Autobiography of G v. Karver -Nigro Agriculture scientist(GUJARATI)

8/6/2019 Autobiography of G v. Karver -Nigro Agriculture scientist(GUJARATI)

1/80

uq knkMke f]rk ikkrLkf kuso kuxLk fkohLke SLkfkk

(Mktrkk)

urfk{]wk {nukk

r[khkuwt krhkh fkLk


2/80

ruykku kwMkfku k {kxu kt[eyu Aeyu? yufkkke k[k {kxu? u

yuLke kkk, ieLkkukrh[ kk{k? Lkk r[khku, {q ku, rMkktkku, SLk nkhkuykuk, Mk{sk? ykkk r[khku, kMk kku ykknku, {kLkkykuLku yu {kxu? fu ykMk{{kt nkukke khekk kkMk fhk?

fnuk AufukwMkfku {kk {krnke ykkuAu. yuLkw t kkLk{kt yLkukAe yu{ktkeznkk{kt Ykktkh fhk kyu ku {kwt kzu Au.

kwMkf kt[Lk ykkk{ktLkk fuxkf {kxu{krnke khkke wLkke. su{fu- ktf ktw tfuyLLkk kukkuuk {kxuq hkeLk kkhw t. kkukkLkk kuk uk{kEkuMfkuk fuMktk yuxuykkk{ktke nukkuyko Lkkukn. k MkhMk kw t.kuLMkke yLzhkELk fhe - yuw tr[kheLkufuktf fk{ yku, fkuE u{kt, [[ko {kt,[Lk{ktyuLkkuWkkuk kE fu. yk kw t{krnke{ktkhku.

Wk{ kwMkfku {khe kkMku Au, {U ktk Au, nwt Mk{ku Awt yuwt fnukke,kke Mkkhwt kku Au. nwt rkLk kkwt Awt. kufku{Lku ykhke swu Au. yk kkukwMkfLkku MkkIo MkkLk (fkuM{uxef) khefuLkku Wkkuk. yuMk{] fhe k su kLke Lke[u exe fhe kuu{khe {kLkk, ykkn, MktMfkh,MktktkurkuLke Mk{sLkushefu Mko fku o ? yk kLkw t{khk SLk MkkkuyLkwMktkLkkt, yu rkukkukkLkk{kt r[khkuwt yLkkkMk Y kwt? u nk, kku {kkLk{kt YkktkhLke rk Y kE fnuk.

yLkuyk rkLkk kkYkuSLk{kt Lke hekur[khkLke, sq Lkk ykknku-{kLkkykuLkukkuzkLke fuyu{ktVuhVkh fhkLke, {kLke MkkkuLkk fu{kLkukh Mktktku{ktkrhkoLkLke Mkkku Yykk kE, kku {kLkwt fuznkkLke kZ Qke Y kE.

fk[ yksLkk yk {krnkewk{kt kwMkfku hek, kt[k, yuLkk rkukkuw tfuw tyuVuLk kE kE Au. khuf yuMknskukkLke nkukLkku, SLkMkkfnkukLkku ynT{ kuk fhu Au. Mkk k[fu-Mkkfu ykLkkke k[k suw t Au.

y{uEAeyufuy{khw tkwMkf uk{Lkuk{u kkukuLkukkus kBw t fnuu, uyuzeke k{khk r[k{kt, SLk{ktMkq { fuMkq krhko Lk Y kE .

ykk krhkoLk {kxu y{khe wuAkyku k{khe Mkkku Au.

{wrLk uVkuLk : (079) 26751357 r[khkuw t krhkh ke


3/80

MkkLkkfkw{ fkoh

fkohLke SLkfkk kt[kkt kkihkrf fkwkkuLkwt M{h kkfkw{Lke kk yku Au. yu{kt fnukwt Au fu Mkwk{kt yukt kz n{kMk yu kz Lke[u kuMke EAu ku{ue fkku. kkLke fu kekLke, ykuZkLke fuknuhkLke fkuE k Mkw {ktke fu khk s ku ]kku Lke[u nksh. {kM[knukku{fkLk k kikh. yk hekuMkwkLkk ykkt] kkuLkufkw{ fne kwhkfkhkuyuokt Au. yk{ kku yk oLkLku k]rSe ko kwhkkuLkk kkkt fyk oLk kkA hwt Mk yu Aqkku Au fu ku Mkrk LkkMke {kuxkt {kuxkt yLku kkLkkt ]kkuke MkLk yuk stkLkk rLkkMkfkLyLkuykk skktsLkkku, kk{zktyku, Lkkhku yLku {nkLkkhkuLke MktMf]rk ykrfkLkku LkkMk Lksh Mkk{uke w kku, k yuLkkMkeykuLkwt M{h ykekkihkrf fkLkkyku{kt Mk[kE hkwt.

fko h yuy{urhfkkMke nkMke Au. kuuSLk{ktsuyf yLkuyMkkkhWktrk Mkke Au kuLkk {q{kt MkwkLkkt fk]kkuLkwt Lke hfko hLkufkuE yue yk{k yLku Ehk ke fu kuLkk kuku kz - kktzk{ktkekwO kuk fhe uk kku. kuLku kufku LkMkrk i khefu ykuheku ku su{ LkMkrkykuLkku i yLku LkMkrkyku khk Ekh kenkku kue s heku ku LkMkrk{kt hnukt ALk kkuLkku Mkkkkfkhnkku. yuxu ku yuf hekuLkMkrkLkku u nkku yu{ fne fk. kuu {kVe,fkkMk kuhu LkMkrkyku{ktke ykkMkwu fhuk kukku {khSLksYrhkkLke MkwykurLk{ko fhe AufukuLkuyk frwk{ktMkwke fk] kkuLkkusL{kkk fne fk. yuu {kVe sue yuf Mkw{ktke kkkekLke s Mkwykukuk Lkke fhe, k yu{ktke htk, kyku, fkzkt ykr MkUfzku Wkkuke MkLkke nkh{kt {qfe Au. yk rkuLke fkohLke kkMk yLkurMkr yu {kLkrfk,kwr yLku {kLkkkLkk rfkMk{kt rkMk kuk fhku yue yqk Au.

fkohLke SLkfkk Mkktkkt kuku kkteS k yku Au. kkteS yuf

MkkLkMktkk Mko k yMk]~kkLkk nw hkukke kMkxwtk{kt sL{ukyLku kkkhk{kt WAhuk, ku{s uk. k fkoh kku kuke kLkMkrk{kt. yuLkk sL{Lkwtfu WAuhLkw tfkuE Xufkw tLkn. yuLku kLke fuykh kk{kLke

(iii)


4/80

fkuE kf Lkn yLkuAkktkkteS yLkufko h ktku{kk Mk, ynMkk yLkuEhkLkuku{kLkkkLkk rfkMkLke W[ yLkuW[kh qr{fk Mkwe knkUk. kkteS LkkkkyLku Mko fwxwtkLkk r{kr{kLke {kuxkELkk {nuke Wkhe Mk{ksLkk Aukkrku Wkko yLku nzqk ku{ s rkhMf]k {kLkktwyku{kts {kk MkkLkwt skMkt Lk fwO, k ku{u yueLkku{kt ykkh uk MkweLkwt Mktfkk fuwtLku yu hekuku{u Wkhke Lke[u Wkhe {kLkkkLkuMkkfkh fhe. skhu fko h sL{ke s yLkufheku nzqk yLku rkhMf]k fwxwtk{kt ku{ s rLkhkkh Mkrk{kt nkkAkkt kuu Mk,ynMkk yLku EhkLkk ykqx ktkwLkwt ytkLk E yuxku kku {rfkMk Mkkku fu suLku eu [ku{uhke nzqk kkk fkk nkMke ko

nzqk fhLkkh yLku fkuE k Mkkhe kkkk{kt kf Lk ykkLkkh r{krko Mkwk{kt ie fne fk yukt {kLkkkLk {uk. yuf rfk kkk ryu Wkhke Lke[u Wkhu Au, keS rfk yu s ryu Lke[uke Wkh [krhk{u ku ktku Wf] {kLkkkLkk rfkMkLke Mk{kLk fkkyusE rkhksuAu. fnukkkyk frwkLke fue rMkr!

kkteS yLku fkohLkk SLk{kt LkkLkwt{kuxwt yuxwt kwt MkkBSLkfkk kt[LkkhLke rLke knkh ku fkuE k heku hne fu s Lkn. Mf{k yktfLkkh ktku Mkhk. yuf k r{rLkx fu MkufLz ko Lk yuhkLkkh ktLku Mkhk. wrLkk yLku Mkkkh kufku suMkw kwA fu Lkfk{e ke VUfeuu kuLkku Mk{skqo f Wkkuk fhe ku Lkfk{e Mkw{kt k wt {n Au yu kq hkh fheykkk{kt k ktku Mkhk. Lkkkk, uru fu khek ktkhLkkus uhkk rLkk kkLke yufMkhe rLk:Mkko Mkuk yLkuMkkhkh fhk{ktk kkuMkhk.{kLke rMkk Ekh keko u k ktkuLke fw{e kke Mk{kLk. Whk kuk fhkLke fk k ktkuLke Mkhe. yk{ fkoh yLku kkteSyu AMkifkLkk yLkuf LkkMkfkuLku{kLkkkLkk {q {ktkwkLkkk AuyLkukuke s yLkenkuzke zfu kkk r{kt ktrkLkwt ek s Aktxe fu yuk kkuzk k {kMkkuLkurke kLkkk Au.

fko h yuf nkMke ykrfLk yLkufkk o LkufkhukuLke yke fku{ wrLkk{ktnzqk yLku rkhMf]k. yu stke kkkh{ktke rkhMfkh fhLkkh yLku r

kk{Lkkh ktkuLkku Wkh fhLkkh khefu kk kwfh xe. kuxLk. yus kuxLkLkkkoLkku yLku kuLke Akk{kt hne SLkfko fhLkkh yk kso kuxLk fkoh. ykktku su su {kLkkkLku rfMkke Au kuLkwt o Lk ykhu {kxLk wkh

(iv)


5/80

fk{ktkE hkw tAu. yunkMke Auk yuu kXk yw kVkhkLkLke kuXukkteSLkkuMk, ynMkk{wf {kko ytk:fhke Mefkkuo Au; suLkkt krhk{kuLkku wko Wkh yfk heku kkku uk Au.

fkohLke Mkwk kwshkke SLkfkk knuLk {] wk {nukkyukikh fhe Au.yu knuLk kkt[uf ko knukt y{kk{kt kkuzku k {khe Mkkkuyu{u {LkufkohLke #e SLkfkk Mktkue khke s yuLku kwshkk{q fkLkku r[kh kuku. kh kAe yu{ufko hLkk SLkLkukke LkkLke{kuxe yLkuf[kukzeyku kt[e. kt[e; yuxwt Lkrn k su kufkk{kt kuyku ko ukkt kt ku{uWkhLkk ko{kt kkt rkkeoykuLku yu SLkfkkLkwt hMkk

yLkwLku ytku ku{u fkohLke SfkkLkwt Mkwk kwshkke kkh yk kwMkf yk{ kku kufkk{kt kk WkhLkk koLke ryu kiAu, k yuLke {kurnLke yue Au fu ku uh uh kt[k yLku Mkthk kLkn k k{u kuk nkk fu rLkhk ku kEknuLkLku yu SLkLke yuw t Mk hku Au. yk kwMkf{kt MktkkuLke hsq ykk yue ykfko f kE Au fu kt[Lkkhyufk Mktk kt[uLku ykkLkku keuMktk kt[k yehkukLku. yu hekukt[LkkhLkerskkMkk WkhkuWkh u yLku Mkkku kwkkko fhkLke yB kMkk kt[LkkhkykuLke Mktk e Au. yLkue kh yu{ kLku Au fu su ykw t ku kt[e sw t;kAe ku fk{Lkwt nku fu Lkfk{wt. Lkfkkyku yLku kkkoykuLkku kyLku ykkkuykk u {nkkwkLke Mkk[e yLku Lkh SLkfkk kt[Lkknkk{kt kzu kku yu yuLkk SLk{kt fktEf y{e Aktxu. yk rke r[khkkt {Lk kk Au fufkohLke yk SLkfkk uhuh yLku LkkLkk {kuxk kk{kt t[kku{s kkyku{kt kk kku ykke hze yLku khkukSe {kLkMk {kt swkLke yLku Mktke SLkLkku Lkk MVqhu.

knuLk {]wkyu Mkwk kwshkke kwMkf kqhe fkS yLku skkufrnkLke ryurLk:Mkko kukikh fw O Aukuk nw tku{Lku{khk nkf yrLktLkykkwt Aw t.

ktrzk MkwkS

(v)


6/80

urfkLkw trLkuLk

kh{ kq s ktrzkSLkk kkLk MkkrLk{kt fko hLke SLkkkkLkw t y{] kkkLkfhkLkkuMkwk yMkh Mkktkzku. fkohLkk MktkSLkke krk kkLkwt Mkkrfnkwt. yk fkk{]k kwsohe rkhk{kt nkk kku fuwt? kq. ktrzkSLku yrkkke{kt {khk ytkhLke s kk fk kE nke.. kq. {LkwkEyuykkkLku ykke heku ke ee. kufkhkeLke MkkkLkk kkA hnukw uhfkku yk ku {nkLkwkku, kwfh xe. kxLk yLku fkohLkwt kkLk SLk.... fkohytku ruk kt[kkt EAk k kke kE yLku Auxu f{ [ke.

k kuXe khu kkt ykzu kue fkLkk k Lk nke yLkuk kLk nke, k-yq x k nke {kk, uqk Mk{k yu Mktk ikkrLkfLke fk{SLkkkk{kt. kuLkk {tk{ rfLkk ykuLk{kt ftE kwxe hne nku kku kuLkkhLke yykzk Mk{S kB kku.

kq. ktrzkSLke MkkLkk yk kwMkfLku Mkktkzu ku {khe ykzkwt kk., k yu ynkuk fkohLkk keLku ykkhe Au ku{ MkAkkt kq ktrzkSLkku ytk:fhkqof ykkh {kLkwt Awt.

fkohLke yk SLkfkk w{kkoLkk kkeykuLku uhLkkhe Lkezu kue kh{k Au; fkh fkohLkk SLk{kt s ku Mkk{o Au.

{]wk . {nukk

(vi)


7/80

1

yu xkkhk, QX! [k se fh!knkh kku nS ytkhkt kkhkkt nkkt. fzfzke xkZ{kt nue Mkkh{kt yuf

s{oLk uzqk yuf nkMke AkufhkLku ZtZkue hkku nkku.yk Qku kk Aufu yuf kkukzk{kt! [k QX!xqrxwteLku kzuku LkkLkfzku Akufhku [zk fhkku kuXku kE kku. kkkk kuhze

suk nkkkk, qkwt rVwt {w yLku {ktz {ktz uk kue LkkLke e {kMkLke ykfhe xkZ yLku uzqkLkkt yukeu khu ykfhkt u MkkteLku rk[khku kkqskkuQku hkku. ykkukuzku ytk{ktkuLke ku [{fke kusMe yktkukLk U[ukue nke. u fu ku knwt kkue fkku Lkrn k kuLke [k[fkuh yktke.

ku A Mkkk koLkku kku nkku. {hkt-kkfktLkwt kLk hkkke[k{kt Lkk{ fhwt yuwt kku A Mkkk koLkku ZktZku fhe s fu Lkfkfku Mkwe kke[k{kt fk{ fwO nkwt. kuLke fB{h ktke kzke nke. yktku{kt yLku kkf kuo nkku. khku khku ku Lke[u ykku. hMkkuzk{kt Mkkkkt s kuLke yktku kMkke [{fe WXe.

Lkk,Lkk nS kuku LkkLkku Au. fkLkku ku qk kkfe kku Au. uzqk kwMMkhkze QXku,ykke kkMkukiMkk Au ?....yk kku{ku Mkze su kuLkwtw t ?....{hsukAe qu.

ukkku kuXku Au. fezeLku f Lku nkkeLku { kq hku kkzu. rk[khk AkufhkLkuMkwu hnuk ku. fk Mkkhu f{kkku {kkku kE su. MkwLkLkk xkfke nke. Akufhku yufexukuLkk khV uE hkku nkku. u kuLke ke{ktkey{ehMkLkkt qtxzk ke hkkunkku.

knw kwt,uzqk q fe QXku, fuku Ykkku kuzku nkku. kk{kt ykykwt Lku? fnukkt kuu kkf khV yuf uf r Lkke yLku kkhw t zkf fhkwtkAkzkku knkh Lkefe kku.

MkwLku kkf kkMku yke kuLku AkkeMkhMkwt [kwt. kkfLQhkkk nkk. {kku nkk Vuhkkt ku kkue, yu kku kkuu yuxwt s ! frfkuMk kzku. [k ykku se [qku kuxkeyu. yuf kh hkuxk kuxyuxu kw t Xef kE su..

qh qh rkrks khLke xufheyku kh WkkLke ykAe Aktx Qze hne nfkoh knkh LkefeLku {kuxk fkuXkh khV ku. kuLkkke rLk:kMk LktrMk kLkke huku fkuXkh yksu fuku ke{ kzku nkku!uqk


8/80

2

Mktwfk y{urhfkLkk SLk{kt yuf khu {kuxkutkkk Qku kku nkku.kwk{Lkkkq eLkkukLk Vqtfkkunkku. kwk{eLkkkq e fhk EAkk yLkukwk{e ehkk EAkk ktkku [ukhu hMkkfMke yLku ut[kk Qkt kkt. hksku [uLyk rkn{kt Mkkike khu MkkX{khe {eMkwhe hksLkk k{ktyke nke. ktLkektke Mkhfkhu nuh fhuwt:

nuhLkukkkfkke kkhku. huf rfkLku kkykufuyksuR.Mk.186kLkk Lwykhe {kMkLkk 11{k rMku{eMkwhe ktk{ktMkkLku{kxukwk{e Lkkkq kk Au. nukAe Eh rMkk fkuE {krf Lkke, fkuE kwk{ Lkke. MkktLke[ukLkk kxe Au. wLkkt~k{ MktkkLkku{kxuLkw tMkwo kk ew tAu.

nuhkk hku{kt[f nke. wLkk yu ~k{ MktkkLkku Mkwe knkU[e Lk knkUknukt kku hksku hksku [uLkk rknu yuwt MYk kfzwt nkykuk tkek s{oLk uzqkkukhu {w~fue{kt {qfkE kk. ku{Lku kwk{ekk k{kes Lk nke. ku{Lku {Lke sYh kzke yuxu kwk{ku hek kzkk, kkzue xu {wsk kuLke Mkkku MkkkeLkk suku kko hkkk.

fko hLkuk ukh kh fk{Lke U[ kzk kke. {sq hku{kk Lkrn yLkukuLkukhkukfze kuk kwk{kuLkk kkkhLkk Mknkke kkLkw tk{kw tLkn, k w tfhu?

kuku fkohLke kLke MkwLk Lkkufhze {uheLku kue. ytk hLk{ {uhe hfk{{kt Wkkuke kke. kuLkku krk kkuzk {kEku kh kwk{ nkku. e kh {rnLkkyku Mkwe ku kuLke kLkeLku {k yke fkku Lkrn.kuLkk {]wLkk Mk{k[kh k k {kuzk {k nkk. fkuEfu fkwt nkwt fu ftkzkkt kuLkwt {]wkwt nkwt.

kukAe {uhe u {qtke kE kE nke. kuLke ke, kuLkwt nkM Mkqfknkkt. fr[kT kkukkLkk LkkLkk kkf sksoLkukzkkt kuLkwt yufk nkhzwt Mktkkwt.

