NSZSzlkte zrh, gs, orta1 manalarna gelen ceven lafz Farsadan Arapaya geme bir kelime olup; kebr sfatyla birlikte kullanldnda byk zrh manasn ifade eder. Rivayete gre Peygamber Efendimize : Zrh kar, bu duay oku diye tavsiyede bulunulduu iin, bu duaya byk zrh manasnda El-Cevenl-Kebr denmitir. Ceven-i Kebr adyla mehur olan bu mnacat; Snn kaynaklardan daha ziyade kaynaklarda yer alm olup, ehl-i beyt imamlarnn silsilesiyle Hz. Peygambere (s.a.v.) isnad edilmekle byk bir kudsiyet kazanmtr. Hemen u hususu bata hatrlatalm ki; maalesef nice metni, hatta hem metni hem isnad sahih olan bir ok hadsler ve rivayetler, ehl-i beyt silsilesiyle nakledilmesi sebebiyle merdud ve gayr-i mutemed saylmtr. Bylelikle ehl-i snnetin de makbulu olacak1

Baknz : slam Ansiklopedisi, Trkiye Diyanet Vakf, cild : 7, sayfa : 462; Yeni Ansiklopedi, Heyet, cild : 1, sayfa : 300; Ahter-i Kebir, Karahisarl Mustafa, cild : 1, sayfa : 215; Byk Trke Szlk, Mehmet Doan, sayfa: 118; Mevarid, Mevlud Sar, sayfa : 222; Trke Lgat, M. Bahaeddin, sayfa : 161; Ferheng-i Faris, Arif Etik, sayfa : 139; Mucem-i Vast, Heyet, sayfa : 147; Yeni Lgat, Abdullah Yein, sayfa : 84.

1

pek ok rivayetler hadd-i zatnda sahih iken, -ehl-i beyt zinciri ile oka hads uydurulmas yznden-2 itibardan dmler, gizlenmiler ve tarihin derinliklerinde kalmlardr. Ne yazk ki, ehl-i snnet mensubu bir ksm limler ve muhaddisler; hads tenkidinde taassub derecesinde bir arla kamalaryla, bu Ceven-i Kebr gibi nice kymetli ve kuds hakikatlerin btn Mslmanlarca tannmasna ve rabet gsterilmesine mani olmular; bu yzden bu yksek hakikatler pek az zmreler tarafndan benimsenmi ve sadece o zmrelerde reva bulup istifade edilegelmitir. Fakat bu anlattmz olumsuzluklarla birlikte, bunda da bir hikmet var deyip, bu mevzuda daha fazla eitirme yapmaktan uzak kalmay uygun gryor ve sadede geliyoruz. Bizim tesbitimize gre Cevende Cenab- Hakkn 1001 ismi zikredilmitir. 24. ukdede 11 fkra, 73. ukdede 9 fkra, 99. ukdede ise 11 fkra bulunmaktadr. Geri baz isimler ve fkralar tekrar edilmitir. Fakat her biri kendi mevkiinde ayr ayr manalara gelebilecei nazara alnrsa, mkerrer olmaktan karlar ve baka baka letafet gsterdikleri anlalr. Sahh hadslerle sabit olan 99 esma-i hsnann mevcud olmasyla bu duadaki 1001 ismin esma-i hsna olarak zikredilmesi bir eliki ifade etmez. Hatta diyebiliriz ki, Ceven sanki 99 ismin bir nevi aklamas ve zahdr. Hem uras da gerektir ki, bu 99 ismin tamam Kuranda bulunmad gibi, Kuranda bahsi geen bir ksm esma-i hsna da bu bahsedilen 99 esmann iinde yer almamlardr. Bu durum da gsteriyor ki, Allah Zl-Celal Hazretlerini -anna layk2

Sakn yanl anlalmasn?!.. Ehl-i beyt silsilesi ile hads uydurma iini yapanlar, ehl-i beytin imamlar ve yksek ahsiyetleri deil; bir takm garaz ve menfaatlerden dolay bu kymetli silsileyi kendi dk ve hasis karlarna let etmekten ekinmeyen baz alak ve d kimselerdir.

2

olmak kayd ile- hasra gelmez isimlerle yad edip sena etmemiz mmkndr. Buhari ve Mslimin rivayet ettikleri sahih hadste yle buyurulmutur:

yani: Allahn, yzden bir hari 99 ismi vardr. Kim bunlar sayarsa cennete girer. Mslimin bir rivayetinde:

yani: Kim bu isimleri hfz edip ezber ederse cennete girer. Allah (c.c.) tektir, teki sever. buyurulmutur. (Muhtasar Sahih-i Mslim, Hafz Mnzir, sayfa : 253, cild : 2, hadis no : 1864) Tirmiz, Nese ve bni Mace de bu hadsi tahric etmilerdir.3 bni Hibban, Hkim, Tirmiz bu hadsi -Beyhaknin Kitabul-Esma ves-Sftta kayd ettii vecihle- tafsilen rivayet etmilerdir. yle ki :

3

Tafsilatl bilgi iin baknz : Tecrid-i Sarih Tercmesi, mtercim ve arihi : Kamil Miras, mellifi : Ahmed Zebid, cild : 8, sayfa : 191195; Sahih-i Mslim ve Tercmesi, Mehmed Sofuolu, cild : 8, sayfa : 164-166; Hak Dini Kuran Dili, Hamdi Yazr, cild : 7, sayfa : 4879.

3

) ( 4

Ebu Hureyreden menkuldr ki, yle sylemitir: Resulullah buyurdu: Muhakkak ki Allahn 99 ismi -1 hari 100- vardr. Kim bunlar sayarsa, cennete girer. O tektir, teki sever. O, kendisinden baka ilahn olmad Allah simleri saymak ve sralamaktan maksad, her halde papaan gibi ezbere okumak olmasa gerektir. Asl maksad ve gaye, o isimlerin muktezasnca amel etmek

ve: yani: Allahn ahlakyla 4 ahlaklannz. dsturunun srrnca Cenab- Allahn rzas dorultusunda hareket edip Onun raz olduu eyleri yaparak,honut olmad eylerden kanmak suretiyle nihayet Onun tecell-i zatna mazhar olmaktr. Zat- Akdesin tecellsine misal olmak zere u noktay aaya derc ediyoruz: k i n c i N o k t a: Ehl-i tarikat ve hakikatca mttefekun aleyh bir esas var ki: Tark- Hakta sluk eden bir insan nefs-i emmaresinin enaniyetini ve serkeliini krmak iin lazm gelir ki: Nazarn nefsinden kaldrp eyhine hasr- nazar ede ede ta fena fieyh hkmne gelir. Ben dedii vakit, eyhinin hissiyatyla konuur ve hakezata fena firresul, fena fillaha kadar gider. Mesela nasl ki gayet fedakr ve sadk bir hizmetkr, bir yaver, efendisinin hissiyatyla gya kendisi kendisinin efendisidir ve padiahdr gibi konuur. Ben byle istiyorum,der; yani: Benim seyyidim, stadm,4

Bak : Risale-i Nurun Kuds Kaynaklar, Abdulkadir Badll, sayfa : 429. Ayrca bak : Mucem-i Garib-i Kuran, Muhammed Fuad, sayfa : 50.

5

sultanm byle istiyor.. nki kendini unutmu, yalnz Onu dnyor. Byle emrediyor, der. yle de : Gavs- Geylani, o harika kasidesinin tazammun ettii ezvak- fevkalade, Hazreti eyhin srr- azim-i Ehl-i beytin irsiyetiyle l-i beytin ahs- manevsinin makam noktasnda ve zat- Ahmediye aleyhissalatu vesselamn verasetiyle Hakikat- Muhammediyesinde (a.s.m) kendini grd gibi, fena-y mutlak ile Cenab- Hakkn tecell-i zatsine mazhariyet noktasnda, kasidesinde o szleri sylemi. Onun gibi olmayan ve o makama yetimeyen onu syleyemez, sylese mesuldr. Hazret-i eyh, veraset-i mutlaka noktasnda, Resul- Ekremin (a.s.m) kadem-i mbarekini omuzunda grd iin, kendi kademini evliyann omuzuna o srdan brakyor. Kasidesinde zahir grnen temedduh ve iftihar deil, belki tahdis-i nimet ve l bir krdr. Yalnz bu kadar var ki, mahviyet makam olan makam- niyazdan mahbubiyet makam olan nazdarlk makamna km; yani tark- acz ve fakrdan, mereb-i ak ve istiraka girmi.. ve kendine olan niam- azme-i lahiyeyi yadedip bihakkn mftehirane kretmitir. 5 Hasl- kelam: u beytin kasd ettii manay anlamak ve yaamakla bu srra mazhar olunur: Altnc Szn ald btn fiil ve sft Verdim de arndm Ona hem zat ve hayat 65

Sikke-i Tasdik- Gayb, Bediuzzaman Said Nursi, sayfa : 249 (Sekizinci Lemann fkralarndan bir fkrasdr.)6

Emirda Lahikas, cild : 1, sayfa : 123. Daha teferruatl malumat iin u kaynaklara baklabilir : Byk afii lmihali, Halil Gnen, sayfa : 1215; Nimetl slam, Mehmet Zihni Efendi, cild : 1, sayfa : 3-4 ve HuccetllahilBalia, ah Veliyullah Dehlev (mtercim Prof.Dr. Mehmet Erdoan), cild : 1, sayfa : 237242.

6

Kuran- Kerimde Esma-i Hsnadan bahseden drt yet vardr: Araf /180, sra/110, Taha/8, Hair/24. Araf suresindeki yet-i kermede onlarla Allaha dua edilmesi yahut Onun o isimlerle isimlendirilip nidda bulunulmas emredilmekte ve Onun isimleri hususunda ilhadda (eri yola sapmada) bulunanlardan uzak durulmas emr olunmaktadr. sra suresindeki ayette ise, Cenab Allah en gzel isimlerden herhangi birisiyle armakta, yani Onu adlandrmakta ve Ona duada bulunmakta hibir sakncann olmad aka belirtilmitir. 7Ceven dua ve mnacatna gzel bir erh yapabilmek iin herhalde her bir ukdesi, hatta her bir fkras iin Mnacat Risalesi 8 kadar bir aklama yapmak gerekir. Fakat biz; yani: Bir ey btn btn elde edilmezse, btn btn terk edilmez kaidesine binaen kabiliyet ve kapasitemize gre imdilik bu erhi yapmakla iktifa edip ileride daha mufassal erhlerin yaplmasn arzu ve temenni ederek,bu duann nice hasiyetlerinin, srlarnn, faydalarnn, hakikatlerinin ortaya karlmasn ve Mslmanlarn istifadelerine sunulmasn Cenab- Haktan niyaz ediyoruz. Tevfik Allahtandr.7

Tefsiri Celaleyn, cild : 1, sayfa : 148 ile 238; Le Saint Coran, Prof.Dr. Muhammed Hamidullah, sayfa : 174 ile 293; slam Fkh, Aburrahman Cezir, cild : 3, sayfa : 11591168; El- htiyar Abdullah bni Mahmud Musul, cild : 4, sayfa : 4954; Tenvirul-Havalik (Muvatta erhi), Suyut, cild : 1, sayfa : 318-319; erh-i Emali, Aliyyl-Kari, sayfa : 416.8

Bak : Zehretn-Nur, sayfa : 4376 (nc ua olan sekizinci huccet-i maniyedir.)

7

Esma-i Hsnann erhi, hasiyetleri, manalar, srlar hakknda en geni bilgi ve malumata sahip olmak isteyenler, pek ok kitaplarda ve bu hususa dair yazlm birok eserlerde tatmin edici aklamalar bulabilirler. Biz; okuyucularmza nmune olarak, mam- Ahmed ElBunnin emsl-Mearif adndaki eserine mracaat edip, o kitabdan bu mevzuu renmelerini tavsiye ediyoruz.9 Okunan zikirlerin,virdlerin,tesbih ve tehlillerin sevap ve faziletlerine dair aada aklama yapp bu nsze nihayet vereceiz. Usul- eriattandir ki: Kuran kelimat ve harfleri Kurandan olmak cihetiyle her birinin on sevaptan tut, ta binler sevabna kadar uhrev meyveler verir. Gafletle okunsa dahi sevap verir. Fakat sair zikir ve tesbihler hurufatnn husus sevaplar, Kurann hurufatna benzemiyor. Gafletle okunsa oklar nazarnda semere vermiyor. te bu kaide-i eriyeye binaen, ikibinsekizyz (2800)

defa Kuran kelimat olmak cihetiyle syleyen ve zikreden insan ne kadar feyizli sevaba mazhar olaca kyas edilsin. Evet insan; bir virdi olsa, Kurandan olmal. Bir zikr etse, Kurann tayin ettii adedi ile ders almal. Mesela dedii vakit, Kurann kelam olarak dese; hem sevab- Kuran, hem fazilet-i zikryi alr.

yeti cihetiyle dese; hem kraettir, hem zikirdir. Gaflet gelse zarar vermez. O niyet

Kurann

9

Baknz : cild : 1, sayfa : 78 346, mtercim : Salahaddin Alpay.. Ayrca baknz : Kenzl-Havas, Seyyid Sleyman Hseyn, -hazrlayan : Mustafa Varl - , cild : 1, sayfa : 27225 ile cild : 3, sayfa : 224308; Menba- Usul Hikmet, mam- Ahmed El-Bun, sayfa : 198218.

