Embed Size (px)
Citation preview
cylchgrawn chwarterol eglwys berea newydd, bangorRhif 2 Cyfrol 14 Ebrill 2017
www.gofalaethbangor.org - 01248 353132 (swyddfa)
Bedyddenlli Rhys
gwasanaethau’r sul10.00: Oedfa deuluOl gan gynnwys ysgOl sul y Plant
11.00: ysgOl sul yr OedOliOn 5.30: Oedfa’r nOs
2
Ebrill 30 enyd robertsMai 7 MaisieGriffithsMai 14 dilys JonesMai 21 sara JonesMai 28 CynthiaOwenMehefin 4 ManonOgwenMehefin 11 MairThomasMehefin 18 ArwynEvans
Mehefin 25 NiaWilliamsGorffennaf 2 MairThomasGorffennaf 9 GracieWilliamsGorffennaf 16 elin walker JonesGorffennaf 23 eirlys JonesGorffennaf 30 lynn JonesAwst 6 SarahBuchanU
rhoddwyr y blodau (Cydlynydd:ElizabethRoberts-353915)
dyletswyddau blaenor y Pythefnos
dyletswyddau blaenor y drws
Mai 7 EirianHowells14 GarethJones21 a 28 robat robertsMehefin 4 AlwynLloydEllisMehefin 11 a 18 JohnWynnJones25 a Gorffennaf 2 GwynJonesGorffennaf 9 a 16 ArfonEvans23 a 30 elin walker JonesAwst 6 a 27 CynthiaOwen
Mai 7 MennaBaines14 a 21 WynGriffiths28 MennaBainesMehefin 4 a 11 DelythOswyShaw18 a 25 liz robertsGorffennaf 2 a 9 GarethEmlynJones16 a 23 ElwynLloydJones30 ac Awst 6 JohnGriffith
Mai 7 GweinidogMai 14Mai 21 Moliant y PlantMai 28 Undebol hwyrMehefin 4 Gweinidog Gadeirlan hwyrMehefin 11 Mehefin 18 GweinidogMehefin 25 Undebol hwyr
Gorffennaf 2 GweinidogGorffennaf 9 Parch.DafyddAndrew JonesGorffennaf 16 Gweinidog Gŵyl Pen TymorGorffennaf 23 Undebol hwyrGorffennaf 30Parch.IfanRobertsAwst 6 UndebolBerea Newydd
rydymbellachynycyfnodrhwngyPasga’rSulgwyn,maedigwyddiadau’rWythnosFawr-yrymdaith
iJerwsalemarSulyBlodau,ySwperOlaf,bradychuadalIesu,Pedryngwadu,Iesu’ncaeleiddedfrydua’igroeshoelioa’igladdu,a’ratgyfodiadarytrydydddydd-yndalynycof.Ondbellachedrychymlaenawnawnni.AcoadaelyPasgo’nhôl,fefyddwnninnauhefyd,felycredinwyrcyntafynceisiogwneudsynnwyro’rbyd.
Nidywbythynhawddcysonirhyfeddodyratgyfodiadâ’nbydni,syddohydynllawnmarwolaethadrygioni.Elenimae’rrhyfelynSyriasy’nbygwthtroi’nwrthdaroehangach,ymosodiadauterfysgwyrarhydalledEwropaphryderamddatblygiadarfauniwclearynIranaGogleddKoreayndangospamorberyglusywsefyllfa’rddynoliaeth.Athynnymaegwaeleddaphrofedigaethyngroesaucyson,acmae’nanodddirnadweithiausutymae’rbydarôlyratgyfodiadynwahanoli’rbydfelyroeddcynhynny?.
Diaufodgobaithacaddewidynrhano’ratebi’rfathymholi,anegesyTestamentNewyddywbodatgyfodiad
Cristynaddobywydi’wddilynwyr.Yndraddodiadolmeddyliwydamhynnyfelbywydmewnbydaddawllenafyddgofidnawylonaphoen,ondrhoddoddyrEglwyso’rcychwynhefydbwyslaisargreunefoeddaryddaeardrwysicrhaucyfiawnder,cofleidioheddwchahybubywyddaadedwydd.
Yralwadinifelly,yngngoleuniatgyfodiadCrist,yw‘credu’,acymaehynny’nfwynachydsynioâhoniadau’rysgrythur–mae’ngolygumentrobywfelpetaiIesuGristynfyw,yratgyfodiadynwir,adaioniyncyfrif.
