Bir Zamanlar Toroslar'da SAGALASSOS · the 19th century on because of the outstanding monuments discovered in the cities there. The Sagalassos Archaeological Research Project, com-menced

SAGALASSOSBir ZamanlarToroslar'da

Meanwhile in theMountains

Bir Zamanlar Toros Katalog.indd 1Bir Zamanlar Toros Katalog.indd 1 14.11.2019 14:4814.11.2019 14:48

Yapı Kredi Yayınları - 5500ISBN 978-975-08-4624-3

Bir Zamanlar Toroslar’da: SagalassosMeanwhile in the Mountains: Sagalassos

Proje Danışmanı ve Yayına Hazırlayan Project Consultant and Editor-in-ChiefSagalassos Arkeolojik Araştırma Projesi Başkanı Sagalassos Archaeological Research Project DirectorProf. Dr. Jeroen Poblome

Proje Koordinatörü Project CoordinatorYapı Kredi Müzesi YöneticisiDirector of Yapı Kredi MuseumNihat Tekdemir

Hazırlayanlar Academic Co-editors Ebru Torun, Peter Talloen, Marc Waelkens

Fotoğraflar ve İllüstrasyonlar Photography and IllustrationsBruno Vandermeulen, Danny Veys, the Sagalassos ArchaeologicalResearch Project

Editör EditorFisun Yalçınkaya

Sergi Tasarımı Exhibition DesignPATTUCem Kozar, Işıl Ünal

Çeviriler TranslationsEbru Torun, G. Bike Yazıcıoğlu, Namık Erkal, Coşku Kocabıyık, Merete Çakmak

Katalog Bölümü Çevirisi Catalogue TranslationG. Bike Yazıcıoğlu

Düzelti ProofreadingFiliz Özkan, Merete Çakmak

Proje Asistanları Project AssistantsElif Erdoğan, Vera Goethals

Eser Uygulama Object ImplementationMelih Ekinci

Katkıda Bulunanlar ContributorsBas Beaujean, Philip Bes, Sam Cleymans, Johan Coetzer, Bea De Cupere, Barbara Debruyn, Ronny Decorte, Patrick Degryse, Arzu Demirel, Hacı Ali Ekinci, Namık Erkal, Piraye Hacıgüzeller, Başak Kıroğlu, Coşku Kocabıyık, Veerle Lauwers, Toni Llobet, Maarten Loopmans, Elena Marinova, Serdar Mayda, Adnan Mirhanoğlu, Philippe Muchez, Bart Muys, İbrahim Özcülcü, Jeroen Poblome, Luc Sels, Nerina de Silva, Manuel Sintubin, Fran Stroobants, Peter Talloen, Ebru Torun, Hendrik Uleners, Inge Uytterhoeven, Ralf Vandam, Gert Verstraeten, Marc Waelkens, Rinse Willet

Teknoloji Sponsoru Technology Sponsor

Eser Nakliyesi Object TransportationBenice Fine Art Logistics

Sergi Kurulum Exhibition InstallationSergikur

Bina ve Teknik Yönetim Building MenagerTargan Sipahi

Teşekkürler AcknowledgementsT.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel MüdürlüğüGenel Müdür Gökhan YazgıGenel Müdür Yardımcısı Ali Rıza AltunelMüzeler Dairesi Başkanı Mustafa Y. GüneşKültürel Faaliyetler Şube Müdürü Nilüfer ErtanKültür ve Turizm Uzmanı Makbule Burcu Bilir

Burdur Valisi Hasan Şıldak, Burdur İl Kültür Müdürü Abdullah Kılıç,Burdur Arkeoloji Müzesi Müdürü Murat Kaleağasıoğlu, Kültür ve Turizm Uzmanı Şakir Demirok, Antropolog Orhan Gazi Özbey,Sanat Tarihçi Evren Şahin, Arkeolog Uğur Biçer, Arkeolog Yasemin Zenger, Sanat Tarihçi Bilge Gülnar Biçer, Arkeolog Ebru Kılıç,Burdur Müzesi Emekli Müze Müdürü Hacı Hali Ekinci,

İstanbul Özel Saint-Joseph Fransız Lisesi Doğa Bilimleri Merkezi

Ömer M. Koç Koleksiyonu adına Bahattin ÖztuncayIn the name of Ömer M. Koç Collection, Bahattin Öztuncay

KU Leuven Üniversitesi KU Leuven UniverstyProf. Dr. Luc Sels, rectorProf. Dr. Bart Raymaekers, vice rector of the Humanities and Social Sciences GroupProf. Dr. Peter Lievens, vice rector of International Policy and LERUProf. Dr. Johan Tollebeek, dean of the Faculty of ArtsLeuvens Instituut voor Media en Leren

