Dai Bat Niet Ban Kinh - Tap 4 new - thuvienhoasen.org · 75 PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH Neáu sanh loøng baát thieän, Laøm nhöõng vieäc aùc haïi, AÉt phaûi chòu toäi baùo,

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN

TAÄP IV(QUYEÅN 19 - QUYEÅN 24)

BAÉC LÖÔNG THIEÂN TRUÙC TAM TAÏNG ÑAØM VOÂ SAÁM PHUÏNG CHIEÁU DÒCH

ÑOAØN TRUNG COØN - NGUYEÃN MINH TIEÁN Vieät dòch vaø chuù giaûiNGUYEÃN MINH HIEÅN hieäu ñính

NHAØ XUAÁT BAÛN TOÂN GIAÙO

大般涅槃經

北涼天竺三藏曇無讖奉詔譯

5

NAM MOÂ BOÅN SÖ THÍCH-CA MAÂU-NI PHAÄT

Kinh Phaät daïy raèng: “Thaáy kinh nhö thaáy Phaät.” Kinh ñieån Ñaïi thöøa hieän ôû nôi ñaây, töùc möôøi phöông

chö Phaät ñeàu hieän höõu nôi ñaây, chö Boà Taùt hoä phaùp cuõng tuï hoäi quanh ñaây. Ngöôøi ñoïc kinh naøy neáu muoán hieåu ñöôïc yù nghóa nhieäm maàu saâu xa trong vaên kinh, tröôùc heát phaûi coù loøng tin saâu nhö vaäy, sau ñoù neân chí thaønh phaùt lôøi nguyeän raèng:

“Chaùnh phaùp Nhö Lai nhieäm maàu saâu xa khoâng gì hôn ñöôïc, duø traûi qua traêm ngaøn muoân kieáp tìm caàu cuõng khoâng deã gaëp. Nay con ñaõ nhaän ñöôïc Kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ñeå tu taäp haønh trì, nguyeän khai môû trí tueä ñeå thaáu hieåu nghóa lyù saâu xa chaân thaät trong töøng lôøi thuyeát giaûng cuûa ñöùc Nhö Lai.”

Nam-moâ Boån sö Thích-ca Maâu-ni Phaät

無上甚深微妙法　

百千萬劫難遭遇

我今見聞得受持　

願解如來真實義

74

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN MÖÔØI CHÍN

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNHPhaåm thöù taùm – Phaàn naêm

Laïi coù moät vò quan khaùc teân laø Taïng Ñöùc cuõng ñi ñeán choã vua, taâu raèng: “Ñaïi vöông! Vì sao dung

nhan ngaøi tieàu tuïy, moâi mieäng khoâ boûng, gioïng noùi nhoû yeáu döôøng nhö ngöôøi nhuùt nhaùt khi gaëp phaûi keû ñaïi thuø ñòch? Nay da maët cuûa ngaøi nhaên nhoù, khoâ nöùt, aét coù ñieàu gì khoå sôû laém chaêng? Laø söï ñau ñôùn nôi thaân hay laø ñau ñôùn nôi taâm?”

Vua ñaùp: “Nay thaân taâm cuûa ta laøm sao coù theå khoâng ñau ñôùn? Ta thaät laø ngu si muø toái, khoâng coù maét tueä neân gaàn guõi thaân thieän vôùi keû aùc, nghe theo lôøi keû aùc laø Ñieàu-baø-ñaït,1 ngoã nghòch muoán gieát haïi vò vua Chaùnh phaùp.2 Tröôùc ñaây ta töøng nghe baäc coù trí thuyeát keä raèng:

Ngöôøi ñoái vôùi cha meï,Phaät vaø ñeä töû Phaät,

1 Ñieàu-baø-ñaït: töùc Ñeà-baø-ñaït-ña, cuõng goïi laø Ñieàu-ñaït.2 Ñaây nhaéc laïi vieäc vua nghe lôøi Ñeà-baø-ñaït-ña, duøng con voi say Hoä Taøi muoán

gieát haïi ñöùc Phaät nhöng khoâng thaønh. Söï vieäc ñöôïc keå roõ trong quyeån 18, Taäp II.

75

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH

Neáu sanh loøng baát thieän,Laøm nhöõng vieäc aùc haïi,AÉt phaûi chòu toäi baùo,Sanh ñòa nguïc A-tyø.

“Vì vieäc nhö theá neân loøng ta sôï seät, sanh khoå naõo lôùn, laïi khoâng coù vò löông y naøo ñeå ta tìm ñeán chöõa trò.”

Ñaïi thaàn aáy taâu raèng: “Xin Ñaïi vöông ñöøng öu saàu sôï seät. Phaùp coù hai loaïi, moät laø phaùp cuûa haøng xuaát gia, hai laø phaùp cuûa vua. Ñoái vôùi phaùp cuûa vua thì keû gieát haïi cha aét laø cai trò ñöôïc caû ñaát nöôùc, neân tuy noùi nhö theá laø ngoã nghòch nhöng thaät khoâng coù toäi! Nhö loaøi saâu ca-la-la caàn phaûi phaù thuûng buïng meï roài môùi sanh ra ñöôïc. Söï sanh ra nhö vaäy, tuy phaù thuûng buïng meï nhöng thaät khoâng coù toäi. Con la1 khi mang thai cuõng gioáng nhö vaäy. Veà pheùp trò nöôùc cuõng neân nhö vaäy. Duø coù gieát cha, gieát anh cuõng khoâng coù toäi. Coøn ñoái vôùi phaùp cuûa haøng xuaát gia thì cho ñeán con muoãi, con kieán maø gieát cheát cuõng laø coù toäi. Xin Ñaïi vöông môû loøng ñöøng saàu khoå nöõa. Vì sao vaäy?

Neáu thöôøng saàu khoå,Saàu khoå caøng taêng;Nhö ngöôøi ham nguû,Nguû caøng theâm nhieàu.Tham daâm, nghieän röôïu, Cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Nhö lôøi vua noùi, trong ñôøi khoâng coù löông y naøo chöõa trò ñöôïc thaân taâm cuûa vua. Nay coù moät vò ñaïi sö teân laø

1 Con la: con vaät lai giöõa hai loaøi löøa vaø ngöïa.

76

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT BAØN

Maït-giaø-leâ Caâu-xaù-ly töû,1 thaáy bieát taát caû, thöông xoùt chuùng sanh ñeàu nhö con mình. Vò aáy ñaõ lìa khoûi phieàn naõo, coù theå nhoå baät muõi teân nhoïn ba ñoäc2 cho chuùng sanh. Heát thaûy chuùng sanh ñoái vôùi caùc phaùp ñeàu khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu ñöôïc, chæ duy nhaát moät vò naøy coù theå thaáy, bieát vaø hieåu ñöôïc.

“Vò ñaïi sö aáy thöôøng vì ñeä töû maø thuyeát phaùp raèng: ‘Caùi thaân cuûa heát thaûy chuùng sanh ñeàu coù baûy phaàn. Nhöõng gì laø baûy? Ñoù laø ñaát, nöôùc, löûa, gioù, khoå, vui vaø maïng soáng. Baûy phaùp aáy chaúng phaûi do bieán hoùa maø coù, chaúng phaûi do taïo taùc maø thaønh; khoâng theå bò huûy hoaïi, nhö loaøi coû y-sö-ca;3 truï yeân chaúng ñoäng nhö nuùi Tu-di; chaúng buoâng boû, chaúng laøm ra ñöôïc nhö söõa hay kem söõa. Heát thaûy ñeàu khoâng caàn tranh caõi cho laø khoå hay laø vui, laø thieän hay baát thieän, [thaân naøy duø] neùm vaøo löôõi ñao saéc cuõng khoâng bò thöông tích, toån haïi. Vì sao vaäy? Vì baûy phaàn noùi treân laø ôû giöõa hö khoâng, chaúng bò ngaên ngaïi. Maïng soáng cuõng khoâng bò toån haïi. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù ngöôøi laøm haïi, khoâng coù ngöôøi cheát, khoâng coù ngöôøi taïo taùc, khoâng coù ngöôøi nhaän chòu, khoâng coù ngöôøi noùi, khoâng coù ngöôøi nghe, khoâng coù ngöôøi ghi nhôù, khoâng coù ngöôøi thuyeát daïy.’

1 Maït-giaø-leâ Caâu-xaù-ly töû: Phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Maskarī-gośāliputra, cuõng ñoïc laø Maït-giaø-leâ Caâu-xaù-la, Maït-giaø-leâ Caâu-xaù-lôïi... Maït-giaø-leâ laø hoï, Haùn dòch laø “thöôøng haønh”; Caâu-xaù-ly laø teân ngöôøi meï, neân goïi laø Caâu-xaù-ly töû, Haùn dòch laø “ngöu xaù”. Vò naøy laø moät trong 6 thaày ngoaïi ñaïo (luïc sö) vaøo thôøi ñöùc Phaät.

2 Muõi teân nhoïn ba ñoäc (tam ñoäc lôïi tieãn): Ba ñoäc laø tham, saân vaø si, nhö muõi teân nhoïn caém vaøo thaân taâm chuùng sanh, khieán cho chuùng sanh phaûi chòu nhieàu khoå naõo, neân goïi laø muõi teân nhoïn ba ñoäc.

3 Coû y-sö-ca (Īṣīka), moät loaøi coû coù tính beàn bæ, chaéc chaén, duøng ñeå ví vôùi nhöõng gì chaéc chaén, khoâng theå phaù hoaïi. Saùch Du-giaø löôïc toaûn (瑜伽略纂) quyeån 3 coù vieát: “有草名伊師迦，體性堅實” (Höõu thaûo danh y-sö-ca, theå taùnh kieân thaät - Coù loaøi coû teân y-sö-ca, baûn tính beàn chaéc.)

77


“Ñaïi sö aáy thöôøng thuyeát phaùp nhö vaäy, coù theå khieán cho chuùng sanh dieät tröø heát thaûy voâ soá toäi naëng. Nay vò thaày aáy ñang ôû taïi thaønh lôùn Vöông Xaù. Xin Ñaïi vöông ngöï ñeán choã ôû cuûa vò aáy. Neáu vua gaëp ñöôïc vò aáy roài, moïi toäi loãi ñeàu seõ ñöôïc tieâu dieät.”

Vua noùi: “Neáu thaät vò aáy coù theå döùt tröø ñöôïc toäi loãi cuûa ta, ta seõ quy y.”

Laïi coù moät vò quan khaùc teân laø Thaät Ñöùc, cuõng ñi ñeán choã vua, ñoïc keä raèng:

“Ñaïi vöông vì sao,Chaúng ñeo chuoãi ngoïc?Ñaàu toùc roái bôøi,Cho ñeán noãi naøy?Thaân vua vì sao,Run raåy chaúng yeân,Nhö côn gioù lôùn,Lay ñoäng caønh hoa?

“Hoâm nay vì sao veû maët cuûa vua laïi buoàn raàu tieàu tuïy, nhö ngöôøi laøm ruoäng gieo gioáng roài khoâng gaëp ñöôïc côn möa? Ngaøi saàu khoå nhö vaäy, laø ñau ñôùn trong taâm hay ñau ñôùn nôi thaân?”

Vua ñaùp raèng: “Nay thaân taâm ta laøm sao laïi coù theå khoâng ñau ñôùn? Ñaáng tieân vöông cha ta voán moät loøng töø aùi, ñaëc bieät thöông yeâu ta, thaät khoâng coù toäi loãi chi caû. Ngaøy tröôùc khi sanh ta ra, ngöôøi coù ñeán hoûi thaày töôùng, thaày töôùng noùi raèng: ‘Ñöùa treû aáy sanh ra roài, chaéc chaén seõ gieát haïi cha.’ Duø nghe noùi nhö vaäy nhöng ngöôøi vaãn cöng

78


chieàu nuoâi döôõng ta. Ta töøng nghe baäc coù trí noùi raèng: ‘Keû naøo gian daâm vôùi meï hoaëc tyø-kheo ni, hoaëc troäm laáy taøi vaät cuûa Tam baûo,1 hoaëc gieát haïi ngöôøi phaùt taâm voâ thöôïng Boà-ñeà, hoaëc gieát haïi cha mình, nhöõng keû aáy nhaát ñònh phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø. Nay thaân taâm ta laøm sao laïi coù theå khoâng ñau ñôùn?”

Ñaïi thaàn aáy taâu: “Xin Ñaïi vöông chôù neân saàu khoå. Veà chuyeän vua cha, neáu laø ngöôøi tu ñaïo giaûi thoaùt maø gieát haïi thì coù toäi, neáu theo pheùp trò nöôùc maø gieát thì khoâng coù toäi. Ñaïi vöông! Khoâng ñuùng phaùp thì goïi laø phi phaùp, khoâng coù phaùp thì goïi laø voâ phaùp.

“Ví nhö khoâng coù con thì goïi laø khoâng con, coù con xaáu aùc cuõng goïi laø khoâng con. Tuy noùi laø khoâng con, nhöng thaät chaúng phaûi khoâng coù con. Nhö trong thöùc aên khoâng coù muoái goïi laø khoâng muoái, neáu thöùc aên coù ít muoái, cuõng noùi laø khoâng muoái. Nhö soâng khoâng coù nöôùc goïi laø khoâng nöôùc, neáu soâng coù ít nöôùc cuõng noùi laø khoâng nöôùc. Nhö moãi moät khoaûnh khaéc ñeàu noái nhau dieät maát goïi laø voâ thöôøng, tuy toàn taïi ñöôïc moät kieáp cuõng goïi laø voâ thöôøng.2 Nhö ngöôøi chòu khoå goïi laø khoâng vui, tuy ñöôïc vui ít cuõng goïi laø khoâng vui. Nhö ngöôøi khoâng ñöôïc töï taïi goïi laø khoâng coù ngaõ, tuy coù ít töï taïi cuõng goïi laø khoâng coù ngaõ.3 Nhö khi ñeâm toái goïi laø khoâng coù maët trôøi, khi coù nhieàu maây muø, cuõng noùi laø khoâng coù maët trôøi.

1 Nguyeân vaên duøng “Taêng-kyø vaät”, chæ cho nhöõng vaät thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa Taêng-giaø, hay Taêng ñoaøn, giaùo hoäi, töùc laø nhöõng taøi saûn chung ôû caùc ngoâi chuøa, tinh xaù... noùi chung laø taøi vaät thuoäc veà ngoâi Tam baûo, khoâng phaûi cuûa rieâng ai.

2 Tuy thaáy laø toàn taïi trong moät kieáp, nhöng thaät ra thì moãi khoaûnh khaéc ñeàu bieán ñoåi, hoaïi dieät, neân goïi laø voâ thöôøng.

3 ÔÛ ñaây quan nieäm raèng neáu thaät coù ngaõ thì phaûi laøm chuû ñöôïc caùi ngaõ aáy, phaûi ñöôïc töï do, töï taïi.

79


“Ñaïi vöông! Tuy noùi raèng ít phaùp cuõng goïi laø khoâng coù phaùp, nhöng thaät chaúng phaûi laø khoâng coù phaùp. Xin vua laéng nghe thaàn dieãn thuyeát. Heát thaûy chuùng sanh ñeàu coù nghieäp ñôøi tröôùc coøn laïi. Do duyeân coù nghieäp neân phaûi chòu nhieàu ñôøi sanh töû. Ví nhö tieân vöông coù nghieäp ñôøi tröôùc coøn laïi, nay vua gieát ñi thì xeùt cho cuøng ñaâu coù toäi gì? Xin ñaïi vöông môû loøng ñöøng saàu khoå. Vì sao vaäy?

“Neáu thöôøng saàu khoå,Saàu khoå caøng taêng.Nhö ngöôøi ham nguû,Nguû caøng theâm nhieàu.Tham daâm, nghieän röôïu, Cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Nhö lôøi vua noùi, trong ñôøi khoâng coù löông y naøo chöõa trò ñöôïc thaân taâm cuûa vua. Nay coù moät vò ñaïi sö teân laø San-xaø-da Tyø-la-chi töû,1 thaáy bieát taát caû, trí tueä uyeân thaâm nhö bieån lôùn, coù oai ñöùc lôùn, ñuû pheùp thaàn thoâng lôùn, coù theå khieán cho chuùng sanh lìa khoûi moïi söï nghi ngôø. Heát thaûy chuùng sanh ñoái vôùi caùc phaùp ñeàu khoâng thaáy, khoâng bieát, khoâng hieåu ñöôïc; chæ duy nhaát moät vò naøy thaáy, bieát vaø hieåu ñöôïc. Hieän nay vò aáy ôû gaàn thaønh Vöông Xaù, vì caùc ñeä töû maø thuyeát phaùp nhö theá naøy: ‘Neáu laø vò vua cuûa chuùng daân thì [coù theå] tuøy yù laøm caùc vieäc thieän aùc. Tuy laøm caùc vieäc aùc cuõng khoâng coù toäi. Nhö löûa thieâu ñoát moïi

1 San-xaø-da Tyø-la-chi töû: phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Sañjaya-vairaṭī putra, cuõng ñoïc laø San-theä-di Tyø-laït-tri töû, laø moät trong saùu vò thaày ngoaïi ñaïo (Luïc sö ngoaïi ñaïo) vaøo thôøi ñöùc Phaät. Vì laø con cuûa baø Tyø-la-chi neân goïi laø Tyø-la-chi töû, coøn San-xaø-da (刪闍耶) laø teân, Haùn dòch laø Ñaúng thaéng, cuõng vieát laø San-xaø-daï (刪闍夜).

80


vaät, khoâng keå laø dô hay saïch. Vò vua cuõng vaäy, cuøng moät tính chaát vôùi löûa.

“Nhö coõi ñaát lôùn, moïi thöù dô saïch ñeàu dung chöùa. Tuy dung chöùa nhö vaäy maø khoâng heà coù söï giaän töùc hoaëc vui möøng. Vò vua cuõng vaäy, cuøng moät tính chaát vôùi ñaát.

“Nhö tính chaát cuûa nöôùc, moïi thöù dô saïch ñeàu coù theå röûa. Tuy röûa nhö vaäy maø khoâng heà coù söï buoàn lo hoaëc vui möøng. Vò vua cuõng vaäy, cuøng moät tính chaát vôùi nöôùc.

“Nhö tính chaát cuûa gioù, moïi thöù dô saïch ñeàu thoåi nhö nhau. Tuy thoåi nhö vaäy maø khoâng heà coù söï buoàn lo hoaëc vui möøng. Vò vua cuõng vaäy, cuøng moät tính chaát vôùi gioù.

“Nhö muøa thu xeùn tæa caây coái, ñeán muøa xuaân caây sanh tröôûng trôû laïi. Tuy xeùn tæa caønh caây nhöng thaät khoâng coù toäi. Heát thaûy chuùng sanh cuõng laø nhö vaäy, cheát ñi ôû nôi naøy, roài sanh trôû laïi cuõng ôû nôi naøy. Vì sanh trôû laïi neân ñaâu coù toäi gì?

“Heát thaûy nhöõng quaû baùo khoå hoaëc vui cuûa chuùng sanh ñeàu khoâng phaûi do nôi nghieäp cuûa ñôøi hieän taïi. Do nhaân töø quaù khöù maø hieän taïi môùi chòu quaû baùo. Hieän taïi khoâng coù nhaân, töông lai khoâng coù quaû. Vì coù quaû baùo hieän taïi neân chuùng sanh phaûi trì giôùi, chuyeân caàn tu taäp tinh taán ñeå ngaên ngöøa quaû xaáu trong hieän taïi. Nhôø trì giôùi neân ñöôïc voâ laäu.1 Nhôø ñöôïc voâ laäu neân döùt heát nghieäp höõu laäu. Vì döùt heát nghieäp neân moïi khoå naõo ñeàu döùt heát. Vì moïi khoå naõo ñeàu döùt heát neân ñöôïc giaûi thoaùt!

“Xin ñaïi vöông mau mau ñeán choã ñaïi sö, ñeå vò aáy lieäu trò nhöõng noãi ñau ñôùn khoå naõo trong thaân taâm cuûa ngaøi. Neáu vua gaëp ñöôïc vò aáy roài, moïi toäi loãi ñeàu seõ tieâu dieät.”1 Voâ laäu: khoâng coù söï ræ chaûy nhöõng ñieàu baát tònh, ñöôïc duøng chæ söï oâ nhieãm cuûa

saùu caên do tieáp xuùc vôùi saùu traàn. Voâ laäu töùc laø thanh tònh, khoâng coøn bò oâ nhieãm.

81


Vua ñaùp: “Neáu thaät vò aáy coù theå döùt tröø ñöôïc toäi cuûa ta, ta seõ quy y.”

Laïi coù moät vò quan teân laø Taát Tri Nghóa, ñi ñeán choã vua taâu raèng: “Vì sao hoâm nay hình dung cuûa vua khoâng ñöôïc ñoan nghieâm, gioáng nhö keû maát nöôùc, nhö suoái caïn khoâ, nhö ao hoà khoâng coù hoa sen, nhö caây khoâng hoa laù, nhö tyø-kheo phaù giôùi thaân khoâng coù oai ñöùc? Laø ñau ñôùn nôi thaân chaêng? Hay ñau ñôùn trong taâm?”

Vua ñaùp: “Nay thaân taâm ta laøm sao laïi coù theå khoâng ñau ñôùn? Ñaáng tieân vöông cha ta laø ngöôøi töø hoøa traéc aån, luoân thöông yeâu ta, nhöng ta ñaây baát hieáu, chaúng bieát baùo ôn. Ngöôøi thöôøng laøm cho ta ñöôïc yeân vui, nhöng ta laïi boäi ôn, döùt maát söï yeân vui cuûa ngöôøi. Tieân vöông khoâng coù toäi, ta laïi ngoã nghòch gieát haïi. Ta töøng nghe baäc coù trí noùi raèng: ‘Neáu coù ngöôøi gieát haïi cha mình, ngöôøi aáy seõ phaûi chòu khoå baùo lôùn trong voâ soá kieáp. Khoâng bao laâu nöõa aét ta phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Laïi khoâng coù vò löông y naøo cöùu chöõa ñöôïc [caên beänh] toäi loãi cuûa ta.”

Ñaïi thaàn taâu raèng: “Xin ñaïi vöông haõy buoâng boû ñi söï saàu khoå. Leõ naøo ñaïi vöông khoâng nghe vieäc ngaøy xöa coù vua La-ma gieát cha roài noái ngoâi. Laïi coøn caùc vò vua nhö Baït-ñeà, Tyø-laâu-chaân, Na-haàu-sa, Ca-ñeá-ca, Tyø-xaù-khö, Nguyeät Quang Minh, Nhaät Quang Minh, AÙi, Trì-ña-nhaân, ñeàu ñaõ gieát haïi cha ñeå noái ngoâi vua, nhöng khoâng coù moät vò vua naøo phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc caû! Hieän nay coù caùc vò vua nhö Tyø-löu-ly, Öu-ñaø-na, AÙc Taùnh, Thöû, Lieân Hoa, ñeàu ñaõ gieát haïi cha, nhöng khoâng moät vò vua naøo sanh taâm saàu naõo. Tuy noùi coù ñòa nguïc, ngaï quyû, coõi trôøi, nhöng coù ai thaáy ñöôïc chaêng?

82


“Ñaïi vöông! Chæ coù hai coõi maø thoâi: moät laø coõi ngöôøi, hai laø coõi suùc sanh. Tuy coù hai coõi aáy, nhöng khoâng phaûi do nhaân duyeân maø sanh, khoâng phaûi do nhaân duyeân maø cheát. Neáu khoâng do nhaân duyeân, laøm sao laïi coù nhöõng vieäc thieän, aùc? Xin Ñaïi vöông chôù oâm loøng lo buoàn sôï seät. Vì sao vaäy?

“Neáu thöôøng saàu khoå,Saàu khoå caøng taêng.Nhö ngöôøi ham nguû,Nguû caøng theâm nhieàu.Tham daâm, nghieän röôïu, Cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Nhö lôøi vua noùi, trong ñôøi khoâng coù löông y naøo chöõa trò ñöôïc thaân taâm cuûa vua. Nhöng nay coù moät vò ñaïi sö teân laø A-kyø-ña Sí-xaù Khaâm-baø-la,1 thaáy bieát taát caû, xem vaøng vôùi ñaát ñeàu bình ñaúng khoâng sai khaùc. Ñoái vôùi keû duøng dao cheùm vaøo hoâng beân maët vôùi keû laáy boät thôm chieân-ñaøn thoa pheát leân hoâng beân traùi, ñeàu xem nhö nhau, khoâng phaân bieät sai khaùc. Ñoái vôùi keû oaùn, ngöôøi thaân ñeàu xem nhö nhau. Vò thaày aáy quaû thaät laø baäc löông y trong ñôøi. Khi ñi, ñöùng, ngoài, naèm ñeàu thöôøng ôû trong Tam-muoäi, khoâng phaân taâm taùn loaïn. Vò aáy coù daïy ñeä töû raèng: ‘Nhö töï mình laøm hoaëc khuyeân baûo keû khaùc laøm, töï mình cheùm hoaëc khuyeân baûo keû khaùc cheùm, töï mình ñoát hoaëc khuyeân baûo keû khaùc ñoát, töï mình laøm haïi hoaëc khuyeân

1 A-kyø-ña Sí-xaù Khaâm-baø-la, phieân aâm töø teân Phaïn ngöõ laø Ajita-keśa-kambara, laø moät trong saùu vò thaày ngoaïi ñaïo thôøi ñöùc Phaät. Ngaøi Huyeàn Trang dòch nghóa teân oâng naøy laø “Voâ Thaéng Phaùt Haït”.

83


baûo keû khaùc laøm haïi, töï mình troäm caép hoaëc khuyeân baûo keû khaùc troäm caép, töï mình daâm duïc hoaëc khuyeân baûo keû khaùc daâm duïc, töï mình noùi doái hoaëc khuyeân baûo keû khaùc noùi doái, töï mình uoáng röôïu hoaëc khuyeân baûo keû khaùc uoáng röôïu, hoaëc gieát cheát daân trong moät laøng, moät thaønh, moät nöôùc, hoaëc duøng voøng ñao gieát heát thaûy chuùng sanh, hoaëc veà phía nam soâng Haèng boá thí cho chuùng sanh, veà phía baéc soâng Haèng gieát haïi chuùng sanh... heát thaûy ñeàu khoâng coù toäi, khoâng coù phöôùc. Khoâng coù boá thí, trì giôùi vaø ñònh!

“Hieän nay vò thaày aáy ñang ôû gaàn thaønh Vöông Xaù, xin vua mau mau ñeán ñoù. Neáu vua ñöôïc gaëp vò aáy, moïi toäi loãi seõ döùt tröø.”

Vua lieàn ñaùp: “Neáu thaät vò aáy coù theå döùt tröø ñöôïc toäi loãi cuûa ta, ta seõ quy y.”

Laïi coù moät vò ñaïi thaàn teân laø Caùt Ñöùc, cuõng ñeán choã vua taâu raèng: “Hoâm nay vì sao veû maët vua khoâng ñöôïc töôi saùng, nhö ngoïn ñeøn giöõa aùnh naéng, nhö maët traêng giöõa ban ngaøy, nhö oâng vua maát nöôùc, nhö ruoäng ñaát boû hoang? Ñaïi vöông! Hieän nay boán phöông thanh bình vui veû, khoâng coù keû thuø ñòch, sao ngaøi laïi saàu khoå nhö theá? Ngaøi ñau ñôùn nôi thaân chaêng? Hay ñau ñôùn nôi taâm? Coù nhöõng vöông töû thöôøng luoân nghó raèng: ‘Nhö ta bieát ñeán bao giôø môùi ñöôïc töï do tuøy yù thích?’ Coøn ñaïi vöông ñaõ toaïi yù nguyeän, töï do tuøy yù cai trò ñaát nöôùc Ma-giaø-ñaø, kho baùu cuûa tieân vöông, ngaøi ñaõ coù ñöôïc ñaày ñuû. Chæ neân thích yù, maëc tình höôûng söï vui söôùng, sao laïi oâm loøng buoàn ñau khoå sôû nhö vaäy laøm gì?”

84


Vua ñaùp: “Nay ta laøm sao laïi coù theå khoâng saàu naõo? Ñaïi thaàn! Ví nhö ngöôøi ngu chæ tham vò ngon maø chaúng thaáy con dao beùn, nhö ngöôøi aên caùc moùn ñoäc chaúng thaáy söï tai haïi. Ta cuõng nhö vaäy. Nhö con nai thaáy coû, chaúng thaáy hoá baãy saâu; nhö con chuoät tham aên chaúng thaáy con meøo. Ta cuõng nhö vaäy, thaáy söï vui söôùng trong hieän taïi maø chaúng thaáy quaû baùo baát thieän, khoå naõo trong töông lai. Ta töøng nghe baäc coù trí noùi raèng: ‘Thaø trong moät ngaøy chòu ñaâm ba traêm muõi giaùo, chöù khoâng naûy sanh duø chæ moät yù töôûng aùc ñoái vôùi cha meï. Nay ta ñaõ ôû keà beân löûa noùng ñòa nguïc, laøm sao coù theå khoâng saàu naõo?”

Ñaïi thaàn laïi taâu: “Ai ñaõ ñeán ñaây doái gaït ñaïi vöông raèng coù ñòa nguïc? Nhö muõi gai nhoïn, ai laø ngöôøi laøm ra? Laïi nhö caùc gioáng chim coù maøu khaùc nhau, coù ai laøm ra nhö vaäy ñaâu? Nhö tính chaát cuûa nöôùc laø thaám öôùt, tính chaát cuûa ñaù laø cöùng chaéc, tính chaát cuûa gioù laø chuyeån ñoäng, tính chaát cuûa löûa laø noùng aám... heát thaûy muoân vaät ñeàu töï sanh ra, töï cheát ñi. Ai laø ngöôøi laøm ra nhöõng vieäc aáy? Noùi ñòa nguïc ñoù, chính laø lôøi bòa ñaët cuûa nhöõng ngöôøi coù trí. Noùi ñòa nguïc ñoù laø coù nghóa gì? Thaàn seõ noùi ñaây:

“Chöõ ñòa goïi laø ñaát, chöõ nguïc goïi laø phaù; vì phaù ñòa nguïc khoâng coù toäi baùo neân goïi laø ñòa nguïc. Laïi nöõa, chöõ ñòa goïi laø ngöôøi, chöõ nguïc goïi laø trôøi; vì gieát haïi cha neân sanh leân coõi ngöôøi, coõi trôøi.

“Vì nhöõng nghóa aáy neân vò tieân nhaân Baø-taåu noùi raèng: ‘Gieát deâ ñöôïc höôûng söï vui söôùng ôû coõi ngöôøi, coõi trôøi.’ Cho neân goïi laø ñòa nguïc. Laïi nöõa, chöõ ñòa goïi laø maïng soáng,

85


chöõ nguïc goïi laø laâu daøi. Nhôø gieát haïi maïng soáng neân ñöôïc maïng soáng laâu daøi, cho neân goïi laø ñòa nguïc. Ñaïi vöông! Vaäy neân bieát raèng thaät khoâng coù ñòa nguïc.

“Ñaïi vöông! Nhö gieo luùa thì ñöôïc luùa, gieo luùa mì thì ñöôïc luùa mì. Gieát haïi ñòa nguïc laïi maéc vaøo ñòa nguïc; gieát haïi con ngöôøi ta phaûi ñöôïc trôû laïi laøm ngöôøi. Nay xin ñaïi vöông nghe thaàn noùi ñaây: ‘Thaät khoâng coù vieäc gieát haïi. Neáu coù caùi baûn ngaõ thì thaät chaúng coù vieäc gieát haïi, nhö khoâng coù caùi baûn ngaõ thì cuõng khoâng coù vieäc gieát haïi. Vì sao vaäy? Neáu coù baûn ngaõ thì ñoù laø thöôøng coøn, khoâng bieán ñoåi. Vì thöôøng coøn neân khoâng theå gieát haïi, khoâng theå phaù hoaïi, khoâng theå troùi buoäc, khoâng giaän töùc, khoâng vui möøng, döôøng nhö hö khoâng. Nhö vaäy laøm sao coù toäi gieát haïi?

“Neáu laø khoâng coù baûn ngaõ thì caùc phaùp ñeàu laø voâ thöôøng. Vì laø voâ thöôøng, neân moãi khoaûnh khaéc ñeàu noái nhau hoaïi dieät. Vì moãi khoaûnh khaéc ñeàu noái nhau hoaïi dieät neân keû gieát, keû bò gieát cheát ñeàu moãi khoaûnh khaéc noái nhau hoaïi dieät. Neáu moãi khoaûnh khaéc ñeàu noái nhau hoaïi dieät thì ai laø ngöôøi coù toäi?

“Ñaïi vöông! Nhö löûa ñoát chaùy caây, löûa khoâng coù toäi; nhö rìu ñoán cuûi, rìu cuõng voâ toäi; nhö lieàm caét coû, lieàm thaät voâ toäi. Nhö dao gieát ngöôøi, dao thaät chaúng phaûi ngöôøi; dao ñaõ khoâng coù toäi, ngöôøi sao laïi coù toäi? Nhö thuoác ñoäc gieát ngöôøi, thuoác ñoäc thaät chaúng phaûi ngöôøi; thuoác ñoäc khoâng coù toäi, ngöôøi sao laïi coù toäi? Heát thaûy vaïn vaät cuõng ñeàu nhö vaäy, thaät khoâng coù vieäc gieát haïi, laøm sao coù toäi? Xin ñaïi vöông ñöøng sanh saàu khoå. Vì sao vaäy?

86


Neáu thöôøng saàu khoå,Saàu khoå caøng taêng.Nhö ngöôøi ham nguû,Nguû caøng theâm nhieàu.Tham daâm, nghieän röôïu, Cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Nhö lôøi vua noùi, trong ñôøi khoâng coù löông y naøo chöõa trò ñöôïc thaân taâm cuûa vua. Nay coù moät vò ñaïi sö teân laø Ca-la-cöu-ñaø Ca-chieân-dieân,1 thaáy bieát taát caû, hieåu roõ caû ba ñôøi, chæ trong moät khoaûnh khaéc coù theå thaáy ñöôïc voâ löôïng voâ bieân theá giôùi, nghe ñöôïc aâm thanh cuõng nhieàu nhö vaäy, coù theå khieán cho chuùng sanh lìa xa nhöõng vieäc loãi laàm, hung aùc.

“Nhö soâng Haèng coù theå laøm cho nhöõng söï dô nhôùp ôû trong hoaëc ôû ngoaøi ñeàu trôû neân trong saïch, vò ñaïi sö aáy laïi cuõng nhö vaäy, coù theå tröø döùt moïi toäi loãi ôû beân trong vaø beân ngoaøi cuûa chuùng sanh. Vò aáy vì caùc ñeä töû maø thuyeát phaùp raèng: ‘Neáu coù ngöôøi gieát haïi heát thaûy chuùng sanh maø loøng khoâng hoå theïn thì khoâng bao giôø ñoïa vaøo ñöôøng aùc, cuõng nhö hö khoâng chaúng tieáp nhaän nöôùc vaø buïi baëm. Neáu coù hoå theïn lieàn ñoïa vaøo ñòa nguïc, cuõng nhö nöôùc thaám vaøo loøng ñaát. Heát thaûy chuùng sanh ñeàu laø do vò Töï Taïi Thieân taïo ra. Vò Töï Taïi Thieân vui thì chuùng sanh ñöôïc an vui; vò Töï Taïi Thieân giaän thì chuùng sanh phaûi khoå naõo. Toäi hay phöôùc cuûa heát thaûy chuùng sanh ñeàu do vò Töï Taïi Thieân laøm ra. Sao laïi noùi raèng ngöôøi ta coù toäi, coù phöôùc?

