damnabilia

se reperisse iactabant , brevium capilu-

lorum indiculis publicarcnt, talique (lini-

mento et detestationem eius,quem itn-

pcterent, obtincrcnt , et ab his quae info*

massent , curam exlerriti lectoris aver-

terent. Ne ergo liane persuasionem te-

mere quis recipiat , et tale/a pulci sen*

suin scriptis calholici inesse doctoris,

qualem eum quifrustra calumnianlur o-

sienlanl, singulis capitulis ,

quae dam-

nationis titillo pracno tarunt^ brevi et ab-

soluta professione respondeo , in nullo

recedens a tramite earum definilionum,

quac in sancii viri disputationibus conti-

neniur , ut facile vcl tennis diligenliae

aniniadvertat inspector, quam iniustù

opprobriis calholici pruedicaloris me-

moria carpatur, et in quod peccatwà

cudant qui scriptorem celeberrimi no-

minis promplius habeant culpare quam

nosse

Similia conti net praefatio alterius li-

belli ad obiectiones vincentianas : Qui*

dam.... contexunl et qualibus possuni

scntenliis , comprehendunt ineptissima-

rum quarumdam blaspliemiarum prodi-

giosa mendacia, eaqueoslendcndu et in-

gcrenda multis publiee privalimtjui' <ir-

cumferunl , assereni cs Ialiti in nostro

sensu esse,qualia diabolico rondnen-

tur indicalo: quaefalso in nos ad exci

tandam invitiiam iactari < ade...

piene dilucideque pandamus ,quid di



— 223 —perversi* definitionibus iudicemus

ut (ini paululum se ad legenda haec di-

anoti.fuerint occupare , evidenter agno-

scant impiarum profanarumque opinio-

nuni ìiullutn cordibus nostri* inluc

vesliaium, et blasphemias

i/uasperspe-

xerinl nostra professione damnati , in

carwndcin reperloribus censeant debere

pimiri.

Ex bis constat, utramque observatio-

ìiciii veraua esse.

Constat prima ; nani ipso Angustino

vivente et paulo post cius mortem cir-

cumferebantur aliquot indicali senten-

tiarum ipsius, inter quas decima quinta

in indiculo Gallonino ci prima in indicu-

lo vinoenliano negabat mortem Christi

prò omnibus. Hi indicali ingerebantur ,

publice oc privatìm^ ni proinde coacti

fuerint discipuliAugustini ad publicas re-

sponsiones.

Constai etiam secunda;qaod discipuli

Augustini aperte negarunt eas sententias

Augustini esse, imo redargaerunt adver-

sarios.quod non nosoereni et intellige-

rent verba Augustini: dixerunt ncque

solidum vestigium earum sententiarum

in Augustini Jibris esse: totum tribùerunt

malevolentiae ae malignitati,quod sai-

leni in mullis veruni esse potuit jnou-

nullos enim pie credere debemus com-

motos lui— e zelo sed non secundutu scien-

tiam.

Addere praelerea possumus , constare

( \ praedicUs9quodsententianegans mor-

tem Christi pio omnibus, quani semipe-

,ni tribuebant Angustino et quam

iper inni Augustini diseipulis nega-bat esse s. Doctoii^, ab ntraque tamen

adversaria pai te in lioc consentiente cen-

sebatur damnaòilisj commentum dignumitatione et iniamia , opprobrium,

lissima blasphemia,pmdigiosum

mendacium et diabulicum, impiaetpro-

fana opimi et blasphemia. His phrasi-

bua utitur Prosper describens ea quin-

decim capituia ex scxdecim obiectiones,

m quibus ciaf sententia oegana mortem

Christi prò omnibus , uno etiam in qui-

bea erai : Quod non omnes homines ve-

li t salvare, sed certum numerimi prac-

'lesùnatorum : ita enim liabet obiectio

\ IH. ex qu indecim capitulis Gallonimi"'il, '/// )d Deus nolit omnes salvare c-

liaitisi omnes salvari velini: quac est o-

biectio secunda exsevdecim vincentianis.

Universa haec ratiocinatio \ idetur es-

se demonstratio moralis contra iansenia-

nos iactantes prò suis crroribus auetori-

lalem Augustini.Imi autem responsio s. Prosperi ad

ea dieta Augustini quae sonare videntur

Chrislum non esse mortuum prò omni-

bus ,est eadem reipsa cum consueta re-

sponsione scliolasticorum post s. Tho-jnain : Chrislum non esse mortuum prò

omnibus sed prò iis solis qui salvi fiunt,

quantum ad eflìeaciam et realem ulili-

lalem : mortuum tamen prò omnibus

quantum ad suiììeientiam pretii persoluli

ex serio finesalvandi omnes. Ilinc s. Pro-sper ad capitulum IX. calumniantium

GaJlorum : Quod non prò totius mundiredcmplione Salvator sit crucifìxus , re-

poni t : Nulhts omnino est ex omnibus ho-

minibus , cuius natura in Clirista Do-miti) nostro suscepta non fuerit.... qui

ideo in indrmitatc nostra communionemSubiit mortisi ut nos in viriate cius liabe-

remus consortium resurrectionis . Addii

s. Prosper quod rectissime dicatur Sal-

vatorprò totius mundi redemptionc cru-

cifìxus propler veram humanae naturac

susceptionem (ex fine quem proxime di-

xerat ut nos in virtute eius habeamus

consorlium resurrectionis). Vides redem-

ptorein uoiversalem propler suiììciemiain

pretii prò omnibus oblati. Pergit s. Pro-

speri Potest tamen dici prò Jiis tantum

crucifìxus , i\ itibus mors ipsius profidi.

Ecce libi redemptio non omnium sed spe-

cialis quantum ad cilìcaciam ulilem(piani sic declarat s. Prosper: Dicit enim

Evangelista,quia lesus miritiirus erat

prò gente , et non tantum prò gente, sed

etiam ut Jllios Dei dispersos congrc-

garet in unum. In sua enim verni, et sui

eum non reccpcriuiti quolquot autem re-

cepcrunt cum dedit eis polcslutem fìlios

Dei fieri ,qui.,... ex Deo nati sunt.

Mors prò bis Dei filiis est mors eiììcax

et ulilis. At mors etiam prò aliis saltem

quantum ad sumeientiam , iterimi deda-la tur a s. Prospero verbis sequentibus.

Diversa ergo ab istis sors corniti est, qui

inter illos censcntur , de quibus dietimi

est, mundus cum non cognovit ; ut pos-

si/ secundum hoc dici: Redemptor mwi-



— 224 —di cledil prò ìnundo sanguinali suum , mate, et baplisma lamquam simiJitudt*

sed mundus redimi noluit. Eri redem- nem mortui Cluisii , quod etiara feceraij

ptio universalis quantum ad sunicicn- bravina e. XLII. Hinc illa : Sacri Lap-

liam, quae per Deura non stat, quin ef- lismalìs grande mysterium in anice Cliri-

fìcax sit. sii Nihil aliud esse baptismum

Similia imo clariora habet in respon- quam martiri Christi similitudinem ....

sione ad obieetionera I. vincenlianam. Nihil aliud morlem Christi crucifixi -

Sed baee non repeto. Vide enim quae nisi remissionis peccati similitudinem :

superi US diximus in nota ad cap. XLI. quibus et sirailibus modis dicendi s. Au-

ct seqq, gustini qui assuetus fuerit,planam ac fa-

Quis ergo prudensaedocilis non acquie- cileni putabit interpretationern quam de-

scat expbcationi, (juam et vivo et mor- dimus.

tuo Augustino dedere ipsius discipuli , ac Quam lieeat concludere argumento,

Prosper praecipue quiapologiam sui ma- nisi fallor validissimo ex discrimine ba-

gistri , cum adhuc is viveret, ineboavit, rum duarum asserlionum,quod passim

uli palet ex epistola ad Ruiìinum scripta animadvertes in operibus Augusliui.

anno 429. apud maurinos patres in ap- Prima assertio est. Hic aut Uh praede-

pendice toni. X. Part. III? slinatus aut electus est, Hanc asserlio-

Hanc aulems. Prosperi explicationem nem passim Augustinus superare cogni-

non esse arbilrariam, sed fundamenlum tionein nostram docet,passimque incili

habere in s. Augustino prolixe proba- cat illud, novit Dominus qui sunt cinsi

vimus in nota ad cap. XLI. , osiendentes neque modo in libris contra Pelagiano*.,

dislinctionem tlieologorum scbolastico- sod in sermonibus ad populum,utiserm.