{uhe yLkukuLkkt kkfku kt hnukkt ku ktke kzue qtkze khV fkkze. kuLkku kwMMkku ykuMkhe kku. kuLke krLkLke kk kuLkurk[khk{ktk kkf kkMkuke fk{Lke e ykk hke!

kkt[ koLkku qkfk kuLke Lksh Mkk{u khk kku. fue tfh Xhkku? [kkk kkk nku kuk kLkLkk MkqMkkxk [u Mk{k[kh

nkk: kwk{kuLku Mkk[u. ukkwyku Mkhn xkeLku yk u{kt yAu. kk kuzkk nkk ku fhkkt khu ukke kuLkw t {Lk fk{ fhe hkw t nkw. ykswkkswhuf hLkktkkhkt xkkuxk kt kE hkkt nkkt.

uqk


9/80

3

kwk{e Lkkkq e ytkuLkk yktkhrknLkk kurMkkunkk. y{urhfk ykw teQXw tnkw t. wLkk Auk rMkkunkktAkktfuxktf kLkku{ktkwk{kuLke knws Mkkherft{k Wkske. keS [kuheykufhkktkwk{kuLke [kuhe{ktkuLkVkuhnukku.

kkuku hu knkUku yuxu khk s kuzkLku kkuk{kt {qfe khkqtxkhkykuLkw t w t kq Aku! nkk ykwt ku k{u ku ukk !

qhke {uheLkk nkhzkLkkue{ku Mkqh fkLku kzkku nkku. h{kt kk {qfkkt MkwLkLkku[kkkwh [nuhkuuku.Mk{k[kh yn Mkwe knkU[e kktnkk. ktLkuyuMkktuekkku yufkeLkufne.

ykku{uhe yLkukuLkktkkfkuLkuh{ktE Eyukkufu{ ? AuxuMkwLkufkw t.

kukyku kku {hkuLke ku{kt Au, eykuLku fkuE Lkn fLkzu!fnukkkkhe{kt tkkwt. ykk rMkLkk kkfu kuLke yktkuLku uhe ee.khtkw kuLke kkhe kuxe kze. {hkkLkuu Mkw{khu kkkhL

yuf fkh{e [eMk MktkE. yu {uheLkku s yks nkku. fko hu yuf{ ktqf WkkzeyLku Aktk {khkku knkh Lkefe kku. fke kuh ytkhe hkk{kt kuLku k ukkku Lk nkku. {kk qh q h Mkhe skk kuzkLkk kkzk yLku fkuELke kqtkkkkke [eMkkuLkk kzk kuLkk fkLk kh ykzkk. ku {uheLke qtkze. kuLkukku fktEf ykzkwt. {uheLke LkkLke Akufhe q tkze knkh yokukLk k{kt kze nke.kuLkk {kkk{ktke kuneLke khk nuke nke. kuLkku kE qk{kt qskku Qq kze rLksoLk nke. {k yLku Mkkike LkkLkk kkfLkku kkku Lk nkku

kk{{kt{ {uk kuknkU[uku knukt kuMk{ eke kkunkku. kk{{ktkuLku k Mk{wrk {k. qtxkhkykuLke kkA kzw t ku{ MkkiLku kwt nkwt.

{khk kuzk kh fkuE ku{Lke kkA kzu kku sYh yktke fk. fkuEnwt {khku kuzku ykkwt.fkohu Mkq[Lk {qfwt. kkyu ku ke ewt yLkusLkkhk k {eykk.

ku{ufkwt,k{u kiMkk kk Aku?nt...k{khu kiMkkLke sYh kzu. nk.k yu{ fhkuLku, ku qtxktLku kk{kt kuzkuykke uu, k swyku, Lkk Aqxfu s kuzkuykku. kkAk yku kku Mkkku ku. yuxu nw t ku{Lku kiMkk [qfe E. Lk s {kLkukku kAe kuzku ykkeLku {uheLku Akuzke ku.

rMkku kMkkh kE kk. ftE Mk{k[kh Lk nkk. kkrzk kAykk.ku{ukku y{Lku khu Xk. ktfku[qfku yuku {kko kfzku nkku fu kkkukkt k. {ktz nkk ykk. Auxu kuzkLkk kk{kt {k-efhkLku uqk


10/80

4

fkqwt. fnuzkwt:kuzkLku kzu kkteLku k{u qh [kk yku. y{yLku skhu y{kt hkw Mktk khu ykeLku {k efhkLku E su. kz Lke[ukkeke khkku qskk kkfLkwt yk kkuxfwt {w t. kuzku yLku {uheLku ELku kuykukkLk kE kk nkk. ykLkkhu yufMkk{xe ke kk fhe Lkkte.

kk Mkktkkt s MkwLkLke ykt{ktke zz yktMkw Mkhe kzkt. kuu kkfLkuE ewt. kuLkwt xkZw tkku heh knukt kku rLkukLk kwt. MkwLk qS krMk knukt s yLkuf Mkkhkh Akkt {uheLke efhe nkkkke ELku [knke. zuzuk yk kkf{ktk xfe hkkuAuku{ kko w tyLkuMkwLkLke MkkkyuWk[khku fhk{kt ftE kkfe Lk hkwt. rMkku Mkwe yu x[qfzku Akufhku WhMk{k

kuzku e skku. u kMk skkus hnuu. k skkt shkf [ukLk ykwt. kku kkuLkkurfkMk yuxku {t nkku fu ktkw Su ku{ kkkwt Lk nkwt.kkzkuku fnuke:ykxe wko fkk yLku yke khu WhMk Akk

kuLke Mkk{u zk suxe nk{ Au he!Mkki fnukkt fu {nuLkk rLkhkof su. k MkwLk n{k nkhk kikh Lk nke.

{uheLkwt kkf Swt s uEyu. ku Su s. {{ Mhuku fnuke.e{u e{u kkf{ktSLk ykwt. QXkkt kuMkkkt yLku zkeyku hkkt k

ee kku. yk{ e{ue{u ku {kuxku kk kku k ku kkue fkku Lkn.Su WhMk{kt u kuLkku ftX kqtkkE kku nkku. k{u kuk L k W[khe fkku Lkn. fkhuf kkuxk kkku k kuLke ku kkk fkw t Lkne.t.

khtkw ke{kt su fk Lk kkw t ku kuLke [{fke yktku{kt knw Mk hekufk kkwt. MkwLkufkwt, {khk SLk{kt fkhu {U yke kusMe yktku uE Lkke..

yu kusrMkkkLke e rft{k Auskhu ku ykk wko yLku ftkk heh MkkkuxkE Au ? fkohu skk ykku.

kkLkLkukh! MkwLkufkw t, k kuuyk kkfLkuykkuhkuMku{q fw tAu.{uhe rku Vhe fktE Mkktk {wtLkn. yuxu Auxu kuk f{ke kuzkLkk

kk{kt yk {qtkku yktk kkf ku{Lku {kku kzku nkku.yk kktsq LkktMktM{hku{ktzq kuk fko hurLkhkk{ktzkufw twkw t. ktfkuEfukuLkw t

knuh tw t. kuukkA e uw t. kukuLkkLkkuAkufhkue{w te{w tnMkkkuQkunkku.fkohke nMk kh Lk hnukwt.kn LkkMkku kikh Au, yu{ Lkuk kikh Awt. kuu u{ke kkfLkku fkku x[qfzkunkk kkukkLkk nkk{kt eku yLku

uqk


11/80

5

wr{su h khV ku. yk uELku MkwLku MktkkukLkku { ekukkuu yuxwt s. {Lk{kt fktE Lkn.

{kuxkLkwt wt kwt ? kkzkuu kqAwt.kkuzkuk kku ku y{khe Mkkku s hkku nkku. skso fhkkt ku ku

yLku Mkfk nkku. fk{ k wt fhkku yLku ktku kEyku ne{eLku hnukk. uf]ke ktkuLke rk nke. ku ykhLkkh nuh{kt xkh {khk skku. kurMkku{ktkwk{e Lkkkq eLke kkkuXuh Xuh Mk{k{ktykke nke. suRBMk {kuxkuyLkuMk{skunkku. kuu k yk ke kkku Mkkte nu yuxu yuf kh huke kk

ykku Lkke..nk, Lku kwk{e Lkkkqe kAe kku...nk ....kuku yku Au.r{rMkMk {qhLku kkukkt yxfkeLku skso t

GkkLk kuhkktMkwLk kkue. skso Lke nkshe{ktkuLkk kEknuLkkuLkkuq kfk WuzkLkw tMkwLkLku k{kwt Lkrn. ]kku [uke {kko fhkku yuf LkkLkkufkku Akufhku yke hkkunkku. nkk{ktLke xkuke qk Mkk[ukekqof Mktkkku. ku kkyke knkUku. kueLku kikh fhuk fkhk kkMku xkuke {qfeLku kkukkLke qLk{kt ku yuku {Lk nkku fu ykswkksw Lksh Vuhk suxe VwhMk kuLku Lknke.

yk kke[k uzu kuLku khu {{kk Au. stk{kt sELku ftEf hkukkykukukkukku Au.MkwLk kkue.

fuku MkhMk kke[kukLkkkuAu!r{rMkMk {qhLku {wuke tMkkLkk WkMkhe kzk.

{w hk kkMku LkkLkk kwkke kwkkLke yuf Mkwth u [zfkhk{ktkkkuxktLkk htkkuhtke Vqkuektnkk. fuLkk fu Mkq Lku xkh, e ketfuxktu htkkuhtke Vqkuke ykku kke[ku ee QXku nkku. fuxktf Vq kuLkk Lkk{Lkek kh Lk nke.

xkuke{ktke fke eLke {kxeLkk zkk ELku skso yuf fqtzk{kt knkku. yLku kAe nkk ke e{u hneLkukuLku kkkkku nkku. r{rMkMk {qh yko ke

kuLkk khV uE hkk.yhu!yk w t fhu Au ?ku kkue QXe.MkwLk nMke kze: yu kAe Mk{e. ku stk{kt sELku kkLkk

uqk


12/80

6

VqLkk Akuz keLku yn Vhe ku Au. k kuLkku nkk kk kAe ke skk kkzu Au. [kku, nwt k{Lku yuf MkhMk fkhku kkkwt.

ktkukkukkLkw t kqtk AkuzeLku knkh Lkefk kku skso w t keLku fk{{kt {kunkku. kuLke LkSf ktkuyke knkUk khu ftEf kkkkt ku{u Mkktku.

ku {qtkku Au yuwt fnukk nkk Lku ? r{rMkMk {qhu e{uke kq t.nk, ku[kh ku rMkk. k ykhu kku ku kuLkkt nkkt Vqk

Mktke hkku Au.kek! r{rMkMk {qhLku yk kkfLke rr[kkk Mk{ke Lk nke. khk

khu s sksuo [u uwt. ku yuf{ Qku kE kku.

yu kku y{u Aeyu, skso! kwt kkhukkt fk{ fh. nwt r{rMkMk {q hLku kke[kukkkwtAwt.kke[ku MkhMk Au, nkU, skso! r{rMkMk {qhuu{kqof nMkeLku fkwt.skso w kku k h{kELku ku kkAku kkukkLku fk{u kke fk{ fhkkt fhkkt ku kukt ktku khV khukhu uk fhkkunkku. kuLku {Lk{kt kwt

nkwt fu r{rMkMk {qh huh kqt kkkt nu fu fu{ ! ku ko{kt ku nkku. kufku kqt kkk s Lkke ku{ kuLku [kuMk kkkwt. kukrfMMkku s kuLku ! hu fuwt kwt nkwt! kukt ekt Szkt kzLku Vkue k Au ku kkukkLyufLke s Lksh{kt ykw t nkwt. yuxk {sqhku, uzq fkoh yLku w MkwLkLkwt - yu kkAkkt k kwt ytkhk{kt kwt nkw t. kuu yuf ku k fkohLku ku ytku [ukk Lkfhe uku. fkoh AtAuzkE kku. fnu : nu Lku ynke! yuf Mk{kku Lke {ktf fhu Au?

Auxu ftxkeLkukkuku fhk ee. Szkt kuXkt nkkt ku zke fkkk {ktze. nku! wtstk {ku! fkoh kuzkku ykku. xktrxku keLku {LkukkukkLku kz khke u t[ekkzku yLku kuLkk kwMMkkLkku kkh Lk nkku. u MkwLk yke knkU[e Lk nkuk kku y{q ykufhe Lkkk. MkwLkLku kwt fu ykLku ftEf sYhe kk fnue. Au. ku Gkkkkuxkrk kku Mkkte ftEf Mk{S. Aux fkohLkw t yLku kuLkwt kLk kuktSzkt khkzwt. ykxykxe uk hkk Akkt ku{Lkw t fkuELkwt yk khV kLk Lknkukwt kwt.yk skso e heku ke kku! MkwLk yLku fkohLke LkkELkku kkh LkLkLku

kkku kkuku {ktz Wkhe kku yLku kz k k[e kkt.kkuzwt ykk [keLku ku r{rMkMk {qhLku [uheLkk yuf kz Lke[u E kE. kuLkezk Wkhke ftEf fkZeLkukuu kzkuLkk nkk{kt {qfwt. yLku kqAwt, yk wt A

uqk


13/80

7

r{rMkMk {qhu ku nkk{kt ELku fkwt : fu{ e, fkuE kkeLkku {kkMkLkk khktLkukktzktMkkkukq tkuk keAkt, Mkw tkk k yLkufq {e zkeyku

kw tuk AuLku? k{uuuk ke {kk fhkktftEf sq w tyk{ktkkuAu?Lkk huLkk, r{rMkMk {qh nMke kze, {Lku ftE yk kkLkku knw ykMk Lkke

k yk{kt kMk u ku Au ?yuxku s fu kusksuo kLkkku Au, fkuE kkeyuLkrnuwt fnku Aku ?nk, ku fnu Au fu fue heku fhwt ku kwt {Lku kkeykuyu kkk

S-stkwLkwt knwkkhefkEke rLkhek fko fhkku nku Au. fkfku Mkwe kuxhneLku WELke ke rn[kLkwt ykufLk fhkkt {U kuLku uku Au. yhkk ft ? fkhuf kku kuLkk eMkk{ktke htkkuhtke kktrkk fu fze, fkhufzktW,zktW fhkkt uzfktyku fu rr kAkyku Lkefe kzu! kuLkk r{kku fnkufnku, yk{kt kwt Mk{kE . hhkus Mkkhu ku yk {kkLke {wkfkku yku Au Lkuswyu Au fu fkuE kteyu ku{kt#zkt {q fkt Au?

kuu e{u hneLku {kkLku kuLke skyu kkuXe ekuyLku ktLLku kkAkt Vko.k{u kuLku skso fnku Akuu kuLkwtykwt Lkk{ w t Au ?kwk{kuLku kkukkLke yku Lkke nkuke. {krfLku Lkk{u ku ykuk Au.

Akufhku sLBku khu kwk{ nkku yuxu y{khe yku kuLke yku. kuLkk kkkLkLkk{ skso nkwt fu yuxu ku Lkk{ ykwt. yk Akufhku yuxku k{kef yLAu fu {Lku kku kuku Akufhku su fe swXwt kkuku Lk nkku, kuLkwLkk{ ykkkLkw t {Lk kk-yuxu kuLkwt ykwt Lkk{ skso kxLk fkoh.

knw khu Lkk{ k{u kku ykke ewt!fkuLkukh Au ! {Lkuk Au fukuyk Lkk{ ekku. ykhu Eh {kMkLkk

Lkkt kkhktfhu Au Lku!

nsw {kuut Mkqqt kwt Lk nkwt. skso kkkhe AkuzeLku fkhLkku. kk kune ee. Zkuh {kxu k kikh fhe ewt. kuzeLku [kh LkeheLku k{hktkkfktLkk kzk khV ku. kuLkk kk{ktyksu yLkuhku WMkkn nkku. yks kuLkuqh q h {wMkkVheyuskLkwt nkwt. kuzeLku kMk Lkehkk kuu kuLkk fkLk{kt fne ewt nkwt:

hkELku kE usu, nkU... yksu ku ktkku ktk fkkkLkku Au.kzk khV skkt ku kkLkk ukyku kkMku kte kku. kn! fue[e kzke nke. q{uq{kt. kuLke {eXe MkwkMkke kkkh {nUfeuqk


14/80

8

kuLkk {kU{kt kke Aqxwt. kkLkku yk kuk fhk{kt kku fkoh {kuk MeMk uzw n{oLk sukhLke kke kkuzwtf fhe uk uhkku nkku. sukhu kkswLkku{ktke yn ykeLku uzqkkuLku Mk{k qk snu{k WXkenke. kwt fuyk s{eLk yLku ykkkunk kkLku knw yLkwfq Au. yk zkeyku ykkw t Awt ku k{ukk WAuhe swyku.

kuLkku Mkkike khu ykkktrfk r skso nkku. kuLke ek{kt ee Mkq [LkkLkkuy{ kuu fhuku. kuu s uk WAuko nkk. {k fhkktu khu fkSke yuf kktzkt fuzkeykuLku hkuk Lk kku, fkuE Szkt Vkue Lk k kuLke Mkknke. sksuo {{kkkqof kkLkk yuf q{k kh nkk Vuhku. yksu kuLku yu n{oLk

sukhLku kts skLkwt nkwt. ku kkukkLkk fk{u kuze kku.fko hLkukkwfk Mkr{rkLke kuXf{kt LkeykukuskLkw t nkw t. LkSf{kts ykuen{oLk sukhLke {kuxe Vkze uE ykkLkwt kuu r[kwO nkwt. q{u [e uELku khu ukyku WAuhk khV kuLkwt {Lk Zwt nkw t.yLku yuxus sksoLku MkkkuELku sku nkku. suke ku sYhe {krnke Lku Mkq[Lkku kfze u.

yk LkMkrk WAuhkLke kk yku Au ku fku u yk AkufhkLku Lk nkuktke Mk{s kzk {ktzu Au. kkukkLke kLke Mkkku fkoh kk f

ykswkksw kku kkt yuLku LkMkrki khefu s ykuu Au. fkuEkzue uLku MkS fhe yku kku fkuELkk kek kze skk AkuzLku yku

khu kke ykkku fu yue ke Mkq[Lkk ukkuyku. yuLkku nkk kzku Lku fkuE Akuz LkQku kuwt kLku Lkrn. e kh fktke kuLku yk kwt Mkwu Au!kyuwt Au yuLkwt. ! MkwLkukkihkqo f kkukkLkk kkfLke tMkk fhe.

yhu kkk kkukk yuLkk &kuke. {Lku kku fkhuf yuwtkE fuykLku kkuS Lknkuke ku s Mkkt nkwt.fkohuhk fkZe. yksu kkkuhu fkuXkh{kt {Lku kfhkkt fhkkt fnu: kMk k {kxu ewtnku Au ? yk kezzkt k {kxu fqfkt{khu Au ?kkLkkt Mkwth htkku kkkuhLkk fu{ rkE Au? yk {uLkw kLkkkkt fuxkuMk{ kkkunu ? ftEf khku fhkku nkku!