8

olmazsa zarar vardr 10Sure-i ihlasta makam- ebcedsi bin yzseksen tr. Eer eddeli iki her biri iki saylsa ve sakin hemzeler saylmazsa, eer bir bir olsa, yediyz seksen olur. Birinci hesabda sure-i hlasn adedine binte muvafktr. Bu iki muvafk bin Besmele ism-i Azam hkmn verdiine ma ve sure-i hlasn hatme-i hassas olan bin adedine iaret ve bin Esma-i lahiyeye telvih ve bin hlas- erfte sm-i Azam hasiyetini verdiine remz eder. Hatta oklar ayn sm-i Azam demiler. Yani smi-i Azamn mufassal bir suretidir. aded ise; hadisin rivayetiyle ihlas bir hatme-i Kuraniye hkmnde olduuna binaen ekser umur-u mbarekede Sre-i hlasn defa tekrar edilmesini ima etmekten hl deildir. u Sre-i hlasn bin adedi defa tekerrr srriyle bin dokuz olmakla,muhakkiknce Kurann esrarna cami olan Sre-i Kevserin bin adedine tevafuk etmesiyle mhim srlar ihtar eder. Sre-i hlasn en latf bir nkte-i tevafukiyesi udur ki: Kuran n esasndan en mhim esas olan tevhidi ilan hususunda en cami bir tarzda olduuna men besmele ile Sre-i hlasn aded-i hurufu olan altmyedi, lafzullahn altmyedi adedi ebcedsine tevafuk etmekle beraber lafzullahta sakin elif, de tenvin saylmazsa; her biri altmalt olup yt- Kuraniyenin drt mertebe alt adedlerine iki mertebe ile tevafuk etmekle Sre-i hlasn camiiyyeti ve lafzullahn ism-i cami ve ism-i azam olduunu mdan hal deildir. Sre-i hlas alt cmle olup msbet, menfdir. Lemeatta beyan edildii gibi, alt mertebe-i tevhidi isbat ve alt enva- irki nefy etmekle beraber; caz- Kuran10

Rumuzat- Semaniye Risalesi, Bediuzzaman Said Nursi, sayfa : 136.

9

Risalesinin Birinci ulesinin Birinci ua-nda beyan edildii zere, bu alt cmle her biri umumuna hem delil, hem netice olduundan, Sre-i hlas tevhide dair berahin silsilesi ile mdellel otuz Sre-i hlas kadar iinde otuz emsali mnderi olduuna binaen, Sre-i hlas ne kadar safi ve halis bir bahr-i tevhid olduunu ima eder. 11 Azamet ve kibriya lzumlu bir perdedir. Akl ile ihta ve kalb ile grmeye manidir.. Ve tam marifete sed eker ve marifette ve mann inkiafnda hadsiz mertebelerin bulunmasna sebebdir.. Ve marifetullahta terakki ettirmeye cazibedar bir ihticab- kudsdir. Yoksa hibir cihetle inkar ve nefye sebep olamaz. Evet, azamet bir vesile-i ihticab olduu gibi, azametten neet eden ve azametin bir nevi unvan ve dier bir sureti olan iddet-i zuhur dahi, bir vesile-i ihtifa ve ihticabdr ki: demiler. Evet, gnein iddet-i nuru zatn setr eder. Hastalkl gzler grmez . k i n c i M e s e l e : man meselelerin fevkalhad azametini ok kolay kabul ettirip, hatta avamn kalblerine gzelce yerletiren ok azametli ve ok kuvvetli ve ok kesretli brhanlar ve delilleri vardr. Mesela: Bu Yedinci uada greceksin ki, bu kainat btn erkn ve tabakt ve enva ve efrad ve mtemilatyla Vacibl-Vcudun vcub-u vcuduna ve vahdetine ehadet eden bir daire-i

zikir tekil ederek beraberce

Mesela : Nasl ki kck lardan mrekkeb byke: yazlr. Sonra bu lardan mrekkeb ok byk bir olur. Hem, nasl ki bir taburun 11

derler.

Rumuzat- Semaniye Risalesi, Bediuzzaman Said Nursi, sayfa : 170.

10

hcumunda veya bir halka-i zikrin cezbesinde

derler ve onlarn seslerinden terekkb eden byk ve cemaat sadasyla byk bir tarzda kelimesi iitilir. Ve bunlarn seslerinden terekkb eden taburun sadas dahi byk ve geni bir telaffuzla

dediini

iittirebilir. Aynen yle de; bu kainatn herbir nevi ve o nevin

ferdleri, ve o ferdlerin azalar lisan- hal ile

derler. Birbiri iindeki bu byk zikir daireleri misalimizdeki yalnz -drt mertebe deil, belki yz mertebeden geer. Hem byk ve kll zikirleri yalnz kk ferdlerin zikirlerinden neet etmiyor. Belki herbir byk ve kll mevcud bykl nisbetinde bizzat

zikreder. Byk bir ahs gibi der. Hatta bu Yedinci uan kinci Makamnda ondokuz daireden altnc bir daire olan ear ve nebatatn ehadetlerini ramazanda dinlerken hayal gzyle grdm ki: Aa ve nebatlardan her birinin yaprak ve iek ve meyveleri kendilerine mahsus lisanlaryla

dedikleri

gibi, aalarn dahi kendi

lisanyla onlar ahid gstererek daha yksek bir

sylediini ve umum aalarn nevi dahi kendi lisanyla kelime-i ehadet getirdiini hayalimle grdm ve iittim desem, bir hayaldir denilmez. Belki o derece parlak bir hakikattr ki, hayali dahi kendine meftun edip hakikat hesabna altrd. Ben kendi kendime namazn arkasnda her bir :

dedike, 11

fikrim o dairelerden her

birisinin byk ve kll ve en kuvvetli bir tarzda getirdii

ehadet kelimesini ve tevhidini dinler, belki mahede eder. Gya herbir dairenin, mesela: Arzn ehadeti arz kadar kuvvetli ve byk ve zahir bir surette hayale grnr. Onun iin bu Yedinci uada ilhir... ve ilhirih fkralar ok tekrar edilir. Bu ua geri Risale-i Mnacaata benziyor.. ve ayn tarzda gitmi. Fakat benim iin bu ua mahedt suretinde ve aynelyakin tarznda grndnden daha kuvvetli, daha yksek, daha tatl, daha nurludur. Bu uan Birinci ve kinci Makamlar, bu gelen ayet-i muazzama ve muhteeme olan:

hametli bir nktesi ve geni bir tefsiri ve ramazan- erifin bir hediyesi, bir nuru ve ok benzedii Risale-i Mnacaatn ve o mnacaatn menba olan Mnact- Aleviye ve onun menba olan Mnact- Ceveniye-i Ahmediye ( a.s.m. ) ve onun menba olan: ilhirihnin ilham bir ziyas ve tevhid bir feyzi olarak hem zikir, hem fikir suretinde zuhur eden ayn kelimat- arabiyeyi ramazann erefi ve bir hatras iin ayn mkerrer kelimeleri yazyorum. Kim isterse mkerrer kelimelerine ve hakeza deyip okuya ve yazabilir. Bu hediye-i ramazaniye bende zikir ciheti ve zikir manas fikre galebe ettiinden, sair zikirler gibi ayn kelime tekrar ediliyor. Hem umumun neticeleri bir tek brhan olduundan ve brhanlarn vecihleri birbirine benzediinden, cmleleri aynen tekrar edilmi ve bu tekrar bana usan vermiyordu. nk herbir mertebede12

hazinesinin

baka bir lemin kaps alyordu. Ve o mahsus mertebe-i brhaniyenin haricinde ve kinatn yznde bulunan ehadetleri ve o ehadetlerin haric meydan hayalime grnyordu. O halde deil usan, belki gayet ulvi bir zevk-i man veriyordu. Kuran- MucizlBeyanda zikir manas ve tilavet ciheti dahi bulunduundan, gayet tatl tekrarat belaatna belaat katm, noksaniyet vermemi. Her ne ise... Ondokuz nurdan ve otuz mukaddime ve mertebeden terekkb eden birtek brhan olan bu Yedinci ua kadar vcud-u Vacibl-Vcud ve vahdaniyetin isbatndan daha kuvvetli bir delil ve daha kat bir brhan tasavvur edilmez. Ve hibir hkm ve hibir cmlesi ve hatta hibir kayd yoktur ki, Risale-i Nurda isbat olunmam olsun. Hususan Mnacaat ve kinci ua risalelerinde Ve onun katiyeti ve kymeti ve lezzeti iin ben her ne vakit sklsam veya skntya dsem veya yorgunluk ve usan getirsem, bir kere mtefekkirane okusam, hibir sknt ve usan kalmaz. Manidar bir tevafuktur ki, namazn tesbihatnda ve tesbihat gibi otuz defa tekrar ettiim n zikrinde otuz mertebe ayr ayr nurlar grdm. Sonra o mertebelerdeki isbat- vucud ile isbat- vahdaniyete baktm. Grdm ki, isbat- vcud brhanlarnn adedi Risale-i Nurda gayet ehemmiyetli bir aded olan ondokuz aded, hem ondokuz harfli ve ondokuz defa okunan sm-i Azamn tlsml rakam olan ondokuz adedine tevafuk srryla ondokuz lemde tezahr etmi. Ve sm-i Azamn mazhar olduuna bir emare gstermi. Ve isbat- vahdaniyet ise, bir defa Risale-i Nurda gayet srl ve mbarek bir rakam olan on ve bir defa da ondrt ve bir defa da ondokuz adediyle zahir oldu. Kasdm olmadan uzunlam olan13

mukaddime nihayet buldu. 12 Bu duann birok erh ve aklamalar yaplmtr. Hd Sebzevrnin mehur erhul-Esma adl eserinin dnda daha pek ok erhleri vardr.13 Mahmud 1 ANGA 1429

-

Meal Rahman, Rahim olan Allahn adyla12 13

Osmanlca ualar, Said Nursi, sayfa : 194196. Geni bilgi iin bkz. : slam Ansiklopedisi, Trkiye Diyanet Vakf, sayfa : 463.

14

Allahm! phesiz ben senden senin isimlerinle istemekteyim : 1- Ey Allah, 2- Ey Rahman, 3- Ey Rahm, 4- Ey Alm, 5- Ey Halm, 6- Ey Azm, 7- Ey Hakm, 8- Ey Kadm, 9- Ey Mukm, 10- Ey Kerm! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden Baka ilh yoktur! Bizi ateten kurtar. erh

lafza-i celli, btn sft- kemaliyeyi tazammun eden bir sadeftir. nki lafza-i cell, Zt- Akdese delalet eder. Zat- Akdes de btn sft- kemaliyeyi istilzam eder. yleyse o lafza-i mukaddese, dellet-i iltizamiye ile btn sft- kemliyeye dellet eder. h t a r : Baka ism-i haslarda bu dellet yoktur. nki baka ztlarda sft- kemliyeyi istilzam etmek yoktur. iki sfatn lafza-i cellden Bu sonra zikirlerini icab eden mnasebetlerden birisi udur ki: Lafza-i cellden cell silsilesi tecelli ettii gibi, bu iki sfattan dahi ceml silsilesi tecelli ediyor. Evet her bir lemde emir ve nehiy, sevap ve azap, tergib ve terhib, tesbih ve tahmid, havf ve reca gibi ok furut, cell ve cemlin tecellisi ile teselsl edegelmektedir. kincisi : Cenb- Hakkn ismi zat- akdesine ayn olduu cihetle; lafza-i celal, sft- ayniyeye iarettir. de, fiil olan sft-i gayriyeye mdr. dahi, ne ayn ne gayr olan sft- sebaya remizdir. Zira Rahman, Rezzak15

manasnadr. Rzk, bekaya sebeptir. Beka, tekerrur-u vcuddan ibarettir. Vcud ise; birincisi mmeyyize, ikincisi muhasssa, ncs mrecciha olmak zere ilim, irade, kudret sfatlarn istilzam eder. Beka dahi semere-i rzk mahsul olduu iin; basar, sem, kelm sfatlarn iktiza eder ki; merzuk istedii zaman ihtiyacn grsn, istedii zaman iitsin; aralarnda vasta bulunduu takdirde, o vasta ile konusun. Bu alt sfat, phesiz birinci sfat olan hayat istilzam ederler. 14 Mkabliyle bu iki sfatn nazmn icab eden yle bir mnasebet vardr ki; biri menfaatleri celb, dieri mazarratlar def etmek zere terbiyenin iki esas vardr. Rezzak manasna olan birinci esasa, Gaffar manasn ifade eden de ikinci esasa iaretleri iin birbiriyle balanmtr. 15 Yukardaki izahlardan anlalaca zere; btn kinat ve bilhassa canllar kuatan umum rahmete dellet etmektedir. ise, mminlerin gnahlarn balayarak, saadet-i ebediyeyi onlara bah etmesi cihetiyle, husus bir rahmeti gsterir. yi bilen, ilmi geni olan. Hilm sahibi, yumuaklkla muamelede bulunan. Byklk ve azamete sahip olan. Hikmetle i gren. 14

artl-caz, Bediuzzaman Said Nurs, s. : 14-15. artl-caz, s. : 19.

15

16

Kdem sahibi, ncesi olmayan, ezel. kame eden, yerine getiren, dosdoru yapan, ayakta tutan, iktidar ve tasarruf sahibi, idare etmekte kaim olan. Kerem sahibi, ikram seven. Eman sahibi, emniyet verici, eman ve balamada bulunan. Eman, Eman, bizi bala! Bizi cehennemden halas eyle, kurtar.