rum traditam l'uisse ab Augustino sub CLXXV. al. VII. de verb.Apost. n. 1.

tribus verborum formulis, quarum seet alias saepissime. llinc senni. XLV1I»cunda apprime coincidit cum sensu Au- n. 15. Non scitnisi praedestinalione et

gustini in boc Enchiridii capite CXIX. praescientia oves et hircos ille solus qui

Hoc igitur loco ait Augustinus : Siiam pruedestinare potuti, qui praescirc. Sae-

sacramento regenerationis ablutus est, pe etiam docet, oportuisse tantum secre-

nihil ei oberit, si lune ex Ime vita mi- tum occultari. Hinc lib. de Gorr. et grat.

graverit. Quia ideo Christus mortuus e. XIII. n. 40. Quis enim ex multila-

est et resurrexit , ut et vivorum et mor- dine fidelium quamdiu in hac morta-

luorum dominetur , nec lenebit regnimi litate vivitur in numero praedestitialo-

morlis eum, prò quo mortuus est ille li- rum se esse praesumat? Quia id oaul-

ber in mortuis. Quibus verbis de eo lo- tari opus est in hoc loco, ubi sic cavonln

quitur, prò quo mortuus est Cbrislus est elatio ut etiam per Satanar cui^r-

non quomodocumque, sed morte appli- luni ne extollerelur lantus colaphizurc-

cala per baptismuin regenerationis, idest tur Apostolus.

aliis terminis et plirasi augustiniana lib. Altera assertio est : Tu cs a Christo

VI. conlr. lui. e. XV. quam expendi- redemptus ; hic aut ille redemptus est

inus in not. ad cap. XLI., prò (pio Giri- a Christo. iluiusmodi assertio ac simile

stus non tantum mortuus est semel in sine ullo scrupulo ab Angustino enun-

cruce, sed iterimi in baptismate. Ad cianlur , neque sub dubio aut arabigui-

utramque liane morlem in cruceet in ba- tate, sed omnjno absolute, certo atque mpiismate respicit Augustinus lib. II. Op. dubilanler, idque tara saepe utliber con

nnp. n. 30. aperte nega prò parvulis liei posset ex hisassertionibus. Legeserm.

mortuum, qui unus prò omnibus mortuus CLXXVI. al. X. de verb. Apost. n. i.

est Die aperte, mortili pannili non ubi ad illa verba Pauli : Ut in me osteth

sunt qui peccatimi nullum habent , morte drivi Christus omnem longanimitatem ,

prose Christi* in qua baptizentur , non ila inducit Pauluni loqueutem : Sic dico

opus habent. Ilccole huius Enchiridii Paùlus unicuique aegroto et de se volenti

cap. LJI . ubi tara eloquenter repraesen- desperare: Qui curavit me^misit me ad

lat et mortem Christi tamquam simili- te , et dixil mihi : UH desp* riluti vade

tudinera nostrae regenerationis iubaptis- et di< qu \d Imbuisti, quid in te



— 225 —quarn cito sanavi... Vacle die aegrotis

,Semi. CLXXIV. contra pelagianos

clama desperatis : Fidelis senno et ornai al. Vili, de verh. Àpost. ad ca verba,

acceptione dignus,quia Christus lesoa Christus' lestts penit in mundum peccato*

venit in munduni peccatores salvo* face- /•< s salvosfacere ole. linde ? interrogai

re. Quid tirnetis, quid trepidati* ? Quo- Augastinus n. 8. A peccati* cor/mi . Fo-

rum primus eô sum. Tarn certus erat pulumsuuma peccatiseorum, NumquidAugustinus, Christum mortuum esse; prò ad istwn populum non pertinent parvu-

unoquoque quantumvis scelerato atque //, <jue/n salvimijaciet Iesus a peccatis

inipio, ut induca! Paulura ex mandalo eorum? Pertinent piane, pertinent fra-

Chris ti dicentem unicuique , Christus le- tres mei. Sic babele in corde, sic credite:

SUS venit in mundum peccatores salvos curii ista fide parvulos ad gradoni Cliri-

faccre (cimi tamen Quesnellus contra- sii portate, ne si liane fidem in corde

rium doceat Prop. XXX\ IN. ex damna- non habueritis,prò quibus respondelis ,

tis in Bulla Unigenitus: Proli/ quantum lingua vestra occidalis, Prorsus,fralrcs,

ojìortet bonis tcrrcnis et sibiniet ipsi requi non cimi ista fide cimi parvulo cu-

mini iasse ad hoc ut quis fìduciam ha- currerit, fìngit. Vides anicuique paren-

bcat sibi , ut ita dicam, appropriarteli luni iufaeri , ut cimi liac fide curratChristum lesimi, eius amoretti , mortem unusquisque, qui non cum liac fide cur-

ct mvsteria, ut habet s. Paulus dicens : rat, reprehenditur. Numquid reprehen-

Qtu dilexit me et tradidit semetipsum deretur qui liineret de praedeslinatione

prò me . ). Num suadeniur dicere uni- sui parvuli ? Non igitur redemptus ac

cuique ,Tu cs ex ovibus praedestina- praedestinatus termini sunt convertibi-

tis? Minime sane. Non ergo in doctrina les . ut aiunt logici.

Augustini convertuntur sive ad conver- Tandem monendi fldeles sunt, ne tur-

leni iam dicuntur haec duo Redemptus bcnlur in re tam gravi , cuiusmodi est

et Praedesi hiatus ; de singulis dicit Au- quaestio de morte Ghristi prò omnibus,

gustinus etiam propublica concione, Tu quod nonnulla occurrant in Angustino ad

es redemptus, omnesvos eslis redempti... speciem contraria , ut ex gr. aliquando

non tamen , Tu es praedestinatus,vos reprobi dicantur redempti , aliquando

omnes estis praedesiinati! ad finalem per- non redempti. Lege Augustinum Serm.

Ti •laniiani. L. al. XV. de Diversis , vel XXX. inter

Vulgatissimum inAngustino est, quod Homilias L. n. 13. Credo esse mani/b-

ui excitandarn fìduciam nostrani unicui- stuni cantali vcslrae , manichaeorum

lue Bpecialiter ita sperandum suadeat 9 sedani non ventate sed jrande agere

quia Christus prò te, inquit , sanguinerà cum imperitis , ut Scripturas non tolas

dediti atque haceadem ratione utatur,

totis, novas veteribus praeferant : sed

ut erga singulos carilatem habeamus;

sententias excerpendo cjuas velut adver-

sas sibiconantur

ostendere, ut decipiant

In eodem Serm. CLXW I. al. \. de imperilos. Nulla est autem de ipso novo

\ril). Apost. n. •').: Audi psalinum Prae- testamento vel Apostoli epistola vel e-

reniamns faciem eius in confessione liarn UbcrEvangelii, de quo non possint

Haòes cium sacerdotem, per quem /)os- ista fieri ut qidbusdam sententiis ipso ri-

sii pliu are J) um tuum, et ipsecum Fa- nus liber sibi videalur esse conlrarius,

tre Detti est ad te,qui homo est propter nisi eius tota conte xiio dìligentissima

ir. Ita iubilabis in psalmis.. . . Veniet lectoris intentione tracieturAluec aptan-

qui moriuus est prò te et vivificai/ti te. da sunt libris Auguslini limi in aliis,tum

Il cenlies ac centie* inculca t singulis in liac ipsa controversia. Si libi occurrat

auditoribus suis. Numquid singulis dice- Sermo Auguslini de symbolo ad catechu-

rei, Tu es electus, Tu es praedestinatus? menoscap.VIII. n.17. Agnoscilis lat.us,

tam longe est ab hac temeritàte Augu- r/uod pupugistis , inquit, Christus adstinus,ut Serm. XLVII. al. Serin.de fudaeos reprobos , (pionium per vos et

Ovibus in Tom. IX. ila terreai suos cap. wpter vos apertimi est, nec tamen in-

\. 11. 15. Ovem te pietas , hirctim forte /rare voluistis . Quis hoc loco non agno-

DeuSi scat redemptiouem seu mortem Ghristi

29



— 226 —eliam prò reprobis? Et tamen codem re ad obtinendam redemptionem ex par-

cap. Vili, et num. 15. Qui non eslis le Cliristi? Minime profeclo, curri lui ce,

rcdcmpliprelio mei sanguinis , non eslis qualiscumquc ci prò quibuscumque fui -

mei. Discedite a me .... Ecce negai rit, transacla iam sit a pluribus saeculis.

reprobos redemptos sanguine suo. Cele- Laborare et contendere possumus, ut

rum si tota contcxlio tracletur , ut mo- dimamur redemptione efficaci et utiJi:

net faciendum Augustinus , est clarus bis.

sensus s. Doctoris, negari redemptionem Quare de redemptione modo ri

efììcacem et utilem, non tamen negari ex tributa modo negala usurpanda quae lia-

parte Ghristi sufficientem . Hinc addii: bet Augustinus in Psalm. XXVI. enarr.