PanweloddJohnWynnJonesyllyneddfodgenigarnewydd,eigwestiwnimiwrthsylluarnooedd,‘Rydachchiwedicredufelly?’Oeddwn,roeddwniwedimentronewidyrhengerbydamunmwynewydd,acwediymddiriedfodyrunnewyddynwellna’rhen.YnycyfnodrhwngyPasga’rSulgwyn,onidyralwadiniigydunwaithetoydicredu,acystyriedyngngoleuni’ratgyfodiadbethaddichonarddelybywydnewyddyngNghristeiolyguareincyferni?
ElwynRichards
3
gair gan y gweinidogy pa r c h e d i g e l w y n r i c h a r d s
4
foreSul,2Ebrill,cafwydOedfaDeulu’rPasggydaniferounigolionaphlantyncymrydrhanmewngwasanaethodan
arweiniadeingweinidog.YmhlithyreitemauyroeddcyflwyniadeffeithioliawnyndramateiddiohanesyrOrymdaithiJerwsalemarSulyBlodauarffurfadroddiadnewyddion,gydarhaioaelodau’rcapelacunaelodoEglwysEmausyncymrydrhan.Dyma'rcriwsy'nrhanogynllun'AgoryLlyfr'acargyferyreitemhonfegawsanthelpparodrhaioblantyrYsgolSulhefyd.
Ynystodygwasanaethcyflwynoddygweinidoggroesauwedi’ugwneudoddailpalmwyddibawbynygynulleidfa.Roeddyplantwedicyrraeddycapelyngynnaryborehwnnwermwyncaelbrecwastyno,ynôleinharfercyngwasanaethteuluolyPasgbobblwyddyn.RoeddblasaryCocoPopsa’rtôst,acroeddblashefydarybanedwedi’roedfaabaratowyd(ganydynionytrohwn),gydachyfraniadau’nmyndatApêlCorwyntCariad,igodiarianargyfertrigolionYnysoeddyPilipinas.
oedfa deulu'r Pasg
5
Uchod: John Wynn Jones a Iolo Evans oedd yng ngofal stondin mygiau Corwynt Cariad ar ddiwedd Oedfa Deulu'r Pasg. Mae digonedd o fygiau ar ôl a bydd cyfleoedd pellach i'w prynu.
Isod: Cynthia Owen a Delyth Oswy Shaw yn cymryd rhan yng nghyflwyniad 'Agor y Llyfr' yn ystod Oedfa'r Pasg.
6
RoeddynhyfrydgweldycapelynllawnargyferoedfafedyddEnlliRhys,merchRhysaManonJonesachwaerfachEfanRhys,ar19Mawrth,gydaniferoaelodauo'rteulua'uffrindiauwediymunoâni.RoeddEnllifachi'wgweldynddiddigiawnymmreichiaueingweinidogwrthiddo'icharioogwmpasycapeligyfarfodpawbynygynulleidfa.
Aoesganunrhywuno'ndarllenwyrwybodaethamyplâtsyddynyllunuchod?Mae'rddelwedda'rysgrifenynlasargefndirgwyn.YllythrennauuwchbenllunyradeiladywC.B.C.S.–P.C.H-Ja'rdyddiadodditanoyw19Hydref1926.Mae'rlleoliada'rrheswmamgyhoeddi'rplâtyndipynoddirgelwch.Osoesganddochunrhywwybodaethcysylltwchâ[email protected]ât,ewchdrawiSiopHenBethauRhif65,StrydFawr,Bangor(ochryrOrsafi'rStrydFawr).
bedyddio enlli dirgelwch y PlÂt
Casgliad doRCascasgliad sy’n cael ei wneud pan fydd pobl ar y ffordd allan o’r capel ar ôl gwasanaeth cymun yw
casgliad dorcas. Mae’r arian yn mynd at wahanol achosion da. ar hyn o bryd rydym yn casglu tuag at gymdeithas y deillion gogledd cymru.
7
elenimaeEglwysBresbyteraiddCymruarycydâChymorthCristnogolyncodiariantuagatYnysoeddyPilipinas.
Erbodywladhonwedidatblygullawerersiddiddodynwladannibynnolyn1945,maetlodidifrifolynparhauyno,ynenwedigynyrardaloeddgwledigacynslymiau'rdinasoedd.Unobroblemaumawrywladyw'rcorwyntoeddniferussy'neitharo'naml,acoherwyddeffeithiaunewidhinsawddmae'rcorwyntoeddargynnydda'udinistrynddychryn.TrawydyrynysoeddgangorwyntenbyddrosyNadolig,achofiwnameffaithechrydusCorwyntHayianarywladyn2013.Nidrhyfedd,felly,yrenwydapêlEglwysBresbyteraiddCymruaChymorthCristnogolyn‘GorwyntCariad’.