MkwLk nMke kze:yuxu k{u yuLku yn {kufe eku nkku yu{ Lku t!{kt fk{ kku yuf fkf nuwtkke kwt !

nk, kuLku fkuke fhkkt rXktMkkt Vku Au.fkohLke yfk{ nswykuAe kE Lknke.

uqk


15/80

9

hehuuzk Lkke k [fkuh AkufhkuAu. nukuLkMk ko Lkkukku, kuLkuk kuMkkzkuuEyu.fko h yktkufkZkktfkw t,yn yk fkk AkufhkLkurLkk{ktfku ukw tnkw t? yLkufkk {tfkuzk kkzkkteeLkukuw tew tfhkLkkunkku?

kkuzw tkktkt[kktkkuykzw tuEyuLku? kuLkukLke khuk Au. r{rMkMk{q huykkue yuf MkukLke [kukze ELkukuhkus Mkuk kkfk fhkkunku Au.

k ytkuLke kk yn yqhe hne. Mkktsu kwt kAe sksoLku fkwMkkhu ykku nuk QXkLkwt Au. kkhu {khe Mkkku n{oLk sukhLku

kuk kkkkLkukt? sksu o WMkkn{ktyke sE kkukkLkk kek Mkq hukq AeLkkw t. kAe yufkyuf kkue QXku. nt, k kk tke htkLke fu{ nku Au?

{Lku kh Lkke! ke kk tke Lkke nkuke. y{wf ee k nkk ee fu tke k {kxu kuLke fkuELku kh Lkke.! fkohu skk k MkwLk {hf {hf nMke hne nke ku ukktkuLkkurkkku WAwt WAwt kkku nkku. ktsksuo kqAwt,kkLk kku kku nu?

nkMkku! kkLk kku u s Lku?khu nwtyuLku s kqAe uE. fnukku skso h knkh kuze kku.fkohLkwt {kU kwMMkkke k kE kwt. ku sksoLku kkuke

nkkuk MkwLku ku{Lku khkkt fkwt,wt k{u k?sk ku Lku !k yk ftE khkkh fnuk ? u kkLk kuLku {kLkku nku kue k

fhu Au? Lkk, Lkk kuLku kku uEyu. ykuAk{kt ykuAwtkkEk kt[e fu yuxuwt. ykwt stke ke ykku kt WAhk Lk uk. kkLkLke {h hkuu ewt s uEyu. [wMk kuMxuMxtx{eo fkohke yk Mkkwt ku{ Lk nkw

skso {kxu ktke {wMkkVheLkku yk knuk Mktk nkku. kkzkLkk kkk{kt kk xfkk hkeLkukuXku kuXku ku kkLkkt wLkw{k kkkhLkku{ke hkku nkku. kuLkkt fkzktLkk ZtkLke kuLku kkukkLku fu fkuELZktfw t yuxu kw t.

yVkx nrhkk ukhku [u kELku kkze kuze hne nke. kux he heLkuskso kwt Lkehe hkku nkku. kkMkqoLkk rfh sukt kkuzLk hkuzkwkku ]kLkuyLkkue kuk ykkkk nkkt. MkVhsLkLke kze kkMku knkUk Lku kkfktMkVhsLkLke w~kku {nufe hne. kkee kkeLkktq{kyku {qfkt nku kukt ]kku[e kzkkt nkk.uqk


16/80

10

yn kn fkk kufku ukh{kt fk{ fhkk ukkk nkk. sksoLku {Lk{kt nkwt fu yke MkhMk u yLkuVqAkuz yn kk Au ku ELku kkukkLkk hLke ykMkkkLkwt fu{ fkuELku Mkq kwt Lkrntnku !

kkkuh Mkwe{ktnukhLkukk{ knkU[e kk. n{o Lk sukhLke kze uELkufko h kw kE kku. yko yLkuykLkt{ktskso LkkukkuukMk ktE kku. [khukkswxufheykukh kkLkk ukykuLke nkh{kk kkhkE nke. uektkhkktLkkuMkkkMkhkunkh! yLkuyk kkt[uyuf Lkkswfzw tMkVu {kLkw th nkw t. hLke kkA yuf LkkLkw tfk[Lkw th nkw t. skso kkuVkxe yktukuLke Mkk{uuE s hkku. LkkLkkt{kuxktfw tzk yLkufk[Lke kuxeyku{ktke swk swk fkhLke LkMkrk Wkkze nke.

fkoh n{oLk sukh Mkkku ftEf kk fhk hkku kt skso MkhfeLku fk[Lkkh{kt kkxeyku [u Vhk kku. MkoLke kkku kuu Mkkte nkyk s ku Au. kekkt kekkt kuu yufk AkuzLkkt fq{ktkktzktkh nkk Vuhe uku. yufkuxe kkMku Qk hneLku kuu knw kkhefkEke kuLke ythLke {kxek {ktze. ythVqxuk LkkLkk LkkLkk Vkk yLku fw{e fqtkku Mkkku ku kku kkukkkufhk kku.

{kut~h sukhLkwt kLk kzwt. kuufkohLku [qk hnuk Mkq[w t yLku ktrkkesksoLke rn[k rLknkkku Wku hkku.

fkoh ftE Mk{sku Lkrn k AkufhkLkwt fwkqn yAkLkwt Lk hkwt. fkwt,kuLku LkMkke kh q k nk Au. {khk kkLkk ukyku kuu s WAuko Au.

e{u hneLku sukh sksoLke LkSf ykku yLku nkMkkuk yksukuLku fkwt,kuLku yk knwk{u Au , t ?

sksuo [u uw t. ktLkuLke Lksh {e. fku u fu{ k skso Lku kwt fukhkkh kkukkLke su{ s yk {kMk k kkku nkku. kuuyuf{ knkuk nkkfheLku fkw t,nk, nk, {Lkuyk kwt knw k{u.

MeMk uzwyu kuLkku fkku nkk ukk fkwt, kn ! nkk kku uMkuo Mkwyku MkSLk kkLke. nt, k ykLkku nkk kkuknw LkkLkku Au! kuu k{khkuk WAuko? fkoh khV kkt n{oLk sukhu kqAwt, fkohu {ktzeLkufne. kuLke {kLku fue heku Wkkze kk.- yk kkf fue heku nkk yk

k]rneyu (MkwLku) fue fkSke kuLku WAukuo . kqtfhkkt fnu, kufkuE rMk zk{skq k kk kue {Lku kku ykk Lkke. kwk{{ktke ku Mktk kku kSe fu kuwt fkt Au ?fkk kufku {sqhe rMkk keswt wt fhu? fkohLkk

uqk


17/80

11

yks{kt o nkwt. n{oLk sukh skso khV ku. ku kku nS fqtzkt yLku kuxeykuuk{kt {kq nkku. kuu nMkkkt nMkkktfkwt [k, nwtkLku kk ytkuftEf kkkwt.

yuf kuxe khV E sELkun{o Lk sukhufkw t, uyk kkLkk stke uk Au.xufhe khke nw tkuLkukkuze kkuyLkuyn kk. kuLke kk LkkLke yLkukxe nku Au.

nk, k kuMkkhe kkuAu., skso [us kkue WXku, {LkuyLkuMkMkkykuLkukuknw ku Au.

n{oLk sukh nMku. kAe fnu, yLku u, yk SorLkk{k kk{kt ykkkkkLkk ukyku Au. ku qk {eXk nku Au, k ukyku Lkkk Au. kuLku hkuk kkkktkh Lkke kkke. nu GkkLkke yk u.

kuuktLku uk{ktke yuf yuf zke ktke yLkuktLkuLku yuf Mkkku kkte ee.ktLkuLku Mkkku yuf kuxe{kt kkktkuu fkwt,yk{ktke yuf Akuz Qku. nwt kkLkLkesu{ khu Mkkhe kk WAuhkLkwt fk{ ft Awt. kuk stke uk {skqk k kxk Au.SorLkk{kt {eXe kLkwt r{ kuLke Mkkku fhkke yk Mkk{u kU xukue MkhMk kk WAhu Au.

yuf kLk kELku skso kwt Mkkte hkku nkku. kuLku yk {kMkkkku nkku.

skso yksuknue s kh Vuhe VuheLku kkukkLkk nkk uk kku. kkukkLkknkk uzwLkk nkk ku{ yk u suku {kMk fnukku nkku. kuu kuxe{kfko fhe. Eh yk kktLkku {krf nkku. Eh ykkku rkkk, hke ykke

kuLku k ykwt. nk, kkEk{ktke fkohu yksu Mkkhu ktwt:The earth is the

Lords. khkkh Au. Eh yk kkLkku {krf yLku kkuku kuLkku LkkLkku kkkkuh kAe kuyku h khV kkAk fko.skso Lkk {Lk{kte swe s {kk{ku[kke nke. kuLku{kxukkuyk yLkku

rMk nkku. n{oLk sukhu kuLku kkukkLkk h{kt ykfkhkkt fnuwt,yk. kkhu {kxu yuf LkkLke ux kku Awt.

sksoLke yktku WkMkke [{fe WXe. ux! kuLkk SLk{kt kuLku ku sux Mkktkze nke! wt ux nu? kuLkwt kk{Lk WMkwf kE WXwt.

n{oLk sukhu nkke kuLkk nkk{kt yuf kwMkf {qfw t. sksuo nkouh kuewt.nkkqof Akkeyu kkzwt. Lkehe hkkukAe yufkyuf kuLkwt {kU kze kw t.

h{k kLke kuu fkwt ,{Lku kt[kkt Lkke ykzkwt.ftE nhfk Lkn. {kuefkfkLku fkuek fnusu. ykhku ee sEyuxu kLku swk swk kuLkk Mkuk Wfukkt ykzu.uqk


18/80

12

sksuo kwMkfLkwt knuwt kkLkwt kuwt. knuk kkLkk {kMk kok kh [ze hkku nkku. kokLkk rh Wkh yuf {kuxwt h nMkqo fke hkku nkku.

yk fkuLkwt h Au ? sksuo kwAwt. yukkLk{trh Au, n{o Lk sukhuskk ykku. yLkufkuEf rMk, skso Lkk

ktfrzk k{kt nkk Vuhkkt ku{u nkke fkwt , kkhu ku {trh{kt ukLkkuLk fhkLkku Au. {Lku kkhe Au fu kwt kt knkU[e fe fkh fu kwtwtkhu ykufLk fhe fu Au. fkuEf rMk kwt yk kwMkf kt[e fe. ket kt kwMkfku kt[kLkk Au. kAe hke{kkk yLku Eh ktLku kku yLku wt wt kkLk ykku.

sksoLkk {kuxk eMkk{kt kwMkf kzwt nkwt. n{oLk sukhLke kuLke ykt{kt rktyke kkt nkkt. ykkhLkku yuf kuLkkke kkukku nkku. kuLkwt ytkh kTkrk kE kwt nkwt.

yk kAe kokkhkun fheLku kkLk{trh{kt ukLkwt sksoLkwkwt. fku ee ELku kwMkfLkk ku ykukLkwt fk{ kuu kxk{ktzwt. ku ku kuLku kMk k{e kk :Good yLku God.

MkwLk fnuke,skso, uyk ktLku ku fuxk yufkeLku {kk ykuAu?fkh u Au ? fkhGod is good . Eh ku Au.

skso kqAkku ,w t ku kkt u ku Au ?ykk, MkwLku fkwt.kkt{kMkku, eyku, kkfkukktkhV ? skso LkurkMk kuMkkkuLk nkku.nk, nk, y~htkeLk kkfku u k ? EhLku htk Mkkku Mktkt Lkke fkh fu ykku Mkki kuLkkt s k

ku ykkku rkkk Au. MkwLku ktkeke skk ykku.MkwLk, wt ku {khku k rkkk Au ? sksuo ytk fwkqnke nk, skso. MkwLkukkqo yksu fkwt.yuf rMk {khk rkkk {kxu kkih E fu kuwt nwt sYh fhe. sksu

rkMk Mkkku rn{tkuh fkwt.

hu ykk kAe fkohu MkwLkLku fkwt:n{oLk sukhu fkwt Au fuykxk{kt fkkAkufhkykuLke yuf kk Au. kt sksoLku k {kufkLkku Au.

uqk


19/80


20/80

14

[ke [keLku kk kktk suk kk nkk. Wkh yk Lku Lke[u hswt? hkk ytkhe nke. Auxu ku fkuEf yuf sqLkk kkuk{kt hkE kku. khkWkh kzku kuku s e kku nkku.

kesu rMku Mkkhu ku kkyu kku. ko{kt ke k fkk Akunkk. kk kuLke khV yktku Vkze VkzeLku uE hkk nkk. yuf kkukkuku Lkku nkkuyLku fkzktLkk Ztk yLkkuk nkk. kuuuzkt knuko nkk yLku [ex ELku fkzktkhLkeq tuhe nke. k kkA Lkft z [kUxuwt nkwt kuLkku kuLku k

{kt Lkk{ skso kuxLk fkoh.kkukkLkk kek Mkqhu skhu skk ykkukhu kku kk zzkx nMke kzkt. kAe kku kkuku {kU{k

nku kuku {qtkku{tkh kE kku nkku.kk Aqxe kk kAe kkuku kkxe kh kuMke hkku. fkt swt ?fkwt, [k khu, nukwt h ukku kE .

k h nkw t fkt?ku knkh Lkefku. huhu xfku k fkuELku ykk x[qfzk Akufhk

fhLkkh khefu sYh Lk nke.!ke ku rMk hr{kLk kkuku k{u kuLkwt fk{ fhk kku. fkuELkkt kfzkt

Vkze ykkt. fkuELkku Mktuku knkU[kzku, fkuELkwt Vrwt ke yk{kxuyk{ke ku{ kuLku wt hzwt kzkwt. fkuE fnu fu {khe Mkkku {u, kku ku {kEku Mkwe kuLke Mkkku kkku. ftE fk{ {e hnukwt. Mkqwt yLku fku wt kwt, yufke Lkkux, kwMkf fktke {uk fukkhe, kue yLkuf [kk{kt kuLkk ykMk{kt ykhLkkh rkuk kz

fkuEf wfkLkuke kkuzw t [kw t ELku Vkfe uw t, rLkku swt, LkhkLkk Mk{{ktykzwt ywt fk{ fhwtyLku hkku kuk zs kkuk{kt sEyu MkqR swt: yk nkkurLk{.

kkLk {kxuLke kuLke kekk yB nke, fkhuf q {ke fkke. kku ku {kxu xxwt kzkwt. yLkuf kkyku Akkt kkuku ku{kt k {kfukuLkw t fkh k Akkt kuLkuku fe ku Lk Wkhkwt. fwhku ykkue rfkLkkku {kkuo rfkMk Mkkk{kt yhkuku k {kxu nkuE fu, kuLkku fku

kuLku {kku Lkn.ekh ku yuk {kMkku [u yke kzkku, suykuLku fkk htk {kxMknkLkwqke Lk nku. kufkuLkk rkhMfkhLku fu{ Mkne uku ku ytku

uqk


21/80

15

nkku. u fu kuLku fkhuf kkwt fu kkukkLkk fhkkt kuzku k khufu kuLku kherhf {khLke s kh kzke. yk{kLkk kLkku Mko Lk wko ftE ykuAwt nkwt fu suLku kkukkLke sL{kkhe fu MkkLke uk {wt Lk nkwt yLku yqhk{kt kqt kkukkLkkt nkkt kEknuLk{Lk{kt rkkLkku k uhkkku khu ykk kk r[khku QhkE ykkkt

kuLke yLkkkkkLkk fuxkf k nkk. ku Mktkqoku Mke yLkLke hkku nkku. fkuE kuLku ftE {Vk ykku ku ukLkwt ku fe Lk Mkhu kh k ku fe Lk Mefkhkku. khu ykkLkkh kw kk kruf Lk kk ku{ ku {kLkkku.

knuk rkkLke yMkk xkZ{ktkuq uyLkuxkZu{he fu{ Lk kkukus kuLku{Lkfkuzkunkku.! k kuSkuyLkurkkukq hkukku. LkuMktk kwyke knkU[e.ku rMkku{kt nkMke Akufhkyku {kxuLke ke kkyku{kt MktkL

s hyku kze ske. suke kkt kkfku ke{kt { fhe fu.hyku kzu yuxu wtfhwt ku sksuo Lke fhe hkwt nkwt. ku kLk EL

kku, k nS ke Akufhktyku kuLke Mkkku kktLkn yLku rkf k kuLkeykLkk fhkk. ku kkuku nu n{oLk sukhLkwt ykkuwt y{q kwMkf kt[e fu kuykkyu s kuu ftE fuxku frXLk rMkku rkkk nkk. h kze kuLkwt w:kuMkkrf Au.

nue Mkkhun{o Lk sukhLke kze khV kuukk Wkkzk. kuLkukkhe nke fuktkkukkLku{Lkk{kw tfk{ {e hnuu.kkLkk rMkkuhBkLk eukh kuLkukuenrhke xufheykukh kke ykkLkw t{Lk kw tnkw t. k kze e q h nke. yLkufk{ fko kh kuLku[kuku{ Lk nkw t. nurMkkuMkwe kkukun{o Lk sukhLkk MknkMk{kthne fukur[khus kuLkk{ktLke MVwk yLkuuhkLkkuMkt[kh kkunkku.

kzeLke LkSf knkU[kkt MkVu {fkLk ukwt. kuLku ykLkt{ktfkhkLkwt {LkkE ykwt. kukuzku. fk[Lkk h LkSf ykkkt ku yuf{ kte kku, fkuEf yerfk ktQe nke. kuukqAwt, fu{ Akufhk! wt uEyu Au ?

wtfnuwt ku sksoLku ftE Mk{wt Lkrn. kukyu Vhe kqAwt, wtEyu Au ?skso nktVkuVktVku skk ykkk {ke hkku. kukLku kwt

[Mkfu kku Au. fuxe kh kAe kuu xqtfk{kt skk ykku: nwt kzn{oLk sukhLku {k ykku Awt.fku {ktsukh? Lkk, Lkk, ku kku kwshe kk.

uqk


22/80

16

skso Lku{kkuese kze. zeh kkukuLkuMkk[w t{kLk{ktLk ykw t. rkkLkeMkk Xtze{kt {ku ut sukh {]w kkBk nkk. nu yk ke kzeLke {krfe fkuE kenke.

skso nkk u kkAku Vkuo. fue heku h ukku kku kukku kuLkkuw skku nkku. kuLke kkLkkukkh Lk nkku.

kkuk{kt yuf MkkhufkuELkku kk kuLkk kzk{kt kkkkt ku yuf{ kkku. ku kfzkE kku nkku. kuLku kwtfu nu yk {krf {kt Akurzwt Wkkhe Lkktu.kuqk kkfuku nkku. yrk qku nkku yLku kuLke rLkhkkLkku kkh Lk nkku. kuLkkkehze kzkw t. wMfu wMfu ku hzk kku.

kuk {kMku Lke[k Lk{e e{u e{u kuLku kkkzkkt fkwtAkLkkuhnu, nwtkLku Lkn {kt. kk kku fh. kwt fku Au ? yn fu{ kzku nkku?.... fkku hku !

