Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri - IV · Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri - IV Olympos Araştırmaları - II ULUSLARARASI MYSIA OLYMPOS’U ARAŞTIRMALARI

Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri - IV

Olympos Araştırmaları - II

ULUSLARARASI MYSIA OLYMPOS’U ARAŞTIRMALARI ÇALIŞTAYI

8-11 Mayıs 2014, Orhaneli - Bursa

Editör / Edited by

Mustafa ŞAHİN

Bursa 2018

Editör: Prof.Dr.MustafaŞAHİN

Yayına Hazırlayan: Arş.Gör.SerapALA

Arş.Gör.HazalÇITAKOĞLU

Arş.Gör.NurDenizÜNSAL

Kapak Tasarım: DidemSİYAHKAŞ

ISBN: 978-605-68649-0-2

E-ISBN: 978-975-6149-86-7

Eser Adı: BursaveİlçeleriArkeolojikKültürEnvanteri-IVOlymposAraştırmaları-II

UluslararasıMysiaOlympos'uAraştırmalarıÇalıştayı8-11Mayıs2014-Orhaneli/BURSA

Yayın Yeri ve Yılı: Bursa, 2018

Yapım

Adres: Bursa UludağÜniversitesi,Fen-EdebiyatFakültesi,ArkeolojiBölümü,GörükleYerleşkesi,

16059Bursa/Türkiye

Tel: +90 224 294 18 93

Faks: +90 224 294 18 92

E-posta: [email protected]

Kapak Fotoğrafı: İnkaya(DelicenurII)Mağarası'ndanstilizeedilmişinsanfigürleri

(Fotoğraf:MustafaŞahin-MuharremAltunkaynak)

SEMPOZYUM BAŞKANI / SYMPOSIUM PRESIDENT

Prof.Dr.MustafaŞAHİN

AKADEMİK SEKRETERYA / ACADEMIC SECRETARY

Arş.Gör.SerapALA

Arş.Gör.HazalÇITAKOĞLU

Arş.Gör.NurDenizÜNSAL

BİLİMSEL KOMİTE / SCIENTIFIC COMMITTEE

Prof.Dr.RamazanÖZGAN

Prof.Dr.MehmetÖZDOĞAN

Prof.Dr.ChristofBERNS(RuhrUniversitätBochum)

Prof.Dr.ChristineBRUNS-ÖZGAN(MimarSinanGüzelSanatlarÜniversitesi)

Prof.Dr.GürcanPOLAT(EgeÜniversitesi)

Prof.Dr.İ.HakanMERT(BursaUludağÜniversitesi)

Prof.Dr.MichelFUCHS(UniversitédeLausanne-İsviçre)

Doç.Dr.YaseminPOLAT(EgeÜniversitesi)

Doç.Dr.DeryaŞAHİN(BursaUludağÜniversitesi)

Doç.Dr.EmineTOK(EgeÜniversitesi)

Doç.Dr.RalfBECKS(MehmetAkifErsoyÜniversitesi)

Dr.FilippoBATTISTONI(İtalya)

Dr.ZarazaFRIEDMAN(İsrail)

Dr.MariadeJesusS.DURANKREMER(InstitutodeHistóriadaArte-Portekiz)

Dr.EldaOMARI(Arnavutluk)

İÇİNDEKİLER / CONTENTS

ÖNSÖZ/PREFACE ..................................................................................................................................................................... 6

RalfBECKS

EarlyBronzeAgeSettlements in theSouthernHighlands ofMt.Olympus (Uludağ) /OlymposDağı'nın (Uludağ)

GüneyDağlıkArazilerindekiErkenTunçÇağıYerleşimleri.....................................................................................................9

BerkayDİNÇER

UludağÇevresindeAltveOrtaPaleolitik:GenelBirDeğerlendirme/TheLowerandMiddlePaleolithicaroundMt.

Olympus(Uludağ):AGeneralAssessment............................................................................................................................21

JorgeFEIO

ArchitectonicalRepresentationsinEarlyChristianFuneraryLaudaeinConuentusPacensis(Portugal)/Conuentus

Pacensis'de(Portekiz)ErkenHıristiyanMezarlığıLaudaeMimariTemsilleri.................................................................. 26

MichelE.FUCHS-SophieDELBARRE-BÄRTSCHI

TheBasilicaofDerecikandThousandOneChurchesoftheDistrictofBüyükorhan/DerecikBazilikasıveBüyükorhan

İlçesininBinBirKilisesi................................................................................................................................................................44

BenediktGRAMMER

TheBurialGroundsofColophon/Kolophon'dakiMezarlıkAlanları ................................................................................. 62

FilizİNANAN

AzizAberkiosManastırıKilisesininBugünü/CurrentStateofHagiosAberkiosMonasteryChurch..........................86

ZeynepKOÇELERDEM

KuzeyPropontis'teYüzeyAraştırmalarıveYeniBulgular /ArchaeologicalSurveysandNewFindings intheNorth

Propontis........................................................................................................................................................................................98

TanerKORKUT-GülIŞIN-TuranTAKAOĞLU-BilsenÖZDEMİR

Tlos Antik Kenti ve Teritoryumu Prehistorik Yerleşimleri / Prehistoric Settlements of Tlos Ancient City and its

Territory.........................................................................................................................................................................................110

GülgünKÖROĞLU

BalatlarYapıTopluluğuİçindekiBizansveOsmanlıDönemiKiliseleri/ByzantineandOttomanPeriodChurchesin

BalatlarBuildingComplex.........................................................................................................................................................132

AliKazımÖZ

ArchitecturalRemainsintheTerritoryofLakeUluabat/UluabatGölüTeritoryumundanMimariKalıntılar................148

DeryaŞAHİN

Olympos'daAsklepiosKültü/AsclepiusCultinOlympus..................................................................................................160

MustafaŞAHİN

Uludağ'ınTarihÖncesiResimliMağaraları/PrehistoricCavePicturesofMt.Olympus(Uludağ)..............................170

ReyhanŞAHİN

Büyükorhan(Bursa)YüzeyAraştırmasındaEleGeçenKeramikBuluntuları/PotteryFindsfromBüyükorhan(Bursa)

ArchaelogicalSurvey.................................................................................................................................................................181

DoğanYAVAŞ

SırılKöyüveKayguluzadeHasanEfendiVakfiyesi/TheVillageofSırılandFoundationDocumentofKayguluzade

HasanEfendi................................................................................................................................................................................193