Sagalassos Arkeolojik Araştırma Projesi OrtaklarıPartners of the Sagalassos Archaeological Research ProjectAygaz, Bricomarkt NV, Londerzeel, Embassy of Belgium to Turkey, Embassy of Turkey to Belgium, Family Lamberts-Van Assche,Friends of Sagalassos, Global Heritage Fund,Global Digital Heritage Istituto per I Beni Archeologici e Monumentali,KU Leuven University Fund, Mehmet Akif Ersoy University, Pak Holding,Peeters Publishers, Research Foundation – Flanders (FWO), Sagalassos Vakfı,Stavros Niarchos Foundation Center for Late Antique and Byzantine Studies,STS nonwovens, Süleyman Demirel University,Suna & İnan Kıraç Research Centre for Mediterranean Civilizations

Bas kı PrintOfset YapımeviÇağlayan Mah. Şair Sk. No: 4 Kağıthane / İstanbulSertifika No: 45354

1. bas kı İstanbul, Kasım 2019 1st printing Istanbul, November 2019

Ya pı Kre di Kül tür Sa nat Ya yın cı lık Ti ca ret ve Sa na yi A.Ş., 2019Sertifika No Certificate No: 44719

Bütün yayın hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz.All rights reserved. No part of this publication may be reproduced without prior written permission from the publisher.

Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. İstiklal Caddesi No: 161 Beyoğlu 34433 İstanbulTelefon: (0 212) 252 47 00 Faks: (0 212) 293 07 23http://www.ykykultur.com.tre-posta: [email protected]/YapiKrediKulturSanatYayinciliktwitter.com/YKYHaberinstagram.com/yapikrediyayinlari

Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık PEN International Publishers Circle üyesidir.

Bu sergi kitabı, Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. tarafından,27 Kasım 2019 - 28 Mayıs 2020 tarihleri arasında Yapı Kredi Kültür Merkezi’nde açılan “Bir Zamanlar Toroslar’da: Sagalassos” sergisi dolayısıyla, Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. için hazırlanmıştır.

This catalogue has been prepared by Yapı Kredi Cultural Activities, Arts and Publishing Inc. for Yapı Kredi Bank Inc. on the occasion of the exhibition"Meanwhile in the Mountains: Sagalassos" held between 27 November 2019 - 28 May 2020.


SAGALASSOSBir ZamanlarToroslar'da

Meanwhile in theMountains


83

101

109

123

135

149

159

171

179

6

8

10

12

17

29

41

59

71

Nefes Kesici Bir Pisidia KentiA Breath-Taking Pisidian MetropolisTÜLAY GÜNGEN

Bir Kenti Yeniden Ayağa KaldırmakPutting a City Back on its FeetGÖKHAN YAZGI

KU Leuven ve Sagalassosİlham Verici, Güçlü ve Sıradışı Bir BeraberlikKU Leuven and Sagalassos:A Strong Combination to Inspire the OutstandingPROF. DR. LUC SELS

Sagalassos’ta Kimse Yabancı Değil!Please Feel at Home in Sagalassos!PROF. DR. JEROEN POBLOME

Uzun Zaman Önce: Tarih Öncesi Dönemlerdeki GelişmelerA Very Long Time Ago: Developments in PrehistoryRALF VANDAM

Anadolu Tarihinde Bir Yer EdinmekFinding a Place in Anatolia’s HistoryMARC WAELKENS

Bir Zamanlar Vadide: Sagalassos Sonrası Ağlasun Üzerine Bir DenemeMeanwhile in the Valley: Notes on Ağlasun After SagalassosNAMIK ERKAL

Vaktiyle Sagalassos: Kökenler ve Ortaya Çıkış HikâyesiOnce Upon a Sagalassos: A Story About Origins and EmergenceJEROEN POBLOMEDRIES DAEMS

Urbi Et OrbiRINSE WILLET, JEROEN POBLOME

Sagalassos KentiSagalassos, The TownMARC WAELKENS

Sagalassos SikkeleriThe Polis and Its CoinsFRAN STROOBANTS

Agora Neydi?What was an Agora?BAS BEAUJEANPETER TALLOEN

Alevler Ebedî miydi?Eternal Flames?INGE UYTTERHOEVEN

Bir Zamanlar Suburbia’daMeanwhile in SuburbiaJOHAN CLAEYSJEROEN POBLOME

Ne Yiyorsak OyuzYou Are What You EatJEROEN POBLOMESAM CLEYMANS

Benim Evim, Benim KrallığımMy Home, My KingdomINGE UYTTERHOEVENJEROEN POBLOME

Büyük, Küçük, Tüm ParçalarAll Sherds Great and SmallPHILIP BESRINSE WILLETDENNIS BRAEKMANS

Cam MucizesiThe Miracle of GlassVEERLE LAUWERSPATRICK DEGRYSE

İçindekiler

Contents


267

275

285

293

301

313

554

555

558

187

199

209

221

229

237

247

257

Kadınlara Ait Bir DünyaThis is a Woman’s WorldPETER TALLOEN

Birlik OlalımAssociate YourselfDORIEN SLOTMANJOHAN CLAEYS

Ölüm Meleği Kapıyı ÇalıncaThe Grim ReaperSAM CLEYMANS

Dağlar ve Mineraller ÜzerineOn Mountains and MineralsPATRICK DEGRYSE

Sagalassos’ta Hava DurumuGeçmişte Yaşanan İklim Değişikliğinin Peyzaj ve Arazi Kullanımı Üzerindeki EtkisiSagalassos Under the WeatherExploring the Impact of Climate Change on Landscape and Land UseJOHAN BAKKER