1 Ca-la-cöu-ñaø Ca-chieân-dieân: phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Kakuda-katyāyana, cuõng ñoïc laø Cöôùc-caâu-ñaø Ca-na-dieãn-na, Haùn dòch laø Haéc Lónh, laø moät trong 6 vò thaày ngoaïi ñaïo thôøi ñöùc Phaät.

87


“Ví nhö ngöôøi thôï kheùo laøm ra ngöôøi goã coù maùy moùc, coù theå ñi, ñöùng, ngoài, naèm, chæ khoâng bieát noùi thoâi. Chuùng sanh cuõng nhö ngöôøi goã aáy. Vò Töï Taïi Thieân ví nhö ngöôøi thôï kheùo, ngöôøi goã ví nhö thaân chuùng sanh. Bieán hoùa taïo ra nhö vaäy thì ai laø ngöôøi coù toäi?

“Vò ñaïi sö aáy hieän nay ñang ôû gaàn thaønh Vöông Xaù. Xin ñaïi vöông mau ngöï giaù ñeán ñoù. Neáu vua gaëp ñöôïc vò aáy thì moïi toäi loãi ñeàu seõ dieät maát. ”

Vua ñaùp: “Neáu quaû thaät vò aáy coù theå döùt tröø ñöôïc toäi cuûa ta, ta seõ quy y.”

Laïi coù moät vò quan teân Voâ Sôû UÙy, ñi ñeán choã vua taâu raèng: “Ñaïi vöông! ÔÛ ñôøi coù keû ngu, trong moät ngaøy maø traêm laàn vui, traêm laàn buoàn, traêm laàn nguû, traêm laàn thöùc, traêm laàn sôï, traêm laàn khoùc. Ngöôøi trí khoâng coù nhöõng vieäc nhö vaäy. Vì sao ñaïi vöông öu saàu ñeán theá, nhö keû ñi ñöôøng laïc loái, nhö keû sa xuoáng buøn saâu chaúng ai cöùu vôùt, nhö keû khaùt chaùy khoâng gaëp ñöôïc nöôùc, nhö keû meâ laàm khoâng ai daét daãn, nhö keû beänh naëng khoâng thaày cöùu chöõa, nhö thuyeàn ñaém treân bieån khoâng ngöôøi cöùu vôùt? Nay ñaïi vöông ñau ñôùn nôi thaân, hay laø ñau ñôùn trong taâm?”

Vua ñaùp: “Nay thaân taâm ta laøm sao coù theå khoâng ñau ñôùn? Ta gaàn guõi baïn aùc maø chaúng xeùt ñieàu sai traùi trong lôøi noùi.1 Tieân vöông voán khoâng coù toäi, ta ngoã nghòch döïng chuyeän gieát haïi. Nay ta bieát chaéc seõ phaûi vaøo ñòa nguïc, laïi khoâng coù vò löông y naøo ñeå ta tìm gaëp xin cöùu giuùp.”

Vò quan aáy lieàn taâu: “Xin ñaïi vöông ñöøng sanh loøng saàu khoå. Doøng saùt-lôïi laø doøng vua chuùa, neáu vì ñaát nöôùc, vì

1 Ñaây chæ vieäc vua nghe lôøi xuùi giuïc cuûa Ñeà-baø-ñaït-ña maø gieát cha, haïi Phaät.

88


haøng sa-moân hoaëc baø-la-moân, vì söï an oån cuûa nhaân daân, duø coù gieát haïi cuõng khoâng coù toäi. Tieân vöông tuy coù cung kính haøng sa-moân, nhöng chaúng phuïng söï haøng baø-la-moân, loøng khoâng bình ñaúng. Vì loøng khoâng bình ñaúng neân chaúng phaûi doøng saùt-lôïi. Nay ñaïi vöông vì muoán cuùng döôøng caùc thaày baø-la-moân maø gieát haïi tieân vöông thì naøo coù toäi gì?

“Ñaïi vöông! Thaät khoâng coù vieäc gieát haïi. Noùi gieát haïi laø gieát haïi maïng soáng. Maïng soáng aáy laø hôi gioù. Taùnh cuûa hôi gioù khoâng theå gieát haïi ñöôïc, vaäy laøm sao gieát haïi maïng soáng maø coù toäi? Xin ñaïi vöông ñöøng saàu khoå nöõa. Vì sao vaäy?

Neáu thöôøng saàu khoå,Saàu khoå caøng taêng.Nhö ngöôøi ham nguû,Nguû caøng theâm nhieàu.Tham daâm, nghieän röôïu, Cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Nhö lôøi vua noùi, trong ñôøi khoâng coù löông y naøo chöõa trò ñöôïc thaân taâm cuûa vua. Nhöng nay coù moät vò ñaïi sö teân laø Ni-kieàn-ñaø Nhaõ-ñeà töû,1 thaáy bieát taát caû, thöông xoùt chuùng sanh, kheùo bieát ñöôïc caên taùnh lanh lôïi vaø chaäm luït cuûa chuùng sanh, ñaït ñeán choã thaáu hieåu taát caû, bieát tuøy nghi phöông tieän, taùm phaùp theá gian2 khoâng theå laøm oâ nhieãm, tu taäp Phaïm haïnh thanh tònh vaéng laëng. Vò aáy vì

1 Ni-kieàn-ñaø Nhaõ-ñeà töû: phieân aâm töø Phaïn ngöõ Nirgranthajñātiputra, cuõng goïi taét laø Ni-kieàn, Haùn dòch laø Ly Heä hoaëc Baát Heä, laø moät trong 6 vò thaày ngoaïi ñaïo (Luïc sö) thôøi ñöùc Phaät.

2 Taùm phaùp theá gian: cuõng goïi laø baùt phong (taùm ngoïn gioù), chæ nhöõng ñieàu kieän taùc ñoäng laøm oâ nhieãm taâm thöùc. Taùm phaùp aáy laø: lôïi (nhöõng ñieàu coù lôïi), suy (nhöõng söï baát lôïi, suy keùm), huûy (nhöõng söï maï nhuïc, xuùc phaïm), döï (nhöõng danh

89


caùc ñeä töû maø thuyeát daïy raèng: ‘Khoâng coù boá thí, khoâng coù vieäc thieän, khoâng coù cha, khoâng coù meï, khoâng coù ñôøi naøy, khoâng coù ñôøi sau, khoâng coù A-la-haùn, khoâng coù tu taäp, khoâng coù ñaïo. Heát thaûy chuùng sanh [sau khi] traûi qua ñuû taùm muoân kieáp trong voøng sanh töû roài töï nhieân seõ ñöôïc thoaùt ra. Duø coù toäi hay khoâng coù toäi cuõng ñeàu nhö nhau. Cuõng nhö boán con soâng lôùn: Taân-ñaàu, Haèng haø, Baùc-xoa, Tö-ñaø, thaûy ñeàu chaûy vaøo bieån caû, khoâng coù sai khaùc. Heát thaûy chuùng sanh cuõng nhö vaäy, khi ñöôïc giaûi thoaùt thì ñeàu nhö nhau, khoâng coù gì sai khaùc.

“Vò thaày aáy nay ñang ôû taïi thaønh Vöông Xaù. Xin ñaïi vöông mau mau ñeán ñoù. Neáu vua gaëp ñöôïc vò aáy, moïi toäi loãi ñeàu seõ dieät maát.”

Vua ñaùp: “Neáu quaû thaät vò aáy coù theå döùt tröø ñöôïc toäi loãi cuûa ta, ta seõ quy y.”

Baáy giôø coù moät vò ñaïi löông y teân laø Kyø-baø,1 ñeán choã vua ngöï vaø taâu raèng: “Ñaïi vöông! Ngaøi nguû coù ñöôïc yeân giaác chaêng?”

Vua lieàn ñoïc keä ñaùp raèng:

“Neáu ai tröø döùt ñöôïc,Heát thaûy moïi phieàn naõo,Chaúng tham ñaém Ba coõi,Môùi ñöôïc giaác nguû yeân.

thôm, tieáng toát), xöng (nhöõng söï khen ngôïi, taùn tuïng), cô (nhöõng söï cheâ traùch, gheùt boû), khoå (nhöõng söï ñau ñôùn, khoå sôû), laïc (nhöõng söï möøng vui, thích thuù).

1 Kyø-baø: phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Jīvaka, cuõng ñoïc laø Kyø-vöïc, Kyø-baø-giaø, laø löông y noåi danh ñöông thôøi. Theo Phaät thuyeát Naïi nöõ Kyø-baø kinh (Ñaïi Chaùnh taïng quyeån 12, kinh soá 554) do ngaøi An Theá Cao dòch vaøo thôøi Haäu Haùn thì Kyø-baø laø anh trai cuøng cha khaùc meï vôùi vua A-xaø-theá, laø con cuûa vua Taàn-baø-sa-la (Bình Sa vöông) vôùi moät ngöôøi kyõ nöõ. OÂng theo hoïc y thuaät tinh thoâng, thöôøng trò beänh cho chuùng taêng vaø laø ngöôøi am hieåu cuõng nhö chí thaønh tin saâu Phaät phaùp.

90


Neáu ñaït Ñaïi Nieát-baøn,Dieãn thuyeát nghóa raát saâu,Ñích thaät baø-la-moân, Môùi ñöôïc giaác nguû yeân.

Thaân khoâng caùc nghieäp aùc,Mieäng lìa boán loãi laàm,1

Loøng khoâng coù nghi nan,Môùi ñöôïc giaác nguû yeân.

Thaân taâm khoâng noùng naûy,Truï yeân nôi vaéng laëng,Ñöôïc choã vui cao nhaát,Môùi ñöôïc giaác nguû yeân.

Loøng khoâng coù ñaém chaáp,Lìa xa moïi oaùn thuø,Hieàn hoøa khoâng tranh chaáp,Môùi ñöôïc giaác nguû yeân.

Neáu khoâng taïo nghieäp aùc,Loøng thöôøng bieát hoå theïn,Tin vieäc aùc coù baùo,Môùi ñöôïc giaác nguû yeân.

1 Töùc laø boán nghieäp aùc cuûa lôøi noùi, goàm: noùi doái (voïng ngöõ), noùi theâu deät (yû ngöõ), noùi hai löôõi (löôõng thieät) vaø noùi lôøi ñoäc aùc (aùc khaåu).

91


Cung kính nuoâi cha meï,Khoâng gieát haïi vaät soáng,Khoâng cöôùp taøi vaät ngöôøi,Môùi ñöôïc giaác nguû yeân.

Ñieàu phuïc ñöôïc caùc caên,Gaàn guõi thieän tri thöùc,Phaù hoaïi Boán chuùng ma,1

Môùi ñöôïc giaác nguû yeân.

Chaúng thaáy vieäc laønh, döõ,Chaúng phaân bieät khoå, vui,Chæ vì moïi chuùng sanh,Maø luaân chuyeån sanh töû.Ai laøm ñöôïc nhö vaäy,Môùi ñöôïc giaác nguû yeân.

Ai ñöôïc nguû yeân giaác?Ñoù chính laø chö Phaät,Quaùn saâu Khoâng Tam-muoäiThaân taâm yeân chaúng ñoäng.

1 Boán chuùng Ma, cuõng goïi laø Boán loaïi Ma (Töù chuûng ma), chæ boán thöù nghòch haïi, gaây roái loaïn nôi thaân taâm chuùng sanh: 1. Phieàn naõo ma (heát thaûy moïi phieàn naõo trong ñôøi soáng). 2. AÁm ma (hay nguõ aám ma, chæ caùc aám: saéc, thoï, töôûng, haønh, thöùc, laø caùc yeáu toá caáu thaønh thaân taâm, cuõng laø nguyeân nhaân cuûa ñau khoå), 3. Töû ma (Ma cheát, chaám döùt maïng soáng cuûa chuùng sanh), 4. Tha hoùa töï taïi thieân töû ma (Ma trôøi döôùi quyeàn Ma vöông ôû coõi trôøi Tha hoùa töï taïi, thöôøng gaây moïi trôû ngaïi cho ngöôøi tu taäp chaùnh ñaïo.)

92


Ai ñöôïc nguû yeân giaác?Laø baäc coù töø bi,Thöôøng tu khoâng buoâng thaû,Thöông muoân loaøi nhö con.

Chuùng sanh do voâ minh,Khoâng thaáy quaû phieàn naõo,Thöôøng taïo caùc nghieäp aùc,Chaúng ñöôïc giaác nguû yeân.

Neáu laø vì thaân mình,Hoaëc vì thaân ngöôøi khaùc,Maø laøm Möôøi nghieäp aùc,1

Chaúng ñöôïc giaác nguû yeân.

Neáu noùi: ‘Vì ñöôïc vui,Gieát cha khoâng coù toäi.’Tin theo keû aùc naøy,Chaúng ñöôïc giaác nguû yeân.

AÊn nhieàu khoâng ñieàu ñoä,Uoáng nöôùc laïnh raát nhieàu,Nhö vaäy phaûi beänh khoå,Chaúng ñöôïc giaác nguû yeân.

1 Möôøi nghieäp aùc (Thaäp baát thieän): cuõng goïi laø Thaäp aùc, bao goàm: 1. Saùt sanh, 2. Troäm caép, 3. Taø daâm, 4. Voïng ngöõ, 5. YÛ ngöõ, 6. Löôõng thieät, 7. AÙc khaåu, 8. Tham duïc, 9. Saân khueå, 10. Taø kieán.

93


Neáu coù loãi vôùi vua,Gian daâm vôï ngöôøi khaùc,Hoaëc ñi ñöôøng vaéng veû,Chaúng ñöôïc giaác nguû yeân.

Ngöôøi giöõ giôùi chöa thaønh,Thaùi töû chöa noái ngoâi,Keû troäm chöa ñöôïc cuûa,Chaúng ñöôïc giaác nguû yeân.

“Kyø-baø! Nay ta beänh naëng, ñoái vôùi vò Vua Chaùnh phaùp laïi khôûi leân vieäc aùc laøm haïi, neân heát thaûy löông y, thuoác hay, chuù thuaät, cuøng vieäc gioûi chaån ñoaùn beänh ñeàu khoâng theå trò ñöôïc [beänh cuûa ta]. Vì sao vaäy? Ñaáng tieân vöông cha ta trò nöôùc ñuùng pheùp taéc, thaät khoâng coù loãi, ta laïi ngoã nghòch gieát haïi. Ta nay nhö con caù naèm treân caïn, coù vui söôùng gì? Nhö con höôu maéc baãy, coù vui söôùng gì? Laïi cuõng gioáng nhö ngöôøi töï bieát mình saép cheát trong ngaøy, nhö oâng vua maát nöôùc troán sang nöôùc khaùc, nhö ngöôøi nghe bieát beänh mình khoâng theå trò döùt, nhö keû phaù giôùi nghe ngöôøi khaùc noùi ra toäi loãi.

“Traãm töøng nghe baäc coù trí noùi raèng: ‘Neáu ba nghieäp thaân, khaåu vaø yù khoâng ñöôïc thanh tònh, neân bieát raèng ngöôøi aáy chaéc phaûi ñoïa ñòa nguïc.’ Ta nay cuõng vaäy, laøm sao ñöôïc nguû yeân giaác? Nay ta laïi khoâng ñöôïc vò Voâ thöôïng ñaïi y1 dieãn thuyeát cho baøi thuoác Chaùnh phaùp ñeå döùt tröø beänh khoå cuûa ta.”1 Voâ thöôïng ñaïi y: chæ ñöùc Phaät, vì toân xöng Phaät laø vò thaày thuoác trò lieäu ñöôïc taát

caû moïi caên beänh thaân taâm cuûa chuùng sanh, khoâng coøn ai coù theå vöôït hôn ñöôïc.

94


Kyø-baø noùi: “Laønh thay! Tuy vua ñaõ taïo toäi nhöng sanh taâm hoái haän maïnh meõ, bieát oâm loøng hoå theïn.

“Ñaïi vöông! Chö Phaät Theá Toân thöôøng daïy raèng: ‘Coù hai phaùp laønh1 coù theå cöùu ñöôïc chuùng sanh, moät laø bieát xaáu hoå vôùi ngöôøi khaùc, hai laø bieát töï theïn. Bieát xaáu hoå thì töï mình khoâng laøm ñieàu toäi loãi; bieát töï theïn thì khoâng xuùi giuïc ngöôøi khaùc laøm ñieàu toäi loãi. Bieát xaáu hoå thì töï trong loøng mình thaáy nhuïc, thaáy xaáu; bieát töï theïn thì [saün saøng] baøy toû söï loãi laàm cuûa mình vôùi ngöôøi khaùc [ñeå hoái caûi].

“Bieát xaáu hoå laø caûm thaáy xaáu vôùi moïi ngöôøi khaùc; bieát töï theïn laø caûm thaáy xaáu vôùi chö thieân, [nhöõng ngöôøi laøm ñieàu laønh]. Ñoù goïi chung laø hoå theïn.

“Neáu ai khoâng bieát hoå theïn thì khoâng ñaùng goïi laø ngöôøi, neân goïi laø loaøi suùc sanh. Neáu bieát hoå theïn aét seõ bieát cung kính caùc baäc cha meï, sö tröôûng... Nhôø coù söï hoå theïn neân coù theå noùi laø coù ñuû cha meï, anh em, chò em... Laønh thay! Ñaïi vöông thaät coù ñaày ñuû loøng hoå theïn.

“Xin ñaïi vöông haõy laéng nghe. Haï thaàn coù nghe ñöùc Phaät daïy raèng: Ngöôøi trí coù hai ñieàu, moät laø khoâng laøm vieäc aùc, hai laø neáu lôõ phaïm vaøo lieàn saùm hoái. Ngöôøi ngu cuõng coù hai ñieàu, moät laø laøm nhöõng vieäc toäi loãi xaáu aùc, hai laø [ñaõ laøm roài laïi] che giaáu toäi loãi. Tuy tröôùc coù laøm vieäc aùc, nhöng sau ñoù neáu coù theå boäc loä, hoái tieác roài hoå theïn, [thì seõ] khoâng daùm phaïm vaøo nöõa. Cuõng nhö ñaët haït minh chaâu vaøo nöôùc ñuïc, nhôø coâng duïng cuûa haït chaâu neân nöôùc lieàn laéng trong. Nhö khoùi maây tan heát thì vaàng traêng saùng toû. Ngöôøi laøm vieäc aùc roài bieát hoái tieác cuõng

1 Nguyeân vaên duøng “baïch phaùp”, chæ chung caùc thieän phaùp, phaùp laønh.

95


gioáng nhö vaäy. Neáu vua coù theå saùm hoái, oâm loøng hoå theïn thì toäi loãi aét seõ ñöôïc döùt tröø, trôû neân trong saïch nhö tröôùc.

“Ñaïi vöông! Nhöõng ngöôøi giaøu sang coù hai loaïi. Moät laø coù nhieàu voi, ngöïa vaø moïi thöù vaät nuoâi; hai laø coù nhieàu vaøng baïc vaø moïi thöù chaâu baùu. Voi ngöïa tuy nhieàu cuõng khoâng theå saùnh baèng chæ moät haït chaâu. Ñaïi vöông! Chuùng sanh cuõng vaäy, moät laø coù nhieàu vieäc aùc, hai laø coù nhieàu vieäc thieän; laøm nhieàu vieäc aùc khoâng baèng laøm moät vieäc thieän. [Vì theá,] thaàn coù nghe Phaät daïy raèng: ‘Tu taäp moät taâm thieän phaù ñöôïc traêm vieäc aùc.’

“Ñaïi vöông! Cuõng nhö moät ít kim cöông coù theå phaù hoaïi caû nuùi Tu-di, laïi nhö moät chuùt löûa coù theå ñoát chaùy taát caû, nhö moät chuùt thuoác ñoäc coù theå laøm haïi maïng chuùng sanh. Vieäc thieän duø ít cuõng vaäy, coù theå phaù tröø ñöôïc vieäc aùc lôùn. Tuy goïi laø ít, nhöng thaät ra laïi laø lôùn. Vì sao vaäy? Vì phaù tröø ñöôïc vieäc aùc lôùn.

“Ñaïi vöông! Nhö Phaät coù daïy, che giaáu toäi loãi laø phieàn naõo,1 khoâng che giaáu toäi loãi aét khoâng coù phieàn naõo. Nhôø boäc loä vaø hoái loãi neân khoâng coù phieàn naõo. Vaäy neân, neáu ñaõ lôõ phaïm caùc toäi loãi thì ñöøng che giaáu. Nhôø khoâng che giaáu, aét toäi [naëng] coù theå thaønh ra nheï. Neáu bieát oâm loøng hoå theïn, aét toäi aáy coù theå ñöôïc tröø dieät maát.

“Ñaïi vöông! Gioït nöôùc tuy nhoû, nhöng daàn daàn laøm ñaày vaät chöùa lôùn. Taâm laønh cuõng nhö vaäy, moãi moät taâm laønh ñeàu coù theå phaù ñöôïc ñieàu aùc lôùn. Neáu mình che giaáu toäi,

1 Nguyeân vaên duøng chöõ laäu (漏), coù nghóa laø ræ chaûy, chæ cho nhöõng phieàn naõo hieän haønh laøm thaân taâm chuùng sanh ngaøy ñeâm ræ chaûy khoâng döùt nhöõng caên laønh, neân goïi laø laäu. Khoâng che giaáu toäi loãi thì coù theå boäc loä saùm hoái, khoâng coøn maéc phaûi loãi laàm, khoâng rôi vaøo nghieäp aùc, nhôø ñoù maø döùt ñöôïc phieàn naõo.

96


aét toäi caøng lôùn theâm. Neáu boäc loä vaø bieát hoå theïn, aét toäi phaûi dieät maát. Vì theá neân chö Phaät daïy raèng: ‘Ngöôøi coù trí khoâng che giaáu toäi loãi.’

“Laønh thay! Ñaïi vöông coù theå tin vaøo nhaân quaû, tin vaøo nghieäp baùo. Xin Ñaïi vöông ñöøng oâm loøng buoàn raàu lo sôï. Neáu coù chuùng sanh naøo laøm nhöõng vieäc toäi loãi roài che giaáu, loøng khoâng hoái tieác, khoâng bieát hoå theïn, khoâng thaáy nhaân quaû vaø nghieäp baùo, khoâng bieát thöa hoûi ngöôøi coù trí tueä, khoâng gaàn guõi nhöõng ngöôøi baïn toát, thì duø taát caû löông y coù chaån ñoaùn beänh cuõng khoâng ñieàu trò ñöôïc cho nhöõng ngöôøi nhö vaäy. Cuõng nhö beänh ca-ma-la,1 thaày thuoác ôû theá gian ñaønh phaûi boù tay! Keû che giaáu toäi loãi cuõng gioáng nhö vaäy!

“Theá naøo laø nhöõng keû coù toäi phaûi goïi laø nhaát-xieån-ñeà? Nhaát-xieån-ñeà laø keû khoâng tin nhaân quaû, khoâng bieát hoå theïn, khoâng tin nghieäp baùo, khoâng thaáy laø coù ñôøi hieän taïi vaø ñôøi vò lai, khoâng thaân caän gaàn guõi nhöõng ngöôøi baïn toát, khoâng vaâng theo nhöõng lôøi raên daïy cuûa chö Phaät. Nhöõng keû nhö vaäy goïi laø nhaát-xieån-ñeà. Chö Phaät Theá Toân khoâng theå cöùu chöõa ñöôïc. Vì sao vaäy? Nhö ngöôøi ñaõ cheát, y thuaät theá gian khoâng theå cöùu chöõa ñöôïc. Keû nhaát-xieån-ñeà cuõng gioáng nhö vaäy, chö Phaät Theá Toân cuõng khoâng theå cöùu chöõa gì ñöôïc. Nay ñaïi vöông khoâng phaûi keû nhaát-xieån-ñeà, sao laïi noùi raèng khoâng theå cöùu chöõa ñöôïc?

“Nhö lôøi ñaïi vöông noùi laø khoâng ai coù theå chöõa trò ñöôïc

1 Beänh ca-ma-la (kāmalā), cuõng ñoïc laø ca-maït-la, dòch laø hoaøng beänh, laø moät loaïi beänh laøm cho ngöôøi maéc beänh nhìn thaáy taát caû caùc maøu saéc ñeàu hoùa ra maøu vaøng. Vaøo thôøi xöa khoâng ai coù theå trò döùt ñöôïc. Huyeàn öùng aâm nghóa, quyeån 23, goïi beänh naøy laø aùc caáu. Noùi “phuùc trung aùc caáu” laø ñeå bieåu thò nghóa “khoâng theå trò ñöôïc”.

97


[khoå naõo trong thaân taâm ñaïi vöông]. Nhöng ñaïi vöông neân bieát, coù ngöôøi con cuûa vua Tònh-phaïn ôû thaønh Ca-tyø-la, hoï Coà-ñaøm, teân laø Taát-ñaït-ña, khoâng coù thaày maø töï mình coù theå giaùc ngoä, ñaït ñöôïc quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Ngaøi coù ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp trang nghieâm nôi thaân hình. Ngaøi coù ñuû Möôøi söùc, Boán ñöùc chaúng sôï, thaáy bieát roõ raøng taát caû, coù loøng ñaïi töø, ñaïi bi thöông xoùt muoân loaøi ñoàng nhö con moät cuûa ngaøi laø La-haàu-la. Ngaøi luoân theo giuùp nhöõng chuùng sanh coù loøng laønh, cuõng nhö ngheù con luoân theo boø meï; ngaøi bieát thuyeát giaûng ñuùng luùc, khi khoâng thích hôïp thì khoâng noùi ra, vaø chæ noùi lôøi nhöõng chaân thaät, trong saïch, toát ñeïp, coù yù nghóa, ñuùng Chaùnh phaùp, khoâng thay ñoåi vaø coù theå giuùp cho chuùng sanh maõi maõi xa lìa phieàn naõo. Ngaøi kheùo bieát moïi coäi nguoàn taâm taùnh cuûa chuùng sanh, tuøy nghi söû duïng nhieàu phöông tieän, taát caû ñeàu thoâng ñaït. Trí tueä ngaøi cao lôùn nhö nuùi Tu-di, saâu roäng meânh moâng nhö bieån lôùn.

“Vò Phaät Theá Toân naøy coù trí tueä kim cöông, coù theå laøm tieâu tan heát thaûy moïi toäi aùc cuûa chuùng sanh, neáu noùi Phaät khoâng theå [giaûi tröø toäi loãi cho ñaïi vöông] thì thaät laø voâ lyù!

“Hieän nay ñöùc Phaät ñang ôû caùch ñaây 12 do-tuaàn, taïi thaønh Caâu-thi-na, choã coù hai caây sa-la moïc soùng ñoâi, vì voâ soá caùc vò taêng Boà Taùt maø dieãn thuyeát ñuû caùc phaùp nhö phaùp coù hoaëc phaùp khoâng, höõu vi hoaëc voâ vi, höõu laäu hoaëc voâ laäu, quaû baùo cuûa phieàn naõo hoaëc quaû baùo cuûa phaùp laønh; hoaëc phaùp thuoäc veà hình saéc, hoaëc phaùp chaúng thuoäc veà hình saéc, hoaëc phaùp chaúng phaûi saéc cuõng khoâng phaûi chaúng phaûi saéc; hoaëc ngaõ, chaúng phaûi ngaõ

98


hoaëc chaúng phaûi ngaõ cuõng khoâng phaûi chaúng phaûi ngaõ; hoaëc thöôøng, chaúng phaûi thöôøng, hoaëc chaúng phaûi thöôøng cuõng khoâng phaûi chaúng phaûi thöôøng; hoaëc laïc, chaúng phaûi laïc, hoaëc chaúng phaûi laïc cuõng khoâng phaûi chaúng phaûi laïc; hoaëc töôùng, chaúng phaûi töôùng, hoaëc chaúng phaûi töôùng cuõng khoâng phaûi chaúng phaûi töôùng; hoaëc döùt ñoaïn, chaúng phaûi döùt ñoaïn, hoaëc chaúng phaûi döùt ñoaïn cuõng khoâng phaûi chaúng phaûi döùt ñoaïn; hoaëc theá gian, xuaát theá gian, hoaëc chaúng phaûi theá gian cuõng chaúng phaûi xuaát theá gian; hoaëc giaùo phaùp, chaúng phaûi giaùo phaùp, hoaëc chaúng phaûi giaùo phaùp cuõng khoâng phaûi chaúng phaûi giaùo phaùp; hoaëc töï mình laøm töï mình chòu; hoaëc töï mình laøm ngöôøi khaùc chòu, hoaëc khoâng coù taïo taùc khoâng coù nhaän chòu.

“Neáu ñaïi vöông ñeán choã Phaät vaø ñöôïc nghe giaùo phaùp khoâng taïo taùc, khoâng nhaän chòu, thì nhöõng toäi naëng cuûa ñaïi vöông seõ töùc thôøi dieät maát.

“Nay xin ñaïi vöông haõy nghe qua vieäc naøy. Khi thoï maïng cuûa Thích-ñeà-hoaøn-nhaân1 saép heát lieàn coù naêm töôùng suy maát hieän ra. Moät laø y phuïc nhô nhôùp; hai laø hoa treân ñaàu heùo ruõ; ba laø thaân theå hoâi haùm nhô nhôùp; boán laø moà hoâi thöôøng ra döôùi naùch; naêm laø khoâng coøn öa thích ngai vò cuûa mình.

“Baáy giôø vò Thieân Ñeá-thích aáy thaáy ôû nhöõng nôi vaéng veû tòch tónh coù vò sa-moân hoaëc baø-la-moân naøo ñeàu tìm ñeán, nghó raèng nhöõng vò aáy laø Phaät. Nhöng nhöõng sa-moân hoaëc baø-la-moân aáy khi nhìn thaáy Ñeá-thích ñeàu laáy laøm möøng rôõ, noùi raèng: ‘Thöa ñöùc vua coõi trôøi, nay toâi xin ñöôïc quy 1 Thích-ñeà-hoaøn-nhaân: vò vua coõi trôøi, töùc laø Ñeá-thích.

99


y vôùi ngaøi.’ Ñeá-thích nghe nhö vaäy lieàn bieát hoï khoâng phaûi laø Phaät, töï nghó raèng: ‘Neáu hoï khoâng phaûi laø Phaät thì khoâng theå cöùu chöõa ñöôïc naêm töôùng suy maát cuûa ta.’

“Baáy giôø, vò quan ñaùnh xe cho vua trôøi Ñeá-thích laø Baùt-giaø-thi lieàn taâu raèng: ‘Kieàu-thi-ca!1 Coù vò vua caøn-thaùt-baø2 teân laø Ñoân-phuø-laâu, coù ngöôøi con gaùi teân Tu-baït-ñaø. Neáu ngaøi chòu ban coâ coâng chuùa aáy cho haï thaàn, haï thaàn seõ chæ cho ngaøi nôi coù theå tröø döùt caùc töôùng suy maát.’

“Ñeá-thích lieàn ñaùp: ‘Thieän nam töû! Vua a-tu-la3 laø Tyø-ma-chaát-ña coù coâng chuùa Xaù-chæ laø ngöôøi ta yeâu kính nhaát; neáu khanh coù theå chæ cho ta nôi tröø döùt ñöôïc caùc töôùng xaáu thì ta seõ ban coâng chuùa aáy cho khanh, huoáng chi laø coâng chuùa Tu-baït-ñaø?’

“Quan ñaùnh xe taâu raèng: ‘Kieàu-thi-ca! Coù ñöùc Phaät Theá Toân laø Thích-ca Maâu-ni nay ñang ôû taïi thaønh lôùn Vöông Xaù. Neáu ngaøi coù theå ñeán ñoù thöa hoûi nhöõng ñieàu chöa bieát thì chaéc chaén seõ coù theå dieät tröø ñöôïc nhöõng töôùng suy maát kia.’

“Ñeá-thích noùi: ‘Thieän nam töû! Neáu quaû ñöùc Phaät Theá Toân coù theå tröø döùt ñöôïc caùc töôùng suy cho ta thì khanh haõy ñöa ta ñeán ngay choã cuûa ngaøi.’1 Kieàu-thi-ca: moät trong caùc teân rieâng cuûa ñöùc Ñeá-thích.2 Caøn-thaùt-baø (Gandharva), moät trong taùm loaøi chuùng sanh, thöôøng ñöôïc goïi chung

laø Taùm boä chuùng, bao goàm: chö thieân, loaøi roàng, daï-xoa, a-tu-la, caøn-thaùt-baø, ca-laàu-la, khaån-na-la vaø ma-haàu-la-giaø. Teân goïi naøy cuõng ñöôïc ñoïc laø kieàn-thaùt-baø, kieån-ñaø-la... dòch nghóa laø höông thaàn, laø loaøi chuyeân lo veà aâm nhaïc treân cung trôøi Ñeá-thích. Loaøi caøn-thaùt-baø khoâng aên thòt, khoâng uoáng röôïu, chæ thích höông thôm, vì vaäy neân trong thaân thöôøng toûa ra muøi thôm, goïi laø höông thaàn.

3 A-tu-la (asura), moät trong taùm boä chuùng vöøa noùi treân, cuõng noùi taét laø tu-la, dòch nghóa laø phi thieân (khoâng phaûi chö thieân), vì loaøi naøy tuy coù thaàn löïc, coù cung ñieän, song hình theå khoâng ñöôïc ñoan chaùnh nhö chö thieân ôû caùc coõi trôøi. Trong loaøi a-tu-la, nam giôùi mang hình töôùng xaáu nhöng nöõ giôùi laïi raát ñeïp.

100


“Quan ñaùnh xe vaâng lôøi, lieàn quay xe höôùng ñeán thaønh Vöông Xaù, nuùi Kyø-xaø-quaät. Khi ñeán choã Phaät, Ñeá-thích cuùi ñaàu leã baùi döôùi chaân Phaät, roài ngoài sang moät beân, baïch Phaät raèng: ‘Baïch Theá Toân! Trong hai coõi trôøi ngöôøi, coù nhöõng gì laø troùi buoäc?’

“Phaät daïy: ‘Kieàu-thi-ca! Tham tieác keo laän vaø ganh gheùt ghen tî [laø nhöõng söï troùi buoäc].’

“Ñeá-thích laïi thöa hoûi: ‘Tham tieác keo laän vaø ganh gheùt ghen tî do ñaâu maø sanh ra?’

“Phaät daïy: ‘Do voâ minh sanh ra.’

“Laïi hoûi: ‘Voâ minh do ñaâu maø sanh ra?’

“Phaät daïy: ‘Do phoùng tuùng buoâng thaû sanh ra.’

“Laïi hoûi: ‘Phoùng tuùng buoâng thaû do ñaâu maø sanh ra?

“Phaät daïy: ‘Do ñieân ñaûo sanh ra.’

“Laïi hoûi: ‘Ñieân ñaûo do ñaâu maø sanh ra?’

“Phaät daïy: ‘Do loøng nghi ngôø maø sanh ra.’

“Ñeá-thích lieàn baïch Phaät: ‘Baïch Theá Toân! Quaû ñuùng nhö lôøi Phaät daïy, phaùp ñieân ñaûo laø do loøng nghi ngôø sanh ra. Vì sao vaäy? Vì con ñaây quaû thaät coù loøng nghi, vì coù loøng nghi neân sanh ra ñieân ñaûo, chaúng phaûi Theá Toân laïi töôûng laø Theá Toân. Nay con ñöôïc gaëp Phaät, loøng nghi lieàn döùt tröø; loøng nghi döùt tröø neân söï ñieân ñaûo cuõng döùt heát; ñieân ñaûo döùt heát neân khoâng coù loøng tham lam, cho ñeán khoâng ghen tî.’

“Phaät daïy: ‘OÂng noùi raèng khoâng coù loøng tham lam, ghen

101


tî, vaäy ñaõ ñaéc quaû A-na-haøm roài chaêng? Ngöôøi ñaéc quaû A-na-haøm khoâng coù loøng tham. Neáu khoâng coù loøng tham, sao laïi vì maïng soáng maø tìm ñeán choã ta? Neáu thaät laø ñaéc quaû A-na-haøm thì khoâng tham caàu maïng soáng.’

