Azərbaycan İnsan Kapitalı Forumu

AZƏRBAYCANDA MƏŞĞULLUQ

ÜZRƏ NƏTİCƏLƏR

19-21 dekabr, 2018-ci il

Gündəlik

▪ Məşğulluq və struktur tranformasiyası

▪ Əmək təchizatı

▪ Əməyə tələb

▪ Tövsiyələr

Employment Outcomes in Azerbaijan

Gündəlik

▪ Məşğulluq və struktur tranformasiyası

▪ Əmək təchizatı

▪ Əməyə tələb

▪ Tövsiyələr

Azərbaycan iqtisadiyyatı karbohidrogenlərdən asılı olaraq

qalmaqdadır, lakin əsas məşğulluq kənd təsərrüfatı və xidmətlər sahəsindədir

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Agriculture Mining (including Hydrocarbons) Other Industry Construction Services

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

5000

2005 2010 2012 2013 2014 2015 2016

Agriculture Industry Construction Services

(a) ÜDM-in sektoral tərkibi, nominal (b) Sektor üzrə cəmi məşğulluq, minlərlə

Mənbə: Statistika Komitəsi

Azərbaycanda iş yerlərinin yaradılması iqtisadi inkişaf

səviyyəsi ilə uzlaşmır

Source: WDI

Məşğulluq və ÜDM arasında bağlılı

Struktur üzrə transformasiya çox ləng baş verir və bir çox

işçilər aşağı məhsuldarlı kənd təsərrüfatında çalışırlar

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

Total Period: 2001to 2015

(Change=7.36)

Period 1: 2001 to2004 (Change=5.84)

Period 2: 2004 to2009

(Change=17.79)

Period 3: 2009 to2015 (Change=0.3)

% Y

ea

rly C

on

trib

uti

on

to

Gro

wth

Agriculture Industry Services etc. Intersectoral Shift

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

2001-2015 2001-2004 2004-2009 2009-2015

% Y

ea

rly C

on

trib

uti

on

to

Gro

wth

Productivity Employment Rate

Participation Rate Demographic Change

Total Period

(a) adambaşına düşən ÜDM-in artımına sektoral

töhfə

(b) ÜDM-in adambaşına artımının ayrılması

Mənbə: Statistika Komitəsi

Azərbaycan gənclərdən yaşlı cəmiyyətə demoqrafik keçid

astanasındadır

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

8,000

196

8

197

0

197

2

197

4

197

6

197

8

198

0

198

2

198

4

198

6

198

8

199

0

199

2

199

4

199

6

199

8

200

0

200

2

200

4

200

6

200

8

201

0

201

2

201

4

202

0

203

0

204

0

205

0

Tho

usa

nd

s

Working age population (15-64) Children Elderly

(a) Azərbaycan əhalisinin təkamülü (b) 2018 əhali piramidası

Mənbə: Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondu və Dövlət Statistika Komitəsi

Gündəlik

▪ Məşğulluq və struktur tranformasiyası

▪ Əmək təchizatı

▪ Əməyə tələb

▪ Tövsiyələr

Aşağı qadın işçi qüvvəsinin olması narahatlıq doğurur

32.5%

40.0%

48.4%

51.2%

53.7%

53.8%

56.2%

56.3%

56.9%

57.7%

65.4%

49.8%

37.0%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%

Turkey

Moldova

Kyrgyz Republic

Armenia

Azerbaijan

Uzbekistan

Ukraine

Paraguay

Russian Federation

Georgia

Kazakhstan

Europe & Central Asia…

Lower middle income

45.9%

69.2%

70.3%

72.1%

72.2%

75.5%

75.5%

77.2%

77.7%

78.7%

84.0%

70.3%

77.5%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Moldova

Ukraine

Armenia

Russian Federation

Turkey

Azerbaijan

Kyrgyz Republic

Kazakhstan

Uzbekistan

Georgia

Paraguay

Europe & Central Asia…

Lower middle income

Mənbə: AMSSW 2015-ə əsaslanan Dünya İnkişafı göstəriciləri və müəllif hesablamalari

(a) Qadın işçi qüvvəsinin iştirakı (b) Kişi işçi qüvvəsinin iştirakı

Gənclər əmək bazarına daxil olan zaman ciddi problemlərlə üzləşirlər və

bir çox gənc qadınlar məşğulluq, təhsil və təlimə cəlb olunmayıblar

(NEET)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35

Employed Unemployed Education NEET

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35

Employed Unemployed Education NEET

Mənbə: AMSSW 2015 əsaslı Dünya Bankı heyətinin hesablamaları

(a) Məktəbdən İşə Keçid, Qadınlar , 15-35

yaşlarda, 2015(b) Məktəbdən İşə Keçid, Kişilər, 15-35

yaşlarda, 2015

Çox sayda insan kənd təsərrüfatında və dövlət sektorunda

çalışır

5%

9%

15%

22%

23%

23%

24%

25%

26%

26%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

Bangladesh 2016

Paraguay 2013

Georgia 2016

Ukraine 2012

Macedonia 2016

Kazhakstan 2012

Armenia 2016

Azerbaijan 2016

Tajikistan 2009

Serbia 2017

36.3

5.10.8

7.2

50.6

Agriculture, forestry, fishery Manufacturing

Mining (including hydrocarbons) Construction

Other sectors (services)