Dağlık Bir Akdeniz Peyzajında Erozyonun Tarihi ve Tarımın SürdürülebilirliğiThe Sustainability of Agriculture in an Eroding Mediterranean Mountain LandscapeGERT VERSTRAETENMAARTEN VAN LOONILS BROOTHAERTSBERT DUSARKOEN D’HAEN

Bitki BolluğuPlants a PlentyELENA MARINOVA

Sagalassos’un Ağaçlarını TanıyalımMeet the Trees of SagalassosBART MUYS

Sagalassos’ta İnsanlar ve HayvanlarMan’s Best FriendsBEA DE CUPEREWIM VAN NEER

Sagalassos’un Kırsalı – Nerede Bu İnsanlar?The Countryside – Where Are The People?RALF VANDAMEVA KAPTIJNRINSE WILLETPATRICK T. WILLETT

Arkeolojik Eser Konservasyonunun Vazgeçilmez Yapıştırıcısı: Paraloid B.48NAn Adhesive For All Seasons: Paraloid B-48N Acrylic Resin in Artefact ConservationNERINA DE SILVA

AğlasunlularThe People of AğlasunCOŞKU KOCABIYIKMAARTEN LOOPMANS

Arkeoloji Tozu Yutmuş MimarlarArchitects Lost in ArchaeologyEBRU TORUNGÖZE ÜNERÖZGE BAŞAĞAÇ

KATALOGCATALOGUE

KısaltmalarAbbreviations

KaynaklarReferences

Küçük SözlükGlossary


6 BİR ZAMANLAR TOROSLAR’DA: SAGALASSOS

Over the years, as Yapı Kredi Culture and Art Activities, Arts and Publishing, we have been supporting scientific and cultural activities with publications in the field of archaeol-ogy and comprehensive exhibitions to uncover our cultural heritage. We are now delighted to present the exhibition and catalogue, “Meanwhile in the Mountains: Sagalassos” about the well-preserved and little-known ancient city of Sagalassos.

The name ‘Sagalassos’ appeared in reports written by Europeans travelling in the region in the 19th century. They all were of the opinion that Sagalassos, a Pisidian metropolis on the south-facing slopes of the Taurus Mountains, was a magnificent, breath-taking phenomenon. The reason why Sagalassos so far had been in the shadow was the fact that the focus was on West Anatolia and the coastal areas from the 19th century on because of the outstanding monuments discovered in the cities there.

The Sagalassos Archaeological Research Project, com-menced the first scientific excavations in 1990 and the interest and attention of scholars quickly turned to Sagal-assos because of the data obtained there as a result of the interdisciplinary studies. Today we have a lot more knowl-edge about Sagalassos and many more artefacts thanks to continued and non-stop research. The statues, architectural remains, small finds and all the other artefacts brought to light here have stimulated our imagination regarding the past of this ancient Pisidian metropolis.

Based on our experience from previous exhibitions and ongoing archaeological publications, Yapı Kredi Cultural Activities, Arts and Publishing Inc. began preparations for the “Meanwhile in the Mountains: Sagalassos” exhibition approximately two years ago. The Sagalassos excavation director Prof. Jeroen Poblome and his research team reached the decision to base our exhibition on a chronological as well

Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık olarak, arkeoloji ala-nındaki çeşitli yayınlarımız ve kapsamlı sergilerimizle, yıl-lardır kültürel mirasımızın ortaya çıkarılması yönündeki bilimsel ve kültürel çalışmalara destek veriyoruz. Şimdi de Bir Zamanlar Toroslar’da: Sagalassos sergisi ve kataloğuyla Anadolu’nun iyi korunmuş bir antik kentini, az bilinen Sagalassos’u ziyaretçilerle buluşturmaktan son derece mut-luyuz.

“Sagalassos” adına 19. yüzyılda bölgeyi dolaşan Avrupalı gezginlerin raporlarında rastlanmaktadır. Hepsinin ortak görüşü, Toroslar’ın güneyinde kurulu bir Pisidia kenti olan Sagalassos’un, görkemiyle, konumuyla nefes kesici olduğu-dur. Sagalassos’un bugüne dek göz ardı edilmesinin ya da gölgede kalmasının nedeniyse, 19. yüzyıldan itibaren Batı Anadolu’ya, daha çok kıyı bölgelerine odaklanılması ve buradaki kentlerde bulunan muazzam eserlerdir.

Sagalassos Arkeolojik Araştırma Projesi tarafından ilk bilimsel kazılar 1990’da başlatıldı ve disiplinler arası ça-lışmalar sonucu Sagalassos’ta elde edilen bilgiler bilim çev-relerinin ilgisini ve dikkatini kısa sürede buraya topladı. Aralıksız süren araştırmalarla bugün, Sagalassos hakkında çok daha fazla bilgiye, çok daha fazla esere sahibiz. Bu yer-leşim biriminden günümüze ulaşmış ve açığa çıkarılmış heykeller, mimari kalıntılar, küçük buluntular ve diğer bütün sanat eserleri Pisidia’nın bu kadim kentinin geçmi-şine ilişkin hayal gücümüzü harekete geçirdi.

Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık olarak Anadolu kültür tarihi üzerine yaptığımız önceki sergilerimizden, süregelen arkeoloji yayınlarımızdan aldığımız güçle, edin-diğimiz deneyimle Bir Zamanlar Toroslar’da: Sagalassos ser-gisinin hazırlıklarına yaklaşık iki yıl önce başladık. Sagalas-sos kazı başkanı Prof. Jeroen Poblome ve araştırma ekibiyle yürütülen çalışmalar sonucu sergimiz hem kronolojik hem tematik bir çerçeveye yerleşti. Bu yaklaşıma uygun olarak

Nefes Kesici Bir Pisidia Kenti

A Breath-Taking Pisidian Metropolis


MEANWHILE IN THE MOUNTAINS: SAGALASSOS 7

A BREATH-TAKING PISIDIAN METROPOLIS

as a thematic framework. According to this, 368 artefacts from the Burdur Archaeological Museum were selected. The exhibition catalogue comprises 27 articles written by experts and researchers.

The exhibition “Meanwhile in the Mountains: Sagalas-sos” is held in partnership with the Ministry of Culture and Tourism and we wish to express our appreciation for the support of the General Directorate for Cultural Herit-age and Museums, the Directorate of Cultural Activities Branch Office, the Directorate of the Burdur Archaeologi-cal Museum and the Burdur Governorship. We also thank KU Leuven University Presidency and the Sagalassos Ar-chaeological Research Project that have supported the sci-entific studies at Sagalassos. Finally, we commemorate with gratitude and respect retired excavation director Prof. Marc Waelkens who with a great deal of effort initiated the first excavations at the ancient city of Sagalassos, and retired director of Burdur Museum Haci Ali Ekinci.

Tülay Güngen General Manager

Yapı Kredi Cultural Activities, Arts and Publishing Inc.

sergiye Burdur Arkeoloji Müzesi’nden 368 eser seçildi. Ser-ginin kataloğundaysa uzmanların, araştırmacıların yazdığı 27 makale yer aldı.

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ortaklığıyla açılan Bir Zamanlar Toroslar’da: Sagalassos sergisine destekleri için Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne, Kültü-rel Faaliyetler Şube Müdürlüğü’ne, Burdur Arkeoloji Mü-zesi Müdürlüğü’ne ve Burdur Valiliği’ne şükranlarımızı su-narız. Öte yandan, Sagalassos’ta yürütülen bilimsel araştır-maları destekleyen KU Leuven Üniversitesi Rektörlüğü’ne, Sagalasssos Arkeololojik Araştırma Projesi’ne teşekkür ederiz. Son olarak, Sagalassos antik kentinde ilk kazıları başlatarak büyük çabalar gösteren emekli kazı başkanı Prof. Marc Waelkens’i, Burdur Müzesi emekli müdürü Hacı Ali Ekinci’yi minnetle ve saygıyla anmak isteriz.

Tülay GüngenGenel Müdür

Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık



Down through the ages Anatolia has been home to count-less cultures and some of the oldest peoples, the Pisidians, founded the ancient city of Sagalassos about which the Ro-man emperor Hadrian said, ‘The first Pisidian city to be a friend and ally of the Romans’. It remained an important transit point between central Anatolia and the Mediter-ranean region throughout history.

Founded high up in the Taurus Mountains, Sagalassos took centre stage when Alexander the Great conquered the city in 333 BC. It became an orderly city during this pe-riod with a Heroon, a Bouleuterion, a Doric temple and a monumental fountain, but the city experienced its economic, political and social prime in the reign of Hadrian (117-138 AD). During the Roman period the city was the official centre of the Roman Imperial Cult in Pisidia and many epic buildings such as the Antonine fountain, the baths, the theatre, the Neon Library, the Macellum (food market), and the Temple of Antoninus Pius were built. The Antonine Fountain is the most spectacular edifice in the city, both for its architecture and for its the accomplished sculptural work.

The city attracted the attention of European travellers from the 18th century on, and since 1989 excavations have been carried out on behalf of the Ministry of Culture and Tourism by Prof. Dr. Marc Waelkens until his retirement from Belgium’s Leuven University in 2013. It continues today under the directorship of Prof. Dr. Jeroen Poblome. A great number of relics and monuments have been unearthed as a result of the excavations and restorations. The aim of the excavations at the ancient metropolis of Sagalassos is not just to bring the city to light, but to bring it back on its feet through restorations and conservations.

The rare quality of the pieces of the giant statues of Hadrian and Marcus Aurelius found during the 2007-2008 excavations have astounded everyone who has seen them.

Çağlar boyunca sayısız kültüre ev sahipliği yapmış Anado-lu coğrafyasının en eski halklarından biri olan Pisidialılar tarafından kurulan ve Roma İmparatoru Hadrian tara-fından ‘Romalıların dostu ve müttefiki ilk Pisidia kenti’ olarak tanımlanan Sagalassos antik kenti, tarihi boyunca Anadolu’nun iç kesimleri ile Akdeniz Bölgesi arasında önemli bir geçiş noktası olmuştur.