“Ñeá-thích thöa: ‘Baïch Theá Toân! Neáu coù ñieân ñaûo aét coù mong caàu maïng soáng, ngöôøi khoâng ñieân ñaûo aét khoâng mong caàu maïng soáng. Nay con thaät khoâng coøn mong caàu maïng soáng, chæ caàu ñöôïc phaùp thaân Phaät vaø trí tueä Phaät maø thoâi.’

“Phaät daïy: ‘Kieàu-thi-ca! Ngöôøi caàu phaùp thaân Phaät vaø trí tueä Phaät thì trong töông lai chaéc chaén seõ ñöôïc.’

“Luùc aáy, Ñeá-thích nghe Phaät thuyeát phaùp roài, naêm töôùng suy töùc thôøi dieät maát, lieàn ñöùng daäy kính leã, ñi quanh Phaät ba voøng,1 cung kính chaép tay baïch Phaät: ‘Theá Toân! Nay con vöøa cheát ñi soáng laïi, maïng soáng maát roài nay coù laïi, coøn ñöôïc nghe Phaät thoï kyù seõ ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ñoù chính laø ñöôïc sanh ra laàn nöõa, ñöôïc maïng soáng laàn nöõa.

“Baïch Theá Toân! Nhö taát caû trong loaøi ngöôøi vaø chö thieân, phaûi laøm theá naøo ñeå ñöôïc taêng ích, laïi do nhaân duyeân gì phaûi bò toån giaûm?’

“Phaät daïy: ‘Kieàu-thi-ca! Ñaáu tranh giaønh giaät laø nhaân duyeân laøm toån giaûm trong caû hai coõi trôøi, ngöôøi. Kheùo tu taäp pheùp hoøa kính2 aét seõ ñöôïc söï taêng ích.’

1 Ñi quanh... ba voøng: Theo nghi thöùc AÁn Ñoä thôøi coå laø ñeå bieåu thò söï cung kính. Khi vieáng caùc thaùp Phaät, ngöôøi ta cuõng duøng hình thöùc ñi quanh nhö theá naøy ñeå toû loøng cung kính, goïi laø nhieãu thaùp.

2 Pheùp hoøa kính, hay luïc hoøa kính, chæ saùu phaùp giuùp ngöôøi ta chung soáng hoøa hôïp trong moät coäng ñoàng, nhaát laø trong Taêng ñoaøn. Saùu phaùp naøy goàm coù: 1. Thaân

102


“Ñeá-thích thöa: ‘Baïch Theá Toân! Neáu söï ñaáu tranh laøm toån giaûm thì töø nay con seõ khoâng ñaùnh nhau vôùi loaøi A-tu-la nöõa.’

“Phaät daïy: ‘Laønh thay, laønh thay! Kieàu-thi-ca, chö Phaät Theá Toân daïy raèng phaùp nhaãn nhuïc laø nhaân cuûa quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’

“Luùc aáy, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân lieàn leã baùi tröôùc Phaät roài quay veà.

“Thöa ñaïi vöông! Nhö Lai coù theå döùt tröø caùc töôùng xaáu aùc, vì theá neân toân xöng Phaät laø ñaáng khoâng theå nghó baøn. Neáu ñaïi vöông ñeán ñoù aét laø coù bao nhieâu toäi naëng ñeàu seõ ñöôïc döùt tröø.

“Laïi xin ñaïi vöông haõy nghe qua vieäc naøy.

“Coù ngöôøi doøng baø-la-moân teân Baát Haïi, vì ñaõ gieát cheát raát nhieàu ngöôøi neân moïi ngöôøi ñeàu goïi anh ta laø Öông-quaät-ma.1 Ngöôøi naøy laïi muoán gieát meï, khi loøng aùc khôûi leân thì thaân cuõng theo ñoù maø ñoäng; thaân taâm ñeàu ñoäng [nhö theá] töùc laø nhaân cuûa Naêm toäi nghòch; do nhaân laø Naêm toäi nghòch neân chaéc chaén phaûi ñoïa ñòa nguïc.

hoøa coäng truù; 2. Khaåu hoøa voâ tranh; 3. YÙ hoøa ñoàng söï; 4. Giôùi hoøa ñoàng tu; 5. Kieán hoøa ñoàng giaûi; 6. Lôïi hoøa ñoàng quaân. Neáu moïi ngöôøi trong moät coäng ñoàng ñeàu soáng theo nhöõng nguyeân taéc hoøa kính naøy thì ñôøi soáng taäp theå ñoù seõ luoân coù ñöôïc söï hoøa hôïp, an oån.

1 Öông-quaät-ma (Aṅgulimālya), cuõng ñoïc laø Öông-quaät-ma-la, Öông-cöøu-ma-la hay Öông-quaät-man, dòch nghóa laø chæ man (指鬘), nghóa laø duøng ngoùn tay ngöôøi keát laøm voøng ñeå ñoäi treân ñaàu. Goïi teân nhö theá laø vì ngöôøi naøy tin theo ngoaïi ñaïo taø thuyeát, cho raèng gieát cheát nhieàu ngöôøi thì ñöôïc vaøo Nieát-baøn. OÂng ta ñaõ gieát cheát ñeán 999 ngöôøi, ñeàu chaët laáy ngoùn tay xaâu laïi thaønh chuoãi ñoäi leân ñaàu. Moïi ngöôøi ñeàu sôï haõi, khoâng coøn ai daùm ñeán gaàn ñeå oâng ta gieát nöõa, vì theá neân oâng ñònh gieát meï mình cho ñuû soá 1.000 ngöôøi. Ñöùc Phaät bieát ñöôïc vieäc naøy lieàn hieän ñeán giaùo hoùa, khieán oâng ta caûi taø quy chaùnh, töø boû vieäc gieát haïi vaø quy y theo Phaät, phaùt taâm caàu Phaät ñaïo.

103


“Sau ñoù, khi [ngöôøi naøy] gaëp Phaät thì thaân taâm cuõng ñeàu ñoäng, lieàn muoán laøm haïi Phaät. Thaân taâm ñeàu ñoäng töùc laø nhaân cuûa Naêm toäi nghòch; do nhaân laø Naêm toäi nghòch neân chaéc chaén phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc.

“Nhöng khi ngöôøi aáy ñöôïc gaëp baäc thaày lôùn laø ñöùc Nhö Lai, töùc thì ñöôïc tröø döùt nhaân duyeân vaøo ñòa nguïc, phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì theá neân toân xöng Phaät laø baäc löông y cao troåi nhaát, khoâng gioáng nhö boïn Saùu thaày [ngoaïi ñaïo].1

“Ñaïi vöông! Laïi coù vò vöông töû laø Tu-tyø-la2 bò vua cha noåi giaän sai chaët heát tay chaân roài xoâ xuoáng gieáng saâu. Ngöôøi meï thöông xoùt, sai ngöôøi cöùu leân vaø ñöa ñeán choã Phaät. Khi vöøa gaëp Phaät, tay chaân lieàn ñöôïc laønh laën nhö cuõ, lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Ñaïi vöông! Nhôø gaëp Phaät maø ñöôïc nhöõng quaû baùo [toát laønh] ngay trong hieän taïi nhö vaäy, neân toân xöng Phaät laø baäc löông y cao troåi nhaát, khoâng gioáng nhö boïn Saùu thaày [ngoaïi ñaïo].

“Ñaïi vöông! Nhö treân bôø soâng Haèng coù naêm traêm ngaï quyû, traûi qua voâ soá naêm khoâng heà nhìn thaáy nöôùc. Tuy ñöùng treân doøng soâng nhöng chæ thaáy toaøn löûa ñoû cuoän chaûy,3 böùc baùch vì ñoùi khaùt neân keâu gaøo than khoùc. Luùc

1 Boïn Saùu thaày (Luïc sö): chæ boïn saùu thaày ngoaïi ñaïo cuøng thôøi vôùi Phaät, moãi ngöôøi ñeàu thuyeát daïy moät luaän thuyeát taø kieán, loâi keùo raát nhieàu ngöôøi tin theo hoï. Trong caùc ñoaïn tröôùc ñaõ coù noùi ñeán caùc vò thaày ngoaïi ñaïo naøy vaø nhöõng taø thuyeát cuûa hoï.

2 Tu-tyø-la: phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Suvira.3 Nhöõng ngaï quyû naøy do nghieäp löïc neân phaûi chòu ñoùi khaùt, khoâng theå nhìn thaáy

nöôùc neân chaúng bao giôø ñöôïc uoáng. Doøng soâng thaät coù nöôùc maø nghieäp löïc cuûa hoï khieán cho chæ nhìn thaáy toaøn laø löûa ñoû cuoän chaûy.

104


aáy, Nhö Lai ñang ôû trong khu röøng Uaát-ñaøm-baùt ven soâng, ngoài döôùi moät coäi caây. Nhöõng ngaï quyû naøy ñi ñeán choã Phaät, baïch raèng: ‘Theá Toân! Chuùng con quaù ñoùi khaùt, chaúng soáng ñöôïc bao laâu nöõa!’ Phaät daïy: ‘Nöôùc chaûy döôùi soâng Haèng, sao caùc ngöôi khoâng uoáng?’ Boïn ngaï quyû ñaùp: ‘Nhö Lai thaáy ñoù laø nöôùc, nhöng chuùng con thaáy ñoù laø löûa.’ Phaät daïy: ‘Nöôùc soâng Haèng trong maùt, thaät khoâng phaûi löûa! Vì nghieäp xaáu aùc cuûa caùc ngöôi neân trong loøng töï ñieân ñaûo cho ñoù laø löûa. Ta seõ vì caùc ngöôi tröø döùt söï ñieân ñaûo, khieán caùc ngöôi nhìn thaáy nöôùc.’

“Luùc aáy, ñöùc Theá Toân vì boïn ngaï quyû maø giaûng thuyeát choã sai laàm tai haïi cuûa loøng tham lam keo laän. Boïn quyû thöa raèng: ‘Nay chuùng con ñang khaùt nöôùc, tuy ñöôïc nghe giaûng phaùp nhöng chaúng theå naøo ñöa vaøo trong taâm.’ Phaät daïy: ‘Caùc ngöôi khaùt nöôùc thì tröôùc heát coù theå xuoáng soâng, tuøy yù maø uoáng.’ Khi aáy, boïn quyû nhôø söùc Phaät lieàn uoáng ñöôïc nöôùc. Khi uoáng nöôùc roài, ñöùc Nhö Lai laïi vì chuùng maø giaûng thuyeát ñuû moïi phaùp. Nghe thuyeát phaùp roài, heát thaûy ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, lieàn xaû boû thaân hình ngaï quyû, [sanh veà coõi trôøi] ñöôïc thaân chö thieân. Ñaïi vöông! Vì theá neân toân xöng Phaät laø baäc löông y cao troåi nhaát, chaúng phaûi nhö boïn Saùu thaày [ngoaïi ñaïo].

“Ñaïi vöông! Taïi nöôùc Xaù-baø-ñeà1 coù boïn cöôùp naêm traêm ngöôøi, bò vua Ba-tö-naëc moùc maét, khoâng nhìn thaáy ñöôøng ñi neân khoâng theå tìm ñeán choã Phaät. Ñöùc Phaät thöông xoùt

1 Xaù-baø-ñeà (Śrāvastī), caùch ñoïc khaùc thöôøng gaëp hôn laø Xaù-veä, kinh ñoâ cuûa nöôùc Caâu-taùt-la (Kosala), cuõng ñoïc laø Kieàu-taùt-la. Ñuùng ra ñaây chæ laø teân thaønh, nhöng nhieàu khi cuõng ñöôïc duøng ñeå chæ caû nöôùc Caâu-taùt-la, nhö ôû ñaây goïi laø nöôùc Xaù-baø-ñeà, hoaëc coù nôi khaùc goïi laø nöôùc Xaù-veä, ñeàu laø ñeå chæ nöôùc Caâu-taùt-la, vaøo thôøi aáy do vua Ba-tö-naëc cai trò.

105


lieàn hieän ñeán choã boïn cöôùp aáy, an uûi khuyeân baûo raèng: ‘Thieän nam töû! Haõy kheùo giöõ gìn thaân vaø mieäng, ñöøng bao giôø laøm vieäc aùc nöõa.’1

“Boïn cöôùp nghe ñöôïc gioïng noùi cuûa Nhö Lai trong treûo, maàu nhieäm, thaáu suoát moïi nôi, trong phuùt choác ñöôïc saùng maét trôû laïi, lieàn ñeán tröôùc ñöùc Phaät, chaép tay leã kính, baïch raèng: ‘Theá Toân! Nay chuùng con bieát raèng Phaät ñem loøng töø che chôû taát caû chuùng sanh, chaúng rieâng gì trong hai coõi trôøi ngöôøi.’

“Luùc aáy, ñöùc Nhö Lai lieàn vì hoï maø thuyeát phaùp. Nghe thuyeát phaùp roài, hoï ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Vì theá neân ñöùc Nhö Lai quaû thaät laø baäc löông y cao troåi nhaát cuûa theá gian, chaúng phaûi nhö boïn Saùu thaày [ngoaïi ñaïo].

“Ñaïi vöông! Taïi nöôùc Xaù-baø-ñeà coù ngöôøi doøng chieân-ñaø-la teân laø Khí Hö, ñaõ gieát haïi raát nhieàu ngöôøi. Khi gaëp ñöôïc ñeä töû Phaät laø ngaøi Ñaïi Muïc-kieàn-lieân lieàn tröø döùt nhaân duyeân ñòa nguïc, ñöôïc sanh leân coõi trôøi Ba möôi ba.2 Vì coù haøng ñeä töû baäc thaùnh nhö vaäy neân ñöùc Phaät Nhö Lai ñöôïc toân xöng laø vò thaày thuoác cao troåi nhaát, chaúng phaûi nhö boïn saùu thaày [ngoaïi ñaïo].

“Ñaïi vöông! Taïi thaønh Ba-la-naïi coù ngöôøi con nhaø tröôûng giaû teân A-daät-ña, leùn luùt loaïn daâm vôùi meï, roài vì vieäc aáy maø nhaãn taâm gieát cha. Ngöôøi meï sau ñoù laïi thoâng

1 Caâu chuyeän veà boïn cöôùp naøy cuõng ñaõ ñöôïc ñöùc Phaät nhaéc ñeán trong phaàn giaûng veà ñöùc töø tröôùc ñaây. Xem laïi trang 391 cuûa Taäp 3.

2 Coõi trôøi Ba möôi ba (Tam thaäp tam thieân): töùc coõi trôøi Ñao-lôïi (Trāyastriṃśa), thuoäc Duïc giôùi.

106


daâm vôùi ngöôøi ngoaøi. Khi bieát ñöôïc söï vieäc, ngöôøi aáy lieàn gieát cheát meï.

“Ngöôøi aáy coù quen bieát vôùi moät vò A-la-haùn, laïi sanh loøng xaáu hoå, theïn nhuïc neân gieát caû vò A-la-haùn aáy. Gieát xong, lieàn ñi ñeán tinh xaù Kyø-hoaøn1 xin xuaát gia. Luùc aáy, chö tyø-kheo ñeàu bieát raèng ngöôøi aáy coù ba toäi nghòch2 neân khoâng daùm nhaän cho. Khoâng ñöôïc pheùp xuaát gia, ngöôøi aáy caøng theâm töùc giaän, ngay trong ñeâm lieàn phoùng hoûa thieâu ruïi choã ôû cuûa chö taêng, laøm cheát raát nhieàu ngöôøi voâ toäi.

“Sau ñoù, ngöôøi aáy laïi vaøo thaønh Vöông Xaù, tìm ñeán choã Phaät caàu xin Phaät thöông xoùt cho ñöôïc xuaát gia. Nhö Lai lieàn chaáp thuaän, vì ngöôøi aáy dieãn thuyeát phaùp yeáu, khieán cho toäi naëng daàn daàn thaønh nheï, lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì theá neân toân xöng Phaät laø baäc löông y cuûa theá gian, chaúng phaûi nhö boïn Saùu thaày [ngoaïi ñaïo].

“Ñaïi vöông! Taùnh tình cuûa ngaøi voán laø hung baïo ñoäc aùc, laïi tin lôøi keû xaáu aùc laø Ñeà-baø-ñaït-ña maø thaû con voi lôùn ñang say röôïu, muoán ñaïp cheát Phaät. Nhöng khi voi thaáy Phaät lieàn töùc thôøi tænh taùo, Phaät ñöa tay ra xoa ñaàu, laïi thuyeát phaùp cho voi nghe, khieán noù phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.3

1 Tinh xaù Kyø-hoaøn, töùc tinh xaù Kyø-vieân (Jetavanānāthapiṇḍadasyārāma), cuõng goïi laø tinh xaù Kyø-ñaø, hoaëc Kyø-thoï Caáp Coâ Ñoäc vieân.

2 Ba toäi nghòch: Coù Naêm toäi nghòch laø gieát cha, gieát meï, gieát A-la-haùn, phaù hoøa hôïp taêng vaø laøm thaân Phaät chaûy maùu. Trong soá naøy thì ngöôøi naøy ñaõ phaïm ñuû ba toäi.

3 Chuyeän naøy cuõng ñaõ ñöôïc ñöùc Phaät nhaéc ñeán trong phaàn giaûng veà ñöùc töø. Xem laïi Taäp 3, trang 326.

107


“Ñaïi vöông! Loaøi suùc sanh ñöôïc thaáy Phaät coøn phaù tröø ñöôïc nghieäp quaû suùc sanh, huoáng chi loaøi ngöôøi? Ñaïi vöông neân bieát, neáu ñöôïc gaëp Phaät thì coù bao nhieâu toäi naëng cuõng ñeàu tröø dieät heát.

“Ñaïi vöông! Khi ñöùc Theá Toân chöa ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, Ma vöông cuøng vôùi voâ soá quyeán thuoäc cuøng ñeán choã cuûa Boà Taùt.1 Baáy giôø, Boà Taùt duøng söùc nhaãn nhuïc ñeå tröø heát taâm aùc cuûa ma, khieán ma nhaän laõnh Chaùnh phaùp, mau choùng phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ñöùc Phaät coù söùc coâng ñöùc lôùn lao ñeán nhö vaäy!

“Ñaïi vöông! Coù quyû Khoaùng Daõ ñaõ gieát haïi raát nhieàu chuùng sanh. Baáy giôø, Nhö Lai vì tröôûng giaû Thieän Hieàn2 neân hieän ñeán thoân Khoaùng Daõ, thuyeát phaùp vôùi quyû. Luùc aáy, quyû Khoaùng Daõ nghe phaùp roài hoan hyû, lieàn ñem tröôûng giaû daâng cho Nhö Lai, roài sau ñoù phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Ñaïi vöông! ÔÛ nöôùc Ba-la-naïi3 coù ngöôøi ñoà teå teân laø Quaûng Ngaïch, moãi ngaøy ñeàu gieát chaúng bieát bao nhieâu con deâ. Ñeán khi gaëp ngaøi Xaù-lôïi-phaát, ngöôøi aáy lieàn thoï giöõ Taùm giôùi4 trong suoát moät ngaøy moät ñeâm. Nhôø nhaân

1 Boà Taùt: Ñaây noùi ñöùc Phaät khi coøn trong giai ñoaïn tu haïnh Boà Taùt, chöa chöùng ñaéc quaû Phaät.

2 Chuyeän quyû Khoaùng Daõ ñaõ keå roõ ôû quyeån 16, Taäp 3, töø trang 404. Tröôûng giaû Thieän Hieàn khi aáy laø ngöôøi ñeán phieân phaûi noäp maïng cho quyû aên thòt, ñöôïc Phaät cöùu thoaùt, ñoåi teân cho laø Thuû Tröôûng giaû.

3 Ba-la-naïi (Vāraṇasi): teân nöôùc thuoäc löu vöïc soâng Haèng, trong nöôùc coù vöôøn Loäc uyeån laø nôi ñöùc Phaät thuyeát phaùp laàn ñaàu tieân.

4 Taùm giôùi (Baùt giôùi), töùc laø Baùt quan trai giôùi, laø nhöõng giôùi ñöôïc truyeàn cho ngöôøi thoï giôùi (giôùi töû) trong moät thôøi gian nhaát ñònh, thöôøng laø moät ngaøy moät ñeâm. Caùc giôùi naøy goàm: 1. Khoâng saùt sanh, 2. Khoâng troäm caép, 3. Khoâng daâm duïc, 4. Khoâng noùi doái, 5. Khoâng uoáng röôïu, 6. Khoâng duøng caùc thöù trang söùc, höông hoa,

108


duyeân aáy, ñeán khi maïng chung ñöôïc laøm con cuûa vò Thieân vöông Tyø-sa-moân ôû phöông baéc. Ñeä töû cuûa Nhö Lai coøn coù quaû coâng ñöùc lôùn lao nhö vaäy, huoáng chi laø Phaät?

“Ñaïi vöông! ÔÛ mieàn baéc nöôùc Thieân Truùc1 coù thaønh Teá Thaïch, trong thaønh coù vua Long AÁn. Vua aáy tröôùc vì tham muoán ngoâi vua neân gieát haïi cha mình. Gieát cha roài trong loøng sanh ra hoái haän, boû caû vieäc nöôùc tìm ñeán choã Phaät, caàu Phaät thöông xoùt cho xuaát gia. Phaät daïy: ‘Laønh thay, ñaõ ñeán ñaây!’ Lôøi noùi vöøa döùt thì vua laäp töùc hoùa thaønh moät vò tyø-kheo, toäi naëng dieät maát, lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ñaïi vöông neân bieát, ñöùc Phaät coù quaû coâng ñöùc lôùn lao voâ löôïng voâ bieân nhö theá!

“Ñaïi vöông! Nhö Lai coù ngöôøi em hoï laø Ñeà-baø-ñaït-ña phaïm ba toäi nghòch laø phaù hoaïi chuùng taêng, laøm thaân Phaät chaûy maùu vaø haïi baø tyø-kheo ni Lieân Hoa. Nhö Lai vì oâng aáy maø thuyeát giaûng moïi leõ phaùp yeáu, khieán cho toäi naëng chaúng bao laâu ñaõ thaønh ra nheï. Vì theá neân ñöùc Nhö Lai laø baäc ñaïi löông y, chaúng phaûi nhö boïn Saùu thaày [ngoaïi ñaïo].

“Ñaïi vöông! Neáu coù theå tin lôøi haï thaàn, xin mau mau ñeán choã Nhö Lai. Neáu chöa tin ñöôïc cuõng xin suy xeùt kyõ.

“Ñaïi vöông! Loøng ñaïi bi cuûa chö Phaät Theá Toân bao truøm khaép caû, chaúng tröø baát cöù moät ai. Chaùnh phaùp traûi roäng,

phaán saùp, daàu thôm ñeå toâ ñieåm thaân theå, 7. Khoâng naèm ngoài treân giöôøng gheá cao roäng vaø khoâng ca haùt nhaûy muùa hoaëc ñi xem ngöôøi khaùc ca haùt nhaûy muùa, 8. Khoâng aên phi thôøi. Naêm giôùi ñaàu gioáng nhö Nguõ giôùi cuûa cö só, nhöng khaùc moät ñieåm laø döùt haún vieäc daâm duïc trong thôøi gian giöõ giôùi, coøn Nguõ giôùi chæ quy ñònh laø khoâng taø daâm, nghóa laø khoâng laøm vieäc daâm duïc vôùi ngöôøi khoâng phaûi laø vôï hoaëc choàng mình.

1 Thieân Truùc: moät teân khaùc tröôùc ñaây ngöôøi Trung Hoa duøng ñeå chæ AÁn Ñoä.

109


chaúng nôi naøo laø khoâng bao quaùt. [Ñöùc Theá Toân coù loøng] bình ñaúng ñoái vôùi ngöôøi thaân, keû oaùn, loøng khoâng phaân bieät thöông gheùt, chaúng bao giôø thieân vò ngöôøi naøo ñeå khieán cho rieâng ngöôøi aáy ñöôïc thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà maø nhöõng ngöôøi khaùc laïi khoâng ñöôïc. Nhö Lai khoâng chæ laø thaày cuûa Boán chuùng,1 maø cuõng laø thaày cuûa taát caû chö thieân, nhaân loaïi, caùc loaøi roàng, loaøi quyû, ñòa nguïc, suùc sanh, quyû ñoùi... Heát thaûy chuùng sanh nhìn thaáy Phaät ñeàu khôûi sanh tö töôûng [cung kính thöông yeâu] nhö [nhìn thaáy] cha meï mình.

“Ñaïi vöông neân bieát, Nhö Lai khoâng chæ vì nhöõng ngöôøi giaøu coù cao quyù nhö vua Baït-ñeà-ca2 maø thuyeát phaùp, cuõng vì ngöôøi haï tieän nhö Öu-ba-ly.3 Nhö Lai khoâng chæ nhaän thöùc aên do Tu-ñaït-ña A-na-baân-ñaøn4 daâng cuùng, maø cuõng nhaän thöùc aên cuûa oâng Tu-ñaït-ña raát ngheøo khoù;5 khoâng

1 Boán chuùng (Töù chuùng): Boán chuùng ñeä töû Phaät, goàm hai chuùng xuaát gia laø tyø-kheo vaø tyø-kheo ni, hai chuùng taïi gia laø cö só nam vaø cö só nöõ.

2 Phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Bhadrika, cuõng ñoïc taét laø Baït-ñeà.3 Öu-ba-ly, phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Upāli, veà sau laø moät trong Möôøi ñaïi ñeä töû cuûa

ñöùc Phaät. Ngaøi voán xuaát thaân haï tieän nhöng ñöôïc Phaät cho xuaát gia ñoàng thôøi vôùi caùc vöông töû doøng hoï Thích-ca nhö caùc ngaøi A-nan, Nan-ñaø... Quyeát ñònh naøy cuûa ñöùc Phaät vöøa khích leä söï phaùt taâm cuûa ngaøi Öu-ba-ly, vöøa tröø ñöôïc taâm kieâu maïn cuûa caùc vò vöông töû vaøo luùc ñoù.

4 Tu-ñaït-ña A-na-baân-ñaøn (Sudatta Anāthapiṇḍada), cuõng ñoïc laø Tu-ñaït-ña A-na-baân-ñeå, laø teân vaø hieäu cuûa moät vò tröôûng giaû giaøu coù, hieàn thieän, cuõng laø ñaïi thaàn cuûa vua Ba-tö-naëc. Teân oâng laø Tu-ñaït-ña, nhöng vì thöôøng laøm vieäc caáp thí cho nhöõng ngöôøi coâ ñoäc, ñoùi thieáu, neân ñöôïc daân chuùng xöng hieäu laø A-na-baân-ñaøn, Haùn dòch laø Caáp Coâ Ñoäc, nghóa laø ngöôøi thöôøng chu caáp, boá thí cho nhöõng keû coâ ñoäc.

5 Tu-ñaït-ña raát ngheøo: ngöôøi naøy tuy cuøng teân vôùi tröôûng giaû Tu-ñaït-ña, nhöng laø ngöôøi heát söùc ngheøo khoù. Moät hoâm bôùi trong ñoáng phaân hoâi ñöôïc khuùc goã chieân ñaøn quyù, mang baùn laáy tieàn mua ñöôïc 4 ñaáu gaïo, vui möøng baûo vôï naáu ngay moät ñaáu gaïo ñeå cuøng aên. Ñöùc Phaät quaùn xeùt nhaân duyeân bieát ñaõ ñeán luùc cöùu ñoä ñöôïc ngöôøi naøy, lieàn baûo ngaøi Xaù-lôïi-phaát ngay khi aáy ñeán khaát thöïc. Ngöôøi vôï Tu-ñaït-ña hoan hyû cuùng döôøng troïn soá côm aáy cho ngaøi. Laïi naáu moät ñaáu gaïo nöõa,

110


chæ thuyeát phaùp vì nhöõng ngöôøi caên taùnh saùng suoát nhö Xaù-lôïi-phaát, maø cuõng vì nhöõng ngöôøi caên taùnh ngu ñoän nhö Chaâu-lôïi-baøn-ñaëc; khoâng chæ cho nhöõng ngöôøi taùnh khoâng tham lam nhö Ñaïi Ca-dieáp xuaát gia caàu ñaïo, maø cuõng cho nhöõng keû raát tham lam nhö Nan-ñaø cuõng ñöôïc xuaát gia; khoâng chæ nhaän nhöõng ngöôøi ít phieàn naõo nhö nhoùm oâng Öu-laâu-taàn-loa Ca-dieáp xuaát gia caàu ñaïo, maø cuõng cho nhöõng keû nhieàu phieàn naõo, taïo toäi naëng nhö em vua Ba-tö-naëc laø Tu-ñaø-da cuõng ñöôïc xuaát gia.

“Ngaøi khoâng phaûi vì oâng Sa Thaûo cung kính cuùng döôøng maø döùt tröø taän goác loøng saân haän, coøn nhö Öông-quaät-ma-la coù loøng aùc muoán laøm haïi thì buoâng boû khoâng cöùu ñoä; ngaøi khoâng chæ thuyeát phaùp vì nhöõng nam nhaân coù trí tueä, maø cuõng vì nhöõng nöõ nhaân raát keùm trí nöõa. Ngaøi khoâng chæ giuùp cho ngöôøi xuaát gia ñöôïc boán quaû ñaïo,1 maø cuõng giuùp cho ngöôøi taïi gia ñöôïc ba quaû ñaïo.2 Khoâng chæ thuyeát phaùp vì nhöõng ngöôøi nhö Phuù-ña-la, ñaõ buoâng boû heát moïi vieäc, chuyeân taâm suy xeùt ôû nôi vaéng veû yeân tónh, maø cuõng vì nhöõng ngöôøi nhö vua Taàn-baø-sa-la, ñang [baän roän] cai quaûn vieäc nöôùc, laøm vua cai trò moät nöôùc. Ngaøi khoâng chæ

Phaät baûo ngaøi Muïc-kieàn-lieân ñeán khaát thöïc. Ngöôøi vôï cuõng vui veû cuùng döôøng. Naáu laàn thöù ba, Phaät laïi baûo ngaøi Ca-dieáp ñeán khaát thöïc, ngöôøi vôï laïi cuõng vui veû cuùng döôøng. Ñeán khi naáu chín ñaáu gaïo cuoái cuøng, ñöùc Phaät töï ñeán khaát thöïc, vôï choàng Tu-ñaït-ña cuõng hoan hyû cuùng döôøng caû phaàn côm cuoái cuøng naøy. Phaät thoï nhaän, chuù nguyeän cho hai ngöôøi, ngay trong ngaøy ñoù lieàn dieät heát moïi toäi chöôùng tröôùc ñaây, sanh ñaïi phöôùc ñöùc, caùc thöù traân baûo quyù giaù töï nhieân sanh ra ñaày nhaø, trôû neân giaøu coù. Hoï laïi thöôøng xuyeân thænh Phaät vaø chö taêng ñeán thoï cuùng döôøng. Phaät vì hoï maø thuyeát phaùp, khieán cho ñeàu ñöôïc hieåu ñaïo. Caâu chuyeän naøy coù ghi cheùp trong kinh Taïp thí duï, quyeån haï; kinh Taïp baûo taïng, quyeån 2 vaø Kinh luaät dò töôùng, quyeån 35.

1 Töùc laø Boán thaùnh quaû: Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm vaø A-la-haùn.2 Ba quaû ñaïo: laø ba trong soá boán thaùnh quaû, tröø ra quaû A-la-haùn chæ ngöôøi xuaát gia

môùi coù theå chöùng ñaéc.

111


thuyeát phaùp vì nhöõng ngöôøi ñaõ boû uoáng röôïu, maø cuõng vì nhöõng ngöôøi ñang nghieän röôïu nhö tröôûng giaû UÙc-giaø. Ngaøi khoâng chæ thuyeát phaùp vì nhöõng ngöôøi nhaäp thieàn ñònh nhö Ly-baø-ña, maø cuõng vì nhöõng ngöôøi roái loaïn taâm trí vì maát con nhö coâ baø-la-moân teân Baø-tö-tra.

“Nhö Lai khoâng chæ thuyeát phaùp vì ñeä töû cuûa ngaøi, maø cuõng vì ngoaïi ñaïo nhö phaùi Ni-kieàn; khoâng chæ thuyeát phaùp vì nhöõng ngöôøi thanh xuaân traùng kieän, tuoåi chöa quaù hai möôi laêm, maø cuõng vì nhöõng ngöôøi giaø suy ôû tuoåi taùm möôi. Ngaøi khoâng chæ thuyeát phaùp vì nhöõng ngöôøi caên taùnh thuaàn thuïc, maø cuõng vì caû nhöõng ngöôøi caên laønh chöa thuaàn thuïc. Ngaøi khoâng chæ thuyeát phaùp vì haøng phu nhaân cao quyù nhö baø Maït-lôïi, maø cuõng vì haïng daâm nöõ nhö coâ Lieân Hoa. Ngaøi khoâng chæ thoï nhaän caùc moùn ngon quyù thònh soaïn cuûa vua Ba-tö-naëc, maø cuõng thoï nhaän caû thöùc aên hoãn taïp coù ñoäc cuûa tröôûng giaû Thi-lôïi-cuùc-ña. Ñaïi vöông neân bieát, Thi-lôïi-cuùc-ña thuôû tröôùc cuõng taïo nhaân duyeân toäi nghòch, nhöng nhôø gaëp Phaät vaø nghe phaùp, lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Ñaïi vöông! Ví nhö trong suoát moät thaùng thöôøng duøng y phuïc, vaät thöïc ñeå cuùng döôøng cung kính heát thaûy chuùng sanh, cuõng khoâng baèng ngöôøi nieäm Phaät chæ trong moät khoaûnh khaéc; coâng ñöùc coù ñöôïc cuûa ngöôøi cuùng döôøng kia so vôùi ngöôøi nieäm Phaät chæ baèng ñöôïc moät phaàn möôøi saùu maø thoâi!1

“Ñaïi vöông! Ví nhö ñuùc vaøng thaønh hình ngöôøi, duøng xe ngöïa chôû ñoà quyù baùu, moãi thöù ñeàu ñeán soá traêm, roài mang

1 Moät phaàn möôøi saùu: caùch noùi bieåu tröng thöôøng gaëp trong nhieàu kinh ñieån khaùc, coù yù noùi laø raát nhoû nhoi, khoâng theå so baèng.

112


heát ra boá thí, cuõng khoâng baèng ngöôøi phaùt taâm tìm ñeán choã Phaät [nhöng chæ vöøa] nhaác chaân ñi moät böôùc.1

“Ñaïi vöông! Laïi ví nhö duøng moät traêm coã xe keùo baèng voi ñeå chôû caùc thöù traân baûo cuûa nöôùc Ñaïi Taàn, cuøng haøng traêm nöõ nhaân thaân ñeo voøng chuoãi, mang heát ra boá thí, cuõng khoâng baèng ngöôøi phaùt taâm tìm ñeán choã Phaät [nhöng chæ vöøa] nhaác chaân ñi moät böôùc.

“Laïi ví nhö duøng ñuû boán thöù nhu yeáu2 maø cuùng döôøng cho heát thaûy chuùng sanh trong coõi Tam thieân ñaïi thieân, cuõng khoâng baèng ngöôøi phaùt taâm tìm ñeán choã Phaät [nhöng chæ vöøa] nhaác chaân ñi moät böôùc.

“Ñaïi vöông! Ví nhö ngaøi cung kính cuùng döôøng voâ löôïng chuùng sanh nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng cuõng khoâng baèng moät laàn ñeán choã giöõa hai caây sa-la moïc soùng ñoâi, gaëp ñöùc Nhö Lai vaø thaønh taâm nghe thuyeát phaùp.”