- Meal17

1- Ey Seyyidlerin seyyidi, 2- Ey dualara cevap veren, 3- Ey iyilikler sahibi, 4- Ey dereceleri yksek olan, 5- Ey bereketleri byk olan, 6- Ey gnahlar balayan, 7- Ey beliyyeleri def eden, 8- Ey sesleri iiten, 9- Ey istenenleri veren, 10- Ey sr ve gizli olanlar bilen! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh Seyyidler seyyidi, efendilerin efendisi, hazretlerin hazreti. Dereceleri yksek olan, an yce olan, yksek makamlara sahip olan. Dereceleri ykselten manas da verilmitir. Dereceleri ykselten tabiri; gkleri birbiri stne kurup ykselten, dnyada kullarna yce mertebeler veren, cennetteki yerlerini ykselten, meleklerin Ara veya gklere ykselmelerini temin eden, mminlerin sevap derecelerini ykselten eklinde aklanmtr.16

sfatlardan, kusurlardan, dk irkinliklerden seni tenzih ederiz.

Musbetler, baa gelen skntlar. Seni tesbih ederiz. Noksan vasflardan,

- 16

Aklamal Meali, heyet

Kurn- Kerim ve Trke hazrlamtr, s. : 467.

18

Meal 1- Ey balayanlarn en hayrls, 2- Ey yardm edenlerin en hayrls, 3- Ey hkmedenlerin en hayrls, 4- Ey aanlarn en hayrls, 5- Ey zikredenlerin en hayrls, 6- Ey varislerin en hayrls, 7- Ey hamdedenlerin en hayrls, 8- Ey rzk verenlerin en hayrls, 9- Ey ayrd edenlerin en hayrls, 10- Ey ihsan edenlerin en hayrls! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, eman! Bizi ateten halas eyle.

fethedenlerin en hayrls.

Aanlarn,

erh

alanlarn,

Zikredenlerin, yad edenlerin, zikrini yapanlarn en hayrls. (Allah Tel: Kullarnn kendisine yaptklar hamdleri, krleri, kulluklar unutmayp, hirette onlar birer birer zikrederek, sralayarak karlklarn verecektir...19

Baka trl izahlar da yaplmtr.)

yetinde Gklerin ve yerin miras Allahndr. buyurulmakla Allah Telnn Vris oluu ne suretledir, bildirilmitir. yette geen miras kelimesi hakknda tefsirlerde umumiyetle u aklamalar yaplmtr: Gklerde ve yerde ne varsa, hepsi Allahn mlkdr. Ondan yararlananlar, hep Onun mlkn birbirinden devr almaktadrlar. O hlde Allahn mlknde cimrilik etmeleri ne kadar yanltr! Bir gn herkes lecek ve malik olduu eyler zerindeki mlkiyetini kaybedecektir. Hlbuki Allah bakidir, mlk yine Onundur.18 Hamdedenlerin en hayrls, kendisini en iyi sen eden yahut kullarnn kendisini hamdetmelerine mukabil, onlara en gzel bir kabul ve mkft ile karlk veren... Fasleden, hkm koyan, ayrd eden, halledenlerin en hayrls. Bir nshada indirenlerin en hayrls eklindedir.

Vrislerin en hayrls. 17

-

-

17

l-i mrn, 3/180; Hadid, 57/10. Kurn- Kerm ve Aklamal Meali, heyet hazrlamtr, s. : 72.

18

20

Meal 1- Ey izzet ve ceml kendisinin olan, 2- Ey mlk ve celal kendisinin olan, 3- Ey kudret ve kemal kendisinin olan, 4- Ey byk ve yksek olan, 5- Ey yakalamas iddetli olan, 6- Ey cezas iddetli olan, 7- Ey hesaba ekmesi sratli olan, 8- Ey sevabn iyisi yannda olan, 9- Ey ana kitab yannda olan, 10- Ey ar bulutlar ina eden! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh Mukavemet edilemeyen g, kuvvetli nizam, kar konulamaz yakalay, azap verme.21

gnahn kbetinde ekilecek olan azab. Sevabn iyisi, en gzel karlk, karln gzelce almak. Kitabn anas, esas kitap, Levh-i Mahfuz veya kader. bulutlar. Bulutlar Ar ilerindeki bol sudan dolay arlkla tavsiftir.19 h t a r : Cevenl-Kebrdeki mnct- nebeviye, Kurn- Kerimden mlhemdir. Zira zikredilen esm-i ilhiye ve unt- rabbaniyenin ekserisi Kurnda gemektedir. Bu cihetle diyebiliriz ki; Kurn, Ceveni ierisine alm, ierisinde ona ehemmiyetli yer vermitir. Bu hususu gsterebilmek iin biz de yer yer yetleri tadad ederek, mnact- Ahmednin menba ve mehazn nazara arz etmeye alacaz, Mesela: Dereceleri yksek olan -veya ykselten-. (Mmin, 40/15) Cevenin ikinci ukdesinin drdnc nidsnda variddir. Balayanlarn en hayrls (Araf, 7/155). Cevenin nc ukdesinin birinci nids. Yardm edenlerin en hayrls (l-i mrn, 3/150). Cevenin nc ukdesinin ikinci nids. Hkmedenlerin, hkm verenlerin en hayrls (Araf, 7/87; Yunus, 10/109; Yusuf, 12/80), nc ukdenin nc nids. akla Fethedenlerin, kavuturanlarn en hayrls (Araf, 7/89). nc19

Ceza, suun karl, crmn ve

Mucem-i Elfaz- Kurn- Kerim, heyet hazrlamtr, s. : 177.

22

ukdenin drdnc nids. Vrislerin en hayrls. (Enbiy, 21/89). nc ukdenin altnc nids. Rzk verenlerin en hayrls. (Maide, 5/114; Hac, 22/58; Mminun, 23/72; Sebe, 34/39; Cuma, 62/11). nc ukdenin sekizinci nids. Fasleden, kat hkm veren ve ayrt edenlerin en hayrls. (Enam, 6/57). nc ukdenin dokuzuncu nids. ndirenlerin, arlayanlarn en hayrls (Mminun, 23/29). nc ukdenin -bir nshada- dokuzuncu nids. ... byktr, yksektir. (Rad, 13/9). Drdnc ukdenin drdnc nids. dir. lafznn asl Azab iddetli, yakalay kuvvetli. (Rad, 13/13). Drdnc ukdenin beinci nids. "Cezalandrmas iddetli olan,ar ceza veren"(Bakara, 2/196-211; l-i mran, 3/11; Maide, 5/2-98; Enfal, 8/13-25-48-52; Ra'd, 13/6; M'min, 40/3-22; Har, 59/4-7). Drdnc ukdenin altnc nids. Hesaba ekmesi sratli olan. (Bakara, 2/202; l-i mrn, 3/19-199; Maide, 5/4; Rad, 13/41; brhim, 14/51; Nur, 24/39; Mmin, 40/17). Drdnc ukdenin yedinci nids. Mkfatn gzeli yannda olan. (l-i mrn, 3/195). Drdnc ukdenin sekizinci nids. " Ana kitab -Levh-i Mahfuz 23

yannda olan. (Rad, 13/39) Drdnc ukdenin dokuzuncu nids. Ar bulutlar meydana getiren. (Rad, 13/12).

-

Meal Hem senden senin isimlerinle istiyorum: 1- Ey Hannan, 2- Ey Mennan, 3- Ey Deyyan, 4- Ey Gufran, 5- Ey Burhan, 6- Ey Sultan, 7- Ey Sbhan, 8- Ey Msten, 9- Ey minnet (nimet, ihsan) ve beyan (aklama) sahibi, 10- Ey eman (balama, serbest brakma, kurtarma) sahibi! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman Eman! Bizi ateten halas eyle.24

erh Senin isimlerini efaat yaparak, onlardan medet umarak istiyorum, demektir. ok merhametli, rahmeti ve re'feti bol olan. Nimet ve ihsan sahibi, ok ihsan eden. oka hesaba eken, kahhar, ceza ve mkfat bol olan. Balama sfatna sahip olan, afvedici. Bir nshada ( Ey balamas bol olan!) diye variddir. Brhan, kati delil, ikr huccet. Allah Telnn brhan olmas, varlnn ve birliinin aka bilinir olmas ve kendisinin sir imann rknlerine kat delil olmas demektir. Saltanat ve hkimiyet sahibi. Noksan sfatlardan, dk vasflardan uzak ve mnezzeh olan. inayet sahibi.

Kendisinden -

yardm

istenen,

25

Meal 1- Ey her ey azametine kar alalm olan, 2- Ey her ey kudretine kar ballk gstermi olan, 3- Ey her ey izzetine kar zelil dm olan, 4- Ey her ey heybetine kar huzuda (saygda) bulunmu olan, 5- Ey her ey malikiyetine (hkimiyetine) kar balanm olan, 6- Ey her ey korkusundan dolay boyun emi olan, 7- Ey dalar kendisinden sakndklar iin paralanm olan, 8- Ey gkler kendisinin emriyle ayakta durmu olan, 9- Ey arz (yer kresi) kendisinin izniyle yerine yerlemi olan, 10- Ey memleketinin halkna hakszlkta bulunmayan! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle.

26

erh Byklk, Saygyla birlikte korkmak, ekinmek, saknmak. Allahn azabndan ve ikabndan korkmak, saknmak. u ekilde de ma'nalandrlabilir: Ey O Zt ki, azametine kar her ey alalm.. kudretine kar her ey ballk gstermi.. izzetine kar her ey zelil olmutur... Heybetine kar her ey saygyla eilmitir... Hkimiyetine her ey ballkta bulunmutur... Onun korkusundan her ey boyun emitir... Onun hayetinden dalar yarlmtr... Onun emriyle gkler kaim olmutur... Onun izniyle arz yerine yerlemitir... Memleketinin halkna hakszlkta ve zulmde bulunmamaktadr.

-

27

Meal 1- Ey gnahlar balayan, 2- Ey beliyyeleri (musibetleri) gideren, 3- Ey mitlerin son bulduu merci, 4- Ey atiyyeleri (ihsanlar) bol veren, 5- Ey hediyeleri bol olan, 6- Ey mahlkat rzklandran, 7- Ey lmleri infaz eden, 8- Ey ikyetleri iiten, 9- Ey birlikleri gnderen (sevk eden), 10- Ey esirleri serbest brakan (salveren)! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh Aan, kefeden, gideren, kaldran. Son, nihayet, son yer, son zaman, son bulma, sona erme. Mahlukat, yaratlanlar. lmler, vefatlar. nn cemisidir. Seriyyeler, birlikler. Seriyye: be ile yz arasnda veya drtyz kiilik askeri grup.20

- 20

Mevarid, Mevld Sar, sayfa : 753.

28

Meal 1- Ey hamd sen sahibi, 2- Ey mecd ve ycelik sahibi, 3- Ey iftihar ve beh (parlaklk, gzellik) sahibi, 4- Ey ahd ve vefa sahibi, 5- Ey afv ve rza sahibi, 6- Ey nimet ve at (ihsan) sahibi, 7Ey fasl (hkmetme, ayrd etme) ve kaza (hkm koyma, icra etme) sahibi, 8- Ey izzet ve beka (ebedilik) sahibi, 9- Ey cmertlik ve iyilik sahibi, 10- Ey fazl (stnlk) ve nimetler sahibi! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh Hamd, medihten farkl bir kelimedir. Zira hamd, vlmeye lyk olanlar iin yaplr. Medih ise, lyk olsun olmasn mutlak vmedir. erisine riya, tebasbus gibi kt duygular girebilir. Allah Tel medhe ve vlmeye lyk olmas sebebiyle Onu veriz, Ona hamd senda bulunuruz.29

vme, vlme, gzel vasflarla yad edili. Mecd, eref, kerem, ltuf, ykseklik. Ycelik, ulvlik. Andlama, szleme. Sznde durmak, szn yerine getirmek, vefakr olmak. Rza, kabul, honutluk. Servet, ihsan, mal, iyilik, maruf. Nimetler. Birinci ukdede varid olan esma-i ilahiyeden lafza-i celli, Kurn- Kerimde 2698 defa zikredilmitir. nids be yerde zikredilmitir.21 Yine esma-i ilhiyeden elli yedi defa mezkur; yz on drt defa; yz elli defa; on bir defa; alt defa doksan bir defa; 22 iki defa zikredilmitir. Hem Kurnda gibi tehlil ifade eden kelmlar, 53 defa zikredilmi olup; bu tehlilt- Kurniyeyi Mecmtl-Ahzab adl eser kaydetmitir.23 Beinci ukdede ismi Kurnda 5 defa;24 21

22

l-i mrn, 3/26; Maide, 5/114; Enfal, 8/32; Yunus, 10/10; Zmer, 39/46. Neml, 27/40; nfitar, 82/6.

23

Cild : 1, Sahife : 290. Ayrca erhini de yapmtr. (Cild : 1, Sahife : 500. 24 Hiyesinde kaydedilmitir.) Th, 20/82; Sd, 38/66; Zmer, 39/5; Mmin, 40/42; Mearic, 70/10.

30

Sekizinci ukdenin onuncu nidsndaki izafesi Kurnda 13 defa mezkurdur. Kurn- Kerimde tehlili 26 sadece bir yerde zikredilmitir. (Yukarda gsterilen rakamlar, besmele dahil edilmeksizin ve esma-i ilhiyeden olmayan lafzlar karlarak serdedilmitir. Tafsiltl malumat isteyenler, Muhammed Fuad Abdulbakinin ElMuceml-Mfehresine mracaat edebilirler.) Seni tesbih ederiz, sz Kurn- Kerimde 9 yerde mezkurdur.

ismi iki defa25 zikredilmitir.

-

25

Yunus, 10/18; Enbiy, 21/112. Enbiy, 21/87.