{ktz {ktz wMfkt kkeLku sksuo ftEf fkwt.kuku fnu:ftE ktkuLkrn. [k {khe Mkkku.kuLkk yks{ktMk[kELkku hfku

nkku. zqMkfkt kkku kkku skso kkA [kku.kkuze kh kAe skso yuf MA {us Wkh kusLk E hkku nkku. k

{rnLkk kAe kuLku h suwt kusLk {wt nkwt. ktku krk kLke fhe hkkt nkk. yLku sksoLku u{ke kehMke hkk nkk. e kkue QXe, rk[khkuqu fuku ukE kku Au!

s{e hkk kAe ku{ukuLkuyuf LkkLke kxe kkke. Mkq kkUk skso MkMkkxe kku.

kkALkwt Akkt ke fheLkuMA fhk{kt ykwt. ku{ktyuf LkkLke kxeyLku kwMkfku hkk yuf LkkLkwt {us {qfk{kt ykwt. yk kwt kkukkLksksu o wt khu ykLktke kuLkwt AfkE kwt. qk [kue [kueLku ku Lkkkku.kuLkkt sqLkkt fkzkt kke Lkkk{kt ykkt nkkt. kuLke skyu uLk {kuELku kuLku knuhk {kxuykkk{kt ykkt nkkt. sksoLku {Lk kku yk hksfwthfhkktu MkkwtMkw nkwt.

hkku kkkxk {khk kuXktnkk, khu kkukkLkk rku suftE kku nkkuku kwt

fkwt. Lk fkwt {kk n{oLk sukh rku fu kuLkk kwMkf rku.kesu rMku Mkkhu {kxLk tkkeLkk rM{Lkku kkh Lk nkkuhhkus Mkkhu Mkkk kufk{ kh [ze skLkw t hnukwt. ku yuf ykxk {e{kt fk{

uqk


23/80

17

fhkk. Mkkhu nuk QXeLku [qku [ukkLkwt fk{ ku s fhkk. kufkzkt knuheLku kikhkk kt Mkwe{kt r{rMkMk {kxeoLk LkkMkku kikh fhe {qfke. yksu Mkkhu kuQXu kuknukt s kuLku kh{kkh{ kuz yLku nuskh fkVeLke MkwkMk yke! kuLku kwt fykkku M nkuwtuEyu. k Lkrn. Vhe yu s {wh MkwkMk yke. kuu Vhe Mkqt t.ku{kt ftE q nke s Lkrn yLku yk kku ftEf kkLkku yks k ykku.

Aktk {kheLkukukxk khke Qk kE kk. hMkkuzk{kt ktkkusksuo ewt ewt kkkku kkukkLkk fk{{kt {Mk nkku.

Lk{Mku kuu nkk Mhu fkw.{ {kxLk kkuVkxe yktu uE s hkk.kh{ kuz yuf kk{kt kze nke. fkVeLkwt kke WfkeLku kkue Zktfe nke.

keS kksw q kh{ kkwt nkwt.yhu! kwt hktkk fkhu eku ?MkwLk fkoh Mkkku nwt e kh hktkku. {Lku wthktkk ykzuAu. swyku.{Lkufkzktkukktk ykzuAu.! e{uke kuuW{uw O. {uk fkzkt fkZe ykkk

fkwt. Zkku uE skso Mknus rLkhk kku. uEyu kuzku Zk Lk nkku. fkzkt knwktk Lk nkkt. zef kh{kt kku kuheyu kkkLke kkt sukt fkzkt Mkqfkk kk!skso Lke ykzkke {kxeoLk tkrk w nkk. kuLku {kxu Lkk s SLkLu Vqxwt nkwt.

Auxu hhkus Mkkhu LkkMkkLkk fk{{kt { fheLku ku knkh Lkekk{{kt quqku Vhe kku yLku {u kufk{ fhkku. nu kuLku kqhku kuhkf {kkunkku. ku Mkwe yLku Mkk{k nkku. kk{{kt k kuLke {ktk ke skefkhku ykkkwt Lkrn.

ku kufkuke khkkku Lkrn. kuu k r{kku k kLkkk nkk. {kxeo LkLkkuMk kT Lk rk nkku. &ku kq Ae kq AeLku, skso kkMkukkkufhkk{ktku fw nkku.

Akufhku nhkt suku [k Auk {Lku kuLke kkuzef [kk kk Au. ku fkuEfkk kufkuLkk MknkMk{kt ykku Lkke yLku fe h{ku skku LkkkuLkk{kt keZkk yke su. uLk {kxeoLk kuLke kLkeLku fne hkkunkku.

r{rMkMk {kxeoLk kkuzekh r[kh fheLku fkwt,yn LkSf{kt yuf fkk

{kuxwt u Au. yufk hrkh kuLku kt E yku kku fu{ ?nk, ku ku s kt kuwt fheyu. ktkuLkk suzk Akufhkyku Mkkku kukku ku kku Vuh kzu.uqk


24/80

18

ku s hkku kw kAe r{rMkMk {kxeoLku fkwt, skso, hrkhu kskLkw t Lk k{u?

skso ykuMkheLke kk kh kuXkukuXku ,[kwke kfzwt kukhe hkku nkku. kuukqAwt,u{kt?kt wt fhu ?

u yuxu kkLkLkw t h, skso!kwfkkke r{rMkMk {kxeoLku fkwt.kkLk fe h{kt kwhkkku nu ? ykwt r s EhLkwt {trh Au. s

Lk{kkke k {{ Mhu skk ykku.r{.{kxeoLkLku yk kkkokk{kt hMk kzku. ku{u fkwt k kuLk

kufku u{kt s Au.

yuwt k {kxu ? u fhkkt kkustk Mkktkh ktrk kkhkE kE. r{.{kxeoLku e{u fkwt, k {Lku kku kt k{u,k kufku Mkkku nku, {ku yLku ktLkwt {wh Mktke tkLku k{u.

skso kuLke Mkk{u uE nMku, nw t kt tW kuwt k{u EAku Aku ?{LkukkuAufukLkuktkkuXu, yLkuyu{ k kkuAufuyu{ktkktw tAu.kesuhrkhukhkkh kikh kELkuskso u{ktkku. knuktkkuyth skkt

kuy[fkku. kukk fkk kufkukuLku{kxuyk Lk nkk. k ku{Lkktkuktq suktRekt fkzktuELkukuLkuMknus LkkE kke. kkukkLkk ZtkLke knwkze Lk nke, yuxuMkhfeLkukuyuf kkAe kuXf kh kuMke kku. Mktkek Y kw t. kuyu{kteLk kE kku.yufr[kukuuMkktk fw O. k kAe kkLk{ktkuftxke kku. kukAe k kufkuyukuLke MkkkukLkkuLk fku o ku{ktk kuLkuftE { Lk yke. ktyktx {kheykkuLke kkMkuykkt. kktku{Lke khV ykh yLkuu{ke ukktnkktkuMk ukkw tnkw t.ku{u{eXkke skso Lkukq Aw t: kuxk! kw tyufkus Au?

nk...{u...{....! skso y[fkkkty[fkkkt fne Lkkwt.kkuLkrn Ek, nh nkkkku kuXku Au kt Mkwe yufkt kLkkt ?

fnukkt fnukkt ykLx {kheyk qh Lkefe kk.skso ku{Lke kkA uE hkku. kuLke {kkw Lksh kurMkhe Lk fku. kuLke

kku{kt ykkuxe kzkLkwt{Lk kwt. kuLku kkukkLke {k k yke. fue nu yu ? yke

s MLkunk Lkrn nku wt ?MktkLkk ykk{Lk Mkwe{kt ykhe ykVk yke kze. ykxk{e ktkE. r{. {kxeoLkLku ftE fk{ Lk hkwt.

uqk


25/80

19

furVkuLkk ykeLku kkukkLkk tk{kt Mkkku uzkkLke kue yuf kMk EAk{kxeoLkLkk fkfkLke nke. yn ke fk{Lke ftE fkk Lk kke yuxu Auxu {ufurVkuLkk skLkwt Lke fw O.

{kxeoLk tkke yuf kzkueLku kt kuLkk hnukLke Mkkz fhe kyk MLkunk krk-kLkeLkk {eXk MknkMkLkkt MktM{hkuke kuLkwkufkt Mkwe kkA {ex {ktze hkku. kuLkkt MsLkku qh qh sE hkk nkk.

ykLx {kheyk fkhu kkukkLke kkMku ykeLku Qk hkkt kuLke kLk nke.

nwt kLku hu E sk yke Awt. ykLx {kheykuyuMkee s kk Y fhe.

su{Lku kt kkukkLku hnukLkwt Lke fwO nkwt ku{Lkk h khVsksuo fkwt, ku{u {Lku....ku{Lku {Lku kt.....nk,nk, yuke {Lkukh Au. k kkhu{khukts ykkLkw tAu. {{ Mhu

ku{ufne ew t. yLkuskso Lke ke Mkwykuyuf kAe yuf uk {ktze.ykLx {kheykLkukuu{ktknue k {kukhus ku{Lkk MLkunktLk{ktkusfzkkunkku. ukuLkekukE kue {k kkAe Vhe nke. ku{Lke kk kuyke fkuLkrn.

r{rMkMk {kxeoLk knwMktkkq o f kuLku {kxu kkuzw t kkLkwt{qfe kk nkk: kktWLkkuyuf xwfzku,kkVuk kxkfk, MkVhsLk yLku #zk.

kkukkLke ke Mkwykuyuf kuk{ktheLku ykLx {kheykLke kkA ku [keLkefku.

rLkkLke kkA ykuk LkkLkfzk h kkMku ykkkt s ykLx {kheyMkwzkk yLkuMkk ukE ykkt. h{kt yuf yuf Mkw kuLke skyu MkhkkuXue nke. h{kt s Lkrn, Vrk{kt k fkt yuf kwt Lkshu Lk [zu.h{kt yuf kksw kkxe kh kkukkLkk MkkLkku MkhMk hekukkuXu

ykk yuf Mk h{ktsksoLku nqtVkku yk {ku. Mkktsu yuLzefkfkLkkrh[ kku.ktk yLku Lk{. kkLkLkk hLkwt {kMk nkk, Lku yufku{Lkw t, ku kY kekk yLku yuxu fkuE fk{{kt Mkh xfe fkk Lkrn, kukekh ykLx Wkh s nkku. ykLx {kheyk ketLkk fkzkt kukLkwtfk{ k fhke.

hhkus Mkqo zq ku ku knukt ykLx yLku yuLzefkfk Vrk{kt ykhk{whe

LkkLku kuMkkkt yLku yuLzefkfk kkEk{ktke kkuzwt kt[e Mktkkk. skso ykkkAe ku Vhs kuLkk kh yke kze. ykk{kt kkukkku, khkkxukE kku. yuwt kku MkhMk ku kt[kku fu ykswkkswke kufku khnukk.

uqk


26/80

20

kwt Mkkhku Wkuf kE fu, nkU, skso.ykLx {kheyk ykLkt{ksE fnukkt.

Wkuf!sksoLkw t {kU kkze skwt.kku rkf kE ? yuLzefkfk fnukk. Wkuf fu rkf-ftEf kku sYh ku.

yk{ ykLkt{kt rMkku ekk kk. Mkktfze sk{kt ku s fue heMkwzkkke hnuwt kuLke Stk kke{ sksoLku {k kke. khekkEk yLku u{ke SLk fuwt Mktke yLku Mkh kLke fukuLkku yLkw yn kku.

ynLke kkLkku ykMk sksuo kqhku fhe Lkkku nkku. kuLkk &ykkk rkf nu yMk{ko nkk. nu kuu fktf kesu swtuEyu. ku{ kuLku kkk

{ktzwt. kuu fkLMkkMk ytku kqAkhA fhk {ktze.fkLMkkMk{kt knuuke s kwk{e Lkkkqe kE nke. kuke kuLkkkufkLku kze. kt skLkwt kuu {Lkke Lke fhe Lkkwt. nS kku kuuwt kt[kLkwt nkwt. n{oLk sukhLkk yk ku kuLkk ytkh{ktke qh sw t s uEyu.

{eMkwhe ktkke kkt[ {kE kr{u ykuk Vkuxo Mfw khV skso [keLkefku.

ku nsw kuqkkukkkku s nkku.k nu kuLkk kk Xef zk kkkue- kt[e kkuyLkuyk{rkMk k Mkkhkufukunkku. kuLke kkMkuMkkheku kktuwt Mkk{kLkLkwt kkuxfwt nkwt. {kheyk ykLxufhe ykkuwt LkwtLkfkuh kkEk....rk ukLke ykLx {kheykLke MLkuneLke ux.

ku[kh {kELkku ktk fkk kAe kuLkuyuf [hkkze {e kE, nktfLkkhykukkku nkku. kuu ykkn fheLku sksoLku yth kuMkkzku.

ezh kusLkk]nLke Mkk{u {w hMkk kh yhshLkku kkh L

ykswkkswLkktkk{zkt{ktke ykkktkkzktyn kkuhkukk kkukkt. yn s fkLMkkMknuhLkktrMkkhk{ Qkthnukk. Vkuxo MfkxLkk yk kk{kts skso Lkufk{ {e kw t.

yuf {kuxk kusLkk]nLkk kAkzuLkk kk{ktsksoLkkuefkku tku [kkku.yk{ kku kuu kusLkk]n{kt hMkkuE fhLkkh kkELkk {Lke khefu fk

nkw t. ku{kt ku yuku fkku Lkezku fu zef kh{kt kku kuLkwt fk{ kqt kE skwt.kekuLku Mkqwt. hhkus yLkuf {wMkkVhku kt ykkk skk. {wMkkVheLfkzkt kuE uLkkh {u kku e hknk hnu.

uqk


27/80

21

{Lk{kt Mkqwt fu khk s sksoLkk nkk fk{u ke skk. ukukkusLkk]nLkk kkALkk kk{kt kukeLkkutku {kufkh [kk kku. kuLk eukusLkk]nLku k ku k kkku yuxu ku kufkuk sksoLku ke heku yLkwfqhnukk.

hMkku kkE kku kuLke qk fkS hkke. nue Mkkhu QXeLku s{kxu [qk MkkV fhe ekeLku Mkkke ukku. ykhLkkh kusLkk]nMktkLkku Mkkhku nku khu skso y[qf {u kuze skku.

ykxwtfk{ ZMkzu Au Akkt kqt kkku Lkke. kkt heh kkuu ? ykknfheLku hMkku kuLku s{kzke.

kuh ko kxfke kku Akkt sksoLke [kE kMk e Lk nke. yhknkU[k kuLku nt{uk Mxq uwt kzkwt.hyku kqhe kE yLku skhuknue s kh Vkxo MfkuxLke kk{kt ku kku

khu ktLkkt rkf kku kuLku ykukk nkk. fuxktu AkufhktykuLkk {kkuLku fk{ykwt nkw t.

kkLkk rk {fkLk{kt fE khV swt ku {qt yLkwkku skso tzyuf qk{kt Qku nkku.

kwt kk{kt k kk ykku Aku? sksoLke {qtLku kkhe MofnMkeLkuyuf knuLkukq Aw t. kuukkukukk{ktk kk ykkktykktkt h{kkktAkufhktyku ukt nkk.