Sed illorum rnors proficiat ad nostrani II. n. 1. Ila utrumque veruni est vi no-

salute ni... fèstinet unusefuisque cum vi- strani esse vocem et nostrani non esse,

piV, ut vivit. Currat ut eius pretìoso san- et Spiritus Bei esse vocerà et ipsius ;

gitine rcdimalur. Num possumus curie- esse.

cat. cxxi. CXXI. Omnia igitur praecepta divina referuntur ad caritatem, de qua

"mnium" clìcit Apostolus : Finis autem praecepti est Carilas de corde puro, et conscienlia

PtI?TT bona , et fide non ficta. Omnis itaque praecepti finis est caritas , idest , ad

caritatem refertur omne pracceptum. Quod vero ita fìt vel timore poenao ,

vel aliqua intcntione carnali , ut non referatur ad illam caritatem,quam

diffundit Spiritus Sanctus in cordibus nostris , nondum fìt quemadmodumfieri oporlet

,quamvis fieri vidcatur. Caritas quippe ista Dei est et proximi:

Mani., xxii. 4o. e i utique in his duobus praeccplis tota Lex pendei et Prophetae. Addo Evange-i.Tim. r. 5. lium, adde Apostolos : nou enim aliunde vox ista est : Finis praecepti est ca-

ritas ; et Deus Carilas est. Quaecumque ergo mandat Deus , ex quibus unumest, Non moechaberis: et quaecumque non iubentur sed spiritali Consilio mo-

nentur , ex quibus unum est , Bonum est homini mulierem non tangere : tunc

recto fiunt , cum referuntur ad diligendum Deum , et proximum propler

Deum , et in hoc saeculo , et in futuro ; nunc Deum per fìdem , tunc per

speciem , et ipsum proximum nunc per fìdem. Non enim scimus mortales

corda mortalium , tunc autem illuminabit Dominus abscondita tenebrarum

et manifeslabit cogitationes cordis ; et Ictus erit unicuique a Beo,quia id lauda-

bitur , et diligetur a proximo in proximo, quod ne lateat , ab ipso illunii-

nabilur Deo. Minuitur autem cupiditas cantate crescente , donec veniat liic

ad tantam magnitudinem ,qua maior esse non possit : Maiorem enim Can-

tatem nemo habet,

quarti ut animarti suam quis ponat prò amicis suis. Ibi au-

tem quis explicet quanta caritas sit , ubi cupiditas quam vel coercendo sti-

perei , nulla erit ? quoniam summa sanitas erit , quando contentio morta

nulla erit.

cap. cxxn. CXX1I. Sed sit aliquando huius voluminis finis, quod ipse viderii

utriim Enchiridion vel appellare debeas , vel habere. Ego tamen cum sper-

nenda tua in Christo studia non putarem , bona de te credens in adiutorio

nostri Rcdemptoris ac sperans , teque in eius membris plurimumdiligi

librum ad te , sicut valui , utinam tam commodum , quam prolixum ,de

fide, spe et cantale conscripsi.

ôm i incaput^ (Nisi referantur adeam caritatem....) lcclalio iustitiae, Quid enim est bo

Caritas ad quam relerenda sunt omnia pidiias , nisi caritas? ail Augustinu

divina praecepta est boni cupiditas , est lì. contr. duas epist. pelagian. cap. IN-,

amor boni, bona yoluntas, dileclio et de- n. «21, et lib. Vili, de 'frinitale cap. X.

!. Cor. VII. i

I. Cor. IV. 5.

lo. XV. i?.





— 228 —prò necessitale,fruiinurprò iucunditatc.

Ergo isla temporalia dedit ad utendum,

se ad fruendum nempe ut dixerat, prò

iucunditatc. Et iib. Vili, de Gen. ad Jit.

e. XI. n. 2k. Deus... ideo verus et solus

est Dominus, quia non Mi ad suam sedad nostrani utilitatem salutcmcjue ser-

vimus . . . Explieans aulem,quis sit iste

finis nostrae utililatis alque salutis ex-

cludit utililatem salulemque lemporalem

non vero utilitatem salulemque caelestis

beatitudinis. Necita, inquit, sen ticndumest quod diximus, nos Mi ad utilitatem

nostrani saliitemque servire, tamquam a-

liud aliquid ab ilio expee tennis cjuam

eumipsum

,

qui surnma utililas et salus

nostra est.

Bonum enini nostrum , ut ait ]ib. X.deCiv. cap. III. n. 2., nullum est aliud

quarn Mi cohacrere.

Ad eum, ut paulo ante dixerat , dile-

ctione lendimus, ut perveniendo quiesca-

mus, ideo beati, quia ilio fine perfecti...

Ut enim homo sese diligere nosset , con-

stitutus est ei finis,quo referret omnia

quae ageret, ut beatus essct. Non enimqui se diligit, aliud esse vult quaui bea-

tus. Hic autem finis est adirnercre Beo.

Ubi vides omnia nobis ab Augustine de-

scribi sub respectu nostrae beatitudinis,

utiJitatis etfelicitatis, sed de bono incom-

mutabili.

Cum explicatum sit,quid intelligat

Augustinus boc Encbiridii capite CXXI.nomine caritatis in Deum , innotescit fi-

nis caritatis in proximum. Utrumque fl-

nem recte operandi ex cantate Dei et

proximi breviler describit Augustinus

3. X. de Civ. e. III. n. 2, ex quo aliqua

paulo ante decerpsimus. Boriimi enim

nostrum, de cuius fine inter philosophos

magna contenlio est , nullum est aliud,

quam Mi cohaerere : Cuius unius animavitellectualis in corporeo , si dici potest,

amplexu, veris impletur foecundatur-

que virtulibus. Quibus verbis explicat

Augustinus optimam rationem , (piareappetere nostrani caeleslem beatitudine^sit aclus maxime bonesius

,quia ita nos

suavitate replet, ut etiam simul implcat

foecundetque virlutibus.

Hoc bonurn diligere, pergit Augusti-nus

, in loto corde , in tota anima , et in

tota viriate praccipimur( quibus verbis

Augustinus praeceptum evangelicum di-

ligendo Deum ex loto corde ... ita exlen-

dit ut compleclalur dilectionem Dei ut

ultimi finis et obiecti beatifici ). Ad hoc

bonum dehemus et a quibus diligimur

duci, et quos diligimus ducere. Sic com-plenturduo Ma praecepta, in quibus Io-

ta lex pendet et prophelac, Diliges Do-minum . . . lam iîlur scienti diligere se

ipsum, cum mandaitir de proximo dili-

gendo sicut se ipsum, quid aliud manda-tur, ìiisi ut ei quantum potest , commen-det diligendum Deum ?

Utramque caritàlem, ex cuius fine re-

cte agimus, magis in particolari descri-

bit Augustinuslib .

XIV. deCiv. e.

J\.Apud nos autem, inquit n. 1. , iiixla

Scripturas sacras, sanamque doctrinam

cives sanctae civiiatis Dei in huius vitat

peregrinadone secundum Deum viventes

mctuunt cupiuntque dolenl gaudentque.

Et quia reclus est amor eoruni, islas om-

nes affectiones rectas habenl. Meluunt

poenam acternam , cupiunt vitam aeter-

nam j dolenl in re,quia .... ingemi-

scunt. . . expectantes redemptionem cor-

poris sui, gaudent in spe, quia fietser-

mo qui scriplus est : Absorpta est mors

in Victoria. Itcm meluunt peccare , cu-

piunt perseverare : dolent in pcccatis,

gaudent in operibus bonis . . . Non so-

lum autem, inquit n. 2., propter se ip-

sos his moventur affectibus, veruni etiam

propter eos quos liberari cupiunt , et ne

pereanl metuunt , et dolent si perenni et

gaudent si liberantur. Illuni quippe ...