110

TLOS ANTİK KENTİ VE TERİTORYUMU PREHİSTORİK YERLEŞİMLERİ

ÖzLikya Bölgesi sahip olduğu tarihi ve doğal zenginlikle-riyle Anadolu uygarlıkları içerisinde önemli bir konuma sahiptir. Tarihçi Herodot Likyalıların Girit'ten göç ettiği-ni belirtmiştir. Homeros İlyada Destanı'nda Likya ordu-sunun Troya savaşları esnasında Sarpedon ve Glaukos önderliğinde Akhalara karşı kahramanca mücadelesini anlatır. Ayrıca hem Hitit tabletleri hem de Mısır hiye-rogliflerinden Likyalıların Kadeş Savaşı'nda Hititlerin yanında savaştıkları da bilinmektedir. Likya halkının Demirçağ öncesinde bu topraklardaki varlığı yakın za-mana kadar arkeolojik buluntularla belgelenememiştir. Böylece kendilerine özgü bir dili ve sanatı olan Likya-lıların tarihsel geçmişi hakkında farklı görüşler ortaya atılmıştır. Tlos Antik Kenti ve yakın çevresindeki Ta-vabaşı - Girmeler mağaralarında yapılan araştırmalar Likya Bölgesi'ndeki yaşamın Hititler zamanından daha önce başladığını göstermiştir. Tlos Antik Kenti merke-zinde yürütülen kazı çalışmaları esnasında Kalkolitik Dönem ve Tunç Çağı'na ait yerleşim kalıntılarına ula-şılmıştır. Girmeler Mağarası önünde tespit edilen hö-yükteki en erken yerleşim katmanı seramiksiz Neoli-tik Dönem'e tarihlenmektedir. Tavabaşı Mağaraları da benzer şekilde Neolitik Dönem'den itibaren bölge in-sanının sosyal yaşam detaylarını içeren arkeolojik veri-ler sunmaktadır. Mağaraların dış yüzeylerinde bulunan farklı ikonografideki kaya resimleri prehistorik dönem-lere ait Tavabaşı yerleşiminin önemli kanıtlarındandır.

Anahtar Kelimeler: Likya Bölgesi, Tlos Antik Kenti, Girmeler Mağarası/Höyüğü, Tavabaşı Mağarası, Pre-historik Yerleşim Alanları.

AbstractLycia is a prominent region among the Anatolian Civili-zations with its history and nature. Historian Herodotos reports that the Lycians had immigrated from Crete. Homeros describes the heroic warfare of the Lycian army lead by Sarpedon and Glaukos during the Trojan War. Further, it is also known through both the Hittite tablets and the Egyptian hieroglyphs that the Lycians were allies of the Hittites during the famous Battle of Kadesh. Until recently, the existence of Lycians in this

area before the Iron Age had not been verified with ar-chaeological evidence, and consequently various opi-nions had emerged about the historical background of the Lycians who had their own language and art. Studies at Tlos, and the nearby caves of Tavabaşı – Girmeler revealed that life in this area had actually be-gun long before the Hittite period. Excavations carried out at the centre of the ancient city of Tlos revealed Chalcolithic and Bronze Age ruins. The earliest sett-lement of the mound located in front of the Girmeler Cave dates back to Aceramic Neolithic period. The Ta-vabaşı Cave also provides archaeological data about the social human activity in this area from the Neolithic Period onwards. The iconographically diverse rock paintings on the outer walls of the caves are among the important evidences of this prehistoric Tavabaşı settlement.

Keywords: Lycia Region, Tlos Ancient City, Girmeler Cave/Mound, Tavabaşı Cave, Prehistoric Settlements.

Muğla İli'ne bağlı Seydikemer İlçesi'nin yaklaşık 15kmgüneydoğusundakiYakaKöyüsınırları içerisindekalan Tlos Antik Kenti1, savunmaya elverişli dağlıkaraziyapısıveEşenVadisi'nehâkimkonumuylaöneçıkanönemliLikyaBölgesiyerleşimlerindendir (Res.1).Akdağlar'ınsarpyamaçlarındabaşlayantarihiyer-leşim alanı batı yöndeEşenNehri'nin getirdiği alüv-yonlarlaoluşmuşvadidüzlüğünekadarulaşır.AyrıcagüneyyöndekalanSaklıkentKanyonuilekuzeybatıdabulunanSeydikemerİlçesiantikkentinegemenliksı-nırlarınıçizer.TlosAntikKenti'ninkomşularıarasındakuzeydeAraxa,kuzeydoğudaOinoanda,kuzeybatıdaKadyanda,güneydeXanthos,güneybatıdaPınaravebatıdaTelmessosşehirleriyeralmaktadır(Res.2).

EskiYunanmitoslarınagöreherantikkentinbirkuru-luşefsanesivebirdekurucukahramanıbulunmakta-dır.Tlos'unkuruluşefsanesindekentadınınTremilesile Praxidike'nin dört oğlundan biri olan "Tloos"dangeldiğineinanılmaktadır.VehattaPinaros,XanthosveKragos'undaonunkardeşleriolduğukabuledilmekte-dir.AncakTlosismininHellenler'lehiçbirilişkisibulun-mamaktadır.TloskentadıLikçebirifadeolan"Tlawa"

* Akdeniz Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Antalya/Türkiye. E-posta: [email protected] ** Akdeniz Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Antalya/Türkiye. E-posta: [email protected]*** Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Çanakkale/Türkiye. E-posta: [email protected]**** Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Nevşehir/Türkiye. E-posta: [email protected] Genel olarak Tlos Antik Kenti için bk.: Korkut 2016.

BURSAVEİLÇELERİARKEOLOJİKKÜLTÜRENVANTERİ-IVOLYMPOSARAŞTIRMALARI-II

Prehistoric Settlements of Tlos Ancient City and its TerritoryTaner Korkut*, Gül Işın**, Turan Takaoğlu***, Bilsen Özdemir****

111

kelimesindentüretilmiştir.Tlawaismi ise, İÖ15.yüz-yıldanitibarenHititmetinlerindesıklıklakarşılaştığımızLukka toprakları içerisindeki "Dalawa" yerleşimi ileözdeştir2.DalawaisminingeçtiğiHititkaynaklarıara-sında Konya-Yalburt'da bulunan ve üzerinde büyükHititkralıIV.Tuthaliya'nınLukkaÜlkesinedüzenlediğiseferinanlatıldığıaçıkhavatapınağıortostatlarıbüyükönemtaşımaktadır.Sözkonusuortostatlardan14.ve15.bloklarüzerinde:"DalawaÜlkesi'neindim.DalawaÜlkesi'ninkadınlarıveçocuklarıönümdeeğildiler.Er-kekleriniberaberimdegötürdüm.Öküzlerivekoyun-ları boldu", ifadesi okunmaktadır3. Yalburt hieroglifyazıtlarındanayrıcatümLikyaBölgesi'ninBüyükHititKrallığıdönemindekivarlığıveHititlerleolanyakıniliş-kisiaçıkçaokunmaktadır.

