cpp.ph · G rabe ang pag-antus sa katawhang Pilipino sa nagkagrabeng krisis sa ekonomiya ug pulitika sa nagharing sistema ilalum sa rehimeng US-Duterte. Bunga kini sa …

ANGPahayagan ng Partido Komunista ng Pilipinas

Pinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-Maoismo

Tomo XLIX Ihap 18

Setyembre 21, 2018

www.phi l ippinerevolution. info

Grabe ang pag-antus sa katawhang Pilipino sa nagkagrabeng krisis saekonomiya ug pulitika sa nagharing sistema ilalum sa rehimeng US-Duterte. Bunga kini sa pagmagahi sa rehimen nga ipatuman ang mga

palisiyang neoliberal sa ekonomiya samtang gipahari ang tiranya ug pasismoaron iligis ang maong mga palisiya ug ipabarug ang iyang diktadurya.

Padayon nga naglunang sa krisisang atrasadong ekonomiya, di in-dustriyal, agraryo, nakasandig sa im-portasyon ug nakapunting sa pag-eksport. Sama sa kanhing mga rehi-men, buta nga ginasunod sa rehimengDuterte ang mga palisiyang neolibe-ral. Ginaduso niya karun ang liberali-sasyon sa pamatigayon ug negosyo,partikular ang labaw pang paglibera-lisa sa importasyon sa bigas ug laingproduktong agrikultural.

Ginapagawas sa rehimen nga kiniang solusyon sa kakulangon sa suplay

Singilon ang rehimengUS-Duterte sa nagkagrabengkrisis sa ekonomiya ug pulitika

EDITORYAL

ug sa taas nga presyo sa pagkaon. Gi-natabunan niini kung paunsa gigubasa todong liberalisasyon sukad niad-tong dekada 1990 ang lokal nga ka-pasidad sa produksyon, ingon usabang hisgutanan sa kakulang sa supor-ta sa estado sa lokal nga produksyon.Sa milabayng duha ka dekada, labawpang napiang ang lokal nga ekonomiyasa Pilipinas ug labaw pang nagsaligpag-import sa pagkaon ug uban pangpanginahanglan.

Makanunayong migrabe ang

Armadong mgaaksyon sa NCMR,Negros ug BicolGILUNSAD SA MGA yunit saBagong Hukbong Bayan (BHB)sa lain-laing bahin sa nasudang mga serye sa armadongaksyon.

Agusan del Norte. Niad-tong Setyembre 18, alas-3:40sa hapon, gipabusikaran ogcommand detonated explosivesa BHB ang nag-operasyongmga tropa sa 23rd IB sa Ba-rangay Lower Olave, Bue-navista. Tulo ang napatay ugupat ang samaron sa mgasundalo.

Sa maong adlaw, alas-5:24 sa buntag, giharas saBHB ang mga pulis nga naka-istasyon sa Barangay SanMateo, Butuan City. Samaronang usa ka pulis nga si PO1Ritchel Gulandreno.

Niadtong Setyembre 15,alas-2 sa hapon, naeng-

"Armadong...," sundi sa panid 3"Singilon...," sundi sa panid 2

Edisyong Bisaya

Setyembre 21 , 2018 ANG BAYAN2

Ang Ang Bayan ginamantala duha ka hugna matag bulan sa

Komite Sentral sa Partido Komunista ng Pi l ipinas

Tomo XLIX Ihap 18 | Setyembre 21, 2018

Unod

Ang Ang Bayan ginapagawas sa

pinulongang Pi l ipino, Bisaya, I loco,

Hi l igaynon, Waray ug Ingles.

Nagadawat ang Ang Bayan og mga

kontribusyon sa porma sa mga

artikulo ug bal ita. Ginaawhag usab

ang mga tigbasa nga magpadangat

og mga puna ug rekomendasyon sa

pagpalambo sa atong mantalaan.

ANG

instagram.com/sine.proletaryo

@prwc_info

fb.com/groups/cppinformationbureau

[email protected]

Editoryal: Singilon ang rehimeng US-Duterte sa nagkagrabeng krisis saekonomiya ug pulitika 1

Armadong mga aksyon sa BHB 1

Balik lantaw sa diktaduryang US-Marcos 4

Mga protesta kontra balaod militar 5

Duterte, Trump, gihukmang sad-an 7

Palparan, tibuok-kinabuhi nga ibilanggo 7

7 Tausug, gimasaker 8

Mga paglapas sa katungod-tawo 9

Gastos sa produksyon sa humay 10

Importasyon sa bugas 11

Sugyot nga badyet sa 2019 12

Dagkung mina, ginapanubag 12

mausa-ka-bahin nga pamatigayongpanggawas. Sa unang pito ka bulansa tuig, walay kapareho sa nangagiang pagdaku sa depisito sa pama-tigayon. Misirit ang depisito sabalanse sa balayrunon. Niadtongmilabayng semana, mikunhod angkantidad sa piso sa P54 matagdolyar sa US, pinakaubos sa halosusa'g tunga sa dekada.

Sama sa nangagi, ginapaburanug ginakabig ni Duterte ang dag-kung langyaw ug lokal nga kapita-lista. Nakapunting ang iyang prog-ramang "Build, Build, Build" sapagtukod og mga imprastrukturangpabor kanila. Lakip dinhi ang mgaproyektong hydroelectric dam, kal-sada, riles, airport ug uban pa.Nagsilbi kining mga pangdugtong samga "special economic zone" sa in-ternasyunal nga assembly line samga korporasyong multinasyunal.Minilyon ang nameligrong maligsanang ilang yutang giugmad, yutangkabilin, panimalay, pangisdaan uguban pang tinubdan sa panginabu-hian.

Ginalawayan sa mga burukra-

tang kapitalista ang mga proyek-tong pang-imprastruktura tungodsa makuha nilang kickback. Daghansa mga kontrata sa mga proyektoang napadulong sa mga kroni, su-luguon ug mga paryente ni Duterteug sa iyang mga alipures, ingon-man, sa mga ginapaburang dagkungburgesyang kumprador.

Bangkarote ang rehimeng Du-terte. Nakatakda kining manghulamog halos P900 bilyon karung tuiga,dakung bahin gikan sa mga lang-yawng ahensya sa taas nga interes.Aron itaas ang "grado" sa Pilipinasisip nasud nga mangutang, gipa-hamtang ni Duterte ang hugpong sabuhis ilalum sa balaod nga TRAIN,lakang nga dugay na nga ginadusosa mga langyawng "credit ratingagency."

Paspas nga misirit ang presyosa mga palaliton karung tuiga.Niadtong Agosto, mikabat sa 6.4%ang implasyon o kapaspas sa pag-saka sa presyo, pinakataas sa halosusa ka dekada. Misulbong ang pre-syo sa bugas, isda ug uban pangpagkaon, lana ug uban pang mgabatakang panginahanglan, samtang

nagpabiling ubos ang suhulan ugkita sa ordinaryong katawhan.

Ang krisis sa ekonomiya ugpanginabuhian labaw pang nag-pahimulag sa rehimeng Duterte sakatawhan ug mibunga sa lalum ngakrisis niini sa pulitika. Aron ipabilinang kalig-on sa iyang paghari, la-baw nga nagsandig si Duterte sapaggamit og terorismo sa estadoaron paharion ang kahadlok. Libo-an ang kadaut sa gyerang OplanKapayapaan, balaod militar saMindanao, Oplan Tokhang ug anti-Morong gubat. Tungod sa pagga-mit sa terorismo ug kaylap ngamga abuso sa mga pwersa sa esta-do, lakip karon si Duterte sa pina-kagikasilagang simbolo sa pasismosa kasaysayan sa Pilipinas. Sa gi-pahigayon nga InternationalPeople's Tribunal sa Belgium dilipalang dugay, gihukman si Duterteug President Donald Trump sa USnga sad-an sa malukpanong pag-lapas sa katungod-tawo sa kataw-hang Pilipino.

Labaw pang nahimulag si Du-terte tungod sa konsolidasyon saalyansang Duterte-Marcos-Arroyo.Nagkagrabe ang pangsulod nga pa-nagbangi sa nagharing rehimen tu-ngod sa paglumbaay sa lain-laingpaksyon sa pork barrel ug mga bu-rukratikong kapuslanan. Ang iske-ma ni Duterte nga tukuron angkaugalingong diktadurya sa taku-ban sa "charter change" ang hugotnga gibatukan bisan sa pipila saiyang mga kaalyado. Nagkalapadang han-ay sa lain-laing mga pwer-sang demokratiko nga maghiusa ugpakusgon ang ilang komun nga pa-kigbisog aron palagputon si Dutertesa Malacañang. Timaan sa pagla-pad niini ang dagkung demonstra-syong gilunsad niining nangagingmga bulan.