Yykk{kt kkukuLkufk ko{ktk fhkuku fkuzkYk kw t nkw t. kuLkukt[kkMkkt ykzkwtk kkt kku {w Lk ykzkwt. krk knwykuAwt ykzktw kzkke ee fkku. k ErknkMk-qkku{kt rLkrkLkwt kLk LkfwhkLkk kkLk{kt ku rkfLku k ke fkku!

k yk kk{kt kuLku Mkkt kkuXe kwt. kukLkku ku WkkwMkf nkk kzu kuLkku ykhuykh ku yufkkr[ku kt[e skku. kuEyuyuxkt kwMkfku ykkkkt, kusLkk]n{ktke Akkkt {e hnukkt, kerr kkkuLke nk {ke. kwt ku kt[kku, Mkktkku yLku fwt qe Lk skku.kuLke M{]rk kus nke.

nk! yuf w: kuLku nkwt. kuLku stk yLku stkLkk kuLkk r{kku ykkk. yufk Vq fu Akuz {kxu ku tkku. k fk{ yLku kk{ktke {kfhkLke VwhMk hnuke Lkrn! f]rkLku {kkLke tLkk ke QXke kuqk


28/80

22

kh kuLke ykf] rkykukuhk kke kzkku. MkhMk xkkh ] kku, nukkthkt,MkMkkt, rMkfkue yLkuVq kuyuf kAe yuf r[kku{ktkuLkktytkhLke tLkk ykukke.

yk{ktke yuf rMk ko{kt khu kE. rkfufzf Mhu kqAwt,skso, wt[ke hkwt Au ?

skso ko{kt kLk ykkkku Lk nkku ku rkfLke Lksh{kt ykwkkuku s kuLkwtkLk U[k rkfu Lk fhe uku, k skso kku wt keLkufkk kh kuLMk Mkze hkku nkku.

rkfLku {kuZu kkukkLkwt Lkk{ Mkktkkt s skso [{fe kku nk.kuk fkk{kt w t Au ? rkfu kq Awt.

sksoLku kw t : {khe Lkkk! nu kwt Akw t kE su.ku fkk yn k. Vhe yks ykku. tkk sksu o fkk rkfLkknkk{kt {qfku. rkfu kkhefkEke ku rLknkku.

yk xufheyku kU fkt uE nke ? kuu skk ykkk {kk{ fhe k kyks kk{kt s Mk{kE kku. rkfu ehs hke. kuLkku khkx ykuAkueku. Auxu kuu MkLke kk fhe.

rkfu e{u hneLkufkw t, kk kqhe kk kAe kw t kkuze kh kkusu.skso yLku kktLku kwt fu kuLku nu Mk ku.tx kk kAe khk s rkfu kuLke kkMku kk. yLku ke r[kku

kkkk fkw t. sksuo ke fuxkf kkkkt. kuLku kw t fu yk kkt r[kku ku E uuk rkfu yu{ Lk fwO. r[kku kkt khkkh uE ekt yLku kAe kukkAkt ykktyLku fkw,kkhu r{Mk ktkLkk r[kko{kt swtuEyu. nw t ku{Lku kk fhe.skso nMku. kuLkk r[kkukMkt kzk nkkt ku{ kuLku kkhe kE. kuu WMyke sE fkwt, {khe kkMku ket k kkuzkt Au.

yu{?khu fku kkt Mkkku ELku yksu.yLkukkuzk rMk{ktkkuskso r{Mk kUkLkkur r kE kzku.! rMk{MkLke

h ku ku{u kuLku yuf htkkuxe yLku kA ux ykkt khu kku kkh Lk hkku.

ukukk{kt k ko eke kkt. skso nu Auk kuh{kt nkku. yLku

kkoLk khekk kAeLke hykuLkSf{kts nke. kAe wt fhwt ku fkuzku nkku.hyku hr{kLk ykswkkswLkk u uE ykkLkwtkuLku{Lk kwt.kuLku ko kkuuk nkk. kuLku Mkkkhku k {e hkku. Lq {urfMkfkuLkku u ku

uqk


29/80

23

huLkkt VqkuLkehk kkA ku k fkf kkkku. fk{Lke rLkkkk yLkqe nkyu kuLkk heh-rfkMk{kt yqk fk{ fwO.

yuf Mkktsu ku kLk Lke kLkkuAkuz uku, ku{kuxkunkkuyLku u huke{ktkes Vqxe Lkefkku nku kuwt kkLkwt nkwt. khk s MkkkuLke xkukfkZe kuhk {tze kzku. (kkuo kAe yk AkuzLkwt fhuw t r[k r[fkkku{kt hkukwrLkkhLkk r[k-o Lk{kt kkLkk{ kwt.)

rkkLke Yykk kE yuxu khk s skso fkLMkkMk khV kkAku fkuo.fkLMkkMkLkk yuf kk{{kt ku hkufkku, yuf n{Lke wfkLk{kt kuLkukurMk kqhkw t

fk{ yLkuhkkkMkku{e kkt. kesurMkuMkkhukuLknkk kku. rMkkuLke {wMkkVheLkku{u MkeLku fkZku. qk nuhke ku fkfkuMkwe kke{kt kze hkku, k kAe kux fnu{kt fk{.

kt s{wt ku shk r[tkk suwt nkwt. kiMkk nku kku k yn ku kuw t Lk nkwt. fkk kufku{kxu Mkqk Au fu Lkrn ku kqAkLkwt ku qe kku nkkkhV xqtfku hMkku kfzku. yuf qk ykkke kkt ku yuf{ kte q kke kE.

u rMku yuf hrk{ku kke[ku kuLku Lkshu kzku nkku. u Mkk fhe hkkt nkkt.fkuELkk kke[k{kt yu{ Lk qMke fk kuLke kuLku nke, AkuLkk kk hkufk Lk hkk. ku ktfku e eLku Vquku kkkMke h{krf yke knkU[e.

sksu o kku khk fnuk {ktzwt: y{wf uLkufkkkLke sYh Au, fkuELku kkhLkesYh Au, fkuELku Vhe hkukkLke.yk{ ke Mkq[Lkk ykkkktykkkkt kuu {ksk kY fhe ee.

yktx wMke Mke{kuh yk AkufhkLkk kkLk kh rVk kE kkt. kuykyuf e{tk fwxwtkLkk Vhst nkk.

skso Lku ku{u kkukkLku kthke eku. e{u e{u skso kh ku{Lke MkkkZkuke kE. skso k kkuYk kk kuku ykuAkunkku ? ku kkyu skku. MkktsLkkyLku rLkkhu kuk n{Lke wfkLk{kt fk{ fhk skku yLku Akkt yktx kke[kLke kqhe Mktk hkkLkku Mk{ k kuLku {ehnukku.

Mke{kuh tkke {eLkkkkueMku hnuk kkt khu skso k Mkkku kku. ktLke

kkyku ynLkk fhkkt khu Mkkhe nke. {kr{f kkLkku ykMk sksuyns kq hku fkuo. yk rMkku hBkLk kuLku kuLkk kELkk Mk{k[kh {uk{]w kkBku nkku. fkuEf rMk k kkukkLkku kE {u kuykk yk{ yufkyufuqk


30/80

24

ktke kE. kwk{e LkkkweLkk swk{kt yk ktLkukEyku fuk Vtkkukk nkk!kwk{e LkkkweLkk swk{kt Lknkukkt {k-kkk, Lknkukwt h fu Lkyu{ktLkwt yuf kku kt s kAzkELku ktke kwt. keyu knkz Mk{kt {ktzkt nkkt.

skso fkus{kt sE hkkunkku. nkEuLz wrLkMkxe khVke su nuhkkku

yke nke kuLku eu kuu ykkLkk r{Lkkhk hk nkk. nkEuLz fkLMkLkkLke fkus nke. kuLkk krhkk{kt yu{ nkwt fu ku fkuE k wf-wrkLkku W[ ykMk fhkk kikh Au.

Mke{kuhfkfkLke uhkke sksuo ku ytku yhSkk heLku hkLkk fwO nkwt.kkuzk s Mk{{kt skk {e kku. sksoLkk ykLktLkkukkh Lk nkku. kuLku kfkuo nkku yuxwt s Lkn, k kqhe r]rk Mkkku.

{nk{kkLkk ykuhzk{ktk kkktkuytE kku. ykuhzk{kt[khukhV kkuXuktfkkxku{kt [kukzeyku, yLku [u Mkk {kuxwt {us, kwt QzeLkuku kuwtnkwt. k {us kkMkuLke whe kh kuXuk {kMku skso Mkk{u uw t yLku kuLkk {kuZk khsuVuhVkhkukk kuuskso Lku xkZkukku fhe Lkktku.

ykkLke kuLke ke E{khkku kkh{kts ffzqMk fhke kze ktke.{nk{kkufkw t, {kV fhu, ftEf kuhMk{s kE kkuAu! Xtzu fusu Lkefuk

yk ku{kt khkukh {{kk nke.k...k yksu s ykkLkwt nkwt...k{khku kk...sksuo kkuk

kqtkke hnue nkkkLkukx Lk fhk knwu Lk fkuo. kk {wsk ku khkkhkth{eyu nksh kku nkku. kuu fkk hsq fkuo.

{nk{kk kkukkLke MkneLkk ku kk khV yufexMku uE hkk. k kuw t fkt nkwt? yk yhS Mkkku kkLkwt {kkk nkw t yLku {kfo k fuk Wk{nkk! yu hksLke Wk{ kk kkke. yk yhS yuf fkk AkufhkLke nu kuwtfkLkk{ktu fu{ yku- {nk{kkLke {wtLkku kkh Lk nkku. WMkwfhue yk fkk AkufhkLke Lksh kuLku {kxuyMkk kE kze.

yfkELku kuu fkwt, k{u ku nkMke Aku kue Mkkk yhSkk

Lk nke.yhSkkLkk kk &kuLkk Wkh {U ykk nkk, {Lku kh Lkrn MkkkLke....

uqk


31/80

25

nw t kurkeh Awt, k fkk rkkeo {kxuyn fkuE k fkhLkkuyfkLkke. {khe {ku kku yk knuku s Mktk Au skhu fkuE fkk rkyhS fhe nku.

sksuo [qk[kk kkhk khV sk {ktzwt,yLku k{khu khu eLkuwt ? {Lku kku Au fu k{u rLkhkof Mk{ kkkzku Aku. k{khk kufku{kr{f rk k{u {ue fk kuwt Wk{ kk. ykke khuLke k{khufkkkufkuLke e sYh....k k ku ?

sksoLke ehsLke n yke kE. kuu kkAk Vhe {{kkkefkw t,kkLkMkkLkk{kthtk ykzuykkkunukue {Lkukh Lkrn yLkukkLkLkkuEhku

nkuE fukuk yksus w t. hkue{uhneLkukt fhkkukuknkh Lkefe kku.{us kh kuXu rfk Mk kLkeLku kuMke hne. yk kkLkrkkkkuke uk yuLkwtytkh kke hkwt, k kuLkkke ku Lk kE fwt.

kkrkkt WkheLku skuso fkusLke knkh Lkefku kt Mkwe [kk fwO. kuLkw t {ks knuh {khe kwtnkwt, k su{ su{ {Lk ktk kkwt kwt ku{kuu [kukkMk Lksh Vuhk {ktze. Akkkku, rkkeo ykuyLkukwMkftzkh Lkshukzkkt kuLkkke rLk:kMk LktkE kku. yk kk {kxu ku yrfkhe Lk n

nu wt fhwt? kuukuLke kkMku nkk kuxk kiMkk fkus{kt knkU[kLke kkhe{kts kqhk fko nkk. kkLku kuu fkwt nkwt fu kkuku kqhe r]rk {ueLku fkuus{kt sE hkku Au.

khtkw kkukkLke kLke k kkLkwt ku eku s Lk nkku. kfnukku : sukkukkLke k k Au ku kkukkLkku s Lkk LkkukhuAu. SLkLkuknuu kkrkus kuekunkku fu huf kt kh {kxu ket ku wkt kh nku Au. fkusLkkt kh kt kkkku keu fkuE {kko kue fkZku hkku. kkAk VhkLkwt {ktze ke k{ue ewt.

1886Lke yk Mkk nke. ukhku kh fk{ fhkk sksoLku kh kze fukr{fkLMkkMk{kt Mkhfkh {Vk s{eLk ykku Au. uzu kuLke s{eLk yu r[khk{ekku. 160 yufhLkwt ukh hke ku fk{u kke kku. kkt w:ku yLtuheLku kuu fk{{kt r[k khkuwt.

ukeLke {kuMk{Lku kh nke yuxu knukt kku kuu kkukkLku {kxu {kxeLkwyufLkkLkwt h kktw t. LkSf{kt sukk{ nkwt kt {kk kukkt[ kuhzkt nkk yLku yuf LkkLkewfkLk nke. ktLke yuf kkikk{kt ku fk{u skku. eLxhMkux{kt yuf kuqk


32/80

26

kuu fk{ ewt. fk{ ykft nkw t k kkkek Wkhktk kkkh {kkuyuxu ku Xefk[ke fkku. qkk-kkkk Akufhk{ktke nu ku wkLk kku nkk[kE Lku yufrzku k {skqk kktku. {qALkk kuh k Vqxk kh{kkwt k ftEf ytu ykuAwt kkwt skwt nkwt. ku qh fhk kuuskLkwt r[kw O. yuf rMk khkkh kikh kELku nuhLke {{kt yku ukku. yuf qkLke kuXf kh kuMkeLkuku ykswkksw uk kku. Mkk{u s kMkkeXkh krstkku Mkkku fuxkf kufku kuXkt nkk. knuwt sLk Y kwt nkwt. sksuo kMkkku kkk {ktzwt. kuLku kkukkLku kusLkkuLkku ku nkku yLknke. ku kkLk{kt {Mk nkku. kuLku k Lk nkku fu kktLke Lksh kuL

nke. y[kLkf kuLku k ykku fu Lke[u Quk Mk{qn{ktke kuLkk rMkk fkuE kkkwtLk nkwt. ku yuf{ yxfe kku. kkAke yuf kkEyu kuLku fkwt: kE,RMkhMk ftX ykkuAu kku kk Lku! skso kuLke Mkk{u uELku nMku k kAe Mk{qnkeY Lk kwt kt Mkwe sksoLkku ftX knkh Lkefe Lk fku. Mk{qnkeyks Mk Mktkk kku.

kkoLkk kAe ktkufkuyu kuLku MLkunkqof ykfkkuo yLku krh[ Lk fkuo. yk{ u{kt ku ykLkkh sk kku. yuf kkkuhukusLkk]nLkwt fk{kqt kk kAe hMkkuzk{kt kuXkukuXku skso kukt kkkunkku. fkuEfukuLku skkzkktfkwt,kLku fkuE {k yku Au.

kuyktku [kukku Qku kk yLku ftEf kkukkLkk Ztk Mkhk fhu yuf kuXe zeLkkuXkku {kMk yth k kku. skso Lku k ykwt. yk{Lkuu{kt kkuku {ku nkku. nMkeLkuku{u sksoLkuu fkwt,skso! kkhk fk{{ktkuxe LkkE. {Lku kh kze fu kwt yn hnu Au yuxu ku r{rLkx {k skLkwt {

yk hMkkuzk{kt{nu{kLkLkufkt kuMkkzk kuLke {wt{ktskso nkku. kukkhesE ku{u fkwt, yhu! kw t ftE r[tkk Lk fh. fk{Lkuku{khu ykeLku kLku kuxe sLknkukku fhku uEkku, k {khe kLkeyu {Lku kMk fkw t nkwt fu yLku ykku ktykkLkw t fnukk yku. {kt Lkk{ {e nkuuLz.

skso yk ykko ykt{kke yuf{ nukkkE kku. wt fnuwt kuLkekuLku Lk kze.

r{. {enkuLzufkw t,u{ktkko Lkk kusLk yLkuMk{q nkekLkkufko {{khe kLke MktkuAu. kuukLkukkkktMkktkunkku. kuMktkekrkh Au. khusELkukuukkukkLkkuykMk fhukuAu. MkhMk yks kkhe ukktkuLkukh Lkke kkke.!

uqk


33/80

27

yuxu {khku ftX ku{Lku.... skso ykk Lk kkue fku. kuLku {Lkhu kzkwt nkwt.

yuf MkktsuskLkwt Lke kwt. hLkwtMkhLkk{wt ykkeLku {enkuLzu rk ee.skso Lku ykLkt kku. ku rMkku{kt e{tk kufku s ru sE fkk yuxyLkw{kLk kktwt fu yk kufku MkkLk Mktkk nkukt uEyu. kkukkLkuykk {kuxk {kMkkuLkukt skLkwt yk{tk {uku kuLku kkukkLkwt MkTk kwt.

ykhuku{nLke k yke knkU[e. SLk{ktknue kh skso LkukkukkLkktfkzktyAkskk kkt. kuukkukkLkktuzk Mkktk yLkuMkeLkukuLku[f[fkk kLkkk.fkzkt u kqxuk nkkt k kkuku ku s kuELku MA fko nkk. Rnke. kikh kELku ku knkh Lkefku.

yuf uzLkk Aq kk qk{ktkuuyuf MkhMk Vq uw t! yufwtyxww t.....skso Qku hkku.

khk r{k, kwt {khe s hkn ukwt nkwt Lku! fnu! yu{ kkukkt ske{u hneLku [qtxw t yLku kkukkLkk fkux{kt uhwt. yksu u rMku kuLkuVqLkk oLkkkt nkk. u qwt kzuwtMsLk kkAwt ykwt nkwt.

r{.{enkuLz h{kt nkk. ku{u kuLku ykfkhkkt fkwt,skso ynekLkkLkk{kt kuMk, nwt r{rMkMkLku kkuke kwt.

[kw t rhks {wsk ekLktz{kt ftE XkX{kX ukkku Lk nkku. k yufkzuk Mkwth rkkLkk Wkh sksoLke Lksh kze. r{rMkMk nkuLz

rkkLkk Wkh kt kekku kkzkt. sksuo yuf r[ku Mkktk.yk yuf MkktsLkk krh[{kt skso kkk nkuLz tkke qk rLkfxLkk r{kkukLke kkt. ku hu kkAku fkuo ku knukt kuLku kkukkLku fkuus{ktke {uk rLko fkhkytku kk fhe. fkoh tkkeke {ktzeLku yks MkweLkk SLkLke xqtfe fyks Mkwe{kt ykxe ke Aqx yLku rLkfxkk kuu fkuE kkMku yLkwrk uke ku kkukkLkkt r{kku Mkkku Vhe kkAk ykkLkwt k{enkuLzu kuLku {kxu fkuusLke kkkMk fhkLkwt {kku ewt. Aufkwt,Mk{Lkku ftE Lku ftE Mkwkkuk kE fu Au. kwtyn hnu ku hBkLk nwt kLkuMktkek ee.

yuf WLkkkLke Mkktsu skso ykku khu r{. {enkuLz yuf {nu{kLk Mkkku

ykuMkhe{kt kuXk nkk. skso kku kzk khV ku. r{. {e nkuLzukuLku kkukkktfkwt, skso ykku kt {nu{kLk ykk Au. kwt yn yku ? skso, yk {keu Au. yuLkwt Lkk{ zkLk kkWLk yLku k{u skso kuxLk fko h.uqk


34/80

28

skso kuMk kkuhku! zkLk ftEf Mkkhk Mk{k[kh kkuAu. {e. {e nkuLzufkw t.WMkwfkk Mkkku skso whe kh kuMke kku. kuLke rskkM

ukkt zkLk w kku. kuufkwtfkuE fnuAu fu k{uykk k EAku Aku, MkeBkMkLkfkuus k{khu {kxu we Au.