26

31

Meal Hem senden senin isimlerinle istiyorum: 1- Ey Mani, 2- Ey Dafi, 3- Ey Nafi, 4- Ey iiten, 5- Ey ykselten, 6- Ey san'at sahibi, 7- Ey efaat sahibi, 8- Ey toplayc, 9- Ey (rahmeti, mafireti, ilmi v.s.) geni olan, 10- Ey genileten! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh Men edici, engel olan, alkoyan, (erleri vs.) bertaraf eden. Def edici, kaldran, kovan, gideren, veren. Menfaat veren, faydalandran, istifade ettiren. Ykselten, kaldran. Kurnda 27 zikredilmitir. (Ykseltici ve karan manasnda). Sanatkr, usta, yapan. Cem eden, toplayan, biraraya getiren. Kurn- Kermde mezkurdur.28 Rahmeti vs.si geni olan, bolluk sahibi. Kurnda mezkrdur. 2927

l-i mrn, 3/55. l-i mrn, 3/9; Nis, 4/140. Bakara, 2/115, 247, 261, 268; l-i mrn, 3/73; Maide, 5/54; Nur, 24/32; Necm, 53/32 (=Bu yette, balamas bol olan zikredilmitir.)

28

29

32

Genileten. yeti30 ve elbette biz hakikaten genileticiyiz (veya geniletmekteyiz) melinde olup, gn genilemekte olduuna -mendellet etmektedir.

--

Meal 1- Ey btn masnutn Sanii btn mahlukatn Yaratcs, rzklananlarn rzk vericisi, memluklerin maliki (sahibi),30 30

(yapcs), 3- Ey 4- Ey 5- Ey

2- Ey btn btn btn

Zriyt, 51/47.

33

skntllarn (skntsn) gidereni, 6- Ey btn gamllarn (gamlarn) kaldran (aan), 7- Ey btn merhamete muhta olanlara merhamet eden, 8- Ey btn perianlara yardm eden, 9- Ey btn aypl olanlar rten, 10- Ey btn zulme urayanlarn sna! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh Masnu, yaplm, sanatl. Memlk, mlk edinilen, kle, sahip olunan. Kederli, skntda olan, kaygusu bulunan. Kapal, bulutlu, gaml, bunalmda olan. Aypl, kusurlu, arzal, grnts ho olmayan, uygunsuz. Melce, iltica edilen yer, snak.

--

34

Meal 1- Ey iddetim nnda bildiim (tandm Zt), 2- Ey musibetim nnda midim olan, 3- Ey vahetim nnda mnisim olan, 4- Ey gurbetimde bana arkadalk eden, 5- Ey nimete nailiyetimde bana velilik eden (veliyy-i nimetim olan), 6- Ey skntm esnasnda gidericim olan (kederimi gideren), 7- Ey fakir ve muhta olduumda mededim olan, 8- Ey zorda kaldmda melceim olan, 9- Ey dehete kapldmda bana yardm eden, 10- Ey ardmda bana yol gsteren! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh

: ddet, say, rakam, belirli mddet, muayyen olan, bilinen, madud. : Bildiim,

tandm, hemen aklma gelen, mracaatta bulunduum Zt vb. ma'nalarla ma'nalandrlabilir. Bir nshada eklinde 35

variddir. hazrlk, levazmat, mhimmat, malzeme demektir. O hlde ye; yanmda hazr olan, hemen yardm gnderen gibi ma'nalar verilebilir. Tenha ve korkulu hl, rkeklik, yabanlik, ekingenlik, topluluktan uzak kalma hali. Asl: dr. nsiyet veren, arkadalk eden, vaheti gideren, cana yakn olan demektir. Gurbet, kimsesizlik, yalnzlk, vatandan uzak kalma durumu. Meded, yardm, imdada komak, feryada yetimek. Dehete kaplma, yardm arama, telaa dme, iddetli korku.

-

36

Meal 1- Ey gayblar ok iyi bilen, 2- Ey gnahlar oka balayan, 3- Ey ayplar oka rten, 4- Ey skntlar iyice gideren, 5- Ey kalbleri eviren, 6Ey kalbleri ssleyen, 7- Ey kalbleri nurlandran, 8Ey kalblerin tabibi, 9- Ey kalblerin sevgilisi, 10- Ey kalblerin ensi! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh Grnmeyen, gizli olan. Gayblar ok iyi bilen izafesi Kurnda drt yerde gemektedir: Maide, 5/109-116; Tevbe, 9/78; Sebe', 34/48. Allah Telnn kalblerin tabibi olmas; kalblere ifa vermesi, kalbleri kt duygulardan kurtarmasdr. Kalblerin ssleyicisi olmas ise; iman, ihlas, hsn- zan, hsn- niyet, samimiyet gibi gzel duygular kalblere yerletirmesidir. Kalbleri evirmesi de; iman-kfr, saadetekavet, hidayet-dallet, iyilik-ktlk, hayr-er gibi gzel ve irkin hasletlere kalbleri mazhar ve makes klmasdr. Mnis, enis, dost, cana yakn, nsiyet edilen.

- 37

Meal Hem Senden Senin isimlerinle istiyorum: 1- Ey cell sahibi, 2- Ey ceml sahibi, 3- Ey veklet eden, 4- Ey kefil olan, 5- Ey dellet eden (yol gsterici), 6- Ey afvedici (msamaha gsteren), 7Ey (her eyden) haberdar olan, 8- Ey ltufla muamele eden, 9- Ey izzet sahibi, 10- Ey mlk (saltanat, hkimiyet ve mlkiyet) sahibi! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh Celil: Celal sahibi, yce. Cemil: Cemal sahibi, gzel. Vekil: Koruyucu, yardmc, gzetleyici. Kurnda esma-i ilahiyeden olarak 14 defa38

zikredilmitir.31 Kefil: Koruyucu, gzetici ma'nasnda Kurnda gemektedir.32 Delil: Dellet eden, yol gsteren, klavuz, rehber. Habir: Haberdar olan, iin i yzn bilen. Kurnda esma-i ilahiyeden olarak 44 defa zikredilmitir. Latf: drak edilemeyen, ilmi mkemmel ve iradesi umull olan, rfk ile ve btn incelikleriyle yerine getiren (infaz eden), ltufla muamele eden, (her eyi) btn incelikleriyle bilen. Kurnda gemektedir.33 Azz: zzet sahibi, stn. Esm-i ilhiyeden olarak, Kurnda 89 yerde mezkurdur. Melik: Saltanat sahibi, hkmdar. Kurnda sadece bir yerde gemitir.34

-

-

31

Baknz : Kurn- Kerim Lugat, Mahmud anga, sahife : 559-560. Nahl, 16/91. Enam, 6/103; Yusuf, 12/100; Hac, 22/63; Lokman, 31/16; Ahzab, 33/34; r, 42/19; Mlk, 67/14. Kamer, 54/55.

32

33

34

39

Meal 1- Ey aranlarn delili (yol gstericisi), 2- Ey imdad isteyenlerin mededi, 3- Ey yardma aranlara yardma yetien, 4- Ey korunmak isteyenlere koruyuculuk eden, 5- Ey slerin sna, 6- Ey gnahkrlarn balaycs, 7- Ey korkanlarn eman (emniyete kavutuu merci), 8- Ey yoksullara merhamet eden, 9- Ey rkeklik (ekingenlik, yalnzlk, kimsesizlik) hissedenlerin ensi (en yakn dostu, nsiyet vericisi), 10- Ey zorda kalmlarn duasna cevap veren! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh40

, mdad dileyen, yardm talep eden .kurtarc arayan kimseler Yardma aranlar, kurtarlmak .isteyenler . Komu, koruyucu, kurtarc, yardmc Korunmak isteyenler, kurtarlmak .talep edenler, himayeci arayanlar Yalnzlk hissedenler, vahette .kalanlar, alamayanlar, zleyenler

- Meal14

1- Ey cmertlik ve ihsan sahibi, 2- Ey fazl (stnlk) ve minnet (nimetlendirme) sahibi, 3Ey emniyet ve eman (balama) sahibi, 4- Ey kudsiyet (temizlik, mnezzehiyet) ve sbhan (tenzih, noksan sfatlardan uzaklk) sahibi, 5- Ey hikmet ve beyan sahibi, 6- Ey rahmet ve rza (honutluk, kabul) sahibi, 7- Ey huccet ve brhan sahibi, 8- Ey azamet (byklk) ve saltanat sahibi, 9- Ey afvetme ve balama sahibi, 10- Ey refet (merhamet, acma) ve yardm sahibi! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh etmek,

taltifte bulunmak. Kudsiyet, temizlik, dk sfatlardan arnm olmak. Hikmet, yerli yerince i yapma vasf, iyiyi ve kty (hak ile batl) ayrd edebilme eni. Beyan, aklama, zah. Rahmet, merhamet, acma. 35 Rahmet sahibi izafesi Kurnda gemektedir. Huccet: Kat olsun olmasn mutlak delil. Brhan: Kat olan delil demektir. Mukaddimat- yakniyeden mteekkil artlarn cmi olan bir kyas- mantkdir ki, netice35

Minnet

nimetlendirme,

Enam, 6/133, 147; Kehf, 18/58.

42

63.hakknda ilm-i yakn ifade eder Yardm, yardm isteyi, yardm .istenilen, inayet etme zaman, inayet etme yeri yerine Bir nshada . nids gemektedir

-

-

Meal63

.51 : .Istlaht- Fkhiye Kamusu, mer Nasuh, c. : 1, s

34

1- Ey her eyin Rabbi (sahibi, terbiyecisi, idarecisi) olan, 2- Ey her eyin ilh olan, 3- Ey her eyin yaratcs olan, 4- Ey her eyin stnde olan, 5- Ey her eyden nce olan, 6- Ey her eyden sonra olan, 7- Ey her eyi bilmekte olan, 8- Ey her eye gc yeter (muktedir) olan, 9- Ey her eyin snii (ustas, yapcs) olan, 10- Ey her ey fni olurken kendisi bki kalan! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh Allah Telnn her eyin stnde olmas: Hem O, kullarnn stnde yegne kudret ve tasarruf sahibidir. yetinde37 beyan edildii gibi, herkesin ve her eyin stnde byk bir hkimiyete sahip olmas demektir. Yine Allahn (c.c.) her eyden nce ve sonra olmas ise; ezel ve ebed olup, kdem ve bekaya sahip olmasdr. O ilktir, sondur, zahirdir, batndr. O her eyi iyice bilicidir. 38 yeti bu hususu beyan etmitir. Evet; Allah Tel hem ezel, hem ebeddir. Btn mahlkatn hem d yaplarn, hem de i durumlarn bilir. Zahir ve batn her eye muttalidir. Onun ilminden hibir37

Enm, 6/18, 61. Kurn- Kerim ve Aklamal Meali, heyet, s. : 134. Hadd, 57/3.

38

44

ey gizlenemez, harite kalamaz. ibaresindeki =vv; atf vv olmayp, vv- hliyedir. Her ey fni olduu hlde... demektir.

-

Meal Hem Senden Senin isimlerinle istiyorum: 1- Ey Mmin, 2- Ey Mheymin, 3- Ey Mkevvin, 4- Ey Mlakkin, 5- Ey beyan eden, 6- Ey kolaylatran, 7- Ey ssleyen, 8- Ey Muazzm, 9- Ey yardm edici, 6- Ey Mlevvin! Seni tesbih ederiz. Senden baka ilh yoktur. Eman, Eman! Bizi ateten halas eyle. erh Mmin: Emniyet veren, emin klan, 45

(resllerini) tasdik eden. Kurnda zikredilmitir.39 Mheymin: Koruyup gzeten, kollayan, titizlikle zerinde duran.40 Mkevvin: Tekvin eden, meydana getiren, oluturan, icad eden. Mlakkin: Telkin eden, (iyiyi, hayr, doruyu) reten, hatrlatan. Mzeyyin: Ssleyen, eyaya gzel suretler ve ssl biimler veren. Allah Telnn ssleyici olmas u yetlerde inzal buyurulmutur: Hicr, 15/16; Sfft, 37/6; Fussilet, 41/12; Hucurat, 49/7; Kaf, 50/6; Mlk, 67/5. Muazzm: Kendi ann ve esmsn tazim eden. Mmin kullarnn derecelerinin bykln gsteren. Kendi bykln (byk oluunu, azametini) izhar eden. Mlevvin: Renklendiren, eyaya ayr ayr renkler veren, snflandran, eit eit halk eden, nevilere ayran. Bir nshada yerine lafz gemektedir. Mkevvir; saran, dolayan, katlayan manalarna gelir.

--

39

Har, 59/23. Har, 59/23.

40

46

Meal 1- Ey mlknde mukm olan, 2- Ey cellinde (ycelii hususunda) byk olan, 3- Ey saltanatnda kdem sahibi olan, 4- Ey kuluna ok merhamet edici olan, 5- Ey her eyi gzelce bilici olan, 6- Ey kendisine kar kaba davranana (vefaszlk edene) hlim (yumuaklk gsterici ) olan, 7- Ey kendisinden (bireyler) mit edene kar kerim (lutfedici, midini boa karmaz) olan, 8- Ey llerinde hikmetle i grc olan, 9Ey hkmnde ltufkr (rfk ve yumuaklkla muamele edici) olan, 10- Ey ltfunda (ihsann ifa hususunda) muktedir olan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle. erh47

Mlkte mukm olmak; mlk bakalarna kaptrmamak, saltanat ve malikiyet hususunda berdevam olmak, malnda ve idaresinde sz sahibi olmak, tasarrufu daim olmak demektir. Saltanatnda kdem sahibi olmas ise; ezel ve ebed bir hkimiyete malik olup, zahir saltanat sahibi olanlara ve sonradan riz bir malikiyet edinenlere benzememesidir. llerinde hikmetle i grmek; her eyde hikmeti gzetmek, her eyin plnn ve programn bilerek yerli yerince yapmaktr. Bir nshada yerine yerine lafz, yerine =( isyan etmek) ibaresi, kelimesi gemektedir. Allah Telnn ltfunda kdem sahibi olmas; devaml ltufta bulunmas, Onun ltufkrlna hi kimsenin yetiememesi, ihsanda ve keremde herkesi sebkat etmesidir. O her eyi iyice bilicidir cmlesi u yetlerde mezkurdur: Bakara, 2/29; Enam, 6/101; Hadd, 57/3.

