1

Elektrik Tesisat Bir Elektrikinin bilmesi gerekenler

Elektrik tesisat sektr iin ok nemli bir klavuz olacak bu teknik dkmanda

Zaman saatleri balantsndan, Permtatr anahtarna, aydnlatma devrelerinden

Vavien Dimmere kadar ok nemli teknik bilgi ve emalar bulabilirsiniz.

2

Yazar Hakknda

Sleyman zdal

Legrand Trkiye Eitim Yneticisi

1984'te stanbul'da domu, Maltepe Teknik Lisesi Elektrik blmnn ardndan Marmara

niversitesi Elekrik ve Anadolu niversitesi letme blmlerinden mezun olmutur. 2008 yl

Mays ayndan bu yana Legrand Trkiye Eitim Yneticisi olarak grev yapmaktadr.

3

indekiler

Zaman Saati nedir, nerelerde kullanlr, balants nasl yaplr? ................................. 3

mpuls rle - Darbe Akm Anahtar - Telerptrler Nedir? Balants nasldr? ............ 5

Permtatr anahtar nedir? ........................................................................................... 8

Vavien Dimmer Balant emas ve Vavien Dimmer Nedir? ....................................... 9

Permtatr anahtar yani ara vavien nasl balanr ve teknik yaps nasldr? ............ 10

220V gerilimi ebeke elektriini USB gerilimine dntren prizler ........................... 12

Bir aydnlatma devresinin ok sayda noktadan kontrol edilmesi ............................... 15

HDMI - VGA - RCA Bilgi lem Prizleri Balant emas ve zellikleri ...................... 19

Televaryatr ile Aydnlatmalarn Dimlenmesi ............................................................. 20

Dimmer ile Vavien ve Liht Anahtar Kullanm............................................................. 22

Voltimum Hakknda ................................................................................................... 24

4

Zaman Saati nedir, nerelerde kullanlr, balants nasl yaplr? Zaman saatleri ok farkl amalara uygun birok kullanm alanna sahiptir. Aydnlatma sistemlerinde ska tercih edilen zaman saatleri farkl uygulamalar iin de tercih edilebilir.

Zaman saati nedir?

Zaman saatlerinin alma mant u ekildedir: Kullanc zaman saatine kendisi iin uygun olan bir balang (On) ve bir de biti zaman (Off) programlar. Gncel yerel saat de tanmlandktan sonra zaman saati devrededir. Kullanc tarafndan ayarlanan balang zaman geldiinde kendi zerindeki dahili normalde ak ya da normalde kapal kontaklar kapatr ve bu kontaklar zerinden zaman saatine bal sistem alr. Sonraki aamada ise yine kullancnn belirledii biti zaman geldiinde cihaz, balang zamannda konum deitirdii kontaklar eski haline getirir. Bylece balangta devreye giren sistem, aydnlatma, makine ve benzer devreleri kapatm olur. Zaman saatleri Analog ve Dijital olmak zere iki farkl tipte karmza kar. Dijital rnlerde 1 saniyeye kadar hassas ayarlar yaplabilirken analog rnlerde saniye dzeyinde hassasiyet mmkn deildir. Bunun yan sra yine analog rnlerde ayarlanan sre baznda devreye giri veya devreden k zamanlarnda +-5 dakika sapma olabilir. Zaman saatleri kullanlaca yere gre ray tipi ya da pano kapana montajlanabilir tip olmak zere ikiye ayrlmaktadrlar. Ayrca baz reticiler anahtar priz kasasna montajlanabilir zaman saatleri de sunabilmektedir. Gelien teknoloji ile birlikte zellikle dijital zaman saatleri kullanl birok ilevi bir arada sunmaktadrlar. Bunlarn en banda birden ok ka sahip zaman