Aron konsolidahon ang iyangkontrol sa poder, tinguha ni Du-terte nga subling palanaton angbalaod militar sa Mindanao ugipahamtang kini sa tibuok nasud.Apan ang kumbinasyon sa krisissa ekonomiya ug pulitika labaw

"Singilon...," gikan sa panid 1

"Singilon...," sundi sa panid 3

ANG BAYAN Setyembre 21 , 2018 3

kwentro sa BHB-Agusan del Norteang nag-operasyong mga tropa sa23rd IB sa Minpayaw Creek sa Sit-yo Bulak, Barangay Lower Olave,Buenavista. Duha ang natahongnapatay sa mga sundalo. Sa misu-nod nga adlaw, alas-3 sa hapon,subling naengkwentro sa BHB angmga tropa sa 23rd IB sa parehonglugar. Duha usab ang napatay samga sundalo.

Bukidnon. Giharas sa BHB-Bukidnon ang nag-operasyong yu-nit sa AFP sa Purok 3, BarangaySan Rafael, Talakag niadtong Set-yembre 16. Usa ang kumpirma-dong napatay ug napulo ang sa-maron sa mga sundalo.

Misamis Oriental. Giharas saBHB-Misamis Oriental ang de-tatsment sa 58th IB-CAFGU saPalo, Barangay Minalwang, Clave-ria.

Southeast Negros. Usa ka pu-nitibong aksyon ang gilunsad saBHB-Southeast Negros ilalum saRachalle Mae Palang Command(RMPC) batuk sa H.N., usa ka ma-gun-ubong opereytor sa quarry saSityo Major, Barangay Cawitan,Sta. Catalina niadtong Setyembre15.

Gidisarmahan sa BHB ang mgagwardya ug gisunog ang mgabackhoe ug payloader sa kumpan-ya nga gipanag-iyahan nilang Hay-ney ug Nestor Lim.

Matud ni Ka Estrella Banagba-nag, tigpamaba sa RMPC, tubagang maong aksyon sa mga mulo sakatawhan. Sa panukiduki sa RMPC,pito na ka residente sa lugar angnamatay bunga sa pagpangalot saH.N. sa Cawitan River.

Camarines Sur. Niadtong Set-yembre 6, alas-12:30 sa kaadla-won, giharas sa BHB-West Cama-rines Sur ang detatsment sa 22nd

IB-CAFGU sa Sityo Dinumpilan,Barangay Malinao, Libmanan. Usaka myembro sa CAFGU ang napa-tay.

Niadtong Agosto 14, alas-6 sabuntag, patay si PFC Espiritusamtang samaron ang usa kaCAFGU sa pagpang-ambus sa BHBsa Barangay Cambalidio, Libma-nan. Ayha niini, giharas sa mgaPulang manggugubat ang maongdetatsment niadtong Hulyo 27.

Niadtong Agosto 10 sa Bara-ngay Veneracion, Pamplona, gipa-buthan sa BHB ang mga armadongelemento sa Military IntelligenceCompany (MICO) ilalum sa 9th IDkauban ang kanhing Pulang mang-gugubat nga silang "Boris" ug lainpang duha. Usa sa grupo ang na-patay. Responsable ang grupo sapagpatay sa mag-amahang DaniloAbunin Sr. ug Danilo Abunin Jr.niadtong Agosto 26, alas-5 sabuntag, sa maong barangay.

Sa parehong barangay niad-tong Hulyo 20, alas 10:00 sa bun-tag, napatay sa pagpang-ambus saBHB si PFC Jhony Franco samtangnakamotor. Si Franco usa kamyembro sa MICO. Nakumpiskakaniya ang usa ka kalibre .45 ngapistola, magasin ug mga doku-mentong paniktik.

Sorsogon. Gipabuthan sa BHB-Sorsogon ang detatsment sa AlphaCoy 31st IB sa Barangay Casay,Casiguran niadtong Agosto 28,bandang alas-8 sa gabii. Usa kaoras ayha niini, gipabuthan sa mgaPulang manggugubat ang kampo sa22nd IB-CAFGU sa Sityo Bungsa-ran, Barangay Rizal, Gubat.

Niadtong Setyembre 2, alas-2sa hapon, gipabuthan sa BHB angusa ka kumpanya sa 31st IB nganag-operasyon sa Sityo Lokot,Barangay Sta. Cruz, Barcelona.

"Armadong...," gikan sa panid 1lamang nga nagasugnod sa pag-sukol sa katawhan. Kusog angsinggit aron sulbaron ang proble-ma sa pagsirit sa presyo sa pag-kaon, gastos sa edukasyon, tam-bal ug uban pang panginahanglan.Nagkakusog ang singgit sa mgamamumuo alang sa dugang suhu-lan, alang sa trabaho ug seguri-dad sa trabaho, ug alang sa ilangkatungod nga mag-unyon ugmagwelga.

Sa kabanikanhan, natukmodang masang mag-uuma ug minor-yang katawhan nga dinaghangmoasdang aron makigbisog alang sayuta, iduso ang katungod nga mag-tikad sa abandunadong yuta parasa produksyon sa pagkaon, idusoang hustong presyo sa ilang pro-dukto ug subsidyong pang-estadosa produksyong agrikultural. Sing-git usab nila ang hustisya alang satanang biktima sa terorismo ni Du-terte.

Ang rebolusyonaryong arma-dong pakigbisog nga ginaasdangsa Bagong Hukbong Bayan ang lig-on nga miasdang sa tibuok nasud.Mapakyas ang mga deklarasyon niDuterte ug sa AFP nga puohonang BHB sa dili pa mahuman ang2018 o sa unang tunga-tunga sa2019. Matag adlaw, nagkadaghanang BHB tungod kay nagkadaghanang gustong mag-armas aronsuklan ang armadong pagpanum-po sa AFP sa interes sa dagkungkapitalista.

Ang krisis sa ekonomiya ugpulitika ilalum sa rehimeng Dutertetimaan sa padayon ug paspas ngapagkadunot sa nagharing siste-mang semikolonyal ug semipyudal.Nag-antus ang katawhan sa haitnga krisis ug paghagba sa kahim-tang sa sosyo-ekonomiko. Pabo-rable ang sitwasyon alang sa pag-paasdang sa armado ug laing dag-way sa pakigbisog aron ibagsakang pasista, dunot ug papet ngarehimeng US-Duterte ug iasdangang nasudnon-demokratikong re-bolusyon.

"Singilon...," sundi sa panid 3

"Singilon...," gikan sa panid 2


Grabeng krisis sa diktaduryang US-Marcos

Kwarentay sais na ka tuig ang milabay dihang gideklara sa diktaduryangUS-Marcos ang Proclamation 1081 nga nagpahamtang sa balaod militar

sa tibuok nasud. Sa tuig 1979, katunga sa tibuok panahong pagtunhay sa ba-laod militar, naglunang ang nasud sa grabeng krisis sa ekonomiya ug pulitika.Grabe usab ang pagpanumpo sa mga demokratikong sektor.

Taliwala niini, mikusog ang pag-sukol sa katawhang Pilipino sa lain-laing bahin sa nasud. Liboan angmilihok sa dayag ug tago nga mgapakigbisog ug gatusan ang misalmotsa armadong pakigbisog aron ibag-sak ang diktaduryang US-Marcos.

Bangkaroteng ekonomiyaMihagsa ang ekonomiya sa Pili-

pinas tungod sa pagsirit sa tantossa implasyon sa tuig 1979. Bungakini sa pag-apas sa diktadurya ngamakatigom og pondo alang sa ambi-syosong mga programangimprastruktura niini. Midaghan angihap sa mga mamumuo ug mag-uu-ma nga duha ka beses na lang mo-kaon sa usa ka adlaw.

Ginaduso sa pagsaka sa presyosa krudo, pinakadaku sukadgipahamtang ang balaod militar, angpagsaka sa mga presyo sa lain-laingpalaliton ug serbisyo. Misirit angpresyo sa primyum nga gasolina og800% sa 1979, gikan P0.37/litro sawala pa gideklara ang balaod militarngadto sa P3/litro. Ang ordinaryonggasolina usab misaka og 900%, gikansa P0.31 ngadto sa P2.8/litro sa pa-rehong panahon.