Doctorem gentium... oculis Jìdei liben-

tissime speclant gaudere cum gaudenti-

bus,fiere cimi flentibtis,joris habentem

pugnas , intus timores , cupicntem dis-

solvi et esse cum Christo...

Hi molus , addir n. 3., hi affectus de

amore boni et de sancta cardale venien-

tes , si vitia vocandasunt, sinamus ut <a,

quae vere vitia sunt virtules vocentur.

Sedcurarectam rationemsequantur istae

affectiones,quando ubi oporlet adhiben-tur, quis eas tunc morbos seu vitiosas pas-

siones audeat appellare ? Quamobremetiam ipse Dominus in forma servi ....

adhibuit eas9ubi adhibendas esse indi-

cavit .

In bis omnibus observabis, ad rertiiu-

dinem borimi aiì'ecluuin sive in Deum



— 229 —sive in proximum aliud nihil postulare

Auguslinum, qua ni ut vcniant de scinda

carilate,quae sit amor boni , et rectam

rationcrn seaucintur.

Oppónes. Qui non moechatur , vult

non moechari ; ergo habel voluntatera

bonam ; cura ergo Augustinus in lioc E11-

chiridii cap, CXXI. agat de cantate,

quae potest esse et abesse in co qui non

moechatur, inde colligeodum est, quod

non intelligat Domine caritatìs rolunta-

tcin bonam.

Respondeo. Qui non moechatur, vult

non moechari voiuntale farti. Hoc qui-

ssarium est. Senno est enim de

homine,qui habeat rationis usum; non

tamen Decesse est ut velit non moecharivoluntate operis boni. Quam distinctio-

nam in re simiii usuroat Augustinus, qui

lil). I. Retract. e. XV. n. 3. de ilio agit,

qui nescìens peccarti? Quia volait ergo

ii , eiiamsi non quia voluti peccavit,

nes iens peccatimi esse quod fecit. Ita

nec tale peccaiuni sine volitatale esse po-

ti/il , sed volatitenefacti , non voltoliate

peccati. Si ni Mia de eo dixeris,qui ple-

num habens rationis usum non moecha-

tur 5 id volens omittit, ideoque volitatale

latti. Si autem moveatur ex malo fine

vel mortali, pula ut occasionem habeat

1 mandi, vel veniali puta ob vanani glo-

n.im, non habet volunlalcm operis boni.

Eadem dicas, si quamvis careat inalo fi-

ne, non tamen moveatur ab ulla hone--1 ile

, bonitate aut conlbrmitate cura re-

cta ratione seu lege aut Consilio- non ha-

bebil voi unta lem operis boni, sive dile-

etionem aut delectationem iustitiae: baecenim promiscue usnrpantur ab Angu-stino. Ouaie lil). II. de Pece. mer. et re-

miss. cap. XV11I. n. 30. Voluntas (quonomine Augustinus sole! aduni intellige-

re) mirimi si potest in medio quodamconsistere, ut nec bona nec inala sit. Autcium iitslùiam diligimm, ci bona est , et

si magi* dffigimuS) magi* bona, si mi-

nus, minus bona est , aut si omnino non

diìieimus , non bona est.

Haec disseroimns ad rite declarandamcaritàlem, de qua Augustinus hoc Enchi-ridu capite: quaeeo certiut procedunt

,

«ino Augustinus non ail hoc loco, liane

cai iiatem diligere Deum gratis 5 cai vo-

culae inullum lidi! laiibcuius, quando-

i Miinquc eam invenit in libris Augustini.

Ceterum etiamsi liane voculam gratis

adderei , eaedem explicationes datae pro-

cederei^jquandoquidem ca particula ex-

cludit Augustinus, ubi eam adhibet, so-

limi respectum volunlatis ad remunera-

tionem temporalem. LI probavimus in

nota ad cap.VII. et Vili, ex Angustino in

Psalm. UII.,LV.,LXXVII.,LXXXV.,etLXXXIX.

Aliqua addamus. Semi. XXXIII. al.

XVIII. de Diversis n.'Ò.Omnis t/iti facit

peccatimi serviis est peccati. Peccatimi

attieni non solimi iUud est,quod in turpi

aut iniquofacto apparet kominibus^sed

etiam si habeat specicm boni operis , et

tamen propter mercedem temporalemfiat) non propter requiem sempiternimi.

Quodiibct enim quisque j'aciat , si hoc

animo Jacit ut tcrrcnam cmolitmentum

consequatw, servilitcrJacit, et ideo sab-

baium non observat. Gratis enim aman-dus est Deus

Semi. CCCXL. al. XXXIX. ex Sir-

moudiauis n. 1. Quia gratis amamus,

quia oves pascimus , mercedem quaeri-

mus. Quomodo fiet islud? Qaomodo

convenit , gratis arno ut pascar, et mer-cedem posco quia pasco ? Nullo modofiere t hoc, nullo modo mcrces quaererc-

tur ab eo qui gratis amatur^ nisi merces

essel ipse qui amatar.

Lib. de Catecbiz. rudib. cap. XXII.n. 39. Ex Cliristi advenlu sexta aetas

agitar, ut iam spirilualis grada quae

paucis lune palriarchis et prophelis noia

erat , manifestaretur omnibus gentibus,

nec quisquam Deum nisi gratis colerei

non visibilia praemia servitiliis suae et

praesentis vitae felicitate/?! , sed solam

vilani aeternam , in qua ipso Deo Jrue-relur, ab ilio desidcrans... Tunc enim

et lex impletur, dum non cupiditale re-

rum icmporalium, sed cantale illius qui

praecepit, funt quaecumqtie praeccpit.

Habcs quae sit caritas Dei praecipientis

legem implens , nempe quae non fruitio-

nem temporalium sed Dei desiderai Haec

gratis colit.

Eodeni libro de Catecbiz. rud. cap.

XXVII. 11. 53. Coniungaris bonis quosinventurus csfacile, si et tu talisjucris

,

ut simul colalis et diligatis Deum. gratis,

(juia tolum praemium nostrum ipso crii,



230

ut et in Ma vita bonitatc eius clpulchri-

ludinc pcrfruamur.

Scrm. XCI. al. CGXXXJV. de Temp.ii. 3. Cor...) quod recte petit, recto pul-

sai et quaerit , pium esse dcbet. Primo

amare Dcum gratis : haec est enim pie-tas, nec sibi extra illuni ponere merce-

dem, quam expectet ex ilio. Ilio enim

melius est niìiil.... Quando amplius gau-

dere debes , cum se ipsum tibi dal,qui

fecit caelum et terrarn! Gratis ergo a-

mandus est Deus. Nam diabolus hoc

sancio Job obiecit dicens: numquid gra-

tis colit Iob Dcum? .... Invenilur Job

gratis colere Dcum, gratis diligere , nonquia aliquid dedit , sed quia se ipsum

non abstulìl.

Serra. CGCXXXIV. al. XLYIII. de

Sanctis n. 3. O Domine quidquid

mihi dederis, vile est. Tu esto haeredi-

las mea , amo te , totus amo te

Quid erit mihi,quidquid dederis mihi

praeter te? Hoc est Deum gratis alita-

re , de Deo Deum sperare , de Deopro-perarc impleri, de ipso sudari, lpse enim

sufficit tibi, praeter illuni niìiil sufficit

ubi .... Ipse sit nobis quidquid hic si-

ile ilio desideramus.

Ac quoniara Iansenius cap. IX. lib. V.de Grat. Cliristi, Spes, inquit, Christia-

na non oritur ex amore concupiscentiae;

et cap. X. Cantati gratis diligenti Dcumnon repugnat respectus mercedis aut re-

Iributionis.... Non quia hoc sibi suave

vel quia utile vel gloriosum est, vel alia

quacumque consideratione redundat in

se: audi quae addit Augustinus hoc ipso

sermone: Pro omnibus ipse erit nobis,

quando erit Deus omnia in omnibus.

Peccas in Deum ut manduces, peccas in

Deum ut vestiaris, peccas in Deum ut vi-

vas, peccas in Deum ut honoreris. Etquando omnia numerabo? Noli in Dcumpropterisla peccare. Proptcr cibum pec-

cas in Dcum ? Cibus tibi aetemus erit

Deus. Proptcr vestem peccas in Deum?

lmmortalitate tevèstiturus est Deus. Pro-pter honorem peccas in Deum ? TIonortuus erit Deus. Propter amorem vitae

temporalis peccas in Deum? Aeternavita tibi erit. Noli propter aliquid incum peccare. Ipsum enim debes gratis

amare, qui ipso te polerit prò rebus om-nibus saliare. Sùiuha habes serra.GLV1 11.

al. XVI. de verb. Apost. contra pela-

gianos : virJo dumi. 9. Au non autem isia

sunt amor Dei et beatiludinis ut suavis et

utilis et gloriosae ?