Toroslar’ın yüksek tepelerine kurulu Sagalassos’un ismi tarih sahnesinde, Büyük İskender’in MÖ 333’te kenti ele geçirmesiyle ön plana çıkmıştır. Bu dönemde düzenli bir kent haline gelen kentte Heroon, Bouleuterion, Dor düzenli tapınak ve anıtsal bir çeşme yapılmıştır. Kent, ekonomik, siyasi ve sosyal anlamda en iyi dönemini İmparator Had-rian döneminde (117-138) yaşamıştır. Roma Dönemi’nde Pisidia eyaletinin resmi İmparatorluk Kültü Merkezi olan kentte, Antoninler Çeşmesi, hamam, tiyatro, Neron Kütüp-hanesi, Macellum (Gıda Pazarı), Antoninus Pius Tapınağı gibi anıtsal ölçekte pek çok yapı inşa edilmiştir. Antoninler Çeşmesi hem mimarisi hem de etrafındaki heykeltıraşlık eserleri ile kentin en dikkat çeken yapısı konumundadır.

18. yüzyıldan itibaren Avrupalı gezginlerin dikkatini çeken kentte 1989 yılından beri Kültür ve Turizm Ba-kanlığı adına, Belçika’nın Leuven Üniversitesi tarafından 2014’teki emekliliğine kadar Prof. Dr. Marc Waelkens tarafından yürütülen kazılar, günümüzde Prof. Dr. Jeroen Poblome başkanlığında sürdürülmektedir. Kazılar ve res-torasyonlar sonucunda pek çok eser ve anıt ortaya çıkarıl-mıştır. Sagalassos antik kentinde yürütülen kazılarla sadece kenti gün ışığına çıkarmak değil, yapılan restorasyon ve konservasyon çalışmalarıyla kenti yeniden ayağa kaldırmak amaçlanmaktadır.

2007-2008 kazılarında ortaya çıkarılan İmparator Had-rian ve İmparator Marcus Aurelius’a ait devasa heykel par-çaları dünyada eşine az rastlanır kalitedeki işçilikleriyle

Bir Kenti Yeniden Ayağa Kaldırmak

Putting a City Back on its Feet



PUTTING A CITY BACK ON ITS FEET

The discovery of the statue depicting Hadrian is considered one of the most important finds of 2007. Sagalassos is one of Anatolia’s best-preserved ancient cities and in 2009 it was included on the tentative list of UNESCO’s World Heritage Sites.

The ancient city of Sagalassos is located within the pro-vincial boundaries of Burdur. The multiplicity of the finds unearthed as a result of the archaeological fieldwork carried out here, gives us the opportunity to examine nearly all as-pects of life in antiquity. Sharing some of these data with a broad audience through the exhibition, “Meanwhile in the Mountains: Sagalassos”, gives us great pleasure. There is no doubt that the exhibition will play an important role in mak-ing the wealth of our cultural heritage much better known.

I am convinced this exhibition that reveals the history of Sagalassos through 368 antiquities will attract lots of interest.

I would like to take this opportunity to thank all who have contributed and the Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Museum for hosting the exhibition “Meanwhile in the Mountains: Sagalassos”.

Gökhan YazgıDirector General of Cultural Assets and Museums

görenleri hayran bırakmış, Hadrian heykelinin keşfi 2007 yılının en önemli keşifleri arasında sayılmıştır. Anadolu’nun en iyi korunmuş antik kentlerinden biri olan Sagalassos, 2009 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alınmıştır.

Günümüzde Burdur sınırları içerisinde bulunan Sagalas-sos antik kentinde sürdürülen bilimsel çalışmalar sonucun-da gün yüzüne çıkan buluntuların çeşitliliği bize, antik ya-şamın hemen her boyutunu ziyaretçilere sunabilme imkânı vermektedir. Bu verilerin bir bölümünün “Bir Zamanlar Toroslar’da; Sagalassos” sergisi vasıtasıyla geniş kitlelerle paylaşılacak olması bizi son derece mutlu etmektedir. Hiç şüphesiz bu sergiler, kültür mirasımızın zenginliğinin daha iyi tanınmasında büyük rol oynamaktadır.

Sagalassos’un tarihini gözler önüne serecek olan ve Bur-dur Müzesi’nden 368 adet eserin yer alacağı bu serginin büyük bir ilgiyle izleneceğine inanıyorum.

Bu vesileyle “Bir Zamanlar Toroslar’da: Sagalassos” ser-gisine ev sahipliği yapan Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzesi’ne ve serginin hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür ederim.

Gökhan YazgıKültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü



KU Leuven ve Sagalassos:İlham Verici, Güçlü ve Sıradışı Bir Beraberlik

KU Leuven and Sagalassos: A Strong Combination to Inspire the Outstanding

KU Leuven has some impressive credentials. The university, which I am honoured to lead, is almost six centuries old. Many of Europe’s leading scholars matured their talents in Leuven. Erasmus, Vives, Vesalius, Mercator and many other Lovanienses helped to write the intellectual history of the global West. With our past, my university is firmly oriented toward the future. KU Leuven has the ambition to shape our current and future society.