Dayag sa maong implasyon angsabwatan sa imperyalismong US ugsa tuta niining si Marcos. Nakakuhaog 36% nga bahin gikan sa dugang-presyo ang imperyalistang kartel sagasolina, samtang 60% usab angnapadulong sa rehimen sa porma sabuwis. Bunga niini, mikabat angtantos sa implasyon sa 21% niad-tong Hulyo ug 30% sa katapusan satuig.

Tungod niini, mikunhod ang kanhinang ubos nga kantidad sa suhulan samga mamumuo. Taliwala kini sa ka-

himtang nga mikabat sa 11.5 milyongPilipino ang wala ug kulang sa traba-ho, 40% sa kinatibuk-ang kusog-pa-muo sa nasud.

Nahimong itoy ang diktaduryasa mga mando sa InternationalMonetary Fund (IMF) nga tangta-ngon ang tanang kontrol sa lokalnga mga presyo. Bugti kini sa gi-naapas ni Marcos nga utang gikansa IMF, World Bank ug AsianDevelopment Bank.

Sa unang tunga-tunga sa 1979,mokabat sa P70 bilyon ($8.7 bilyonsa bayloay nga $1=P8) ang utangpanggawas sa nasud. Midaku pa kiningadto sa P72 bilyon ($9 bilyon)ayha matapos ang tuig.

Sunud-sunod nga mga bag-ongbuhis ang gipahamtang sa dikta-durya. Gipatas-an ang buhis sa pa-balay nga anaa sa P1 ngadto saP10. Gipahamtangan usab og buhisang mga migranteng mamumuo ugpropesyunal, ingonman ang mgaopereytor sa dyip ug bisan ang mgapautang sa mga institusyong pi-nansyal.

Aron minusan ang kasuko sakatawhan, nagpagawas ang rehi-meng US-Marcos og dikreto aronumentuhan ang minimum nga su-hulan gikan P11 ngadto sa P13.Apan kulang kini kung itandi saP45-50 nga panginahanglan sa usaka pamilya nga adunay unom kamyembro sa maong panahon.

Pag-asdang sa kalihukang masaug armadong pakigbisog

Niadtong 1979, pipila ka libongmyembro sa Partido ug BagongHukbong Bayan (BHB) ang nagpu-kaw, nag-organisa ug nagpalihok samasang Pilipino sa napulo ka rehi-

yon sa tibuok nasud—NortheasternLuzon, Northwestern Luzon, Eas-tern Central Luzon, WesternCentral Luzon, Southern Tagalog,Eastern Visayas, Western Visayas,Mindanao ug Manila-Rizal.

Gilunsad sa mga mamumuo, angsektor nga labing apektado saimplasyon, ang kalihukang welga samga pabrika. Naglunsad ang mgamag-uuma og mga lakbayan padu-long sa kasyudaran aron iprotestaang militarisasyon ug ang nagma-halan nga palaliton.

Naglunsad og mga boykot ug mi-salmot sa mga protesta ang mgamagtutudlo, kabatan-onang estud-yante ug propesyunal aron iasdangang mga kagawasang sibil ug demok-rasya. Nakaalyado ug misalmot usabsa mga pagsukol ang pipila sa mganasudnong burgesya. Misalmot nausab sa kalihukang protesta ang sim-bahang Katoliko ug uban pang relihi-yoso.

Tungod sa lapad nga protesta sakatawhan, nadasig ang reaksyunar-yong hut-ong nga molihok batok sadiktadurya. Lakip sa mga mibarug si-lang Sen. Benigno Aquino, Jr., Sen.Gerardo Roxas ug Diosdado Macapa-gal.

Sa kabanikanhan, bisan og gamayang ihap ug huyang ang kusog-armaskumpara sa reaksyunaryong hukbo,nakapundar ang BHB og kusog ugkatakus ng mosukol sa daghang na-tarang gerilya. Sa maong panahon,aduna nay 29 ka natarang gerilya sa39 ka prubinsya sa tibuok nasud.

Kaabag sa rebolusyonaryongkalihukan ang Moro National Libe-ration Front ug ang katawhangMoro nga naglunsad og armadongpakigbisog sa Mindanao. Tungodniini, napugos ang diktaduryang US-Marcos nga binaton ang mga arma-dong pwersa niini sa lain-laing ba-

Kinutlo sa Ang Bayan, Nobyembre 1979

Balik lantaw


Mga lihok protesta kontra balaod militar

Sunud-sunod nga mga kalihukan ang gilunsad sa lain-laing sektor isip pag-pangandam sa pagdumdum sa ika-46 ka tuig sa pagpahamtang sa dikta-

duryang US-Marcos sa balaod militar niadtong Setyembre 21, 1972. Atuba-ngan niini, nanawagan ang Partido Komunista ng Pilipinas sa katawhan ngagamiton ang mga pagtulun-an sa pagsukol sa diktador sa pagpalagpot sa gi-kasilagang rehimeng US-Duterte.

Niadtong Setyembre 7, naglun-sad og "Black Friday Protest" saBoy Scouts Circle, Quezon City anggrupong Rise Up for Life and forRights, kauban ang mga ginikanansa mga biktima sa Oplan Tokhang sarehimeng Duterte ug mga tigpanali-pod sa katungod-tawo.

Gikinabuhi nila sa maong pro-testa ang inila nga eskulptura nga"Pieta" isip simbolo dili lang sa ka-sakit kundili sa pagtinguha sa mgaginikanan sa biktima nga makab-otang hustisya. Matud nila, dayagkaayo ang pag-idolo ni Duterte kangMarcos tungod kay gusto niiningmalabwan ang rekord sa gidagha-non sa napatay ilalum sa iyang rehi-men.

Lakip sa mga nagprotesta anginahan sa 17-anyos nga si JoshuaLaxamana, usa ka nailang magdu-dula sa sikat nga dula sa kompyuternga DotA nga gipatay sa "gyerakontra-droga." Gipasanginlang ka-watan nga adunay dalang shabu ugpusil sa pulis si Laxamana aron ha-tagag-katarungan ang pagpatay saiya niadtong Agosto 17. Hangtudkaron, wala pa gihapon nakit-anang iyang kauban nga si Julius Se-bastian, 15-anyos.

Samtang niadtong ika-101 ka-sumaran sa kanhing diktador,nagprotesta ang Campaign Againstthe Return of the Marcoses to Ma-lacañang (CARMMA) sa Libingan ngmga Bayani sa Taguig City, kungasa gitugutan ni Duterte nga ilibongang iyang idolo. Matud saCARMMA, makasisilag ang dayagnga pakig-alyansa ni Duterte sa pa-milyang Marcos bugti sa hugit ngagunit sa gahum.

Niadtong hapon sa Setyembre

11, nagprotesta ang mga progresi-bong grupo sa lain-laing bahin sanasud isip tubag sa kapin usa kaoras nga “pribadong panaghisgot”ni Duterte ug sa iyang legal advisernga si Salvador Panelo kung asasubli siyang naghugas-kamot samga salaod niya sa nasud ug nag-tudlo sa iyang mga kritiko isip maoyhinungdan sa kasamtangang krisissa ekonomiya ug pulitika sa nasud.

Bisan ang administrasyon saUniversity of the Philippines, ilalumsa presidente niining si DaniloConcepcion, ang nagpagawas ogproklamasyon nga nagadeklara saSetyembre 21 isip "Adlaw sa Pag-dumdum" sa mga iskolar sa kataw-han nga nakigbisog ug nagbuhis sakinabuhi niadtong panahon sa ba-laod militar ni Marcos.Lakbayan gikan Southernug Central Luzon

Gatusan ka mag-uuma, katutu-bo, ug mangingisda gikan sa CentralLuzon ang naglunsad og tulo ka ad-law nga"Lakbayanng Mag-bubukid ngGitnangLuzon," gikanSetyembre 18aron ipanawaganang tinuod ngareporma sa yutaug kundenahonang tiranya ugpasismo sa rehi-men.

Matud samga mag-uuma,ang kasamta-ngang krisis sabugas bunga sa

walay pagtagad at pagpakabana saestado sa kahimtang sa mga mag-uuma ug sa ilang produksyon, par-tikular sa Central Luzon nga gita-wag nga "rice granary of the Phi-lippines." Imbes ng hatagag supor-ta ang mga mag-uuma aron mapa-lambo ang produksyon sa humay,lulong ang rehimen sa pagpuli-ga-mit sa yuta ug ginaawhag pa angpagpangawkaw sa yuta sa mga lokalug langyawng agalong yutaan ugdagkung burgesya-komprador.

