បរវតតសាសរតបរះរទធសានាកនងឥណឌា

ចះផសាយដោយ បរះមហាភរមយ

_________***_________

បរះរទធសានាកនងយគមយមលមកាន

ការ រ.. ១៧០០-២២០០

រនាា រររាជវងសបាលៈដលរលដៅ ទនារទដនល

គងគា ភាគកណឌត លកថតដៅដបកាមការកានការររ

រាជវងសដនាដដលសាថ រនាដោយរាជវងសលវដនា

(Lavasena) កសបតរាជវងសដនះភាគដបចននកាន

សានាហណា រដន តកបទងឧរតថមភបរះរទធសានាខលះ

ដដរ ដៅខាងចងរាជវងសដនះ អាណឌចបកមគធៈនង

ឥណឌា ភាគឧតតរកណឌត លទងអថតដៅដបកាមការ

បគរបគងររកងទរមលម ។

១.ការរផលល ញមហាវទាលយនាឡនាា

(Nalanda Demolition)

ដៅខណៈដដលលទធរទធតសរន តៈករងដតទទលបាន

ការរដរតតយងសាយកនងឥណឌា ភាគខាងដជនង

ភាគកណឌត ល នងភាគខាងដកនតកនងចដណឌមបរជាជន

វណណៈទរ បរះរទធសានាដដនមកដលនវហាយនភារ

សារនយ ដកនតទធមមរបដររដផសសផសស មានដចកត

ររទធតច ចដណរកាលតមក កសបតមលមកចារដផស តន

មខតរកលកងទរដកមសកចលកានការឥណឌា ភាគ

ខាងដជនងបានយងោចខាត ។

រ.. ១៧៤០ កងទរមលមដកនាដោយដោក

ដមាហមមតដោរ(Mohammad Ghori) បានវលបត

ឡរមកដដនមបងកបរះបាទ បរថររាជ

(Prithaviraj) បរមដោយកងទរ ១២០០០០ នាក

ដលនកកងទរមករអាហ វហាា នសាថ នដហនយបានយក

ជយជមនះដលនកងទរឥណឌា បានបតងវាលបាណភបត

ដកបរទបកងញដដល ដហនយមតងដនះបរះបាទបរថររាជ

បទងចាញយងអដជនងនងកសយបរះជនម ដលនមរ

ភម បរះមដហបានដតបទងបជារដណងកដោត

ចលភនកដភលនងបរមទងររវារ រហតដលកាល យជា

បរសរណសរតកនងមយតមក បរះបាទជាយចសរនាា

បទងបជារដណងដហនយកចាតដបតៀមចមបង ដៅទ

រផសត បទងកររាជយកសយបរះជនមដលនមរភមដដរ

។

រ.. ១៧៤០ ដមាហមមតដោរបានដតងតងកដ

រឌ ានសអបាក(Qutbuddin Aibak) ដមទរររដគ

ឲយបគរបគងនគរឥនារតថ(ដដល) នងភមភាគដសទ

ដទៀតដដលកានការបាន សអបាកករបងកចបករតត

ដចញដៅជាដរឿយ ៗ រដ ឋគជរតនងរដ ឋដសទដទៀតកនង

ឥណឌា ភាគកណឌត លបតវបានភាា ររញចលមកកនងមយ

ដនះ រនាា រមកដទៀត រកដគកដលនកទរដៅកានរដ ឋរ

ហារ បានទទលជយជមនះដលនបរះបាទលវដនាកសបត

សនរងកល(Bengal) ដទនរជាការដរនកបចកយងបល

ឲយដលកងទរមលមវាយបមករកចលឥណឌា ដច

យងធលល យទនរទក បានរផស លចរផលល ញវតតអារាមនងទ

កដន លងខាន ៗររបរះរទធសានា ររហណា

នង ដជន បានដធវនគតបរះងឃសាមដណរជាដបចននមន

ររ ។

តមក ដៅរ.. ១៧៦៦ អកដតៀខលជដដលជា

កនបរររដោករកដតៀខលជដដលជាដមទរម