- -

48

Meal 1- Ey ancak fazl (ihsan, lutfu) umulan, 2- Ey ancak adaletinden korkulan, 3- Ey yalnz iyiliine intizar edilen (iyilii beklenen), 4- Ey sadece afvetmesi istenen, 5- Ey yalnz mlk (hkimiyeti) devam eden, 6- Ey saltanatndan baka saltanat olmayan, 7- Ey brhanndan baka brhan (kat delil) olmayan, 8- Ey rahmeti her eyi kaplam olan, 9- Ey rahmeti gazabn gemi olan, 10- Ey ilmi her eyi kuatm olan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle. erh Allah Teldan ancak fazlnn umulup da adlinden korkulmas meselesi u ekilde aklanmtr: te ey gafil insan! Bak Cenb- Hakkn fazlna ve keremine! Seyyieyi bir iken bin yazmak,49

haseneyi bir yazmak veya hi yazmamak adalet olduu hlde; bir seyyieyi bir yazar; bir hasaneyi on, bazen yetmi, bazen yediyz, bazen yedi bin yazar. Hem u nkteden anla ki, o mdhi cehenneme girmek ceza-y ameldir, ayn adildir. Fakat cennete girmek mahz- fazldr. 41 Cenb- Hakkn rahmetinin her eyi kaplam olduunu u yeti kerime bize bildirmektedir: Rahmetim her eyi kaplamtr. (Araf, 7/156) Talk Sresinin 12. yetinde Allahn (c.c.) ilminin her eyi kuatm olduu bildirilmitir: ... ve phesiz Allah, her eyi ilmiyle kuatmtr.

-

41

Said Nurs, Osmanlca Szler, s. : 465.

50

Meal 1- Ey kaygy aan (gideren), 2- Ey gamm (tasay) kaldran, 3- Ey gnah balayan, 4- Ey tevbeyi kabul eden, 5- Ey mahlukat yaratan, 6Ey vaadinde doru szl olan, 7- Ey ocuun rzkn veren, 8- Ey ahde vefa gsteren (andlamay yerine getiren), 9- Ey srr bilen, 10Ey taneleri yaran! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle. erh Bir nshada yerine mahlukat demektir. varid olmutur. Ey ocuu rzklandran! diye nidda bulunulmas; nazar- dikkati hakik rzklandrana, besleyip bytene ekmek iindir. Zira anne karnndaki ceninden tut, t kabre varncaya kadar rzkla besleyen Odur. Fakat bazan gafletle ve yanllkla ocuu annesi besler ve bytr zannedilir. Hlbuki bu besleme ve terbiye zahirendir. Aslnda, yavrular dnyaya gelir gelmez, annelerini onlarn etrafnda koturmak, gslerine b- hayat fkrtan memeler musluunu koymak, snelerine efkat ve merhameti yerletirmek ve o ciz yavrulara onlar musahhar etmek, dorudan doruya Hlik- Zlcelle ve Rezzk- Kerime mahsustur... Mmin Sresinin 3. yetinde gnah balayan, tevbeyi kabul eden diye tavsifat51

vardr: ... gnah balayan, tevbeyi kabul eden, cezas iddetli, tavl (iyilik, ltuf, zenginlik, varlk, nimet) sahibi... Tevbe Sresinin 111. yetinde Hem. Allahtan daha ok ahdini yerine getiren kimdir? buyurulmutur. Enam sresinin 95. yetinde de: phesiz Allah, taneleri (tohumlar) ve ekirdekleri yarandr (nev nema veren, filizlendirendir.) buyurulmutur.

Meal 1- Yine Senden Senin isimlerinle istiyorum: Ey yce (yksek, ulu Zt- Akdes), 2- Ey vefa sahibi, 3- Ey vel (dost, sahip, ileri yrten), 4- Ey zengin (varlk sahibi, tkenmez hazineleri bulunan), 5- Ey mel (kudretli, varlk sahibi, malik52

--

veya yardm edip destek olan), 6- Ey zek (temiz, noksan sfatlardan arnm, mnezzeh, mukaddes), 7- Ey raz olan, 8- Ey bed (yaratc, icad eden, yoktan var eden veya ak ve ikr olan), 9- Ey gizli olan, 10- Ey kuvvetli olan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle. erh ulu. Kurnda

Yksek, sekiz yerde zikredilmitir. Dost, sahip, idareci, ehil. Kurnda -esma-i ilhiyeden olarak- 12 yerde zikri gemektedir. Varlkl, zengin, mstani. Esma-i ilhiyeden olmak zere Kurnda 18 yerde mezkrdur. Asl: dr. Kudretli, varlkl, malik manasna gelir. Yardmda bulunan, destek olan manasna gelmesi de muhtemeldir. Temiz, pak, arnm, zengin, doru, drst manalarna gelir. Raz olan, honut. Bu kelime raz olunan, kabul edilen manasna da gelir. Bu ikinci manaya Meryem Sresinin 6. yetindeki lafz dellet etmektedir : ... ve Rabbim onu rzana lyk kl (kendisinden raz ol). Allah Tel, salih amellerden ve salih kullarndan raz olup; kendisi de mmin kullar tarafndan sevilip, kabul ve rza ile kendisine ubudiyet edilir olmas; Onun hem raz, hem de marzi olduunu gsterir.53

Ak ve ikar olan, bilinen. Bu kelimenin asl olduu takdirde evvel olan, icad eden, yoktan var eden manalarna gelir. Kurn- Kerimde 10 yerde Allah Telnn bed ve ihtira suretinde eyay yoktan var etmesi meselesi fiili ile zikredilerek bildirilmitir. Kuvvetli, gl. Kurnda, esma-i ilhiyeden olmak zere 9 yerde bahsi gemitir.

--

Meal 1- Ey gzeli izhar eden (aa karan), 2- Ey irkinin zerini rten, 3- Ey crmn cezasn (hemen) vermeyen, 4- Ey perdeyi yrtmayan, 5Ey afv byk, 6- Ey msamahas (cezadan vazgemesi, balamas) gzel olan, 7- Ey mafireti (balamas) bol olan, 8- Ey rahmetle54

ellerini aan, 9- Ey her fsltnn yannda bulunan, 10- Ey her ikyetin son bulduu merci! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle. erh Allah Tel, gzeli ve gzellii izhar eder, irkini ve irkin suretleri rtmeyi det edinir olmas, meietinin iktizasdr. Zira Allahn esms gzeldir, esmsnn tecellisi de elbette gzel olacaktr. Bu hususta yle bir aklama yaplmtr: Fenlerin casus gibi tedkkatyla ve hadsiz tecrbelerle sabit olmu ki, kinatn nizamnda galib-i mutlak ve maksud-u bizzat ve Sani-i Zlcellin hakiki maksadlar, hayr ve hsn ve gzellik ve mkemmeliyettir. nk kinata ait fenlerden herbir fen, kll kaideleriyle bahsettii nev ve taifede yle bir intizam ve mkemmeliyet gsteriyor ki, ondan daha mkemmel, akl bulamyor. Mesel: Tbba ait terih-i beden-i insan fenni ve kozmorafyaya tabi manzume-i emsiye fenni, nebatt ve hayvanta aid fenler gibi btn fenlerin herbirisi, kll kaideleriyle o bahsettii ksmda Sani-i Zlcelalin o nevdeki nizamnda mucizt- kudretini ve hikmetini ve hakikatn gsteriyor. Hem istikr-i tamme ve tecrbe-i umum gsteriyor, netice veriyor ki: er, kubh, irkinlik, btl, fenalk hilkat- kinatta czdir. Maksud deil, tebedir ve dolaysyledir. Yani mesel; irkinlik, irkinlik iin kinata girmemi. Belki gzelliin bir hakikat ok hakikatlara inklab etmek iin irkinlik bir vahid-i kyas olarak hilkata55

girmi. er, hatta eytan dahi beerin hadsiz terakkiyatna msabaka ile vesile olmak iin beere musallat edilmi. Bunlar gibi; cz erler, irkinlikler, kll gzelliklere, hayrlara vesile olmak iin kinatta halk edilmi. 42 Crmn (suun) cezasn vermemek, muhaze etmemekten murad; afvnn bol ve rahmetinin geni olmasdr. Yoksa irk gibi afva kabil olmayan crm ve cinayetlere ceza vermemek, afvetmek manasnda deildir. Zira o takdirde izzet ve celline iliilmi olur ki, mafirete istihkak liyakatini kaybetmi olur. Hem bazen yersiz bir merhametle zalim canileri ve gaddar facirleri balamak, binler mazlumlarn ve masumlarn hukukunu nazar- itibara almamaktr ki; Allah (c.c.) bu gibi dk vasflardan mnezzehtir... Bir nshada yerine gemektedir. su, gnah, cinayet demektir. Allah Telnn perdeyi yrtmamas, anna yakmayacak ilerden mnezzeh ve mberra olmasdr. Azamet izrmdr ve kibriya (byklk) ridmdr. hads-i kudssi bu srra bakar. Bu srrn pek ok hikmetlerinden bir hikmeti yle izah edilmitir: ...Azamet ve kibriya lzumlu bir perdedir. Akl ile ihata ve kalble grmeye manidir.. Ve tam marifete sed eker.. Ve marifette ve imann inkiafnda hadsiz mertebelerin bulunmasna sebeptir.. Ve marifetullahta terakki ettirmeye cazibedar bir ihticab- kudsdir. Yoksa hibir cihetle inkra ve nefye sebep olamaz... Evet,42

Hutbe-i amiye, Bediuzzaman, s. : 33-34.

56

azamet bir vesile-i ihticab olduu gibi, azametten neet eden ve azametin bir nevi unvan ve dier bir sureti olan iddet-i zuhur dahi bir vesile-i ihtifa ve ihticabdr ki: demiler... Evet, gnein iddet-i nuru, ztn setreder. Hastalkl gzler grmez. 43 Enam sresi, 147. yette : Eer seni yalanlarsa, de ki: Rabbiniz geni bir rahmet sahibidir. buyurulmutur. Necm Sresinin 32. yetinde de : Hakikaten Rabbin, balamas bol olandr. buyurulmaktadr. Mide Sresinin 64. yetinde : Bilakis, Onun elleri aktr (cimri deildir), diledii ekilde infak eder (harcama yapar). buyuruluyor. Fslt, fsldama, sr, fsldaanlar, srdalar. Cenb- Hak; gizli ve ak her eyi bilmesi hasebiyle, her fsltnn ve btn fsldaanlarn yannda hazr olup, hepsinden haberdar olmakla tavsif edilmitir. Onun ilmi her eyi ihata etmi olduundan; btn mnactlar, dualar, niyazlar, gizlilikleri bilir, haberdar olur; Ondan hibir ey saklanp gizlenemez. Mcadele Sresinin 7. yetinde:

43

Osmanlca yetl-Kbr, Bediuzzaman, s. : 16.

57

kiinin gizli konumasnda drdncs mutlaka Odur; be kiinin (gizlice konumalarnda) altncs mutlaka Odur; bundan az veya ok olsalar, -her nerede bulunurlarsa bulunsunlar-, mutlaka O, onlarla beraberdir.. buyurulmutur.

-

Meal 1- Ey bol nimet sahibi, 2- Ey geni rahmet sahibi, 3- Ey tam hikmet sahibi, 4- Ey kmil kudret sahibi, 5- Ey kat huccet sahibi, 6- Ey ak keramet (kerem, stnlk, ikram) sahibi, 7- Ey58

yksek sfat sahibi, 8- Ey daim izzet sahibi, 9- Ey metin (salam) kuvvet sahibi, 10- Ey stn (ileri derecede, sebkat etmi) nimet sahibi! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle. erh Enam Sresinin 147. yetinde Cenb- Hakkn geni bir rahmete sahip olduundan bahsedilmitir. Zariyat Sresinin 58. yetinde: phesiz Allah; hakik rzk veren, kuvvet sahibi, metindir. buyurulmutur. Hikmet-i balia=tam hikmet ise, kusursuz ve przsz bir ekilde her ii mkemmel ve yerli yerince yapmak demektir. Kmil kudret, nihayetsiz bir kudretin almetidir ki, o kudrete cizlik rz olamaz; az-ok, bykkk, cz- kll, cz-kll, zerre-kre, atom-ems o kudrete nisbeten msavidir. Her eyi bir ey kolaylnda ve shuletle yapar, icad eder. Bu hususa Kurnda bir ok yetler sarhaten dellet etmektedir. Mesel: Bakara, 2/117; l-i mrn, 3/47, Nahl, 16/40-77; Meryem, 19/35; Lokman, 31/28; Ysn, 36/82; Mmin, 40/68; Kamer, 54/50. Ayrca Kurnda 36 yerde Cenb- Hakkn her eye kadir olduundan bahsedilmitir. Minnet-i sabka, sebkat etmi (ne gemi, stn) nimet demektir. Cenab- Hakkn minneti,nimeti, ihsan btn lezzetlerin fevkindedir ve kimse Onun kadar inamda, ikramda bulunamaz. Yahut nimet-i sabka,59

nceden beri nimetlendirmek manasnadr ki; Allah Tel, mahlkatn en bata yoktan yaratmakla en byk minnette bulunarak, onlara vcud nimetini vermi; sonra da onlara devam ve beka vermekle, ihsann devaml tecdid edip, yeni yeni ltuflarda bulunmutur. Ey nefis! Ubdiyet; mukaddime-i mkft- lhika deil, belki netice-i nimet-i sabkadr. Evet, biz cretimizi almz. Ona gre hizmetle ve ubdiyetle muvazzafz. nk ey nefis! Hayr- mahz olan vcudu sana giydiren Hlik- Zlcell, sana itihal bir mide verdiinden Rezzak ismiyle btn matumat bir sofra-i nimet iinde senin nne koymutur. Sonra sana hassasiyetli bir hayat verdiinden, o hayat dahi bir mide gibi rzk ister. Gz, kulak gibi btn duygularn, eller gibidir ki; ruy-u zemin kadar geni bir sofra-i nimeti, o ellerin nne koymutur. Sonra manev ok rzk ve nimetler isteyen insaniyeti sana verdiinden, lem-i mlk ve melekt gibi geni bir sofra-i nimet, o mide-i insaniyetin nne ve akln eli yetiecek nisbette sana amtr. Sonra nihayetsiz nimetleri isteyen ve hadsiz rahmetin meyveleriyle tegadd eden ve insaniyet-i kbra olan slmiyeti ve iman sana verdiinden, daire-i mmkinat ile beraber esm-i hsn ve sft- mukaddesenin dairesine amil bir sofra-i nimet ve sadet ve lezzet sana fethetmitir. Sonra imann bir nuru olan muhabbeti sana vermekle, gayr-i mtenahi bir sofra-i nimet ve saadet ve lezzet sana ihsan etmitir... 4444

Osmanlca Szler, Bediuzzaman, s. : 528-529.