Luùc aáy, vua A-xaø-theá ñaùp raèng: “Kyø-baø! Nhö Lai Theá Toân taùnh ñaõ ñieàu hoøa nhu thuaän, neân quanh ngaøi chæ toaøn laø nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc ñieàu hoøa nhu thuaän; cuõng nhö röøng chieân ñaøn chæ toaøn coù nhöõng caây chieân-ñaøn bao quanh. Nhö Lai laø thanh tònh neân chung quanh ngaøi cuõng toaøn laø nhöõng ngöôøi thanh tònh, cuõng nhö con roàng lôùn, chung quanh ñeàu laø roàng. Nhö Lai laø vaéng laëng yeân tónh, neân chung quanh ngaøi cuõng chæ toaøn laø nhöõng ngöôøi vaéng 1 Coâng ñöùc cuûa ngöôøi naøy coù ñöôïc chöa phaûi laø do gaëp Phaät, maø chæ vöøa khôûi taâm

muoán ñeán choã Phaät, chæ môùi ñi ñöôïc moät böôùc ñaàu tieân maø thoâi, nhöng ñaõ laø lôùn lao ñeán nhö theá!

2 Boán thöù nhu yeáu: 1. Y phuïc, 2. Thöùc aên uoáng, 3. Choã nguû, ñoà nguû, 4. Thuoác men trò beänh.

113


laëng yeân tónh. Nhö Lai khoâng tham lam, neân chung quanh ngaøi cuõng chæ toaøn laø nhöõng ngöôøi khoâng tham lam. Phaät khoâng coù phieàn naõo, neân chung quanh ngaøi cuõng chæ toaøn laø nhöõng ngöôøi khoâng coù phieàn naõo. Nay ta ñaõ laø ngöôøi heát söùc xaáu xa, mang naëng nghieäp aùc, thaân theå hoâi thoái, thuoäc veà caûnh ñòa nguïc, laøm sao coù theå ñöôïc ñeán choã Nhö Lai? Duø ta coù ñeán ñoù e cuõng khoâng ñöôïc tieáp ñoùn chuyeän troø. Tuy khanh khuyeân ta ñeán choã Phaät, nhöng hoâm nay ta raát laáy laøm xaáu hoå, ñau xoùt, khoâng loøng daï naøo maø ñi ñeán ñoù ñöôïc.”

Baáy giôø, giöõa khoâng trung lieàn phaùt ra tieáng noùi raèng: “Phaùp Phaät cao caû nhaát nay saép suy maát roài! Con soâng Chaùnh phaùp saâu thaúm nay saép caïn khoâ! Ngoïn ñeøn Ñaïi phaùp cuõng gaàn taét! Ngoïn nuùi Chaùnh phaùp gaàn suïp ñoå! Con thuyeàn Chaùnh phaùp saép chìm maát! Nhòp caàu Chaùnh phaùp saép hö gaõy! Ngoâi ñeàn Chaùnh phaùp saép saäp ñoå! Ngoïn côø Chaùnh phaùp saép ngaõ! Coäi caây phaùp saép gaõy ñoå! Baäc giuùp ta sanh khôûi moïi ñieàu laønh ñaõ saép ra ñi!1 Moái lo sôï lôùn saép tôùi roài! Côn ñoùi thieáu Chaùnh phaùp cuûa chuùng sanh saép ñeán! Beänh dòch phieàn naõo saép hoaønh haønh! Thôøi toái taêm u aùm saép ñeán! Thôøi khaùt khao Chaùnh phaùp saép tôùi! Ma vöông vui möøng côûi boû aùo giaùp! Maët trôøi Phaät phaùp saép laën khuaát sau nuùi Ñaïi Nieát-baøn!

1 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng thieän höõu, laø dòch töø Phaïn ngöõ kalyānamitra, khoâng chæ ñôn giaûn laø ngöôøi baïn laønh, maø chæ chung nhöõng ngöôøi giuùp chuùng ta sanh khôûi caùc haïnh laønh. Saùch Tham huyeàn kyù, quyeån 6 noùi: “Khôûi ngaõ haïnh coá danh thieän höõu.” (Laøm sanh khôûi coâng haïnh cuûa ta neân goïi laø thieän höõu.) Trong vaên caûnh naøy laø chæ ñeán ñöùc Phaät neân chuùng toâi dòch nhö treân.

114


“Ñaïi vöông! Neáu ñöùc Phaät rôøi khoûi theá gian naøy, toäi aùc naëng neà cuûa vua seõ khoâng coøn ai tröø dieät ñöôïc. Ñaïi vöông! Nay vua ñaõ taïo nghieäp naëng neà nhaát, aét phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø. Do nghieäp duyeân aáy neân phaûi thoï toäi baùo, khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa.

“Ñaïi vöông! A-tyø nghóa laø khoâng giaùn ñoaïn.1 Vì khoâng coù luùc naøo ñöôïc taïm an vui, neân goïi laø khoâng giaùn ñoaïn. Ñaïi vöông! Ví nhö chæ coù moät ngöôøi ñoïa vaøo nguïc aáy, thì thaân theå cuõng töï nhieân daøi roäng ra choaùn troïn caû nguïc, khoâng coù choã hôû, vaø khaép thaân theå ñeàu phaûi chòu moïi noãi khoå. Duø khi coù nhieàu ngöôøi vaøo nguïc, thaân theå cuûa moãi ngöôøi cuõng choaùn ñaày caû nguïc, khoâng chöôùng ngaïi nhau.

“Ñaïi vöông! Trong ñòa nguïc laïnh, neáu taïm thôøi gaëp côn gioù noùng lieàn cho laø vui söôùng. Trong ñòa nguïc noùng, neáu taïm thôøi gaëp côn gioù laïnh cuõng cho laø vui söôùng. Trong ñòa nguïc Ñaúng hoaït,2 ví nhö cheát roài maø nghe moät aâm thanh soáng lieàn soáng laïi. Trong ñòa nguïc A-tyø hoaøn toaøn khoâng coù nhöõng vieäc aáy!

“Ñaïi vöông! Trong ñòa nguïc A-tyø, boán höôùng ñeàu coù cöûa, phía ngoaøi moãi cöûa ñeàu coù löûa döõ, löûa töø boán höôùng ñoâng, taây, nam, baéc qua laïi giao nhau khaép heát. Töôøng saét bao quanh ñeán taùm vaïn do-tuaàn, phía treân coù löôùi saét che truøm, maët ñaát cuõng toaøn baèng saét. Löûa treân phuû xuoáng taän beân döôùi, löûa döôùi buøng leân taän beân treân. Ñaïi vöông!

1 A-tyø (Avīci), Haùn dòch laø voâ giaùn (無間), nghóa laø khoâng giaùn ñoaïn, vì söï thoï hình trong ñòa nguïc naøy lieân tuïc khoâng coù luùc naøo giaùn ñoaïn neân goïi laø voâ giaùn.

2 Ñòa nguïc Ñaúng hoaït (Saṃjīva), moät trong 8 caûnh ñòa nguïc noùng (Nhieät ñòa nguïc). Trong ñòa nguïc aáy, caùc toäi nhaân ñaùnh ñaäp, taøn haïi laãn nhau, xaâu xeù thaân theå nhau nhöng chaúng bao giôø cheát. Moãi khi hoï ñau ñôùn quaù maø cheát ñi thì laäp töùc soáng laïi, tieáp tuïc chòu khoå, neân goïi laø ñaúng hoaït.

115


Nhö con caù bò chieân noùng thì môõ chaûy ra chaùy saïch, toäi nhaân trong ñòa nguïc aáy cuõng gioáng nhö vaäy!

“Ñaïi vöông! Ai phaïm vaøo moät toäi nghòch, seõ phaûi vaøo ñoù chòu ñuû hình phaït cuûa moät toäi. Neáu phaïm vaøo hai toäi nghòch, phaûi chòu toäi gaáp hai laàn. Ngöôøi phaïm vaøo naêm toäi nghòch seõ phaûi chòu toäi gaáp naêm laàn.

“Ñaïi vöông! Nay ta bieát chaéc raèng nghieäp aùc cuûa vua seõ khoâng traùnh khoûi [ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø], neân chæ caàu mong cho vua mau ñeán choã Phaät. Tröø ñöùc Phaät Theá Toân ra khoâng coøn ai khaùc coù theå cöùu vôùt ñöôïc vua. Nay ta thöông vua neân môùi khuyeân baûo daãn daét. nhö vaäy!”

Luùc aáy, vua A-xaø-theá nghe nhöõng lôøi ñoù roài, trong loøng khieáp sôï, toaøn thaân run raåy, naêm voùc1 gieo xuoáng ñaát nhö caây chuoái ñoå, nhöng coá ngaång maët leân hoûi raèng: “Ngöôøi laø ai, sao chaúng hieän hình chæ nghe tieáng noùi?”

[Lieàn coù tieáng ñaùp raèng:] “Ñaïi vöông! Ta laø Taàn-baø-sa-la, cha cuûa con ñaây. Nay con neân nghe theo lôøi khuyeân cuûa Kyø-baø, ñöøng tin lôøi saùu vieân quan taø kieán.”

Vua A-xaø-theá vöøa nghe xong lieàn teù nhaøo xuoáng ñaát, gheû ñoäc nôi thaân boäc phaùt kòch lieät, hoâi thoái gaáp nhieàu laàn tröôùc ñoù. Tuy duøng nhieàu loaïi thuoác maùt thoa leân maø gheû noùng cöù boäc phaùt, khoâng giaûm bôùt chuùt naøo!

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN MÖÔØI CHÍN

1 Naêm voùc (nguõ theå): naêm phaàn cuûa thaân theå, bao goàm: ñaàu, hai tay vaø hai chaân.

176

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN HAI MÖÔI1

PHAÅM HAÏNH THANH TÒNHPhaåm thöù taùm – Phaàn saùu

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân ñang ôû choã hai caây sa-la moïc soùng ñoâi, thaáy ñöôïc vieäc vua A-xaø-theá teù nhaøo

xuoáng ñaát baát tænh lieàn baûo ñaïi chuùng raèng: “Nay ta vì vua A-xaø-theá maø seõ truï theá ñeán voâ löôïng kieáp, khoâng nhaäp Nieát-baøn.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Theá Toân! Nhö Lai neân vì voâ löôïng chuùng sanh maø khoâng nhaäp Nieát-baøn, sao laïi chæ rieâng vì vua A-xaø-theá?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Trong ñaïi chuùng naøy khoâng moät ai cho raèng ta nhaát ñònh seõ nhaäp Nieát-baøn; chæ coù vua A-xaø-theá tin chaéc raèng ta seõ vónh vieãn tòch dieät, neân môùi teù nhaøo xuoáng ñaát baát tænh.

“Thieän nam töû! Nhö lôøi ta noùi: ‘Vì vua A-xaø-theá maø khoâng nhaäp Nieát-baøn,’ yù nghóa saâu kín nhö theá oâng chöa theå hieåu noåi. Vì sao vaäy? Ta noùi ‘vì’, ñoù laø vì heát thaûy nhöõng keû phaøm phu, [nghóa laø] vua A-xaø-theá cuøng vôùi taát caû nhöõng ai phaïm vaøo naêm toäi nghòch.

“Laïi nöõa, noùi ‘vì’ töùc laø vì heát thaûy chuùng sanh höõu vi. 1 Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 18, tieáp tuïc phaåm Phaïm haïnh thöù 20,

phaàn thöù 5.

177


Ta khoâng bao giôø vì nhöõng chuùng sanh voâ vi maø truï theá. Vì sao vaäy? Voâ vi chaúng phaûi laø chuùng sanh.

“Noùi A-xaø-theá laø chæ chung [taát caû] nhöõng ngöôøi coù ñuû caùc loaïi phieàn naõo. Laïi nöõa, noùi ‘vì’ töùc laø vì nhöõng chuùng sanh chöa thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Neáu ai thaáy ñöôïc taùnh Phaät, ta khoâng bao giôø vì hoï maø ôû laâu nôi theá gian. Vì sao vaäy? Thaáy ñöôïc taùnh Phaät thì khoâng coøn laø chuùng sanh.

“Noùi A-xaø-theá cuõng laø noùi heát thaûy nhöõng ai chöa phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Laïi nöõa, noùi ‘vì’ töùc laø vì hai chuùng ñeä töû cuûa A-nan vaø Ca-dieáp. Noùi A-xaø-theá ñoù cuõng töùc laø chæ chung hoaøng haäu, cung phi myõ nöõ trong haäu cung cuûa vua A-xaø-theá cuøng vôùi heát thaûy phuï nöõ trong thaønh Vöông Xaù. Laïi nöõa, noùi ‘vì’ ñoù töùc laø taùnh Phaät; noùi A-xaø ñoù töùc laø khoâng sanh; noùi theá ñoù töùc laø oaùn thuø. Vì khoâng sanh taùnh Phaät neân oaùn thuø laø phieàn naõo sanh ra; vì oaùn thuø phieàn naõo sanh ra neân khoâng thaáy taùnh Phaät. Nhôø khoâng sanh phieàn naõo neân chaéc chaén thaáy ñöôïc taùnh Phaät; nhôø thaáy ñöôïc taùnh Phaät neân ñöôïc truï yeân nôi Ñaïi Nieát-baøn. Ñoù goïi laø khoâng sanh. Vì theá neân ta noùi laø ‘vì A-xaø-theá’.

“Thieän nam töû! Noùi A-xaø ñoù goïi laø khoâng sanh; noùi khoâng sanh goïi laø Nieát-baøn. Noùi theá goïi laø phaùp theá gian. Noùi ‘vì’ ñoù, goïi laø khoâng oâ nhieãm. Vì taùm phaùp1 cuûa theá

1 Taùm phaùp: taùm moùn vaät chaát baát tònh. Coù nhieàu thuyeát noùi khaùc nhau veà taùm moùn baát tònh naøy, theo saùch AÙn Luaät (案律) thì bao goàm: 1. ruoäng vöôøn, ñaát ñai (ñieàn vieân), 2. caùc loaïi gioáng caây troàng (chuûng thöïc) 3. luùa thoùc, tô luïa (coác baïch) 4. toâi tôù, ngöôøi giuùp vieäc (nhaân boäc), 5. caùc loaïi chim thuù, gia suùc (caàm thuù) 6. tieàn baïc, cuûa caûi (tieàn baûo) 7. chaên ñeäm, noài chaûo (nhuïc phuû) 8. vaøng baïc, ñoà trang söùc vaø heát thaûy caùc vaät naëng (töôïng kim söùc saøng caäp chö troïng vaät). Theo giôùi luaät thì vò tyø-kheo khoâng ñöôïc sôû höõu caùc vaät baát tònh naøy, vì gaây trôû ngaïi cho vieäc tu taäp vaø laøm maát oai nghi, ñaïo haïnh. Tuy nhieân, Taùm phaùp naøy cuõng

178


gian khoâng laøm oâ nhieãm ñöôïc neân trong voâ löôïng voâ bieân a-taêng-kyø kieáp khoâng nhaäp Nieát-baøn. Vì theá neân ta noùi laø ‘vì vua A-xaø-theá maø trong voâ löôïng öùc kieáp khoâng nhaäp Nieát-baøn’.

“Thieän nam töû! Lôøi noùi saâu kín cuûa Nhö Lai khoâng theå nghó baøn. Phaät, Phaùp, Taêng cuõng khoâng theå nghó baøn. Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng khoâng theå nghó baøn. Kinh Ñaïi Nieát-baøn cuõng khoâng theå nghó baøn!”

Baáy giôø, baäc Ñaïo sö Ñaïi bi Theá Toân lieàn vì vua A-xaø-theá maø nhaäp tam-muoäi Nguyeät AÙi. Khi nhaäp tam-muoäi aáy roài lieàn phoùng ra haøo quang choùi saùng. Haøo quang aáy trong saïch maùt meõ, chieáu ñeán choã thaân vua, [khieán cho] nhöõng gheû ñoäc lieàn ñöôïc khoûi, hôi noùng tích tuï ñeàu döùt saïch.

Vua töï bieát gheû ñoäc ñaõ khoûi, thaân theå saïch seõ, maùt meõ, lieàn baûo Kyø-baø: “Ta töøng nghe noùi raèng, khi kieáp soá saép taän seõ ba maët traêng cuøng hieän ra. Trong luùc aáy, hoaïn khoå cuûa taát caû chuùng sanh ñeàu döùt heát. Nhöng nay thôøi kyø aáy chöa ñeán, vaäy haøo quang naøy töø ñaâu chieáu ra maø khi chaïm vaøo thaân ta laïi khieán cho noãi khoå vì gheû ñoäc laäp töùc döùt tröø, thaân theå ñöôïc an vui?”

Kyø-baø taâu: “Ñaïi vöông! Ñaây chaúng phaûi luùc kieáp taän, ba maët traêng cuøng chieáu. Cuõng chaúng phaûi aùnh löûa, maët trôøi, tinh tuù, coû thuoác, haït chaâu quyù hay haøo quang chö thieân.”

Vua laïi hoûi: “Neáu haøo quang naøy chaúng phaûi do ba maët

ñöôïc hieåu laø taùm ñieàu kieän gaây oâ nhieãm, taùn loaïn taâm thöùc, coøn goïi laø Taùm ngoïn gioù (Baùt phong), bao goàm nhöõng ñieàu nhö: lôïi (nhöõng ñieàu coù lôïi), suy (nhöõng söï baát lôïi, suy keùm), huûy (nhöõng söï maï nhuïc, xuùc phaïm), döï (nhöõng danh thôm, tieáng toát), xöng (nhöõng söï khen ngôïi, taùn tuïng), cô (nhöõng söï cheâ traùch, gheùt boû), khoå (nhöõng söï ñau ñôùn, khoå sôû), laïc (nhöõng söï möøng vui, thích thuù). Trong vaên caûnh naøy chuùng toâi nghó laø yù nghóa ñöôïc trình baøy sau thích hôïp hôn.

179


traêng cuøng chieáu, cuõng chaúng phaûi do aùnh saùng cuûa haït chaâu quyù... vaäy laø haøo quang cuûa ai?”

“Ñaïi vöông neân bieát, ñoù laø haøo quang do ñöùc Thieân Trung Thieân1 chieáu ra. Haøo quang aáy khoâng coù nguoàn goác, khoâng coù giôùi haïn, khoâng noùng, khoâng laïnh, khoâng phaûi thöôøng, khoâng phaûi dieät, khoâng phaûi saéc, khoâng phaûi voâ saéc, khoâng phaûi töôùng, khoâng phaûi voâ töôùng, khoâng xanh, khoâng vaøng, khoâng ñoû, khoâng traéng... Vì muoán ñoä chuùng sanh neân khieán cho chuùng sanh coù theå nhìn thaáy ñöôïc, coù hình töôùng ñeå moâ taû, coù nguoàn goác, coù giôùi haïn, coù noùng, coù laïnh, coù xanh, vaøng, ñoû, traéng... Ñaïi vöông! Haøo quang aáy tuy laø nhö vaäy, nhöng thaät khoâng theå moâ taû, khoâng theå nhìn thaáy, cho ñeán khoâng coù xanh, vaøng, ñoû, traéng...”

Vua hoûi: “Kyø-baø! Vì nhaân duyeân gì maø ñöùc Thieân Trung Thieân phoùng ra haøo quang aáy?”

Kyø-baø taâu: “Ñaïi vöông! Ñieàm laønh hoâm nay laø vì ñaïi vöông ñoù. Tröôùc ñaây ñaïi vöông coù noùi raèng theá gian khoâng coù vò löông y naøo lieäu trò ñöôïc [beänh khoå trong] thaân taâm cuûa ngaøi, neân [ñöùc Phaät] phoùng haøo quang naøy tröôùc ñeå trò laønh thaân theå, sau ñoù môùi lieäu trò trong taâm cho ngaøi.”

Vua laïi hoûi: “Kyø-baø! Nhö Lai Theá Toân cuõng bieát ñöôïc yù nghó aáy [cuûa ta] sao?”

Kyø-baø ñaùp: “Ví nhö moät ngöôøi coù baûy ñöùa con. Trong baûy ñöùa con aáy, coù moät ñöùa maéc beänh. Loøng cha meï khoâng phaûi laø khoâng bình ñaúng, nhöng ñoái vôùi ñöùa con coù beänh aét phaûi coù phaàn ñaët naëng hôn.1 Thieân Trung Thieân: moät trong caùc danh hieäu ñeå toân xöng ñöùc Phaät. Nhö ñoái vôùi

loaøi ngöôøi thì chö thieân laø toân quyù, nhöng ñöùc Phaät coøn toân quyù hôn taát caû chö thieân, neân goïi ngaøi laø vò cao quyù nhaát trong taát caû chö thieân.

180


“Ñaïi vöông! Nhö Lai cuõng theá, ñoái vôùi chuùng sanh ngaøi khoâng phaûi laø khoâng bình ñaúng. Nhöng ñoái vôùi ngöôøi coù toäi aét phaûi thöông töôûng ñeán nhieàu hôn. Ñoái vôùi nhöõng keû phoùng tuùng buoâng thaû, Phaät seõ ñem loøng töø maø nhôù töôûng ñeán. Ñoái vôùi ngöôøi khoâng phoùng tuùng buoâng thaû, loøng Phaät aét buoâng xaû khoâng lo. Nhöõng ai laø khoâng phoùng tuùng buoâng thaû? Ñoù laø noùi haøng Boà Taùt truï ôû saùu ñòa vò.1

“Ñaïi vöông! Chö Phaät Theá Toân ñoái vôùi chuùng sanh khoâng phaân bieät chuûng toäc, tuoåi taùc giaø, treû hoaëc trung nieân; ngheøo khoù hay giaøu sang, cuõng khoâng phaân bieät thôøi tieát, maët trôøi, maët traêng, tinh tuù, ngöôøi kheùo leùo, keû haï tieän, toâi trai, tôù gaùi... chæ quaùn xeùt loøng laønh cuûa chuùng sanh. Neáu ai coù loøng laønh, Phaät ñeàu ñem loøng töø maø hoä nieäm.

“Ñaïi vöông neân bieát, ñieàm laønh naøy laø aùnh haøo quang Nhö Lai phoùng ra trong khi nhaäp tam-muoäi Nguyeät aùi.”

Vua hoûi: “Sao goïi laø pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi?”

Kyø-baø ñaùp: “Ví nhö aùnh saùng maët traêng coù theå khieán cho taát caû hoa öu-baùt-la ñeàu nôû ra töôi saùng. Pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi cuõng gioáng nhö vaäy, coù theå khieán cho caên laønh cuûa chuùng sanh khai môû. Vì theá neân goïi laø pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi.

“Ñaïi vöông! Ví nhö aùnh saùng maët traêng coù theå khieán

1 Boà Taùt truï ôû saùu ñòa vò (luïc truï Boà Taùt): söï tu taäp chöùng ñaéc cuûa haøng Boà Taùt chia laøm saùu ñòa vò, ñeàu ñaõ ñaït ñeán choã vöõng vaøng khoâng thoái lui nöõa, neân goïi laø saùu truï (luïc truï). Saùu truï aáy cuõng töông ñöông vôùi Thaäp ñòa, phaân ra nhö sau: 1. Chuûng taùnh truï, laø haøng Boà Taùt tu thaäp haïnh; 2. Giaûi haïnh truï, laø haøng Boà Taùt tu Thaäp hoài höôùng; 3. Tònh taâm truï, laø haøng Boà Taùt tu chöùng Sô ñòa; 4. Haønh ñaïo truï, laø haøng Boà Taùt tu chöùng töø Nhò ñòa cho ñeán Thaát ñòa; 5. Quyeát ñònh truï, laø haøng Boà Taùt tu chöùng Baùt ñòa vaø Cöûu ñòa; 6. Cöùu caùnh truï, laø haøng Boà Taùt tu chöùng Thaäp ñòa.

181


cho taát caû nhöõng ngöôøi ñi ñöôøng sanh loøng vui thích. Pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi cuõng gioáng nhö vaäy, coù theå khieán cho nhöõng ngöôøi tu taäp taâm ñaïo Nieát-baøn sanh loøng hoan hyû. Vì theá neân goïi laø pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi.

“Ñaïi vöông! Ví nhö maët traêng töø ñaàu thaùng cho ñeán ñeâm raèm, hình daùng vaø ñoä saùng cöù taêng daàn. Pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi cuõng gioáng nhö vaäy, khieán cho caên laønh cuûa ngöôøi môùi phaùt taâm cöù daàn daàn taêng tröôûng, cho ñeán ñöôïc ñaày ñuû Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Vì theá neân goïi laø pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi.

“Ñaïi vöông! Ví nhö maët traêng töø sau ñeâm raèm cho ñeán cuoái thaùng, hình daùng vaø ñoä saùng cöù giaûm daàn. Pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi cuõng gioáng nhö vaäy, haøo quang chieáu ñeán nôi naøo thì khieán cho caùc phieàn naõo daàn daàn dieät maát. Vì theá neân goïi laø pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi.

“Ñaïi vöông! Ví nhö luùc thôøi tieát noùng nöïc, heát thaûy chuùng sanh thöôøng nhôù ñeán aùnh saùng maët traêng. Khi aùnh traêng chieáu saùng thì söï noùng nöïc lieàn döùt maát. Pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi cuõng gioáng nhö vaäy, coù theå giuùp cho chuùng sanh tröø döùt söï khoå naõo noùng naûy do loøng tham duïc.

“Ñaïi vöông! Ví nhö maët traêng troøn laø vua cuûa caùc tinh tuù, laø moùn cam loä maø taát caû chuùng sanh öa thích. Pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi cuõng gioáng nhö vaäy, laø vua trong caùc ñieàu laønh, laø moùn cam loä maø taát caû chuùng sanh öa thích. Vì theá neân goïi laø pheùp tam-muoäi Nguyeät aùi.”

Vua A-xaø-theá noùi: “Traãm nghe raèng Nhö Lai khoâng cuøng ñi ñöùng, naèm ngoài, noùi naêng, troø chuyeän vôùi nhöõng keû xaáu aùc, cuõng nhö bieån lôùn khoâng giöõ laïi xaùc cheát, nhö

182


chim uyeân öông khoâng ñaäu nôi nhaø xí,1 nhö Thích-ñeà-hoaøn-nhaân khoâng ôû chung vôùi loaøi quyû, nhö chim cöu-sí-la khoâng ñaäu treân caây khoâ. Nhö Lai cuõng theá, [khoâng gaàn guõi nhöõng keû xaáu aùc]. Nay ta laøm sao coù theå ñeán gaëp ngaøi? Ví nhö coù ñöôïc gaëp roài, thì thaân ta ñaây haù chaúng phaûi saép ñoïa vaøo ñòa nguïc ñoù sao? Ta thaáy raèng ñöùc Nhö Lai thaø gaàn guõi vôùi voi say, sö töû, coïp, soùi, löûa döõ böøng böøng, chöù khoâng bao giôø gaàn guõi nhöõng keû toäi aùc naëng neà. Nay ta nghó theá, coøn loøng daï naøo ñeán ñoù gaëp ñöùc Nhö Lai?”

Kyø-baø thöa: “Ñaïi vöông! Ví nhö ngöôøi khaùt nöôùc phaûi mau tìm ñeán suoái nöôùc trong, ngöôøi ñoùi caàu ñöôïc thöùc aên, ngöôøi sôï haõi caàu ñöôïc cöùu giuùp, ngöôøi beänh caàu gaëp löông y, ngöôøi noùng nöïc caàu choã maùt meû, ngöôøi reùt laïnh caàu ñöôïc löûa aám. Nay vua caàu Phaät cuõng neân caàu nhö vaäy.

“Ñaïi vöông! Nhö Lai coøn vì keû nhaát-xieån-ñeà maø dieãn giaûng phaùp yeáu, huoáng chi ñaïi vöông chaúng phaûi nhaát-xieån-ñeà, sao laïi khoâng mong ñöôïc ñöùc töø bi cöùu ñoä?”

Vua noùi: “Kyø-baø! Ta töøng nghe raèng, keû nhaát-xieån-ñeà khoâng coù loøng tin, khoâng chòu nghe, khoâng chòu quan saùt, khoâng hieåu nghóa lyù. Vì sao Nhö Lai laïi vì hoï maø thuyeát phaùp?”

Kyø-baø ñaùp: “Ñaïi vöông! Ví nhö coù ngöôøi maéc beänh naëng, ñeâm naèm moäng thaáy mình ñi leân cung ñieän moät coät, aên nhöõng kem söõa, daàu, môõ vaø duøng nhöõng chaát aáy thoa leân thaân mình, naèm leân tro, aên tro, treøo leân caây khoâ; hoaëc cuøng ñi chôi, cuøng ngoài, naèm vôùi loaøi khæ; hoaëc chìm xuoáng nöôùc, ngaäp döôùi buøn laày; hoaëc teù töø treân laàu cao, nuùi cao;

1 Baûn tính loaøi chim naøy khoâng thích muøi hoâi haùm; coøn bieån caû khoâng giöõ xaùc cheát laø noùi hieän töôïng taát caû xaùc cheát treân bieån ñeàu bò soùng ñöa daàn vaøo bôø.

183


hoaëc thaáy röøng caây, voi, ngöïa, boø, deâ; hoaëc thaáy maëc aùo xanh, vaøng, ñoû, ñen, cöôøi ñuøa, ca muùa; hoaëc thaáy caùc loaøi chim où, choàn caùo, thaáy raêng ruïng, toùc ruïng, hình theå loõa loà goái ñaàu treân mình choù, naèm trong phaån dô, laïi cuøng vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ cheát ñi, ñöùng, naèm, ngoài, naém tay nhau aên uoáng; hoaëc thaáy phaûi ñi qua ñöôøng ñaày raén ñoäc; hoaëc thaáy cuøng vôùi ngöôøi ñaøn baø xoõa toùc oâm aáp nhau, duøng laù caây ña-la laøm quaàn aùo; hoaëc thaáy cöôõi chieác xe löøa hö hoûng maø ñi veà höôùng nam...

“Ngöôøi aáy naèm moäng nhö vaäy roài, sanh loøng saàu naõo. Vì saàu naõo neân thaân beänh caøng taêng. Vì beänh naëng theâm neân thaân thuoäc trong nhaø beøn cho ngöôøi ñi môøi löông y. Ngöôøi ñöôïc sai ñi môøi löông y coù hình theå luøn thaáp, caùc caên chaúng ñuû, ñaàu toùc roái bôøi baùm ñaày buïi ñaát, maëc aùo cuõ raùch, ñi xe hö xaáu, ñeán nôi noùi vôùi löông y raèng: ‘OÂng mau mau leân xe!’

“Luùc aáy, löông y lieàn töï suy xeùt raèng: ‘Nay ngöôøi ñi môøi ta töôùng maïo khoâng toát ñeïp, neân bieát raèng beänh nhaân raát khoù trò.’ Roài laïi xeùt raèng: ‘Cho duø ngöôøi ñi môøi ta khoâng ñöôïc xinh ñeïp, cuõng neân xem qua ngaøy ñeå bieát coù theå trò beänh ñöôïc hay chaêng.’ Neáu rôi vaøo caùc ngaøy moàng boán, moàng saùu, moàng taùm, möôøi hai, möôøi boán thì bieát beänh cuõng khoù trò. Roài [löông y aáy] laïi xeùt raèng: ‘Cho duø ngaøy chaúng ñöôïc toát, cuõng neân xem thieân vaên ñeå bieát coù theå trò beänh ñöôïc chaêng.’ Neáu xem roài thaáy rôi vaøo sao Hoûa, sao Khueâ, sao Maõo, sao Dieâm-la vöông, sao Thaáp, sao Maõn, nhöõng sao nhö vaäy thì beänh cuõng khoù trò. Roài [löông y aáy] laïi xeùt raèng: ‘Cho duø xem sao chaúng ñöôïc toát, cuõng neân xem qua thôøi tieát.’ Neáu rôi vaøo muøa thu, muøa ñoâng, khi

184


maët trôøi laën, luùc nöûa ñeâm, khi traêng laën, neân bieát nhöõng luùc aáy beänh cuõng khoù trò.

“Roài [löông y aáy] laïi nghó raèng: ‘Cho duø caùc töôùng nhö theá ñeàu chaúng toát, nhöng coù khi laø ñuùng, cuõng coù khi laø khoâng ñuùng, ta neân ñeán xem qua ngöôøi beänh. Neáu coù phöôùc ñöùc thì coù theå trò ñöôïc. Neáu khoâng coù phöôùc ñöùc thì ñieàm toát cuõng coù ích gì?’ Nghó nhö vaäy roài lieàn cuøng ñi vôùi ngöôøi nhaø beänh nhaân. Treân ñöôøng ñi laïi suy nghó raèng: ‘Neáu ngöôøi beänh kia coù töôùng tröôøng thoï thì coù theå trò ñöôïc. Neáu laø töôùng ñoaûn thoï, aét khoâng theå trò ñöôïc.’ Ngay khi aáy treân ñöôøng ñi boãng thaáy hai ñöùa treû ñaùnh nhau, naém ñaàu giaät toùc, duøng gaïch, ñaù, dao, gaäy maø neùm nhau, ñaùnh nhau; laïi thaáy ngöôøi caàm löûa, töï nhieân löûa taét; hoaëc thaáy ngöôøi ñoán caây, hoaëc thaáy ngöôøi keùo leâ taám da thuù ñi doïc theo ñöôøng, hoaëc thaáy vaät rôi treân ñöôøng, hoaëc thaáy ngöôøi caàm boàn chaäu troáng khoâng, hoaëc thaáy thaày sa-moân ñi moät mình, khoâng coù ngöôøi cuøng ñi; hoaëc thaáy coïp, soùi, quaï, où, choàn, caùo... Thaáy nhöõng vieäc [xaáu] aáy roài, laïi suy nghó raèng: ‘Töø ngöôøi ñi môøi cho ñeán moïi hình töôùng maø ta thaáy treân ñöôøng, thaûy ñeàu laø chaúng laønh. Vaäy neân bieát chaéc laø khoù trò ñöôïc beänh.’

“Roài [löông y aáy] laïi nghó raèng: ‘Neáu ta khoâng ñeán thì chaúng phaûi löông y, nhöng duø coù ñeán cuõng khoâng theå trò ñöôïc.’ Roài laïi nghó raèng: ‘Tuy caùc töôùng nhö vaäy ñeàu laø chaúng laønh, nhöng haõy taïm boû qua, cöù ñeán choã ngöôøi beänh tröôùc ñaõ.’ Nghó nhö vaäy roài, lieàn nghe thaáy beân ñöôøng vang leân nhöõng tieáng nhö: maát maùt, cheát choân, rôi naùt, hö gaõy, loät da, rôùt teù, ñoát chaùy, chaúng ñeán, khoâng theå lieäu trò, khoâng theå cöùu giuùp... Laïi nghe töø höôùng nam coù nhöõng

185


tieáng keâu cuûa quaï, où, chim xaù-lôïi, hoaëc tieáng choù suûa, chuoät keâu, tieáng choàn, thoû, heo... Nghe nhöõng tieáng aáy roài, oâng laïi nghó: ‘Neân bieát raèng beänh aáy raát khoù chöõa trò.’

“Baáy giôø, löông y lieàn vaøo nhaø, thaáy beänh nhaân aáy khi laïnh khi noùng töøng chaëp, ñau nhöùc töøng loùng xöông, maét ñoû rôi leä, tai nghe tieáng ngoaøi xa, yeát haàu thaét laïi vaø ñau, löôõi hö raùch, nhan saéc ñen saäm, khoâng töï nhaác ñaàu leân noåi, thaân theå khoâ heùo khoâng coù moà hoâi, ñaïi tieän, tieåu tieän ñeàu ngaên bít chaúng thoâng. Thaân theå söng phuø, coù saéc hoàng, ñoû khaùc thöôøng. Gioïng noùi chaúng ñeàu, khi to khi nhoû. Khaép ngöôøi noåi leân nhöõng maûng maøu laãn loän xanh, vaøng raát laï. Buïng tröôùng ñaày leân, lôøi noùi khoâng roõ nghóa.