YazılıbelgelerdeTlosiçinbelirleyiciolanHititDönemiyerleşimantikkentteelegeçenarkeolojikbuluntularladadesteklenmektedir.ÖzellikleGeçTunçÇağ'atarih-lenenbuluntulararasındataşbaltaveküçükelaletleriilefarklıformlargösterenbronzbaltalar,hançerveokuçları öne çıkmaktadır4. Bunlardan başka Stadyumdüzlüğündekikazılaresnasındamimaribirkonteksilebirliktegünışığınaçıkartılanseramiklerdebudöne-minhabercilerindendir.

Tlos'dayaşayanilkinsanlarıngeçmişihemkentmer-kezindegerçekleştirilenkazılardaelegeçenarkeolo-jikveriler,hemdeTlosteritoryumundayeralanArsaveGirmelermağara/höyükbuluntularıışığındaHititlerzamanındançokdahaöncesinegerigitmektedir.Tlosakropolünde sürdürülen kazılar esnasında herhangibir mimari konteks ile bağlantısı henüz tespit edile-meyenradyolaritveobsidiyendenüretilmişmikrolitler(Res. 3) ele geçmiştir5. İki farklı form altında değer-lendirilenbazalttaşbaltaörnekleri(Res.3)iseakro-poldeki diğer prehistorik buluntu grubunu oluşturur.AkropolündoğueteğindekiStadyumdüzlüğündeger-çekleştirilenkazıçalışmalarıfarklınoktalardakidoğalkayaoluşumlarınaentegreedilmişmimariyapıkalın-tılarınınvarlığınıgöstermiştir.Sözkonusuyapıkalıntı-ları arasındaçoksayıda seramikparçasının (Res.4)yanındaçakmaktaşıveobsidiyendenyapılmışmikro-litlerileçakmaktaşıçekirdekler(Res.5)bulunmuştur6. Günışığına çıkartılan seramik parçaları iki ana grupaltındadeğerlendirilir. İlkgrubukabaca işlenmiş,bolkatkılıvedüşükısıdafırınlanmışfarklıformlargösteren

seramikörneklerioluşturur.İkincigruptakiseramikleriseyüksekısıdafırınlanmışolupincecidarlı,bolkumve kireç katkılıdır. İlk gruptadeğerlendirilen seramikformları Kalkolitik ve Tunç Çağlarında yaygın olarakkullanılmış,benzerlerineTavabaşıveGirmeleryerle-şimlerindederastlanılmıştır.İkincigrupseramikleriseGeçTunçÇağıveErkenDemirÇağ'dayaygınkulla-nılanmonokromseramikörnekleridir.Mikrolitelalet-lerininüretimindegeneldeyerelradyolaritveçakmaktaşınınkullanıldığıgözlemlenmiştir.Ayrıcaobsidiyen-den imal edilmişmikrolit örnekleri de ele geçmiştir.ObsidiyenmikrolitlerinüretimindehemMeloshemdeOrta Anadolu obsidiyeni tercih edilmiştir. Bunlardanbaşka taş balta örnekleri ile faklı ölçülerdeki havan-lar ve süs eşyaları gibi diğer buluntular da stadyumdüzlüğündeki kazılar esnasında ele geçmiştir (Res.6).DiğeryandanstadyumzeminindeyapılankazıvearaştırmalaresnasındaErkenDemirÇağ,GeometrikveArkaikDönemgibifarklıyerleşimkatmanlarınaula-şılmıştır.Bahsigeçendönemlereaitmimarikalıntılarınyanındafarklıtipolojideseramikgibiarkeolojikbulun-tulardagünışığınaçıkarılmıştır.Böylecebudüzlüğünstadyum alanına dönüştürülmeden önce Tlos'un er-kendönemlerineaityerleşimininmerkezinioluşturdu-ğukesinlikkazanmıştır.

GirmelerMağarasıTlosAntikKenti'ninkuşbakışıyak-laşık 5 km kuzeybatısında yer almaktadır (Res. 7).LikyaBölgesi'ndebilinenazsayıdakiprehistorikyer-leşimden biri olan Girmeler Mağarası, Eşen Vadisikıyısındakibir tepeninbatıyüzündekonumlanmıştır7. Mağarayerleşimiherbirigörkemliayrıgirişibulunanikifarklıgaleridenoluşmaktadır.DoğuyöndeyeralanveAmağarasıolarakadlandırılankısmıngirişaçıklı-ğı16molupiçderinliğiyaklaşık40metredir.Tekbiranamekândanoluşanönalanınarkakısmında,kayakütlesininiçinedoğruilerleyenyaklaşık100muzunlu-ğundabirkoridordahauzanmaktadır.BatıyöndekiBmağarasıyaklaşık150muzunluğundadır.Ortadadarbirgeçitlebirbirinebağlananikiayrıkoridorşeklindekimağaranın içinde,bukoridorayanlardanbirleştirilenodaniteliğindemekânlardabulunmaktadır.Öngirişaçıklığı10molanmağaranın içgenişliğindefarklılık-lar görülmekle birlikte, en geniş noktası 15metreyekadar ulaşır. Ayrıcamağaranın arka kısmında, ikincibölüme giriş sağlayan 7.5 m genişliğinde başka biraçıklıkdahayeralmaktadır.Herikimağaranınbatıyö-

2 Carubba 1993: 11-25.3 Poetto1993: 70-74, Lev. 20.4 Bronz balta, hançer ve ok uçları için bk.: -Przeworski 1939: 30-49, Lev. IX, 8-10. -Stronach 1957: 89-125. Kazılar esnasında ele geçen taş balta ve küçük el aletleri için bk.: -Korkut 2016: 18-21.5 Korkut 2012: 458-459, Res. 7.6 Korkut 2013: 192-193, Res. 9-10.7 Girmeler Mağara/Höyük yerleşiminin dört farklı noktasında 2010 yılından itibaren kazı ve araştırmalar yürütülmektedir, bk: -Korkut 2012: 463-464, Res. 12-13. -Korkut 2014: 108-109, Res. 8-10. -Takaoğlu vd. 2014: 111-118.

TLOSANTİKKENTİVETERİTORYUMUPREHİSTORİKYERLEŞİMLERİ

112

nünüoluşturandüzlükalankareplanayakınolup,80x75mölçülerindedir.Budüzlükte yapılan araştırmalaresnasında,1985yılındaki kaçakhafriyatçalışmasıyla8 tamamen tahrip edilmiş bir höyüğün kalıntıları tespitedilmiştir. Höyüğün orijinalde günümüz yüzey düzle-mindenyaklaşık7myükseldiğiveçapının55metreyekadarulaştığıanlaşılmıştır.