60

Bir nshada yerine Ey gl azamet sahibi (aziz ve kahhar bir bykle sahib olan)! nids variddir.

Meal 1- Ey hkimlerin en (yksek) hkimi, 2- Ey dillerin (adaletle davrananlarn) ed dili, 3- Ey sadklarn (doru szllerin) en sadk, 4- Ey zahir (ikr, akta) olanlarn en zahiri, 5- Ey temizlerin en temizi, 6- Ey yaratanlarn en iyisi (en gzel yaratc), 7- Ey hesaba ekenlerin en sratlisi, 8- Ey iitenlerin en iyi iiticisi, 9- Ey en kerim olanlardan daha kerim olan, 10- Ey merhamet edenlerden daha merhametli, 11- Ey efaat edenlerden daha ok efaatte bulunan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle.61

-

-

erh Cenb- Hakkn Alem, Ekber, Erham, Ahsen gibi esm ve sft ve eflinde kullanlan ism-i tafdil, tevhide naks deildir. nk maksad; bizzat ve hakik bir mevsufu, gayr-i hakik veya akl bir imknla veya vehm bir mevsufa tafdil etmektir. Ve keza izzet-i ilhiyeye de mnafi deildir. nk maksad, sft ve ahvl-i ilhiye ile mahlkatn sft ve efli arasnda bir mvazene yapmak deildir. Yani ikisini bir seviyede tuttuktan sonra, bunu ona tafdil etmek deildir ki, sft- ilahiyeye bir naks olsun. Evet; masnattaki kemlt, Cenb- Hakkn kemlinden inikas eden bir glge olduuna nazaran; masnat, sft- ilhiye ile mvazene hakkna malik deildir. 45 Hlklarn en iyisi, merhametlilerin en merhametlisi gibi tabirlerin ne manda olduklarn daha iyi anlayabilmek iin Szler Mecmuasna baknz.46 Hkimlerin en stn hkimi izafesi: (Hd, 11/45, Tn, 95/8). Daha doru szl, en sadk. lafz: (Nis, 4/87-122). Yaratclarn en iyisi, en gzel yaratc. (Mminn, 23/14; Sfft, 37/125). Ayrca baknz: O ki, yaratt her eyi gzel yapmtr. (Secde, 32/7).45

Mesnev-i Nuriye, Said Nurs, s. : 214. Said Nurs, Szler Mecmuas, s. : 909-913.

46

62

sratlisi. (Enam, 6/62). En kerim, en cmert, en stn. Oku. Hem senin Rabbin en stndr. yeti: (Alak, 96/3). Rahmet edenlerin en merhametlisi. (Araf, 7/151; Yusuf, 12/64-92; Enbiy, 21/83).

Hesaba

ekenlerin

en

- Meal 1- Ey gklerin esiz yaratcs, 2- Ey karanlklar koyan, 3- Ey gizlileri bilen, 4- Ey gzyalarna (zntlere) merhamet eden, 5- Ey irkinlikleri (kusurlar, ayblar) rten, 6- Ey beliyyeleri (bela ve musibetleri) aan (gideren), 7- Ey lleri dirilten, 8- Ey iyilikleri artran, 9- Ey bereketleri indiren, 10- Ey intikamlar (cezalandrmalar)63

iddetli olan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle. erh Semlarn esiz yaratcs.47 Gizli olanlar bilen. Cenb- Hakkn; gizli ve ak, gaybda ve ehadette olan her eyi bildii Kurnda birok yerde zikredilmitir. te, gayb (gizli olanlar) bilen olarak u yetlerde tavsifat yaplmtr.48 Allah Telnn, (belliyt, musibetleri, erleri, zararlar) def edip, giderici olduu Enam Sresinin 17. yetinde ve Yunus Sresinin 107. yetinde bildirilmitir. Kurnda Cenb- Hakkn, lleri diriltici olduu vasfyla bildirilmitir.49 Hlk Telnn, haseneleri (sevablar, iyilikleri) katlayp artrmasna u yet dellet etmektedir: Hakikaten Allah, zerre kadar hakszlk etmez. Eer iyilik ise, onu kat kat artrr ve kendi katndan byk bir mkft verir. (Nis, 4/40) Bir nshada yerine Ey zellelere (srmelere, kusurlara) merhamet47

Bakara, 2/117; Enam, 6/101. Enam, 6/73; Tevbe, 9/94-105; Rad, 13/9; Mminn, 23/92; Secde, 32/6; Sebe, 34/3; Ftr, 35/38; Zmer, 39/46; Har, 59/22; Cuma, 62/8; Tegbun, 64/18; Cin, 72/26. Rum, 30/50; Fusslet, 41/39.

48

49

64

eden (rahmetle muamele edip kusurlar balayan! nids vriddir. Hem yerine ktlkleri Ey (seyyieleri, gnahlar) silen! nids vrid olmutur. Rad Sresinin 39. yetinde geen: diledii Allah, eyi siler ve (dilediini de) sabit brakr. cmlesi, bu hususda kfi bir zahtr.

-

-

MealHem senden senin isimlerinle istiyorum: 1- Ey Musavvir (suret veren, ekillendiren), 2- Ey Mukaddir (takdir eden, programlayan, mikdarlarn tayin eden), 3- Ey temizleyen, 4- Ey nurlandran (aydnlatan), 5Ey takdim eden (ne alan), 6- Ey tehir edici (arkada brakan, geriye koyan), 7- Ey kolaylatran, 8- Ey uyaran, 9- Ey mjdeleyen, 10- Ey tedbir eden (dzenleyen)! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle.65

Tasvir eden, suret veren, ekillendiren.50 lp bien, takdir eden, tayin edici, plan ve programa alan.51 Temizleyici, arndran.52 Takdim eden, ne alan, nceden yapan. Kaf Sresinin 28. yetinde Allahn mukaddim olarak nceden vadde bulunduundan bahsedilmitir.

erh

Tehir eden, geriye brakan.53 Kolaylatran, kolaylk veren.54 nzar eden, korkutan, uyaran. Duhan Sresinin 3. yetinde Dorusu biz uyarclarz. buyurulmakla; Allahn (c.c.) mnzir oluu tasrih edilmitir. Bir nshada yerine nids variddir. Dirilten, canlandran, yeerten.55 Yahut bu nidnn eklinde varid olmas da muhtemeldir ki; lafz, nereden (oka etrafa 50

Har, 59/24; l-i mrn, 3/6; Araf, 7/11; Mmin, 40/64; Tegabun, 64/3. Cenab- Mevlnn mukaddir olduunu u yetler bildirmektedir: Yunus, 10/5; Hicr, 15/60; Furkan, 25/2; Neml, 27/57; Sebe, 34/18; Ysn, 36/39; Fussilet, 41/10; Vaka, 56/60; Mzzemmil, 73/20; Abese, 80/19; Al, 87/3. Kurnda, Mevl-y Kermin mutahhir olduuna u yetler dellet etmektedir: l-i mrn, 3/42-55; Maide, 5/6-41; Enfal, 8/11; Ahzab, 33/33. Allahn (c.c.) muahhir (tehir edici) olmasna dellet eden yetler: Nis, 4/77; Hd, 11/8-104; brhim, 14/10-42-44; Nahl, 16/61; sr, 17/62; Ftr, 35/45; Mnafkn, 63/10-11; Nuh, 71/4. u yetlerde Hakk Telnn, kolaylatrc olduu bildirilmektedir : Meryem, 19/39; Th, 20/26; Duhan, 44/58; Kamer, 54/17-22-32-40; Abese, 80/20; Al, 87/8; Leyl, 92/7-10.

51

52

53

54

55

Baknz: Zuhruf, 43/11; Abese, 80/22.

66

yayan, datan) manasna gelir. Mjdeleyici.56 Tedbir eden, dzenleyici.57

Meal 1- Ey yasak evin (Kbenin) sahibi, 2- Ey yasak ayn sahibi,3- Ey Mescid-i Haramn sahibi, 4- Ey yasak beldenin (Mekkenin) sahibi, 5- Ey Rkn ve Makamn sahibi, 6- Ey Mear-i Haramn (Mzdelifenin) sahibi, 7- Ey helal ve haramn56

--

Baknz: l-i mrn, 3/39-45; Tevbe, 9/21; Hd, 11/71; Meryem, 19/7; Sfft, 37/101-112; ra, 42/23. Yunus, 10/3-31; Rad, 13/2; Secde, 32/5.

57

67

sahibi (helal ve haram koyan, vaz eden), 8- Ey nur (aydnlk) ve karanln sahibi, 9- Ey tahiyye ve selam sahibi, 10- Ey celal ve ikram sahibi! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle. erh Kbeye yasak ev denmesinin sebebi, hrmet gsterilen mubarek bir mekan olmas ve orada birtakm hususlarn yaplmasnn yasak olmasdr. Fkh kitablarnda hacc bahsinde bu yasaklarn neler olduu genie aklanmtr. terkibi, Maide Sresinin 2. ve 97. yetlerinde gemektedir. Haram (yasak) ay. Drt ay vardr ki, bu aylara denir. Bunlar zilkade, zilhicce, muharrem ve receb aylar olup; eski devirlerden beri Allahn bunlar haram klmas ve Arablarn da bunlarn ihtiramn kabullenmi olmalar sebebiyle byle tavsif edilmilerdir. 58 Mescid-i Haram: Mekke-i Mkerremede bulunan ve Kbe-i Muzzamay ierisine alan byk mescid.59 Yasak belde (Mekke).60 Rkn, destek, dayanak, direk, kuvvetli taraf, yan, ke, Kbenin kelerinden her biri.58

Kurn- Kerim Lugat, Mahmud anga, s. : 141.. Haram ay tabiri iin baknz: Bakara, 2/194, 217; Maide, 5/5-97. Baknz: Bakara, 2/144, 149, 150, 191, 196, 217; Maide, 5/2; Enfal, 8/34; Tevbe, 9/7, 19, 28; sr, 17/1; Hac, 22/25; Fetih, 48/25, 27. Neml, 27/91.

59

60

68

Doru kesine Rkn Hacer-i Esved veya Rkn- ark, gney kesine Rkn- Yeman, bat kesine Rkn- am kuzey kesine de Rkn- Irak denir.61 Makam, ayakta durulan veya oturulan yer, vatan, ikamet etme, mertebe, mekan brahim (a.s.)n makam: Mecsid-i Haramda hususi bir mekan olup; brahim (aleyhisselm)n burada durup, namaz ve ibadetini de ed ettii sylenilmitir.62 Mear-i Haram: Mzdelifede Kuzeh Da zerinde bir tepedir. Zirvesinde silindir biiminde Mikade denilen kla aydnlatlm bir ta vardr. Mzdelifede yaplan vakfenin Mear-i Haram yaknnda yaplmas snnettir.63 Bakara Sresinin 198. yetinde: Arafttan (ayrlp, Mzdelifeye doru) akn ettiinizde, Mear-i Haramda Allah zikrediniz buyurulmutur. Tahiyye: Selamlama, tazim ve hrmette bulunma. ...Birincisi: dr. Ksack meali udur: Nasl bir usta, pek harika bir makinay derin ilmi ve mucizekr zekasyla yapsa; o acib makinay gren herkes, o ustay takdirkrne tebrik edip alklar ve tahsinkrne medihlerle ve ihsanlarla ona madd-manev hediyeler, tahiyyeler verir. O makine dahi, o ustann istedii tarzda tam tamna, gayet mkemmel olarak, arzularn ve harika ince61

Hacc Rehberi, rfan Ycel, s. : 16. Baknz: Bakara, 2/125; l-i mrn, 3/97.

62

63

Hacc Rehberi, rfan Ycel, s. : 26.