Gikundena usab sa mga mag-uuma ang Oplan Kapayapaan nganagmilitarisa sa ilang mga komuni-dad.

Misalmot sa lakbayan ang mgamag-uuma, Aeta, ug mangingisdagikan sa Tarlac, Zambales, Pampa-nga, Nueva Ecija, Aurora, Bataan,Bulacan ug Pangasinan. Una silangnagprograma atubangan sa pang-rehiyong upisina sa Department ofAgrarian Reform sa San Fernando,Pampanga, ayha miadto sa Bulacan,ug sa Maynila para makighiusa saUnited People's Action againstMartial Law. Gatusan ka mag-uumaug mga myembro sa Bicol MovementAgainst Tyranny (BMAT) ug Bayan-Bicol ang naglunsad usab og lakba-


yan padulong sa Maynila aron ma-kighiusa sa pagdumdum sa ika-46nga tuig sa balaod militar.

Sa rehiyon sa Bicol, nagpahiga-yon og "Lakbay Dalangin" niadtongSetyembre 15 ang mga progresi-bong grupo sa pagpanguna saBMAT ug Bayan, kadungan sa pi-yesta sa Peñafrancia. Nagpahigayonsila og prusisyon gikan PeñarandaPark, Albay padulong sa Naga City,kung asa naghalad sila og pag-ampoalang sa mga biktima sa kabangis saestado, ug nag-ampo nga mahunongna ang mga pagpamatay sa Bicol.

WelgaSa unang higayon, nakatakdang

magkasa og welga ang mga mamu-muo gikan sa gitawag nga "sunshineindustry" nga business process out-sourcing (BPO).

Nagsumite na og "notice of stri-ke" ang Unified Employees of Alo-rica, nga gilangkuban sa 1,500 kacall center agent. Matud sa mgamamumuo sa Alorica, nakasinati si-la og lain-laing porma sa pagpahi-mulos, lakip ang iligal nga pagtang-tang kanila, sistematikong pagpulisa mga empleyado nga lapas bisansa Labor Code, ug padayon ngapagdumili sa maneydsment nga il-hon ang ilang unyon.

Matud sa BPO Industry Emplo-yees Network (BIEN), ang nakatak-dang welga sa Alorica ang senyalesnga dili na maghilumhilum ang mgacall center agent kalabot sa kalisudnga ilang gitagamtam.

Samtang nagtukod og kampu-han gawas sa pabrika sa Jolly Plas-tics Molding Corporation sa Va-lenzuela City ang mga mamumuonggitangtang sa maong kumpanyaniadtong Setyembre 17. Gitang-tang ang maong mga mamumuohuman ilang gisupak ang mando samaneydsment nga ingnong "waloka oras lang silang nagatrabaho ugnagadawat sila og minimum ngasuhulan" sa dihang nagpahigayonang Department of Labor andEmployment (DOLE) og inspeksyonniadtong Setyembre 11.

Imbes nga sundon ang mandosa maneydsment, naglunsad og"walk-out" ang mga mamumuo saadlaw sa inspeksyon ug gisumbongnila sa DOLE nga 12 oras silang gi-napatrabaho adlaw-adlaw ug na-gasweldo lang og P430 para niini.Gitangtang sila pagkaugma.

Miadto usab sa upisina sa DOLEsa Intramuros ang gatusan ka ma-mumuong kontraktwal sa Magnolia(nga gipanag-iyahan sa San MiguelCorporation) niadtong Setyembre12 aron kalampagon si DOLE Sec.Silvestre Bello III nga tumanon naang saad nga magpagawas og pinalnga kamandoan aron iregularisaang 404 nga mamumuongkontraktwal sa kumpanya sa Gene-ral Trias, Cavite. Kadaghanan samga mamumuo ang kapin duha katuig na nga nagatrabaho sa mgapabrika nga nagaprodyus og manti-kilya at keso, lakip ang Star Marga-rine ug Dari Creme. Reklamo usabnila ang hilabihan ka ubos nga su-hulan, walay benepisyo, walay arawsa pagpahulay, ug pwersahang pag-pa-obertaym sa kumpanya.

Eskwelahang bakwitGiablihan sa University of San

Jose-Recoletos sa Cebu niadtongunang semana sa Setyembre ang“Eskwelahang Bakwit” sa mga es-tudyanteng Lumad nga napalayassa ilang mga komunidad bunga sagrabeng militarisasyon sa kabani-kanhan sa Mindanao. Aduna kinikapin 30 ka estudyante. Kadunganniini ang pag-abli sa usa pa ka“Eskwelahang Bakwit” sa BaclaranChurch sa Metro Manila nga adunaykapin 70 ka estudyante.

Niadtong Setyembre 10, giabli-han usab sa University of SantoTomas sa Maynila ang ilang mgapultahan alang sa mga estudyan-teng Lumad. Nakatakda usang ma-gabli og lain pang temporaryongeskwelahan sa uban pang mga lu-gar sa Metro Manila ug mgasentrong lungsod sa lain-laing ba-hin sa rehiyon sa mosunod nga mgasemana.

Protesta sa ubang nasudSa US, nagkasa og raling iglap

ang kapin 300 myembro sa BagongAlyansang Makabayan (Bayan-USA)niadtong Setyembre 16 sa New YorkCity.

Nangladlad ang grupo og mgabanderang adunay nakasulat nga"Resist US-led war and militarism"(Suklan ang pakanang gyera ug mi-litarismo sa US) ug "United Statesout of the Philippines" (US layas saPilipinas) sa Grand Central Stationsa Manhattan ayha sila nagmartsapadulong sa Philippine Center NewYork aron magpahigayon og prog-rama. Matud sa Bayan-USA, si Du-terte ang usa sa mga pinakakuyawnga presidente sa Pilipinas, dili langsa natad sa pagpamatay, kundilibunga na usab sa paghagba sa eko-nomiya, pagsaka sa presyo og pala-liton, ug pag-alagad sa mga lang-yawng gahum.

Sa Japan, nagpahigayon ogserye sa protesta ang mga ma-mumuo sa Toyota Motors Philip-pines Workers Association(TMPWA) aron ipanawagan sapangkalibutang hedkwarter saToyota Motors nga ibalik sa tra-baho ang 237 ka mamumuo ngagitangtang sa planta niini sa Pili-pinas halos 17 ka tuig na ang mi-labay. Sa protestang gipahigayonatubangan sa Toyota NagoyaBuilding niadtong Setyembre 16,nanawagan usab ang TMPWA ngahatagag danyos ang mga mamu-muong iligal nga gitangtang ugsundon sa kumpanya ang reko-mendasyon sa International La-bor Organization nga ibalik silasa trabaho.

Usa ka protesta usab ang gi-lunsad sa mga myembro saTMPWA sa Japanese Embassy saPasay City niadtong Setyembre17. Miani og suporta ang mgamamumuong Pilipino sa Toyotagikan sa mga mamumuo sa Indo-nesia, nga naglunsad og protestabatok sa kumpanya sa mgadistrito sa Temate, Ambon, ugMakassar.


Duterte ug Trump, gihukmang sad-ansa internasyunal nga hukmanan

Gihukmang sad-an sa International People's Tribunal (IPT) o pangkali-butang hukmanan sa katawhan sa Brussels, Belgium silang Rodrigo

Duterte ug US President Donald Trump sa ilang mga pasistang krimen batoksa katawhang Pilipino niadtong Setyembre 19.

Gidungog sa IPT gikan Set-yembre 18 ang 21 ka kasong gisang-at batok sa duha ka presidente. La-kip sa maong mga kaso ang pagla-pas sa katungod nga sosyo-ekono-miko, sibil-pulitikal ug sa kaugali-ngong-paghukom.

Ang IPT ang usa sa pangkalibu-tang hukmanan nga gilangkuban samga internasyunal nga organisa-syon sa mga abugado ug tigpanali-pod sa katungod-tawo. Matud saKarapatan, kabahin ang paghukomsa hukmanan sa nagkalapad ngapagsukol sa tiranya, pasismo, mili-tarismo, ug langyawng interbensyonnga ginatugutan sa rehimen.