5

saatlerinden sz edilebilir. Bu rnler farkl alanlarda kullanlmak zere birden fazla zaman saati alnmas mecburiyetini ortadan kaldrr. Tek zaman saati iinde birden fazla k zellii bulunduundan her k, farkl saatlere programlanabilir. Bu ynleriyle ok kl zaman saatleri maliyet avantajnn yan sra zaman ve yer kazanc salar. Dijital zaman saatlerinin bir farkl modeli de Corafi Konumlu zaman saatleridir. Bu tip zaman saatleri ile bulunulan yerin enlem ve boylam bilgilerini tanmlayarak yaz ve k arasndaki gn doumu ve gn batm deiimlerinde tekrar ayar yaplmasna gerek kalmaz. Corafi konumlu zaman saatleri gn doumu ve gn batm saatlerini otomatik olarak ayarlar.

Nerelerde kullanlr?

Zaman saatlerinin en yaygn kullanm alan aydnlatma sistemleridir. evre ve dkkan tabela aydnlatmas gibi uygulamalarn yan sra iyerleri ve fabrikalarda mesai zili, okullarda ise ders zili sistemlerinde tercih edilir. Zamana balanmak istenen her tr elektrik sistemi, zaman saatleri tarafndan saniye, dakika veya saat dzeyinde hassasiyetle alp kapanabilir.

Balantlar nasl yaplr?

Balant son derece kolaydr. ncelikle zaman saatine bir besleme verilir yani faz ve ntr ile zaman saatinin kendi beslemesi salanmaldr. Sonraki admda, zaman saati zerinde yer alan ve tercihe gre normalde ak ya da normalde kapal kontaa zaman saatine getirilen fazdan bir kpr atlr. Son admda ise kpr atlan kontan kndan kontol edilecek ekipmana k alnr. rnek ema hem dijital hem de analog zaman saati iin yledir: (Marka ve modele gre balant emas deiebilir)

6

mpuls rle - Darbe Akm Anahtar - Telerptrler Nedir? Balants nasldr? Aydnlatmann iki ya da daha fazla noktadan kontroln salamak amacyla kullanlr.

Darbe akm anahtarlarnn en nemli avantaj ksz liht butonlar ile snrsz sayda

aydnlatma kontrol noktas salamasdr. Bir baka ifade ile mevcut aydnlatmay ok

sayda noktadan a-kapa yapabilirsiniz.

Bu rnlerin en byk avantaj aydnlatmay birok ok noktadan ama-kapama

ilevini klasik yntemler ile yapmak istediiniz takdirde ekstradan kablolama ve ok

sayda rn kullanmak zorunda kalnr ama bu rnler ile bu ilem iin tek bir darbe

akm anahtar yeterlidir.

EN 60669-2-2 standardna gore imal edilmelidirler ve ray tipi rnlerdir. Baz

markalarda anahtar priz kasasna montajlanabilir tipleri bulunmaktadr.

Piyasada bu rn darbe akm anahtar, impuls rle ve telerptr adyla karmza

kabilir. Bu isimde ayn anlam ifade eder.

htiyaca bal olarak 1 kutup 2 kutup 4 kutup (3 kutuplu olarak da kullanlabilir)

olarak retilir. En yaygn kullanlan model ise 1 kutuptur. Darbe akm anahtar, impuls

role, telerptr dediimiz rnlere duruma gre yardmc kontak ilave edilip uzaktan

da izlenebilir.

7

Balant emalar

1 kutup iin

8

2 kutup iin

4 kutup iin

9

Permtatr anahtar nedir? Permtatr anahtar bir aydnlatma tesisatnn farkl noktadan kontrol edilmesini

salayan anahtar mekanizmasdr. Elektrik sektrnde deviatr veya aravavien

olarak da isimlendirilmektedir.

Permtatr Balant emas

Normal artlar altnda lkemizde birok yapda tek bir aydnlatma hattnn iki farkl

noktadan kontrol iin vavien tesisat yaplmakta olup iki farkl noktann yetersiz

kald yani nc bir kontrol noktasnn da gerektii durumlarda permtatr anahtar

tesisata balanabilir.