YtargedargyferBereaNewyddyw£15yraelod,aceisoescynhaliwydsawl
gweithgareddigeisiocyrraeddynod.CynhaliwydbwrddgwerthuadarparwydpanedganyrysgolSularôldwyoedfadeulu,cafwydcyflenwadofygiauefologo’rapêli’wgwerthuhefyd,acaethhannercasgliadau'rSulcynyDolig,ynghydagelwo’rsioplyfrausydynagynhaliwydymmisTachwedd,tuagatyrapêl.AphanymweloddeiAnrhydedd,yBarnwrNiclasParry,â’rGymdeithascyfrannoddyntau'rtâlagynigwydiddoiApêlCorwyntCariad.
Rydymfellyaryfforddigyrraeddynodaceisoeswedicodiychydigdros£1,000.ErmwynrhoicyfleibawballucyfrannubyddamlenarbennigygellwcheidefnyddioigyfrannutuagatCorwyntCariadyncaeleidosbarthuefo'rRHIFYNNESAFoIchthus.LlaweroddiolchameichhaelionihydymaabendithDuwfyddoarbobymdrechawneirynystodyflwyddynigodiarianatyrApêl.
aPÊl corwynt cariad 2017
byddai swyddogion y capel yn falch iawn o recordio gwasanaethau ar gyfer aelodau sydd yn cael
anhawster i fynychu’r oedfaon.Os hoffech i ni recordio gwasanaeth ar eich cyfer
cysylltwch ag un o’r blaenoriaid neu ffoniwchDr Gwilym Roberts ar 01248 370377
8
UnofeibiondisglairMeirionnydd,sefyrAthroPeredurLynch,afu'ndiddanu'rGymdeithasnoson9Chwefroreleni.
Ernafuasai,meddai,ynheliwrachauohilgerdd,etobuardrywyddeigyndadau,"yteuluoFôn".GanfabiweinidogucheleibarchoGarrog,gallesiddisgwylhanesachresdrapharchus,ondhanescymeriadaubrithionbraiddagawsom–mwynagunwedibodoflaeneiwellyngNghaergybi,BiwmaresamannaueraillymMôn!RhaidcofiomaiynoesVictoriaachyntybuhyn,pangosbidytroseddaulleiafynddidrugaredd,mewnbydogynitruenus.Morhawddygallasai'rAthro
ddewisdilyncadwynarall,fwyparchus,ynhaneseideulu,ondgobrinybuasaihynnyyrunmorddiddorol!
CafwydnosonbleserusiawnynyGymdeithasarnosonGŵylDdewiymMereaNewyddar9Mawrth.ButrefniantybwydynnwyloPrydiBawba'rGŵrGwaddoeddGariWyn,Tŷ'nLlwyn,Pentir.Testuneisgwrsoedd'CyfraniadBechgynUwchalediddiwylliantCymru'.BrodoroUwchaledywGariWyn,ereifodwedieieniyngNghaercynsymudiLasfrynpanoeddynblentynwrthi'wdadagorgarejyno.CafoddGariWynraddmewnhanesynyBrifysgolacynawedicyfnododdysgu'r
pwncdymadroi'nôlatybusnesceirfeleidad.Ondynawrgwerthuceirydoeddynfwyna'utrwsioahynnygydachrynlwyddiant.Erbynheddiwmaehefydyndarlledu,gydarhaglenwythnosolganddoarRadioCymru.
YneisgwrsadroddoddGariWynsutycefnoddniferarUwchaled,gangynnwysJacGlan-y-gors,a'imentrohiiLundainigynnalbusnes.YnoaethantatiisefydluYCymmrodorionahefydYGwyneddigion,aco'rcymdeithasauyma
y gyMdeithascyndadau lliwgar Mab y Mans (9 chwefror)
b r u c e g r i f f i t h s
Dathlu Gŵyl DDewi ynG nGhwmni Gari wyn(9 Mawrth)
a r f o n e v a n s
9
ytyfoddyrEisteddfodGenedlaetholmaesolaw.ArweinioddhynnyyneidroatgreuPrifysgolCymruganfeithrinymdeimladoGymreictod,sydderbynheddiwwediesgorarSeneddiGymru.
DaugantahanneroflynyddoeddynôlroeddCymryLlundain,a'rcymdeithasaunewyddyma,yncyfarfodynytafarndai.RoeddJacGlan-y-gorsynrhedeguno'rtafarndaiacynnaturiolroeddycymdeithasau'nmynychueidafarnef.Roeddniferodafarndaiacmaellawerohonyntyndalyndafarndaihydheddiw.RoeddGariWynwedicaelcyfleialwhebio'rtafarndaiagawsaieuhenwiyngnghofnodionYCymmrodoriona'rGwyneddigion.