“Thaáy nhö vaäy roài, löông y môùi hoûi ñeå ñoaùn beänh: ‘Ngöôøi beänh naøy töø tröôùc ñeán nay yù chí theá naøo?’ Ñaùp raèng: ‘Thöa thaày, ngöôøi naøy töø tröôùc voán kính tin Tam baûo vaø chö thieân, nhöng nay thay ñoåi, loøng kính tín khoâng coøn nöõa. Töø tröôùc voán thöôøng vui veû boá thí, nhöng nay laïi keo kieät, buûn xæn. Töø tröôùc voán aên ít, nhöng nay laïi aên quaù nhieàu. Töø tröôùc voán hieàn hoøa, nhöng nay laïi xaáu aùc. Töø tröôùc voán thöông yeâu, hieáu thuaän, cung kính cha meï, nhöng nay ñoái vôùi cha meï khoâng coù loøng cung kính.’

“Löông y nghe vaäy roài, lieàn ñeán tröôùc ngöôøi beänh ñeå ngöûi xem coù nhöõng muøi nhö muøi höông öu-baùt-la, muøi höông traàm thuûy laãn taïp, muøi höông taát-laêng-ca, muøi höông ña-giaø-la, muøi höông ña-ma-la-baït, muøi höông uaát-kim, muøi höông chieân-ñaøn, muøi hoâi thòt nöôùng, muøi hoâi röôïu boà ñaøo, muøi hoâi gaân coát bò ñoát, muøi caù tanh, muøi phaån thoái... hay khoâng. Khi ñaõ bieát ñöôïc muøi cuûa ngöôøi beänh roài, lieàn ñeán

186


sôø vaøo thaân ngöôøi beänh ñeå xem laø meàm maïi nhö luïa, nhö boâng goøn, nhö hoa kieáp-boái-ta; hoaëc cöùng nhö ñaù, hoaëc laïnh nhö baêng, hoaëc noùng nhö löûa, hoaëc nhaùm nhö caùt...

“Luùc aáy, löông y thaáy bieát heát moïi töôùng traïng nhö vaäy roài, bieát chaéc laø ngöôøi beänh seõ cheát, khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa. Nhöng oâng cuõng khoâng noùi chaéc raèng: ‘Ngöôøi naøy seõ cheát.’ OÂng chæ noùi vôùi ngöôøi nuoâi beänh raèng: ‘Nay toâi coù vieäc gaáp phaûi ñi, ngaøy mai seõ trôû laïi. Beänh nhaân coù muoán gì xin cöù chieàu yù, ñöøng ngaên caûn.’ Roài oâng trôû veà nhaø.

“Hoâm sau, ngöôøi nhaø beänh nhaân ñeán ñoùn, löông y noùi raèng: ‘Coâng vieäc cuûa toâi chöa xong, thuoác cuõng chöa cheá ñöôïc.’ Ngöôøi coù trí neân bieát raèng nhö vaäy laø beänh nhaân chaéc chaén phaûi cheát, khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa.

“Ñaïi vöông! Theá Toân cuõng nhö vaäy. Ñoái vôùi nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, bieát roõ caên taùnh nhöng cuõng vì hoï maø thuyeát phaùp. Vì sao vaäy? Neáu ngaøi khoâng vì hoï maø thuyeát phaùp thì heát thaûy ngöôøi theá gian ñeàu seõ noùi raèng: ‘Nhö Lai khoâng coù loøng ñaïi töø bi. Bôûi coù loøng töø bi neân môùi ñöôïc xöng laø Baäc bieát heát taát caû. Neáu khoâng coù loøng töø bi, sao ñöôïc goïi laø Baäc bieát heát taát caû?’ Vì theá neân Nhö Lai vì nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà maø thuyeát phaùp.

“Ñaïi vöông! Nhö Lai Theá Toân thaáy nhöõng ngöôøi beänh thöôøng ban cho moùn thuoác Chaùnh phaùp. Neáu ngöôøi beänh khoâng chòu uoáng, ñoù chaúng phaûi loãi cuûa Nhö Lai!

“Ñaïi vöông! Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà phaân ra hai haïng. Moät laø ñöôïc caên laønh trong hieän taïi, hai laø ñöôïc caên laønh vaøo ñôøi sau. Nhö Lai kheùo roõ bieát nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, neân coù theå vì nhöõng ngöôøi ñöôïc caên laønh trong hieän taïi

187


maø thuyeát phaùp. Ñoái vôùi nhöõng ngöôøi seõ ñöôïc caên laønh vaøo ñôøi sau ngaøi cuõng thuyeát phaùp. Tuy hieän thôøi khoâng ích lôïi gì nhöng coù theå gieo nhaân cho ñôøi sau. Vì theá neân Nhö Lai vì nhöõng ngöôøi nhaát-xieån-ñeà maø thuyeát giaûng nhöõng ñieàu phaùp yeáu.

“Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà laïi coøn phaân ra hai haïng. Moät laø nhöõng ngöôøi caên taùnh lanh lôïi, hai laø nhöõng ngöôøi caên taùnh trung bình. Nhöõng ngöôøi caên taùnh lanh lôïi, trong ñôøi hieän taïi coù theå ñöôïc caên laønh. Nhöõng ngöôøi caên taùnh trung bình, ñeán ñôøi sau aét seõ ñöôïc caên laønh. Chö Phaät Theá Toân khoâng thuyeát phaùp moät caùch voâ ích.

“Ñaïi vöông! Ví nhö coù ngöôøi saïch seõ bò rôi xuoáng hoá xí. Baäc tri thöùc hieàn thieän thaáy vaäy thöông xoùt lieàn laäp töùc ñeán naém toùc ngöôøi aáy keùo ra khoûi hoá xí. Chö Phaät Nhö Lai cuõng gioáng nhö vaäy, thaáy chuùng sanh ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc lieàn duøng phöông tieän maø cöùu giuùp, khieán cho ñöôïc ra khoûi. Cho neân ñöùc Nhö Lai vì nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà maø thuyeát phaùp.”

Vua baûo Kyø-baø: “Neáu quaû ñuùng Nhö Lai laø nhö vaäy, ngaøy mai ta seõ choïn ngaøy toát giôø laønh roài môùi ñeán gaëp ngaøi.”

Kyø-baø taâu raèng: “Ñaïi vöông! Trong giaùo phaùp cuûa Nhö Lai khoâng coù söï löïa choïn ngaøy toát giôø laønh. Ñaïi vöông! Nhö ngöôøi mang beänh naëng coøn chaúng xem ngaøy giôø, thôøi tieát laønh döõ, chæ caàu ñöôïc löông y. Nay vua cuõng mang beänh naëng, caàu vò löông y laø Phaät, khoâng neân löïa choïn ngaøy toát giôø laønh.

“Ñaïi vöông! Nhö löûa töø caây chieân-ñaøn vaø caây y-lan1 cuõng 1 Goã chieân-ñaøn coù muøi raát thôm, coøn goã caây y-lan laïi coù muøi raát hoâi thoái.

188


ñeàu coù tính chaát thieâu ñoát, chaúng khaùc gì nhau. Ngaøy laønh ngaøy döõ cuõng laø nhö vaäy. Neáu tìm ñeán choã Phaät thì duø laø ngaøy naøo cuõng ñöôïc döùt tröø toäi loãi. Xin ñaïi vöông ngay hoâm nay haõy mau ñeán ñoù.”

Luùc aáy, vua lieàn cho goïi moät vieân quan teân laø Caùt Töôøng, baûo raèng: “OÂng neân bieát laø nay ta muoán ñi ñeán choã Phaät Theá Toân. Haõy mau choùng saép ñaët ñaày ñuû nhöõng vaät caàn cuùng döôøng.”

Vieân quan taâu raèng: “Ñaïi vöông! Laønh thay, laønh thay! Nhöõng vaät caàn cuùng döôøng thaûy ñeàu ñaõ coù ñuû.”

Vua A-xaø-theá vaø phu nhaân ngöï giaù ra ñi, coù möôøi hai ngaøn coã xe theo haàu nghieâm trang, laïi coù ñeán naêm möôi ngaøn thôùt voi lôùn ñeïp ñi theo. Treân moãi thôùt voi ñeàu coù ba ngöôøi ngoài, caàm nhöõng thöù phöôùn, loïng, höông, hoa, kyõ nhaïc... Caùc moùn vaät cuùng ñeàu ñaày ñuû, khoâng thieáu moùn gì. Quaân cöôõi ngöïa theo haàu coù ñeán moät traêm taùm möôi ngaøn. Nhaân daân nöôùc Ma-giaø-ñaø nhanh choùng tuï taäp ñi theo vua coù ñeán naêm traêm taùm möôi ngaøn ngöôøi.

Luùc aáy, heát thaûy ñaïi chuùng ôû thaønh Caâu-thi-na trong khoaûng möôøi hai do-dieân1 ñeàu ñöôïc troâng thaáy vua A-xaø-theá töø xa cuøng vôùi quyeán thuoäc treân ñöôøng nhanh choùng ñi veà höôùng Phaät.

Baáy giôø, ñöùc Phaät baûo ñaïi chuùng raèng: “Nhaân duyeân gaàn guõi cuûa heát thaûy chuùng sanh muoán caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà khoâng gì hôn baïn toát. Vì sao vaäy? Vua A-xaø-theá neáu chaúng nghe lôøi Kyø-baø thì ngaøy moàng baûy thaùng tôùi ñaây chaéc chaén seõ phaûi cheát, ñoïa vaøo

1 Do-dieân (Yojana), cuõng ñoïc laø do-tuaàn, moät ñôn vò ño chieàu daøi thôøi coå AÁn Ñoä.

189


ñòa nguïc A-tyø. Vì theá neân nhaân duyeân gaàn guõi khoâng coù gì hôn baïn toát!”

Vua A-xaø-theá treân ñöôøng ñi laïi nghe raèng: Vua Tyø-löu-ly ôû Xaù-baø-ñeà ñi thuyeàn ra bieån gaëp naïn löûa maø cheát; tyø-kheo Coà-ca-ly ñang coøn soáng bò chìm saâu xuoáng ñaát ñeán taän ñòa nguïc A-tyø; Tu-na-saùt-ña laøm ñuû moïi vieäc aùc, nhôø ñeán choã Phaät maø tröø dieät heát moïi toäi loãi.

“Nghe nhöõng vieäc aáy roài, vua baûo Kyø-baø: “Nay tuy ta nghe hai vieäc khaùc nhau aáy,1 nhöng chöa bieát chaéc laø coù ñuùng thaät hay khoâng. Kyø-baø haõy ñeán ñaây, ta muoán cuøng vôùi khanh ngoài chung moät thôùt voi. Ví nhö ta coù phaûi rôi xuoáng ñòa nguïc A-tyø, khanh haõy naém giöõ ta laïi, ñöøng ñeå ta rôi xuoáng. Vì sao vaäy? Tröôùc ñaây ta coù nghe raèng ngöôøi ñaéc ñaïo thì khoâng phaûi vaøo ñòa nguïc.”2

Baáy giôø, ñöùc Phaät baûo ñaïi chuùng raèng: “Vua A-xaø-theá vaãn coøn taâm nghi. Nay ta seõ vì vua aáy maø khieán cho sanh taâm quyeát ñònh.”

Luùc aáy, trong hoäi coù moät vò Boà Taùt teân laø Trì Nhaát Thieát baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Nhö tröôùc ñaây Phaät coù daïy, heát thaûy caùc phaùp ñeàu khoâng coù töôùng nhaát ñònh, aáy laø: saéc khoâng coù töôùng nhaát ñònh, cho ñeán Nieát-baøn cuõng khoâng coù töôùng nhaát ñònh. Taïi sao hoâm nay Nhö Lai noùi laø vì vua A-xaø-theá maø laøm cho sanh taâm quyeát ñònh?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nay ta ñònh laøm cho vua A-xaø-theá sanh taâm quyeát ñònh. Vì sao

1 Laø vieäc nhöõng ngöôøi laøm aùc phaûi chòu quaû baùo, phaûi ñoïa ñòa nguïc vaø vieäc tìm ñeán gaëp Phaät ñöôïc döùt tröø moïi toäi loãi.

2 Vua A-xaø-theá tin raèng Kyø-baø laø ngöôøi ñaéc ñaïo neân khoâng phaûi vaøo ñòa nguïc, vì theá muoán nhôø oâng naøy níu giöõ mình laïi.

190


vaäy? Neáu taâm nghi cuûa vua coù theå bò phaù hoaïi thì neân bieát raèng caùc phaùp khoâng coù töôùng coá ñònh. Vì vaäy neân ta vì vua A-xaø-theá maø laøm cho [oâng aáy] sanh taâm quyeát ñònh. Neân bieát raèng taâm aáy laø khoâng coá ñònh.

“Thieän nam töû! Neáu taâm cuûa vua aáy laø coá ñònh thì toäi nghòch cuûa vua laøm sao coù theå phaù tröø? Bôûi khoâng coù töôùng coá ñònh, neân toäi cuûa vua môùi coù theå phaù hoaïi ñöôïc. Vì vaäy neân ta môùi vì vua A-xaø-theá maø laøm cho sanh taâm quyeát ñònh.”

Baáy giôø, vua A-xaø-theá ñi ñeán choã hai caây sa-la moïc soùng ñoâi, ñeán taän choã Phaät roài chieâm ngöôõng Nhö Lai vôùi ba möôi hai töôùng toát vaø taùm möôi veû ñeïp, nhö moät toøa nuùi baèng vaøng roøng ñeïp ñeõ maàu nhieäm.

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân phaùt ra tieáng noùi coù taùm loaïi aâm thanh1 goïi raèng: “Ñaïi vöông!”

Vua A-xaø-theá ngay khi ñoù lieàn quay nhìn hai beân, nghó raèng: “Trong ñaïi chuùng ñaây, coù ai laø ñaïi vöông? Ta ñaõ laø ngöôøi ñaõ phaïm toäi, laïi khoâng coù phöôùc ñöùc, Nhö Lai haún khoâng goïi ta laø ñaïi vöông!”

Luùc aáy, Nhö Lai laïi goïi moät laàn nöõa: “Ñaïi vöông A-xaø-theá!”

Vua nghe nhö vaäy roài heát söùc vui söôùng, lieàn noùi raèng: “Hoâm nay Nhö Lai ñoaùi töôûng ñeán con maø troø chuyeän,

1 Tieáng noùi coù taùm loaïi aâm thanh (Baùt chuûng thanh): Tieáng noùi cuûa Phaät coù ñuû taùm loaïi mang taùm tính chaát khaùc nhau laø: 1. Cöïc haûo aâm: Tieáng noùi raát toát, raát vi dieäu. 2. Nhu nhuyeãn aâm: Tieáng noùi eâm dòu, nhu thuaän. 3. Hoøa thích aâm: Tieáng noùi ñieàu hoøa, ñuùng möïc. 4. Toân tueä aâm: Tieáng noùi laøm ngöôøi nghe toân troïng vaø khai saùng trí tueä. 5. Baát nöõ aâm: Tieáng noùi huøng hoàn, khaùc vôùi tieáng nöõ nhaân. 6. Baát ngoä aâm: Tieáng noùi roõ reät, khoâng theå laãn loän. 7. Thaâm vieãn aâm: Tieáng noùi raát saâu xa, ôû gaàn nghe khoâng quaù lôùn, ôû xa nghe khoâng quaù nhoû. 8. Baát kieät aâm: Tieáng noùi khoâng bao giôø caïn kieät, döùt maát.

191


khieán con bieát chaéc raèng Nhö Lai ñoái vôùi chuùng sanh thaät coù loøng ñaïi bi thöông xoùt bình ñaúng nhö nhau.”

Vua lieàn baïch Phaät: “Theá Toân! Nay taâm nghi cuûa con ñaõ döùt haún. Con bieát chaéc raèng Nhö Lai thaät laø baäc ñaïi sö cao troåi hôn heát cuûa taát caû chuùng sanh.”

Luùc aáy, Boà Taùt Ca-dieáp noùi vôùi Boà Taùt Trì Nhaát Thieát: “Nhö Lai ñaõ khieán cho vua A-xaø-theá coù taâm quyeát ñònh.”

Baáy giôø, vua A-xaø-theá baïch Phaät: “Theá Toân! Ví nhö con ñöôïc ñöùng ngoài, aên uoáng cuøng vôùi ñaáng Phaïm vöông, Thích-ñeà-hoaøn-nhaân, cuõng khoâng laáy laøm vui söôùng, nhöng ñöôïc gaëp ñöùc Nhö Lai, ñöôïc Nhö Lai goïi ñeán moät tieáng, thaät heát söùc haân hoan vui söôùng.”

Vua A-xaø-theá khi ñoù lieàn ñem nhöõng phöôùn, loïng, hoa, höông, kyõ nhaïc... mang theo daâng leân cuùng döôøng, leã baùi döôùi chaân Phaät vaø ñi nhieãu quanh ba voøng cung kính veà beân phaûi. Leã kính xong lieàn ngoài sang moät beân.

Luùc aáy, Phaät daïy vua A-xaø-theá: “Ñaïi vöông! Nay ta vì oâng maø noùi ra choã coát yeáu cuûa Chaùnh phaùp. OÂng haõy heát loøng laéng nghe cho kyõ, laéng nghe cho kyõ!

“Ngöôøi phaøm phu thöôøng neân chuù taâm quaùn xeùt thaân mình coù hai möôi vieäc:

1. Trong thaân naøy voán laø troáng khoâng, khoâng coù caùc phieàn naõo.

2. Trong thaân naøy khoâng coù coäi goác cuûa nhöõng caên laønh.

3. Thaân naøy ñang ôû trong sanh töû, chöa ñöôïc ñieàu thuaän.

4. Thaân naøy nhö rôi xuoáng hoá saâu, khoâng coù nôi naøo maø khoâng ñaùng sôï.

5. Thaân naøy bieát duøng phöông tieän gì ñeå thaáy ñöôïc taùnh Phaät?

192


6. Thaân naøy laøm theá naøo tu ñònh ñeå thaáy ñöôïc taùnh Phaät?

7. Thaân naøy ôû trong sanh töû thöôøng chòu khoå, khoâng coù thöôøng, ngaõ, tònh.

8. Taùm naïn1 laø khoù tu, nhöng thaân naøy raát khoù traùnh xa [taùm naïn aáy].2

9. Thaân naøy thöôøng bò nhöõng keû oaùn thuø truy ñuoåi.3 10. Trong thaân naøy khoâng coù phaùp naøo coù theå ngaên

ñöôïc caùc phaùp hieän höõu.4

11. Thaân naøy ñoái vôùi ba ñöôøng aùc5 coøn chöa ñöôïc giaûi thoaùt.

12. Thaân naøy coù ñuû moïi thöù taø kieán xaáu aùc.6

1 Taùm naïn (Baùt naïn): Taùm hoaøn caûnh raát khoù tu taäp, neân goïi laø taùm naïn, goàm coù: 1. Ñòa nguïc, 2. Ngaï quyû, 3. Suùc sanh, 4. Chaâu uaát-ñan-vieät (vì ñöôïc höôûng söï sung söôùng maõi neân khoù tu taäp), 5. Caûnh trôøi Tröôøng thoï (töùc laø Voâ töôûng thieân), 6. Laøm ngöôøi bò ñui, ñieác, caâm, ngoïng, 7. Laøm ngöôøi theá trí bieän thoâng (vì thoâng minh, gioûi bieän luaän theá söï neân kieâu maïn, khoâng muoán tu taäp), 8. Khoâng gaëp Phaät ra ñôøi.

2 Do nghieäp duyeân daãn daét maø chuùng sanh thöôøng phaûi sanh vaøo taùm caûnh khoù tu nhö treân, neáu khoâng bieát tu taäp thì raát khoù traùnh ñöôïc nhöõng caûnh aáy.

3 Do tham lam, saân haän vaø si meâ maø taát caû chuùng sanh thöôøng gieát haïi laãn nhau, vì theá troâi laên trong nhieàu ñôøi thöôøng luoân theo ñuoåi nhau ñeå traû nhöõng moái oaùn thuø töø tröôùc. Oan oan töông baùo chaúng bao giôø döùt ñöôïc, chæ tröø khi bieát thöùc tænh tu taäp.

4 Heát thaûy caùc phaùp höõu vi ñeàu laø töôùng bieán ñoåi, hoaïi dieät neân khoâng theå döïa vaøo ñoù ñeå ñaït ñöôïc giaûi thoaùt. Nhöng thaân naøy voán cuõng laø phaùp höõu vi, töï noù khoâng coù phaùp naøo tröø ñöôïc caùc phaùp höõu vi. Quaùn xeùt nhö vaäy, haønh giaû seõ bieát raèng chæ coù theå möôïn thaân naøy nhö moät phöông tieän ñeå tu taäp chöù khoâng theå ñaém chaáp, nöông caäy vaøo noù.

5 Ba ñöôøng aùc: ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh.6 Nguoàn goác cuûa heát thaûy moïi kieán chaáp sai laàm (62 taø kieán) ñeàu baét nguoàn töø vieäc

nhaän thöùc sai laàm veà tính chaát khoâng thaät coù cuûa thaân naøy.

193


13. Thaân naøy cuõng chöa ñöôïc taïo laäp1 ñeå coù theå vöôït qua naêm nghòch.2

14. Thaân naøy ôû trong voøng sanh töû khoâng bôø beán chöa vöôït qua ñöôïc.

15. Thaân naøy neáu khoâng taïo caùc nghieäp thì khoâng phaûi chòu quaû baùo.

16. Thaân naøy töï laøm töï chòu, khoâng coù vieäc mình laøm maø ngöôøi khaùc phaûi nhaän chòu quaû baùo.

17. Thaân naøy neáu chaúng gieo nhaân an vui thì khoâng bao giôø ñöôïc quaû an vui.

18. Thaân naøy neáu coù taïo nghieäp thì nghieäp quaû aáy khoâng bao giôø maát.

19. Thaân naøy do voâ minh maø coù sanh ra, cuõng do voâ minh maø coù dieät ñi.

20. Thaân naøy tröôùc ñaây, hieän nay vaø mai sau thöôøng phoùng tuùng buoâng thaû.

“Ñaïi vöông! Ngöôøi phaøm phu thöôøng neân thöïc haønh hai möôi pheùp quaùn nhö vaäy ñoái vôùi thaân naøy. Quaùn xeùt 1 Chöa ñöôïc taïo laäp: ôû ñaây coù nghóa laø taïo laäp chaùnh tín vaø chaùnh kieán, nhöõng

ñieàu kieän thieát yeáu ñeå giuùp chuùng sanh khoâng phaïm vaøo naêm nghòch nhö seõ keå ra döôùi ñaây.

2 Naêm nghòch (nguõ nghòch): naêm toäi nghòch, theo Tieåu thöøa thì naêm toäi nghòch laø: 1. Gieát cha, 2. Gieát meï, 3. Gieát A-la-haùn, 4. Phaù hoøa hôïp taêng, 5. Laøm thaân Phaät chaûy maùu. Tuy nhieân, theo Ñaïi thöøa thì khaùi nieäm naêm toäi nghòch roäng hôn, do ñoù cuõng coù nhieàu chuùng sanh deã phaïm vaøo hôn. Chuùng toâi nghieâng veà vieäc hieåu khaùi nieäm naêm toäi nghòch ôû ñaây theo Ñaïi thöøa, bao goàm: 1. Phaù hoaïi thaùp Phaät, chuøa, tinh xaù... hoaëc troäm, cöôùp taøi vaät cuûa Tam baûo, hoaëc töï mình laøm, hoaëc baûo ngöôøi khaùc laøm, hoaëc thaáy ngöôøi khaùc laøm nhö vaäy maø sanh taâm vui möøng. 2. Phæ baùng, khinh cheâ giaùo phaùp cuûa Phaät, bao goàm caû giaùo phaùp Tieåu thöøa vaø Ñaïi thöøa. 3. Cöôõng böùc, eùp buoäc tyø-kheo hoaøn tuïc, hoaëc gieát haïi tyø-kheo. 4. Phaïm vaøo moät trong 5 toäi nghòch cuûa Tieåu thöøa nhö vöøa keå treân. 5. Khinh cheâ nhaân quaû, cho raèng khoâng coù nghieäp thieän, nghieäp aùc, thöôøng laøm 10 nghieäp baát thieän, khoâng sôï quaû baùo ñôøi sau, thöôøng töï laøm hoaëc baûo ngöôøi khaùc laøm 10 nghieäp aùc. Theo caùch hieåu naøy thì haàu heát chuùng sanh taø kieán ñeàu raát deã daøng phaïm vaøo naêm nghòch, vaø nhö theá coù phaàn phuø hôïp vôùi vaên caûnh cuûa kinh vaên ôû ñaây hôn.

194


nhö vaäy roài thì khoâng coøn öa thích sanh töû. Khoâng coøn öa thích sanh töû, aét seõ ñöôïc hai pheùp chæ vaø quaùn.1 Baáy giôø seõ laàn löôït quaùn caùc töôùng sanh, truï vaø dieät cuûa taâm. Laàn löôït quaùn caùc töôùng sanh, truï vaø dieät cuûa taâm roài laïi quaùn caùc töôùng cuûa ñònh, tueä, tinh taán, giôùi cuõng gioáng nhö vaäy. Quaùn caùc töôùng sanh, truï, dieät roài thì roõ bieát caùc töôùng cuûa taâm cho ñeán caùc töôùng cuûa giôùi. Baáy giôø seõ khoâng bao giôø laøm caùc vieäc aùc, khoâng coøn sôï cheát, khoâng sôï ba ñöôøng aùc. Neáu khoâng chuù taâm quaùn saùt hai möôi vieäc nhö vaäy, trong loøng seõ phoùng tuùng buoâng thaû, khoâng ñieàu aùc naøo khoâng laøm.”

Vua A-xaø-theá thöa: “Theo nhö con hieåu nghóa Phaät vöøa noùi, töø tröôùc ñeán nay con chöa töøng quaùn saùt hai möôi vieäc nhö vaäy neân môùi laøm moïi vieäc aùc. Vì laøm moïi vieäc aùc neân phaûi sôï cheát, sôï ba ñöôøng aùc.

“Theá Toân! Töï con chuoác laáy tai öông, ñaõ laøm vieäc aùc lôùn lao nhö theá naøy: cha con khoâng coù toäi, con ngoã nghòch gieát haïi. Nay ñoái vôùi hai möôi vieäc aáy, duø coù quaùn xeùt hay khoâng thì cuõng nhaát ñònh seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø.”

Phaät daïy: “Ñaïi vöông! Taùnh vaø töôùng cuûa heát thaûy caùc phaùp ñeàu laø voâ thöôøng, khoâng coù söï nhaát ñònh. Vì sao vua laïi noùi raèng nhaát ñònh seõ ñoïa vaøo ñòa nguïc A-tyø?”

Vua A-xaø-theá baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu heát thaûy caùc phaùp ñeàu khoâng coù töôùng nhaát ñònh thì toäi gieát haïi cuûa

1 Chæ vaø quaùn (śamatha vaø vipaśyana): phieân aâm laø xa-ma-tha vaø tyø-baø-xaù-na, cuõng dòch laø ñònh tueä. Chæ (止) coù nghóa laø döøng, ôû ñaây laø döøng moïi söï loaïn ñoäng cuûa taâm yù, neân ñaït ñöôïc traïng thaùi ñònh, hay ñònh taâm. Quaùn (觀) coù nghóa laø quaùn xeùt, suy xeùt, do ñoù maø thaáu roõ, hieåu bieát ñöôïc thaät taùnh, baûn chaát cuûa söï vieäc, neân ñaït ñöôïc traïng thaùi saùng suoát, töùc laø trí tueä.

195


con haún cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Neáu toäi gieát haïi laø nhaát ñònh thì heát thaûy caùc phaùp aét chaúng phaûi laø khoâng nhaát ñònh.”

Phaät daïy: “Ñaïi vöông! Laønh thay, laønh thay! Chö Phaät Theá Toân daïy raèng heát thaûy caùc phaùp ñeàu khoâng coù töôùng nhaát ñònh. Vua laïi coù theå bieát raèng vieäc gieát haïi cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Vaäy neân bieát raèng vieäc gieát haïi khoâng coù töôùng nhaát ñònh.

“Ñaïi vöông! Nhö lôøi vua vöøa noùi, vua cha khoâng coù toäi nhöng ngaøi ñaõ ngoã nghòch gieát haïi. Vaäy cha ñoù laø gì? Chaúng qua laø caùi teân goïi giaû taïo, chuùng sanh ñoái vôùi naêm aám maø hö voïng cho ñoù laø cha. Trong möôøi hai nhaäp, möôøi taùm giôùi, caùi gì laø cha? Neáu saéc laø cha, thì boán aám kia leõ ra khoâng phaûi. Neáu boán aám kia laø cha, thì saéc leõ ra khoâng phaûi. Neáu saéc vaø khoâng phaûi saéc hôïp laïi laø cha thì khoâng coù lyù. Vì sao vaäy? Vì taùnh cuûa saéc vaø khoâng phaûi saéc khoâng hôïp laïi.

“Ñaïi vöông! Chuùng sanh phaøm phu ñoái vôùi saéc aám laïi hö voïng cho ñoù laø cha! Caùi saéc aám nhö vaäy cuõng khoâng theå bò haïi. Vì sao vaäy? Vì coù möôøi loaïi saéc. Trong möôøi loaïi aáy, chæ coù moät loaïi coù theå nhìn thaáy, coù theå caàm naém, coù theå caân ñong, coù theå ño löôøng, coù theå loâi keùo, buoäc troùi. Tuy coù theå nhìn thaáy... cho ñeán coù theå buoäc troùi, nhöng taùnh voán chaúng truï. Vì chaúng truï neân khoâng theå thaáy, khoâng theå caàm naém, caân löôøng, loâi keùo, buoäc troùi. Töôùng cuûa saéc laø nhö vaäy, laøm sao coù theå gieát haïi? Neáu saéc laø ‘cha’, laø coù theå gieát, coù theå haïi, nhaän chòu toäi baùo, thì chín thöù khaùc leõ ra khoâng phaûi. Vì chín thöù kia khoâng phaûi, neân theo leõ laø khoâng coù toäi.

196


“Ñaïi vöông! Coù ba loaïi saéc: quaù khöù, vò lai vaø hieän taïi. [Saéc cuûa] quaù khöù vaø hieän taïi khoâng theå gieát haïi. Vì sao vaäy? Quaù khöù ñaõ qua roài, coøn hieän taïi trong töøng khoaûnh khaéc luoân noái nhau dieät maát. Vieäc ngaên caûn caùi saéc töông lai [hieän höõu] neân goïi laø gieát. Moät caùi saéc nhö vaäy, hoaëc coù theå gieát haïi, hoaëc khoâng theå gieát haïi. Khoâng gieát thì saéc aét laø khoâng nhaát ñònh. Neáu caùi saéc aáy laø khoâng nhaát ñònh, thì vieäc gieát [haïi noù] cuõng khoâng nhaát ñònh. Vieäc gieát haïi laø khoâng nhaát ñònh thì toäi baùo cuõng khoâng nhaát ñònh. Vì sao laïi noùi raèng nhaát ñònh phaûi vaøo ñòa nguïc?

“Ñaïi vöông! Heát thaûy nhöõng toäi nghieäp chuùng sanh gaây ra coù hai loaïi: moät laø nheï, hai laø naëng. Neáu do nôi taâm yù vaø mieäng gaây ra thì goïi laø nheï; neáu do nôi thaân, mieäng vaø taâm yù cuøng gaây ra thì goïi laø naëng.

“Ñaïi vöông! Trong taâm yù suy nghó, mieäng noùi ra, nhöng thaân khoâng laøm thì chòu toäi baùo nheï. Ngaøy tröôùc, mieäng cuûa ñaïi vöông khoâng ra leänh gieát, chæ baûo chaët chaân. Ví nhö ñaïi vöông coù ra leänh cho quan thò thaàn cheùm ñöùng vua cha, nhöng khi ngoài xuoáng môùi cheùm thì cuõng khoâng coù toäi. Huoáng chi vua khoâng ra leänh, sao laïi coù toäi?1

“Neáu vua coù toäi thì chö Phaät Theá Toân leõ ra cuõng phaûi coù toäi. Vì sao vaäy? Tieân vöông Taàn-baø-sa-la tröôùc ñaây thöôøng ñoái tröôùc chö Phaät gieo troàng caùc caên laønh, neân ngaøy nay môùi ñöôïc ôû ngoâi vua. Neáu chö Phaät khoâng nhaän söï cuùng döôøng thì oâng aáy ñaõ khoâng ñöôïc laøm vua. Neáu khoâng ñöôïc laøm vua thì ñaïi vöông khoâng theå vì muoán trò nöôùc maø gieát haïi oâng aáy. Neáu nay vua gieát cha maø coù toäi, thì chö Phaät 1 Ñoaïn naøy muoán chæ roõ tính chaát khoâng nhaát ñònh cuûa taát caû caùc phaùp, trong ñoù

coù caû nhöõng vieäc ñaõ laøm cuûa vua A-xaø-theá.

197


Theá Toân theo leõ cuõng phaûi coù toäi! Neáu chö Phaät Theá Toân khoâng coù toäi, vì sao chæ rieâng moät mình vua coù toäi?

“Ñaïi vöông! [Trong moät tieàn kieáp] xöa kia, Taàn-baø-sa-la voán coù loøng aùc, moät hoâm ñi saên höôu ôû nuùi Tyø-phuù-la, ñi ñaõ khaép vuøng röøng nuùi maø khoâng saên ñöôïc con naøo, chæ gaëp moät vò tieân1 ñaõ ñaït ñöôïc ñuû naêm pheùp thaàn thoâng.2 Khi gaëp vò tieân aáy roài, Taàn-baø-sa-la sanh loøng giaän töùc, ñoäc aùc, nghó raèng: ‘Ta ñi saên khaép nôi maø chaúng ñöôïc con moài naøo, chính laø do ngöôøi naøy ñaõ ñuoåi thuù ñi heát.’ Lieàn ra leänh cho keû taû höõu gieát cheát vò tieân. Ngöôøi aáy luùc laâm chung sanh loøng giaän töùc ñoäc aùc, maát heát pheùp thaàn thoâng, phaùt lôøi theà raèng: ‘Ta thaät khoâng coù toäi maø oâng duøng taâm yù vaø mieäng ngang ngöôïc gieát haïi ta. Trong töông lai ta cuõng seõ laøm nhö oâng, cuõng seõ duøng taâm yù vaø mieäng maø gieát haïi oâng.’

“Baáy giôø, vua Taàn-baø-sa-la nghe nhö vaäy roài sanh loøng hoái haän, lieàn cuùng döôøng xaùc ngöôøi ñaõ cheát. Tieân vöông laøm nhö vaäy coøn ñöôïc chòu toäi nheï, khoâng ñoïa ñòa nguïc, huoáng chi ñaïi vöông nay chaúng nhö theá, laïi ñaùng ñoïa ñòa nguïc chòu quaû baùo sao? Tieân vöông töï laøm, trôû laïi töï chòu, vì sao laïi khieán cho ñaïi vöông phaûi chòu toäi gieát haïi?

“Theo nhö lôøi vua noùi laø vua cha khoâng coù toäi. Ñaïi vöông! Sao laïi noùi raèng khoâng? Phaøm ngöôøi coù toäi, töùc coù toäi baùo; ngöôøi khoâng taïo nghieäp aùc, aét khoâng coù toäi baùo. Tieân vöông cha cuûa ngaøi neáu khoâng coù toäi, vì sao coù quaû baùo? Taàn-baø-sa-la ngay trong ñôøi naøy coù caû quaû baùo thieän 1 Töùc laø ngöôøi aån cö treân röøng nuùi ñeå tu theo tieân ñaïo.2 Naêm pheùp thaàn thoâng: ÔÛ ñaây chæ Nguõ thoâng do tu theo tieân ñaïo maø coù ñöôïc.