Serra. CLXXV1II. al. XIX. de verb.

Apost. u. 11. Si hoc quod dicium est ,

j'aciem suam tibi negabit Deus tuus,

contremuit cor tuuni,gratis amasti.

Nola li, in caput CXXI.(Quod ergo

fit vel timore pocnae vel aliqua inlen-

tione carnali. ..

, nondum fit quernad-

moduni fieri oporlet . . .)

Fatetur Iansenius lib. V. de Grat. Clir.

cap. XI.,quod defìnitiones Arausicani et

Tridentini de operibus prout oporlet : de-

sumptaesint

ex hoc Enchiridii loco. Ad-dit quod s. Doctor bis verbis perspicue

significct, lune fieri sicut oportet, quan-

do fit ex cantate Dei. Semper vero in-

lelligit carilalem Dei ut est obiectum a-

moris amicitiae *, nam concupiscentiae

respectu Dei amor vitiosus est , inquit

ipse lib. V. de Grat. Chr. cap. IX.

At nos probavimus male coarclari vo-

cem caritatis in hoc loco Enchiridii, imo

in aliis passim Augustini locis ad solam

caritatem amicitiae. Quod confirmari

amplius potest. Nam quod hoc loco Au-

gustinus ait,quemadmodum fieri opor-

tet, in lib. de Gorr. et Grat. cap. II. ex-

plicat per agere sicut agendum est, idest

cum dilectione et deleclatione iustitiaej

ibid. cap. IV. explica t per faccre ex a-

iiirno cum bona voluntate. Lib. II. Op.

imperi, n. 230. explicat ex corde hoc

est ex voluntate ; lib. II. ad Bouilae. e.

IX. bene fit bonum ; Serm. CXXII. in

Psalm. CXVIII. n» 7. Bonum vere bene,

hoc est boni spiriluaiis deleclatione J'a-

ciamus ; In ep. ad Gal. fine quo liberos

facere deccti lib. de don.Persev. e. XVI.

Deo veraciter et suaviler obeditur: lib.

XXI. de Giv. cap. XVI. id fit venu i

atque sinceritcr vcrae delectatione iusti-

tiae. Hi oranes loquendi modi non aliud

exprimunt, quam lacere ex fine fwnesto,

qui finis expressus per tara generale!

phrases non coarctatur ad unain carita-

tem amicitiae ac benevolenliae in Deumsed late exspatiatur per virtutes omti

et conlraponitur vitioso. Quare in lib.

contr. Serraou. arian. cap. XX \ . j\<>//

ergo scinius per nos ipsos quid oremus

sicut oportet , sed ipse spiritus inlerpcl-



— 231 —lat, idcst interpellare nosj'acit quacsiint Timor poenae, do quo hoc loco, mihi

sccwulum Dami. Quod itisifidai, non est species intentionis carnalis , velini

oramus nisisecundum istum illuminili ad cuiusdam magni generis plnrea viliosas

cxplìidamconiitpisccntiamcarnisetcon- species sub se complccienlis, ac si dice-

cupiscentiam oculorum et ambitionem retar: Quod fil vcl timore pocnae vcl

sacculi , quae non sunt a Patre sed ex quacunupie alia intendono carnali ( cu-niundo sunt. Vides quod orare sccun- ius sunt innumerac species ), ut non re-

dimi Deum et prout oportet opponitur feratur ad caritatem noncium fit que-

petitionibus secundum mandimi : cjuare madmodum fieri oportet

quae secundum mundum non sunt , ca Imprimis itaque carnalis timor poenae

Mini secundum Deum et prout oportet: est timor malorum temporalium,qui in

undum Deum ameni ti prout oportet hissistat, et aeterna non curet aut non

i,quae secundum mundum non sunt. advertat. AudiAugust.Serm.CLXXVIII.

Liinr omne bonum atque honestum in al.XIX.de verb. Apost. n. 9. et 10.

universa sua latitudine qua latepatetpes Ime enim sermone pluries abutitur lan-

tutes omnes oppositas operibus secun- senius contraattritionem ex metu gehen-

(linn miMÒum^verissimesecundumDeum nae (lege Jib.V.de Grat.CIir. e. XXVIII.dicitur et prout oportet. Non ergo solus seu verius XX. eteap. XXXI. prout ibi

modus operandi ex cantate amicitiae ac numerantur in editLovan. 164-0. sed est

evolentiae in Deum, imo nimis a per- cap. XXII.). Ineo itaque Augustini ser-

ie la Imim quod sola earitas amicitiae in mone n. 9. et 10. Quod non tollis , ti-

Deum non sit secundum mandimi. Pro mor prohiòet: non bonumfacis, sed ma-quo opprime faciunt verba snpracitata limi metuis. Quid est magnimi timerema-

Angustino iib. XIV. de civ. cap. IX. lum? Magnum est non faccre malum,

mrc( tum rationem sequantur istae aj- magnum est amare bonum. Non et latro

tiones, quando ubi oportet adhibean- timet malum, et ubi non poteste nonfa-llir

ìquis eas fune morùos seu vitiosas cit , et tamen latro est? Sermo est de ti-

passioncs audeat appellare? more mali temporalis} cuius tamen ti-

Ea vri boi uni conirapositio, secundum moris vitium non in eo est,quod sit ti-

Deum secundum mundum, quam obser- mor temporalis mali;

quis enim dicat

v avimiis in lib. contr. Sermon. arrian., malum esse limere morlem ? Audi An-ne alias usurpatur ab Augustino, ex. gustinum lib. XIX. de Civ. cap. IV.

gr. Jil). XIV. de Civ. cap, 1\ .: titulus Dicantet veruni dieani , liane esse natu-

est: Quid sit secundum hominem, quidve raeprimam quodammodo et maximamsecundum Deum vivere. Cimiergo, inquit, vocem, ut homo concilietur sibi , et pro-

vivi! homo secundum hominemynon se- pterea mortem naturaliter j'ugiat , ita

•idum Deum, similis est diabolo. Et sibi amicus ut esse se animai etili haccon-

infra n. ì. Quoti alii secundum cameni ; iunctione corporis atque anirnae vivere,olirsecundum spiritimi vivcrcnt

,potest velit vchementerque appetat.Yilmm ergo

eliam ilio modo dia', quodalii secundum timoris sivemortis sive alterius temporalis

hominem ^ alii secundum Deum vivant. mali silura est in adiuncta aliqua inor-

S mìlia repetit cap. IX. n.G. et alibi pas- dinatìone, cuiusmodiest eaquam saepis-

sim. lam autem cuius aure-, lctaiit, ut qui simeinseelalur Augustinus, nimirum vo-non agii ei motivo caritatis benevolae in luntas faciendi malum culpae, si poenaeD uni. licei agatex amore beatitudini*

,temporalis malum

,quod limetur, non

ex iustitia . ttitadine— is similis esset. Bane indicai Augustinus iniis ver-

ni ifóa&o/o, et vivai secundum cameni? bis. Et latro timet nudimi , et ubi nonItaque undum Deum

,queniad- potest , non jacit , et tamen latro est:

modum et agereprout oportet, explicant considera cani vitiosam animi dispositio-

generalem honestatemeuiusquevirtutk. nera atque inordinationem in latrone :

nota III, in i npul CXXI. (Quod vrro ubi non possimi , nonjacio.ita fit vel timore p ' nae vel aliqua in- Pergit Augustinus: Deus enim cor in-

tentione 1 amali, nondum fìt quemadmo- terrogat,non manum: Lupus pentiad otà-

dum fieri oportet...) le ovium, quaerit invadere, quacrit iugu-



— 232 —et immundum,eorumqui timo] cum bac

malitia coniunctus ac coramixlus ejai

Nec ènim mandaiur opere qui immuri-

larc qaacril clcvorare : vigilarli pastores,

latrarti, canes ; nihil poicsi , non aufert,

non occiditfSed larnen lupus vcnil , lupus

redit. Numquid quia overn non tul il, ideo dus esl volitatale, ut ait Àugustinus Serra.

lupus venit , et ovis redit? Lupus venit XI. in l's.ilm. (j\\l!l. n. 1.

frernens , lu/gtf redit treinens , /w/ws e.s£ Sed audiatur Àugustinus in eodem utlumen etfremens. Interroga ergote quis- supra serm. CLXXVIII. sive XiX.dequis vis indicare, et. vide si lune nonfa- Verbis Apostoli in quo sermone di&imtucis male quando polesjacere et ab ho- valde Ianseoium confidere.llaetenus cummine non puniri. lune limes Dcum. Nc-

mo est ili, nisi tu et ille cui facit malum,

et Deus qui arnbos videt. Vide , ibi lime.