Luyo sa pagsulay sa Malacañangnga pagawasong "walay pulos" ugpulos "propaganda" lang ang nahi-tabong pagdungog sa IPT, giduso uggipahinumdum sa mga organisadorsa pangkalibutang hukmanan sakatawhan nga ang otoridad sa un-samang korte—lokal man o interna-syunal—naggikan sa katawhan.

Nagsilbing hurado sa IPT angmga iladong internasyunal ngaabogado ug tigpanalipod sa katu-ngod-tawo gikan sa US, The Net-herlands, Iran, Italy ug France. Anghukum gikan sa IPT isumite saInternational Criminal Court, Euro-pean Parliament, ug sa United Na-tions Human Rights Council isip ka-so batok sa rehimeng Duterte ngaginamadoan sa US.

Lakip sa mga kasong gidungogsa IPT ang dinaghang pagpamataysa kapin 23,000 ka kabus nga Pili-pino ilalum sa "gyera kontra-dro-ga," ug kapin 160 pagpatay sa mgalider mag-uuma ug lider-katutubo.Lakip usab ang pagsang-at og ga-ma-gamang mga kaso batok sa mgalider, aktibista, ug kritiko sa rehi-men ug ang pagpabilanggo sa kapin

Palparan, tibuok-kinabuhi nga ibilanggoGIHUKMAN OG TIBUOK-KINABUHI nga pagkabilanggo ang berdugongsi Philippine Army Ret. Maj. Gen. Jovito Palparan, kauban ang duhapang akusado nga kanhing upisyal sa militar, sa Malolos Regional TrialCourt niadtong Setyembre 17 kalabot sa kaso sa pagdagit ug pagkawalasa mga estudyante sa University of the Philippines nga silang KarenEmpeño ug Sherlyn Cadapan niadtong Hunyo 2006.

Subay sa hukum nga gipagawas ni Judge Alexander Tamayo, wa-lay-duda nga sad-an silang Palparan, Lt. Col. Felipe Anotado Jr., ugS/Sgt. Edgardo Osorio sa mga kasong kidnapping ug serious illegaldetention lambigit sa kaso nilang Empeño ug Cadapan. Ang usa pa samga akusado, si M/Sgt. Rizal Hilario, nga kasamtangan pa gihapongginapangita, gimando nga arestuhon. "Reclusion perpetua" o tibuok-kinabuhi nga pagkabilanggo ang parusa sa mga gihukman.

Kapin 12 ka tuig na sukad nga gidagit sa mga elemento sa militarsilang Empeño ug Cadapan gikan sa ilang gipuy-ang balay sa Hago-noy, Bulacan.

"Paunang kalampusan" ang tawag sa mga inahan nilang Empeñoug Cadapan sa hukom sa korte. Matud nila, bisan pa og mabilanggo siPalparan ug iyang mga kakunsabo, wala pa gihapon napatunga angilang mga anak, ug daghan pang kaso sa pagpatay ug uban pang pag-lapas sa katungod-tawo nga gikalambigitan sa berdugo nga wala panahatagan og hustisya.

Gikabalak-an usab ni Concepcion Empeño, inahan ni Karen, ugErlinda Cadapan, inahan ni Sherlyn, nga hatagan og "pardon" niRodrigo Duterte si Palparan, ang paboritong heneral ni Gloria Arro-

500 indibidwal tungod sa ilangbaruganan sa pulitika. Gidungogusab sa IPT ang mga paglapas sasosyo-ekonomikanhong katungod,lakip ang padayon nga pagpatu-man sa rehimen sa mga palisiyangkontra-mamumuo ug kontra-ka-tawhan.

Samtang ang mga paglapas sainternasyunal nga makitawhanongbalaod ug katungod sa kaugali-ngong-paghukom ang gilangkubansa mga kaso sa atake sa 226 ngaeskwelahang Lumad sa Mindanao,ang pagpanganyon ug airstrike samga katutubong komunidad ug angpadayon nga interbensyong militarsa US sa pagpadagan sa reaksyu-

naryong gubyerno ug militar sa na-sud. Lakip sa mga mitestigo sa kortesilang Sultan Hamidullah Atar saMarawi City nga nag-taho sa mgakrimen sa militar sa pagpang-atakeniini sa Marawi City niadtong 2017,ug si Suara Bangsamoro Chairper-son Jerome Succor Aba nga biktimasa diskriminasyon, tortyur, ug iligalnga pagkabilanggo sa US niadtongAbril. Mitestigo usab si Rev. RitchieMasegman sa Rise Up for Life andfor Rights alang sa mga biktima saOplan Tokhang.

Dili ang rehimeng US-Duterteang unang itoy nga rehimen sa Pili-pinas ang gihukmang sad-an sa IPT.Niadtong 1980, gihukman usab samaong hukmanan ang diktaduryangUS-Marcos nga sad-an sa dayag ngapaglapas sa mga katungod-tawo sakatawhang Pilipino.

"Palparan...," sundi sa panid 8


7 kabatan-onang Tausug, gimasaker

Walay kukaluoy nga gimasaker ang pito ka kabatan-onang Tausug, ngaadunay mga edad nga 18-31, sa mga elemento sa Task Group

Panther sa pagpangulo ni Lt. Col. Samuel Yunque ug sa 5th Scout RangerBattalion sa pagpanguna ni Capt. Michael Asistores niadtong hapon sa Set-yembre 14 sa Kabbon Takas, Patikul, Sulu.

Naila ang mga biktima ngasilang Makrub Diray, BasirunHayrani, Mijan Hayrani, BinnajarAsak, Salip Maknun Sakirin, Has-san Hamsam ug Alpadal Diray.

Bandang alas-9 sa buntag saSetyembre 14, nananghid ang pi-to ka batan-ong lalaki sa mgaupisyal sa 55th IB nga nag-ope-rasyon sa ilang lugar nga moadtosila sa Sityo Tubig Bato sa mongbarangay aron mag-ani og ma-ngosteen ug lansones. Usa ka"Lt. Col. Salvador" ang naghatagog permiso kanila.

Bandang alas-11 sa susa-mang adlaw, gidakop sa mgaScout Ranger ang pito. Pagkaug-ma, naabtan na lang sa ilangmga paryente ang ilang mga wa-lay-kinabuhi nga kalawasan sahedkwarters sa militar sa Jolo,ug ginaprisinta sa mga sundaloisip mga myembro sa Abu SayyafGroup (ASG).

Sa usa ka pamahayag, gii-ngon sa Suara Bangsamoro ngaang mga biktima mga bana samga benepisyaryo sa PantawidPamilyang Pilipino Program saPatikul, ug ang ilang mga pamil-ya lakip sa mga mibakwit ugtemporaryong nanimuyo sa Ba-rangay Igasan.

Matud sa mga pamilya samga biktima, adunay engkwentrotali sa ASG ug Armed Forces ofthe Philippines (AFP) sa kasikbitnga Barangay Bakong niadtongSetyembre 14. Apan sa dihangmiagi sa Barangay Kabbon Takasang mga sundalo, basta na langnilang giaresto ang pito.

Ginaduso sa AFP nga mgamyembro ang pito sa ASG, bisanpa og adunay testigong nag-i-ngon nga bitbit pa sa pito ang

ilang gianing mangosteen sa di-hang gidakop sila sa mga ScoutRanger. Usa sa mga biktima, siAlpadal Diray, estudyante saJallao National High School.

Samtang, sunud-sunod ngagibomba ug gikanyon sa AFPJoint Task Force Central angmga lungsod sa Shariff SaydonaMustapha ug Datu Saudi Ampa-tuan sa Maguindanao niadtongikaduhang semana sa Setyembre.Giabog niini ang gatusan ka re-sidente padulong sa Libutan,Datu Salibo ug Shariff SaydonaMustapha.

Una na nga namomba ug na-nganyon ang AFP niadtong Set-yembre 5 sa Barangay Bialong,Shariff Aguak, Maguindanao.Matud sa fact-finding team sagrupong Kawagib ug SuaraBangsamoro, napatay sa maonginsidente si Ustadz AbdulladzisAbdulrahim, 58. Grabe usab nganasamdan silang Farida Asim,48, Saiden Ismael, 23, ug SemaBido, 62. Niadtong Setyembre 4,gibomba usab sa AFP, kaabagang US Army Special Forces, angShariff Aguak, Maguindanao,aron targeton kuno ang mgaanaa likod sa magkasunod ngapagpamomba sa lungsod sa Isu-lan, Sultan Kudarat niadtongAgosto 28 ug Setyembre 3. Nag-resulta ang maong airstrike ogtulo ka samarong sibilyan, usa kapatay, ug pugos nga pagbakwitsa liboan ka pamilya.