198


vaø quaû baùo aùc. Cho neân tieân vöông cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Vì tieân vöông khoâng nhaát ñònh neân vieäc gieát haïi cuõng khoâng nhaát ñònh. Vieäc gieát haïi ñaõ laø khoâng nhaát ñònh, vì sao laïi noùi raèng nhaát ñònh vaøo ñòa nguïc?

“Ñaïi vöông! Chuùng sanh ñieân cuoàng meâ hoaëc coù boán loaïi: moät laø ñieân cuoàng vì tham lam, hai laø ñieân cuoàng vì thuoác ñoäc, ba laø ñieân cuoàng vì chuù thuaät, boán laø ñieân cuoàng vì nghieäp duyeân töø tröôùc.

“Ñaïi vöông! Trong caùc ñeä töû cuûa ta cuõng coù boán loaïi ñieân cuoàng aáy. Tuy hoï laøm nhieàu vieäc aùc, nhöng ta khoâng bao giôø noùi raèng nhöõng ngöôøi naøy phaïm giôùi. Nhöõng vieäc laøm cuûa hoï khoâng ñöa hoï ñeán ba ñöôøng aùc. Neáu hoï döùt ñieân cuoàng, ñöôïc saùng suoát trôû laïi, cuõng khoâng noùi raèng hoï ñaõ phaïm toäi. Ñaïi vöông vì tham trò nöôùc neân ngoã nghòch gieát haïi vua cha. Ñoù laø ñieân cuoàng vì tham lam maø laøm nhö vaäy, sao laïi coù toäi?

“Ñaïi vöông! Ví nhö ngöôøi say röôïu, ngoã nghòch gieát haïi meï mình. Ñeán khi tænh röôïu roài, sanh loøng hoái haän. Neân bieát raèng nghieäp nhö vaäy cuõng khoâng coù quaû baùo. Vua ngaøy nay laø trong côn say bôûi loøng tham, chaúng phaûi töï baûn taâm muoán laøm. Neáu chaúng phaûi baûn taâm laøm, sao laïi coù toäi?

“Ñaïi vöông! Ví nhö ngöôøi laøm aûo thuaät, ñöùng ôû ngaõ tö ñöôøng taïo ra caùc hình aûo hoùa nhö nam, nöõ, voi, ngöïa, xaâu chuoãi, y phuïc... Keû ngu si cho ñoù laø thaät, ngöôøi coù trí bieát laø chaúng phaûi thaät. Vieâc gieát haïi cuõng nhö theá. Ngöôøi phaøm phu cho laø thaät, chö Phaät Theá Toân bieát raèng ñoù chaúng phaûi thaät.

199


“Ñaïi vöông! Ví nhö trong khe nuùi coù tieáng vang. Keû ngu si cho ñoù laø tieáng thaät, ngöôøi coù trí bieát raèng ñoù chaúng phaûi tieáng thaät. Vieäc gieát haïi cuõng vaäy, keû phaøm phu cho laø thaät, chö Phaät Theá Toân bieát raèng ñoù chaúng phaûi thaät.

“Ñaïi vöông! Nhö ngöôøi coù thuø oaùn neân giaû vôø ñeán thaân caän. Keû ngu si cho ñoù thaät laø thaân, ngöôøi coù trí thaáu roõ môùi bieát raèng ñoù laø doái traù. Vieäc gieát haïi cuõng vaäy, keû phaøm phu cho laø thaät, chö Phaät Theá Toân bieát raèng ñoù chaúng phaûi thaät.

“Ñaïi vöông! Ví nhö ngöôøi caàm göông soi töï thaáy ñöôïc hình töôïng khuoân maët mình. Keû ngu si cho ñoù laø khuoân maët thaät, ngöôøi coù trí thaáu roõ, bieát ñoù chaúng phaûi thaät. Vieäc gieát haïi cuõng vaäy, keû phaøm phu cho laø thaät, chö Phaät Theá Toân bieát raèng ñoù chaúng phaûi thaät.

“Ñaïi vöông! Ví nhö khi naéng noùng coù hôi noùng boác leân lung linh. Keû ngu si cho ñoù laø nöôùc, ngöôøi coù trí thaáu roõ, bieát raèng ñoù chaúng phaûi nöôùc. Vieäc gieát haïi cuõng vaäy, keû phaøm phu cho laø thaät, chö Phaät Theá Toân bieát raèng ñoù chaúng phaûi thaät.

“Ñaïi vöông! Ví nhö thaønh quaùch cuûa loaøi caøn-thaùt-baø taïo ra,1 keû ngu si cho ñoù laø thaät, ngöôøi coù trí thaáu roõ, bieát raèng ñoù chaúng phaûi thaät. Vieäc gieát haïi cuõng vaäy, keû phaøm phu cho laø thaät, chö Phaät Theá Toân bieát raèng ñoù chaúng phaûi thaät.

“Ñaïi vöông! Nhö ngöôøi naèm moäng thaáy ñöôïc thoï höôûng naêm moùn duïc laïc.2 Keû ngu si cho ñoù laø thaät, ngöôøi coù trí 1 Loaøi caøn-thaùt-baø thöôøng duøng pheùp bieán hoùa ñeå taïo ra nhöõng caûnh thaønh quaùch

gioáng nhö thaät, nhöng khi ñeán gaàn môùi bieát laø khoâng coù gì caû.2 Naêm moùn duïc laïc: söï thoûa maõn ñoái vôùi naêm giaùc quan, nhö maét ñöôïc thaáy saéc

ñeïp, tai ñöôïc nghe aâm thanh eâm dòu, muõi ñöôïc ngöûi muøi thôm thích yù, löôõi ñöôïc neám vò ngon ngoït, thaân ñöôïc xuùc chaïm meàm maïi trôn laùng...

200


thaáu roõ, bieát raèng ñoù chaúng phaûi thaät. Vieäc gieát haïi cuõng vaäy, keû phaøm phu cho laø thaät, chö Phaät Theá Toân bieát raèng ñoù chaúng phaûi thaät.

“Ñaïi vöông! Veà phaùp gieát haïi, nghieäp gieát haïi, ngöôøi gieát haïi, quaû baùo gieát haïi cuøng vôùi söï giaûi thoaùt ta ñeàu roõ bieát, aét laø khoâng coù toäi. Ñaïi vöông tuy bieát vieäc gieát haïi nhöng laøm sao laïi coù toäi?

“Ñaïi vöông! Ví nhö ngöôøi chuû tieäm röôïu, neáu nhö khoâng uoáng röôïu aét khoâng theå say. Nhö ngöôøi tuy bieát veà löûa nhöng khoâng [vì theá maø] bò ñoát chaùy. Ñaïi vöông cuõng nhö theá, tuy coù bieát vieäc gieát haïi nhöng laøm sao laïi coù toäi?

“Ñaïi vöông! Coù nhöõng chuùng sanh khi maët trôøi moïc thì laøm ñuû moïi toäi loãi, khi traêng moïc laïi ñi aên troäm. Neáu maët trôøi, maët traêng khoâng moïc thì hoï khoâng taïo toäi. Tuy laø nhaân nôi maët trôøi, maët traêng maø hoï taïo toäi, nhöng maët trôøi, maët traêng thaät khoâng coù toäi. Vieäc gieát haïi cuõng nhö theá, tuy nhaân nôi nhaø vua maø coù, nhöng vua thaät khoâng coù toäi.

“Ñaïi vöông! Nhö ôû trong cung, vua thöôøng sai laøm thòt deâ, nhöng trong loøng khoâng heà sôï seät, vì sao rieâng ñoái vôùi chuyeän gieát vua cha laïi sanh loøng sôï seät? Tuy giöõa con ngöôøi vaø suùc vaät coù choã cao quyù vaø heøn keùm khaùc nhau, nhöng choã tham soáng sôï cheát thì hai beân ñeàu khoâng khaùc. Vì sao ñoái vôùi deâ laïi xem nheï khoâng sôï, coøn ñoái vôùi vua cha laïi naëng loøng lo aâu, buoàn khoå?

“Ñaïi vöông! Ngöôøi theá gian laøm toâi tôù cho luyeán aùi neân khoâng ñöôïc töï do tuøy yù. Do luyeán aùi sai khieán neân laøm chuyeän gieát haïi. Neáu nhö coù quaû baùo, ñoù chính laø toäi cuûa

201


luyeán aùi. Ñaïi vöông khoâng ñöôïc töï do tuøy yù, haù coù loãi gì sao?

“Ñaïi vöông! Ví nhö Nieát-baøn, chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, nhöng cuõng laø coù. Vieäc gieát haïi cuõng vaäy, tuy chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, nhöng cuõng laø coù. Vôùi ngöôøi bieát hoå theïn aét laø chaúng phaûi coù, vôùi ngöôøi khoâng bieát hoå theïn aét laø chaúng phaûi khoâng. Vôùi ngöôøi chòu quaû baùo thì goïi laø coù. Vôùi ngöôøi chaáp khoâng aét laø chaúng phaûi coù. Vôùi ngöôøi chaáp coù, aét laø chaúng phaûi khoâng. Ngöôøi coù chaáp coù cuõng goïi laø coù. Vì sao vaäy? Ngöôøi coù chaáp coù thì coù quaû baùo, ngöôøi khoâng chaáp coù thì khoâng coù quaû baùo. Vôùi ngöôøi chaáp thöôøng aét laø chaúng phaûi coù, vôùi ngöôøi chaáp voâ thöôøng aét laø chaúng phaûi khoâng. Vôùi ngöôøi thöôøng giöõ thöôøng kieán thì chaúng phaûi khoâng. Vì sao vaäy? Vì ngöôøi thöôøng giöõ thöôøng kieán thì coù nghieäp quaû aùc. Cho neân vôùi ngöôøi thöôøng giöõ thöôøng kieán thì chaúng phaûi khoâng. Vì nhöõng nghóa aáy, tuy chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng, nhöng cuõng laø coù.

“Ñaïi vöông! Noùi chuùng sanh ñoù laø nhöõng hôi thôû ra vaøo, döùt maát hôi thôû ra vaøo thì goïi laø gieát haïi. Chö Phaät vì tuøy theo ngöôøi theá gian neân cuõng noùi laø coù söï gieát haïi.

“Ñaïi vöông! Saéc laø voâ thöôøng, nhaân duyeân cuûa saéc cuõng laø voâ thöôøng. Do nôi nhaân voâ thöôøng maø sanh ra thì saéc laøm sao laø thöôøng ñöôïc? Cho ñeán thöùc cuõng laø voâ thöôøng, nhaân duyeân cuûa thöùc cuõng laø voâ thöôøng. Do nôi nhaân voâ thöôøng maø sanh ra thì thöùc laøm sao laø thöôøng ñöôïc? Vì laø voâ thöôøng cho neân khoå, vì khoå cho neân laø khoâng, vì laø khoâng cho neân voâ ngaõ. Neáu laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, laøm sao coù choã [goïi laø] gieát haïi?

202


“Ngöôøi gieát maát voâ thöôøng thì ñöôïc Nieát-baøn thöôøng toàn; gieát maát khoå thì ñöôïc vui; gieát maát phaùp khoâng thì ñöôïc phaùp thaät; gieát maát voâ ngaõ thì ñöôïc chaân ngaõ. Neáu ñaïi vöông gieát maát voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ, aét cuõng saùnh baèng nhö ta. Ta cuõng gieát maát voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ nhöng khoâng vaøo ñòa nguïc, sao ñaïi vöông laïi phaûi vaøo?”

Luùc aáy, vua A-xaø-theá theo lôøi Phaät daïy maø quaùn xeùt töø saéc cho ñeán thöùc.1 Sau khi quaùn xeùt roài, lieàn baïch Phaät raèng: “Theá Toân! Nay con môùi bieát raèng saéc laø voâ thöôøng, cho ñeán thöùc cuõng laø voâ thöôøng. Tröôùc ñaây neáu con bieát ñöôïc nhö vaäy, aét ñaõ khoâng taïo toäi.

“Baïch Theá Toân! Tröôùc ñaây con coù nghe raèng, chö Phaät Theá Toân thöôøng vì chuùng sanh maø laøm baäc cha meï. Tuy nghe nhö vaäy nhöng con chöa bieát coù ñuùng thaät hay khoâng. Nay con ñaõ bieát chaéc ñuùng laø nhö vaäy!

“Theá Toân! Con cuõng töøng nghe raèng, nuùi chuùa Tu-di do boán moùn baùu hôïp thaønh, aáy laø: vaøng, baïc, löu ly vaø pha leâ. Neáu coù caùc loaøi chim tuï taäp veà ñoù thì cuõng seõ coù cuøng maøu saéc nhö boán moùn baùu. Tuy nghe nhö vaäy nhöng con chöa bieát laø coù ñuùng hay khoâng. Nay con ñeán choã Phaät cuõng nhö nuùi chuùa Tu-di, lieàn coù cuøng moät maøu saéc vôùi Phaät. Vì cuøng maøu saéc neân bieát ñöôïc raèng caùc phaùp laø voâ thöôøng, khoå, khoâng, voâ ngaõ.

“Theá Toân! Con thaáy trong theá gian, haït y-lan sanh ra caây y-lan, khoâng thaáy coù haït y-lan naøo sanh ra caây chieân-ñaøn. Nay con môùi thaáy ñöôïc haït y-lan sanh ra caây chieân-

1 Töùc laø quaùn xeùt ñuû naêm aám: saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc.

203


ñaøn. Haït y-lan töùc laø thaân con ñaây, maø caây chieân-ñaøn töùc laø taâm con, [tröôùc ñaây] khoâng coù coäi reã cuûa loøng tin. Noùi khoâng coù coäi reã laø vì [tröôùc ñaây] con khoâng bieát cung kính Nhö Lai, khoâng tin Chaùnh phaùp, Chö taêng. Nhö vaäy goïi laø khoâng coù coäi reã [cuûa loøng tin].

“Baïch Theá Toân ! Neáu con khoâng gaëp Nhö Lai Theá Toân thì trong voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp aét phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc lôùn, chòu voâ soá söï khoå naõo. Nay con ñöôïc gaëp Phaät, nhôø coâng ñöùc cuûa vieäc gaëp Phaät maø phaù tan ñöôïc heát thaûy nhöõng phieàn naõo do taâm xaáu aùc cuûa chuùng sanh gaây ra.”

Phaät daïy: “Ñaïi vöông! Laønh thay, laønh thay! Nay ta bieát raèng vua coù theå phaù tan ñöôïc taâm xaáu aùc cuûa chuùng sanh.”

Vua A-xaø-theá thöa: “Baïch Theá Toân! Neáu con thaät coù theå phaù tan ñöôïc caùc taâm xaáu aùc cuûa chuùng sanh, thì duø con coù thöôøng ôû taïi ñòa nguïc A-tyø trong voâ löôïng kieáp, vì chuùng sanh maø chòu khoå naõo lôùn cuõng khoâng cho ñoù laø khoå.”

Luùc aáy, trong nöôùc Ma-giaø-ñaø coù voâ soá nhaân daân ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì coù voâ soá nhaân daân phaùt taâm lôùn lao nhö theá, neân toäi naëng cuûa vua A-xaø-theá lieàn trôû neân nheï. Vua vaø phu nhaân cuøng vôùi nhöõng theå nöõ ôû haäu cung thaûy ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

Luùc aáy, vua A-xaø-theá baûo Kyø-baø: “Nay ta chöa cheát maø ñaõ ñöôïc thaân coõi trôøi, buoâng boû maïng soáng ngaén nguûi maø ñöôïc ñôøi soáng laâu daøi, buoâng boû caùi thaân voâ thöôøng maø ñöôïc caùi thaân thöôøng coøn. Ta giuùp cho chuùng sanh phaùt

204


taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, ñoù laø ñöôïc thaân coõi trôøi. Maïng soáng laâu daøi vaø caùi thaân thöôøng coøn töùc laø ñöôïc laøm ñeä töû cuûa heát thaûy chö Phaät.”

Vua noùi nhö vaäy roài, lieàn ñem caùc moùn côø quyù, phöôùn, loïng, höông, hoa, voøng chuoãi, kyõ nhaïc toát ñeïp maø daâng leân cuùng döôøng Phaät, roài ñoïc keä taùn thaùn raèng:

Lôøi chaân thaät, maàu nhieäm, Kheùo leùo ôû nghóa caâu,Taïng voâ cuøng saâu kín,Vì ñaïi chuùng noùi roõ.

Bieát bao lôøi roäng nghóa,Vì ñaïi chuùng löôïc baøy.Ñaày ñuû lôøi nhö theá,Kheùo chöõa trò chuùng sanh.

Neáu coù chuùng sanh naøo,Ñöôïc nghe lôøi nhö theá,Hoaëc tin, hoaëc khoâng tin,Cuõng bieát chaéc lôøi Phaät.

Phaät duøng lôøi eâm aùi,Vì chuùng neân naëng lôøi.Naëng lôøi hay eâm aùi,Cuõng ñeàu noùi nghóa thaät.

Vì theá nay con xin,Quy y ñöùc Theá Toân.Lôøi Phaät ñoàng moät vò,Nhö nöôùc trong bieån lôùn,Goïi laø nghóa chaân thaät,Neân khoâng lôøi voâ nghóa.

205


Nay Nhö Lai giaûng thuyeátVoâ löôïng, ñuû moïi phaùp,Duø nam nöõ, giaø treû,Nghe roài hieåu nghóa thaät,Khoâng nhaân cuõng khoâng quaû,Khoâng sanh vaø khoâng dieät,Ñoù laø ñaïi Nieát-baøn,Nghe roài tröø phieàn naõo.

Nhö Lai vì taát caû,Thöôøng laøm baäc cha meï.Neân bieát caùc chuùng sanh,Ñeàu laø con Nhö Lai.

Theá Toân ñaïi töø bi,Vì chuùng maø khoå haïnh.Nhö ngöôøi vöôùng quæ mî,Laøm nhieàu vieäc cuoàng loaïn;

Nay con ñöôïc gaëp Phaät,Ba nghieäp ñeàu ñöôïc laønh.Nguyeän ñem coâng ñöùc naøy,Höôùng veà ñaïo voâ thöôïng.

Nay con xin cuùng döôøng,Phaät, Phaùp vaø Chuùng taêng,Nguyeän nhôø coâng ñöùc aáy,Tam baûo thöôøng taïi theá.

Heát thaûy moïi coâng ñöùc,Maø nay con seõ ñöôïc,Nguyeän duøng ñeå phaù tan,Boán ma cuûa chuùng sanh.

206


Con gaëp phaûi baïn aùc,Neân taïo toäi ba ñôøi.Nay saùm hoái tröôùc Phaät,Nguyeän töø nay khoâng phaïm.

Nguyeän heát thaûy chuùng sanh,Ñeàu phaùt taâm Boà-ñeà;Thöôøng chuù taâm nghó nhôù,Chö Phaät khaép möôøi phöông.

Laïi nguyeän cho chuùng sanh Döùt haún moïi phieàn naõo,Thaáy roõ ñöôïc taùnh Phaät,Nhö Boà Taùt Dieäu Ñöùc.1

Luùc aáy, Phaät khen ngôïi vua A-xaø-theá raèng: “Laønh thay, laønh thay! Neáu ngöôøi naøo coù theå phaùt taâm Boà-ñeà, neân bieát raèng ngöôøi aáy laø söï trang nghieâm cho ñaïi chuùng cuûa chö Phaät.

“Thuôû xöa ñaïi vöông ñaõ töøng ñoái tröôùc Phaät Tyø-baø-thi2 laàn ñaàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Trong quaõng thôøi gian töø ñoù cho ñeán khi ta ra ñôøi hoâm nay, ñaïi vöông chöa töøng phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc chòu khoå. Ñaïi vöông neân bieát, chæ coù taâm Boà-ñeà môùi coù ñöôïc quaû baùo voâ löôïng nhö vaäy. Töø nay trôû ñi ñaïi vöông thöôøng neân tinh taán tu taâm Boà-ñeà. Vì sao vaäy? Nhôø nhaân duyeân aáy seõ tieâu dieät ñöôïc voâ soá nhöõng ñieàu xaáu aùc.”

1 Boà Taùt Dieäu Ñöùc, töùc Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi (Mañjuśrī), vì danh xöng Phaïn ngöõ naøy ñöôïc dòch nghóa laø “dieäu ñöùc”, cuõng dòch laø “dieäu thuû”, “dieäu caùt töôøng”.

2 Phaät Tyø-baø-thi (Vipaśyin): moät vò Phaät quaù khöù, ñaõ ra ñôøi trong kieáp Trang nghieâm. Sau kieáp Trang nghieâm môùi ñeán kieáp Hieàn. Ñöùc Phaät Thích-ca-Maâu-ni ra ñôøi trong kieáp Hieàn naøy.

207

PHAÅM HAÏNH ANH NHI

Luùc aáy, vua A-xaø-theá vaø nhaân daân caû nöôùc Ma-giaø-ñaø cuøng ñöùng daäy khoûi choã ngoài, ñi quanh Phaät ba voøng cung kính, roài vua töø bieät trôû veà cung.

Veà Haïnh chö thieân thì nhö trong kinh Taïp hoa ñaõ giaûng noùi.1

PHAÅM HAÏNH ANH NHIPhaåm thöù chín2

“Thieän nam töû! Vì sao goïi laø haïnh Anh nhi?3

“Thieän nam töû! Khoâng theå khôûi daäy, khoâng theå truï yeân, khoâng theå ñeán, khoâng theå ñi, khoâng theå noùi naêng, ñoù goïi laø treû thô.

“Nhö Lai cuõng nhö theá. Noùi khoâng theå khôûi daäy, ñoù laø Nhö Lai chaúng bao giôø khôûi daäy caùc töôùng cuûa phaùp. Noùi khoâng theå truï yeân, ñoù laø Nhö Lai khoâng vöôùng maéc heát thaûy caùc phaùp. Noùi khoâng theå ñeán, ñoù laø Nhö Lai tuy thaân coù ñi nhöng khoâng heà coù söï dao ñoäng. Noùi khoâng theå ñi, ñoù laø Nhö Lai ñaõ ñeán [vaø truï yeân] nôi Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Noùi khoâng theå noùi naêng, ñoù laø Nhö Lai tuy vì heát thaûy

1 Kinh Taïp hoa: teân khaùc cuûa kinh Hoa nghieâm. Haïnh chö thieân (Thieân haïnh) laø moät trong naêm haïnh maø ñöùc Phaät ñang giaûng thuyeát. Theo nhö trong moät ñoaïn tröôùc, ñöùc Phaät daïy coù naêm haïnh laø: 1. Thaùnh haïnh, 2. Phaïm haïnh, 3. Thieân haïnh, 4. Anh nhi haïnh, 5. Beänh haïnh. Ñeán ñaây ñaõ giaûng xong phaàn Phaïm haïnh, nhöng thay vì noùi tieáp phaàn Thieân haïnh, kinh vaên chuyeån chuù sang kinh Taïp hoa, töùc laø kinh Hoa nghieâm. Vì theá, phaàn tieáp theo cuûa kinh naøy seõ noùi veà Anh nhi haïnh maø boû qua phaàn Thieân haïnh.

2 Theo Nam baûn thì töø ñaây cuõng baét ñaàu phaåm Anh nhi haïnh, nhöng laø phaåm thöù 21.

3 Anh nhi: treû thô, ñöùa treû sanh ra coøn hoàn nhieân chöa bieát gì.

208


chuùng sanh maø dieãn thuyeát caùc phaùp nhöng thaät khoâng coù choã thuyeát giaûng.

“Vì sao vaäy? Neáu coù choã thuyeát giaûng thì goïi laø phaùp höõu vi. Nhö Lai Theá Toân chaúng phaûi höõu vi, neân khoâng coù choã thuyeát giaûng. Laïi nöõa, khoâng noùi naêng ñoù cuõng nhö ñöùa treû thô chöa roõ bieát ngoân ngöõ, tuy coù noùi nhöng thaät cuõng khoâng noùi. Nhö Lai cuõng nhö theá. Chöa roõ bieát ngoân ngöõ, töùc laø lôøi saâu kín cuûa chö Phaät, tuy coù choã noùi ra nhöng chuùng sanh khoâng hieåu ñöôïc neân goïi laø khoâng noùi.

“Laïi nöõa, treû thô goïi teân vaät khoâng chuaån nhaát, chöa bieát ñuùng teân. Tuy goïi teân vaät khoâng chuaån nhaát, chöa bieát ñuùng teân, nhöng vaãn nhôø ñoù maø hieåu bieát ñöôïc vaät. Nhö Lai cuõng nhö theá. Heát thaûy chuùng sanh ôû caùc ñòa phöông, chuûng toäc khaùc nhau, lôøi noùi khaùc nhau. Nhö Lai phöông tieän, tuøy theo moãi chuùng sanh maø thuyeát giaûng khaùc nhau, nhöng cuõng khieán cho heát thaûy chuùng sanh ñeàu nhôø söï thuyeát giaûng ñoù maø hieåu ñöôïc.

“Laïi nöõa, treû thô coù theå noùi ñöôïc nhöõng aâm chính. Nhö Lai cuõng theá, noùi ra nhöõng aâm chính, nhö aâm baø, aâm hoøa. Noùi hoøa töùc laø höõu vi, noùi baø töùc laø voâ vi. Ñoù goïi laø nhö treû thô. Noùi hoøa goïi laø voâ thöôøng, noùi baø goïi laø höõu thöôøng. Nhö Lai noùi thöôøng, chuùng sanh nghe roài lieàn vì phaùp thöôøng maø tröø boû voâ thöôøng. Ñoù goïi laø haïnh Anh nhi.

“Laïi nöõa, treû thô khoâng bieát phaân bieät khoå, vui, ngaøy, ñeâm, cha, meï... Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy, vì chuùng sanh maø khoâng bieát khoå vui, khoâng nghó ñeán ñeâm ngaøy. Loøng bình ñaúng ñoái vôùi chuùng sanh neân khoâng coù caùc töôùng nhö cha, meï, keû thaân, ngöôøi sô...

209


“Laïi nöõa, treû thô khoâng theå laøm ra moïi vieäc lôùn nhoû. Boà Taùt ma-ha-taùt cuõng vaäy; khoâng taïo nghieäp sanh töû, goïi laø khoâng laøm ra vieäc lôùn. Vieäc lôùn ñoù, töùc laø naêm toäi nghòch. Boà Taùt ma-ha-taùt khoâng bao giôø laøm naêm toäi nghòch naëng neà. Vieäc nhoû ñoù, töùc laø taâm Nhò thöøa. Boà Taùt khoâng bao giôø suy maát taâm Boà-ñeà maø höôùng theo caùc thöøa Thanh vaên, Phaät Bích-chi.

“Laïi nöõa, haïnh Anh nhi ñoù, ví nhö ñöùa treû thô kia ñang khi keâu khoùc, cha meï lieàn laáy chieác laù caây döông maøu vaøng ñöa cho maø noùi raèng: ‘Ñöøng khoùc, ñöøng khoùc! Ta cho con vaøng ñaây.’ Ñöùa treû nhìn thaáy töôûng laø vaøng thaät, lieàn thoâi khoùc. Nhöng laù caây döông thaät chaúng phaûi vaøng. Cho ñeán treû thô nhìn thaáy con boø goã, ngöïa goã, buùp beâ [coù hình] con trai, con gaùi... cuõng ñeàu töôûng ñoù laø boø, ngöïa, con trai, con gaùi... lieàn nín khoùc. Thaät khoâng phaûi laø con trai, con gaùi... maø sanh ra nhöõng yù töôûng cho ñoù laø con trai, con gaùi... Nhö vaäy neân goïi laø treû thô.

“Nhö Lai cuõng vaäy. Neáu coù chuùng sanh muoán laøm nhöõng vieäc aùc, Nhö Lai beøn vì hoï maø noùi raèng coõi trôøi Ba möôi ba1 laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, ñoan chaùnh, ñöôïc tuøy yù phoùng tuùng, cö truù trong cung ñieän xinh ñeïp, höôûng thuï naêm moùn duïc laïc, choã tieáp xuùc cuûa saùu caên khoâng gì laø khoâng vui thích. Chuùng sanh nghe raèng coù nhöõng söï vui thích nhö vaäy, trong loøng ham muoán lieàn thoâi khoâng laøm vieäc aùc, sieâng laøm caùc nghieäp laønh ñeå ñöôïc sanh leân coõi trôøi Ba möôi ba. Nhöng thaät ra thì ôû ñoù cuõng laø naèm trong voøng sanh töû, khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh; vì cöùu ñoä chuùng sanh neân Phaät duøng phöông tieän maø noùi laø coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.1 Töùc laø coõi trôøi Ñao-lôïi (Ñao-lôïi thieân).

210


“Laïi nöõa, noùi treû thô ñoù laø neáu coù chuùng sanh chaùn sôï sanh töû, Nhö Lai lieàn vì hoï maø giaûng thuyeát veà Hai thöøa. Nhöng thaät ra khoâng coù leõ chaân thaät trong Hai thöøa. Tuy theá, nhôø vaøo Hai thöøa maø chuùng sanh roõ bieát ñöôïc nhöõng toäi loãi trong sanh töû, thaáy ñöôïc söï vui Nieát-baøn. Nhôø thaáy bieát nhö vaäy neân coù theå töï phaân bieät söï döùt maát, khoâng döùt maát; chaân thaät, khoâng chaân thaät; coù tu taäp, khoâng tu taäp; coù chöùng ñaéc, khoâng chöùng ñaéc.

“Thieän nam töû! Nhö ñöùa treû thô kia, ñoái vôùi vaät khoâng phaûi laø vaøng laïi töôûng laø vaøng. Nhö Lai cuõng nhö vaäy, ñoái vôùi söï baát tònh maø thuyeát daïy laø thanh tònh, nhöng vì Nhö Lai ñaõ roõ bieát nghóa chaân thaät roát raùo neân [thuyeát daïy nhö vaäy maø] khoâng phaûi laø hö doái.

“Nhö ñöùa treû thô kia, tuy khoâng phaûi laø boø, ngöïa... laïi töôûng laø boø, ngöïa... Neáu coù chuùng sanh naøo ôû nôi khoâng phaûi ñaïo maø töôûng laø ñaïo chaân thaät, Nhö Lai cuõng thuyeát daïy raèng choã khoâng phaûi ñaïo ñoù laø ñaïo. Nhöng ôû nôi khoâng phaûi ñaïo thì thaät khoâng coù ñaïo! Chæ vì [thuyeát daïy nhö theá] coù theå laøm sanh ra nhaân duyeân raát nhoû cuûa ñaïo, neân khoâng phaûi ñaïo maø noùi ñoù laø ñaïo.

“Nhö ñöùa treû thô kia, ôû nôi nhöõng buùp beâ con trai, con gaùi maø töôûng laø con trai, con gaùi. Nhö Lai cuõng nhö vaäy, tuy roõ bieát khoâng phaûi chuùng sanh maø noùi choã laàm töôûng laø chuùng sanh; nhöng thaät khoâng coù töôùng chuùng sanh. Neáu Phaät Nhö Lai noùi raèng khoâng coù chuùng sanh, heát thaûy chuùng sanh aét phaûi rôi vaøo taø kieán. Vì theá neân Nhö Lai noùi laø coù chuùng sanh. Ngöôøi naøo ôû trong choã chuùng

211


sanh maø cho raèng ñoù laø chuùng sanh thì khoâng theå phaù tröø ñöôïc töôùng chuùng sanh. Neáu ôû trong choã chuùng sanh maø phaù tröø ñöôïc töôùng chuùng sanh thì coù theå ñöôïc Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Vì ñöôïc Ñaïi Baùt Nieát-baøn nhö vaäy neân thoâi khoâng coøn keâu khoùc [nhö treû thô]. Ñoù goïi laø haïnh Anh nhi.

“Thieän nam töû! Neáu coù keû nam, ngöôøi nöõ thoï trì, ñoïc tuïng, sao cheùp, giaûng thuyeát naêm haïnh1 naøy, neân bieát raèng ngöôøi aáy nhaát ñònh seõ ñaït ñöôïc naêm haïnh nhö vaäy.”

Boà Taùt Ca-dieáp baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Theo con hieåu nghóa Phaät vöøa thuyeát daïy thì con ñaây chaéc chaén cuõng seõ ñöôïc naêm haïnh naøy.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Khoâng rieâng gì oâng ñöôïc naêm haïnh naøy, maø hoâm nay trong chuùng hoäi ñaây coøn coù chín traêm ba möôi ngaøn ngöôøi cuõng ñaït ñöôïc naêm haïnh gioáng nhö oâng.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN HAI MÖÔI

1 Naêm haïnh: töùc laø nhaéc laïi naêm haïnh maø Phaät giaûng thuyeát trong kinh naøy: 1. Thaùnh haïnh, 2. Phaïm haïnh, 3. Thieân haïnh (daãn chuù kinh Hoa nghieâm), 4. Anh nhi haïnh, 5. Beänh haïnh.

280

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN HAI MÖÔI MOÁT1

PHAÅM BOÀ TAÙT QUANG MINH BIEÁN CHIEÁU CAO QUYÙ ÑÖÙC VÖÔNG

Phaåm thöù möôøi – Phaàn moät

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân baûo Ñaïi Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông raèng: “Thieän nam

töû! Neáu coù vò Ñaïi Boà Taùt naøo tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy seõ ñöôïc möôøi coâng ñöùc khoâng theå nghó baøn, khoâng cuøng chia seû vôùi haøng Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi, khieán ngöôøi nghe ñeán ñeàu phaûi kinh ngaïc quaùi laï, chaúng phaûi trong chaúng phaûi ngoaøi, chaúng phaûi khoù chaúng phaûi deã, chaúng phaûi töôùng, chaúng phaûi khoâng töôùng, chaúng phaûi phaùp theá gian, khoâng coù töôùng maïo, theá gian khoâng coù ñöôïc!

“Nhöõng gì laø möôøi? Trong coâng ñöùc thöù nhaát2 coù naêm ñieàu. Nhöõng gì laø naêm? Moät laø nghe ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe.3 Hai laø ñöôïc nghe roài coù theå laøm lôïi 1 Theo Nam baûn thì töø ñaây baét ñaàu quyeån 19, phaåm Quang Minh Bieán Chieáu Cao

Quyù Ñöùc Vöông Boà Taùt thöù 22, phaàn 1.2 Chæ rieâng coâng ñöùc thöù nhaát naøy ñöôïc trình baøy suoát trong 3 quyeån, töø quyeån 21

ñeán cuoái quyeån 23.3 Nguyeân baûn ôû ñaây duøng “baát vaên”, nghóa laø “khoâng nghe”, nhöng theo yù nghóa

ñöôïc dieãn giaûng veà sau thì chuùng toâi hieåu ñaây laø “khoâng theå nghe”, töùc laø nhöõng ñieàu “khoâng theå giaûng thuyeát” (baát khaû thuyeát), laø nhöõng yù nghóa vöôït ra khoûi phaïm truø dieãn ñaït cuûa ngoân ngöõ theá gian.

281

PHAÅM BOÀ TAÙT QUANG MINH BIEÁN CHIEÁU

ích. Ba laø coù theå tröø döùt loøng nghi hoaëc. Boán laø taâm saùng suoát ngay thaúng khoâng taø vaïy. Naêm laø coù theå bieát ñöôïc yù nghóa saâu kín cuûa Nhö Lai. Ñoù laø naêm ñieàu [trong coâng ñöùc thöù nhaát].