MkeBkMkLk ? ku e fkt yke ? {U kkufe ku Lkk{ Mkktwt Lkke. yLku k{Lkukku Au fu kuyku {Lku k fhu ?

kn kE kn, k{u kku khu Wkkk kE kk! yuf Mkk{xk ykxk&ku? MkeBkMkLk ykkuk{ktykue yuf kk Au. kwk{e Lkkkq e{ktZku{kLkLkkhyLku SLkhLkk ykkn{ fLkLkk r{k kek {uw MkeBkMkLk, MkkkLkk {kxu kkukkLke {q zeLkku ku kk {qfkk kk nkk. {Lku [kuMk kkhe Aukuyku k{Lku k fhu.

sksoLke yktku{kt ykkLke [{f QXe. r{rMkMk {enkuLzu fkwt, zkuLk kkktLkku rkkeo Au yLku {Lku fnu Au fu ku khk s yk[koLku u.

yu{, k{u ku?nk, sYh, ykkk Mkk{kt kuyku k{Lku k fhu. ku kk{ {kuxwt Au.

k{Lkuktfk{ k {e hnuu.k kt fkuE ke fkk rkkeo Au ?Lkk, nk kku Lkke. kAe shk r[kheLku fnu, k kuke {qtkk suLkke.

kuyku k{Lku k fhu s ..... Lk fhu kku kek MkeBkMkLk SLkh su{qku {kxu

zkk kuLku kkh fkh{ktke kuXk kk ku{ Au.kt yuf r[kfkLkku MkhMk rkk k Au. r{. {enkuLzu yu hMkoffkw t, zkLk, {Lku kku Au fu, sksu o r[kfk{{kt rLkktk kw t uEyu. ku e MkwykuMkhMk heku fhe u Au. Mktkek{kt k ku ykk e fu ku{ Au.

zkLk sksoLkwt ykufLk fhe hkku nkku. kuu e{uke fkwt, nyMkkkh sYh Au. k.....

k wt? r{. {eMknkuuLzu kkLkku ktkw Akuzku Lkrn.{ktyLkw{kLk kuxw t k nkuE fu. khtkw kk WLkkk{kt {U yk kke[ku uku

nkku yLku yksu u Awt kku {Lku kku [kuMk kku Au fu sksoLke fkurfk fu fwhke kkeMk nku kku ku yk LkMkrk WAuhLke Au.ku {kk fuLkkMk

kuLke ykkunqk Lkf Wkkhu fu keykLkk kh MktkekLkk Mkwh Auzu kuLkk fhkkt yk Stkskk{kt kuLke rfk khu kktkhu ku{ {Lku kku... u fu {khk yk [Lk{khe yLku kk fkfkhkuLke {kVe {ktkwt Awt.

uqk


35/80

29

yk Mkkte skso nMku. kuLku ku kk Mkk[e kke nke.nu kku yuf yuf rMk Lke ykk yLku Lkkt Mku ELku ykkku n

kkuku MkeBkMkLk fkus{ktsE hkku nkku. ku ku kuu kkukkLkk r{kkuLku ykMk{k[kh ykkkLkwt {ktze kwt.

xqtf Mk{{kt s kuu {enkuLz tkkeLke rk ee. ykkukLke Mfkus{kt ku k kE kku. {wMkkVhe [oLkk yLku Mkk VeLkk kiMkkfe hkku hkufzkuzkh. kkukt kkityk{kt {eXwt -{h[wt fu ktz ueLku yXkrzkMkwe kkzkw t. hr{kLk{ktkuuyLkuf LkkLkkt{kuxk fk{ {ue ek. ku{ktke k[keLku- kuke h {kxu sYhe Mkk{kLk hee eku.

kkukkLke s fkuusLkk rkkeoykuLkkt fkzkt kuE ykkkLkwt fewt. ku{kk ku{Lkkt fkzktkuELku Ee fhe ykkkku yuxwt s Lkrn, fkuELkkt VkxuMkkte ykkkku. fkuELkkt kxLk xktfe ykkkku. fkuELkk kks ykuxe ykfk{ ku fhkku nku khu kt rkkeoyku kuLke ykMkkkMk xkE kkkuLkk kkkxk {khkkt.

skhu kuu r[kfk{Lkk kkuo hkLke {ktke {q fe khuMkkiLke LkkELkku kkhLk hkku. nkMkeLku e r[kfk{ wt ? kuLkk rkfkuyu kuLku Mkkn yksuk rk kkA Mk{ kkkzk fhkkt fktEf yuku rk kMkt fhku uEyu fusu{ktke ykk Wkh he fk.

MkkiLku kuLkk r[kh {kxu kuLke k ykke. skso ku{Lke r Mk{

nkku, khtkw kuLku r[kfk{ ytkuLke kkukkLke rfk{kt k kuxku s kkukkLkk rLko{kt {{ hkku yLkuAuxu kuu r[k rrkfk kkMku s kkukkLke kk{qfe. ku{u WMkknke nk kku Lk kkze khtkw Lkk k Lk kkze f{wk kAe [kuMk rLko ykku ku{ fkw.

yXkrzk kAe skso {eMk kzLkkuMkkike r r kkk kku u. sksoLkuf kuxe { fhk ku Mkkike khu WMkwf hnukkt.

rkfku{kt Mkkike khu rLkfxkk kuLku r{Mk kz Mkkku kkkekuLkk ytkhLkku rk nkku. khtkw r{Mk kz k kuLku fkhuf Lk Yykk{ktkuykuskso kkMkufwhke ~kukuhk kkA kzk nkk. ykMk{Lku[eu [kk{kt skso Lkw t {Lk fkukwt Lkrn. r{Mk kzLku kuLkkuytkkok hMk ykukLke

Lkhk Lknkuke.fkusLkk yuf ykMkkwo{kt kuk kku nkku. rkkLk yLku MkkrnLkkrfkMk kkk nuh{kt [Lk fhkLke kt kke{ {ke.uqk


36/80

30

nuh{kt kkuk{kt sksoLku khu {w~fue kzke. kuLkku yks ze{ku kze skku kku e yufkyuf yuf{ ke kE WXkku. knue kukkuku khu rkfufnuwt,sukk rr[k yks {U ykhu Mkwe Mkktk Au. ku{ktMkkike khu rr[k yks kkhku Au.

zeh kku sksoLku khu w: kwt k kAe {Lk kwt. yuf kh kqhukqhLk fhe uk nk{ eze yLku rkf -rkkeo ktkuyu fB{h fMke.

ykhLkkh ku {enkuLz tkkeLku kkku kku. VqAkuz yLku kke[kLkeLkkLke{kuxe rkkku kkk kkukkLkk ykMk yLku fk{Lke MkVkk-ryuf kkf kkukkLkkt {kkkrkkk kkMku fhu ku fkhLkku yk kknkh hnu

SLk{kt k{ kh skso kxLk fkohLku kteh rLko ukLkkykku. kuLkk r[krkf kuLke kkMku kurhMkLkk {nkrkkuLke kyLku fekLkk r{Lkkhk zk fhk kk. yke MkhMk kf ske Lk fhk [kkk. khtkw ktkk-Mkwth yktkkyku [u fkfkhLke ykke [kke k kuLkun{o Lk sukhLkkuyks q k uku{ Lk nkw t. kkhk nkk kkuuzq Lkk Au....kuLkkMkuo SLk kktkhu.

r[kfk{ kkA SLkfko fu{ qk ? kkukkLkk rkkEykuLku Wkwt nku kku {kk kALkk Mkhfk fuo [ku ku{ Lk nkwt. kw{w {{ Mkqh ekktzeYk kLke hkku. kuu Lke fhe Lkkwt fu kuuf]rkrk{kt s ykMk fhku.

htk kALku [u [zkkLkkuyk rLko ukk kAe kuLku ykku rMk fktkkuXwt Lkrn. SLk{kt knue s kh ku rMkh ykMkwLke su{ kzkuhkku.

k ku sE hkku nkku.To bring life, not merely copy life.

1891{ktskso , MkeBkMkLk fkuus AkuzeLkuyuEBMk{ktLke ykkuk Mxux fkus{kt

k kku. uke rkkLk yLku LkMkrkkLkk rk {kxuyk rk Wk{ kkkwt.

skso f]rkrk{kt ykku khu Mkk Y kE kwt

nkwt. MkeBkMkLk fkuusLke kuLke Ws fkhrfeo yk{kkku ukkt kuLkuk kk{kt ftE {w~fue Lk kze.sYhe kiMkk k kuLke kkMku nkk. k yn keS {w~fu

uqk


37/80

31

Qe kE. fkk rkkeoLku Akkk{kt hnuk uk{kt Lkrn yku. rkLrLk{ nkku. ktkknfku ku{kt ftE VuhVkh fhe fu ku{ Lk nkwt.

suBMk rMkLk(kkAke y{urhfkLkk Mkuuxhe rMkLk) ku fkus{ktke Mkhfkhe f]rkkukfuLLkk Mkt[kf nkk. ku{u yk kk kMkns heku sksoLku kue fkZe ku{u fkw,skso, kwt kkhu Mkeku {hnuk yke . yu{Lkk rLk{ku kuykuLku kkk u!

kkuzk fkf{ktrMkLkLke ykrVMk{ktskso Lkku{wfk{ kkuXkE kku. ykxukekkuku{ Lk nkw t. kusLkh{ktkeu& Qkukku. kkuhk rkkeo ykuMkkkukukusLkuk kuMke fuLkrn kue Mkq [Lkk ykkk{ktyke. kuuLkkufhkuMkkkus{kLkw tnkw t.

yLkuf rkkuLkku ku ykMk fhkku. qMkhk, LkMkk,hMkkk, fexkwtk, kek yLku Skwk.ufukuk{ktMkkiLke {kuhuhne fkkukuLkw tfkh {kk kuLkw tkt[Lk Lk nkw t.

kuLkw tkhu{nLkw tfkh yunkw tfukuLke ee Lksh{ktw tukLkw tykkw t. ketykuLkusukw tkwMkfku{ktke {ukLkw thnukw tkukw tkkukuuLkshus uE Lkkw tnkw.

kuLke kkMku kkLkLkku hrMkf tzkh nkku yLku su fkuE kuLke fkuLkuku{ktke nk ykkk{kt kuLku ykLkt kkku. kkukkLku k{ke kkukk fhkLke k yuf Mkwth ykzk kuLkk{kt nke. kke[kLkk [knfku r{kkunkk. ku{Lku{kxukukko f yLkukkLkfkuk sukunkku. fkuE fkuE yufk Vq AkuzLke

Mknus k EAk kkkufu ku kuLku {kxu ykwt s nku.fkusLkkuMkk{kL rLk{ yukunkku fu hkufze hf{ s [qfe, k fkuE kMknkUekh yLkukhek rkkeo {kxuykk nkku. {sqheLkk Yk{ktkuLke hf{ ukke.fkusLkk ush{ktLke[uLke rkkku LkkUkue Au.

skso kxLk fkohLkku rnMkkk: rkkeo rkkMkVkEfk{ : yuf rMk 8 fkfMkVkEfk{ : yuf rMk 3 fkfMkVkEfk{ : yuf rMk k fkfkkuku nt{uk kiMkkLke Mk nkuk Akkt fkuE k MkwLkk kiMkk [q fk kh ku

fkrk Lk kkhe ku ytkuLke kuLke [kufMkkE e nke. kwMkf {tkkykuyuxuuE ufu{tkkuw tkwMkf ykw t AuLku! kAe yuf kkswhke {q fu. kwMkfrukkLkuktke {Lkeykuzoh knkUkLke knkU[ yku ku kAe s kwMkf kuqk


38/80

32

fkuELke kkMkuke {Vk yuf kkE Lk ue fu khu kh Lk uwt {{kk{kt Mknus k Zek yke Lk nke. yk{ktykkYk yuf {kk kkkfrMkLk nkk. ku{Lke kkMku sksoLkwt ftE s Lk [kkwt. yuf k kkLk MkkELku kqxe kuk sksoLkk uzk khV kze. ku{u sksykkkkt fkwt,, sELku uzk E yk. yuf kkukLkku Lkke. fne eyuk {{ Mhu yk nwf{ kku nkku fu kuLkku y{ fhk rMkk keu fkuskso {kxu Lk nkku.

1894{ktskso rkkLkLkkuMLkkkf kE kku. skso Lku{kxu yk yuf {nLkkurMk nkku. fkutrkkLkk roLk{kt kuLkk [kh r[kkuLku kMkt

ykkuk fkuusLkk Wk{ rkkeoyku{kt kuLke kLkk kke nke. hkxfxLk nkku. fk[ y{urhfk{kt yk skyu Lke{kLkkh yk k{ nkMke nukkeykuLkk kzkzkx [u MLkkkfLke ke yuLkkk fhk{kt yke.

ykh Mkwe skuso kkukkLkk fk{{ktyuku {Lk hkku nkku fu nukAe wt?kuku r[kh s kuLkk {ks{kt ue fku Lk nkku. khtkw kekLk Mkku fukhk s kuLke kkMku knuku & yu ykeLku Qku hkku funu wt ?

nk, k kkuo knukt kuLku fnuk{kt ykwt nkwt fu W[ rk ek kAe {kxu fk{Lkk hk kt hnuu. kt r{kku kuLku yrLktLk ykkk rkkeoykuLkkt xkukt kuLku uhe kt. kktLkku ku {kLkekku, nkkk kuLke rfk {kxu kkih ukkt k ku s Mkktsu kuso fkusLkk [kukkLk{kt yufkuVhkkunkku....kuLke yufkkLkkukkh Lk nkku. kufkuyukuLkk khV yLkn u{ hMkkkunkku....yuxk kk MLkunuLkzkku nkku. yLku Akkt....

ku kkukkLke ykuhze{kt ykku. yuf q k{kt kkukkLke {kkkLkku [hku kzkunkku. e{u hneLku kuu kkhwt Xuwt yLkuku[hk kh Ze kzku, suLke kku{ktke kuqh heku qxe ukku nkku, kuLke kkMku kuLkwt kk-ytkh hze hk{kkkLku fku E kw t, fktE kwt, kuLkw t wt kwt ? wt fe Lkn kk ? wt fe{kkkLke fkh kh ku Mkw th Vq [zke Lku nw t fhkLkwtLkn kLku ? fe Lkrn?yksu skhu kkuku MkVkkLkw t yuf rh xkwt nkwt khu{kkkLke nqVke kku{kt{kkwt {qfeLku MktkkukLkku yuf kMk uk kuLkwt kke hkwt.

e{u e{u ytkt kkhkE kwt yLku Akkt skso kt rLkukLk suku kzkuhkku. Lke[uke kuLku fkuE Mkk fhe hkwt Au kuku kuLku u ykkMk kskso!skso ! kwt fkt Au ?

uqk


39/80

33

...fkuEf kkrkkt [zkwt nku ku{ kwt.... hksuxfkuhk kzk....kwte kku Au ? skso ?.... yLku kkhw t Qzwt.

kuVuMkh rMkLk yth k kk, k yuf{ yxfe kk.... sksoLqk{kt kzuku ku{u uku.

yhu! ytkhk{ktyufkuwtfhu Au? fu{.... ku{Lku Mk{w t. ku{Lkkt yks{ktyuf{ fku{kk yke kE. k kE! y{u kku hu kusLk{kt kkhe hkn uhkk nkk. u [k, r{rMkMk rMkLku {Lku {kufku Au.

skso kwt u Au!kwt nu yk fkus{ktyuf ykkf Au.! rMkLku W{uwO.sksoLkk nkk{ktke VkLkMkLkkukkuku Mkhe kku. MkUfzkuxwfzk kE kk.! rMkLku

nMke xkkkt fkw t,fktE Lkrn,fktE Lkrn [k, kwt kku yk ke skke xuku Au ytkhk{kt s ykku Lke[u Wkhe sEw t.k sksoLkunS {kLk{kt ykkw t Lk nkw t. ftE q kku Lknkuke kke Lku !k{u... k{u fkw fu....nk....nk kkhe rLk{q f yksu kkkuhu kE kE Au. LkMkrkk kkLkw

yLku MktMkk MktkkLke. kAe shk fzf Mkqhu fnu,yhu, yksu kkuykLktkuMk{LkkkLkku Au. nu [ku Au fu Lkrn! fuxLk fkoh! nkUrkh, [ ku!

sksoLkk nkk{kt kkukkLkku nkk uhe kuVuMkh rMkLk kuLke[u E kk.

ykkuk Mxux fkus{kt kkuku kkkf! MLk Au fu Mkk[w t ! skso Lkk rM{Lkkukkh Lk nkku.

hkku Mkq kk knukt kuLkk ku nkk uzkk. {Mkf LkBwt....fkuLkku fux{kLkku! w! w!

skso skhu {eLkkukkueMkLke kk{ktnS Mkkk{eLke khekkLke {kk{{kt

kzku nkku khu kuLkk s suku yuf nkMke kkukkLkk rkkEykuLytfkh{ktke kkLkLkk fk khV U[e sk {ke hkku nkku.

rkLkk rk u{ktnhkufkkte-kwkkuMktkkkLkktyrfkhe kLktnkk. kku o Lke xu {q sk {kk ykkk WXkk yLkufke {sq he fhk rMkk wrLkkkheLke

fkuE kkkk{ ku{LkuLknkuke. ku{LkufkkukkukkLkk kk Wkh Qk hnuk ykbkLkyke hkkunkku. fkLke [kk fhkLke su{LkuMkq Lk nke kuykuy[kLkf Xk{-XufkktrLkkLkktkLke kuXkt. su{Lke kkukkLke eyku, kkukkLke nke kufhkktk{ kkuhk {krfkuLkeuqk


40/80

34

nke, fwxw tkSLkLkkunkkusu{Lkukku o kktMuk {nkk {kuLknkukkuku{Lku{kkufkixw trkf skkkheykuyke nke. n{k yLkuM{kLk kkufurLkktq txkE,hkkukE kktnkkt. ftkkrk yLkuykkLk ku{Lke ykMkkkMk xkE ktnkkt.su{LkufkuE k rnMkkkuykk ykk uk Lkke ku{ sukkuhkykuyuyuf nkzkuLkefw Onkw tkukkuhkykuLke Mkk{uyksunkuz {ktzkLkku, ku{Lkk f{uf{ r{keLkuku{Lkekhkukhe fhkLkkunf Lku{kufkuku{Lku{kunkku.

fkk kufku {kxuLkku rk ytkuLkk fkk k frXLk nkk. rkLkk {kkkLkk kkuhkyku yu{ {kLkkk fu nkMke kkf y{qf {h Mkwe kkuhk s kwr yLkukn rfk hku Au, k y{wf {h kAe kuLke yk rfk fwtrXk

Au. yuLku kkukku kuWxkLkku tfh kLku. yukku ykkk Wkkuk {kxuMkoku Au. yLku ykku kuLkku Xef kku kuku Wkkuk fheyu ku ykku kuLkku Xef kku kuku Wkkuk fhku ku s {o Au. ... Mk{ksLkufkuLkk {kLkMkLkwt yk rkkk nkwt.... e fuxktf kufkuLku yuyk kk fkkLku kku kku kAe Lkkufhku fktke {u?

khtkw kkuzk.... knw kkuzk ftEf swwt {kLkLkkhk k nkk. kuMktkkk ykk kAe ykkLkkkLke kuze{kt sfze hkk ku kkf LkezkwrLku fueLku ku{Lke Wkkurkkk khk{kt s Mkhku MkkiLk

sufuxkf fkk kufkuLkukkuzw tyuf kLke kf Mkktkze nke kuykukkukk{e skktnkktfuykkLkkkLke ze kE{ktke {wrfk {ukkus Mkk[e Mktkkk nktMk ku.yuxuXufXufkuLkkLke {kuxe kk Qe fhkLkk Lkku[kkk nkk. suykukkukuknwk Lk nkk kuykuk kkukkLkk kekEykuLkuftEf ek {kkk nkk.

ykkk{kt kLk{kt nkMkeyku {kxuLke h[Lkk{f MktMkkyu uwt fu h[Lkk{ffk{Lkwt knuwt kkrkwtfue Au. {Vk fueLke w ykk kuu fhe.

xMfuS, ku nhLke MkeLkwt yuf kk{ nkwt. su{kt{kuxk kkLkk kufku fkknkk. qE yuzBMk ktLkku kLke nkku.kuLkk Mkkhk LkMkeku kuLku kwykk kLke kf {e nke. ku fw fkhekh nkku yLku uzk Mkek Mkk{ktzeLkuktqfLkk Mk{khfk{ Mkwe ku fk{keheLkk fk{{ktkuLkw t {ks yLkunkk [kkk.

kwk{eLkkkwe kAe khkMkk{ktskLkkuykkh fkk kufkuLkk {k Wkh k

hnukku. yu uxuyuzBMkLkukf {e kE. [q txkE ykLkkh rkrLkryufkk kufku{kxuMkhfkhyuf kk Qe fhe ykkuyue {ktke fhe yLkuyuLke {ktke {wsk rkrLkrLkkkMk [kk. Auxu1881{ktxMfuSLke kk {kxukkLx {tsq h kE kE.

uqk


41/80

35

k fkuzku kku nus Qku kku: fkkLku ku fku? nkMkeyku{kt nsw kkrkLke Yykk s nke yuxu nkMke rkf fktke {u! yLku kkuhku kku kus kLkku?