Huc usque nihil conlra atlritionem ex

metu gehennae ', tum quia dolor , de quoÀugustinus , est ex malo temporali , tum

quia liic timor coniungilur cum actualiprava volunlate sive latronis sive lupi

,

quorum ulerque suo modo dicit. Ubi nonpossimi non Jacio.

Ceterum verba Augustini in Enchiri-

dii hoc capite CXX1. non intelligenda

sunt tantum de metu carnali seu carna-

lis et lemporalis mali, sed etiam de limo-

re gehennae: at de timore qui sit species

co egerat Àugustinus,

qui timeret ma-lum temporale et ex hoc timore abstine-

ret ab illicilo opere malum tamen ani-

mum habens : Ubi non possuni , nonJa-cio. Huic liomini dixerat Àugustinus

,

eum limere debere malum punitionis e-

tiam ubi Deus sine iudice liumano spe-cial. Vide, dixerat Àugustinus, ibi lime.

Auget iam instructionem suara s. Doctor

et ait neque hoc esse satis, si limeat ma-lum ubi Deus videt semoto liumano iu-

dice;quandoquidem non modo timere

debet malum , sed et amare bonum. At-

que hoc foco ea dicere videtur s. Doctor,

quae propugnatores inilialis carilatis prò

intentionis carnedis, qui non refcintar ad altritione favere sibi pulant , sed falso.

caritatem sive ad cupiditalem boni, ni- Eh verba Augustini:

Parumest quodmirum de timore gehennae,qui admix- dico, Vide ibi lime malum. Ibi ama bn-

tamhabeatmaliliam moralem, iniquità- num. Nani etiamsi timore gehennae nonlem

,cupiditatem. Lege Auguslinum in facis malum, nondum es perfectus. Au-

PsaJm. CXLJX. n. ìk. Quam multi sunt dco diceve, si timore gehennae non facisquipropterea voluiit male facere quia malum, cstquidem in te fides, quia cre-

gehennas timent, quia cruciaius /imeni ? dis fulurum esse Dei iudicium ; gaudeoNondum amant iuslitiam. Si illis pròmillcrctur impunilas et dicerctur cis: Fa-cile quod vultis securi, impunilum vobis

enti emitlcrenl progressus libidinum silu-

rimi in quaeque nequissima , ci maxime ,

Jratres mei, maxime regesacnobiles, qui-

bus nonjacile dicitur, quidjecisli? A-bundabant jgilur Augustini aetate plu-

rimi qui vel ab omni turpi exlerno pec-

calo abslinebant,vel sallem paucionbus

sese sceleribus mgurgitabant sperantes

(juod hoc paclo Deus jpsis misericors lo-

ret et longanhnis , secus vero iiiturum ut

non diutius sustinerel ea vasa irae in mul-

ta palienlia. Hi omnes ila erant animocomparali leste Auguslino: Sinobis pro-mittcrelur impunitas et diceretur nobis,

tacite quod vultis securi, impunitum vo-bis crii- emilleremus progressus libidi-

num nostrurum in quaeque nequissima*Sive igìtur nullum exlernum scelus sive

fidei luae , sed udhuc limeo maliliae

tuae. Quid est quod dixi? Obiicil sibi-

metipsi Àugustinus : tum sibi respondet:

Quia si timore gehennae non facis m.i-

hmi , non amore iustitiae facis bonum.

Nempe non satis est habere limorem

gehennae in corde, et in opere caverea

peccato, a latrocinio, ab adulterio.. .Ter-

mini praeler ea duo requirilur, voluntas

bona interior,quae nullam habeat cul-

pae admixlionem, quae peccandi volun-

lalem , malamque excludat cupiditalem.

eamque praeeipue,quam sexeenlis in

locis Àugustinus insectatur,qua homo

scilieet se sentii abstinerc ab opere ;

cali nondum liber nec alienus a volunta-

le nus esl, ipia mallct, si fieri possei .

non esse quod timcal , ut libere faciai

quod occulte desiderai. Similibus pieni

sunt Auguslini libri.

Kaiio autem seu uecessitas ista incul-

pandora palrarentcor liabebant iniquum candi urgebal Augustiuum funi proptei



— 233 —catholicos, tum propter pelagianos.Pro- non modo habebit timorem poenae sed

pter catholicos quidem,quia plurimi amorem iustitiae, hoc amore operabitur

eorum sivc ex delectu instructionis sive et non solimi timore poenae, quemadmo-

> x malitia liabebant, leste Augustino in dum vult Augustinus in sermone quem

-alni. CXLIX. , ea cordis prava deside- expendimiis(Serm.CLXXVIII. sive XIX.

ia , etiam cimi ex meiu abstinebant ade Verb. Apost.)-, Jongeque aberit ab eo,

oJluvie peccatorum externorum. Pro- quem Augustious reprehendit in Enehi-

pter pelagianos, quia putabant timorem ridii cap. CXXI., qui faci t timore poe-

iricussum a lege tenente satis esse sine noe, non referendo ad caritatem. Imo

ducente Spirita ad bene operandum,

qui sic agit,opus suum ad caritatem re-

quos Augustinus impugnai distinguendo jert, nempead cupiditatemboni,rectam-

illa tria, timorem in eorde, abslinentiam que voluntaleni et amorem iustitiae: ser-

peccati in opere, et praeterea bonain in- vit enim bouilati, rettitudini, iustitiae.

ternani voi unta lem sive amorem ac dele- At quoniam non eodem prorsus modo

ctationem iustitiae , excluso ornili malo theologi interpretantur eas Auguslini re-

desiderio. Ouamvis ameni tum timor prehensiones in agentes timore poenae,

poenae tum abstinentia ab opere externo non amore iustitiae , ut quantum fieri

pravo liaberi posset sine gratia Christi et polest tricae praecidantur et difficultates,

Spiritus Sancii adiuiorio ,voluntas illa cogita hunc actum: Timeo poenarn ge-

lameli ea gratia indigebat. Inde erat Au- hennae et ideo abstineo a latrocinio,

gustino necessitas isla tam saepe incul- adulterio.... Duplici modo se habere

candi. voluntas potest in hoc actu eliciendo.

Si dicas. Quoties sit timor in corde et Primusest huiusmodi. Timeogehennam,

abstinentia a peccato in opere , toties est et ideo abstineo ab iniquis exlernis ope-

etiam voluntas abstinendi ab opere pec- ribus cum voluntate interna ita bene af-

catij quare opus cumhae voluntaie tam- fecta, ut parata sit ad omne peccatum

quam unum repulanda sunt,quae ab fugiendum omnemque implendam iusti-

invicem non separantur : ruetergo fun- tiam. Hic actus in atlritione includitur,

damentum exposilae doclrinae. qualem eius defensores propugnant suiìi-

At respondetur , te meniinisse posse,

cientem ad sacramentum poenilentiae.

quod sicut Augustinus distinguit volun- Clarum estaulem, quod actus hic sit a-

tatemfatti a voluntate peccati, ita su- mar et delectatio iustitiae} quod qui hoc

pra nos distinxisse volunlalem operis seu paclo timeat et operetur , agat non solo

tacti a voluntate operis boni seu iustitiae. timore poenae sed amore iustitiae, quem-

Si in corde timor sit,

et fuga peccati in admodum Augustinus centies ac centies

opere, utique est voluntas iugiendi pec- commendat.