លមមាន កដទៀតកបានចលដៅដតរផលល ញមហាវទាល

យនាឡនាា ដដលជាមហាវទាលយធរផសតររបរះ

រទធសានាកនងមយដនាះយងរារទរ មហាវទា

លយដធកមសកបានកាល យដៅជាមសានបមារភកខ

សាមដណរមដចកណតដហតររដោកតរនាថ

ជនជាតទដរតបានកតបតទកថា៖

"កងទរដទនកមលមរនាា ររទទលជយជមនះនង

បគរបគងជមពទវរភាគខាងដជនងនងមគធរដឋដហនយ

រនាា ររដនាះដៅ កចារដផស តនមរផស លចរផលល ញវតតអារាម

នងរជនយសាថ នររបរះរទធសានាអជាដបចនន

នធកនាធ រ តមក រ. ១៧៦៦ កងទរមលម

ដកនាដោយអកដតៀខលជមយអដនលនដោយទហាន

ដះ ២០០ នាកបានដលនកទរមកដតរផលល ញមហា

វទាលយ នាឡនាា " ។

ភកខងឃជាដបចននររបតវបានមាល រដចាលនងខលះ

ដទៀតករតដភៀខលនដៅកានបរដទជតខាងភាគ

ដបចននដៅអាបយដៅកនងដនបាលនងទដរត ដៅខ

ណៈដដលកងទរមលមដលនកទរមក ៣០០ នាក

ដោកមាច ធមមសាវ មន(ធមមសាម)ជាភកខទដរតនង

ដោកមាច រាហលរភបទមនបរមដភៀខលនដទ

រដន ត ខចតត គតដៅកនងមហាវទាលយនាឡនាា

រដន តដបកាយមក ទង ២ ររដទនរដបមចចតតរតដៅ

ោកខលនកនងវតតជាា ណនាថដដលរច ចរបន នដៅថា រកខម

នសាថ ន ដដលតងដៅឆងា យរមហាវទាលយនាឡនាា

៣ គ.ម. ដៅដរលរកដទនកមលមវលបតឡរដៅវញ

ដហនយ ដទនរមានមនសដចញមកជជលនាឡនាា

ដឡនងវញ ដោយមានដោកមទតភបទ

(Muditabhadra)បានដរៀរចជជលដឡនងវញ

រនាា រមក ដនារតដដនមគធៈដ ម ះថា កកកដទធ

បានររចាច គបទរយកសាងវតតដឡនងវញ ខាងកនង

ររដវណនាឡនាា នាឡនាា ហាកនងថាករងដតរ

ដឡនងវញ រដន តចដណរកាលតមក មានបាហ មណ ២

នាកបានមកដលររដវណដនាះ ដហនយររអយកជា

ទបរកររធរជាយញញ ដោយទដបមនដបទនឃនង

សាមដណរដទនរកានភាជនៈដទកោងដជនងជះ

ដបសាចដៅដលនរកបាហ មណទង ២ ដនាះ រកដគខង

ខាល ងណឌ ១០ ឆងន ដបកាមមក ដទនរមកដតរផលល ញ

ដចាលមតងដទៀត រណឌណ លយរតដនាទធដដលដៅល

ចងដបកាយកបតវដតរផលល ញដចាលអហវយនង

ជជលបាន ដទនរទករដណឌត យឲយរះបទឌដបទម

ករដដៅអរយៈដរល ៦២៤ ឆងន ។

លះដលរ.. ២៤០៣ ដនខន នងដហម(SIR

CUNNINGHAM) បានជកកកាយរកដឃនញ

ណឌកណលររមហាវទាលយ នាឡនាា តមរ

បមារដដលភកខដហៀងចាង(ថាងដចង)រដរកនង

ដណរររដោក ។

ចារតងរដរលដនាះជាដដនមមក បរះរទធសានា

បានអនតរធលនវនាសារនយរឥណឌា ភាគខាងដជនង

នងកណឌត លដោយាម នអវ ដៅដលឲយបបាកដ

ដបៅរណឌកណលសនទកដន លងខានររបរះ

រទធសានានងបរះរទធររបតវបានរផលល ញដចាលជា

ដបចនន អវ ៗបតវបានដបាះរងដចាលនងរលររោយ