KU Leuven ranks highly in various global listings. It has been hailed as Europe’s most innovative university. Scholars and researchers, teachers and visionaries, thinkers and makers all have their place in KU Leuven’s fertile intel-lectual habitat, helping to shape the future of more than 50,000 students from over 100 nationalities. Turkey, for one, is very well represented in our vibrant community of international students and staff.

As a comprehensive university, KU Leuven pursues curiosity-driven and strategic frontier research, as well as targeted and demand-driven research. I pride myself in the fact that this very frequently happens in an interdisciplinary environment. Indeed, interdisciplinarity is the only answer to the many complex challenges our world and society are facing nowadays. Climate change, global warming, sus-tainability, neurodegenerative diseases, data and identity, poverty and immigration are examples of such encompass-ing challenges that require top talent in research, prepared to cross traditional boundaries.

Interdisciplinarity is not only a task for KU Leuven’s laboratories though. It can also happen wide in the open. That is what I experienced when I visited the beautiful ar-chaeological site of Sagalassos in Turkey in the summer of 2018. As rector, I had heard much promising news on the site and the KU Leuven team coordinating the research, but

KU Leuven etkileyici bir özgeçmişe sahiptir. Önderliğini üstlenme onuruna sahip olduğum bu üniversite yaklaşık 600 yıl önce kurulmuştur. Avrupa’nın birçok ileri gelen bilim insanı yeteneklerini Leuven’de geliştirmiştir. Erasmus, Vives, Vesalius, Mercator ve daha nice Leuvenli bilim insanı, Batı’nın küreselleşen entelektüel tarihinin yazımına büyük katkıda bulunmuştur. Sahip olduğu bu geçmişiyle üniversi-temiz, sebatla geleceğe yönelmiştir. KU Leuven, günümüzün ve geleceğin toplumunu biçimlendirme azmine sahiptir.

KU Leuven, dünya çapında çeşitli üniversitelerarası sı-ralamalarda önde gelir. Üniversitemiz Avrupa çapında en yaratıcı çalışmaların gerçekleştirildiği üniversite olma unva-nına sahiptir. KU Leuven’in verimli entelektüel ortamında yer alan tüm bilim insanları ve araştırmacılar, eğitimciler ve öncüler, düşünürler ve üreticiler, her gün 100’ü aşkın ulustan 50.000’in üzerinde öğrencinin geleceklerini şekil-lendirmelerine yardımcı olmaktadır. Türkiye, üniversite-mizin uluslararası öğrencileri ve çalışanları arasında önemli bir yere sahiptir.

Çok yönlü bir üniversite olarak KU Leuven, merak uyandıran ve stratejik öncü araştırmaların yanı sıra hedefe yönelik ve talebe bağlı araştırma projeleri de yürütmektedir. Bu projelerin çoğunlukla disiplinlerarası işbirliği ortamında gerçekleşiyor olması, üniversitemizin araştırmalarının şah-sen gurur duyduğum bir yönüdür. Kuşkusuz, günümüzde dünyanın ve toplumumuzun karşı karşıya olduğu birçok karmaşık sorunun ancak disiplinlerarası dayanışmayla çö-zülebileceği açıktır. İklim değişikliği, küresel ısınma, sür-dürülebilirlik, nörodejeneratif hastalıklar, data ve kimlik, yoksulluk ve göçün örnek gösterilebileceği tüm toplumu ilgilendiren bu güncel sorunların çözümleri, ancak gelenek-sel sınırları aşmaya hazır, en üst düzey yeteneklerin harekete geçirildiği araştırmalarla mümkün olacaktır.



KU LEUVEN AND SAGALASSOS: A STRONG COMBINATION TO INSPIRE THE OUTSTANDING

once there I was overwhelmed by how deep interdiscipli-narity can actually reach. When trained workmen from the local community of Ağlasun inform students in archaeology that the layer they are excavating has potential for sampling plant seeds, or share their experience with traditional mor-tar compositions for restoring an ancient brick wall with students in architecture and conservation, you know that something miraculous has happened. Over the borders of nations, disciplines, convictions and faiths, the Sagalassos Archaeological Research Project has managed ‘to be’ in-terdisciplinary, in all its levels, identities and responsibili-ties. In the name of KU Leuven, I express my pride in the Sagalassos Project. I also offer my sincere gratitude to the Turkish authorities, at many different levels, to annually grant permission for the research at Sagalassos and in its study region, and most of all facilitate and support many of these actions.

The fact that all of this happens with a lot of respect for the local community, the many Turkish students and staff and Turkish partners and stakeholders in the Sagalas-sos Project, shows that what happens there is bigger than archaeology, interdisciplinary research and KU Leuven put together. The cultural heritage of Sagalassos and its study region is a gateway to the sustainable development of this region in Turkey. I am excited and humbled at the same time that our KU Leuven can make a contribution to this journey, as much as I am very grateful for the fact that the Yapı Kredi Museum in Istanbul has decided to devote one of their major overview exhibitions and well-known pub-lications to ancient Sagalassos.