(a) Məşğulluğun sektor üzrə payı (b) İctimai məşğulluq, cəmi faizlə

Mənbə: AMSSW 2015 əsaslı Dünya Bankı heyətinin hesablamaları

Azərbaycanda işçi qüvvəsinin orta təhsilə geniş çıxışı

olsa da ali təhsilə qəbul aşağı səviyyədədir

72%

10%

8%

8%

11%

8%

8%

8%

8%

7%

26%

78%

67%

64%

64%

69%

65%

65%

62%

59%

0%

12%

24%

27%

24%

22%

27%

27%

30%

33%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

Ma

le c

oh

ort

No education Primary incomplete

Secondary incomplete Some tertiary/post-secondary

69%

11%

10%

11%

12%

10%

9%

10%

11%

13%

29%

73%

62%

61%

65%

64%

68%

65%

63%

58%

1%

14%

27%

28%

22%

25%

22%

24%

25%

27%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-64

Fem

ale

Co

hort

No education Primary incomplete

Secondary incomplete Some tertiary/post-secondary

(a) Təhsil səviyyəsi, kişilər(b) Təhsil səviyyəsi, qadınlar

Mənbə: AMSSW 2015 əsaslı Dünya Bankı heyətinin hesablamaları

Gündəlik

▪ Məşğulluq və struktur tranformasiyası

▪ Əmək təchizatı

▪ Əməyə tələb

▪ Tövsiyələr

Şirkətlər ixtisaslı universitet məzunlarına olan tələbi

qarşılamaqda çətinliklərin olmasını qeyd edir

▪ Şirkətlər üçün (STEM üzrə) dərəcə tələb edən uyğun

namizədlərin tapılmasında çətinliklərin olması bildirilir▪ Ölkə üzrə kənd təsərrüfatı mütəxəssisləri yetişdirən bir universitet.

Onun tədrisi tez-tez köhnəlmiş kimi qəbul edilir

▪ Yerli universitetlər yetərincə təlim keçmiş proqram mühəndisləri

hazırlamadığı üçün bəzi ixtisaslaşmış İKT məsələləri tez-tez xarici

işçilər tərəfindən həyata keçirilir

▪ Qeyri STEM sahələri üçün ixtisaslı kadrların çatışmazlığı bir o

qədər də ağır deyil, firmalar, eyni zamanda, digər sektorlarda da

ixtisaslı işçilərin olmaması vurğulanır▪ məs., kənd yerlərində ali təhsil və ya peşə təhsili olan və Bakıdan

kənar şəhər yerlərində işçilər tapmaq çətindir

İşlə bağlı bacarıqların çatışmazlığı beyin axını ilə

daha da güclənir

▪ Müxtəlif sahələrdə şirkətlər ixtisaslı gənc Azərbaycanlıların beyin axını ilə bağlı məlumatlar verirlər

▪ Bu fenomen xüsusilə İKT sektorunda çox sayda məzunların

yerli işçi bazarında bir neçə il iş təcrübəsi qazandıqdan sonra,

xaricdə iş imkanları axtarmağa getməsi ilə göstərir

▪ İKT sektorunda firmalarla məsləhətləşmələr göstərir ki, İKT

məzunlarının sayının son dövrdə artması yalnız yerli əmək

bazarı üçün məhdud mənfəətlərə çevrilmişdir, çünki bu

məzunların bir qismi ölkəni tərk edir.

Şirkətlərin böyüməsinə və iş yerlərinin yaradılmasına təsir

edən məhdudiyyətlər arasında maliyyəyə və ixrac

bazarlarına çıxış yer alır

▪ Bank kreditləri üçün yüksək faiz dərəcəsi və

subsidiyalaşdırılmış kreditlərin məhdud mövcudluğu ilə bir çoxfirma maliyyə əldə etməkdə çətinliklərin olmasını bildirir.