HwyrachfodbomiauHitlerwedimethudinistrio'rsefydliadauafeithrinoddyrymdeimladoddiwylliantCymraegaChymreigymmhrifddinasySaeson.
RoeddySaesonhwythauwediceisioeugorauglasiddiffoddyrymwybyddiaethoGymreictodynyblynyddoeddcynhynnyacwedihynnyhefyd.DiolchwydiGariWynameiwaithyn
olrhaincefndirygŵyrarbennigymaganeiddychmygueihunyngnghyfnodacymmydysefydliadaua'rboboleithriadolymaynhanesCymru,achanddodâ'rcyfanynfywiawninni.
cofiwch aM dudalennau berea ar y gwefannau!www.gofalaethbangor.org/www.henaduriaetharfon.org
10
dyddMercher,Chwefror1af,daethuno’nhaelodau,sefEleriParryGriffith,atomisônamuno’itheithiau
i’rIndia.Indiayw’rseithfedwladfwyafynybyd,acoherwyddhynny,ymae’namrywio'nfawrynddaearyddol.MaeEleriwedigwneudpedairtaithidaleithiauyngNgogleddyrIndia,ondytroymaaethânii’rde,idaleithiauTamilNaduaKerala.MaeTamilNaduaKeralaarflaendeheuolyrIndia,TamilNaduyn y de ddwyrain,aKerala yn y deorllewin.TamilywiaithTamilNadu,aMalayalamywiaithKerala.
glaniodd yr awyrenymmaesawyrChennai/Madras,prifddinastalaithTamilNadu,adywedoddEleri,wrthiddiddodilawro’rawyren,eibodyngalluarogli’rIndia,ytanau,a’rblodau.Mae'rIndia'napelioatysynhwyrau,yrhynyrydychyneiweld,acyneiarogli.
YmMadrasysefydlwydyrEastIndiaCompanyyn1640,acfefuhynynfoddigryfhau'rdylanwadPrydeinigynydalaith.MaediwydiantffilmiauynTamilNaduhefyd.MaellawerodemlauharddynTamilNadu,rhaisyddyndyddio'nôli’r7feda’r8fedganrif,acymMaduraimae’rdemlryfeddolsyddyndenumiloeddobererinion,nidynunigynlleiaddoli,ondhefydyncynnwysbazaars,asiopau,yngwerthupobmathodrugareddau,bwyd,ablodau.
roedd eleri weditrefnuideithiogydachwmniaroddaigyflei gyfarfod a’rboblleol,aciymweldâ’ucartrefi.YmMaduraiycyfarfu’rteithwyrâgŵro’renwBabu,acaethantgydag
efmewncarardrawsTamilNadu,iCochin,ynKerala,llecawsantgyfarfodâ’ideulu.RoeddtŷBabuynsymliawn,llawrmwd,dimdodrefn,setdeledufachiawn,ahoelenarywaliddalcalendr,acambarél,amaincieisteddarni.Erbyn
cylch y chwioryddtaith i'r india
g w e n n o p r i t c h a r d
Teml yn edrych dros Fae Bengal yn Tamil Nadu.
11
hyn,miroeddyteuluwediheldigonoarianigaeltŷgwell.
DarnculodirffrwythlonywKerala,yngnghysgodmynyddoeddyWesternGhats.OherwyddhyndoeddnebyngalluymosodarKeralao’rochryna,ondoochrymôrroeddentynagoredibobmathoddylanwadau.MaeKeralaynllegwaraiddiawn.MaecymdeithasfachoIddewonymaersdwyfiloflynyddoedd,acmaeCristnogion,Moslemiaid,aHindwaidynbyw'ngytûn.YnKerala,maesafonaddysgynuwch
nagynunllearallynyrIndia,acmaesafonllythrenneddyn70i80ycant.MaehynoherwyddfodyMaharajaswedirhannu’rtiryndecach,arhoimwyoaddysgi’rbobl.Keralafu'rllecyntafynybydietholllywodraethgomiwnyddol.Mae’rtirynffrwythloniawn,gyda’rtyfiantyndoreithiog.Ceirdauneudrichynhaeafreisyflwyddyn.
ProfiadarbennigynKeralaywteithiomewncwchcludoreisarhydycamlesi,heibiotaibachtogwellt,ynghanolblodaulliwgar,coedbananas,coedmangos,aphalmwyddcocouchel.
Roeddgweldplantbachynnofio,amerchedmewndilladlliwgaryngwneudeugolchiynycamlesiyngwneudirywundeimlonadoedddimwedinewiddrosyblynyddoedd.
Teithio ar un o’r camlesi yn Kerala.