ដចញរសាម រតចងចាររជនជាតឥណឌា អរយៈកាល

ជាង ៧០០ ឆងន ដបាះដហតដនាះបានជាដងកតដឃនញ

ថា ដហតអវបានជាជនជាតឥណឌា រវសថ ាដនះមនសាា ល

បរះរទធសានា មបដរនបរះរទធសានាកដកនត

ដឡនងកនងបរដទឥណឌា ដោយជនជាតឥណឌា គ បរះ

មាម មពទធជាមាច នងដដនមបជនជាតឥណឌា នង

កលដោក ចដណកខាងសានាហណានងសានា

ដជនកបតវរផលល ញខលះដដររដន តមនវខាល ងកាល រនាម ន

ដបាះអនករហណា មានដបចននលទធដបចនននកាយ

នកាយខលះមនខដរលករឃរាវារនាម ន ដបាះដតង

ខលនដចយងឃរាវានងមានបគសារបានដចយង

អនកបកទដៅ រកមលមមនអាចដងបានថាជា

ឃរាវាឬអនករ ចដណកខាងអនករកនងបរះរទធ

សានាដរលករអនករកនងសានាដសទ ការដតងខលន

ដងបានដោយងគយនងមាា លដងទកដន លងរដៅ

បានដោយងគយ រកមលមដទនរដរៀតដរៀនរងខ

ឲយក ដរនមនក កបតវមាល រដចាល កាលដរន

ដដច នះ អនករកនងបរះរទធសានាដទនរមនអាចរ

ដៅបាន លះមនមានបរះងឃដៅល បរះរទធ

សានាកសារនយដៅដោយររយយ មាងដទៀត

អនកដដលកានបរះរទធសានាភាគដបចននជាអភជន

កាលដរនរកអភជនទងដនាះអអណឌចដៅ បរះរទធ

សានាកអឥទធរលដៅផសងដដរ មនដចយង

សានាហណា ដដលមាន អនកដាររកានភាគដបចននជា

សាមញញជននងសានាហណាអាចថតដៅបាន

ដោយសារសាមញញជនទងដនះ ។

លះដល រ.. ១៧៤៥ ដមាហមមត ដោរក

បាតរងជវតដៅ សអបាកដទនរសាថ រនាខលនឯងជាបរះ

មហាកសបត(លតន)សនបកងដដល រកដទនក(តរគ)

ដទនរបគរបគងឥណឌា រនតមកដទៀត ដទះរមានការ

ផលល រតរអនកបគរបគងនងដបឡាញខលះកដោយ

រដន តអនកបគរបគងទងអទធដតជាមលម រកម

លមបគរបគងឥណឌា ជាង ៦០០ ឆងន ដៅដរលសអបាក

បាតរងជវតដៅ រាជរល លង កកនងបកងដដលកបតវ

បគរបគងដោយអលតមត(Iltumit ) អលតមតជា

អនកបគរបគងដដលមានមតថភាររដន តរតតបតអនក

កានសានា នងរាយមរងខតរងខរលរដឋឲយកាល យ

ជាមលម កនងកលងដរលដនះ រទធសានកជនដដល

ជាឃរាវាដៅមានលរដន តបតវរង ខតរង ខឲយរត

រសានា អនកខលះកដររដៅកានសានាឥសាល មនង

ហណា ដដនមបបមរខលនដៅតមររតងាម លះអលត

មតបាតរងជវតដៅ កឲយកនបបគរបគងជន គ

រាជយ(Raziya) រដន តដបាះមសរនតរាជការររវារជាម

លមមននយមចលចតតអនកដកនាសរត នាងរាជយដទនរ

បតវដគលចដធវនោត ដោកនារទាន

(Nasiruddin)ដទនរដឡនងបគរបគងរាជរល លង កដដល

រនាា ររដោកនារទាន ដោកបាលបាន(Balban)ក

ដឡនងបគរបគង ។

២.រាជវងសទ(Slave dynasty) រ..

១៧៤៩ (តរគ)

1. កតរ ដនសអបាក(Qutbuddhin Aibak)