Auxu nuBkxLkLke fkusLkku yuf MLkkkf nkMke AukukMk{k[kh {k.kknkh [kku yLku kwfh xe. kxLkLnkk{kt Lke kk MkkutkkE.

Yrkk ku nhLke kkLx kku {kk rkfkuLkk kkkh nke. ku{kt {fkLk kkA [o fhkLkku ftE yfk Lk nkku.qhxufhe kh yuf sq Lkwtsso hek u Qwtnkw t. hMkkLkk rMkku{kt

kt Qk hnuk suxe fkuhe sk hnuke Lkrn. yk {fkLk yLku keMk rkkMkkku kwfh xe. kxLku kkukkLkku kuk fhe eku.qk {nuLkk fhe kuu kkuzk kiMkk yufXk fko. k-kt[k W

rkkeoykuLku Etxku kkzkk ek {ktzwt. rkkeoykuyu nkutkknuwt #xLkwt {fkLk [kwt.

e{u e{u#xku kkzkLkwtfk{ ykk wt. kk{{kt yLku ykswkkswLkk u{kt#xku kq he kkzkLkwtfk{ yk rkkeo yku fhk kk. rkkeo yku k. ket{fkLkkuQkt kkk kk. Lkk WkukkuLkku kkuzku rfkMk k kku. fkk yLku kuk kktLkeyke [u [kh {kLkwt yuf ykrkLk {fkLk k kuu rkkeo ykukkMkukikhfhkwt nkwt. MkLke kMktke yLku kLkke {ktzeLku kkkLkk {ku MkweLkw t kwt s fk{,rkkeoykuyu fhuwt!

fkkykuLku wt ykzu ? kuwt fnuLkkhk kkuhkyku {kU{kt yktkknkk yLku fkkyku khu yk{rkMk yLku kkih yLkwkk nkk.

rkkeoykuLkk MktMfkhzkh{kt k kuLku XefXef MkVkk {e Mktkkuk Lk kk kku k Mktkh rLkVkk Lk nke.

yuk k rkkeoyku ykkk su {h{kt wkLk nku k {kLkrMkf {kkrkkLkku khkuxkku Lk nku. he fMkkuxe khu kke k ku fe ehkukku.

ykkk{kLkku u yuf kh yktku Xkhu kukunhekku nkku. ykkk{kLkku

yko Auykhk{kn. kkuo knukt ktLkk {q kLkeykuLkku yuf fkVXhe Xk{ kuku. ku{Lkku {we yk uLke Vwkkk kh yuku Mkk kE ykkk{k kuLku {wuke Mkhe kzwt.uqk


42/80

36

khtkw xMfuS Y kwt ku ku yk ke s{eLk kukELku fMkneLknke. fktxk , fktfhk yLku ktkthktLkku kkh Lknkukku.

yLku yn kwfh xe kxLk y skkeLku kuXku nkku. ... fuk {{Lkkuhk Mkuk nkk!

k.....k....yks kth kth koLke {nuLkk u kke{kt {ke nke.kk{kt {kk #xfk{ eu wt u? yufk ku Wkuk [ku kuke wtMk{ksLkuykLkk s MkktMkk nku ktyo qk kkfkuLku ku fku ? ftkkrkLkefkh{e uLkk uXkk kufku [u kkuku kth kth koke qe Xku nkku kko, kwt ko, ku{Lke q ktke fku Lk nkku.

zk.kxLk kkhe{kt Qku Qku yrLk{uk Lkshu rLknke hnku ku{kh hMkk hMke hkku nkku. kkukkLkkt nkk{kt hne-Mkne ykkukE hne Au ku{ kuLku kwt.

fu uxkf {rnLkk knuk kuLkw t kkLk kq t kk kAe yuf yku{kMk kuLkekkMkuykku nkku. u{kqof kuLkku nkk nkk{ktE nMkq LkLk fhkktfnu: MkktLkkyrfkhe ke rkLk nkMke Mkkku nkk r{kkkt {Lkuq k s ykLkt kk Au.!zk.krtxLku ykkh kLke fkwt,y{u y{khkke kLkkwt fhk {keyukuku fnu,Lkk,Lkk, kk Lkke fhkk, k{khk suku keu yuf s {U ukukxLk fkoh.

fkoh! yu e fku Au?kuyuf nkMke Au. ykkuk Mxux fkus{kt kkkf Au.ykkuk fkus{ktnkMke kkkf! zk. kxLkLkk rM{Lkkukkh Lk nkku.yhu, yu kku rkkke rfk Au-kkk{ktke kkf u kuku. fnuk

kuku MksLk kukkykuLkk xkuk{kt e kku.kkh kh yk kfu kuku! nk, kkukkLku yuLke s sYh nke. yk

hke{ktke MkkuLkwt LkekLkkhLke ....k ku yku ? kuu kkkMftE rkkku Lk {e. k {wt {kk yuxwt fu ku Lkk{Lke yuf rfk ykkufkus{ktsYh Au. ktLkwt hkukWAuh-h ku s Mktku Au.

skso krtxLk fkoh!! wt kh. fktLkku nu.! Wkh{kt yLkuf kwk{ku su

kw e{tkkuLkk ek yku ykk k nkk... kuk ftEf kke kkuLk nku? Lku nku kku yuLku ftkkrk, yk w:ku yk krhLke fkLkk s fktke n? fkuEfLke ek Akk ku WAheLku ku rkrck nkuku kuke hkku n

uqk


43/80

37

MkhMk {Lke ykf nu.... yn yk Wsz kk{ yLku hekkkk kufku [u ykeLkukkukkLke rfk Lke[kukLkwt uhkk wt ? yf ! yf! kkuku k{u EAukku u ku yMktrk nkwt.

nk, k kuLku yk fMk khLke s{eLk{kt kkf ukLke sYh nke. kkku{ktke #xku s kfe fkunkku.hneMkne s{eLk k kukE ske nke.... nukku yMkk nkwt. kMk wt kku ts. rLk fhe ku k kuXku.

kuurkkukw tw wt. kwk{e LkkkweLkk kkke nkMkeykuLke k, kufkuLkeftkkrk yLkuykkLkkk fueLkk Lk MktMkkkfkuLkk {Lkkuhk-kkukyLku rLkhkkykuLke -fk{Lke fkk yLku {kok-ykk yLku rLkhkk-kk

Mk r[kkh ykku.Auu W{uwO,nwt k{Lku nkuku, Mktkrk fu rkck ftE ykke fku kku yksuk{Lku {kt s Au. keswt k kt hkkt k{urMk fhe fku. yk kwtAkuzkLkwt fnuk nwtyksu e hkku Awt Lku kk{kt yn k{Lku {u fk{,fk{ Lkufk{. fuz ktke Lkktu yuwtikt-f[zkue, khAkuzke, ktke kzue Lku kuXefhkLkwt {nk kkihkqo fk{.

yLkuf yhSykuAkktykkuk fkus{ktfko hLkukMktke

ykkk{kt yke nke. zk.k{u Lke[u kuu kukkk{kt{Lke LkMkrkkMke khefu fk{ fhkLkwt nkwt. MktMhkuk-WAuh-h k kuLkuMkkUkkwt. yu{kt yuu uxf{, kwxef{ yLku MktfhLkk kkkkLkk ykhk fko.

fko huyuLkk ykkWLkk MktfhLkk fk{u LkMkrk skk{ktLke rkykuWkk{kt fwkk Mkkrkk fhu. yuxu Vkz {tzeyu yk ZkuLkk Vkzku WkkLke fk{kehe {kxu kuLku hkufku nkku.

zk.k{uLke MktMkk{kt nkkukhke fko huVqkeykuLke rr kkuuke fhkLkwtY fwO nkwt. yk Mktkn{kt hnuku hnuku e nh Lk{qLkkyku yunkk.MLkus nu Vq kerkLkk LkkUkkk fkh khefu Mefkhkkunkku. Vq ke{ktfkuE Lkku hkuk sk Au khu Mkkhku Vqke rkh k kuLkwt wt ku

fne fkku Lkke. fuxk fku ku fuxw LkwfMkkLk fhu Au ku kuu w t kzu Au. LkMkrk-Mk]r{kt Vqke ytrk{ khLke LkMkrk kk Au. rkkzeLkk rr fkMkzkk kkkkuo{kt{ke kue AkheLke kLke yk LkMkrk kkukkLkk kes uqk


44/80

38

rMkhu Au. yk kLke Vqke{ktLkMkrk{kt nku Au kue ek(Chlorophyl) nkukeLkke yuxu ku kkukkLkwt kkuk keS LkMkrkLke su{ Mkqo ffke Lkke. fkuE MkurL kkko kh s yk VqkeLkk kkukLkku ykkh Akku yk Vqke khk WAhkk AkuzkuLkukkw kzu Au.

LkkLkk{kt skso LkuLkMkrkiLkwtLkk{ {wtnkwt. yksukuhuh ikkrLkfyko{kt LkMkrki kLke hkku nkku. VqkesL yuf k hkuk kuLke Lksh knkh Lkskku. knw yufkkr[ku ku kuLkku ykMk fhkku.k {kxu? ku MkLkkkLk kuLke f]rk Mkkku kE [qfku nkku.

r[kfk{ khVLke kuLke keyrYr[{ktMknus k Vhf kzkuLk nkku. ykk

nukuVq kuLkk(Mycological)

r[kkufhkku. zk.k{uukuLkuikkrLkf Mkk{krfku{kxur[kkukuhk Mkq [w tnkw tyLkukkuzk k{ktkuLkktMkwh kMkeo r[kkuknkh kzktkk, su{ktek{ktee huk yLkuhtkkuWk{ hekuLkehe QXkk.

fwhkLkw tyufuyuf ytk skso Lku{Lk u{Lkkurk nkku. LkkLkk{ktLkkLkktSstkw,kekke, LkMkrk kkt kuLkkt rskhLk kuMkku nkk.

LkkLkkt kkfkuLku fkohLke Mkkukk k{ke- yuku Mkh yLku MLMk! A VqxLkku fkoh yLku A koLkk kkf nuLke kuuMk yLkuf xfkk ukkk. y{urhfkLkk Wk{wkuykk kAe nuLke kuuMk e kh fnukk:{khk rkkk MkkkuLke {ikeLku eu fu kAe kkfku khV MLkunLkue kh {Lku ku{Lke Mkkku fwhkLke kku{kt E skk. nw t knw LkkLkku nkku Akkt kMkykukLke {khe rfkLke kuyku qk tMkk fhkk. {Lku [kuMk kku yk rfkLke khu kzke fh kkA ku{Lkk Lke {kuxkE s nke, khtyu{Lkekyu {khk{kt Lkkt u{ yLku WMkkn ukO yLku ku rk{kt zk Wkk Qe kE. rkkeo{kt kzue Mkwkw rfkLkwt oLk fhe kuLkuMkknLk ykkwt yuf Wk{ rkfLkwt k Au. LkMkrk MkkkuLk{khku Mktkt kukuk ikkrLkfLku s ykkhe Au ku{ nw t kuzf fne.

ykkuk fkus{kt fkohLkku ku Mk{ suBMk rMkLk Mkkku . suBMkrMkLk kGkkLk fhk khu fkoh y[qf kuLke Mkkku nku. rMkekru kkuu kkuskso Vqke ytku, kkkkkk ytkufu Vq WAuh ytku kkuu. ku knw {kuxku

kk Lk nkku k kuLkk r rk ytku kkukkt kuLke ke rLk{o hkt su{ MkhLku Mk nke.

uqk


45/80

39

htkuLkk &Lku fkoh ku s Mkokku. kku kkuku kLkkkku. ktrkfkhe fu Mkk{krsf Mkwkhf Lkrn. ku Mk{skku nkkufu u yuf k kuyk &{kt Mktzkuk kku kAe kkukkLkwt fk{ fhkLkku kuLku fkLkrn....kuuku kuyLk MknLk fku o nkku. k ku kwtq e sk{kts kkukkLkekLkku MkTWkkuk Au yLku kuLkku r[kh Mkhku fhku kukkukkLke rfkLkkuwo AukuwtkuLku knw Mk XMke kwt nkw t. kkukkLke rk rkkLkLke {qf WkkMkLkk khk kkkkLkkyrfkhku ykkkuykk {uu. ku{Lke kukk rutfk WXkkLkwt kku qh hkwt, kku{Lku ykkLkwt k kkuhk Mk{ksLku khzukue ykk{f, kkirf MktkrkLkkkuyku {krf kLku kuwt fhkLkku kkukkLkku {kko Au ku{ kuLku ksuzwt hnM kuu yk{MkkkT fwOnkwt, ku k kuLku yk{ s fhk uhu kuwt nkwt.rMku kkukkLkku yk yrfkh wMk kh [zeLku s Mkkrkk Lknkukk

ykhu kku kuLke {qf Mkukykuyu s htkuLku xkkLkwt yLku kuLke f[zkuerkLku kkih ykkkLkwt fk{ yLkkkMku s fwO.

rMku rMku fkohLke rkck ke ske nke. Mkkhk{kt Mkkhk LkMkhefu kuLkwt fk{ ktfkkwtnkwt. 189k{kt {eMkeMkekeLke yukef[h yLkur{furLkffkus khVke fkohLke {ktke yke. ku{u Mkewt ykkuk fkusLkk rLMkkkzk. k{uLkus wt nkwt.

ykkuk fkus{ktke fkuE fkohLku kw{kk kikh Lk nkwt. zk. r[khkqof wt :

r{. fkoh yn rkkeoyku yLku fkofhkuLkk qk {kLkekk Au. ku{Lkkuykuk fw Au. u ku{Lku kt yn fhkkt ftE ruk Lk {kLkwtnku kku y{uku{Lku kw{kk kikh Lkke.

MktMkkLkw tyLkL rLkXkkq o f fk{ fhk Wkhktk zk. k{uuue kukrkfkyku{ktfkoh {Lke hkku nkku. fkohLkwt rnk ku{Lku niu hnu kuMkkrf nkwt. fkohLkuk ku{Lkk u qk {kLk yLku u{ nkkt. 190h{kt kkuku uwt yuf ytk ykhkq of zk. k{uLku yko fwO nkwt.

e kkuzk k kAe yuf keswt yk{tk ykwt : hksLkwtukekzekkw tMktkkLkwt.

fko hu Mkkn {kxu MktMkk kkMku kk {qfe. kuLkk rnk[kfku kuL

kku fu{ yku ? kuLkk kk Wkhe yrfkheykuyu kuLku MkhMk {kkkskso yuf kh kukkk{kt kkukkLkk fk{{kt nkku. kuLku yuf kkk kukkt knukt s kuLku ftEf LkksqLkeLke yktfk Qe kE. kuLkku kkuqk


46/80

40

knw xqtfku nkku yLku e yk kku qh qhLkk ktk{ktke ykku nkku. kk kt[e kku. yuf k kkuk kh ku knkh Lkefe kku. hMku yLkufkufkuyu kuLku Mkk{ he, k ek suxw t MMk kuLkwt {Lk Lk nkwt.

Mke{kzu ykeLku LkerfLkkhu kzLke ykuku yuf kkh kh ku kyLku e{u e{u Vhe kt[k kku.

Wkzu kku {kEku qteLku kkfku yn yku Au. Lkkkk-yoqkkt-kkkkt. k{Lku fk[ yk ftkkrkLke fkLkk Lkrn yku... sksuo zekhke Lksh uMke ee yLku nukk hkt e uE hkku.... ykktLku uzkkt-kkkt fu kkt ftE ykzkwt Lkke. {Lku kkukkLku

ku{Lku kkt kt[kkt ewt Awt. uzkt Mkekktfu #xku kkzkkt ewt Awt, k nwt ku{Lkukqhkwt kk ykke fkku Lkke yLku kuyku qu {hu Au.Auku Vfhku kuu Vhe Vhe kkkuku. Lk, rkXk yLku {kuk

k{Lku ikt....fke {sqhe fhk yk{tk ykkwt Awt...f[zkue, khAkuzkue,ktke kzue LkukuXe fhk.

kkukkLke LkkUkkuke{ktke yuf [khe Vkze kuuyth k ku ZMkzk.Lke[ukkukkLkwt Lkk{ wt. kk{Lke kkuMx ykrVMku yke yuf khrkzewt hewt.

kwfh xe. krtxLk -xMfuS-ykkkLkk- MkhLkk{wt fhe hkLkk fwO.kAe kukkk{kt ku fk{u kke kku. k rMk Mkwe yk y

fkuELku ftE fkwt Lkrn. fk{Lku Mkk Mktfuk khV kuLkwt {Lk hkufkwtnkwt. ku kkunkku fu ykhu ku ykkuk fkus Akuze kuke kLku{w~fue kzu. kkukkLkk{LkeLku kuu ek{kt ee rkkkuMk{k kkA kuLkkuku Mk{ eku.

xMfuS{kt kwfh xe. kxLkLku kk {ku. ku{kt {kk ykxw t s nkwt., nwtyke. Lke[u nke Mkne: S. zkw. fkoh. keswt ftE s Lkrn. Lk kkhe, Lk&, Lk ftE MkkLkk. zk. kxLkLkw t ytkh ykkhLke kkeke hkE ykwt.kuLkkuku Mktkkuk kku.

sksuo ke kikhe fhe ee. kwt kqt kw t ku Mkktsu ku ykurVMk{kt kku.kuVuMkh rMkLk hu skLke kikhe fhe hkk nkk.

sksuo kqAw,r{. rMkLk! ykkLku Mk{ Au? {khukkuzwt fk{ Au.

skso Lkk {w kh kkhkue ktehkkyuku{LkuMknus [kUfkk. khk s ku{uykrVMkLkw tkkhw tyxfkw tyLkuskso Lke LkSf ykk. sksu o khrkzew tykw t.kuVuMkh rMkLku ktwt. ku{Lkk {w Wkh WkMkeLkkk A

uqk


47/80

41

kk kkAku ykkkkt skso khV Mkq[f Lkshuuwt. skuso Mk{sku. ykku &Lkkuskk ykkkkt sksuo fkwt, {U e Lkkw t Au.

rMkLku fkwt,yrLkko s nkwt. y{u kLku khu k hkufe fk Lkkuzk ku{kt sksuo kwt fne ewt. kkukkLke Lke[u fk{ fh

Mk{ue rkkku yLku ykkue Mkq[LkkykuLkkuykAku k ykke eku.rMkLkuMkkte ek kAe rLk:kMk Lkktkktfkw, yu kw t khkkh Au skso ,

k kkt MkkLk fkuE Lk E fu.kesu rMku kuyku kkuzk. k{u kkMku kk. ykku ykkf kuk ku{Lkwt{Lk

kikh Lk nkwt. sksoLku nS n{kt s yu{.yu. Lke ke ykkk{kt yke nke.

yke MkkuLkuhe kf kw{kkLkw tWr[k Lk kk ku{ ku{uMkq [w t. kuLkuykk kk{ktykkuk fkusLkku Vkku Au ku Lk qwt.... ykkuk fkusLku kuLke sksoLku wt w: kwt. ykkuk fkus khVLkwt kkuku y~ Mk{su Au

ku{ fneLkukuukwfh xe. kxLkLkkukk {wLkk nkk{kt{q fku. ykuhzk{ktrLk:Mk ktrk AkE kE.