GirmelerMağarasıyerleşimiprehistorikçağlardangü-nümüzekadaruzanan süreçtebuluntular içermesiyleLikyaBölgesiyerleşimtarihineönemlikatkılarsunmak-tadır.Höyükkalıntılarındayapılanaraştırmalaralanınengeç İÖ9.binin ikinciyarısında,NeolitikDönem'inse-ramiksizevresinde iskânedildiğiniortayakoymuştur9. Butarihlemeodunvekemikörnekleriüzerindeyapılankarbonanalizleriilededesteklenmiştir.AkeramikNeo-litikolarakadlandırılanbudönemeaitmimarikalıntıla-rındışındamikrolit,havan,kemikbız,boncukgibiçoksayıda küçük arkeolojik buluntuya da rastlanılmıştır.Mikrolitlerin içindeki inceuzunnarindilgiler, yuvarlakkazıyıcılarvedelicilerEpi-Paleolitikgeleneklibirçanakçömleksiz Neolitik kültüre işaret etmektedir (Res. 8).Höyükyerleşimindoğukenarındakikazılaresnasındatespitedilen,sağ tarafınadönükhocker tarzdagömüdebudönemeaitkalıntılardandır.

Girmeler Mağarası Anadolu'nun batısında akeramikyerleşimüzerineGeçNeolitikveKalkolitikDönemler-dedeyaşam izleri veren sayılı bölgelerdenbiridir veçevresindekidoğalkaynaklardanfaydalanantarımcıbirtopluluktarafındaniskânedilmiştir.ButoplulukNeolitikveKalkolitikDönemlerdemağaralarönündebirhöyükyerleşimi oluşturmuştur. Höyüğün farklı kullanım dö-nemlerineaitkültürkatmanlarıözellikleAveBmağa-ralarınınönündekidüzlüğün4farklınoktasındayapılankazı çalışmaları esnasında tespit edilmiştir. Girmeleryerleşimindeki buluntular arasında Geç Neolitik Dö-nem'denitibarentarihlenenveHacılar-Kuruçaysera-mikleriyleyakınbenzerlikgösterençömlekparçalarıdayeralmaktadır (Res.9).KalkolitikDönemsonrasıyer-leşimizleriisebüyükorandatahripolmuştur.Höyüğüntahrip edilmemiş kayalık kenarlarında, yüzeye yakınkatmanlardadahaçokDemirçağ,Roma,BizansvesonolarakOsmanlıDönemibuluntularınarastlanılmıştır.

BölgeninHititdönemiöncesiyerleşimtarihineışıktu-tanbuluntularınıntespitedildiğidiğerbiralaniseArsaKöyü sınırları içerisindeki Tavabaşı Mevkii mağarala-rıdır(Res.10).Tavabaşımağaralarıdabenzerşekilde

prehistorik dönem insanının sosyal yaşamdetaylarınısunanarkeolojikbuluntulariçermektedir10.Mağaraiç-lerinde ve çevresinde bulunan kalıntılar Neolitik Dö-nem'e kadar tarihlenmektedir. Ayrıcamağaraların dışyüzeylerindebulunanfarklıikonografidekikayaresim-leri erken dönemlere ait Tavabaşı yerleşiminin diğerkanıtlarındandır11.

Denizseviyesindenyaklaşık900myükseklikteyeralanvetırmanışiçingüvenlikdonanımıgerektirenyerleşimTavabaşıIveTavabaşıIIolmaküzereikiayrımağaradanoluşmaktadır.Tavabaşı IMağarası19menindegenişbirgirişesahiptir(Res.11).Mağaragirişininönündebu-lunanbüyükkayakütlelerindekiçökmevekopmalardandolayıulaşımzamaniçindezorlaşmıştır.Mağaranınçokgeniş olan giriş açıklığının batı yönündeki kayalığınınhemenönündeikiadetErkenBizansDönemisarnıcınvarlığından,giriştekigöçükleringünümüzdenenazbinyılöncegerçekleştiğidüşünülmektedir.Mağaraönün-dekikayakütlelerininkopmasınınardındanmağaranınkullanımısonaermişolmalıdır.Oldukçakalınsıvalarlayalıtılmışolansarnıçlardanilkiyaklaşık2,80m,ikincisiise2mçapındaovalplangösterir.Mağaranınanagiri-şindenyaklaşık22msonra,1,5mgenişliğindekidarbirgeçitleilkgenişgaleriyeulaşılır.Dahasonraki2.geçitdarvezahmetlibiryolverirveodagenişveferaholanikincigaleriyeulaşır.3.geçittensertbirtırmanışlaçıkıl-dıktansonraulaşılanküçükbirodacıklamağaraaçıklığıson bulur. Burada mağara oluşumuyla bağlantılı sar-kıtlar tüm görkemiyle günümüze ulaşmıştır. Galeri vegeçitlerinzemininderastlanılançanakçömlekparçaları(Res.12)NeolitikDönem'denBizansDönemi'nekadarfarklızamandilimlerinetarihlenmektedir12.

Tavabaşı II olarak adlandırılanmağaradiğermağara-yagörekayalıkyüzeyinbiraltkodundayeralmaktadır(Res.13).Tavabaşı Imağarasınagöredahaküçükvetekbir odadanoluşanbumağaranın zemin kesitindefarklıyerleşimkatmanlarıtespitedilmiştir(Res.14).Sözkonusuyerleşimtabakalarıgenelliklekarbonbirikimiilebirbirinden ayrılmıştır. Değişik tabakalarda gözlemle-nenseramikleriçerisindeTunçÇağıörnekleriolabildiğigibiNeolitikveKalkolitikÇağlaratarihlenenseramiklerdemevcuttur.Yüzeyeyakın tabakalardaözellikleDe-mirçağvesonrasıseramiklererastlanılmıştır.Üstsevi-yedeelegeçenengeçseramikgrubunuboyalıBizansseramikleri oluşturmaktadır. Mağara girişinin hemenüstkısmındakifreskolardaBizansDönemi'netarihlen-mektedir(Res.15).

8 Köktürk 2000: 39-45.9 Takaoğlu vd. 2014: 111-118.10 Tavabaşı mağaralarında 2010 yılında yüzey araştırmalarına başlanmıştır, bk. -Korkut 2012: 464-465, Res. 14-15. -Korkut 2013: 195-197, Res. 14. -Korkut 2015: 641-644, Res. 11-12. -Korkut vd. 2018.11 Korkut 2012: 464-465, Res. 1. -Korkut 2013: 195-197, Res. 14. -Korkut 2016: 160-169. Tavabaşı Mağarası kaya resimleri ile ilgili kapsamlı bir değerlendirme yapılmıştır, bk. -Korkut vd. 2015: 37-49. 12 Korkut 2012: 464-465, Res. 15.