Gikundena sa Suara Bangsa-moro dili lang ang sunud-sunodnga pagpamomba kundili angpadayon nga direktang pagsal-mot sa mga pwersang Amerikanosa maong mga operasyong kom-bat.

yo, nga mibarug isip HouseSpeaker ug kaalyado ni Dutertesa kasamtangan. Naila si Pal-paran dili lang isip berdugo,kundili nag-unang tigpatumansa maduguong Oplan BantayLaya (OBL) 1 ug 2 sa rehimengArroyo.

Asaman ibutang si Palparansa miagi, nagabilin kini og lamasa dugo. Gikan Mindoro, Eas-tern Visayas, ug Central Luzon,walay katagbawan ang pagba-naw sa dugo ilalum sa iyangkumand. Gawas sa pagdagitkang Empeño ug Cadapan, gi-pangunahan niya ang pagpataysa lider-aktibistang si EdenMarcellana ug lider mag-uumanga si Eddie Gumanoy sa Min-doro niadtong 2003, kang UCCPPastor Edison Lapuz ug Atty.Fedelito Dacut sa Leyte niad-tong 2005, ug kang SupremeBishop Alberto Ramento saIglesia Filipina Independientesa Tarlac niadtong 2006.

Nagpagawas usab og pama-hayag ang mga progresibongorganisasyon isip pakighiusa samga kapamilya ug pagpahugotpa sa panawagang hustisya satanang paglapas sa katungod-tawo sa Armed Forces of thePhilippines ug aron papanuba-gon ang utok sa OBL nga siHouse Speaker Gloria MacapagalArroyo.

Pamahayag sa Partido Ko-munista ng Pilipinas, ang hau-kum kang Palparan kinahang-lang magpalig-on ug magha-tag-kaisog sa katawhang Pili-pino nga magpursige sa pag-duso og hustisya ug pagtapossa Oplan Kapayapaan, balaodmilitar, ug uban pang pasis-tang pakana sa rehimeng US-Duterte.

Kinahanglan nga ipalanogang pagsukol sa maong mga pa-sista pinaagi sa pagmobilisa satanang rebolusyunaryong pwersaaron makab-ot ang hustisya.

"Palparan...," gikan sa panid 7


Sa laing bahin sa nasud:

SA MALABOG, Caramoan, Camari-nes Sur, gipatay sa mga sundalo sa83rd IB ang mag-tiayong mag-uumanga silang Hermenio Aragdon, 69,ug Soledad Aragdon, 60 niadtongSetyembre 11.

Niadto ang magtiayon sa ilanguma aron mag-ani og tanom ngasaging nga ila untang ibaligya aronadunay silay pamasahe padulong sapiyesta sa Peñafrancia sa NagaCity. Samtang padulong sa ilanguma, giharang sila sa mga sundaloug gipangpusil. Sa pamahayag samga sundalo sa midya, mgamyembro kuno sa Bagong HukbongBayan (BHB) ang magtiayon bisanog tigulang na sila, ug engkwentrokuno ang nahitabo.

Sa taho sa Karapatan-Bicol, 51na ang biktima sa ekstrahudisyalnga pagpatay sa rehiyon ilalum sarehimeng Duterte.

Usa ka mag-uumang Lumadusab ang gipatay sa pagpamusil samga elemento sa 23rd IB sa SityoBulak, Lower Olave, Buenavista,Agusan del Norte niadtong Set-yembre 15. Nagpahulay ang bikti-ma nga si Rex Hangadon ug angiyang amahan sa usa ka payag sailang umahan sa dihang kalit silangpaulanan og bala sa mga sundalo.Matud sa mga testigo, gipas-an samga sundalo ang walay-kinabuhinga lawas ni Hangadon pagawas sapayag. Samtang nawala pa gihaponang iyang amahan.

Bunga niini, mibakwit ang ti-buok komunidad padulong sa usapa ka bahin sa ilang barangay.Kanhi nang mibakwit ang 38 pa-milyang Higaonon niadtong Set-yembre 7 tungod sa presensya samilitar.

Sa Masbate, nataho ang su-nud-sunod nga pagpamatay samga sibilyan gikan Agosto hang-tud unang katunga sa Setyembrenga hinimoan sa mga elemento sa2nd IB, 22nd IB-CAFGU, PNP Re-gional Mobile Force Battalion 5,ug mga "rebel returnees." Lakip

sa mga biktima silang Nonong Ca-pellan sa lungsod sa Uson, JohnelDejucos ug Pablo Dilao sa Bara-ngay Burgos, San Jacinto; mag-tiayong Dominggito ug MariaDeinla sa Barangay Resurreccion,San Fernando; Dingdong Escorelsa Barangay Cantorna, Monreal;ug Ruel Nuñez sa Barangay Bi-yong, Masbate City.

Pagpamig-ot. Gikundena samga grupong nanalipod sa katu-ngod-tawo ang pagpagawas og usaka memorandum sa PNP Intelli-gence Group niadto pang Mayo nganagamando sa pulisya sa tibuoknasud nga mangalap og imporma-syon kalabot sa mga gidudahang li-der sa BHB. Lakip sa mga anaa salistahan ang pipila ka nailang tig-panalipod sa katungod sa mga ka-tutubo gikan sa Cordillera nga si-lang Victoria Tauli-Corpuz, JoanCarling, Atty. Jose Molintas,Beverly Longid, Joanna PatriciaCariño, Windel Bolinget, JeanneteRibaya-Cawiding ug Sherwin DeVera.

Sa UP Diliman, giadtoan samga pulis gikan sa Quezon CityPolice Department ang balay niStudent Regent Ivy Joy Taroma ugpasubli-subli nga ginapangutanasa kauban niya kung asa siya. Gik-westyon usab sa administrasyonsa UP ang walay permiso nga pag-panginlabot sa PNP sulod sa uni-bersidad.

Iligal na pagpang-aresto. SaCalayan, Cagayan, giaresto sa mgapulis ug militar ang magtiayongEdison ug Divina Erece ug gipasa-kahan og ginama-gamang mga kasoniadtong Setyembre 3. Aktibongmga myembro sa Amihan-Cagayanang magtiayong Erece, usa ka or-ganisasyon sa gagmayng mag-uu-ma.

Militarisasyon. Sulod saunang duha ka semana sa Set-yembre, duha ka mag-uuma angbiktima sa kabangis sa 94th IB saBarangay San Quintin, Moises Pa-

dilla (Magallon), Negros Occiden-tal. Si Esoy Villahermosa, kapin40-anyos ug residente sa SityoUway-uway, ang gibaharang pat-yon ug pugos nga gikuyog aronmagsilbing giya sa operasyongkombat sa mga sundalo. Gipaantussi Villahermosa sa dihang nagsulaysiyang moikyas.

Samtang, gisulod ang balay uggikawat sa mga sundalo ang gipa-ningkamutang kwarta ni Eke Gem-payan sa kasikbit nga Sityo Tibo-bong.

Sa Sta. Catalina, Negros Ori-ental, gihimong taming sa mgasundalo sa 62nd IB ang mga resi-dente sa Barangay Cawitan. Humanang punitibong aksyon sa BHB-Negros sa usa ka kumpanyang minaniadtong Setyembre 15, nagkampoang mga sundalo sa Danao Ele-mentary School ug gimandoan ang20 residente, lakip ang walo kamenor de edad, nga bantayan silamatag gabii.

Giatake usab sa 24th IB, sapagpangulo ni 2Lt. Alquin Bolivar,ang mga komunidad sa katutubo saSallapadan, Abra. Lakip sa ilangmga paglapas ang pagdagit ug pu-gos nga pagpagiya kang AdjatoPati. Bag-o niini, gitutukan sa mgasundalo ang iyang asawa ug 8-anyos nga anak aron paangkunonkung asa siya. Pinaagi sa pagpanu-hol, pagpamig-ot ug pagsang-at sagama-gamang mga kaso, ginatuk-mod sa mga sundalo ang mga resi-dente nga motestigo batuk sa ilangmga katribu.

Sa Mindoro Oriental, 58 pa-milyang katutubong Hanunuo angnapugos nga mohawa sa SityoPanhulugan, Barangay Panayta-yan, Mansalay tungod sa presen-sya sa 4th IB sukad niadtongSetyembre 10. Okupado sa mgasundalo ang eskwelahan sa bara-ngay, ug ginapugngan ang mgaresidente nga mag-ugmad ugmagdala sa ilang mga ani sa mer-kado.