69

sanatn ve maharet-i ilmiyesini gstermesiyle, kendi ustasn lisan- hal ile alklar, tebrik eder, manev tahiyyeler, hediyeler verir. Aynen yle de: Kinatta btn zihayat taifeleri, herbiri ve herbir ferdi, her taraf mucizeli birer harika makinadr ki; ustasnn her eyin her ey ile mnasebetini gren ve her eyin hayatna lazm btn eyleri grp tam yerinde ona yetitiren ihtal ilminin derin ve ince cilveleriyle kendini tanttran Sani-i Zlcellini hayatlarnn lisan- halleriyle, ins ve cin ve melek olan zuurlarn kal dilleri gibi tahiyyelerle alklar ve tebriklerle, derler. Ve hayatlarnn fiyatn dorudan doruya btn mahlukat, btn ahvaliyle bilen Hlklarna ubudiyetkrne takdim ediyorlar ki; mirac gecesinde btn zhayat namna Muhammed (aleyhissalt vesselm), VaciblVcudun huzurunda selam yerinde deyip, btn zihayat taifelerinin tahiyye ve hediye ve manev selamlarn takdim etmi. Evet, d bir muntazam makina, intizam ve mizanl heyetiyle eksiz bir mahir ve dikkatli ustay gsterdii gibi; kinat dolduran hadsiz zihayat makineler de, herbirisi binbir mucizt- ilmiyeyi gsteriyorlar. Elbette yldz bceinin na nisbeten gnein ziyas derecesinde ilmin cilveleri ile o zhayatlar, usta ve sermed sanatkrlarnn vcub-u vcuduna ve mabudiyetine pek parlak ehadet ederler. 64 Selam, selamet, kurtulu, enlik, serinlik. ...Hem Resul- Ekrem; hem abd, hem rasul olduundan, ubudiyet cihetiyle salt ister, risalet cihetiyle selam ister ki; ubudiyet halktan Hakka gider, mahbubiyet ve rahmete mazhar64

ular, Said Nurs, s. : 642-643. Ayrca baknz: Yunus, 10/10; brhim, 14/23; Nur, 24/61; Furkan, 25/75; Ahzab, 33/44.

70

olur. Bunu ifade eder. Risalet, Hakktan halka bir eliliktir ki, selamet ve teslim ve memuriyetinin kabul ve vazifesinin icrasna 65 muvaffakiyet ister ki, onu ifade ediyor. Ayrca tahiyye manasnda tazim, hrmet ve saygy da ifade eden bir kelimedir. Bu cihetle selam sahibi denildiinde; hem selamet veren, kurtulua erdiren; hem de tazim edilen, hrmet gsterilen manalar kasdedilmi olur. Kurn- Kerimde 42 yerde selam lafz zikredilmi olup; bu lafzlarn herbirisi yukardaki manalardan biri ile veya birka ile tefsir ve izah edilebilir.

--

65

Barla Lahikas, Said Nurs, s. : 282.

71

Meal 1- Ey destei olmayana destek olan, 2- Ey senedi (dayana) olmayann senedi, 3- Ey zahiresi olmayann zahiresi (veliyy-i nimeti, rzk veren), 4- Ey meded vericisi olmayann imdadna yetien, 5- Ey koruyucusu olmayana koruyuculuk eden, 6- Ey iftihar olmayann iftihar (fahr vericisi), 7- Ey izzeti olmayann izzeti (izzet vericisi), 8- Ey yardmcs olmayana yardmda bulunan, 9- Ey candan dostu (ensi) olmayann ensi, 10- Ey zenginlii olmayana zenginlik veren (mstani klan)! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle. erh Cenb- Hakk; destei ve dayana olmayanlar iin elbette ki, dayanacak ve gvenip tevekkl edecekleri yegane melcedir. Aslnda destei, dayana olanlar iin de melce ve merci Odur. Zira her ey Ona baldr. Menfaat ve zarar Onun elindedir. Hayr ve fayda elde etmi ne kadar mahlukat var ise, hepsi Onun izni ve msaadesiyle hayrlara nail olmulardr. Yoksa Onun izni ve rzas olmazsa; hibir ey ve hibir kimse, ne bir destek, ne bir dayanak, ne de herhangi bir menfaat bulamaz. yle ise, yukardaki mnact- Nebeviyeden maksad udur: nsanlar; bolluk ve saadet ierisinde iken, ekseriyetle ne byk nimetlere ve yardmlara nil olduklarn dnmezler, hesaba katmazlar.72

Fakat skntya dtklerinde, kurtulu aradklarnda, meded taharri ederlerken ve aresiz kaldklar srada destek ve sened olacak birisini aramaya balarlar; ou kez de iltica edecekleri, snp dertlerini arz edecekleri birisini bulamazlar. te tam bu esnada cizliklerini, fakirliklerini ve gsz olduklarn idrak edip, dergh- uluhiyete mnact ve niyazda, iltica ve snmada bulunsalar; elbette ki, her dertlinin hn ve her muhtacn niyazn iiten ve isteklerini yerine getirmeye kadir olan Zat- Akdesi bulup, Ona snann istekleri boa gitmez, arzular cevab grr, meded istemesine imdad edilir ve her trl dayanak ve tahassungh elde etmi olur. Bu mevzuda u izah pek mandrdr: Allaha tevekkl edene Allah kfidir. Allah, kmil-i mutlak olduundan lizatihi mahbubdur. Allah; Mcid, Vacibl-Vcud olduundan, kurbiyetinde vcud nurlar, budiyetinde adem zulmetleri vardr. Allah, melce ve mencdr. Kinattan ksm, dnya znetinden irenmi, vcudundan bkm ruhlara melce ve menc Odur. Allah bkdir; lemin bekas ancak Onun bekasyledir. Allah maliktir; sendeki mlkn senin iin saklamak zere alyor. Allah Ganiyy-i Mundir; her eyin anahtar Ondadr. Bir insan Allaha halis bir abd olursa; Allahn mlk olan kinat, onun mlk gibi olur. 66

-66

Mesnev-i Nuriye, Bediuzzaman, s. : 118-119.

73

Meal Hem senden senin isimlerinle istiyorum: 1- Ey Kaim (i banda duran, hkmn srdren, geici olmayan), 2- Ey Daim, 3- Ey merhametli, 4Ey Hkim (hkm sahibi, hkmeden), 5- Ey bilen, 6- Ey koruyan, 7- Ey blen (taksim eden), 8- Ey (dk sfatlardan) salim olan, 9- Ey kabzeden (daraltan, sktran), 10- Ey bast eden (yayan, genileten, genilik veren)! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle. erh Kurnda Cenab- Mevlya atfen iki yerde sfat zikredilmitir: Birisi (adaleti) ikame eden manasnda: l-i mrn, 3/18; dieri de (ecelleri, rzklar v.b.) tayin edip gzeten manasnda: Rad, 13/33. Bilen: Kurnda 13 yerde mezkurdur. Koruyucu, kurtarc: Allah seni insanlardan koruyacaktr. 74

(Maide, 5/67) Taksim eden, paylatran: Dnya hayatnda onlarn maietlerini (geimliklerini) aralarnda biz taksim ettik. (Zuhruf, 43/32) Kabzedici, tutucu, darlatrc, skan, ksan: Fakat Allah darlatrr ve geniletir (dilediinden ksar, dilediine de bolluk verir). Hem de Ona dndrleceksiniz. (Bakara, 2/245)67 Bollatran, genilik veren, yayan: Allah, dilediine rzk bollatrr ve daraltr. (Rad, 13/26)68 ...Emn ve yesin vartasna dmemek hikmetiyle havf ve reca mvazenesinde sabr ve krde bulunmak iin kabz-bast hletleri, celal ve cemal tecellisinden intibah ehline gelmesi, ehli hakikata medar- terakki bir dstur-u mehurdur. 69

- 67

Ayrca baknz: Furkan, 25/46; Zmer, 39/67. Ayrca baknz: Bakara, 2/245; sr, 17/30; Kasas, 28/82; Ankebut, 29/62; Rum, 30/37, 48: Sebe, 34/36, 39; Zmer, 39/52; r, 42/12-27. Kastamonu Lahikas, Said Nurs, s. : 7.

68

69

75

Meal 1- Ey kendisinden korunmasn isteyeni koruyan, 2- Ey rahmetine snana merhamet eden, 3- Ey kendisinden yardm taleb edene yardm eden, 4- Ey muhafaza etmesini isteyene muhafazada bulunan, 5- Ey kendisinden ikram bekleyene ikram eden, 6- Ey kendisinden rd (doruyu grme ve drstl elde etme) talebinde bulunana mrid olan (doruyu gsteren, drstle eritiren), 7- Ey kendisinden avn (yardm, inayet) isteyene mun (yardm edici) olan, 8- Ey kendisinden meded dileyene imdadda bulunan, 9- Ey kendisini yardma arann yardmna yetien, 10- Ey kendisine istifar edene (afv dileyene) balayc olan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten halas eyle.76

erh Allah Tel; herkesin koruyucusu, yardmcs, ikram edicisi, mridi, muni, imdad edeni, merhamette bulunup balayan olmakla birlikte; kendisine yaplan ilticalar, istianeleri, istiaseleri, mnacatlar, dualar ve niyazlar bo evirmediini, daha ziyade cevab, kabul ve yardmda bulunduunu bildirmek maksadyla yle buyurmutur: Kullarm da sana beni sorduklar vakit, phesiz ben ok yaknm. Dua edenin duasna -bana dua ettii vakitte- cevab veririm. (Bakara, 2/186) Koruyucu, muhafaza eden: yle ki, Allah en hayrl koruyucu ve O, acyanlarn en merhametlisidir. (Yusuf, 12/64). kram eden, ltufta bulunan.70

-

70

Baknz: Fecr, 89/15.

77

Meal 1- Ey msamahas kerm olan (gzelce msamahada bulunan), 2- Ey minneti (nimeti, ihsan) byk olan, 3- Ey hayr (iyilii) ok olan, 4Ey fazl (stnl veya ltfu) kadm (nceden beri var) olan, 5- Ey sanat (ustal) ok maharetli olan, 6- Ey ltfu devaml olan, 7- Ey sknty aan (gideren, teneffs ettiren), 8- Ey zarar kaldran (bertaraf eden), 9- Ey mlk sahibi, 10- Ey hakla hkmeden! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten koru, himaye eyle. erh Hakk Tel afv ve safh (msamaha) ile muamele etmeyi sever, ister ve emreder. Kurn- Kerimde 7 yerde safh ile muameleden bahsedilmitir. Zuhruf Sresinin 5. yeti hari, dier yetlerde safhn en gzel muamele tarz olduu ilenmitir.71 Allah Telnn fazl, stnl, lutf, keremi kadim olmas; kinatn hdis (sonradan yaratlm) olup, her eyin t bidayetten beri Onun lutfuna ve fazlna nail olmas ve kendisinin de ezel olup, nceden beri hi kimsenin ve hibir71

Bakara, 2/109; Maide, 5/13; Hicr, 15/85; Nur, 24/22; Zuhruf, 43/89; Tebun, 64/14.

78

eyin ne zatnda, ne sftnda ve ne de fillerinde Ona yetiememesi ve stnlk hususunda Onunla kyas edilemeyecek derecede geri kalmas demektir. Sanat incelikli,salam.72 Hem eer Allah sana bir zarar dokundurursa, onu yine Ondan baka giderici yoktur. (Enam, 6/17; Yunus, 10/107). De ki: Allahm! Ey mlk sahibi! Dilediine mlk verirsin ve dilediinden mlk eker alrsn. Hem dilediini aziz eder (izzet verir), dilediini de zelil edersin (alaltrsn). Her hayr senin elindedir. phesiz senin her eye gcn yeter. (l-i mrn, 3/26)

72

--

Sanatnn latf (incelikli, salam) olmas hususuna, u yetler dellet etmektedir: Bakara, 2/100; Lokman, 31/16.

79

Meal1- Ey zillete drlemeyecek derecede azz olan, 2- Ey (ilminden haric kalp) uzaklalamayacak (veya kendisine yetiilemeyecek) derecede latf olan (idrak edilmesi mmkn olmayan), 3- Ey uyumaz olup (daim) gzetleyici olan, 4- Ey fevt (geici, yok olucu) olmayp kim olan (dima i banda olan, tedbir ve tasarrufta bulunan), 5- Ey lmez olup (dim) hayat sahibi olan, 6- Ey zeval bulmayan bir saltanata shib olan (meliklii geici olmayan), 7- Ey fni, olmayp bki olan, 8- Ey cehaletten (bilmemezlikten) uzak olup (her eyi) bilen, 9- Ey doyurulmayacak derecede Samed olan (gdaya, yemee, v.s. hibir eye muhta olmad gibi, her ey kendisine muhta olan), 10- Ey zayflatlamayacak derecede kuvvetli olan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten himaye eyle.

erh Azz, izzetli, yce. Esma-i ilahiyeden olmak zere Kurnda 89 yerde bahsi gemitir. Allah Tel mutlak izzet sahibi olduundan, Onun izzetine zillet (alaklk, dklk) rz olamaz ve hi kimse ve hibir ey Onun izzetine noksanlk80

veremez. kelimesinin bir manas, ihata edilemeyecek derecede idrk edilmesi mmkn olmayan, gzlerden uzak olan, anlalmas ve eriilmesi g olandr. Bu manada u yet nzil olmutur: Gzler Onu idrak edemez. O ise, gzleri grr. Hem O latftir (idrak edilemeyecek derecede gzlerden uzaktr), habrdir (her eyden haberdardr). (Enam, 6/103) Gzetleyici, kontrolde tutan.73 Allah Telnn uykudan, dalgnlktan, uyuklamadan mnezzeh olduunu yetl-krsdeki u cmle sarahaten bildirmektedir: Onu ne bir uyuklama, ne de bir uyku yakalar. (Bakara, 2/255) Hayat sahibi, diri, canl.74 Sen de, lmez olan daim hayat sahibine tevekkl et ve Ona hamd ile tesbihte bulun. (Mmin, 40/65) Melik, padiah, sahib, hakim, 75 hkmdar. Bak, beka (devam, kalclk) sahibi. 73

Kurnda esma-i ilahiyeden olmak zere u yetlerde zikri gemitir : Nis, 4/1; Maide, 5/117; Ahzab, 33/52. Esma-i ilahiyeden olarak : Bakara, 2/225; l-i mrn, 3/2; Furkan, 25/58. Esma-i ilahiyeden olmak zere : Th, 20/114; Mminn, 23/116; Har, 59/23; Cuma, 62/1; Nas, 114/2.