TANERKORKUT,GÜLIŞIN,TURANTAKAOĞLU,BİLSENÖZDEMİR

113

Demirçağ öncesi Likya kültür tarihi için büyük önemarzedenTavabaşıMağaralarıBatıAnadoluarkeolojisi-ninenazbilinendönemlerindenbiriolanOrtaKalkolitikDönemyerleşimizlerinidebarındırmaktadır.GüneybatıAnadolu'dasözkonusuOrtaKalkolitikDönemyalnızcaKarainMağarasıileElmalıovasındaAşağıBağbaşıveKızılbelgibiyerleşimlerden13bilinmektedir.ÖzellikleTa-vabaşıIImağarasınınkesitlerindenalınanradyokarbonörnekleridebudöneminaydınlatılmasıiçinönemlive-rilersunmaktadır.Mağaraiçerisindetespitedilenpre-historikçanakçömlekarasındaOrtaKalkolitikDönem'etarihlenenörnekleryüksekbirorandadır.BilindiğiüzereBatıAnadolu'daazbilinenOrtaKalkolitikDönemGöllerBölgesiHacılarçokrenkliseramikgeleneği iletanım-lanannitelikliErkenKalkolitikkültür iledahaçokBey-cesultanerkenevreleriyleözdeş tutulanvegenelliklekoyurenkliseramikgeleneğiiletemsiledilenGeçKal-kolitikkültürarasındakigeçişdönemidir.ElmalıOvası'n-dabelirlenensözkonusuOrtaKalkolitikDönemileilgilibilgilere Tavabaşı II Mağarası'nın katkı sağlaması bubakımdanönemlidir.GenelliklekısadönemliiskânlarilekarakterizeedilenOrtaKalkolitikDönemyerleşimtiple-riarasındaTavabaşıörneğindeolduğugibimağaratipiyerleşimlerinyeralmasıdaayrıcailgiçekicidir.Çanakçömlek açısındanbakıldığındaTavabaşı'nınBatıAna-dolubütünündegörülenOrtaKalkolitikçanakçömlekgeleneğiileçokyakındanilişkiliolduğudasöylenebilir.

TavabaşıIIMağarası'nınkuzeydoğuyabakancephesin-dekikayaresimleribüyükmağarayadoğruilerleyenyolboyunca doğu-batı doğrultulu olarak anakaya yüzeyiüzerindegörülürdurumdadır(Res.16).Resimselanla-tımlarınbulunduğubualanınkayaresimleriiçinuygunhale getirilmesi amacıyla kabaca tıraşlandığı da göz-lemlenmiştir (Res.17).Mağarayerleşimininönündekikorunaksızkayayüzeyindebulunansözkonusuresim-lerbinlerceyıldırözellikleyağmur, kuvvetli güneş ışı-ğı,nemlikayayüzeyivebuetkenlerebağlıolarakkayayüzeyinin parçalanması gibi olumsuz pek çok doğaltahribata maruz kalmıştır. Ayrıca mağaraların çoban-lar tarafından sığınak amacıyla kullanılması da tahri-batınetkileriniarttırmışvekayaresimleribugünbüyükoranda zarar görmüştür.Günümüze kadar ulaşabilenkayaresimleriyoğunluklasolukbirboyadokusugös-terir.Genelolarakşematikbirüsluplaverilenanlatım-lardaçoğunluklakırmızırengintercihedildiği,sadecetekbir alanda sarı renginde kullanıldığı görülmüştür.Resimlerintümlenemediğialanlardagrigibidahaaçıktonların da kullanıldığı tahmin edilmektedir. Tahribata

rağmengenelhatlarıylatakipedilebilirdurumdakikayaresimleriiçerikolarakkısmendeolsaçözümlenebilme-sineolanak sağlamıştır (Res. 18). Kaya yüzeyine yer-leştirilmedurumlarıgözönündebulundurularakdokuzfarklı küme içerisinde değerlendirilen kaya resimleribaşlangıç grubundan itibaren sırasıyla doğal peyzaj,mekân,soyutanlatımlar,insanvehayvananlatımlarınıiçermektedir (Res. 19). Ayrıca ikonografik olarak an-laşılır durumdaolanbukonuların yanında tamolaraktanımlanamayan,soyutvedüzensizçizgiselanlatımlardabukümeler içerisindeyeralmaktadır.Sözkonusuresimselanlatımlariçerisindebirkonubirlikteliğisapta-makgüçtür.Ancaközelliklealtıncıkümedensonrabaş-layan insan betimlemelerinin olduğu alanlarınmekânvehayvan figürleri ilebirlikte resmedilişigözönündebulundurulduğunda,butasvirleringünlükyaşamadairbazıanlatımlarıiçerdiğinisöylemekmümkündür.Ayrıcasekizinci küme içerisindeki sahneninen sonundayeralan,boyutvebiçemolarakdiğerinsanresimlerindenrahatlıkla ayrılabilen figürün de tanrısal bir karakteritemsiledebileceğidüşünülmektedir(Res.20).

İnsan Tasvirleri:Kayaresimlerininenbelirginanlatımınıoluşturaninsanşeklindekibetimlemelerdoğu-batıdoğrultuluresimsı-rasınınortaaksınadenkgelenaltıncıkümedenitibarengörülmektedir.İnsanfigürüolaraktanımlanananlatım-lartoplamaltıadetinsanresmindenoluşmaktadır.Sözkonusuanlatımlar8.ve9.kümelerdeolduğugibiyalnızfigürler (Res.21-22),6. ve7. kümelerdeolduğugibigrupanlatımları(Res.23),yada7.kümedeolduğugibiinsan-hayvan grupları şeklinde karşımıza çıkmaktadır(Res.16).Geneldeayaktaduranvecephedenyadaprofildenverilmişanlatımlardanoluşan insanbetimle-meleri şematik bir üslupla resmedilmiştir. Dik bir çiz-giyle belirtilen baş ile gövdeüzerinde iki yana açılançizgiselkollarveaynıstilleters"U"formundabelirtilenayaklar figürleringenel yapısını oluşturmuştur.Ancakbufigürlerinbazılarındakolvebacakdetaylarınınoluş-turulmasındaküçükfarklılıklardikkatçekmektedir.İn-sanbetimlemelerinin boyutları sekizinci kümede yeralanveyüksekliği31cmolantanrısalanlatımdışında,15-18cmarasındadeğişkenlikgöstermektedir.Kendiiçlerindeboyamastilinesahipolanbufigürlerincinseluzuvlarıbelirtilmemiştir.AncakLatmosveBeldibima-ğararesimlerigibibenzerörneklerleyapılankarşılaş-tırmalar sonucundabir cinsiyet ayrımı yapmakmüm-kündür14. Buna göre yedinci ve dokuzuncu kümeleriçerisindeayaktayalnızyadabirhayvanbetimlemesi