ជាជនជាតដទនក ឬ តរគជាខារដបមន(ទ)ររ

ដមាហមមត ដោរ រដន តជាអនកមានមតថភារកនង

ការចបងត ទទលបានការដតងតងឲយជាអនក

បគរបគងបកងដដល នងអនកចបងយកឈនះ

បរះបាទជាយចសរនាា បានកសាងរនាា យដនន

ដ ម ះ កតរមណឌ កនងបកងដដលនងបានរផលល ញ

វហារ វតតកនងសានាដផសសង ៗអជាដបចនន

បគរបគងបកងដដលរហតដល រ.. ១៧៦៣ ។

2. អលតមត(Iltumit) បគរបគងរល លង កបកងដដ

លកនងរ.. ១៧៦៣ នងតដណងមករសអបាក

ជាអនកបគរបគងដដលមានមតថភាររររម

អាណឌចបកបានយងរងមា លះអអាយកាល

ដៅ កដបមចចតតបរគលរាជរល លង កដលកនប

ដបាះកនបរទនដខាយាម នមតថភារ

បគរបគងបកងដដលដលរ.. ១៧៧៩ ។

3. រាជយ ឬ រាហសយ(Raziya) ជារាជរបត

ររអលតមត ដទះរជាសរត រដន តមានដចកត

ដកលៀវកាល អងអាច ចលចតតដតងខលនដចយងររ

បគរបគងរហតដលរ.. ១៧៨៣ បតវបានដគ

លចដធវនោតផសតលអណឌច ។

4. នារទាន(Nasiruddin)ជារាជរបតដៅ

ររអលតមតនងជារអនបររររាជយ ជា

អនកសានានយមដបចននជាងអនក បគរបគងដបាះ

ចណឌយដរលដបចននដៅនងគមពរករាន បគរបគង

រហតដល រ.. ១៨០៣ ។

5. បាលបាន(Balban) បគរបគងបកងដដលតង

ររ.. ១៨០៣ បាលបានជាជនកាចសាហាវ

បគរបគងបរដទជាតដោយដចកតភយខាល ច ជះ

ជានងកតងកនមនដរនកទធដរភារដល

សានាដសទដបៅដតរមលម ទយទររបាល

បានរាងដចជាទនដខាយ បគរបគងរហតដលរ.

. ១៨៣៣ អណឌចដទនរបតវផលល ដៅជារាជ

វងសខលជ ។

កនងយគមយររអលតមតមានរជនដយក

ជនជាតទដរត ១ ររបានដធវនដដណនរមកកានឥណឌា

ដដនមបកាកនងមហាវទាលយនាឡនាា ដោកជា

សចងដបកាយររនាឡនាា មនដរលបតវរផលល ញ

ដចាល កណតដហតដដលដោកបានកតបតទកមាន

តសមលយងធដធងបមាររទធររទ គ បរះោមៈ

ធមមសាម ។

៣.កណតដហតបរះធមមសាម

(Dharmasvamin)