Dikkat edilmesi gereken en nemli nokta, farkl noktadan bir tek aydnlatma

hattnn kontrol permtatr anahtar ile yaplmaz. emada grld gibi iki

vavien anahtar ve bir permtatr anahtar birlikte kullanlr. Bylece aydnlatma

istenen anahtahtardan alp ve kapatlabilir. Legrand tm anahtar priz modellerinde

standartlara uygun, geni renk seenekleri ile permtatr anahtarlar sunmaktadr.

10

Vavien Dimmer Balant emas ve Vavien Dimmer Nedir? Dimmerler bir aydnlatma noktasnn aydnlk seviyesini kontrol etmek amac ile

kullanlrlar. Genileyen yaam alanlar ve farkl teknolojiler aydnlatmalarn birok

noktadan kontrol edilmesi ihtiyacn dourmutur.

Bu ihtiyatan dolay Legrand baz dimmer modellerini vavien anahtar ve liht anahtar

ile kontrol edilebilir tipte yapmtr. Bylelikle kullanc dimmer zerinden ama-

kapama ve aydnlatma seviyesini kontrol ederken baladklar ekstra vavien veya liht

ile de birden ok kontrol noktalar salam olurlar.Legrand her serisinde benzer

teknolojileri tayan dimmer modelleri sunulmaktadr.

Detaylar aadaki gibidir.

Dimmer ve Vavien anahtar kullanm

Bu uygulamada mevcut dimmere bir vavien anahtar balanr.Dimmer ile ama-

kapama ve aydnlatma seviyesi kontrol edilirken dimmere bal vavien anahtar ile de

ayn aydnlatma zerinde ama-kapama yaplabilir.Bu sistem bir vavien mant ile

alt iin vavien dimmer diye adlandrlr.Bu yntem ile aydnlatma iki noktadan

kontrol edilmi olur.

Vavien Anahtar ile rnek balant emas

11

Permtatr anahtar yani ara vavien nasl balanr ve teknik yaps nasldr? Sektrde az bilinen hatta baz kesimlerin hi bilmedii anahtar tipi olan permtatr bir

baka deyile ara vavien veya deviatr... farkl isimle piyasada olmas bazen

karkla yol amakta olup aslnda ayn rnlerdir.

Permtatr Balant emas

Vavien tesisat normalde iki noktadan kontrol salar ama yetmedii durumlarda

permtatr anahtar ile vavien tesisatna bir kontrol noktas daha ekleyebiliriz.

Bylelikle 3 noktadan tek bir aydnlatma noktasn istediimiz yerden on istediimiz

yerden off yapabiliriz.

Dikkat edilmesi gereken en nemli nokta farkl noktadan tek bir aydnlatma

hattnn kontrol permtatr anahtar ile yaplmaz. Permtatr anahtar iki vavien

anahtar ile birlikte kullanlr. rnek balant emas aadaki gibidir. ema da

grnd zere iki vavien anahtar ve bir permtatr anahtar birlikte

kullanlr. Bylelikle aydnlatma istenilen anahtardan alp ve kapatlabilir.

Permtatr tesisatta mutlaka vavien anahtar ile yaplan atmalara dikkat edilmelidir.

Yanl yaplan bir atlama uygulamann almamasna sebep olur.

Legrand tm anahtar priz modellerinde standartlara uygun, geni renk seenekleri ile

permtatr anahtarlar sunmaktadr.

12

220V gerilimi ebeke elektriini USB gerilimine dntren prizler Bilindii zere USB (Universal Serial Bus) evrensel seri yolu anlamna gelen, zellikle

telekomnikasyon ve bilgisayar endstrisinde ok sk kullanlan zel bir balant

eklidir.