Cynhadledd FlynyddolUndeb athroFa'r bala
Seilo eglwyS Unedig llandUdno
Dydd Mawrth, 9 Mai, 9.45am ac 1.30pmY Thema: AI DUW YDY'R BROBLEM?
y Siaradwyr: y Parch aled Jones williamsy Parch ddr elfed ap nefydd Roberts
Croeso Cynnes i bawb
12
dyddGwener,Mawrth3ydd,cynhaliwydgwasanaethDyddGweddiByd-EangyChwioryddymMerea
Newydd.LluniwydygwasanaetheleniganferchedYnysoeddyPilipinas.NiferoynysoeddyngNgorllewinyCefnforTawelywYnysoeddyPilipinas.Maesaithmiloynysoeddynygrŵp,gydaphoblynbywartuamilohonynt,erbodllainahanneryrynysoeddhynny'nfwynagunfilltirsgwar.Mae95%o’rtirarunarddego’rynysoedd,a’rtairynysfwyafywLuzon,Visayas,aMindanao.
MaeYnysoeddyPilipinasynweriniaethgyfansoddiadol,gydagarlywyddallywodraeth.YbrifddinasywManila.Maepoblogaethyrynysoeddtuachanmiliwn,acmae'nboblogaethifanciawn,gydallaweroboblowledydderaillAsiawediymdoddii’rboblogaeth.Maerhwng120a170oieithoeddyncaeleusiarad
aryrynysoedd,ondSaesneg,aFfilipino,yw’rieithoeddswyddogol.Noddiraddysgycyhoeddganyllywodraeth,gyda96%o’rboblogaethynllythrennog.Mae’reconomiynuno’rrhaimwyafffyniannusynAsia,erfodllaweroboblyngorfodymfudoigaelgwaith,acmaehynwedicaeleffaitharweadygymdeithas.Cristnogaethywcrefyddymwyafrif,ahynnyoganlyniadi’rgwladychuganSbaen,gyda80%o’rboblogaethynBabyddion.Maecrefydda’rllywodraethyngwblarwahan
CynygwladychuganySbaenwyr,roeddganferchedrywfaintostatwsynygymuned,acyncaeleutrinyngyfartal.Arôlygwladychudarostyngwydsafle’rferchtrwy’rynysoeddigyd.Dimond17%oferchedsyddyndalswyddiynyllywodraeth,ahynnyoherwyddprinderaddysg,ondmaemerchedynfwyamlwgynyreglwysi.Maemerchedyngwneud
dydd gweddi byd-eang y chwiorydd
g w e n n o p r i t c h a r d
13
llawerermwyncynnaleuteuluoedd,ondmaentyndaligaeleutrinfelrhaiisraddol.Ynystodyr ail ryfel byd dioddefoddmerchedYnysoeddyPilipinasdraisachamdriniaethenbydganfilwyrSiapan,acmaellawero’rmerchedsyddynymfudoichwilioamwaithheddiwyndebygoloddioddefynyrunmodd.
OherwyddeulleoliadyngNgorllewinyCefnforTawel,ynagosatyCyhydedd.MaeYnysoeddyPilipinasyndioddefniferfawrogorwyntoedd,adaeargrynfeydd,tuagugainyflwyddyn,achyda’rnewidynyrhinsawddyngolygubodysefyllfa'ngwaethygu.LladdwydmiloeddoboblpandrawoddcorwyntHaiyanyrynysoeddyn2013.
ThemagwasanaethDyddGweddiByd-EangyChwioryddeleni,ywYdwʼi’nAnnhegaThi?fellymae’namlwgnadywmerchedYnysoeddyPilipinasynfodlona'usefyllfa.Seiliwydygwasanaetharlunganwraigo’rynysoedd,syddyndangosanghydbwyseddbywyd.Maeunochri’rllunyndangoscyfoethallawnder,gyda’rochrarallyndangostlodiadiflastod.Clywsomamycynllun”Dagyaw”llemaeniferoboblynplannuhadaureis.Doesdimcyflogigael,ondpanddaw’rcynhaeaf,fefyddygweithwyrynrhannu’rcnwdrhyngddynt.DefnyddiwyddamegYGweithwyrynyWinllan,igefnogi’rthema.Daethpwydi’rcasgliadarddiweddygwasanaeth,fodDuwynDduwtegachyfiawn,ondnadywdynion
ynrhannueiroddionyngyfartal.
i ddilyn y gwasanaeth,cafoddpawbfwynhaupaned,atheisenwedieichoginioynôlrysáitoYnysoeddyPilipinas.Oshoffechgoginio
rhaio’rteisennauyma,dyma’rrysáit.