catum in opere. At haec est voluntas fa- Alter modus , sed per quem nos non

cti seu operis, non voluntas operis boni, explicamus atlritionem cum sacramentovolutila-; serva ndi mandata , implendi sufficientem, est huiusmodi: Timeo ge-

legem, voluntas boni, amor et delectatio hennam et ideo abstineo ab iniquis ex-

iustitiae, si admixlam liabeat cordis ma- ternis operibus sive aliquibus sive omni-

lam cupidi tatem ut intus in affectionibus bus cum voluntate interna ita ajfecta,

pravis vraevarù ator legis conspicua ope- ut nullam habeat cupiditatem etiam con-

ra legis impleat, et ad malefacienduni ditionatam, si liceret impune. Hic mo-sic voluntate inclinetur, ut etiainfaceret dus est longe imperlectior primo, nec

ripotget impune committi: quae sunt liabet illum positivum amorem univer-

Augustini verba ex lib. I. ad Bonifac. salem iustitiae,qui requiritur in attri-

cap. IX. Contra vero si praeter timorem tione sacramentali, ac re ipsa idem non-

cordis et abslinentiam ab externo opere nullis est cum odio ac proposito univer-pravo sit voluntas sic abstinendi non (pio- sali contra peccala. Attamen quantumcumque modo, sed voluntas sine mixlura satis est, actus qui non solum timet poe-malae cupiditatis, erit voluntas bona ac nano , sed amat iustiliam , si altendatur

recta, ratione cuius homo ita operans non tum obiectum formale motivum, tum o-

raodotimebit malum,sedamabit bonum, biectum materiale. Nam fatenie lanse-

30



— 234 —nio ]. V. de Grat.Chr.c. XXI. quod rei- miles ci erimus, quia videbimus eum »t-

psa est XIII., timor gehennae, secundum cuti est. Ecce propter quam visioneràfacse consideralus licitus bonus ac rectus bonum, ecce propler quam noli facere

est; est enim eius capitis titulus: Ergo malum. Totum hoc facit, qui aclum at-

voluntas abstinendi abopere malo^quan- trilionis facit , excludens ex metu gehen-

tum est ex parte huius motivi, licita, bonae voluntalem peccandi curri spe ve-

na ac recta est. At eliam recta est, bona niae secundum doctrinam Tridentini. Acac licita ea voluntas quantum est ex ob- visio quidem coelestis beatiludinis erit

iecto materiali. Quid enim vult? Fugam motivum agendi, si atlritus moveatur ex

mali externi operis, a quo velie abstinere poena gehennae, prout compleclitur poe-

bonum est. At quoniam bonum ex inte- nani sensus una cum poena damni,

gra causa ,malum autem ex quocumque quemadmodum gehennam repraesentat

defectu, si voluntati abstinendi ab opere Augustinus in hoc Enchiridio e. CXII. et

malo exlerno adiungeretur sive admisce- CX1II. Sed fìngamus moveri tantum a

retur cupiditas conditionata peccandi si poena sensus. Adhuc tamen verum erit,

liceret impune , actus esset simpliciter quod propter visionem Dei facit bonummalus. Ceterum non ita est •, imo quem- et non malum, non eo sensuquo ro prò-

admodum vult abstinere a malo externo pter significare potest motivum agendi,

ita non vult aliud quodeumque malum,

sed quo significare polest terminimi ac

ut ponimus. Igilur si inspicialur quod fìnem operandi. Attritus enim ex spe ve-

vult iste actus, praeterea altendatur e- niae et gloriae,quam habet obtinendae

tiam quod non vuJt , tandem etiam con- per propria merita auxilio divinae gra-

sideretur motivum volendi, erit totus ille tiae , se ac sua ordinat ad Dei possessio-

actus amor boni , insti, recti , honesti, nem , ut scilicet hoc summum bonum ac-

nisi dicat Iansenius, hunc aclum fore quirat.

malum ex defectu amoris amicitiae in Ipse quoque Iansenius non ita intelligit

Deum,qui inesse debeat omni actui

5aut inlelligere potest haecAugustini ver-

quod non pertinet adcontroversiam prae- ba, ac si praescribant faciendum bonumsentem, et praeterquamquod sine funda- ac non faciendum malum propter visio-

menlo dicilur , ex superioribus evincitur nem tamquam propter motivum. Longe

falsum.Haec dixi de bonitale actus. Ut tutius et perfeclius ipso auctore Iansenio

enim homo bonus sit , alia plura requi- erat facere bonum et non malum ex solo

ruotar atque inter caetera quod in loco amore amicitiae in Deum nullo respectu

ac tempore exerceat actus virlulum tum beatitudinis. Superest, ut etiam ad lan-

theologicarum tum moralium. senii menlem Augustinus intelligatur no?

Sed iam redeundum ad Sermonem monere ad faciendum bonum et non ma-CLXXVIII. ex quo plura obiicit Ianse- lum propter visionemîdGst ordinando no-

nius; quae si explicentur, claraerit mens stra opera ad assecutionem visionis, ad

Auguslini in hoc Enchiridii cap. CXXI. quam spes nos urget.

Postquam s. Doctor ea dixerat: Si ti- Ceterum quamvisattritus habeat spem

more gehennae non facis malum, non veniae et gloriae, et ad horum honorum

amore iuslitiaefacis bonum. Aliud est,

assecutionem ordinet se ipsum et opera

timere poenamìaliud est amare iustiliam sua; liane enim spera habere debet attritio

(quae duo rite discernere curavimus

) ,exTridentino,siquidem sufriciens essepo"-

pergit Augustinus n. 11. : Amor castus sit ad sacramentum poenitentiae: quam-

in te esse debet, quo amore desideres vi- visexercitium spei theologicae pertmeaf

dere non coelum et terram , non cam- necessario ad statura hominis insti prò

pos liquidos mari s, non spectacula nuga- tempore et loco, quo obligat spei pri

torta , nonjulgores nitoresque gemma- ceplum affirmativum: non tamen ei ip-

rum, sed desidera vidcre Deum tuum,

siusmet Iansenii doclrina id necessario

amare Deum tuum quia dietimi est , I. pertinet ad quemeumque actum in parti-

loan. III. 2. : Dilectissimi, fìlii Dei su- culari distinclum ab altritione sacramen-

mus, et nondum apparuit quod erimus,

tali, ila ut nullus actus esso possit amor

scirnus aulem quod cum apparuerit si- castus , nisi desideret videre Deum cum



— 235 —satis utique sit amor amicitiae nihil re- constituta fuisset poena ignis aeterni

,

spiciens beatitudinem. nec possunt componi cum voluntate con-

Pergit Augustinus: Si enim amas vi- ditionata : Peccarem si impune possem;

dere Deumtuwn, si in ime peregrinano- quippe quae voluntas et ipsa est pecca-

ne ilio amore suspiras , ecce probat te tam. Frustra ergo Iansenius ]. V. de Gr.

Dominus Deus tuus quasi dicat tibi: Ec- Gir. cap. XXVIII. al. XX. obiicit Au-cefac quod vis, imple citpiditates tuas gustini sermonem CXLV.qui olim in ap-

extende nequitiarn , dilata luxuriam pend. erat III. edit. ex mss. Carthus.

quidqwd Ubuerit licitum pitta: non hinc n. 3. Prohibet Deus adulterium, concu-

te punio, non te in gehennam mitto^Ja- pisti uxorern alienam, non accedis, non

ciem meavi tantum tibi negabo . Si ex- facis , occasio data est , habes tempus,

pavisti , amasti. Si hoc quod dictum est, patet locus, deest conscius^tu tamen non

facievi suam tibi ncgabit Deus tuus con- facis. linde? Quia times poenam. Sedtrcmuit cor Inumavi non videndo Deum nullus sciet. Numquid nec Deus? Ita

tuum magnavi poenam pulasti,

gratis piane, quia scit Deus quod facturus es,

amasti. nonfacis : sed et ipsum Deum minitan-

Si poenitens rite attritus hoc pacto tem tremis , non praecipientem diligìs.

probetur, eum invenies,qualem vult Quare non facis ? Quia si feceris , in

Augustinus. Imprimis enim si movetur gehennam mitteris.lgnem times. O si ca-

ex metu gehennae, quaJem solent consi- stitatem amares, non faceres, etsi omniderare catholici

,prout complectitur u- modo impunitus esse deberes.