Buradaki temel ama, klasik seri ve paralel portlarn yerini almak olup veri

aktarmnda kullanlan balantlar evrenselletirmektir. USB alma voltaj 4.4 ile

5.25 Volt DC arasnda olup, kullanlan elektronik rnn yapsna gre deiebilir.

Bilinen bir gerek var ki gnmzde birok elektronik cihaz USB beslemesi ile

almakta ya da arj olmaktadr. Bu balamda USB enerjisi bir ofis veya evde her

yerde zaruri ihtiya haline geldi. Bu prizlerin en nemli avantaj, direkt 220V AC

besleme ile balant yaplan rnn kendi iinde bu gerilimi 5V DC USB gerilimine

dntrmesidir. Bylelikle kullanclar istedikleri yere ok hzl bir ekilde USB priz

kurulumu gerekletirebilir. Normal artlarda USB enerjisi 4.4 ile 5.25 Volt DC

arasndadr. Kullancnn USB enerjisini 220V AC gerilimden 4.4 ile 5.25 Volt DC

arasnda bir deere dntrmesi zor ve zahmetlidir. Bu prizlerin en byk avantaj

evlerde ya da ofislerde her yerde olan standart 220V AC gerilimi kendi iinde USB

gerilimine dntrmesidir. Bylelikle zahmetsiz ve kolay bir kurulum salar.

Bunun yan sra ilgili rnlerin tek k ve iki kl tipleri de bulunmaktadr.

13

14

Bir aydnlatma devresinin ok sayda noktadan kontrol edilmesi Gelien teknoloji ile paralel artan konfor istei her alanda farkl rnlerin domasna

yardmc olmaktadr. zellikle konut ve ticari alanlarda aydnlatma sistemlerinin

birden fazla noktadan on-off yaplmas ve bu on-off ileminin en az rn ve en kolay

kablolama ile yaplmas her elektrikinin tercih edecei bir yntemdir. Bu aamada

karmza kan darbe akm anahtarlar aydnlatmann snrsz sayda noktadan on-

off yaplmasn salayan en komplike rndr.

Aydnlatmann iki yada daha fazla noktadan kontroln salamak amacyla kullanlr.

Darbe akm anhatarlarnn en nemli avantaj ksz liht butonlar ile snrsz sayda

aydnlatma kontrol noktas salamasdr. Piyasada bu rn darbe akm anahtar,

impuls rle ve telerptr adyla karmza kabilir. Darbe akm anahtarlar EN 60669-

2-2 standardna uygun olmaldr.

Temel de darbe akm anahtarna ksz liht butonlar ve lambalar paralel balanr.

Siz istediiniz darbe akm anahtarna bal liht butonundan aydnlatmalar ap

istediiniz liht butonundan aydnlatmalar kapatabilirsiniz.Ayrca aydnlatmalarn

alp kapatlmas ayn liht butonu zerinden de mmkndr.

Bunun yan sra piyasada darbe akm anahtarlarnn bir - iki - drt kutuplu

modelleride bulunmaktadr.

15

Bir kutup iin rnek balant emas

ki kutup iin rnek balant emas

16

Drt kutup iin rnek balant emas

17

HDMI - VGA - RCA Bilgi lem Prizleri Balant emas ve zellikleri Dk znrlkteki grntler yerlerini yksek netlikte ve ok iyi ses kalitesine

sahip yaynlara braktlar.Gnmzde veri transferleri ok farkl ekilde yaplmakta

olup artk vericiden alcya grnt aktarm bildiimiz s-video komposit kablolarla

yaplamayacak kadar yksek bant geniliine ihtiya duymaktadr. te yksek bant

genilii ve kaliteli ses-grnt aktarm ihtiyac iin HDMI grnt ve ses aktarm

gerekmektedir.

HDMI Prizler

Sktrma yaplmamas nedeniyle grnt ve seste kayp olmaz ancak veri aktarm

iin yksek banta geniliine sahip balantya ihtiya duyulur. Bugn kullandmz

klasik video ve kompozit balantlar bu kadar yksek bant geniliini kaldramazlar.

1080p znrlndeki grnt ve 8 Kanal 192 Khz de kodlanm sesin 4Gbpsdan

daha az bir bant geniliine ihtiya duyduunu dnrsek, bu balanty yapmak

iin bugn sadece DVI standard uygundur. DVI balants, hem pahal bir teknoloji

olduundan hem de geerli bir aktarm standard olarak kabul edilmediinden tercih

edilmiyor.