“Theá naøo laø nghe ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe? Ñoù laø noùi nhöõng yù nghóa heát söùc saâu kín nhö: Taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät; Phaät, Phaùp, chö Taêng khoâng coù gì khaùc nhau; taùnh töôùng cuûa Tam baûo laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh; heát thaûy chö Phaät ñeàu khoâng döùt taát caû ñeå nhaäp Nieát-baøn maø luoân thöôøng coøn, khoâng bieán ñoåi.

“Nieát-baøn cuûa Nhö Lai chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng; chaúng phaûi höõu vi, chaúng phaûi voâ vi; chaúng phaûi höõu laäu, chaúng phaûi voâ laäu; chaúng phaûi saéc, chaúng phaûi khoâng saéc; chaúng phaûi teân goïi, chaúng phaûi khoâng teân goïi; chaúng phaûi töôùng, chaúng phaûi khoâng töôùng; chaúng phaûi coù, chaúng phaûi khoâng coù; chaúng phaûi vaät, chaúng phaûi khoâng vaät; chaúng phaûi nhaân, chaúng phaûi quaû; chaúng phaûi chôø ñôïi, chaúng phaûi khoâng ñôïi; chaúng phaûi saùng, chaúng phaûi toái; chaúng phaûi xuaát, chaúng phaûi khoâng xuaát; chaúng phaûi thöôøng, chaúng phaûi khoâng thöôøng; chaúng phaûi döùt, chaúng phaûi khoâng döùt; chaúng phaûi khôûi ñaàu, chaúng phaûi keát thuùc; chaúng phaûi quaù khöù, chaúng phaûi töông lai, chaúng phaûi hieän taïi; chaúng phaûi caùc aám, chaúng phaûi khoâng caùc aám;1 chaúng phaûi caùc nhaäp, chaúng phaûi khoâng caùc nhaäp;2 chaúng phaûi caùc giôùi, chaúng phaûi khoâng caùc giôùi;3 chaúng phaûi möôøi hai nhaân duyeân, chaúng phaûi khoâng möôøi hai nhaân duyeân. 1 Töùc laø naêm aám: saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc.2 Töùc laø 12 nhaäp, do saùu caên thieäp nhaäp vôùi saùu traàn.3 Töùc laø 18 giôùi, do saùu caên ôû trong, saùu traàn ôû ngoaøi vôùi saùu thöùc ôû giöõa.

282


“Caùc phaùp nhö vaäy laø heát söùc saâu kín, töø tröôùc [vò Boà Taùt aáy] chöa töøng nghe ñöôïc maø nay coù theå nghe ñöôïc.

“Laïi nöõa, khoâng [theå] nghe ñoù [cuõng] laø noùi taát caû kinh saùch cuûa ngoaïi ñaïo, nhö boán boä luaän Tyø-ñaø,1 luaän Tyø-giaø-la,2 luaän Veä-theá-sö,3 luaän Ca-tyø-la,4 cuøng taát caû nhöõng chuù thuaät, y phöông, kyõ ngheä, nhaät thöïc, nguyeät thöïc, tinh tuù vaän chuyeån, saùch ñòa lyù, saám kyù... Nhöõng thöù kinh saùch aáy, töø tröôùc chöa töøng nghe ñöôïc yù nghóa saâu kín, nay ôû trong kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy ñeàu ñöôïc [nghe] bieát roõ.

“Laïi nöõa, trong Möôøi moät boä kinh, tröø kinh Tyø-phaät-löôïc,5 cuõng khoâng coù nghóa saâu kín nhö theá naøy. Nay nhaân nôi kinh naøy maø ñöôïc bieát nhöõng nghóa aáy. Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nghe ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe.

“Theá naøo laø nghe roài coù theå laøm lôïi ích? Nhöõng ai coù theå nghe vaø tin nhaän kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy aét ñeàu coù theå roõ bieát ñaày ñuû nhöõng nghóa raát saâu cuûa heát thaûy kinh ñieån Phöông ñaúng Ñaïi thöøa. Ví nhö ngöôøi ñaøn oâng hay ñaøn baø khi nhìn vaøo taám göông saùng saïch lieàn thaáy ñöôïc roõ raøng 1 Luaän Tyø-ñaø (Veda), cuõng ñoïc laø Vi-ñaø, Pheä-ñaø, moät boä luaän raát coå cuûa ñaïo Baø-

la-moân, coù töø tröôùc thôøi ñöùc Phaät.2 Luaän Tyø-giaø-la (Vyākaraṇa), cuõng ñoïc laø Tyø-da-yeát-thích-nam hay Tyø-haø-yeát-lôïi-

naõ, Haùn dòch laø Thanh minh kyù luaän (聲明記論), cuõng laø teân chæ chung caùc boä luaän veà ngöõ hoïc cuûa theá tuïc.

3 Luaän Veä-theá-sö (Vaiśeṣika), cuõng ñoïc laø Tyø-theá-sö hay Pheä-theá-söû, Haùn dòch laø Thaéng luaän (勝論), moät trong caùc boä luaän raát noåi tieáng cuûa ngoaïi ñaïo thôøi ñöùc Phaät.

4 Luaän Ca-tyø-la (Kapila), cuõng ñoïc laø Ca-tyø-leâ hay Kieáp-tyø-la, Haùn dòch nghóa laø Hoaøng ñaàu (黃頭) hay Xích saéc (赤色), ñuùng ra laø teân cuûa vò luaän sö ngoaïi ñaïo ñaõ cheá taùc boä luaän caên baûn cuûa phaùi Soá luaän, coøn coù teân laø Taêng-khö luaän, neâu leân yù nghóa nhò thaäp nguõ ñeá. ÔÛ ñaây laáy teân ngöôøi laøm teân boä luaän.

5 Tyø-phaät-löôïc(Vaipulya), cuõng ñoïc laø Tyø-phuù-la, xeáp thöù möôøi trong 12 boä kinh, dòch nghóa laø kinh Phöông quaûng, laáy nghóa “phöông chaùnh quaûng ñaïi” (ngay thaúng chaân chaùnh vaø roäng lôùn). Xem chuù giaûi veà 12 boä kinh ôû trang 217, Taäp 1.

283


hình saéc, daùng veû cuûa hoï. Kinh Ñaïi Nieát-baøn cuõng nhö taám göông saùng, vò Boà Taùt caàm göông aáy lieàn thaáy roõ ñöôïc yù nghóa raát saâu cuûa kinh ñieån Ñaïi thöøa. Laïi nhö ngöôøi ôû trong nhaø toái caàm caây ñuoác lôùn lieàn soi thaáy roõ heát thaûy moïi vaät. Kinh Ñaïi Nieát-baøn cuõng nhö caây ñuoác, Boà Taùt caàm ñuoác aáy lieàn thaáy ñöôïc yù nghóa saâu xa khoù hieåu cuûa Ñaïi thöøa. Laïi nhö khi maët trôøi hieän ra, coù caû muoân ngaøn tia saùng, aét coù theå soi roõ caû nhöõng choã toái taêm trong röøng nuùi, khieán heát thaûy moïi ngöôøi ñeàu thaáy ñöôïc moïi vaät ôû xa. Maët trôøi trí tueä thanh tònh Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy, soi roõ nhöõng choã saâu xa kín ñaùo cuûa Ñaïi thöøa, khieán cho ngöôøi theo Hai thöøa coù theå töø xa nhìn thaáy Phaät ñaïo. Vì sao vaäy? Vì coù theå nghe vaø tin nhaän kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy.

“Thieän nam töû! Neáu coù vò Boà Taùt ma-ha-taùt naøo nghe vaø tin nhaän kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, lieàn bieát ñöôïc teân goïi cuûa heát thaûy caùc phaùp. Neáu coù theå sao cheùp, tuïng ñoïc thoâng suoát, vì ngöôøi khaùc maø giaûng roäng, suy xeùt yù nghóa trong kinh, aét roõ bieát ñöôïc nghóa lyù cuûa heát thaûy caùc phaùp.

“Thieän nam töû! Ngöôøi nghe vaø tin nhaän kinh naøy chæ bieát ñöôïc teân goïi, khoâng bieát ñöôïc yù nghóa. Neáu sao cheùp, tuïng ñoïc, vì ngöôøi khaùc giaûng roäng, suy xeùt yù nghóa trong kinh, aét coù theå bieát ñöôïc nghóa.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ngöôøi vöøa nghe qua kinh naøy, tuy bieát raèng töï mình coù taùnh Phaät nhöng khoâng theå thaáy ñöôïc. Neáu sao cheùp, tuïng ñoïc, vì ngöôøi khaùc giaûng roäng, suy xeùt yù nghóa trong kinh, aét coù theå thaáy ñöôïc taùnh Phaät.

“Ngöôøi nghe qua kinh naøy tuy coù nghe teân goïi phaùp boá thí nhöng khoâng theå ñöôïc thaáy phaùp Boá thí Ba-la-maät.

284


Neáu sao cheùp, tuïng ñoïc, vì ngöôøi khaùc giaûng roäng, suy xeùt yù nghóa trong ñoù, aét coù theå thaáy ñöôïc phaùp Boá thí Ba-la-maät. Cho ñeán phaùp Trí tueä Ba-la-maät cuõng vaäy.1

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt neáu coù theå nghe ñöôïc kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy aét roõ bieát caùc phaùp vaø yù nghóa cuûa phaùp, ñaày ñuû hai ñöùc khoâng ngaên ngaïi,2 ñoái vôùi caùc sa-moân, baø-la-moân, hoaëc chö thieân, ma, Phaïm thieân, heát thaûy caùc loaøi trong theá gian ñeàu khoâng coù söï sôï seät; [coù theå] môû mang chæ baøy, phaân bieät Möôøi hai boä kinh, dieãn thuyeát yù nghóa khoâng chuùt sai leäch; khoâng nghe nôi ngöôøi khaùc maø coù theå töï roõ bieát, ñeán gaàn quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Ñoù goïi laø nghe roài coù theå laøm lôïi ích.

“Theá naøo laø coù theå tröø döùt loøng nghi hoaëc? Loøng nghi coù hai loaïi, moät laø nghi teân goïi, hai laø nghi yù nghóa. Ngöôøi nghe qua kinh naøy döùt ñöôïc loøng nghi veà teân goïi. Ngöôøi suy xeùt yù nghóa kinh naøy döùt ñöôïc loøng nghi veà yù nghóa.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù naêm moái nghi. Moät laø nghi vieäc Phaät coù chaéc chaén nhaäp Nieát-baøn hay khoâng? Hai laø nghi vieäc Phaät coù thöôøng truï hay khoâng? Ba laø nghi vieäc Phaät coù phaûi chaân laïc hay khoâng? Boán laø nghi vieäc Phaät coù phaûi chaân tònh hay khoâng? Naêm laø nghi vieäc Phaät coù phaûi chaân ngaõ hay khoâng? Ngöôøi nghe qua kinh naøy lieàn

1 Ñaây noùi toùm caû saùu phaùp ba-la-maät: 1. Boá thí Ba-la-maät 2. Trì giôùi Ba-la-maät 3. Nhaãn nhuïc Ba-la-maät 4. Tinh taán Ba-la-maät 5. Thieàn ñònh Ba-la-maät 6. Trí tueä Ba-la-maät

2 Töùc laø hai ñöùc Phaùp khoâng ngaên ngaïi vaø Nghóa khoâng ngaên ngaïi, trong boán ñöùc khoâng ngaên ngaïi cuûa Boà Taùt ñöôïc giaûng roõ ôû Taäp 3. Hai ñöùc coøn laïi laø Lôøi leõ khoâng ngaên ngaïi vaø Vui thích thuyeát dieãn khoâng ngaên ngaïi. Xin xem laïi phaàn naøy baét ñaàu töø trang 418 cuûa Taäp 3.

285


döùt tröø maõi maõi moái nghi veà vieäc Phaät nhaäp Nieát-baøn. Neáu sao cheùp, tuïng ñoïc, vì ngöôøi khaùc giaûng roäng, suy xeùt yù nghóa trong kinh thì maõi maõi döùt tröø ñöôïc caû boán moái nghi kia.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù ba vieäc nghi. Moät laø nghi vieäc coù thöøa Thanh vaên hay khoâng? Hai laø nghi vieäc coù thöøa Duyeân giaùc hay khoâng? Ba laø nghi vieäc coù Phaät thöøa hay khoâng? Ngöôøi nghe qua kinh naøy, caû ba vieäc nghi aáy lieàn döùt saïch. Neáu sao cheùp, tuïng ñoïc, vì ngöôøi khaùc giaûng roäng, suy xeùt yù nghóa trong kinh, aét coù theå bieát roõ raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö coù nhöõng chuùng sanh khoâng ñöôïc nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy thì trong loøng coù nhieàu söï nghi hoaëc, nhö laø thöôøng hay voâ thöôøng; laïc hay baát laïc; tònh hay baát tònh; ngaõ hay voâ ngaõ; maïng hay chaúng phaûi maïng; chuùng sanh hay chaúng phaûi chuùng sanh; roát raùo hay khoâng roát raùo; hoaëc ñôøi khaùc, hoaëc ñôøi ñaõ qua, hoaëc coù, hoaëc khoâng, hoaëc khoå, hoaëc chaúng phaûi khoå; hoaëc taäp, hoaëc chaúng phaûi taäp; hoaëc dieät, hoaëc chaúng phaûi dieät; hoaëc ñaïo, hoaëc chaúng phaûi ñaïo; hoaëc phaùp, hoaëc chaúng phaûi phaùp; hoaëc thieän, hoaëc chaúng phaûi thieän; hoaëc khoâng, hoaëc chaúng phaûi khoâng. Ngay khi ñöôïc nghe kinh naøy, nhöõng söï nghi hoaëc nhö theá aét ñeàu döùt saïch.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi khoâng ñöôïc nghe kinh naøy, trong loøng laïi coù ñuû moïi söï nghi hoaëc, nhö laø: Saéc coù phaûi laø ta hay chaêng? Thoï, töôûng, haønh, thöùc coù phaûi laø ta hay chaêng? Laø con maét coù theå nhìn thaáy, hay baûn ngaõ nhìn thaáy? Cho ñeán laø thöùc coù theå nhaän bieát, hay baûn ngaõ nhaän bieát? Laø saéc thoï baùo hay baûn ngaõ thoï

286


baùo? Cho ñeán laø thöùc thoï baùo, hay baûn ngaõ thoï baùo? Laø saéc ñi ñeán moät ñôøi soáng khaùc, hay baûn ngaõ ñi ñeán ñôøi soáng khaùc? Cho ñeán laø thöùc 1cuõng nghi hoaëc nhö vaäy. [Laïi nghi veà vieäc] phaùp sanh töû coù khôûi ñaàu, coù keát thuùc; hay laø khoâng coù khôûi ñaàu, khoâng coù keát thuùc? Ngöôøi ñöôïc nghe qua kinh naøy roài thì nhöõng söï nghi hoaëc nhö theá cuõng ñeàu ñöôïc döùt haún.

“Laïi coù ngöôøi nghi ngôø raèng: nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, keû phaïm boán giôùi caám naëng, taïo naêm toäi nghòch, phæ baùng kinh Phöông ñaúng, nhöõng keû nhö vaäy coù taùnh Phaät hay khoâng coù taùnh Phaät? Ngöôøi ñöôïc nghe qua kinh naøy roài thì nhöõng söï nghi hoaëc nhö theá ñeàu ñöôïc döùt haún.

“Laïi coù ngöôøi nghi raèng: Theá gian laø coù giôùi haïn hay khoâng giôùi haïn? Coù caùc theá giôùi möôøi phöông hay khoâng coù caùc theá giôùi möôøi phöông? Ngöôøi ñöôïc nghe qua kinh naøy roài thì nhöõng söï nghi hoaëc nhö theá cuõng ñeàu ñöôïc döùt haún.

“Nhö vaäy goïi laø coù theå döùt tröø loøng nghi hoaëc.

“Theá naøo laø taâm saùng suoát ngay thaúng khoâng taø vaïy? Neáu trong loøng coù nghi ngôø aét choã thaáy bieát khoâng chaân chaùnh. Heát thaûy ngöôøi theá gian neáu khoâng ñöôïc nghe kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn naøy thì choã thaáy bieát ñeàu sai leäch, taø vaïy. Cho ñeán haøng Thanh vaên, Phaät Bích-chi, choã thaáy bieát cuõng ñeàu sai leäch.

“Theá naøo goïi laø choã thaáy bieát sai leäch, taø vaïy cuûa taát caû ngöôøi theá gian? Trong choã höõu laäu maø thaáy coù thöôøng, laïc, 1 Caùch noùi “laø saéc... ... cho ñeán laø thöùc...” nghóa laø noùi toùm veà caû saùu caên vaø saùu

thöùc. ÔÛ ñaây noùi söï nghi hoaëc veà tính toàn taïi ñoäc laäp cuûa caên, thöùc hay baûn ngaõ.

287


ngaõ, tònh; ñoái vôùi Nhö Lai maø thaáy laø voâ thöôøng, khoå, baát tònh, voâ ngaõ; thaáy coù chuùng sanh, maïng soáng, choã thaáy bieát, cho raèng coù coõi trôøi phi höõu töôûng phi voâ töôûng1 laø Nieát-baøn; thaáy vò trôøi Töï taïi2 coù Taùm thaùnh ñaïo, coù chaáp coù, chaáp ñoaïn dieät. Nhöõng choã thaáy nhö vaäy goïi laø sai leäch, taø vaïy. Boà Taùt ma-ha-taùt neáu nghe ñöôïc kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, tu taäp vaø thöïc haønh Thaùnh haïnh aét döùt tröø ñöôïc nhöõng choã thaáy sai leäch, taø vaïy nhö vaäy.

“Theá naøo goïi laø choã thaáy bieát sai leäch, taø vaïy cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc?3 Hoï thaáy Boà Taùt töø cung trôøi Ñaâu-suaát xuoáng, cöôõi voi traéng giaùng thaàn vaøo thai meï, coù cha laø Tònh-phaïn, meï laø Ma-da ôû thaønh Ca-tyø-la. Ngaøi ôû trong thai ñuû möôøi thaùng roài sanh ra. Khi ngaøi sanh ra chöa rôi xuoáng ñaát thì coù Ñeá-thích ñoùn laáy giöõa hö khoâng, coù hai vò Long vöông laø Nan-ñaø vaø Baït-nan-ñaø phun nöôùc taém. Ñaïi quyû thaàn vöông laø Ma-ni-baït-ñaø caàm loïng baùu ñöùng haàu phía sau. Thaàn ñaát hoùa ra hoa ñôõ döôùi chaân ngaøi. Ngaøi ñi theo ñuû boán höôùng, moãi höôùng baûy böôùc. Khi ñeán Thieân mieáu, caùc töôïng chö thieân ñeàu ñöùng daäy nghinh tieáp. Vò tieân A-tö-ñaø boàng ngaøi leân xem töôùng. Xem töôùng xong lieàn sanh loøng buoàn ñau thaûm thieát, töï ñau xoùt raèng mình saép qua ñôøi, khoâng ñöôïc thaáy Phaät ñaïo höng thònh.

1 Töùc coõi trôøi Phi töôûng phi phi töôûng, laø coõi trôøi thöù tö thuoäc Saéc giôùi, laø coõi trôøi cao nhaát trong Tam giôùi, cuõng goïi laø coõi trôøi Höõu ñænh (Höõu ñænh thieân).

2 Vò trôøi Töï taïi (Töï taïi thieân), dòch töø Phaïn ngöõ laø Maheśvara, phieân aâm laø Ma-heâ-thuû-la, laø vò thieân chuû ôû caûnh trôøi cao nhaát thuoäc Saéc giôùi, cuõng laø cao nhaát trong Tam giôùi, cuõng goïi laø Ñaïi töï taïi thieân. Ngoaïi ñaïo cho raèng chính vò naøy taïo taùc ra heát thaûy chuùng sanh trong ba coõi.

3 Ñoaïn tröôùc coù noùi laø Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi, ôû ñaây goïi laø Duyeân giaùc, vì hai teân goïi naøy laø moät. Bích-chi hay Bích-chi-ca laø phieân aâm töø tieáng Phaïn laø Pratyeka, coøn Duyeân giaùc laø dòch nghóa, vò naøy chöùng ngoä do quaùn lyù nhaân duyeân neân goïi laø “duyeân giaùc”.

288


“[Hoï cuõng thaáy] Boà Taùt theo thaày hoïc söû saùch, toaùn phaùp, baén teân, cöôõi ngöïa, ñòa lyù, saám kyù, caùc moân kyõ ngheä. Ngaøi ôû trong cung coù saùu möôi ngaøn cung nöõ ñeå giuùp vui. Ngaøi ra khoûi thaønh daïo chôi quaùn saùt, ñeán vöôøn Ca-tyø-la, treân ñöôøng gaëp ngöôøi giaø yeáu cho ñeán vò sa-moân maëc phaùp phuïc maø ñi.1 Khi trôû veà trong cung, ngaøi thaáy hình theå vaø dung maïo cuûa caùc cung nöõ döôøng nhö nhöõng boä xöông khoâ, cung ñieän hieän coù chaúng khaùc gì goø moä trong baõi tha ma. Ngaøi nhaøm chaùn, muoán xuaát gia, giöõa ñeâm lieàn vöôït thaønh tìm ñeán choã nhöõng vò ñaïi tieân nhaân nhö caùc oâng Uaát-ñaø-giaø,2 A-la-la3... nghe daïy veà caûnh giôùi cuûa thöùc vaø caûnh giôùi phi höõu töôûng phi voâ töôûng. Nghe nhö vaäy roài, ngaøi quaùn saùt kyõ nhöõng caûnh giôùi aáy, thaáy cuõng laø voâ thöôøng, khoå, baát tònh, voâ ngaõ, lieàn töø boû maø ñeán ôû döôùi coäi caây tu khoå haïnh ñuû saùu naêm.4

1 Ñaây noùi toùm löôïc caùc chuyeán ñi ra ngoaøi thaønh cuûa thaùi töû Taát-ñaït-ña, keå ñaày ñuû trong caùc chuyeán ñi naøy thì ngaøi ñaõ gaëp moät ngöôøi giaø yeáu, moät ngöôøi beänh, moät ngöôøi cheát vaø cuoái cuøng laø moät vò sa-moân soáng cuoäc soáng khoâng nhaø. Thoâng qua ñoù ngaøi thaáy roõ ñöôïc raèng nhöõng noãi khoå “sanh, laõo, beänh, töû” luoân bao truøm leân cuoäc soáng cuûa taát caû moïi chuùng sanh, vaø chæ coù con ñöôøng xuaát theá môùi coù theå cöùu thoaùt chuùng sanh ra khoûi voøng sanh töû.

2 Uaát-ñaø-giaø (Udraka Rāmaputra), cuõng ñoïc laø Uaát-ñaàu Lam-phaát, Uaát-ñaø-la La-ma töû hay Uaát-ñaø La-giaø, OÁt-ñaït Laïc-ca, Öu-ñaø-la La-ma töû... ñeàu chæ laø nhöõng caùch ñoïc khaùc nhau ñeå chæ cuøng moät ngöôøi, Haùn dòch nghóa laø Maõnh Hyû hay Cöïc Hyû, laø moät trong caùc vò tieân nhaân maø ñöùc Phaät ñaõ tìm ñeán ñeå hoûi ñaïo. Vò naøy tu thieàn ñaõ chöùng ñaéc caûnh giôùi Phi töôûng ñònh, ñöôïc naêm pheùp thaàn thoâng.

3 A-la-la (Ārāḍa-kālāma), cuõng ñoïc laø A-lam, A-lam-ca-lam hay Ca-la-ma, Haùn dòch nghóa laø Töï ñaûn hay Giaûi ñaõi, laø vò tieân nhaân maø ñöùc Phaät ñaõ ñeán hoûi ñaïo tröôùc tieân. Ñöùc Phaät ñaõ ôû laïi choã vò naøy nhieàu thaùng, sau ñoù khoâng haøi loøng vôùi giaùo phaùp do oâng truyeàn daïy neân môùi töø giaõ maø tìm ñeán choã oâng Uaát-ñaø-giaø. Khi Phaät thaønh ñaïo, coù yù muoán hoùa ñoä caùc vò naøy tröôùc heát, nhöng khi aáy thì caùc oâng ñeàu ñaõ qua ñôøi.

4 Khoaûng thôøi gian tu khoå haïnh naøy, Phaät ôû trong moät khu röøng goïi laø röøng Khoå haïnh (Khoå haïnh laâm), teân Phaïn ngöõ laø Tapovana, thuoäc ñòa phaän xöù Öu-laâu-taàn-loa (Uruvelā), ngaøy nay naèm veà phía ñoâng cuûa thoân Muïc-chi-laân-ñaø (Mucilinda), cho ñeán thôøi gian gaàn ñaây vaãn coøn toàn taïi moät vuøng caây raäm raïp ôû ñoù.

289


“Sau ñoù bieát raèng khoå haïnh nhö theá khoâng theå thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, Boà Taùt lieàn ñi ñeán soâng A-lôïi-baït-ñeà1 taém röûa saïch seõ, roài thoï nhaän moùn chaùo söõa do coâ gaùi chaên boø phuïng hieán. Duøng chaùo xong, ngaøi ñeán ngoài döôùi goác caây Boà-ñeà, phaù ma Ba-tuaàn,2 ñöôïc thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. ÔÛ thaønh Ba-la-naïi,3 ngaøi vì naêm vò tyø-kheo4 maø Chuyeån baùnh xe phaùp laàn ñaàu tieân, cho ñeán khi taïi thaønh Caâu-thi-na naøy thò hieän Nieát-baøn.

“Nhöõng choã thaáy nhö vaäy cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc goïi laø sai leäch, taø vaïy.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt, nghe vaø thoï nhaän kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy aét ñöôïc döùt tröø nhöõng choã thaáy bieát nhö vaäy. Neáu coù theå sao cheùp, ñoïc tuïng kinh naøy thoâng suoát, vì ngöôøi khaùc giaûng noùi, suy xeùt nghóa kinh, aét ñöôïc choã thaáy bieát ngay thaúng, khoâng sai leäch, taø vaïy.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy bieát roõ raèng: Töø voâ löôïng kieáp ñeán nay, ñöùc 1 Soâng A-lôïi-baït-ñeà. Caùc kinh saùch khaùc ñeàu goïi ñaây laø soâng Ni-lieân-thieàn

(Nairañjana), cuõng ñoïc laø Ni-lieân-thieàn-na. Ñöùc Phaät sau khi töø boû phaùp tu khoå haïnh ñaõ xuoáng taém ôû soâng naøy. Kinh Quaù khöù hieän taïi nhaân quaû (過去現在因果經), quyeån 3, quyeån 4 keå raèng khi ngaøi xuoáng soâng taém röûa xong thì do thaân theå quaù suy nhöôïc neân khoâng theå leân ñöôïc, lieàn coù chö thieân xuaát hieän naâng ñôõ ngaøi leân, sau ñoù môùi thoï nhaän baùt söõa cuùng döôøng cuûa naøng Nan-ñaø-ba-la (難陀波羅).

2 Ma Ba-tuaàn (Pāpīyas), cuõng ñoïc laø Ba-tuaàn-du hay Ba-ty-dieän, Haùn dòch nghóa laø Saùt giaû hay AÙc giaû, laø teân goïi cuûa Ma vöông.

3 Ba-la-naïi (Vāraṇasi), laø ñòa danh thuoäc mieàn Trung AÁn Ñoä coå, nôi coù khu vöôøn Loäc uyeån maø ñöùc Phaät thuyeát phaùp laàn ñaàu tieân.

4 Naêm vò tyø-kheo: laø nhoùm oâng Kieàu-traàn-nhö, tröôùc coù cuøng ñöùc Phaät tu khoå haïnh trong röøng, sau vì thaáy Phaät töø boû caùch tu khoå haïnh neân cho raèng ngaøi ñaõ thoái chí, lieàn boû ñi nôi khaùc. Do nhaân duyeân naøy neân ñöùc Phaät hoùa ñoä cho naêm vò naøy tröôùc nhaát. Ñoù laø caùc oâng: Kieàu-traàn-nhö, AÙt-beä, Thaäp-löïc Ca-dieáp, Ma-nam Caâu-ly vaø Baïc-ñeà.

290


Boà Taùt chaúng heà giaùng thaàn töø cung Ñaâu-suaát vaøo thai meï, cho ñeán cuõng coù vieäc nhaäp Nieát-baøn taïi thaønh Caâu-thi-na naøy. Ñoù goïi laø choã thaáy bieát ngay thaúng cuûa haøng Boà Taùt ma-ha-taùt.

“[Theá naøo laø] coù theå hieåu ñöôïc yù nghóa saâu kín cuûa Nhö Lai? Ñoù laø [nhöõng yù nghóa veà] Ñaïi Baùt Nieát-baøn; laø taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät, [nhöng phaûi] saùm hoái boán giôùi caám naëng, tröø boû loøng cheâ bai giaùo phaùp, döùt heát naêm toäi nghòch, tröø boû taâm baát tín,1 sau ñoù môùi chöùng ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Nhö vaäy goïi laø nhöõng yù nghóa raát saâu xa kín ñaùo.

“Naøy thieän nam töû! Vì sao goïi laø yù nghóa raát saâu xa? Tuy bieát chuùng sanh thaät khoâng coù töï ngaõ, nhöng nghieäp quaû trong töông lai khoâng heà döùt maát. Tuy bieát raèng naêm aám tan raõ trong ñôøi naøy, nhöng nghieäp laønh nghieäp döõ ñeàu chaúng maát. Tuy coù caùc nghieäp nhöng khoâng coù ngöôøi taïo taùc; tuy coù choã ñeán nhöng khoâng coù ngöôøi ñi ñeán; tuy coù söï troùi buoäc nhöng khoâng coù ngöôøi bò troùi buoäc; tuy coù Nieát-baøn nhöng khoâng coù ngöôøi nhaäp Nieát-baøn. Ñoù goïi laø yù nghóa raát saâu kín.”

Luùc aáy, Boà Taùt ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Theá Toân! Theo nhö con hieåu nghóa Phaät ñaõ daïy veà choã nghe vaø khoâng nghe thì khoâng phaûi nhö theá! Vì sao vaäy? Neáu phaùp laø coù, lieàn phaûi xaùc ñònh laø coù; neáu phaùp laø khoâng, lieàn phaûi xaùc ñònh laø khoâng. Caùi khoâng leõ ra chaúng sanh, caùi coù leõ ra chaúng dieät. Nhö

1 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng “dieät nhaát-xieån-ñeà”, ôû ñaây phaûi hieåu laø dieät taâm nhaát-xieån-ñeà, töùc laø taâm baát tín, khoâng coù loøng tin nôi Tam baûo, nôi nhaân quaû.

291


coù nghe töùc laø nghe; khoâng nghe töùc laø khoâng nghe, vì sao noùi raèng nghe ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe?

“Baïch Theá Toân! Neáu khoâng theå nghe, ñoù laø khoâng nghe; neáu ñaõ nghe roài, xeùt cho cuøng cuõng laø khoâng nghe. Vì sao vaäy? Vì ñaõ nghe roài [neân hieän nay khoâng nghe]! Vì sao noùi raèng nghe ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe?

“Ví nhö coù ngöôøi ñi, khi ñeán roài aét laø khoâng ñi, khi ñang ñi aét laø khoâng ñeán. Cuõng nhö khi ñaõ sanh roài laø khoâng coù söï sanh, [neáu] khoâng sanh cuõng khoâng coù söï sanh. Khi ñaït ñöôïc roài laø khoâng [coøn gì ñeå] ñöôïc, [neáu] khoâng ñaït ñöôïc cuõng laø khoâng ñöôïc. Khi nghe roài laø khoâng [coøn söï] nghe, [neáu] khoâng nghe [cuõng] laø khoâng nghe, [yù nghóa] ñeàu laø nhö vaäy!

“Baïch Theá Toân! Neáu khoâng nghe [cuõng laø] nghe thì taát caû chuùng sanh chöa coù Boà-ñeà leõ ra phaûi coù, chöa ñöôïc Nieát-baøn leõ ra phaûi ñöôïc, chöa thaáy taùnh Phaät leõ ra phaûi thaáy. Vì sao [Nhö Lai] noùi raèng haøng Boà Taùt ôû Möôøi truï ñòa tuy thaáy taùnh Phaät nhöng chöa [thaáy] ñöôïc roõ raøng?

“Theá Toân! Neáu khoâng nghe [cuõng laø] nghe, Nhö Lai trong quaù khöù töøng ñöôïc nghe [Chaùnh phaùp] töø nôi ai? Neáu laø ñöôïc nghe, sao trong kinh A-haøm Nhö Lai noùi raèng khoâng coù thaày daïy?

“Neáu khoâng nghe [laø] khoâng nghe maø Nhö Lai thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, thì taát caû chuùng sanh khoâng nghe [laø] khoâng nghe, leõ ra cuõng ñeàu thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà! Neáu Nhö Lai chöa nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy maø thaáy ñöôïc taùnh Phaät, thì taát caû chuùng sanh chöa nghe kinh naøy leõ ra cuõng phaûi thaáy ñöôïc taùnh Phaät!

292


“Baïch Theá Toân! Phaøm laø hình saéc thì hoaëc coù theå thaáy, hoaëc khoâng theå thaáy. AÂm thanh cuõng vaäy, hoaëc coù theå nghe, hoaëc khoâng theå nghe.

“Ñaïi Nieát-baøn naøy chaúng phaûi hình saéc, chaúng phaûi aâm thanh, sao laïi noùi raèng coù theå thaáy, coù theå nghe?

“Baïch Theá Toân! Quaù khöù ñaõ döùt roài neân khoâng theå nghe, töông lai chöa ñeán neân cuõng khoâng theå nghe. Vaøo luùc ñang nghe trong hieän taïi cuõng khoâng goïi laø nghe, vì vöøa nghe roài thì aâm thanh lieàn dieät maát, neân xeùt cho cuøng laø khoâng theå nghe!

“Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng khoâng thuoäc veà quaù khöù, töông lai, hieän taïi. Neáu khoâng thuoäc veà quaù khöù, töông lai, hieän taïi thì khoâng theå thuyeát giaûng. Neáu khoâng theå thuyeát giaûng aét laø khoâng theå nghe! Vì sao [Nhö Lai] noùi raèng Boà Taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy nghe ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe?”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân khen ngôïi Boà Taùt ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nay oâng bieát roõ raèng taát caû caùc phaùp döôøng nhö aûo hoùa, nhö tia löûa loùe ra, nhö caûnh thaønh quaùch bieán hoùa, nhö hình veõ treân maët nöôùc, laïi cuõng nhö boït soùng, boït nöôùc, nhö thaân caây chuoái, roãng khoâng chaúng thaät, chaúng phaûi maïng soáng, chaúng phaûi ta, khoâng khoå khoâng vui, ñoàng nhö choã thaáy bieát cuûa haøng Boà Taùt ôû Möôøi truï ñòa.”

Luùc aáy, giöõa ñaïi chuùng boãng trong khoaûnh khaéc xuaát hieän aùnh haøo quang röïc rôõ. Trong aùnh haøo quang aáy, khoâng phaûi maøu xanh laïi thaáy laø xanh, khoâng phaûi maøu vaøng laïi thaáy laø vaøng, khoâng phaûi maøu ñoû laïi thaáy laø ñoû,

293


khoâng phaûi maøu traéng laïi thaáy laø traéng, khoâng coù hình saéc laïi thaáy laø hình saéc, khoâng phaûi saùng toû laïi thaáy laø saùng toû, khoâng phaûi söï thaáy maø laïi nhìn thaáy.

Baáy giôø, ñaïi chuùng thaáy haøo quang aáy roài, thaân taâm ñeàu khoaùi laïc, nhö vò tyø-kheo nhaäp pheùp thieàn ñònh Sö töû vöông.

Ñaïi Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi lieàn baïch Phaät: “Theá Toân! Nay aùnh haøo quang naøy laø do ai phaùt ra?”