74

75

81

Yalnz celal ve ikram sahibi Rabbinin Zt bak kalr. (Rahmn, 55/27) Samed: Hibir eye ve hibir kimseye muhta olmad halde, her ey ve herkes kendisine muhta olan. Allah, Sameddir. (hls, 112/2) Ayrca Enam Sresinin 14. yetinde Allahn doyurulmaya muhta olmadndan bahsedilmitir: De ki: Allahtan bakasn m dost edineyim? O; gklerin ve yerin yoktan var edicisi olup, fakat kendisi yedirilmez iken?!... ( zayflatlamaz) kayd yerine ( zayflatlamaz) ibresi de konulabilir.

--

Meal82

Hem senden senin isimlerinle istiyorum: 1Ey Vhid (bir olan), 2- Ey Vacid (varlk sahibi), 3- Ey hid (her eyi gren, bilen), 4- Ey Mcid (mecd, stnlk sahibi), 5- Ey Rid (rd, doruluk sahibi), 6Ey Bis (dirilten, gnderen), 7- Ey varis (mlkn hakk sahibi), 8- Ey zarar verici (zararlar halk eden), 9- Ey menfaat veren, 10- Ey hidayete erdiren!

Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten himaye eyle. erh

fiillerinde tek ve esiz olan Allah. Kurnda esmai ilahiyeden olarak 22 defa zikredilmitir. ahidlik eden, gren, bilen.

Vahid: Bir; zatnda, sfatlarnda ve

ilh olmadna- ve melekler ve ilim sahipleri -adaleti gzeterek- ahidlik etmilerdir. (l-i mrn, 3/18) Dirilten, gnderen.76 Hidayet veren, yol gsteren, (doru yola) ileten. Hac Sresinin 54. yetinde:76

Allah -kendisinden baka

u yetler Allahn (c.c.) bis olduunu bildirmektedirler: Bakara, 2/56; 129, 213, 247, 259; l-i mrn, 3/164; Maide, 5/12-31; Enam, 6/36, 60, 65; Araf, 7/103, 167; Yunus, 10/74-75; Nahl, 16/36, 38,84, 89; sr, 17/5, 15,79, 94; Kehf, 18/12, 19; Hac, 22/7; Furkan, 25/41, 51; Kasas, 28/59; Ysn, 36/52; Mmin, 40/34; Mcadele; 58/6, 18; Cuma, 62/2; Cin, 72/7.

83

phesiz ki Allah, iman etmi olanlar elbette dosdoru yola ileticidir. buyurulmutur. yette geen lafznn asl dir. Frkan Sresinin 31. yetinde de: Rabbin ise, hidayet verici ve yardm edici olarak kfidir. buyurulmutur.

- Meal 1- Ey her bykten daha byk (yce) olan, 2Ey her kerimden daha kerim olan, 3- Ey her merhametliden daha merhametli olan, 4- Ey her84

hakmden (hikmetle i grenden) daha hakm olan, 5- Ey her iyi bilenden daha ok bilen, 6- Ey btn ncekilerden daha nce olan, 7- Ey her bykten daha byk olan, 8- Ey her celilden (kadri yce, stn olandan) daha celil olan, 9- Ey her azizden (izzet sahibinden) daha aziz olan, 10Ey her ltuf sahibinden daha ok ltufta bulunan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten himaye eyle. erh Bu mnacattaki tafdilin ne mahiyette olduu 24. ukdede bir nebze beyan edilmitir. Kurn- Kerimde 48 yerde Cenb- Hakkn daha iyi bilen, en iyi bilen olduu gsterilmitir. Cenb- Mevlnn en nce olmasndan murad; kdem sfatna sahip olup, mahlukat yaratmadan nce de var olmasdr. Bu cihetle her kadmden daha kadm denilebilir. Yoksa hibir mahlukun ezel olamayaca ve Zat- Akdesle kyas edilecek herhangi bir vasf olmad ikrdr. lafzna u manalar verilebilir: drak edilemeyen; rfk ile ve salamca yapmak suretiyle btn inceliklerine varncaya kadar yerine getiren; gzelce tedbir ve idare edip dzenleyen; ihsan ve ltufla muamele eden... Bu durumda daha latf kelimesi bu manalarla manalandrlabilir.

-

85

Meal 1- Ey ahdinde (sznde, andlamasnda) vefakr olan, 2- Ey vefasnda (szn ve fiilini yerine getirmede, icrs hususunda) kuvvetli olan, 3- Ey kuvveti hususunda ycelie (ulviyete) shib olan, 4- Ey ulviyetiyle birlikte yakn olan, 5- Ey yaknlyla beraber latf olan (eriilemez olan veya ltufta bulunan), 6- Ey lutfunda erif (stnlk sahibi) olan, 7- Ey stnlyle birlikte aziz (izzet sahibi) olan, 8- Ey izzeti hususunda86

bykle sahib olan (azim izzeti bulunan), 9- Ey azametinde (bykl yan sra) mecd (stnlk, ihsan, kerem, eref) sahibi olan, 10- Ey mecdi hususunda vlm olan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten himaye eyle. erh

Allahtan daha ileri szn yerine getirir kim vardr? (Tevbe, 9/111). ( lim noktasndan ve isteklere cevap verme cihetiyle) yakn olan (Allah Tel). (Bakara, 2/186; Hd, 11/61; Sebe, 34/50). stnlk (eref) ve ihsan sahibi, padiahlar padiah. bhesiz O, vlmeye lyk ve stnlk sahibi, ihsan bol olandr. (Hd, 11/73). vlmeye lyk olan, kendisine hamd edilen. Kurnda 17 yerde Allah Tel bu sfatla tavsif edilmitir. u yette ise, lafzna padiahlar padiah manasn verebiliriz: Arn sahibi, padiahlar padiahdr. (Buruc/15)

87

Meal 1- Ey her ey kendisine huzuda (itaatte) bulunan, 2- Ey her ey kendisinin olan, 3- Ey her ey kendisi iin var olan, 4- Ey her ey kendisine dnm (balanm) olan, 5- Ey her ey kendisinden korkmakta olan, 6- Ey her ey kendisini tesbih edici olan, 7- Ey her ey kendisiyle kim (ayakta, berdevam) olan, 8- Ey her ey kendisine huuda (saygda, ihtiramda) bulunan, 9- Ey her ey kendisine dnm (rucu etmi) olan, 10- Ey zatndan baka her ey helak olucu (fni, zil) olan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten himaye eyle. erh Allah Telnn kinatta koyduu kanunlara herkesin itaat etmekte olduu aka sabittir.88

Herkes ve her ey ftrat kanunlarn ap ta, kendi kabiliyet ve vsatinin dnda herhangi bir icraatta bulunamaz. Her eyin Allaha aid olmas ve Allahn mlk olmas ise, birok yetlerle sarhaten bildirilmitir. Mesel yetl-Krsde Gklerde ve yerde ne varsa, hepsi Onundur cmlesi bu hususa dellet eder. Bu melde Kurnda 47 yerde her eyin Allaha aid olduu beyan edilmitir. Her eyin Allah adna var olmas ise; mevcudatn mana-y ismiyle var olmayp, manay harfiyle Cenb- Hakkn isimlerinin tecellilerine mazhariyet noktasnda mevcud olduklarna iarettir. Yedi gk, arz ve bunlarn iindekiler Onu tesbih etmektedirler. Hibir ey yoktur ki, Ona hamd ederek tesbih etmesin. Fakat onlarn tesbihini siz anlamazsnz. O; Halmdir (yumuak davranr), ok balaycdr. (sr, 17/44) .77 Her eyin Allah ile kim olmas srr- kayyumiyete bakar ki, bu hususu en gzel bir tarzda Bediuzzaman Said Nurs (r.a.) Lemalar adl eserinde (30. Lema, kayyumiyet bahsinde) tafsilen beyan etmitir. Arzu edenler o ksma bakabilirler. Her eyin Allaha dnmesi hususuna birok77

Yerde ve gkte ne varsa, hepsinin Allah tesbih ettiini u yetler de bize bildirmektedir: Hadd, 57/1; Har, 59/1-24; Saff, 61/1; Cuma, 62/1, Tebun, 64/1.

89

yetler dellet etmektedir. Ezcmle: (Bakara, 2/285; l-i mrn, 3/28; Maide, 5/18; Hac, 22/48; Nur, 24/42; Lokman, 31/14; Ftr, 35/18; Mmin, 40/3; r, 42/15; Kf, 50/43; Mmtehine, 60/4; Tebun, 64/3). u yet: Allahla birlikte baka bir ilha ibadet etme. Ondan baka ilh yoktur. Onun zatndan baka her ey helak olucudur. Hkm Onundur ve Ona dnderileceksiniz. (Kasas, 28/88), her eyin hlik (yok olucu) olduunu tasrih etmitir.

--

Meal Hem senden senin isimlerinle istiyorum: 1- Ey Kfi (yeter, yetiir olan), 2- Ey af (ifa veren), 3Ey Vaf (kf, yeterli olan), 4- Ey Muf (fiyet veren), 5- Ey l (yksek, yce, ulv olan), 6- Ey90

D (aran, davet eden), 7- Ey Rz (rza gsteren, honudluk izhar eden) 8- Ey Kd (yerine getiren, hkm veren, hkmn icra eden), 9- Ey Bk (devam eden, zail olmayan, ebedi olan), 10- Ey Hd (hidayet veren, hidayete eritiren)! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten himaye eyle. erh Bir nshada sralama * yerine: * eklindedir. Allah, kuluna kfi deil midir? (Zmer, 39/36). Ayrca Allah Telnn kf olmasna dair Kurnda 27 yerde tasrihat vardr. Hem hastalandm zaman bana ifa veren Odur. (ur, 26/80)78 fiili, - - harf-i cerri ile kullanldnda, yerine getirmek, fa etmek manasna gelir. Bu manada u yeti Allahtan zikredebiliriz: daha ok szn fa eden kim vardr? (Tevbe, 9/111) Kfi,ktlkleri def edip giderme hususunda yeterli olan; vafi ise iyilikleri celb edip verme hususunda yeterli olandr. fiyet veren. fiyet ise; shhat ve selamette olmak, her trl madd ve manev rzalardan slim kalmaktr. yleyse biz dima Allahn maf ismine iltica ederek: Allahm! phesiz 78

Ayrca baknz: Tevbe, 9/14.

91

biz senden dinde, dnyada ve hirette (din, dnyev ve uhrev hayatmz hakknda) fiyet istiyoruz diye dua etmeliyiz. O, (onlarn) syledikleri eylerden nihayet derecede byk bir ulviyetle mnezzeh ve l (yce, ulu) olmutur. (sr, 17/43) Kurnda 8 yerde Allahn arc, davet edici olduu bildirilmitir. Yine Kurnda 9 yerde Cenb- Hakkn rza gsterip semesinden ve raz olmasndan bahsedilmitir. Rahman Sresinin 27. yetinde (yeryzndeki herkesin fan olup) ancak Allahn Ztnn bak kalacandan bahsedilmitir. Hacc Sresinin 54. yeti ile Furkan Sresinin 31. yetinde Zat- Akdesin = hidayet verici olduu bildirilmitir. Ayrca Kurn- Kerimde 19 yerde Allahn; hkmedici, tamamlayc takdir edici, vacib klan manalarna gelen oluundan bahsedilmitir.

- 92

Meal 1- Ey kendisinden baka ka yeri olmayan, 2Ey kendisinden baka snlacak yer olmayan, 3Ey kendisinden baka iltica yeri olmayan, 4- Ey ancak kendisine tevekkl edilen, 5- Ey maksad ancak kendisi olan, 6- Ey kendisinden baka kurtulu yeri olmayan, 7- Ey ancak kendisine rabet edilen, 8- Ey yalnz kendisine ibadet edilen, 9- Ey ancak kendisinden yardm istenen, 10- Ey g ve kuvvet ancak kendisiyle (hsl) olan! Seni tesbih ederiz. Ey Eman, Eman! Senden baka ilh yoktur! Bizi ateten himaye eyle. erh nsann, Kyamet Sresinin 10. yetindeki: O gn insan der: Kaacak yer neresi? sualine kar en gzel93

cevab u yet vermitir: Madem yle, Allaha kanz. (Zriyt, 51/50) Allahtan yine ancak Ona (Allaha) iltica edip snlacan sonunda anladlar. (Tevbe, 9/118) yeti, melce ve mencnn ancak Cenb- Hakkn kendisi olduunu beyan ediyor. Kim Allaha tevekkl ederse; O, kendisine kfidir. (Talk, 65/3) Ayrca tevekkln ehemmiyet ve lzumuna dair ve yalnz Allaha tevekkl edilmesi gerektii hususunda Kurnda 34 yerde tevekklden bahsedilmi ve tevikte bulunulmutur. man hem nurdur, hem kuvvettir. Evet, hakk man elde eden adam, kinata meydan okuyabilir ve mannn kuvvetine gre hadisatn ta