HDMIn pin says ve sras olarak yaps DVI grnt aktarm ile birebir

ayndr.Fakat yksek kalitede grntye ek olarak birde ses aktarabilmesi HDMI

stn klan zelliktir.HDMI yayn 5gbps gibi olduka yksek bir bant genilii

salar.Yksek bant genilii sayesinde ok yksek Hz deerlerinde kodlanm

sesleride yksek grnt kalitesiyle ile birlikte rahatlkla aktarabiliriz.HDMI sistemin

bir avantajda ift tarafl ileyebilmesi, yani alcdan monitre grnt aktarm

yaplrken monitrden alcyada bilgi aktarm gerekleebilir.

18

Balant emas

Balant emas

19

HD15 (VGA) prizler

Bu sistem bir grnt aktarm sistemi olup analog sinyaller tanr.Teknik anlamda

HD15, piyasadaki genel adyla VGA prizler bir monitrn, plazma ekrann veya video

projeksiyon makinesinin VGA , XGA veya VESA balants salar.

Tekli kili l RCA prizler

Tekli Video prizi Dii RCA

RCA tipi tekli balantnn yapld kamera, DVD ve video cihazlarnn kompozit video

balantsn salar.Sar konnektrldr.Tavsiye edilen kablo mini coaxial 3mm

dir.Grnt aktarm iindir.

Kompozit video balants video cihazlar arasnda RCA konnektrl tek bir balant

kablosu ile iletilir.Bu tip balantda Video bilgisi, renk ve parlaklk bilgileri tek bir

sinyalde birletirilerek tanr.

Balant emas

kili Video prizi Dii RCA

Kamera, DVD ve video gibi cihazlarn stereo audio(ses) balantsn salar. Ses

aktarm iindir.Tavsiye edilen kablo 1 ift zrhl audio kablosudur.

20

Balant emas

l Video prizi Dii RCA

Kamera, DVD ve video gibi cihazlarn kompozit video ve stereo audio(ses)

balantsn salar. Tavsiye edilen kablo 1 ift zrhl audio + mini coaxial 3mm dir.Ses

ve grnt aktarm iindir.

Balant emas

21

Televaryatr ile Aydnlatmalarn Dimlenmesi Dimleme konusu elektrik sektr iin nemi gn getike artan bir durum haline

geldi. Mevcut anahtar priz kasasna konulan dimmerler baz durumlarda ihtiyalara

tam cevap veremiyor. Bununda sebebi bu tip dimmerlerin dk watt deerlerini dim

etmesi ya da her lamba (LED gibi) trne uygun olmamasdr.

Bu aamada Televaryatr bu ilemi bir adm teye tayor bir ya da snrsz sayda

ksz liht butonu paralel balanarak birden ok noktadan lambalar dimleme veya a-

kapa yaplabilir.

yleki;

Liht butonuna bir kez basmak suretiyle lambalarn komple yanmasn salayp ayn

liht butonuna veya farkl liht butonuna tekrar basarak yank olan lambalar

sndrebiliriz. Bu da bize birok kontrol noktas salamakta olup bu rnn ok

eitli uygulamalarda kullanlmasn salar.

Televaryatlerin ikinci bir foksiyonuda dimleme (n kademeli olarak arttrlp

azaltlmas) ilemi yapabilmesidir. Bu fonksiyonun kullanm iin kullanc

televaryatre bal liht butonlarna el ile basl tutulmas prensibine dayanr. Yani liht

butonlarna elinizle basl tutmaya baladnz anda ilk nce k seviyesini azaltma

ynnde dimlemeye balar elinizi ekip tekrar basmanz durumunda ise bu sefer k

seviyesini ykseltme ynnde dimleme yaplr.