CaCennau BaCh Cnau CoCo o’r PiliPinasCYNHWYSION100g menyn wedi’i feddalu100g siwgr mân2 wyTun(379g) llefrith condensed½ llond llwy de o flas fanila200g cnau coco mân (dessicated)80g blawd plaen
• Gwres y popty 350F, 180C, nwy 6 Gosodwch gas papur bach ym mhob twll mewn tun pwrpasol.• Hufennwch y menyn mewn powlen gan ddefnyddio peiriant llaw ar gyflymder isel.• Ychwanegwch y siwgr a churo nes bydd yn ysgafn.• Ychwanegwch yr wyau fesul un gan guro’n barhaus.• Ychwanegwch y llefrith a’r fanila a chymysgwch yn dda. Mewn powlen arall cymysgwch y blawd a’r cnau coco yn drylwyr, ac yna’u hychwanegu at y cymysgedd wy. Cymysgwch yn dda• Llenwch bob cas papur.• Coginiwch am 15 i 20 munud, nes byddant yn euraidd.
Golygfa o’r Ynysoedd.
14
darllen Y Glannauoeddwni–papurbroGlannauClwydaGwaelodyDyffryn–achanfodiGeraintPercy
JonesdraddodigwleddoddarlithiaelodauCylchLlenyddolYFaenolFawr,Bodelwyddan,ynddiweddar,ar'FywydaGwaithyDrT.H.Parry-Williams'.
RoeddyDrParry-Williamsynnaii'renwogBarchedigRichardRobertsMorrisfuamddeuddengmlyneddynweinidogyngNghapelSiloh,Caernarfon,acamdrosddengmlyneddarhugainyngNghapelyTabernacl,BlaenauFfestiniog,unogapelimwyafyCyfundeb.Capelharddgyda'ibileriGroegaidd,agolygfadrosbontyddyrheilfforddamGwmBowydda'rMoelwynion.
GanwydyParchedigR.R.MorrisyngNghae'rGors,Arfon–cartrefeidaida'inain–arFehefin20,1852,ynunosaithoblantiWilliamaMaryMorris,acynoycartrefodd.PanoeddynddeuddegoedaethifywateirieniiRyd-dduermwynmyndi'rysgolleol.WilliamJonesoBenmachnooeddeiathro–yParchedigWilliamMachnoJones,America,ynddiweddarach.
Gweithioddynychwarelachyda'iewythrFrancisRobertsyngNghae'rGorswedigadaelyrysgol.Ynugainoedgadawoddardaleiblentyndodifynychu
YsgolWigan.(HynyneieiriauefeihunynôlJ.W.Jones–JoniBardd,'Stiniog.)WedicyfnodynoacynHolt,ynôlydaethfelarchwiliwrllechiichwarelCwmllan.Dechreuoddbregethuyn1876traoeddynflaenoryngnghapelRhyd-ddu.AethamflwyddyniYsgolClynnogacamdairaralliastudioiGolegyBalacyncaeleiordeinioynweinidoggyda'rMethodistiaidCalfinaiddynYrWyddgrug.PriododdgydaKatherineMorris,merchyParchedigDavidMorris,Caeathro,achaelpedwaroblant.Roeddynŵrhoffusaphawbynhapusyneigwmnigyda'iaelodaua'rplantfelunteulumawrganddo.
Cyfansoddailawerganennillamrywwobrwyonachadeiriau.DaethPryderi(eiffugenw)ynailallanobymthegyngnghystadleuaethyGoronynEisteddfodGenedlaetholLlanelli1895,ameibryddest'IoanyDisgyblAnnwyl',syddyndiweddufelaganlyn:
Oshunoddgyda'idadau,Mae'naroseto'nfyw,YncadwgwinllancariadYngnghanoleglwysDduw.Pereiddia'ilaisorfoleddYmilblynyddoedddraw,Athelyn'DisgyblAnnwyl'Ynefsyddyneilaw.
Canaiarbriodasauacigoffáullawer
r.r. Morris - gweinidog, eMynydd a bardd
e n i d r o b e r t s
15
o'iaelodau.Roeddynemynyddplantacoedolion.Unoemynaumwyafygenedlyw'Ysbrydbywydeffroadau/Disgynyndynerthilawr.'DywedoddwrthJ.W.Jonesiddoysgrifennu'remynfelatodiadibregethadraddododdcyngadaelCaernarfon.AnfonwydyremynifisolynY Cydymaith agyhoeddidynyBlaenau–darllenoddIoloCaernarfonhiamynnueichynnwysynyLlyfr Emynau Newydd (1926).
YmddeoloddygweinidogasymudoFron-y-graigiBlas-y-coed,BetwsGarmon.BufarwarAwst26,1935,acfe'icladdwydymmynwentCaeathro.