tramque poenam damni ac sensus , eia- Frustra inquam hoc Iansenius oppo-

rum est quod comminante Deo,faciem nit. Attritus enim ita dispositus est non

meam tibi negabo , attriti cor contremi- quidem immediate ac proxime ratione

scet. Deiude vero etiamsi moveatur ex metus ignis aeterni , sed ratione odii et

gehennae metu prout complectitur poe- propositi universalis ex eo metu veluti

nani sensus , quia tamen hoc motivum progerminantium, ut nonfaceret etiam-ponitur in attrito esse ita efficax, ut eum si omni modo impunitus excederet. Mi-

determinet ad media necessaria evadendo randum est tamen,quod Iansenius non

tanto poenae malo; media autem istasunt animadverterit, quam differat ab homine

universalis displicentia peccatorum le- attrito is, quem hoc loco describit ac

thalium cum universali proposito et spe reprehendit Augustinus. Is enim habet

veniae permanentis idest cum perseve- quidem metum gehennae seu ignis ae-

rantia et gloria ; inde tandem fit ut etiam terni : habet voluntatem abstinendi ab

attritus ex solius aeternae poenae sensus adulterio externo et consummato 5 at

timore expavescat ad eam vocem , Fa- haec voluntas mixta est cum gravi ma-ciem suam tibi negabit Deus tuus , ex- litia nempe cum interna deliberata con-

pavescat inquam non immediate ex eo cupiscentia adulterii. En verba Augu-motivo timoris, sed ex ratione et eiìica- stini. Prohibet Deus adulterium, con-

cia spei, quam ille timor induxit. cupisti uxorem alienam... Tu autemnonHinc habes quod attritus ex solo etiam facis.

metu gehennae quantum ad poenam sen- Multo autem minus ea voluntas habet

sus dispositus ac paralus animo est ad ab- odium universale omnis peccati , et uni-

stinendum a peccato, etsi omni modo im- versale propositum cum animi disposi-

punitusfuturus esset tum apud homines tione ad implendam omnem iustitiam. I-

tum apud Deum. Diximus enim quod gilur homo ab Augustino reprehensus ti-

motivum ex metu aeternae poenae sen- mebitpoenam et non amabit iustitiam sed

sus ita efficaxest in rite attrito , ut eum iniustitiam , timebit Deum minantem,determinet ad universale odium omnis non amabit Deum praecipientem, quem

peccati, et universale propositum ea in contemnit per eam internam adulterii

posterum fugiendi. Si hoc odium et prò- concupiscentiam.

positum universalia sunt, ex parte obie- Eadem responsio est ad Auguslini Jo-

cti exlenduntur contra peccatum in om- cum in Exp. Epist. ad Galatas n. 43.,ni hypothesi etiam illa io qua peccato quem Iansenius opponi t: Et hominem si



— 236 —propterea non occidit aliquis ne et ipse nos concedimus, neo immerJlo Iansenius

occidatur, non implet praeceplum insti* eo capite XXX. al. XXI T. maioribus lit-

(iae : scd si ideo non occidat, quiainiu- teris describit eas Augustini voces : Ideo

stum est , etiamsi jacere possit impune non occidat quia inìustum est .

non solurn apud liomines sed eliam apud Respondeo omnes omnino, tum nos

Deum. Palet «nini ex dictis,quod hoc tura Iansenium in eo convenire debere

,

animo disposittis est qui attrilus est cum quod voculae ideo et quianou significent

odio et proposito universali-, ac proinde obiectum formale motivum in verbis

etiam in hypothesiquodhomicidium non Augustini. Secus enitn ut quis impleat

punirelur poena ignis. cura merito eliam superno praeceptum

Ex eodem universali odio ac proposito non occidendi minime satis esset ita age-

fìt, ut altritus ex metu ignis aeterni in re: Quia Deus in se summe bonus est,

homicidio abominetur generalem ratio- ex hoc obiectoformali motivo nolo fa-nem iniustitiae, seu etiam peccati, offen- cere homicidium Deo contrarium, inde-

sae Dei Proindeque vere de eo dicas bitum, iniustum. H\c enim actus non mo-

cum Augustino, in cit. Expos. epist. ad vetur ex iniustitia homicidii tamquam ex

Galat. n. 43. , Ideo non occidit, quia in- obiecto formali , ideoque non abstinet ab

iustum est. Contra vero si quis timeat ae- homicidio quia iniustum est , si xo quia et

ternum ignem et ideo abstineat ab opere ideo dicant obiectum formale motivum.

homicidii cum voluntate non habenle u- Quis porro dicat,eum aclum non esseme-

niversale odium ac propositum in omne ritorium,qui licet non moveatur ex moti-

peccatum , multoque magis si abstineat vo iniustitiae , moveatur tamen ex moti-

cum voluntate patrandi homicidium, ni- vo divinae bonitatis? Omnes igitur, ve-

si timeret et ipse occidi (huiusmodi enim limus nolimus , consentire in eo debemus

est homo descriptus ab Augustino) , si quod cum Augustinus docet implendum

quis inquam ita se habeat, non abomina- esse praeceptum fugiendooccisionem pro-

tur in homicidio rationem iniustitiae com- -siimi ideo quia iniustum est, sensus sit

munem tum homicidio externo tum in- fugiendam occisionem proximi sub ratio-

ternae voluntati homicidii eliam condi- ne iniustae sive sub ratione culpabilis,

tionatae. Falso proinde de hoc nomine criminosae,peccaminosae , sive aliis vo-

dixeris: Ideo non occidit, quia iniustum cibus fugiendam occisionem proximi odio

est. Imo si homo descriptus ab Augusti- habendo et abominando in ea occisione

no animum suum sincere explicare vo- rationem iniustitiae, culpae, et peccati,

let, ita dicerel.Timeo et ideo nonoccido-, Habes itaque 1. Augustinum hoc En-

nihil autem curo de iniustitia homicidii; chiridii capite CXXI. non reprehendere

quod adeo verum est , ut quantumcum- qui simpliciter agant timore poenae , sedque homicidium iniustum sit , actualem cum addilo, si non referatur ad cari-

dispositionem ac voluntatem habeam il- tatem,

lud patrandi, nisi timerem, et quamvis Habes. 2. quisnam sit ille timor poe-

sciam liane dispositionem ac voluntatem nae non relatus ad caritatem , sive qui

iniustam esse, eam tamen habeo nihil non pertineat ad cupiditatem boni , ad

curans de hac interna iniustitia. voluntatem boni...

Dices: Attriti hominis actus timens Habes 3. quo pacto altritus non sit ob-

ignem aeternum et ideo abstinens ab ho- noxius reprehensionibus in eos, qui agunt

micidio curii voluntate habente universa- timore poenae non referendo ad canta-

le odium et propositum contra omne peo tem, timore poenae non amore iustitiae:

catum, abstinet ab homicidio cum abo- quo pacto atlrilus non peccet ,etiam si

minatione iniustitiae-, falso autem dices, posset impune quoad Deum et homines:

quod abstineat quia iniustum est: non e- quo pacto abstineat ab homicidio, adul-

nimmovetur ab iniustitia tamquam ab lerio.... quia iniustum est ; quae sunt lo-

obiecto formali motivo , sed ab igne ae- ca Augustini diffìciliora obiecta a Ian-

terno. Plus ergo vult Augustinus quam senio.

FINIS.



Pag lCol.

2 2% 215 1

22 2

29 -2

37 1

j> 2

40 N

/ri 2

w 189 1

12Y 1

126 2129 1

136 2138 1

)> 2

n:> 2

ivt 1

154 1

156 2159 2162 1

» 2

170 2

185 1

190 2

200 »

202 1

206 22-26 1

232 1

ERRATA CORRIGE

Lin.

ulr. Deitate Deitatis

49 Tricapinius Tricassinius

alt. videatur videantur

15 intunderat infudcrat

50 Eustachio Eustathio

W av.o).0"J^tA ky.oìovSix

34 Semi. GLIX de Verb. Apost. Serra. CLIX. al. XVII. de Verb,

Cap. Vili Apost. Gap. VII.

5 minus utiliora ininus utilia

7 a n frucluosus amfractuosus

3V XVI XVII.16 sit fit

12 Tarrianum Turrianum

14 liumauae humanae,

50 Enchiridion Enchiridii

33 criminis criminuni

5 utiJes utilis

28 iuris quod ab Apostolo. . . . iuris ab Apostolo

37 iudicavit indicavit

29 in vitio invitis

42 seculi 10 * seculi IV

6 bona borio

33 divino peccamus quod. . . . divino , peccamus : quod43 moverà movere

5 boni ac mali boni sive mali

23 iubemus iubemur

51 qua ereipsa quae reipsa

44 negatis negantis

40 Beo Dei

35 careni caret

40 videtur videntur

13 ut vivit ut vivat

11 facit facis









CD Mt3 ^•H T>«el r

*G)

t* ^-^.

da CD

3•H <D

d H•H 2^ ti

•H ^

THE INSTITUTE OF I AL STUI

IO ELMSLEY PLACE.ONTO 5, CANA

1943



Documents

Augustinus, Faure. Enchiridion de fide. 1847