Tm bu ilemler ayn liht butonu veya farkl liht butonu ile de yaplabilir. Bir rnek

vericek olursak kolidordaki liht butonu ile k seviyesini azaltp salondaki liht butonu

ile k seviyesini ykseltebilirsiniz. Yani tm evinize veya ofisinize datacanz liht

butonlar ile aydnlatmanz istediiniz yerde ve istediiniz anda a-kapa veya

dimleme yapabilirsiniz. Buradaki liht butonu says snrsz olup istenilen sayda

kullanlabilir.

22

rnek Balant emas

Tm televaryatr modellerinde kontrol edilen lamba trne bal olarak televaryatre

balanabilecek g deerleri deimektedir.

23

Dimmer ile Vavien ve Liht Anahtar Kullanm

Liht Anahtar ile rnek balant emas

Vavien anahtar ile rnek balant emas

24

Dimmerler bir aydnlatma noktasnn aydnlk seviyesini kontrol etmek amac ile

kullanlrlar. Genileyen yaam alanlar ve farkl teknolojiler, aydnlatmalarn birok

noktadan kontrol edilmesi ihtiyacn dourmutur. Bu ihtiyatan dolay Legrand, baz

dimmer modellerini vavien anahtar ve liht anahtar ile kontrol edilebilir tipte retmitir.

Bylece kullanc, dimmer zerinden ama-kapama ve aydnlatma seviyesini kontrol

ederken balad ekstra vavien veya liht anahtar ile de birden ok kontrol noktas

salam olur. Legrand tm anahtar priz serilerinde benzer teknolojilere sahip

dimmer modelleri sunmaktadr.

Dimmer ve Vavien anahtar kullanm

Bu uygulamada mevcut dimmere bir vavien anahtar balanr. Dimmer ile ama-

kapama ve aydnlatma seviyesi kontrol edilirken dimmere bal Vavien anahtar ile de

ayn aydnlatma zerinde ama-kapama yaplabilir. Bu sistem bir vavien mant ile

alt iin vavien dimmer olarak adlandrlr.

Dimmer ve Liht anahtar kullanm

Bu uygulamada mevcut dimmere bir liht anahtar balanr. Dimmer ile ama-kapama

ve aydnlatma seviyesi kontrol edilirken dimmere bal liht anahtar ile de ayn

aydnlatma zerinde ama-kapama ve dimleme yaplabilir. Liht anahtarna ksa bas-

ek aydnlatmay aar ya da kapatr veya liht anahtarna elimizle basl tuttuumuzda

ise dimmerin kontrol ettii aydnlatma hattn dimler. Bylelikle liht anahtar dimmer ile

ayn grevi yapar. Dier bir avantaj ise liht anahtarnn birden fazla paralel ekilde

balanabilmesidir. Bylece nc hatta drdnc kontrol noktalar salanm olur.

25

Voltimum Hakknda Hakkmzda

ABB, Legrand, Nexans, Osram, Philips, Prysmian ve Schneider Electricin elektrik

tesisatlarn, mhendisleri, sektrdeki reticileri, distrbtrleri, toptanc ve dier

uzmanlar ilk elden bilgilendirmek ve zellikle elektriin gvenli ve verimli

kullanlmasn tevik etmek amacyla Voltimumn kurulmasna destek oldular.

Elektrik tesisatlar, aydnlatma, elektronik ve kablo sektrnn 7 dev kuruluu, hayati

nem tayan elektriin yanl kullanmn nlemek ve doru kullanmyla insanlarn

yaam kalitesini artrmak hedefiyle kresel ihtisas portal Voltimum 15 lkede faaliyet

gsteriyor.

Dnya apnda sektrde alan 380.000'e akn kii Voltimum'un haber

blteni VoltiNews'a abone.

letiim

Voltimum S.A. Merkezi svire Trkiye ubesi

Adres: Cumhuriyet Caddesi Sipahi Apt. No: 115/4

Posta Kodu: 34367

ili / stanbul

Telefon: 0212 231 62 53

Fax: 0212 231 62 54