Gastos sa produksyon sa humay sa Kalinga

Kanunay nga ginarason sa mga upisyal sa reaksyunaryong estado ang taasnga presyo sa lokal nga bugas aron hatagag katarungan ang pag-import

niini. Ingonman, wala natagamtaman sa mga mag-uumang nagaprodyus ogbugas ang unsamang pagsaka sa presyo sa niini.

Samtang padayon nga misiritang presyo sa bugas, nagasakausab ang gastos sa produksyon samga mag-uuma samtang nagpabi-ling ubos ang presyo sa ginaani ni-lang humay.

Isa ang Kalinga sa mga pru-binsyang adunay taas nga produk-syon sa humay sa nasud. Ang Ta-buk, sentrong syudad niini, angmatawag nga "rice granary" saCordillera. Anaa sa 23,000 ektaryao 37% sa kinatibuk-ang 116,000ektaryang kayutaan sa prubinsyaang ginatamnan og humay. Kasikbitsa Pinukpuk ug Rizal, mga lugarkung asa nagsabang ang dakungsuba padulong sa Chico River, na-gaprodyus ang prubinsya og hang-tud sa 176,000 metriko toneladang(MT) humay matag ani.

Luyo niini, walanagalambo ang pangi-nabuhian sa mga mag-uuma sa Kalinga. Sapangkinatibuk-an,mokabat sa P45,000ang gastos sa mag-uuma aron umahonang usa ka ektarya sayuta. Langkob niiniang mahalon ngasangkap (abono, pes-tisidyo, pamatay sasagbot) nga ginap-rodyus sa dagkunglangyawng kumpan-yang agro-kemikal.(Tan-awa ang peryo-diko.) Daku usab angginagastos sa abangsa makinarya, suhulanug transportasyon.Ginapas-an kining ta-nan sa mga mag-uu-ma. Kung maayo ang

panahon (walay kadaut o bagyo),mamahimong makabaligya ogngadto sa P73,893 ang mag-uuma.Kuhaon gikan dinhi ang gastos saproduksyon ug parte sa agalongyutaan (P24,630) sa bahinay ngatersyuhan. Mogawas nga anaa saP4,508 ang netong kita sa mag-uuma matag ani. Kung bahinon kinisa upat ka bulan, mogawas ngaP37.50 lang ang inadlaw nga kita samag-uuma, kulang pa aron ipalit sausa ka kilong bugas.

Ang ingon niini ka gamay ngakita ang nagduso sa mga mag-uumanga mangutang alang sa pangina-hanglan sa ilang pamilya, ingonusab alang sa sunod nga tanom.Ginapahimuslan ang maong kapit-os sa mga usurero nga nagapau-

tang sa abono ug/o pestisidyo ngaadunay taas nga interes o dili kahapinaagi sa iskemang palit-humay o“sanla-bili” sa ilang yuta.

Mikabat sa 5-7% ang interesmatag bulan sa ginautang parapang-abono ug pestisidyo. Kulanganang kantidad niini sa halin sa humaysa mag-uuma. Ilalum sa iskemang“palit-humay,” adunay dugang ngaduha ka kabang humay ang matagP1,000 nga pagautangon sa mag-uuma. Kung pilion nilang magbayadog interes, matag bulan kining pa-tas-an sa usurero og 5-15% o 20-60% matag ani. Ilalum usab sa "sanla-tubos," ginahimong kolateral angyuta sa kantidad nga P50,000-P60,000/ektarya. "Tubuson" samag-uuma ang yuta pinaagi sapagbayad sa ani niini sulod sa usaka takdang panahon. Kung dili ma-bayran ang kantidad, pagakumpis-kahon sa usurero ang yuta sa iske-mang "sanla-bili."

Dugang nga kadautsa panginabuhian samga mag-uuma saprubinsya, ilabina sakapatagan sa Rizal,ang pagpangilog samga agalong yutaan sailang mga umahan. Usadinhi ang mga yuta saHacienda Madrigal nganagalangkob sa mgabarangay sa BabalagEast, Babalag West,Macutay, Bolbol, SanPascual ug San Quintin.Pinaagi sa usa ka deedof assignment, gipasani Don Vicente Madri-gal ang titulo sa as-yenda sa SusanaRealty, Inc., usa kakumpanyang gipanag-iyahan usab sa ilangpamilya. Tungod dinhi,pipila ka hugna na nganakasinati og pagpala-


yas ang mga mag-uuma. Pina-kagrabe dinhi ang demolisyonniadtong Hunyo 25, 2007 kungasa siyam ang namatay, upat angsamaron ug daghan ang iligal ngagiaresto sa kitawag nga Masakersa Malapiat.

Magun-ubong mga palisiyaHalos 1/3 sa gastos sa mag-

uuma ang nakapunting sa pag-palit sa mga langyawng binhi ugproduktong agro-kemikal ngaginabaligya mismo sa De-partment of Agriculture. Lakipdinhi ang mga hybrid nga binhisama sa RC4, RC14, IR10, IR36,IR64 ug uban pa. Naggikan angmaong mga binhi sa Internatio-nal Rice Research Institute(IRRI), nga gipondohan sa mgakorporasyong transnasyunalsama sa Aventis, Bayer, Cyana-mid, Monsanto ug Novartis.Mokabat sa P584 milyon angpalit sa mga higanteng kumpan-ya sama sa Bayer, Pioneer, SLAgritech, Monsanto ug Syngentasa usa ka tuig sa mga kapatagansa prubinsya.

Dugang sa gastos sa produk-syon ang nagasirit nga presyo samga produktong petrolyo nga gi-bunga sa bag-ong mga buhis. Nii-ning tuig, mitaas na sa abereydsnga P12/litro ang mga produk-tong petrolyo.

Gawas sa dagkung gastos saproduksyon, kulang kaayo angserbisyo sa agrikultura nga gi-nahatag sa estado. Lakip dinhiang kakulangon sa irigasyon nag-una sa Tabuk ug Pinukpuk. Dag-han sa 6,180 ektaryang yuta angwala naabot sa patubig. Luyoniini, padayon nga ginasingil saNational Irrigation Administra-tion ang mga mag-uuma sa tibu-ok erya bisan og kulang kaayoang tubig nga moabot sa ilangmga umahan.

Importasyon sa bugas,

mopatay sa gagmayng mag-uuma

GINADUSO SA MGA upisyal sa rehimeng US-Duterte nga ang bugtong solu-syon sa nagtaasang presyo sa pagkaon ang malukpanong pag-import niini.Partikular sa bugas, ginaduso sa mga upisyal sa estado ang pagtangtang samga quantitative restriction (QR o espesyal nga pagtagad sa bugas nga na-galimita sa maksimum nga bolyum nga pwedeng iimport sa nasud) ug paglu-saw sa National Food Authority. Hatagag dalan niini ang todong deregula-syon sa importasyon sa bugas nga magtugot sa dagkung kapitalista nga di-rektang magangmag-import sa unsaman kadaghang bugas.

Imbis nga QR, gisugyot sa rehi-men nga pahamtangan og taripang35% ang imported nga bugas, subaysa mga obligasyon sa Pilipinas saASEAN. Hinay-hinay kining paub-san sa umaabot nga mga tuig. Ma-tud sa mga upisyal ni Duterte,paubson sa imported nga bugas anglokal nga presyo hangtud sa P7/kiloo labaw pa, tungod kay mas bara-tong mapalit ang imported nga bu-gas kaysa lokal nga bugas.

Apan matud mismo sa mga pag-tuon sa reaksyunaryong gubyerno,dakung kadaut ang ibunga niini samga mag-uuma nga nagatanom oghumay. Tungod kay mapalit sa mgakomersyante nga mas barato angimported nga bugas (P27/kilo sa bu-gas gikan Vietnam, lakip ang gastossa transportasyon ug taripa), maob-liga ang lokal nga mga mag-uuma ngaibaligya ang ilang humay sa mas ubosnga presyo, kay kundili, dili palitonang ilang produkto.

Sa presyo niadtong 2014, giba-nabanang kinahanglang iubos angpresyo sa pagpalit og humay gikan saP12/kilo ngadto sa P7-8/kilo na lang(pagkibhang ngadto sa P4.50/kilo).