13 Mellink 1975: 355. -Eslick 1980: 8. -Eslick 1992. 14 Latmos kaya resimleri için bk. Peschlow-Bindokat 2006.


114

ilebağlantılıolarakduranfigürlerinerkeklerisembolizeettiği;sekiznumaralıkümeiçerisindeyeralan,boyutvestilolarakdiğerörneklerdenfarklıverilmişfigürünisebirkadınıbetimlediğidüşünülmektedir.Sekiznumaralıkümeiçerisindeyeralanveyüksektutulmuşboyutuyladiğerlerindenayrılanfigürbelirginkafayapısı,iribetim-lenmişgövdesi,yanlaraaçılanyaybiçimlikollarıveelle-rindetuttuğuspiralformluatributlarla(yılan?)diğerin-sanbetimlemelerindenayrılmaktadır.Erkekanlatımlarıolarakyorumlanandiğerresimlerdenbelirginbiçimdeayrılanbufigürünbirkadınbetimlemesiolmasıolasılığıyüksektir.Ayrıcafigürünboyutunundiğerörneklerdendahabüyüktutulmasıvekonumolarakdaresimkom-pozisyonununensağındayeralarakdiğeranlatımlarayönlendirilmesi tanrısal bir karakterdeolmasıyla açık-lanabilir.Diğeryandanözelliklealtıncıkümedensonrabetimlenmiş insan ve insan-hayvan anlatımlarının bufigüredoğruyönlendirilmişolmalarıdaoldukçadikkatçekicidir.

Hayvan Figürleri:İnsan betimlemelerinden sonra Tavabaşı mağarasıkayaresimlerininendikkatçekicianlatımlarınıhayvantasvirlerioluşturmaktadır.Genelkompozisyoniçerisin-dealtıncı ve yedinci kümelerde tekil yada insanlarlabağlantılı olarakbetimlenenhayvan figürleri Tavabaşıkaya resimlerinin şematik karakterine uygun biçimdeprofilden ve çizgisel bir üslupla verilmiştir (Res. 23).Düz çizgisel bir gövde, bu gövde üzerinde yükselenboyunveboyundanönedoğruuzananyinedüzbirçiz-giylegösterilmişbaşhayvanfigürleriningenelkarakte-ristiğinioluşturmaktadır.Ayrıcayedinumaralıkümedeyer alan iki hayvan betiminde olduğu gibi gövdedendışauzatılançizgiylebazıörneklerdekuyrukvurgusu-nundayapıldığıgözlemlenmiştir.Hayvananlatımlarınınyüksekliği10-15cm,genişlikleri ise10-19cmarasın-dadeğişmektedir.Geneldehayvanlar ikiayaklıolarakresmedilmiştir. Sadece bir hayvan betimlemesindedörtayakgösterilmiştir.Olasılıklabirhareketinvurgu-landığıbuanlatımdahayvanfigürününayaklarıüçgenformunda açılarak betimlenmiştir. Hayvan anlatımlarıiçerisindedikkatçekendiğerbirunsurdaözellikleyedinumaralıküme içerisindeyeralanhayvan figürleriningövdelerininortaaksındanyükselendüzçizgidir.Hay-vananatomisiylebağlantısıolmadığıaçıkçagörülenbudikçizgilerinşematikbiçimdeverilmişinsantasvirlerinisembolizeettiğidüşünülmektedir.Genelkompozisyoniçerisindeinsanvemekananlatımlarıylaiçiçehayvanüstündeinsan,hayvanınyanındainsanyadatekilola-rak betimlenen hayvan figürlerinin bir avdan ziyadegünlükyaşamiçerisindekiyerleriburadavurgulanmışolmalıdır.Hayvanresimlerindetürlerineyönelikdetay-

ların çok az verildiği görülür. Ancak bazı örneklerdeanlatım tarzlarından faydalanılarakbir tahminyapmakmümkündür.Örneğinaltınumaralıkümeiçerisindein-san figürüyle yanyanaverilenboynuzluhayvanınbiryabankeçisiolduğutahminedilmektedir.

Doğal Peyzaj Anlatımları:Kayaresimlerinindoğuyöndekibaşlangıçnoktasındayeralanilkkümeiçerisindekianlatımbirbiriylebağlantı-lıikifarklıkonudanoluşmaktadır.Betimlemelerinilkindekısmendağınıkboyamakalıntılarıylatakipedilebilenvegenelkonturçizgilerindenkütleselbiranlatımolduğuanlaşılanbirtasvirsözkonusudur(Res.24).Bukütleseltasvirin üst çizgisinden itibaren, 37,5 cmgenişliğindedevam ettiği gözüken ve sadece noktalama işaretle-riylevurgulanan ikincibirresimalanıoluşturulmuştur.Bazı yerlerde düzensiz olmakla birlikte, genelde üstüsteüçnoktaşeklindeoluşturulanbukuşakgenişbiryayçizerekaçılır.Boyamanıngenişlediğinoktalıalanınsonunadoğrubazıyerlerinkesikvedağınıkçizgilerlesonlandırıldığı görülür. Anadolu'da Neolitik Dönem'deÇatalhöyük ve daha sonra Kalkolitik Dönem'de Nor-şuntepegibiyerleşimlerinduvarresimlerindegörülendoğal peyzaj anlatımlarının karakteristik bir biçimdenoktalıolarakvurgulandığıbilinmektedir15.HerikiörnekışığındaTavabaşıkayaresimlerininbaşlangıçnoktasın-dakibuanlatımınbirdağlıkbölgeyisembolizeettiğidü-şünülmektedir.

Mimari Betimlemeler:Tavabaşıkayaresimleriiçerisindekidiğerbirgrubumi-mari anlatımlar olduğu düşünülen betimlemeler oluş-turmaktadır.Genellikleinsanvehayvankompozisyon-larıylabirlikteüçüncükümedenitibarenkarşılaştığımızbubetimlemelerfarklımimariformlardaverilmiştir.Buanlatımlarınilkinde,üçüncügrupiçerisindeyeralaniki-yebölünmüşdikdörtgenformluyapılaröneçıkmaktadır(Res.25).Dalgalıçizgilerlebirköşesiapsidyaleyakınverilen10x13cmölçülerindekibuyapıların içerisindeaynızamandadüzensizkonumlandırılmışnoktalarınyeraldığıdagörülür.Büyükolasılıklabunoktalarlamekanbölümlemesi oluşturulmuştur. Mimari anlatım olduğudüşünülendiğerbirgrupisealtıncıkümedeyeralmak-tadır.12x10cmölçülerindekareplanlıikiörnektenolu-şanmimarianlatımlardadikkatçekiciolan,buyapılarınüstkısmındaüçebölünmüşküçükmekanlarbulunmak-tavediğerörneklerdekinoktalıbölümlemelerburadatercihedilmemiştir(Res.26).Mimarianlatımlariçerisin-deendikkat çekici örnek yedinci kümedeverilmiştir.Alanınenüstnoktasındakonuşlananbetimlemediğerörneklerden farklı olarak mimari plandan ziyade bircephegörüntüsünüiçermektedir(Res.23).Bunagöre

15 Çatalhöyük evleri doğal peyzaj anlatımları için bk.: -Hodder 2006: 162-163, Res. 67.