បរះធមមសាមមានបរះនាមដដនមថា ជាក-ដោ-ច

វៈ-ដសា-ដច-រល ដកនតកនងរ. ១៧៤០បតងភមភាគ

កណឌត លររទដរត រនាា ររបានររវជាា នង

ឧរមបទជាភកខដហនយ បានដធវនដដណនរដៅកានឥណឌា

កនងរ.. ១៧៧៧ បរមទងគណឌនាមកនងយគ

មយររអលតមតបគរបគងបកងដដល បានដធវន

ដដណនរធមមចារកដចញរទដរតឆលងកាតដនបាលដៅ

កានឥណឌា អរយៈដរល ៤ ឆងន ដបកាយរបតឡរដល

ទដរតដហនយ ដោកបានរដរសារណឌកតបត

កណតដហតសនការដធវនដដណនរបតចចារក នង កា

កនងបរដទឥណឌា សារណឌកណតដហតររដោក

បានបតវរដង ហនររងគហ ញឲយដងកនងរ.. ២៤៣៤

ដោយដោករាហលសរងកយនដដលដធវនដដណនរចលទ

ដរតមនដរលចនចលកានការ សារណឌកណតដហត

ររដោកបានរងគហ ញមខបរវតតសាសរតដដមម ងងត

ររឥណឌា ដលរភរដោក ដធវនឲយរភរដោកបាន

ដងដហតការណរតជាដបចននយង ជារដ សាថ ន

ការណបរះរទធសានាកនងយគមយដដលរកម

លមកានការមគធរដឋដដលជាទរនាកអាបយររ

បរះរទធសានាចងដបកាយកនងយគមយដនាះ រដន ត

ដោយសារដោកដធវនដដណនរមកឥណឌា មនយររនាម ន

នងមនបានដធវនដដណនរបតចចររវកដន លងដចយងភកខ

ហាវ ដហៀន ភកខថាងដចង ឬ ភកខអជងជាដដនម ដដច នះ

រតមានដដលទទលបានមានបតមដតដដនមគធៈ នង

តរនជតខាងរដណឌណ ះ រដន តទង ៤ អងា ទធដតជាភកខ

កនងបរះរទធសានាមានចតតរតរផលត ចហា នដធវនរលកមម

ជវតកនងការដធវនដដណនរ ដធវនធមមយបតកនងដដនដរទធ

ភម ដទះរបតវឆលងកាតឧរគាដបាះថាន កជាដបចនន

កនងការដធវនដដណនរកដោយ កបតវរះារដធវនដដណនរដៅ

លះបតដតបានទទលដជាគជយ មនដរលដធវនដដណនរ

ដៅកានឥណឌា បរះធមមសាមបានទទលាកយជទរ

មាន កបរះវទាចារយទដរតនងឥណឌា កនងទដរតជា

ដបចននររអរដបាះថាន កដលជវតដរនដៅដតរងទទងដធវន

ដដណនរដៅកានឥណឌា រដបាះដៅដរលមនដនះ បរះ

ធមមសាមដដលជាអ បានដធវនដដណនរដៅកានឥណឌា

ដហនយទទលមរណភារកនងឥណឌា រដន តដោយបរណ

ធលន មតមាកនងការដធវនដដណនរដៅកានឥណឌា ដទះរ

បតវជទយងណឌកដោយ ដោកកដៅដតដធវន

ដដណនរដៅដោយចារដផស តនមដធវនដដណនរដចញរទដរត

មយអដនលនដោយគណឌនាមដៅកានដនបាលដដល

មានសារណឌកណតដហតដចតដៅដនះ....

សារណឌកណតដហត :បរះោម:ធមមសាម

ដនបាល : ខណៈអាយ ២៩ ឆងន បានដធវនដដណនរ

ចលដនបាលនងបមាកកាដរៀនធយដៅវតត

វយមភវហារនងធមមធលតវហារជាមយ នងបរះមហា

ដថរៈរតនរកខត(Ratanarakshita)អរយៈដរល ៨

ឆងន នងបានដធវនដដណនរដៅនមសការរទធសាថ នជាដបចនន

កដន លង ដចជា បរះដចតយរទធនាថ យមភវនាថ ធមម

ធលតវហារ នងមហាវហារភខាមជាដដនម រាល ៗឆងន

សនរទរដវ(រដវឈលកដឈនបជះ) បរជាជនដតងនា

យកបរះរទធររកនងវហារភខាមមកដដង ហ

គបគកគដបគងជាដរារ ដៅទកដន លងដនះ មានហធមម

កជាគណឌនាមជាដបចននររបានទទលមរណភារ ។

តរហត(Tirhut) : ដបកាយររញចរការកានង

ដដណនរដាចរកនងដនបាល បានដបមចចតតដធវនដដណនរ

ចលឥណឌា កនងរ.. ១៧៧៧ ដៅខណៈដដលមាន

អាយ ៣៧ ឆងន សាថ នការណរមានវតថភារដលរទធ

ររទនងហណា ដឡនយ រទធសាថ នភាគដបចននបតវបាន

រផលល ញដចាល ដៅកដនលងដនះ មានសរតវណណៈទរ

រាយមគរាមគដហងជវតបរហ មចារយ រដន តកអាច

ដោះខលនបាន ដៅដរលវលបតឡរមកវញ បតវឆលង

កាតទបកងដនះនងអាាធធានងដតផសតរលតជវត

ដៅដរលជាដបសាះដបសាងដហនយ បានជរនងបរះរាជា

បកងតរហត បរះនាមថា រាមង ហ (Ramasimh)