3 November 2019Prof. Dr. Luc SelsRector KU Leuven

Ancak, disiplinlerarası araştırmalar yalnızca KU Leuven’in laboratuvarlarıyla sınırlı kalacak bir iş değil. Böylesi araştırmalar açık alanlarda da gerçekleşebilir. 2018 yazında Türkiye’nin güzel arkeolojik yerleşmesi Sagalassos’u ziyaret ettiğimde bu gerçeğe bizzat tanık oldum. Üniversi-tenin rektörü olarak yerleşmeyle ve araştırmaları koordine eden KU Leuven ekibinin çalışmalarıyla ilgili birçok ümit verici haber duymuştum. Fakat yine de Sagalassos’a vardı-ğımda disiplinlerarası çalışmaların ne denli derinleşebile-ceğini görmekten son derece etkilendim. Örneğin, Ağlasun sakinlerinden kazıda çalışan deneyimli bir işçinin, arkeoloji öğrencilerine kazmakta oldukları tabakanın tohum örnek-leri almak için uygun olduğunu belirttiğini duyduğunuzda ya da Eskiçağ’dan kalma bir tuğla duvarı onarırken, gele-neksel harç karışımlarıyla ilgili deneyimlerini mimari ve restorasyon öğrencileriyle paylaşmalarına tanık olduğunuz-da, mucizevi bir anla karşı karşıya olduğunuzun bilincine varırsınız. Sagalassos Arkeolojik Araştırma Projesi ulusal, bilimsel, geleneksel ya da dini sınırların ötesine geçerek her kademesinde kimlikleri ve sorumlulukları açısından di-siplinlerarası olmayı başarmıştır. Sagalassos Projesi’yle KU Leuven adına gurur duyduğumu belirtmek isterim. Ayrıca, her yıl Sagalassos ve çevresindeki araştırma bölgesinde çalış-mamıza izin veren Türkiye Cumhuriyeti’ne ve çalışmaların gerçekleşebilmesi için gereken her tür desteği sağlayan tüm yetkililere şahsen en içten teşekkürlerimi sunarım.

Tüm bu çalışmaların Sagalassos çevresindeki toplumla, Sagalassos Projesi’nin çok sayıdaki Türk öğrencisi ve ça-lışanlarıyla, Türk çalışma ortakları ve ilgili topluluklarla derin bir saygı ortamı içinde yürütülüyor olduğu gerçeği, Sagalassos’ta süren çalışmaların değerinin, KU Leuven, disiplinlerarası araştırmalar ve arkeolojinin çok daha öte-sinde olduğunun göstergesidir. Sagalassos ve çevresindeki çalışma alanının kültürel mirası, Türkiye’nin bu bölgesi-nin sürdürülebilir kalkınma süreci için önemli bir açılım-dır. İstanbul’da bulunan Yapı Kredi Müzesi’nin kapsamlı sergi projelerinden biri olarak Sagalassos’a yer vermesi ve tanınmış yayınevinin bir yayınını antik Sagalassos’a ada-maya karar vermiş olmasına son derece minnettarım. KU Leuven’in bu maceraya katkıda bulunabilmesinden de bir o kadar büyük bir heyecan ve onur duyuyorum.

3 Kasım 2019Prof. Dr. Luc Sels

KU Leuven Rektörü



Sagalassos’ta Kimse Yabancı Değil!

Please Feel at Home in Sagalassos!

On the 20th of September 2017, I had the honour to receive a letter. In days of increasingly fast digital communication, it is a relief that letters are still written and sent, as they stand out. Not in the least because they give due impor-tance to the cause, but mostly because letters show respect. This particular letter concerned a most kind invitation by the Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Museum in Istanbul, to provide a showcase for ancient Sagalassos. In particular, the Yapı Kredi Museum wished us to consider organizing a new overview exhibition on the archaeological site of Sagalassos, as well as composing a new book presenting the fruits of the manifold labours of the Sagalassos Archaeological Research Project to interested audiences.

When Professor emeritus Marc Waelkens initiated the research programme on Sagalassos and its study region in the 1980s, he deliberately included public outreach as a key activity of the Sagalassos Project. When continuing the role of project director upon his academic retirement in 2013, I could build on Marc Bey’s many achievements in this domain, with respect. Without exception, each member of the Sagalassos Project considers science communication as an essential part of the project’s DNA, and this is not likely to change.

For the project and its many collaborating disciplines, public outreach is one of the ways - to be sure, an excel-lent one - of creating social relevance for our work. Not only are we strongly convinced that we have a story to tell, but we are also very well aware that stepping out of our scholarly comfort zone of communication, makes us more versatile scientists.