115

alttadikdörtgenbirmekanvebumekanüzerindeelipsformunayakın,içkısmıdüzensizçizgilerlebelirtilmişbirörtü sistemi dikkat çekmektedir. Neolitik Dönem'denitibaren kullanılan yapı kavramının bölgede nasıl al-gılandığı konusundaönemli veriler sunanbu resimle,olasılıklabasitbirkerpiçdüzeneğiyleoluşturulmuşvebitkidallarıylaörtülübirüstdöşemesahipkonutlarvur-gulanmıştır.

Soyut Resimler:Kayaresimleriiçerisindesoyutdüşünceyeişaretedenfarklı biçimlerdeki tasvirler de kullanılmıştır. Spiraller,özensizdaireler,düzensizçizgikümelerivestilizegeo-metrikmotiflerolarakgruplananbuanlatımlarınhemenhemenherkümeiçerisindetercihedildiğigörülür.Re-simkompozisyonuiçerisindeözellikleüçüncüvealtıncıkümelerarasındayoğunlukgösterenanlatımlararasın-danendikkatçekiciolanıfarklıboyutlardaresmedilenspiral betimlemeleridir (Res. 27). Başlangıç noktalarıhemdüzçizgiylebazıörneklerdeiseiçiboşbiryuvar-lak şeklinde betimlenen spiraller genellikle iki sarmalyaptıktan sonra bitiş çizgileriyle başka figürlere bağ-lanmıştır.Spiralbetimlemeleridışındabeşincivealtıncıkümeleriçerisindekullanılanbirbaşkaanlatımıters"U"formunun ortasına eklenen üçüncü çizgiyle şematizeedilen şekiller oluşturur (Res. 27). Diğer tasvirlerdenbağımsızbiçimderesmedilenbuşekillerstilizeedilmişelfigürlerinianımsatmaktadır.Ancakkümekompozis-yonuiçerisindediğeranlatımlarlaolanbağlantısıanla-şılamamıştır.BenzerşekillereGöllerBölgesipolikromseramikleri üzerinde sıkça rastlanılır ve bu betimle-melergenelolaraksoyutvefantastikanlatımlarolarakyorumlanmaktadır. Tavabaşı kaya resimleri içerisindesıkçatasviredilenbirbaşkasoyutfigür,düzbirçizgininkarşılıklıikitarafınakısaçizgileratılarakoluşturulan"ta-rak"formunabenzermotifidir(Res.23).Üç,dört,beşve yedi numaralı kümeler içerisinde tercih edilen bumotifçoğunluklabağımsızolaraktasviredilmişolması-narağmen,beşincikümeiçerisindeolduğugibispiralbetimlemeleriylebağlantılıolarakdakullanılmıştır.Fark-lıkümeleriçerisindebumotifinyatay,çaprazyadadi-keykonumlardayerleştirilmişolmasıdadikkatçekicidir.Özellikleyedincikümeiçerisindeyeralanörnekdiğerbenzerlerinden boyutu ve genel yapısındaki farklılık-larlaayrılmaktadır.13x24cmölçülerindekimotifdikeybirbiçimdebetimlenmişolupuzundikdörtgengövdeyapısı üzerine karşılıklı yerleştirilen yatay çizgilerdenoluşturulmuştur.Ayrıcabumotif resimkompozisyonuiçerisindehayvanbetimlemelerinintamkarşısındabe-timlenmiştir.Sözkonusumotifin insan,hayvanveme-kananlatımlarıylabirliktekullanılmışolmasıbunundabirhayvanfigürüolabileceğinidüşündürmektedir.Bun-

lardanbaşkakayaresimleri içerisindekarışıkçizgivedüzensiznoktalarlaoluşturulmuşbetimlemelergibiiçe-rikleritamolarakanlaşılamayanpekçoksoyutresimselanlatımdabulunmaktadır.

SonuçolarakBatıLikyaBölgesi'ninbüyükbirkısmınıoluşturanEşenVadisi'ndeTlos,GirmelerveTavabaşıgibiyerleşimlerdeNeolitikDönem'denitibarenyerleşikhayatageçildiğiveböylecededahasonrakikültürlerinkalıcıtemellerininatıldığıartıkbilinmektedir.Bubölge-demağaraveyahöyükgibibaşkayerleşimalanlarınınolması damuhtemeldir.Arazi araştırmaları esnasındaTlosAntikKenti'ninkuşuçumuyaklaşık2kmgüneyin-dekiBağlıağaçKöyü/AlikahyalarMahallesi'ndebirma-ğarayerleşimitespitedilmiştir.Ayrıcabumağarayer-leşimindenyaklaşık4.5kmdahagüneyde,ArsaKöyügirişindekitepeliküzerindeprehistorikçağlaraaitbaşkabiryerleşimalanıdahalokalizeedilmiştir.BöyleceEşendüzlüğündekiGirmelerKöyü'ndekonumlananMağara/Höyükyerleşimininprehistorikdönemkomşularıdoğuyöne uzanan bir güzergah üzerinde, kuşbakışı yakla-şık15kmuzunluğundakibiralandatakipedilmiştir.Bugüzergahın Tavabaşı Mevkii'ni aşıp, Neisa ve KombayerleşimiüzerindenElmalıOvası'ndakidiğerprehisto-rikkomşularla16kavuştuğuaçıktır.ElmalıOvasıvedoğuuzantısındabulunanHacılar,Kuruçay,BademağacıveHöyücekgibiNeolitik/KalkolitikDönemyerleşimbulun-tularıileyapılankarşılaştırmalardaherikibölgearasın-dayoğunticari ilişkilerinolduğuanlaşılmıştır.BöyleceOrta Anadolu Neolitiği'nin Batı Anadolu kıyılarındakiçağdaş komşuları ilk kez arkeolojik verilerler ışığındabelgelenmiştir.

Eşen Vadisi kıyısındaki Girmeler yerleşiminin kuzeyyönünde de prehistorik dönem komşuları olduğu bi-linmektedir.SekiOvası'nınmerkezindebulunanEcelerHöyük yüzeyde gözlemlenen buluntular ışığında şim-dilikErkenKalkolitikDönem'ekadar tarihlenir17.DahakuzeydekiÇaltılarKöyü'ndeyeralanhöyüktedebenzerözellikler gösteren buluntulara rastlanılmıştır18. AyrıcaÇaltılarKöyü'nünsırtınıyasladığıdağınyüksekyamaç-larındaGirmelerebenzerbirmağarayerleşimalanıdaoluşturulmuştur. Daha kuzeye çıkıldığında prehistorikdönemyerleşimalanlarınınsayısındaönemlibirartışınolduğugözlemlenir.

Teşekkür:BumakaleTÜBİTAKtarafındandesteklenen111K227numaralıbilimselamaçlıaraştırmaprojesikapsamındayapılanaraziaraştırmalarısonucundaoluşturulmuştur.