{wu sksoLkku nkk nkk{ktE Mks yktu fkwt,,sYh . EhLkkkkhk kh ykeok Au.

Auxu zk. k{u Qk kk yLku e{uke kkuk, yk wk{kt ykkSLkLkeMkk[e {nkk khV ykt{[k{k fhk xukE kk Aeyu. yk {kMk k{Lku Lrkck yLku {kuku Akuzk u Au k kuLku ku ykku Au y{h, SL[rhkkkokk!

1896Lke MkkLkk ykhLkk rMkku nkk. MktMkkLke kuzkkkze

yke Qe hnu ku knukt kku kkze ykeLku [ke kE nke. khtkw fkokkkwt Lk nkwt. EhLke hke kh kux he LkehkLkwt fkt ykuAw

[zku khu kuLkk nkk{kt hMkkLke kksw kh Qkue LkMzktkt yLku kktzk nkkt. kkzekLk Mkkku r{kk fukuLku kh Lk kke.

xMfuSLkk fkkoLkk kkrkk Wkh ktku r{kkuLkw t k{

r{Lk kwt. Mkkth r{rLkx kkku fhkkt ktku kt Qr{kt eu kh yk heku kk[ek fhkkt Qk hnukLkwt

uqk


48/80

42

kLku kuLke fk[ ku{Lku khu fkLkk Lkrn nku. ktLLkuLkk uk{kt khu rhkukkMknkku. kwfh xe. kxLk unu kzAt nkku. A Mkkzk A VqxLke [kE, rkkLk, khu heh yLku Mkkkh suku uhku kteh yks. kuLkk hkkh {w WkhkuLkw t rkkke rfk QkMke ykkw t. skhufkohLke wko fkk, kuLke LkkswfkkekLke [kze kke. uke Mknus ktfkuukukunt{uk &kko r[Lke rkf]rksuku kkkku. MkkkhLkk uhk qkx ykk kuLkku Lkh{ Mkqh ktMkekLkLke su{ {eskku. kuLkk ~k{ {wkh{kt Mkkike khu Lkshu [zu kue nke krfkLke ykhMke Mk{e kusMe yktku.

kkku fhkkt fhkkt kuLke [fkuh yktku [kukhV Vhe e. su{ su{ rLknkkku

skku nkku ku{ ku{ kuLkwt yko kwt skwt nkwt. wt rr htkkuLke kwhe nke!ykxwtir kku fe fkt kwt Lk nkwt! kwt nkwt, Lknkuke {kk kMkLkwt kwt. Lkshu [zkkt nkkt kuk khk h[kuk {kuxk {kuxk Lknuhkt. Lkkkt fuzkt! MkktrZku Mk{kE yuzkt!

kuzkkkze kkuze {kuze {kufkkE nke kuk zk. kxLku fkohLke {kVe{ktke yuxu nMkkkt nMkkkt ku fnu,Akufhkyku {Lku fnukk nkk fu skhuyku khu s k{khe yk MkhMk kuzkkkze ku{Lku uk yku Au. yksu yk kuftE Mk{kwt Lkke!

kxLkLku nMkwt ykwt. yk rLkkMk ikkrLkf khV kuLk

ykfkko kwt hkwt. ku fku nu yLku fktLkku nu ku ytku kuLke rskkMkkkkukkLke kkku{kt Mk{ kku ku{ Lk nkku. kuu kku MktMkk, ykkkukkLkufhkLkk fk{ ytkukhuexko &kukq Ae Lkkk. Auxukuukukkkuk skLke EAk koe.

zk.kxLkukhk fkw t,nk [kkuykku hkukh uk sEyu. rkkeo ykuyukus [wtAu. yLku kuLkwt ku{Lku khu kkih Au.

k kukkk knukt....fkoh fnuk kku.kxLk kuLkku nkk kfzkkt fnu,yhu yu kku e rk sk Auknukt kku fkoh Mk{sku Lkrn. kAe fnu Xef, k{u yu{ fnuk {ktk

nwt k{Lku Vfk s{eLk ykke fwt ku{ Awt.nk, yLku kwr kku k{Lku Ehu hkqh ykke Au! kxLku k.khkkh Au, khkkh! ykku ktku ftEf Qwt fhwt,kE hnuu yukku!

uqk


49/80

43

ktku yufke Mkk{u uE hkk. kAe zzkx nMke kzk. SLkhLkeykqx {ikeLkk kktkk zkke xkE hkk nkk.

yn Lknkukku kke[ku, Lknkuke kukkk fu Lknkukwt hkukWAukukwt AkuzeLku ykku kuLkwt w: kuLkk ytkh{kt feu kwt nkwk rLkhkkLke yuf huk k ukk ek kh ku fk{u [ze kku.

yuf k kxLkLkk {kLkekk kuzkLkuyfM{kkuktq fLke kkue kke. kMMkkuzkuMkhfku kuku. kxLku fkohLku kkukku. kuzku {skqk e s{ kMk ftE Lknkukku. yuxu ykkkuykk kE su kuku yrk fkohuykku. Lkw t Lkwt nkuELku kxLkLkurkMk Lk kuXku. kkukkLkk nkMkkuk kuzkLku

kw{kk kikh Lk nkku. kuu kkswLkk nuh{ktke zekekhe kwkkukk.kwtuk kkkMk kAe ku{ufkw tk{khk Lkk {kMkLkkuyrk khkkhAu. ku fnu Au ku{ fhku.

ku kAe fe fkuE kkkk{kt yrkMkLkwt fkh kxLkLku {wt Lknkwtkkuzk s k{kt fkohu fe ew t fu rkkeoykuLku uke rk ytku khu

yk{ku nkku, Mkk{kL heku fkkykuLku kku uke rMkk fkuE tku khnuk eku Lk nkku. yu{ktke Aqxk kku yk kk yn ykk nkk! uke s fhenku kku hu s Lkk hnuk! yu kku LkMkek{ktkwt s nkwt! uke kku Mkki fkuE fhe fu.yu{ktekLkwt wt nkwt ku s Mk{kwt Lk nkwt.

yq hk{ktkq trkkYkuukefk{ Mkku tkkkw tyuxuukefk{ fk{ MkYk s kkkw t.yuf kksw rkkeoykuLkku yk{ku yLku keS kkswke Mkk{kL k

k fkhLke kqoqr{fkLkku yk. yke krhMkrk{kt rkkeoykrk{kt hMk ukk fu{ fhk ku {nkfkuzku nkku. k fkoh kkukkLkk rnkku, yuxwt s Lkrn kuWk{ rkf nkku.

kuLku {Lk fkuE rkkeo XkuX Lk nkku. hufLke rr rfk {wsk rMkkUke kuLke fkkyuke [u ukuku rkfLkwt fko Au. ku{ ku {kLkkku. ku fnukku,{kMkLku ftE ke fkk Lkke. ku{Lkk{kt su kzuw t Au ku kue fkZeLku {kk kxfhe fku Aku.

kuLku huf rkkeoLkku yuf s Wk{ kw {e hnukku yLku ku rf

[ke k {e hnuke.koLke Yykk{kt ku nt{uk kkuzef Mkk{kL kkku fnukku. knukt s ko{ktkuu Y fw O,wkLk r{kku, {khu k{Lku yuf rLktke fhkLke Au. fwhk{kkk kkMku suuqk


50/80

44

yqx kkLktzkh kzku Au kukk{k k{khk ykt yLku fkLk wkt hkkkt eku.yu{ fhku kku yuku yufurMk Lkn fu skhu Lkwt k Lk {u. suyku {kkkfwhkLku yLkL ku[knu Au ku{Lke Mkkku fwhk kkukkLke yLkkue s kkk{kt kkkufhu Au. ku{ k{u yLkwe fku.

r[kh fhku! sqLke s huz{kt xukuk rkkeoykuLku yk fuwt kwLkku rkf uuku kku Lkke Lku ! k kuLke ie ykfkof nke, fkuE ke kh kuLkku ko ku s Y kkku. kkEk fu yL kwMkfku{ktke ftEf LkuftEfkku kehMkkku yLku ku s rkkeoykuLku SLkh k hnukwt. kwMkfku fhkkt khufwhk kkMkuke {e fu kuku MkLkw rkkeoykuLku k kk

[kwykMk{ {wsk [kkLkw t fko hLkuVkkw t s Lkrn. kufnukku, LkknfLkkukkuu Auyk kku. ykxku kkukh kkke ku k! {q nukw kku LkMkrkLkeykuLkku Au! Lkfhk kkrhkrkf ku kkuke kkukeLkurkLku yuku f]rk{yLku ftxkksLkf kLkke uk{kt yku Au fu rkkeoyku kuLke ykukw{ke kuMku Au.

ku fnukku,yk keofh kkukkLke k{kteLku kzkuAku ? k{u kkfLke]rk yLku kuLkkt fwhke ku Mknus kkurLknkku! kkkkLke LkMkrk [ukuLku {qfe ku. kh fku ku keofh fhu. {kLkf]rk s yu heku zkrkkeo ykuLke ykufLkrfk Mkkus fhku. kkfeLkwtkuyku ykkkuykk kkuXe uu.

ykMk{ ytku kuLke nt{uLke Vrhk nke fu ktke knkue rrkkeoykuLke rfk fwtrXk fhe Lkktu Au. rkkeoykuLku {q {wk fhkLkekuLke kkrfkkLkku yuf Mkwth Lk{qLkku Au.

nwt k{Lku ]kkuLke kk fnukLkku Au yu{ fnw t yuxu k{khe Lksh Mkk{u nhku]kku zkt kk. LkMkrk Mk]rLkku yuf khu {kuxku rkk kuAu. k kuke nwt fkuLkuytku huh fnuk {kkwt Awt kuLke fkLkk Lk yku. k{khe {wt Wxe fu ku k knkhLke kk Au. k nwtfnwt:kk. yuxuykkkuykk yu nhkuLkeMktk{kt k k{khe Lksh{ktke y~ kk. nu k{u huh ftEf {uLke ykkt nku ku{ kku.

k Akkt k{u [kuMk {wk kh kkuLkke s ykkkt. y{wf ]kLku s kk

k {kxu ykueyu Aeyu ? kuLkkt rr kkuAu. khtkw kkLkeu Lkrn Lkrn kkuMkku kMkku kku Au. yuxukAe nwt k{Lku yuf kMk k kh yufkk kk fnwt Awt.ekk fnw t yuxu k{u kkLke yLkuf r rkykuLkk kqt[kzk{ktke k[e y

uqk


51/80

45

Aku. kukLkku rMkkh xkzeyu ku{ kkLkLkwt zk uyu Mkkku rLk{ Au. yufkkkkk khu s rfMku.

ikkrLkfLke sYrhkk kukkk. k kkLke ykkf Mkrk hnuke. yuxu fkohu kukkkLkktMkkLkku kkuku s kLkke ukLkkt hnukkt.

k{u ktke Mkwyku Qe fhk{ktfkoh {kLkkku. Vkwt nku kku nwt sYhfhk yuwt Lk fnuwt. ykMkkkMk su ftE nku ku{ktke kuXwt fhku. ku{ ku fnukku yLkuhuh yke kukkk s kuu ku heku Qe fhe nke.

ku uELku khk fnu,knukt fe Lk kwt nku kuwt ftEf fhk, Lkkkkzk yksu ykku swt Au. yksu ykku kkLku knkh skLkwt Au yLkkk{q te kLkw tAu. ykkuyuf kukkk kikh fhkLke Au. kk{Lkk yufuyuf Qfhzkkh ykkuknkU[e skLkwt. kk{Lke {rnkyku kkMku k {ktke fhe. kVqxukt kMk, fkuE qtkeyku, fxkuhk, Lkfk{k fkzkt, VkLkMk su {u ku kwt kkuftE Lkfk{wtLkrn nku. ftEf Lku ftEf Wkkuk{ktykku kuLkuE fwt. [kukze fkZeLkurkkLkLkk MkkLkkuLkk r[kku kuu kkLku kkkkt,ykkt MkkLk ykkuQktfhkLkktAu. [kku, sEyu, fuxwt {uAu ku uEyu. ykke sYrhkkkuLke EhLkukh Au yuxuku s ykkLku kuhu.

ko{kt kkUkE hnuk fhkkt, rkkeoykuLku {Lk yk khu hMkLkkkAk Vko khu kuyku su ftE kk kuLke fkohu tMkk fhe yLku Mkk[eLku kw t {qfeewt. ek{kt ee yLku kTLk Lkfk{e kku kue Mkw k kuu Lkfk{e

skk{kt fwt s rLkkkuke Lkke.ke su Lkke u Au ku fkoh Mkthe hkuyLku ku Mktkn fuku Mkk! yufk fhfMkh ytku kk fhkk rkkeoykuLku fnu, {kk Lkkte Lk uwt kqhkw tLkke. Mkk[k{kt k Mkwzkk yk~f Au. yu{ fneLku kuu yuf zkkkzefkt fu xkk{kt ykue LkkLke{kuxe kuheLkkt kqt[kt yth yMkMk kzkku kkkeLku fnu,yk Au ykkLkkk. ke zkk{kt MkhMk heku kuk kkkeLku fnu, yk Au rkkLk- Mkk[wt kkLk!

fkuE k fk{{kt Mknus k y[kufMkkE fkohLku [ke Lkrn. ykMrkkeoykuLke kehu kuhfkhe ku [ke ukku Lkrn. ku fnukku,{kk Mkk[ku yLku sqXku. kk Mkk[wt yuwt ftE Au s Lkrn. k{u yuf Lke kkMku ykku. kkt[

VqxLke kuLke knkukE Au. k{ukkt[ VqxLku ku kk kkt[ Vqx fqku kku k{urfLkkhuLk knkU[ku. khkk Lk ykzkwt nku kku Skk k Lk hnku! yuxu fkuEyyu{ Lk fnuwt fukk Mkk[wtAu. kk nku ku Mk nkukwt Lkke.uqk


52/80

46

ku e kh Mkkn ykkkku,u ftE huh kk nku kkuLk{kkkqof kufnuwt yLku Lk kk nku kku ykkLkkkLkku n{kuh Mefkh fhku.

keS yuf MkhMk kk k ku rkkeoykuLku fnukku,yuf [fe yuf khhtkkuhtke kAk kuMkeLku fnuk kke kn! nwt fuwt yTqk kk

Mkwh kAk kuMkkke ftE Mkwth Lk kk.yuf Akufhe fnu,k [fe Mktwh kkE fu Au.nwt ku s fnuk {ktkwt Awt. Ehu[feLku u Mkkk kAk ykkt k ftX kku

MkhMk ykku Au., yuxuykkuykkLku {ue rfkykuLku rfMkke uEyu,k ke ftE kkLkku Lk Lk fhku uEyu.

rkkeo yku[u ku nt{uk wr{s{kt hnukku, nMkkkunMkkkku yLkuMkknykkkku,LkkLkkke s yue xu kkzku fu fkkLke fh[e nt{uk ykze kzu. QeLk kzu. (yuxu fu {kU kh nkM hnu - kwMMkku Lkrn)

Lkkk rkkeoyku kkA ku {nuLkk ukku k ku{Lku kkuzk Mk Mk{e ukku fu,nwt k{Lkukt Mkwe s { fhe fu skt Mkwe k{u {nuLkkuku, k{u {nuLkk Akuzku fu keS s ku nwtk k{Lku Akuze E.

fhfMkh fko hLkk SLk{ktkE kE nke. kuLke kuLMk nkk{ktLk kfze fkkuxe LkkLke kE yuxukuLkukuyuf q tke{kthkeLkukkhkku. fuxktfLkuykftsq MkkE kkke, k ykhLkkh kwfh xe. kxLkLkukiMkkLke sYh kzke. skhufktke kuLkukiMkk Lk {ukhufko h kkMkuke kuLkuke nkkukkAk Vhw tLk kzkw t.

kukkkLkkt kthkt MkkLkku kku kkuXkE kk nkk. fk[fheku {uku kuLke {kk{{kt ku nkku. [kk{ktLku [kk{kt e kku, {kt Mykwt: wnkhLke fkuZ{kt ku nkku.fk[fkk fue heku kLkkk ku k? {Lk{ktkukkku & kuu kqAe Lkkku. wnkhu nk kkze, k rkkku Lk ykke. ykkkLke{hS Lk kkke! fkoh fkt kktsku ku{ nkku! kuu fkw,Qk hnku! fue hekukE fu Au kuLkwt yLkw{kLk nwt fhe fwt Awt ku fne . q nku kku fnfnw t. yuxu wnkh fnu, khkkh Au. yuf {kk huke Wfke uEyu ku k{u [qfekk! fkoh ke kku. khk kukkk{kt kku yLku kk[ek kk {wfk{ Y fhe ewt. Mkk[u s fk[fkk kikh kE kku.!

f]rkfuL{kt eMk yufh s{eLkLkku xwfzku kuLku Mkkutkk{kt yknke kLk tkkh. rkkeoLke {ke kuu ku ke MkkV fhe. kkwt fkZk kAe kuu nLke {ktke fhe. kuzkke n nktfe fk yLku

uqk

8/6/2019 Autobiography of G v. Karver -Nigro Agric

Documents

Autobiography of G v. Karver -Nigro Agriculture scientist(GUJARATI)