Nihoffai'rsyniadogyhoeddieiganeuonondflynyddoeddwedieifarwolaethdechreuoddeiferchhynaf,MrsGwladysRoberts,roitrefnarweithiaueithadondyndristiawnbufarwyn
ddisymwth.Felly,gydachymorthyDrT.H.ParryWilliamsa'rDrD.TecwynEvans,casgloddJ.W.Jonestuadeugaino'igyfansoddiadauacyn1951cyhoeddwydllyfr,Caneuon R.R. Morris,ercofamCatherineaGwladys,yncynnwysyBryddesta'ifeddargraff.
fy Meddargraff
Orisirisyraf–arf'union, i'rfynwentcyfeiriaf; Danbwysachŵysonichaf Anwylofyhunolaf.
Yma'nhirheddiw'nmwynhau– tawelwch Teuluoeddybeddau, Pwyaryddddimi'mpruddhau Ynhoffrandirhenffrindiau.
R.R.M.
Os hoffech chi ymateb i unrhyw gynnwys yn
Ichthus, neu os hoffech gyfrannu i'r rhifyn nesaf
(Hydref); yna rhowch inc ar bapur neu fys ar y
sgrin, a’i yrru i: 4 Goleufryn, Penrhosgarnedd
LL57 2LYneu [email protected]
llywydd newydd y gyMdeithasfa yn y gogleddllongyfarchwn y Parchedig eric Jones ar ei ethol yn
llywydd y gymdeithasfa yn y gogledd. bydd yn esgyn i’r gadair yng ngharno ar 2 Mai a dymunwn yn dda iddo.
16
Cefaisi,ddarllenyddcyffredin,wefryndarllennofelgampusRuthRichards,Pantywennol, (Y Lolfa, £7.99), aphwrpasy
sylwadausymlcanlynolywannogpobunohonochi'wphrynua'idarllen.
MerchyParchedigEmlynRichardsa'iwraig,Dora,ywRuth.CafoddeimaguaraelwydddiwylliediglleycafoddeimwydoyngnghyfoethiaithlafargyfoethogardalMynythoaPhenLlŷn.Fe'itrochwydhefydyngysonyngnghyfoethiaithteuluoeddeimama'ithad.UnogryfderaupendantPantywennolyw'reirfagyfoethogondhefydmeistrolaethbrafyrawdurargystrawennaucadarnyGymraeg.
YmaeganRuthynogystalddawnbrinyllenorcreadigoligreudarluniausyddaradegauynsyfrdanolowreiddiol.DroarôltrowrthddarllenPantywennolniallwnibeidioâmeddwlamCaradogPrichardac Un Nos Ola Leuad.
Yroeddydeunyddsy'ngefndiri'rnofelwrthlawhwylusiunâchysylltiadauâMynytho.CampfawrRuthyw'rgallusyddganddiiadroddeistoriynsymlachywrainacniallafgytunoogwblâsylwuno'rbeirniaidyngnghystadleuaethyFedalRyddiaithynEisteddfodSirFynwya'rCyffiniaufodydiweddgloynsiomedig.
WrthwirioniarydarluniauagawnoElinIfansa'ichwaer,Catrin-neuAsiffetafelymynElineigalw-amgymeriadauTe yn y Grug a Kate roberts ymeddyliwni.RhyfeddwnhefydatycynildebwrthgreucymeriadHuwWiliasycrydd,'henlarbedynorwbath'a'diffyggraenasgleinarno,una'edrychaifathârhwbathwedieinadduoddeunyddcaladhefocŷnhebeidempro.'
Nifwriadaffradychudimo'rhynaddigwyddynynofelonddotiaisarfforddfeistrolgarRuthoddarluniocyfnodynybedwareddganrifarbymthegprydyceidofergoeliaeth
athrylith ruth richardsrhai sylwadau ar y nofel Pantywennol
g e r a i n t p e r c y j o n e s
17
agoredacagweddauhynododdiniwedagonestargrefydd.
NidwyfetowedidarllenygwaithaenilloddyFedalRyddiaithiEurigSalisburyacfellyniallafddweudagafoddRuthgamneubeidio.Teimlaf,foddbynnag,arôldarllenacailddarllenPantywennol,adarllensylwadau'rtribeirniadarynofel,iddyntwneudcamtrwyfethuâdeallgwaithllenornewyddynyGymraegybyddwnynclywedllawermwyamdani.Niallafgytunoâ'rsylwmai"merchifancddeallusoeddElinIfans,acfelgweddillygymdeithasynrhwystredigâbywmewncilfach
gefn"(AngharadDafis).Niallafdderbynchwaithmai"cnewyllynyrholldrwblywrhwystredigaethmerchyneiharddegauwediiddisylweddolinafyddrhigolaueibywydFictoraiddyndebygologynnigllawerogyflenacanturiddi".(JaneAaron).Acrwy'nsiwrydawDafyddMorganLewisideimlo'nfwyfwyeuogeifodwedibradychueigariadcyntafacydylaifodwedisefyllyngadarndrosynofel Pantywennol.