16 Elmalı Ovası ve doğu uzantısı prehistorik yerleşimler için bk. -Duru 2008.17 Aksoy-Köse 2005: 71-83.18 Momigliano 2011: 61-121.


116

Aksoy-Köse2005 B.Aksoy–O.Köse,"ASiteintheSekiPlateau(Lycia):EcelerHöyük",AnatoliaAntiqua/EskiAnadolu13,71-83.

Carubba1993 O.Carubba,"DynastenundStädte.SprachlicheundsonstigeBemerkungenzudenNamenaufdenlykischenMünzen",J.Borchhardt–G.Dobesch(ed.),AktendesII.InternationalenLykienSymposions,17.Ergh.TAM,11-25.

Duru 2008 R.Duru,İÖ.8000'den2000'eBurdur-AntalyaBölgesi'nin6000Yılı(İstanbul).

Eslick1980 C. Eslick, "1980MiddleChalcolithic Pottery fromSouthwesternAnatolia", AJA 84,5-14.

Eslick1992 C.Eslick,Elmalı-Karataş I.TheNeolithicandChalcolithicPeriods:Bağbaşıand theOtherSites(BrynMawrPA).

Hodder2006 I.Hodder,Çatalhöyük:LeoparınÖyküsü:Türkiye'ninAntikKasabasınınGizemleriGünIşığınaÇıkıyor(İstanbul).

Korkut2011 T.Korkut,"Tlos2009YılıKazıEtkinlikleri",KST32/1,1-16.

Korkut2012 T.Korkut,"Tlos2010KazıEtkinlikleri",KST33/1,453-474.




Korkut2016 T.Korkut,Tlos.ALycianCityontheSlopesoftheAkdağMountains(İstanbul).

Korkutvd.2015 T.Korkut-G.Işın-T.Takaoğlu-B.Özdemir,"TlosAntikKentiYakınlarındakiTavabaşıMağarasıKayaResimleri",TÜBA-AR18,37-49.

Korkutvd.2018 T.Korkut -G. Işın–T.Takaoğlu, "CaveHabitations inLycia:TheCaseofTavabaşınearTlos",S.Dietz–F.Mavridis–Ž.Tankosić–T.Takaoğlu(eds.),CommunitiesinTransition:TheCircum-AegeanAreainthe5thand4thMillenniaBC,551-558(Oxford).

Köktürk2000 H.Köktürk,"NewLightsonPrehistoricLycia:FindsfromGirmelerCavenearTlos",Lykia3,39-45.

Mellink1975 M.J.Mellink,"ExcavationsatKarataş-SemayükandElmalı",AJA79,349-355.

Momigliano2011 N.Momigliano,"SettlementhistoryandmaterialcultureinsouthwestTurkey:reportonthe2008-2010surveyatÇaltılarHöyük",AnSt61,61-121.

Peschlow-Bindokat2006

A.Peschlow-Bindokat,TarihÖncesiİnsanResimleri–LatmosDağlarındakiPrehistorikKayaResimleri(İstanbul).

Poetto1993 M.Poetto,"L'iscrizioneLuvioGeroglificadiYalburt",StudiaMediterranea8(Pavia).

Przeworski1939 S. Przeworski, "Die Metallindustrie Anatoliens in der Zeit von 1500-700 v. Chr.",InternationalesArchivfürEthnographieBd.36,30-49.

Stronach1957 B.Stronach, "TheDevelopment andDiffusionofMetal Types inEarlyBronzeAgeAnatolia",AnSt7,89-125.

Takaoğluvd.2014 T. Takaoğlu - T. Korkut - B. Erdoğu - G. Işın, "Archaeological Evidence for Ninthand Eighth Millennia BC at Girmeler Cave near Tlos in SW Turkey", DocumentaPraehistoricaXLI,111-118.

KAYNAKÇA


117

RESİM LİSTESİ

Resim1:LikyaBölgesiprehistorikyerleşimalanları.

Resim2:TlosAntikKentigenelgörünüm.

Resim3:TlosAkropolüprehistorikbuluntuları.

Resim4:StadyumAlanıprehistorikdönemseramikbuluntuları.

Resim5:StadyumAlanıprehistorikdönemçakmaktaşıveobsidiyenelaletleri.

Resim6:StadyumAlanıprehistorikdönemelaletleriveküçükbuluntular.

Resim7:GirmelerMağarası/Höyüğügenelgörünüm.

Resim8:GirmelerMağarasıErkenNeolitikDönemçakmaktaşıelaletleri.

Resim9:GirmelerMağarasıGeçNeolitik–ErkenKalkolitikDönemseramikbuluntuları.

Resim10:ArsaKöyüTavabaşıMevkiiMağaralarıgenelgörünüm.

Resim11:TavabaşıMağarasıIgirişiçizim.

Resim12:TavabaşıMağarasıIseramikbuluntuları.

Resim13:TavabaşıMağarasıII.

Resim14:TavabaşıMağarasıIIiçikesitçizim.

Resim15:TavabaşıMağarasıIIgirişiOrtaBizansDönemiFresko.

Resim16:TavabaşıMağarasıIIprehistorikdönemkayaresimleri.

Resim17:TavabaşıMağarasıIIgirişininsolundakikayaresimlerialanı.

Resim18:TavabaşıMağarasıIIcepheçizim.

Resim19:TavabaşıMağarasıIIkayaresimleriçizim.

Resim20:TavabaşıMağarasıIIkayaresimleri.

Resim21:8numaralıresimkümesi:yalnızinsantasvirleri.

Resim22:9numaralıresimkümesi:yalnızinsantasvirleri.

Resim23:7numaralıresimkümesi:gruphalindeinsantasvirlerivehayvanfigürleri.

Resim24:1numaralıresimkümesi:doğalpeyzajanlatımı.

Resim25:3numaralıresimkümesi:mimaribetimlemeler.

Resim26:6numaralıresimkümesi:mimaribetimlemeler.

Resim27:5numaralıresimkümesi:soyutresimler.


118 TANERKORKUT,GÜLIŞIN,TURANTAKAOĞLU,BİLSENÖZDEMİR

Resim1

Resim2

119TLOSANTİKKENTİVETERİTORYUMUPREHİSTORİKYERLEŞİMLERİ

Resim3

Resim4


Resim5

Resim6

121

Resim8


Resim7


Resim9

Resim10


Resim12

Resim11


Resim13

Resim14


Resim16

Resim15

126

Resim17

Resim18


127

Resim19

Resim20


128

Resim21

Resim22


129

Resim23

Resim24


130

Resim25

Resim26


131

Resim27


Documents

Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri - IV · Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri - IV Olympos Araştırmaları - II ULUSLARARASI MYSIA OLYMPOS’U ARAŞTIRMALARI