Moreover, the story of ancient Sagalassos is a happy one. As a team, we wish to acknowledge the privilege the Turkish authorities bestow upon us, year after year, to be

20 Eylül 2017’de, almaktan onur duyduğum bir mektup bana ulaştı. Gün geçtikçe yoğunlaşan bu hızlı dijital iletişim çağında, hâlâ mektup yazıldığını ve postayla gönderildiğini görmek içime su serpti. Şüphesiz, yalnızca içerdikleri konuya verilen önemi ortaya koydukları için değil, birer özen ve saygı belirtisi olduklarından da mektup gönderilmesinin ça-ğımızda özel bir yeri var. Benim aldığım mektuba gelince... İstanbul’da Yapı Kredi Vedat Nedim Tör Müzesi tarafın-dan gönderilmiş olan bu mektup, antik Sagalassos kentini tanıtmak amaçlı nazik bir davetti. Yapı Kredi Müzesi, bizi Sagalassos arkeolojik yerleşmesini genel özellikleriyle tanıtan bir sergi düzenlemeye ve Sagalassos Arkeolojik Araştırma Projesi’nin çok yönlü çalışmalarının meyvelerini ilgili kit-lelere sunan bir kitap hazırlamaya davet ediyordu.

Fahri Profesör Dr. Marc Waelkens, 1980’li yıllarda Sa-galassos ve çevresiyle ilgili araştırma programını ilk kez başlattığında, kamusal girişimlerin Sagalassos Projesi’nin vazgeçilmez bir parçası olması yönünde bilinçli bir karar almıştı. Profesör Waelkens’in üniversiteden 2013 yılında emekliye ayrılmasının ardından, proje başkanı rolünü üst-lendiğimde, Marc Bey’in bu alandaki başarılı çalışmalarını saygıyla devam ettirme şansına sahip oldum. Sagalassos Projesi ekibinin istisnasız her bir üyesi, bilimsel iletişimin, projenin genetik kodunun ayrılmaz bir parçası olduğuna inanmıştır ve bu nedenle bu özelliğin projenin değişmez bir unsuru olmaya devam edeceği muhakkaktır.

Projemiz için olduğu kadar ilişkili tüm araştırma alanla-rı için de çalışmalarımızı toplumsal olarak anlamlı kılmanın yollarından biri ve şüphesiz mükemmel bir yolu kamusal girişimlerdir. Anlatacak önemli bir öykümüz olduğundan emin olmamız bir yana, ancak alışageldiğimiz mesleki ile-tişim biçimlerinin ötesine geçerek çok yönlü bilim insanları olabileceğimizin de bilincindeyiz.



PLEASE FEEL AT HOME IN SAGALASSOS!

able to work at the beautiful and authentic site of Sagalassos. In the same way, we are most delighted with every visi-tor to the site or to one of the public events related to our research. When at Sagalassos, we, and as far as we know the majority of the visitors, experience a strong sense of place. Sagalassos is one of those sites that cater to the enduring human need for places that make us feel calm, ‘at home’, or complete; that make us see opportunity or that inspire; that provide us with a space to think, to wonder, to learn or just to be. In any case, we feel a strong pull towards Sagalassos. By having accepted the kind invitation of the Yapı Kredi Museum, we hope to share Sagalassos’ stories and the project’s scholarly adventures with you, inviting you to feel at home with us.

Leuven, 3 November 2019Prof. Dr. Jeroen Poblome

Director of the Sagalassos Archaeological Research Project

Ayrıca, Sagalassos’un öyküsü mutlu bir öykü... Bir ekip olarak, bize her yıl güzel ve özgün Sagalassos kentinde çalış-ma ayrıcalığını tanıyan Türkiye Cumhuriyeti yetkililerine minnettarız. Yerleşmeye gelen her bir ziyaretçi veya araş-tırmamızla ilgili kamusal etkinliklerin her birinden de tüm ekip olarak aynı şekilde keyif duyuyoruz. Sagalassos’tayken tüm ekibimiz ve bildiğimiz kadarıyla ziyaretçilerin çoğu kuvvetli bir mekân duygusuna kapılır. Sagalassos, insanlar için vazgeçilmez olan, kendini ‘evindeymişçesine’ huzurlu ve bütün hissedebileceği bir mekânda bulunma ihtiyacına hitap eden antik yerleşmelerden biridir. Sagalassos, bizleri farklı olasılıklar görmeye davet eden ve ilham veren, bize düşünmek, merak etmek, öğrenmek ya da yalnızca var ol-mak için alan sağlayan böylesi bir mekândır. Her ne şekil-de olursa olsun, Sagalassos’ta bizi kuvvetle kendine çeken bir hisse kapılırız. Yapı Kredi Müzesi’nin kabul ettiğimiz nazik daveti sayesinde, Sagalassos’un öykülerini ve projemi-zin bilimsel maceralarını sizlerle paylaşmak ümidiyle sizi Sagalassos’ta bizimle beraber kendinizi evinizde hissetmeye davet ediyoruz.

Leuven, 3 Kasım 2019Prof. Dr. Jeroen Poblome

Sagalassos Arkeolojik Araştırma Projesi Başkanı

Sayfa Page 14-15Antoninler Çeşmesi ve Yukarı AgoraAntonine Nymphaeum and Upper Agora





UZUN ZAMAN ÖNCE: TARİH ÖNCESİ DÖNEMLERDEKİ GELİŞMELER


Documents

Bir Zamanlar Toroslar'da SAGALASSOS · the 19th century on because of the outstanding monuments discovered in the cities there. The Sagalassos Archaeological Research Project, com-menced