YnfymarnsymliymaePantywennol RuthRichardsyngampwaith.Darllenwchhi.
enwau lleolg l e n d a c a r r
y felinheliPanoeddwniynifanc,anamlyclywidyrenwFelinheliganmaiPortdinorwicaddefnyddidfelrheol,adynaoeddarflaenybysusaddeuaioddiynoiGaernarfonaBangor.EnwgweddolddiweddaroeddPortdinorwic.YroeddyrenwhwnwedieigreuigyfleuswyddogaethyllefelporthladdilechichwarelDinorwig,ffynhonnellcyfoethteuluAsshetonSmith,YFaenol.Ondynraddol,obosiboherwyddedwino’rdiwydiantllechia’rawyddiadferhenenwau,aethpwydynôlatyrenwcynharach,sefYFelinheli.
Pafathofelin,felly,oedd‘melinheli’?Maemelinaugwyntamelinaudŵrobosibynfwycyfarwyddinni.Dŵroeddyngyrrumelinhelihefyd,onddŵry
môrynhytrachnadŵrafon.EfallaifodyrenwSaesneg‘tide-mill’ynesbonio’nwellsutoeddmelinheliyngweithio.Maemelinheliyndibynnuarlanwathrai’rmôr.Felrheol,adeiledidargaegydafflodiatneulifddori’wreoliardrawscaincofôrneuaberafon.Wrthi’rllanwddodimewnmae’rdŵrynmyndimewnilynyfelintrwygiâtunffordd.Mae’rgiâtwedynyncauwrthi’rllanwfyndallan.Panmaelefelymôrynddigoniselgyda’rtraigellirrhyddhau’rdŵrsyddwedieistorioa’iddefnyddioiyrruolwynyfelin.Mae’ndebygfodyfelinheliaroddoddeihenwi’rpentrefwedieilleoliaraberafonHeulyn.
18
salM ac eMyn EMyn salM
Ebrill 30 393SiônRoberts 150DanialJones
Mai 7 411NoaYnyr 100CaiAron
Mai 14 410MatiRoberts 121EleriRoberts
Mai 21 Moliant y Plant
Mai 27 - Mehefin 4 Gwyliauhannertymor
Mehefin 11 406HannahEdwards 93OwainEdwards
Mehefin 18 402YnyrJones 29IoloJones
Mehefin 25 399AlawSiôn 84IfanSiôn
Gorffennaf 2 397ElenGwynn 67OwainGwynn
Gorffennaf 9 387TrystanRhysOwen 92RhysRoberts
Diolchynfawrameichcyfraniad.
Osbyddplentynneudeulu’nnewidSulgydarhywunarall, [email protected].
Cymun yn y CaRtRefOs oes aelod sy’n methu dod i’r oedfaon a fyddai’n hoffi cael cymun gartref, a wnewch chi gysylltu â blaenor eich corlan
neu’r gweinidog([email protected] / 01286 676435)
i drefnu hynny, os gwelwch yn dda.
19
cornel codi gwÊng ly n l l o y d j o n e s
Cwsg Osian“MigerddoddeichOsianchiallano’roedfayngnghanolfymhregethySuldiwethaf”meddai’rgweinidogwrthMrsJonesynydrefunboreSadwrn.“PeidiwchâphoenidimMrHughesbach,tydio’mbydpersonol,”ateboddMrsJones,“....mae’ncerddedyneigwsgynaml.”
sUT Un yDi DUw i EDRyCH aRnO?Cyrhaeddoddtadadrefo’iwaithungyda’rnosiweldeifabbychanynbrysuryngwneudllun.“Llunobeti’n’neud?”gofynnodd.“LlunDuw”meddai’rbychan.Gwenoddytadadweud,“Ondfedrididdimgwneudhynny,doesnebyngwybodsutmaeDuw’nedrych.”“Mifyddannhwcynhir,”ateboddybychan,“dwibronâgorffen.”
BaRgEn!JacyCardi’nmyndareiwyliauacyncariotipynofagiau.Gofynnoddiddynytacsi“Faint‘dachieisiauamfyndâfia’rbagiau’malawri’rstesion?”“Pumpuntichi,onddimamybagiau.”meddai’rgyrrwr.“Odiolchynfawr,”meddaiJac“Ewchâ’rbagiauacmigerddainnaulawr”
Goreuon
oedfa deuluol y Pasg