Niadto usang 2014, ang presyosa bugas gikan sa Vietnam (dili la-kip ang gastos sa importasyon)anaa sa P9.92/kilo lang, kumparasa P19.24/kilo nga presyo sa lokalnga bugas. Tungod kuno kini saubos nga gastos sa produksyon sabugas didto nga P6.53/kilo kadaektaryang ginatamnan og humay,kumpara sa P12.41/kilo sa Pilipi-nas. Bag-o ipahamtang ang bag-ong mga buhis niining tuiga, nagpa-sabot kini sa minimum nga P18,240o kapin 30% nga pagbagsak sa kitasa matag ektaryang gitamnan og

humay. Sa ingon, labaw niining ilu-nang sa pagkabangkarote ang kanhinang nag-antus nga mag-uuma.

Matud sa usa pa ka pagtuon sareaksyunaryong gubyerno niadtong2004, dili kapuslan sa nasud angwalay-undang ug deregularisadongpag-import sa bugas. Sa pagkati-nuod, magbunga kini og grabengkalisud ug dislokasyon sa minilyongmag-uuma nga nagatanom og hu-may ug sa mga industriyang naka-kabit sa subsektor. Mokunhod angproduksyon sa humay kadungan sapagbagsak sa presyo niini. Mokun-hod usab ang negosyo ug operasyonsa mga galingan. Moubos ang pa-nginahanglan sa kusog-pamuo uggatusan ka liboan, kundili man mi-nilyon, ang mawad-an og trabaho.Gibanabanang anaa sa duha kamilyong mag-uuma ang direktangnagatanom og humay. Tungod kaymonipis ang subsektor, mokunhodang suhulan sulod niini.

Matud pa sa maong pagtuon,dili sarang ang pag-ubos sa presyosa bugas aron balansehon ang ibu-nga niining kadaut sa pinakadakungsubsektor sa agrikultura. Anaa sa60% sa kinatibuk-ang gastos sa ma-yorya sa mga pamilyang Pilipino anggigahin sa pagakon. Mikabat sa 21%sa badyet sa pinakakabus nga pa-milya ang napadulong sa pagpalit ogbigas. Ingonman, dakung bahin samaong mga pamilya (anaa sa katu-nga sa populasyon sa kabanikanhan)ang nakasandig sa produksyon sahumay ug ubang pagkaong pang-konsumo ug sa ingon potensyal ngamawad-an og panginabuhian. Sa ki-napungkayan, pagrabehon sa walayundang nga importasyon ang ilangkalisud.

Kinutlo gikan sa Dangadang,Hulyo-Agosto 2018


Sugyot nga badyet sa 2019, pondo alang sa todong kadautDINAGKUNG KALTAS sa mga nag-unang katilingbanongserbisyo samtang dugang pondo sa todong kadaut usabang gigahin sa rehimeng Duterte sa gisumite niiningsugyot nga P3.757 trilyong nasudnong badyet alang sa2019.

Sa kinatibuk-an, gikaltasan sarehimen ang pondo alang sa mgaekonomikanhong serbisyo og P2.18bilyon, samtang P1.2 bilyon usabang gikaltas sa katilingbanong ser-bisyo. Lakip sa mga makaltasan maoang Department of Education, ngaadunay P54.9 bilyong kaltas; De-partment of Agrarian Reform, ngaadunay P1.7 bilyong kaltas; De-partment of Agriculture, nga adu-nay P5.9 bilyong kaltas; ug ang Na-tional Housing Authority, nga adu-nay P2.9 bilyong kaltas.

Luyo sa pag-aprubar sa reak-syunaryong balaod nga himuonglibre ang edukasyon sa mga pang-publikong unibersidad, 63 sa 114 kapangpublikong kolehiyo ug uniber-sidad usab ang gikaltasan sa pondoalang sa 2019.

Wala usay gigahin ni singkongpondo alang sa pagtukod sa mgabag-ong pabalay ug bisan sa mgabag-ong pasilidad alang sa mgapangpublikong ospital.

Samtang, motaas sa halos 35%ang badyet alang sa Department ofNational Defense (DND). Mokabatsa P183.4 bilyon ang kinatibuk-angbadyet sa DND, lakip ang P25 bilyonalang sa Revised AFP ModernizationProgram, ang pondo alang sa pag-palit og mga armas; ug P82 bilyonpara pondohan ang mga batalyon saPhilippine Army.

Motaas usab og halos 31% angpondo alang sa Department ofInterior and Local Government, ngamokabat na sa P225.6 bilyon sa2019. Lakip dinhi ang P151.7 bil-yong nakagahin alang sa PNP CrimePrevention and Suppression Prog-ram, nga tin-aw nga pagagamitonalang sa pagpasubsub sa pagpama-tay, kabangis ug pasismo sa berdu-gong pulisya.

Nagamantika ang badyet ni Du-terte sa gidak-on sa pork barrel ngagigahin niini alang sa kaugalingon

ug sa iyangmga kaparti-do. Sa pag-katinuod, samatag tulo kapisong pagagastuhon sa reaksyu-naryong gubyerno sa 2019, pisoniini ang mapadulong sa porkbarrel. Kapin 1/3 o P1.69 trilyonang nakagahin sa "special purposefund." Lakip dinhi ang gidugang ngaP2.86 bilyon o 9% sa LocalGovernment Support Fund, ug P400milyon alang sa Calamity Fund.

Sa pagdungog sa Kongreso, da-yag ang bangiay sa mga nagharinghut-ong sa bahinay sa pork barrel.Dayag ang bangiay sa mga kamponilang Committee on AppropriationsChairman Karlo Nograles ug HouseSpeaker Gloria Arroyo mahitungodsa paggamit sa P55-bilyongkwestyunableng pondo nga gisingitsa badyet sa Department of PublicWorks and Highways. Matud ni

Nograles, personal nga hangyo kunoni Duterte nga dili tandugon angmaong pondo. Matud sa Makabayan,seguradong pagagamiton ni Duterteang maong pondo alang sa kaugali-ngong benepisyo ug alang sa kam-panya sa iyang mga kandidato saeleksyong 2019.

Aron pondohan ang maongbadyet, binilyon usab ang pagauta-ngon sa reaksyunaryong gubyernogikan sa lokal ug langyawng insti-tusyong pangpinansya. Mikabat saP624.4 bilyon ang nakatakdang pa-gautangon sa rehimen alang sasugyot nga badyet niini sa sunodtuig. Tungod niini, motaas angutang sa matag Pilipino, gikan saP68,773 karung 2018 ngadto saP74,957 sa 2019.

Papanubagon ang dagkung mina — Kalikasan

GINAPANUBAG SA GRUPONG Kalikasan ug Cordillera People's Allianceang dagkung kumpanya sa mina sa nahitabong mga pagdahili sa yuta saBarangay Ucab, Itogon, Benguet atol sa bagyong Ompong niadtong Set-yembre 15 ug sa Naga, Cebu niadtong Setyembre 20.

Sa pinakaulahing mga taho, mokabat na sa 69 patay ug 43 nawalahuman midahili ang yuta gikan sa abandonadong minahang open-pit saBenguet Corporation sa Antapok. Midahili ang yuta sa komunidad sagagmayng mga minero nga anaa ilalum sa mina sa Acupan ug milubongsa ilang mga balay sa atol sa bagyo. Sayop nga basulon ang mga opera-syon sa gagmayng pagmina isip hinungdan sa pagdahili sa yuta, matud saKalikasan, tungod kay ang dagkung tunnel sa lugar gikan pa sa mga ope-rasyon sa higanteng kumpanya. Dugang niini, nakakontrata sa kumpanyaang gagmayng minero sa gitukod niining Acupan Contract MiningProject. Gipanag-iyahan sa pamilyang Romualdez ang Benguet Corpora-tion.

Mikabat usab sa 52 ang patay at liboan ang nangawala sa BarangayTinaan, Naga, Cebu sa dihang midahili ang yuta gikan sa quarry site saApo Land and Quarry Corporation, usa ka kumpanyang naasuplay oglimestone sa Cemex Holding Philippines. Ang Cemex Holding ang usa samga nag-unang kumpanyang nagasuplay og semento sa programangBuild-Build-Build sa rehimen. Nagamina og limestone ang maong kum-panya alang sa paghimo niini og semento.

Documents

cpp.ph · G rabe ang pag-antus sa katawhang Pilipino sa nagkagrabeng krisis sa ekonomiya ug pulitika sa nagharing sistema ilalum sa rehimeng US-Duterte. Bunga kini sa …