បរះអងាមានទធ ចដាះខាយងខាល ងដទះរបរះអងា

ជាហណា កដោយ បរមទងបានបរដគនមា ថាន រកា

ដរាគ ចងគហ ននងដបៀងជាដបចននដទៀត នងអារាធនា

ឲយខាជាទបរកាបរចារាជមាន ក រដន តករដដធ

បរមទងថាវ យបរះររថាជាការរមគរដឡនយដដល

រទធររទជាបគររសានាដសទ បរះរាជាបទង

យលដចកតដនះ ចដណរកាលតមក បានថាវ យបរះររ

ោវលបតឡរដៅវញ កនងកលងដដណនរវលបតឡរ

បានបតវបករសបរដដញវធជាដបចននដង រដន តករចរ

ជវតបានយបរផសតបរដផសនយបរមដោយហធមមក ៤

ររ ។

ដវសាល(Vaishali) : ដៅទដនះបានជរនងររ

ណឌកររដទរធតតរាលបដ ម ះររទបកង ខ

ណៈដដលដធវនដដណនរដៅដល បរជាជនករងដតដផស អនល

ឈឆរអ លអាល ដបាះមានដណងថា កងទរតរគ

ករងដលនកចលមក លះអរដណឌទយសថ ាបរកដឡនង

អនកបកងនាាន ដបតៀមខលនដភៀក រដន តខ ាមនបានដធវន

ដដណនរដៅណឌដទ ដៅដរលសាថ នការណវលបតឡរ

មកជាបរបកតដហនយ រកដគដទនរវលបតឡរមកវញ

(ខណៈដៅឯដវសាល បរះធមមសាមមនបានអធរបយ

លមអតអរសាថ នការណររបរះរទធសានាកនងបកង

ដវសាលដទ) ដៅខណៈជះទកដឆលងាងគងគា ដៅ

ដបតនយមាខ ងដដនមបដធវនដដណនរបតឡរវញ មានទហាន

មលម ២ នាក ជះទកមកជាមយផសង រកដគដឃនញខា

បរមទងមាដដលបរះបាទរាមង ហថាវ យ ដទនរ

មលតកដហងយកមាបរមទងបាបតនងវាយដ

ដដនមបររអយក រដន ត ណឌងល អដដលបគហថជារទធ

សានកជនឪរកនងកនដលនទកដទទចអងវរនង

បរគលមបតតផលា លខលនររាតឲយជនវញ

ទហានមលមនយយថា៖

"រកដយនងមនបតវការមបតតររដោកដទ រដន ត

បតវការភកខទដរតររដនះ" រដន តដោយសារខាទទច

អងវរបរមទងបរគលមបតតខ លះដលរកដគ រកដគ

ដទនរខចតតដោះដលង ។

រទធគយ(Buddhagaya) : ដៅទកដន លងដនះ

ភាគដបចននរះបទឌដបទម មានបរះងឃហនយនឬ

ដថរវាទគងចាវា ៣០០ ររ ទធដតនមនតមកររ

លងគក រដន តដៅខណៈដដលខាដធវនដដណនរដៅដល បរះ

ងឃដានរដតទងអបានដភៀខលនដៅដហនយ ដៅ

លដតបរះងឃដមនលដថបរះដចតយ ៤ រររដណឌណ ះ។

"ទដនះរទធគយ ទកដន លងបតវមលមរផលល ញដចាល

ដៅលដតបរះងឃ ៤ រររដណឌណ ះដដលដៅដមនលដថ

កនងរទធគយ ភកខ ១ ររដាលថា 'យរណឌ ! បរះ

ងឃបានដភៀខលនដៅកានកដន លងដសទអដហនយ

ដោយភយខាល ចទហានមលមតរគ ល នាន' ភកខ

ទងដនាះរទផស លវចលដចតយមហាដាធដោយឥដឋនង

ឆងររកយងល អ ដកបរឥដឋដនាះ បានោកររណឌក

ដផសសងជាដបគឿងរដឆោ ត ដលនសផស ាកដបារដដលរកបាន

គរររបរះឥររដលនដដនមបរទបាងាហរជន បរះ

ងឃទងដនាះដាលថា 'រកដយនងមនហា នដៅទដនះ

ដទ ដហនយសថ ាដអកនងដៅដដរ' លះសថ ាបរកដឡនង បរះ

ងឃទងដនាះកដចញដធវនដដណនរដៅទខាងដជនងតម

ផសលវរដទះដដលមានមនសដៅមនដហនយ ១៧ សថ ា

ដបកាយមក ខាមនបានដឃនញររណឌកដនាះដទៀតដទ

ដៅដរលដនាះមានសរតអនកភមមាន កបានយកដណងល អ

មកបរកាថាទហានតរគបានដៅវញដហនយ ខាដទនរ

បតឡរមកសាន កដៅទដនះដដនមបនមសការបរះដចត

យ"

ដៅដរលមានសាថ នការណអាននអនធភយ ខាក

ចលដៅោកខលនកនងសបរជាមយនងមបតភកត ១៧ សថ ា

ដៅដរលទហានតរគបតឡរដៅវញនងសាថ នការណ

វលមកជាបរបកតដហនយ ខាកដធវនដដណនរដៅបការ

នមសាក របរះដទនវជរាន(វជរានៈ) នងបរះដចត

យ ។

បរះងឃដដលដមនលដថបរះដទនវជរានដាល

នងខាបរះធមមសាមថា "ដោកមាច កានអវដៅកនងសដ?