▪ Bu xüsusilə, bank kreditləri tez-tez az inkişaf etmiş kapital

bazarlarının mühitində yeganə maliyyə mənbəyi olan

KOM-lar üçün daha düzgündür

▪ Azərbaycanın ticarət qaydaları və vergiləri ixracın artması və

yerli firmaların potensial qlobal bazarlara daxil olması üçün

inkişaf etdirilə bilər

Gündəlik

▪ Məşğulluq və struktur tranformasiyası

▪ Əmək təchizatı

▪ Əməyə tələb

▪ Tövsiyələr

İslahatlar/siyasət fəaliyyətləri üçün təkliflər

▪ İnvestisiya və Biznes Mühiti

▪ Təhsil və Bacarıqlar

▪ Fəal Əmək Bazarı Siyasətləri və Proqramlar

▪ Gender bərabərliyi və qadın əmək gücünün iştirakı

▪ Miqrasiya Siyasətləri

▪ Məlumat və ölçü

1. İnvestisiya və Biznes Mühiti

▪ Azərbaycan öz biznes mühitinin yaxşılaşdırılmasındaəhəmiyyətli irəliləyişlərə nail olmuşdur. Azərbaycan 2006-cı ildə biznes mühiti üzrə göstəricidə 175 ölkə arasında 99-cu, 2019-cu ildə 190 ölkə arasında 25-ci yerə irəliləmişdir.

▪ …..Lakin, ölkədə aşağıda qeyd olunan maneələr mövcuddur

• Sərhədlər arası ticarət (84-cü)• Elektrik enerjisi (74-cü)• Tikinti icazələrinin alınması (61-ci)

▪ KOB-lar üçün maliyyəyə çıxışının təkmilləşdirilməsi digər bir əsas məsələdir

2. Təhsil və bacarıqlar

▪ Ümumilikdə təhsilin keyfiyyəti, xüsusilə də ali təhsilə çıxış imkanları narahatlıq doğurur

▪ STEM mövzularında ali təhsil təchizatı və keyfiyyətini

artırmaq

▪ İşəgötürənlərlə əməkdaşlığı gücləndirmək və əmək

bazarının ehtiyaclarına daha yaxşı cavab vermək üçün

peşə təhsili islahatı

▪ Məzunların sayını artırmaq və özəl sektorun iştirakını

artırmaq üçün universitetin qəbul prosedurlarını

təkmilləşdirmək

3. Fəal Əmək Bazarı Siyasətləri və Proqramlar

▪ Hal-hazırda, vakansiyaların yalnız nisbətən kiçik hissəsi NES-də

qeydiyyatdan keçib – NES-də qeyd olunan vakansiyalar adətən

aşağı əmək haqqı olan vərdişlər olmayan və ya məhdud olan

işçilər üçün nəzərdə tutulub

▪ Vakansiyaları NES-də qeyd etməyə stimullaşdırmaq üçün

işəgötürənlər ilə əməkdaşlığı artırmaq

▪ İşsizlərin profillərinin müəyyən edilməsi metodlarını

təkmilləşdirmək və kifayət qədər uyğun xidmətlər təmin etmək

▪ Təlimlərin sayını artırın və bunu digər fəalliq tədbirləri ilə

əlaqələndirin

4. Gender bərabərliyi və qadın əmək gücünün

iştirakı

▪ Azərbaycanda qadınlar və kişilər arasında iqtisadi fəaliyyət

səviyyəsində 20 faizlik boşluq mövcuddur ki, bu o deməkdir

ki, ölkə işçi qüvvəsinin tam potensialını istifadə etmir.

▪ Analıq ilə əlaqədar qadınlar üçün əmək bazarının

çatışmazlığını azaltmaq üçün siyasətləri təqdim edir

(məs. Məktəbəqədər təhsilin genişləndirlməsi)

▪ Qadınların əmək bazarında iştirakına şərait yaratmaq

üçün sərbəst iş imkanlarının təşviqi

5. Miqrasiya siyasətləri

▪ Yüksək təhsilli məzunların və peşəkarların miqrasiyası

bacarıq çatışmazlığını artırır

▪ Diaspora üzvləri tərəfindən bilik transferi və

investisiyanın təşviqi üçün səylər göstərmək

▪ Azərbaycanlı tələbələrin təhsil aldıqdan sonra ölkəyə

qayıdaraq ölkədə çalışması və növbəti nəslin təliminə

cəlb olunmasını stimullaşdıran proqramların təqdim

olunması.

6. Məlumat və Ölçü

▪ “Nə ölçülmürsə o idarəolunmur” idarəetmə elminin həqiqətlərindən

biridir

▪ Dəlillərə əsaslanan siyasətin hazırlanması, performansın ölçülməsi,

sərvətlərin səmərəli istifadəsinə yönəldilməsi və monitorinq və

qiymətləndirmə üçün dəqiq və zamanında məlumatların olması

önəmlidir.

▪ Azərbaycanda əmək bazarının inkişafını qiymətləndirmək üçün istifadə

olunan göstəricilər zəifdir. Ev təsərrüfatı, əmək qüvvəsi, və müəssisə

sorğuları kimi əmək təchizatı və əməyə tələb kritik səviyyədədir.

▪ Azərbaycan əhəmiyyətli investisiyalar edir və dövri məlumatların

toplanmasını həyata keçirir, lakin son istifadəçilər üçün məlumatlar

əhəmiyyətli dərəcədə məhduddur

Təşəkkür edirəm!