ដៅដរលដងថា ជាដៀវដៅទសន វជាា បារមតខាង

មហាយន បរះងឃទងដនាះដទនរដណនាខាបរះធមម

សាមឲយដបាះដៀវដៅដនាះដចាលដៅកនងទកាង

បរមទងមានដថរដកាថា មហាយនមនបានរដបងៀន

ដោយបរះរទធជាមាច ដទ ការរជាដមតរា ឬ អវ

ដោដកវរៈចាតជាដរឿងងរងល រដន តខ ាដៅដតមន

លះរងដាលគនតដនាះដចាល ដៅទដនះ បានជរនង

អវ ៗជាដបចននយា ង ដចជា ដាធបរកស ររណឌក

ដទរធតតរា បរះរទធររ បរះរទធបាទ បរះររម

សាររកធលត កដរងថ ម វជរានជាដដនម "

តមក បានជរនងបរះបាទរទធដន

(Buddhasena) សនរាជវងសដនាដដលបគរបគង

មគធរដឋ បរះអងាជារទធសានកជន ដហនយបាន

ដភៀដគចកងទរមលមចលសបរជាមយនងទហាន

បរមាណជា ៥០០ នាក ដៅដរលបរះអងាដឃនញខា

បរះអងាបានបការថាវ យរងាខ ាដទៀរបាទមលបរមទង

បតថា "មមនសការថាវ យរងាបរះរទធរបត" នង

កាក រៈរជាខាដោយអាហារវតថជាដបចនន ។

គជឈកដ :

ដៅទកដន លងដនះជាកដររបរះរទធជាមាច ដលន

ករលភន ដៅថា មលគនធកដ ាកយថា គជឈកដ ដបរ

ថា ភនមានករលដចកបលតម ត មានតវសាល រជា

ដបចននបរដភទ រធ ខាល ដរង ខាល ឃម បករមបរដមម

នងដតន តជាដបចននអាបយដៅ ដថ មនរដជនងដដលដដនរមក

មាន កឯងដតងជរដបាះថាន កយងសបកដលង បតវដធវន

ដដណនរមកជាបកមបរមទងអាវធ ោវ លដរង ធន

នងដបគឿងឲយឆញណដចជា ដបត ឆងរ ជាដដនម ដលន

ករលភន មនមានដដនមដឈនធដទ រដន តមានថរខាន តធ

ដដលបរះបាទធមាម ដសាកកសាងទក ដដនមបអះអាងថា

បរះរទធជាមាច ធលល រដមតងបរះធមមដទនាដៅទ

កដន លងដនះ ដទះរមានតវដបចននបរដភទកដោយ

រដន តកមានឥជាដបចននអាបយដៅយងារដលន

ករលភន ។

រាជបគះ :

ដៅទកដន លងដនះមានផសាះបរដហលជា ៦០០ ដៅ

៨០០ ខនង មានថរខាន តធដដលបរះបាទធមាម ដសាក

បទងកសាងទក ឯទខាងដជនង មានអរទកដៅត ហរ

ដចញមករភន ដៅថា តដបាធលរាម ដបៅរដនាះដៅ

មានសបរឫសជាដបចនន ខាបានកាជាមយនងបរះ

មហាដថរៈលបលបញកនងបកងរាជបគះ គ បរះមហា

រណា តយដសាមបត(Mahapandit Yasomitr) កនង

មខវជាា ជាដបចនន (បរះធមមសាមមនបាននយយដល

សាថ នការណបរះរទធសានាកនងបកងរាជបគះដនះដទ

រដន តនយយដលមហាដថរៈបរះនាមថា បរះមហា

រណា តយដសាមបតរដណឌណ ះ ) ។

នាឡនាា :

ដៅទកដន លងដនះមានបរះងឃគងចាវា

បរមាណជា ១០០០ ររ ខាបានកាជាមយនងបរះ

មហាដថរៈជាវទាធការបរះជនម ៩០ ឆងន គ បរះមហា

រណា តរាហលរភបទ(Mahapandit

RahulsriBhadr) កនងមខវជាា ជាដបចនន ដចជា

ដវយាករណ នងគររញច កា ជាដដនម មយអដនលន

ដោយមណៈសររដោក ៧០ ររ ដោក

មានសជនតដមនលដថទនករបមងជាបាហ មណ

ដ ម ះថា ជយដទរ(Jayadeva) លះចលដលវាទ

២ ដោកបគវទាធការបបារខាបរះធមមសាមឲយវល

បតឡរដៅទដរតវញ ដបាះមគធរដឋ មានជមា

រាតតបតនងមានកងទរទរគចលវាយបរហារតរន

ជាដបចននកនងមគធរដឋ បរះមហាដថរៈតរដនាា ស

គណទដរតថា ៖

"រកដោកជាបរះងឃទដរត ចរបរញារវលបត

ឡរដៅបកកដណនតវញចះ អនកបកអនកភមនង

សគណររឆងនបានរតដភៀខលនដៅអដហនយ

កគតដររចកតលោចងដៅជាមយនងឆងន

ឲយដសាះ ដរនរកដោកដៅទដនះ រកដោកនងបតវ

ដគមាល រដចាលបរមជាមយនងឆងនដដរ" រដន តខ ាដៅ

ដតបកាញនដនៀលមនបរមបតឡរដៅវញទងដាល

ថា៖

"ខាករណឌមនបតឡរដៅវញដទ ដោកបគ ! ដរន

ដោកបគមនដៅជាមយ " ខាអារាធនាបរះមហាដថរៈ

ឲយនមនតដៅបរដទទដរតដដរ រដន តបរះមហាដថរៈ

ដឆលនយថា "ឆងនចាណឌដហនយ ទងទដរតកដៅ

ឆងា យដទៀត រកដយនងមខជានងមនបានជរាន ដទៀត

ដទកនងជវតដនះ រដន តចាដៅជរាន ដៅគតភរចះ"

បរះមហាដថរៈមនបានដធវនដដណនរដៅជាមយនងខាបរះ

ធមមសាមដទ តមក ទហានមលម ៣០០ នាកបាន

មានវតតមានដលនាឡនាា ខាបរះធមមសាមដទនរដបមច

ចតតបរនរបរះមហាដថរៈបរមទងករ អង ករ នង

ដៀវដៅខលះដៅោកខលនកនងវតតជញាណនាថ

(Jananath ជននាថ) ដដលតងដៅមនឆងា យរនាឡ

នាា កាលដរនទហានមលមរកមនដឃនញ កវលបតឡរ

ដៅវញ បរមទងជញានយកថ មខលះរនាឡនាា ដៅក

សាងវហារឥសាល មកនងឱទនតររផសង ។

ដដណនរវលបតឡរដៅទដរត(Return to

Tibet)

រនាា ររកាភាសាសរកតនងបរះរទធសានា

ជាមយនងបរះវទាធការរភបទដល ៣ ឆងន ដហនយ

ដទនរដធវនដដណនរវលបតឡរដៅទដរតវញតមដរនាម ន

ររបរះមហាដថរៈ ដៅដរលមកដលតរហត កធលល ក

ខលនឈធាន ឈរតដរញទងរាងកាយអរយៈដរល

២ ដខ មាច ផស ាះមនអនឆញ តឲយងបមាកដទៀត

ដទ រដណតញឲយដៅងកនងបាឆង តមក បានទទល

ដចកតអនដបាះរតសរន តកមាន កដទនរធរដបនយដហនយ

អាចវលបតឡរដៅទដរតបាន លះមកដលទដរត

ដហនយបានជរនងររវជតជាអនកបបាជ ាជនជាតឥណឌា

ដដលសាន កដៅកនងទដរត បរះដថរៈឥណឌា ររដនាះមាន

ដថរដកាថា "ដោកបានដៅកាឯឥណឌា អដរល

ជាយររហតដលសាា តជនាញដវៀងសវ ឯខាករណឌវញ

ដបរៀរដចជាដាបករកនងទដរត"

បរះធមមសាមបានសាន កដៅកនងមគធរដឋមនយរ

រនាម ន កបតឡរមកទដរតវញ ដបាះមគធរដឋាម ន

វតថភារបមាររទធររទ ដទះរជាជនជាតណឌ

កដោយ ដបាះកងទរទរគបានចលកានការឥណឌា

យងសាថ ររ នងសាថ រនារាជវងសទកនងបកងដដល

ដដនមបបគរបគងឥណឌា រនាា ររវលបតឡរដៅទដរត

វញកនងរ.. ១៧៩៩ បរះធមមសាមបានទទល

អារាធនារបរះរាជកមារករសលខានដដនមបដៅទស

នាមដងគា លនងចន ដរងដឡនយ ដោករដដធ រដន ត

ដបកាយមកកទទលអារាធនាវញ ដោកអាាធធាន

ឯមដងគា លដទនរអនឆញ តបតឡរដៅទដរតវញ

ដោកបានទទលមរណភារកនងរ.. ១៨០៧ ដៅខ

ណៈបរះជនមបាន ៦៨ ឆងន ។

..............ដៅមានត

ចះផសាយដោយ បរះមហាភរមយ ដៅកនងដគហទររ

http://www.khmerbuddhism.ca

ដោយ៥០០០ឆងន