Luùc aáy, ñöùc Nhö Lai laëng thinh chaúng noùi.Boà Taùt Ca-dieáp laïi hoûi Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi: “Do nhaân

duyeân gì maø coù aùnh haøo quang naøy chieáu soi ñaïi chuùng?” Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi laëng thinh chaúng ñaùp.Luùc aáy, Boà Taùt Voâ Bieân Thaân laïi hoûi Boà Taùt Ca-dieáp:

“AÙnh haøo quang hoâm nay laø cuûa ai vaäy?” Boà Taùt Ca-dieáp laëng thinh chaúng ñaùp.Boà Taùt Tònh Truï Vöông Töû laïi hoûi Boà Taùt Voâ Bieân

Thaân: “Do nhaân duyeân gì maø trong ñaïi chuùng coù aùnh haøo quang naøy?”

Boà Taùt Voâ Bieân Thaân laëng thinh chaúng ñaùp. Cöù nhö vaäy, naêm traêm vò Boà Taùt laàn löôït hoûi nhau,

nhöng chaúng ai traû lôøi!Baáy giôø, ñöùc Theá Toân hoûi Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi: “Do

nhaân duyeân gì maø trong ñaïi chuùng coù aùnh haøo quang naøy?”

Boà Taùt Vaên-thuø-sö-lôïi ñaùp: “Baïch Theá Toân! Haøo quang aáy goïi laø trí tueä. Trí tueä töùc laø thöôøng truï; phaùp thöôøng truï khoâng do nhaân duyeân, sao Phaät laïi hoûi do nhaân duyeân gì coù haøo quang aáy?

294


“Haøo quang aáy goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Ñaïi Nieát-baøn töùc laø thöôøng truï, phaùp thöôøng truï khoâng do nhaân duyeân, sao Phaät laïi hoûi do nhaân duyeân gì coù haøo quang aáy?

“Haøo quang aáy töùc laø Nhö Lai. Nhö Lai töùc laø thöôøng truï. Phaùp thöôøng truï khoâng do nhaân duyeân, sao Phaät laïi hoûi nôi nhaân duyeân?

“Haøo quang aáy goïi laø ñaïi töø ñaïi bi. Ñaïi töø ñaïi bi goïi laø thöôøng truï. Phaùp thöôøng truï khoâng do nhaân duyeân, sao Phaät laïi hoûi nôi nhaân duyeân?

“Haøo quang aáy töùc laø nghó nhôù ñeán Phaät. Nghó nhôù ñeán Phaät goïi laø thöôøng truï. Phaùp thöôøng truï khoâng do nhaân duyeân, sao Phaät laïi hoûi nôi nhaân duyeân?

“Haøo quang aáy laø ñaïo khoâng chung cuøng vôùi heát thaûy haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Ñaïo chaúng chung cuøng vôùi Thanh vaên, Duyeân giaùc töùc laø thöôøng truï. Phaùp thöôøng truï khoâng do nhaân duyeân, sao Phaät laïi hoûi nôi nhaân duyeân?

“Baïch Theá Toân, thaät cuõng coù nhaân duyeân. Ñoù laø nhaân döùt tröø voâ minh lieàn thaép saùng ñöôïc ngoïn ñeøn A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.”

Phaät daïy: “Vaên-thuø-sö-lôïi! Nay oâng chôù neân ñi vaøo yù nghóa roát raùo saâu xa nhaát cuûa caùc phaùp, haõy theo yù nghóa chaân thaät [töông ñoái] cuûa theá gian maø giaûng noùi veà [haøo quang] aáy.”

Vaên-thuø-sö-lôïi thöa: “Baïch Theá Toân! Veà phöông ñoâng cuûa theá giôùi naøy, traûi qua soá theá giôùi nhieàu nhö soá caùt cuûa hai möôi soâng Haèng, coù moät theá giôùi Phaät teân laø Baát Ñoäng. Nôi ôû cuûa ñöùc Phaät taïi theá giôùi aáy hai beà ngang doïc

295


ñeàu roäng ñuû möôøi hai ngaøn do-tuaàn.1 Maët ñaát nôi coõi aáy baèng baûy baùu, khoâng coù caùc loaïi ñaát ñaù; baèng phaúng, meàm maïi, khoâng coù haàm hoá. Caây coái nôi aáy ñeàu do boán moùn baùu2 taïo thaønh. Hoa quaû um tuøm töôi toát, muøa naøo cuõng coù. Chuùng sanh ngöûi ñöôïc muøi thôm cuûa hoa thì thaân taâm an laïc nhö vò tyø-kheo vaøo caûnh thieàn thöù ba.3

“Bao quanh coõi aáy laïi coù ba ngaøn con soâng lôùn, nöôùc soâng maàu nhieäm, coù ñuû taùm vò.4 Chuùng sanh taém trong nöôùc soâng aáy lieàn ñöôïc vui veû khoaùi laïc, nhö vò tyø-kheo vaøo caûnh thieàn thöù hai.5 Caùc soâng aáy coù raát nhieàu ñuû moïi loaïi hoa nhö hoa öu-baùt-la, hoa ba-ñaàu-ma, hoa caâu-vaät-ñaàu, hoa phaân-ñaø-lôïi, hoa höông, hoa höông loaïi lôùn, hoa vi dieäu höông, hoa thöôøng, caùc loaïi hoa khoâng caàn taát caû chuùng sanh che chôû, baûo veä.

“Hai beân bôø soâng cuõng coù ñuû caùc loaïi hoa nhö hoa a-ñeà-muïc-ña-giaø, hoa chieâm-baø, hoa ba-traù-la, hoa baø-sö-la, hoa ma-lôïi-ca, hoa ma-lôïi-ca loaïi lôùn, hoa taân-ma-lôïi-ca, hoa tu-ma-na, hoa do-ñeà-ca, hoa ñaøn-naäu-ca-lôïi, hoa thöôøng, caùc loaïi hoa khoâng caàn taát caû chuùng sanh che chôû, baûo veä. Ñaùy soâng ñaày caùt baèng vaøng, coù boán baäc thang ñi leân baèng vaøng, baïc, löu ly, pha leâ ñuû maøu. Coù nhieàu loaøi chim tuï taäp vui ñuøa treân bôø soâng.

1 Nguyeân baûn duøng do-dieân, laø caùch phieân aâm khaùc cuûa do-tuaàn.2 Boán moùn baùu: vaøng, baïc, löu ly, pha leâ.3 Caûnh thieàn thöù ba (ñeä tam thieàn): ngöôøi tu thieàn khi ñaït ñeán caûnh thieàn thöù ba

thì thaàn thöùc vaøo ba caûnh giôùi laø Thieåu tònh thieân (Parītta-śubha), Voâ löôïng tònh thieân (Apramāṇa-śubha) vaø Bieán tònh thieân (Śubha-kṛtsna), ñeàu thuoäc Saéc giôùi.

4 Nöôùc coù ñuû taùm vò: cuõng goïi laø nöôùc coù taùm coâng ñöùc. 5 Caûnh thieàn thöù hai (ñeä nhò thieàn): ngöôøi tu thieàn khi ñaït ñeán caûnh thieàn thöù hai

thì thaàn thöùc vaøo ba caûnh giôùi laø Thieåu quang thieân (Parīttābha), Voâ löôïng quang thieân (Apramāṇābha), Quang aâm thieân (Ābhassara), ñeàu thuoäc Saéc giôùi.

296


“Laïi coù voâ soá coïp, soùi, sö töû vaø caùc gioáng thuù döõ, chim döõ, nhöng chuùng nhìn nhau hieàn haäu vaø thöông nhau nhö meï con.

“Trong theá giôùi aáy khoâng coù moät ngöôøi naøo phaïm caùc ñieàu troïng caám1 hoaëc phæ baùng Chaùnh phaùp, cuõng khoâng coù nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, khoâng coù naêm toäi nghòch.2

“Theá giôùi aáy ñieàu hoøa thích hôïp, khoâng coù nhöõng noãi khoå vì noùng, laïnh, ñoùi, khaùt. Khoâng coù nhöõng moái tham duïc, giaän töùc, löôøi nhaùc buoâng thaû, ghen gheùt ganh tî. Khoâng coù maët trôøi, maët traêng, ban ngaøy, ban ñeâm, khoâng phaân bieät thôøi tieát, gioáng nhö ôû coõi trôøi Ñao-lôïi, coõi trôøi thöù hai trong Duïc giôùi.

“Nhaân daân ôû theá giôùi aáy ñeàu coù haøo quang, heát thaûy ñeàu khoâng coù loøng kieâu maïn. Taát caû ñeàu laø nhöõng vò Ñaïi só Boà Taùt, ñeàu ñaõ chöùng ñaéc thaàn thoâng, ñaày ñuû coâng ñöùc lôùn, loøng toân troïng Chaùnh phaùp, nöông theo Ñaïi thöøa, yeâu meán nghó nhôù ñeán Ñaïi thöøa, ham thích Ñaïi thöøa, traân troïng gìn giöõ Ñaïi thöøa. Thaûy ñeàu thaønh töïu trí tueä lôùn lao, ñöôïc pheùp Ñaïi toång trì, trong loøng thöôøng thöông xoùt taát caû chuùng sanh.

“Ñöùc Phaät nôi aáy hieäu laø Maõn Nguyeät Quang Minh Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só Ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhaân sö, Phaät, Theá Toân. Tuøy nôi an truï maø ngaøi tuyeân giaûng Chaùnh phaùp, chuùng sanh ôû coõi aáy thaûy ñeàu ñöôïc nghe.

1 Troïng caám: chæ boán troïng caám, goàm gieát haïi, troäm caép, daâm duïc vaø noùi doái.2 Naêm toäi nghòch: chæ caùc toäi gieát cha, gieát meï, gieát A-la-haùn, phaù hoøa hôïp taêng

vaø laøm thaân Phaät chaûy maùu.

297


“Ñöùc Phaät aáy ñaõ vì Ñaïi Boà Taùt Löu Ly Quang maø tuyeân giaûng kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy. Ngaøi daïy: ‘Thieän nam töû! Neáu Boà Taùt ma-ha-taùt coù theå tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn thì ñoái vôùi nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe ñeàu coù theå nghe ñöôïc.’

“Ñaïi Boà Taùt Löu Ly Quang thöa hoûi Phaät Maõn Nguyeät Quang Minh cuõng khoâng khaùc vôùi caâu hoûi cuûa Boà Taùt ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông ôû coõi naøy.

“Phaät Maõn Nguyeät Quang Minh lieàn daïy Boà Taùt Löu Ly Quang raèng: ‘Thieän nam töû! Veà phöông taây cuûa theá giôùi naøy, caùch ñaây soá coõi Phaät nhieàu nhö soá caùt cuûa hai möôi soâng Haèng, coù moät theá giôùi teân laø Ta-baø. Coõi aáy coù nhieàu nuùi ñoài goø noång, ñaát caùt ñaù soûi, gai goùc vaø choâng ñoäc ñaày daãy khaép nôi, thöôøng coù nhöõng noåi khoå vì ñoùi, khaùt, noùng, laïnh.

“Nhaân daân ôû coõi aáy khoâng bieát cung kính haøng sa-moân, baø-la-moân, cha meï, thaày daïy; hoï tham ñaém nhöõng vieäc khoâng ñuùng phaùp, öa muoán nhöõng vieäc khoâng ñuùng phaùp, tu haønh theo taø phaùp, chaúng tin vaøo chaùnh phaùp, tuoåi thoï ngaén nguûi. Coù nhöõng keû laøm vieäc gian traù bò pheùp vua tröøng phaït. Nhöõng vò vua tuy coù ñaát ñai cai trò nhöng khoâng thaáy thoûa maõn, nhìn sang nöôùc cuûa vua khaùc maø sanh loøng tham muoán roài khôûi binh ñaùnh nhau, ngöôøi cheát oan raát nhieàu. Baäc vua chuùa laøm vieäc khoâng ñuùng phaùp nhö theá, caùc vò thieän thaàn ôû boán coõi trôøi khoâng coù loøng hoan hyû, cho neân giaùng xuoáng naïn haïn haùn, luùa thoùc maát muøa, nhaân daân nhieàu beänh taät, khoå naõo voâ cuøng.

298


“Nôi coõi aáy coù ñöùc Phaät hieäu laø Thích-ca-Maâu-ni Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só Ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhaân sö, Phaät, Theá Toân. Vì loøng ñaïi bi thuaàn haäu, thöông xoùt chuùng sanh neân ngaøi ôû taïi thaønh Caâu-thi-na, trong röøng coù caây sa-la moïc soùng ñoâi maø giaûng roäng vôùi ñaïi chuùng kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy.

“Coõi aáy coù vò Boà Taùt teân laø Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông, cuõng thöa hoûi veà vieäc naøy gioáng nhö lôøi oâng hoûi. Nay ñöùc Phaät Thích-ca Maâu-ni saép traû lôøi caâu hoûi aáy, oâng mau ñeán ñoù, töï nhieân seõ ñöôïc nghe.’

“Baïch Theá Toân! Boà Taùt Löu Ly Quang nghe vaäy roài lieàn cuøng vôùi taùm vaïn boán ngaøn vò Ñaïi Boà Taùt saép ñeán ñaây, cho neân tröôùc heát hieän ra ñieàm laønh. Do nhaân duyeân aáy neân coù aùnh haøo quang naøy. Nhö theá goïi laø nhaân duyeân, cuõng khoâng phaûi nhaân duyeân.”

Luùc aáy, Boà Taùt Löu Ly Quang cuøng taùm vaïn boán ngaøn vò Ñaïi Boà Taùt, thaûy ñeàu caàm phöôùn, loïng, höông hoa, chuoãi anh laïc, caùc moùn kyõ nhaïc, toát ñeïp thuø thaéng hôn nhieàu laàn so vôùi caùc moùn ñaõ ñöôïc cuùng döôøng [ôû phaùp hoäi naøy] tröôùc ñaây. Taát caû cuøng ñeán thaønh Caâu-thi-na, choã hai caây sa-la moïc soùng ñoâi, mang caùc thöùc cuùng döôøng daâng leân phuïng hieán Phaät, cuùi ñaàu vaø maët leã baùi saùt chaân Phaät, chaép tay cung kính ñi nhieãu quanh theo chieàu beân phaûi ba voøng. Leã kính xong, caùc vò ñeàu ngoài sang moät beân.

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân hoûi caùc vò Boà Taùt kia: “Thieän nam töû! Caùc oâng ñeán ñaây nhö vaäy laø coù [söï] ñi ñeán hay khoâng coù [söï] ñi ñeán?”

299


Boà Taùt Löu Ly Quang thöa: “Baïch Theá Toân! Coù ñi ñeán cuõng chaúng ñeán; khoâng ñi ñeán cuõng chaúng ñeán. Chuùng con quaùn xeùt trong nghóa naøy hoaøn toaøn khoâng coù vieäc ñeán ñaây.

“Baïch Theá Toân! Neáu caùc haønh laø thöôøng, cuõng khoâng coù vieäc ñeán ñaây; neáu laø voâ thöôøng, laïi cuõng khoâng coù vieäc ñeán ñaây. Neáu ngöôøi thaáy coù taùnh chuùng sanh thì coù vieäc ñeán hay khoâng ñeán. Chuùng con nay khoâng thaáy coù taùnh nhaát ñònh cuûa chuùng sanh, laøm sao noùi raèng coù vieäc ñeán hay khoâng ñeán?

“Keû coù loøng kieâu maïn lieàn thaáy raèng coù ñi, coù ñeán; ngöôøi khoâng coù loøng kieâu maïn aét khoâng coù ñi, khoâng coù ñeán.

“Ngöôøi chaáp giöõ caùc haønh thì thaáy raèng coù ñi, coù ñeán; ngöôøi khoâng chaáp giöõ caùc haønh aét khoâng coù ñi, khoâng coù ñeán.

“Neáu thaáy raèng ñöùc Nhö Lai döùt heát taát caû maø nhaäp Nieát-baøn, aét laø coù ñi, coù ñeán; neáu thaáy ñöùc Nhö Lai khoâng döùt heát taát caû maø nhaäp Nieát-baøn thì khoâng coù ñi, khoâng coù ñeán.

“Khoâng nghe bieát taùnh Phaät aét laø coù ñi, coù ñeán; ngöôøi nghe bieát ñöôïc taùnh Phaät thì khoâng coù ñi, khoâng coù ñeán.

“Neáu thaáy haøng Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi coù Nieát-baøn, aét laø coù ñi, coù ñeán; neáu khoâng thaáy Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi coù Nieát-baøn thì khoâng coù ñi, khoâng coù ñeán.

“Neáu thaáy haøng Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, aét laø coù ñi, coù ñeán; neáu ngöôøi khoâng thaáy nhö vaäy thì khoâng coù ñi, khoâng coù ñeán.

300


“Neáu thaáy Nhö Lai khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, aét laø coù ñi, coù ñeán; neáu thaáy Nhö Lai laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, aét laø khoâng coù ñi, khoâng coù ñeán.

“Baïch Theá Toân! Xin haõy taïm gaùc vieäc ñoù laïi. Nay con coù choã muoán thöa hoûi, xin Nhö Lai ruû loøng thöông xoùt cho pheùp con ñöôïc hoûi.”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! OÂng cöù tuøy yù maø hoûi, nay chính laø luùc thích hôïp. Ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng thuyeát. Vì sao vaäy? Chö Phaät thaät khoù gaëp, cuõng nhö hoa öu-ñaøm. Chaùnh phaùp cuõng vaäy, raát khoù ñöôïc nghe. Trong Möôøi hai boä kinh, kinh Phöông ñaúng laïi caøng khoù ñöôïc nghe hôn heát. Cho neân phaûi heát loøng laéng nghe vaø nhaän laõnh.”

Luùc aáy, Boà Taùt ma-ha-taùt Löu Ly Quang ñöôïc Phaät cho pheùp vaø aân caàn raên daïy, lieàn baïch Phaät raèng: “Baïch Theá Toân! Vì sao Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn laïi nghe ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe?”

Baáy giôø, ñöùc Nhö Lai ngôïi khen raèng: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nay oâng muoán thaáu trieät kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn saâu roäng nhö bieån lôùn naøy, laïi gaëp ñöôïc ta coù theå kheùo leùo giaûng thuyeát. Nay oâng ñang bò truùng muõi teân ñoäc nghi ngôø, ta laø vò ñaïi löông y coù theå kheùo nhoå muõi teân aáy ra. OÂng ñoái vôùi taùnh Phaät chöa ñöôïc saùng roõ, ta coù ngoïn ñuoác trí tueä coù theå vì oâng soi saùng. Nay oâng muoán vöôït qua doøng soâng lôùn sanh töû, ta coù theå vì oâng laøm vò ñaïi thuyeàn sö. OÂng ñoái vôùi ta sanh yù töôûng xem nhö cha meï, ta ñoái vôùi oâng cuõng coù loøng thöông nhö con ñeû. Nay loøng oâng ham muoán Chaùnh phaùp, laïi gaëp ñöôïc Nhö Lai coù nhieàu cuûa quyù, saép ban cho oâng.

301


“Haõy laéng nghe cho kyõ! Haõy nghe cho kyõ! Vaø haõy suy xeùt cho roõ. Ta seõ vì oâng maø phaân bieät phaân bieät giaûng thuyeát.

“Thieän nam töû! Nay oâng muoán ñöôïc nghe phaùp thaät laø ñuùng luùc. Neáu ñöôïc nghe phaùp roài neân sanh taâm cung kính, tin theo, heát loøng laéng nghe vaø nhaän laõnh, toân troïng cung kính. Ñoái vôùi Chaùnh phaùp ñöøng tìm choã loãi laàm, ñöøng nhôù nghó nhöõng söï tham duïc, saân khueå, ngu si. Ñöøng xeùt tìm nhöõng choã taùnh neát toát xaáu cuûa ngöôøi thuyeát phaùp. Ñöôïc nghe phaùp roài ñöøng sanh loøng kieâu maïn. Ñöøng vì söï cung kính, danh döï hay lôïi döôõng; haõy vì söï cöùu ñoä theá gian, vì lôïi ích cuûa moùn cam loä Chaùnh phaùp. Cuõng ñöøng sanh yù nghó raèng: ‘Ta ñöôïc nghe phaùp roài, tröôùc tieân seõ töï ñoä mình, sau ñoù môùi ñoä ngöôøi khaùc. Tröôùc tieân seõ giaûi thoaùt cho mình, sau ñoù môùi giaûi thoaùt cho ngöôøi khaùc. Tröôùc tieân seõ töï an oån cho mình, sau ñoù môùi laøm an oån ngöôøi khaùc. Tröôùc tieân seõ töï mình coù Nieát-baøn, sau ñoù môùi khieán cho ngöôøi khaùc ñöôïc Nieát-baøn.’

“Ñoái vôùi Phaät, Phaùp vaø Chö taêng neân sanh yù töôûng bình ñaúng nhö nhau. Ñoái vôùi cuoäc sanh töû neân sanh yù töôûng cho laø heát söùc khoå naõo. Ñoái vôùi Ñaïi Nieát-baøn, neân sanh yù töôûng laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh.

“Tröôùc heát neân vì ngöôøi khaùc, sau ñoù môùi vì baûn thaân mình. Neân vì Ñaïi thöøa, ñöøng vì hai thöøa Thanh vaên vaø Duyeân giaùc. Ñoái vôùi taát caû caùc phaùp neân khoâng coù choã truï, cuõng ñöøng chuyeân chaáp vaøo töôùng traïng cuûa taát caû caùc phaùp. Ñoái vôùi caùc phaùp ñöøng sanh loøng tham muoán. Thöôøng sanh nhöõng yù töôûng roõ bieát phaùp, thaáy phaùp.

302


“Thieän nam töû! Neáu oâng coù theå giöõ taâm nhö vaäy maø heát loøng nghe phaùp thì coù theå goïi laø nghe ñöôïc nhöõng ñieàu chöa nghe.

“Thieän nam töû! Coù caùc tröôøng hôïp laø: khoâng nghe [cuõng laø] nghe, khoâng nghe [laø] khoâng nghe, nghe [cuõng laø] khoâng nghe vaø nghe [laø] nghe.

“Thieän nam töû! Cuõng gioáng nhö caùc tröôøng hôïp khoâng sanh [cuõng laø] sanh, khoâng sanh [laø] khoâng sanh, sanh [cuõng laø] khoâng sanh vaø sanh [laø] sanh; hoaëc nhö khoâng ñeán [cuõng laø] ñeán, khoâng ñeán [laø] khoâng ñeán, ñeán [cuõng laø] khoâng ñeán vaø ñeán [laø] ñeán.”

[Boà Taùt Löu Ly Quang thöa hoûi:] “Baïch Theá Toân! Theá naøo laø khoâng sanh [cuõng laø] sanh?”

[Phaät daïy:] “Thieän nam töû! [Khi Boà Taùt] truï yeân nôi lyù chaân thaät cuûa theá gian, luùc [thò hieän] vöøa ra khoûi baøo thai, ñoù goïi laø khoâng sanh [cuõng laø] sanh.”

[Laïi hoûi:] “Coøn theá naøo laø khoâng sanh [laø] khoâng sanh?”

[Phaät daïy:] “Thieän nam töû! Ñaïi Nieát-baøn naøy khoâng heà coù töôùng sanh, ñoù goïi laø khoâng sanh [laø] khoâng sanh.”

[Laïi hoûi:] “Theá naøo laø sanh [cuõng laø] khoâng sanh?”

[Phaät daïy:] “Thieän nam töû! Theo leõ chaân thaät [töông ñoái] cuûa theá gian thì luùc cheát ñi goïi raèng sanh [cuõng laø] khoâng sanh.”

[Laïi hoûi:] “Coøn theá naøo goïi raèng sanh [laø] sanh?”

[Phaät daïy:] “Thieän nam töû! Heát thaûy phaøm phu ñeàu thuoäc veà tröôøng hôïp sanh [laø] sanh. Vì sao vaäy? Vì söï sanh naøy noái tieáp söï sanh kia, khoâng heà giaùn ñoaïn. Heát

303


thaûy caùc phaùp höõu laäu trong töøng giaây phuùt ñeàu sanh ra, neân goïi raèng sanh [laø] sanh.

“Haøng Boà Taùt ôû truï vò thöù tö thì sanh [cuõng laø] khoâng sanh. Vì sao vaäy? Vì sanh ra moät caùch töï do tuøy yù neân goïi raèng sanh [cuõng laø] khoâng sanh.

“Thieän nam töû! Nhö vaäy goïi laø nhöõng phaùp trong [Phaät phaùp]. Coøn theá naøo laø nhöõng phaùp ngoaøi [Phaät phaùp]? Ñoù laø caùc tröôøng hôïp chöa sanh [cuõng laø] sanh, chöa sanh [laø] chöa sanh, sanh [cuõng laø] chöa sanh vaø sanh [laø] sanh.

“Thieän nam töû! Ví nhö haït gioáng chöa naûy maàm, ñöôïc coù ñuû boán ñaïi hoøa hôïp, ñöôïc ngöôøi ra coâng chaêm soùc, sau ñoù môùi sanh ra maàm. Nhö vaäy goïi raèng chöa sanh [cuõng laø] sanh.

“Theá naøo goïi laø chöa sanh [laø] chöa sanh? Ví nhö haït gioáng bò hoûng, cuøng vôùi haït gioáng chöa gaëp ñuû ñieàu kieän nhaân duyeân. Caùc tröôøng hôïp nhö vaäy goïi raèng chöa sanh [laø] chöa sanh.

“Theá naøo laø sanh [cuõng laø] chöa sanh? Nhö haït naûy maàm roài nhöng khoâng taêng tröôûng. Nhö vaäy goïi raèng sanh [cuõng laø] chöa sanh.

“Theá naøo goïi raèng sanh [laø] sanh? Nhö haït gioáng naûy maàm thì môùi taêng tröôûng, neáu khoâng naûy maàm thì khoâng taêng tröôûng. Taát caû phaùp höõu laäu cuõng ñeàu nhö theá. Nhö vaäy laø nhöõng tröôøng hôïp sanh [laø] sanh cuûa caùc phaùp ngoaøi [Phaät phaùp].”

Boà Taùt ma-ha-taùt Löu Ly Quang baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Caùc phaùp höõu laäu neáu nhö coù sanh thì [söï sanh] ñoù laø thöôøng chaêng? Hay laø voâ thöôøng?

304


“Neáu söï sanh laø thöôøng thì caùc phaùp höõu laäu aét khoâng coù söï sanh. Neáu söï sanh laø voâ thöôøng thì caùc phaùp höõu laäu aét phaûi laø thöôøng.

“Baïch Theá Toân! Neáu caùi sanh coù theå töï sanh ra, thì söï sanh khoâng coù töï taùnh. Neáu coù theå sanh ra caùi khaùc thì do nhaân duyeân gì khoâng sanh ra voâ laäu?

“Baïch Theá Toân! Neáu trong khi chöa sanh maø coù söï sanh, vì sao ñeán nay môùi goïi laø sanh? Neáu khi chöa sanh maø khoâng coù caùi sanh, sao chaúng noùi raèng hö khoâng laø sanh?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! [Nhöõng ñieàu nhö] khoâng sanh [cuõng laø] sanh laø khoâng theå thuyeát giaûng; sanh [laø] sanh cuõng khoâng theå thuyeát giaûng. [Caùc tröôøng hôïp] sanh [laø] khoâng sanh cuõng khoâng theå thuyeát giaûng; khoâng sanh [laø] khoâng sanh cuõng khoâng theå thuyeát giaûng!

“Söï sanh cuõng khoâng theå thuyeát giaûng; söï khoâng sanh cuõng khoâng theå thuyeát giaûng. Nhöng vì coù nhaân duyeân neân cuõng coù theå thuyeát giaûng.

“Theá naøo laø khoâng sanh [laø] sanh khoâng theå thuyeát giaûng? [Caùi] khoâng sanh ñoù goïi laø sanh, laøm sao coøn coù theå thuyeát giaûng? Vì sao vaäy? Vì caùi khoâng sanh ñoù ñaõ sanh roài.

“Theá naøo goïi raèng sanh [laø] sanh khoâng theå thuyeát giaûng? Vì sanh [laø] sanh neân coù söï sanh; vì sanh [laø] sanh neân coù söï khoâng sanh. [Nhö vaäy] cuõng laø khoâng theå thuyeát giaûng.

“Theá naøo laø sanh [laø] khoâng sanh khoâng theå thuyeát

305


giaûng? [Coù söï] sanh neân goïi teân laø sanh, söï sanh khoâng töï noù sanh ra neân khoâng theå thuyeát giaûng.

“Theá naøo goïi raèng khoâng sanh [laø] khoâng sanh cuõng khoâng theå thuyeát giaûng? Khoâng sanh ñoù goïi laø Nieát-baøn. Nieát-baøn khoâng sanh ra neân khoâng theå thuyeát giaûng. Vì sao vaäy? Vì nhôø tu taäp theo Chaùnh ñaïo maø ñöôïc Nieát-baøn [chöù khoâng coù söï sinh ra].

“Theá naøo laø söï sanh cuõng khoâng theå thuyeát giaûng? Vì [tuy noùi laø coù] söï sanh [nhöng voán thaät] laø khoâng.

“Theá naøo laø söï khoâng sanh cuõng khoâng theå thuyeát giaûng? Vì [tuy noùi laø khoâng sanh nhöng thaät] coù söï chöùng ñaéc.

“Theá naøo laø vì coù nhaân duyeân neân coù theå thuyeát giaûng? Vì coù möôøi phaùp nhaân duyeân laøm nhaân cho söï sanh ra. Vì nghóa aáy neân cuõng coù theå thuyeát giaûng.

“Thieän nam töû! Nay caùc oâng chôù neân nhaäp pheùp Khoâng ñònh1 raát saâu xa. Vì sao vaäy? Vì ñaïi chuùng nôi ñaây caên taùnh chaäm luït.

“Thieän nam töû! Söï sanh ra cuûa caùc phaùp höõu vi cuõng laø thöôøng, [nhöng] vì söï toàn taïi [cuûa chuùng] khoâng thöôøng neân söï sanh ra ñoù cuõng laø voâ thöôøng.

“Söï toàn taïi cuûa caùc phaùp höõu vi cuõng laø thöôøng, [nhöng] vì sanh [tieáp noái] sanh, [lieân tuïc bieán ñoåi] neân söï toàn taïi [cuûa chuùng] cuõng laø voâ thöôøng.

“Söï bieán ñoåi cuõng laø thöôøng, [nhöng] vì phaùp laø voâ thöôøng neân söï bieán ñoåi cuõng laø voâ thöôøng.

“Söï hoaïi dieät cuõng laø thöôøng, [nhöng] vì voán [töø choã] khoâng maø nay thaønh coù neân söï hoaïi dieät cuõng laø voâ thöôøng.1 Khoâng ñònh: pheùp thieàn ñònh quaùn saùt thaáy thaät taùnh cuûa taát caû caùc phaùp ñeàu laø

khoâng, khoâng thaät coù töï taùnh.

306


“Thieän nam töû! Do nôi thaät taùnh [maø noùi] thì söï sanh ra, toàn taïi, bieán ñoåi, hoaïi dieät thaûy ñeàu laø thöôøng. [Nhöng] vì trong töøng khoaûnh khaéc luoân tieáp noái nhau dieät maát neân khoâng theå noùi laø thöôøng. Vì Ñaïi Nieát-baøn naøy coù coâng naêng tröø döùt [caùc phaùp aáy], neân goïi [chuùng] laø voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Caùc phaùp höõu laäu khi chöa sanh ra voán saün coù taùnh sanh, neân söï sanh môùi coù theå sanh ra. Caùc phaùp voâ laäu voán khoâng coù taùnh sanh, neân söï sanh khoâng theå sanh ra. Cuõng nhö löûa saün coù taùnh [chaùy], gaëp ñuû ñieàu kieän aét seõ buøng chaùy. Maét saün coù taùnh thaáy, nhaân coù ñuû caùc ñieàu kieän nhö hình saéc, aùnh saùng, taâm thöùc neân [coù söï] thaáy.

“Phaùp sanh ra cuûa chuùng sanh cuõng laø nhö vaäy, do saün coù taùnh [sanh], gaëp ñuû [caùc ñieàu kieän] nhaân duyeân, nghieäp löïc, cha meï hoøa hôïp, lieàn coù söï sanh ra.”

Luùc aáy, Boà Taùt ma-ha-taùt Löu Ly Quang cuøng taùm möôi boán ngaøn vò Boà Taùt ma-ha-taùt nghe phaùp aáy roài lieàn voït leân hö khoâng, cao baèng baûy caây ña-la,1 cung kính chaáp tay baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Chuùng con nhôø ôn Nhö Lai aân caàn daïy baûo, nhaân nôi kinh Ñaïi Nieát-baøn maø laàn ñaàu tieân nhaän hieåu ñöôïc yù nghóa nghe ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe, laïi cuõng giuùp cho taùm möôi boán ngaøn vò Boà Taùt ma-ha-taùt hieåu saâu ñöôïc söï sanh, khoâng sanh... cuûa caùc phaùp.

“Baïch Theá Toân! Nay con ñaõ hieåu roõ, tröø döùt moïi söï nghi ngôø. Nhöng trong hoäi naøy coøn coù moät vò Boà Taùt teân laø Voâ 1 Ña-la: teân caây phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø tāla, teân khoa hoïc laø borassus

flabelliformis, moïc phoå bieán ôû AÁn Ñoä, Myanma, Śrī Lanka vaø moät soá vuøng nhieät ñôùi thuoäc chaâu Phi. Saùch Tueä uyeån aâm nghóa noùi raèng ngöôøi xöa öôùc leä chieàu cao caây naøy laø 10 tröôïng (töùc 100 thöôùc coå) ñeå laøm ñôn vò ño chieàu cao. Neáu vaäy thì ngang taàm moät caây ña-la laø khoaûng hôn 30 meùt, baûy caây laø khoaûng 210 meùt.

307


UÙy muoán thöa hoûi, xin Phaät ruû loøng thöông cho pheùp vò aáy ñöôïc thöa hoûi.”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân baûo Boà Taùt Voâ UÙy: “Thieän nam töû! OÂng cöù tuøy yù chaát vaán, ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng thuyeát.”

Baáy giôø, Boà Taùt Voâ UÙy cuøng vôùi taùm möôi boán ngaøn vò Boà Taùt ñeàu töø choã ngoài ñöùng daäy, chænh trang y phuïc, roài quyø xuoáng chaép tay baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Chuùng sanh ôû coõi naøy caàn phaûi thöïc hieän nhöõng nghieäp laønh naøo ñeå ñöôïc sanh veà coõi Phaät Baát Ñoäng kia? Boà Taùt ôû coõi naøy laøm theá naøo ñeå ñöôïc thaønh töïu trí tueä, thaønh baäc oai duõng vöôït troäi trong loaøi ngöôøi; coù oai ñöùc lôùn, tu taäp ñaày ñuû caùc haïnh, taâm trí saùng suoát nhanh leï, vöøa nghe qua lieàn coù theå hieåu roõ?”

Ñöùc Theá Toân lieàn noùi keä ñaùp raèng:

Khoâng gieát haïi chuùng sanh, Giöõ theo moïi giôùi caám, Tin phaùp Phaät nhieäm maàu, AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Khoâng cöôùp ñoaït tieàn taøi, Thöôøng boá thí khaép caû, Xaây chuøa khaép boán phöông,1 AÉt sanh coõi Baát Ñoäng. Khoâng dan díu vôï ngöôøi,

1 Nguyeân baûn Haùn vaên laø “taïo chieâu ñeà taêng phöôøng”. Danh töø chieâu ñeà vieát ñuû laø chieâu-ñaáu-ñeà-xaù (拓鬥提舍) dòch aâm töø tieáng Phaïn laø Caturdeśa, coù nghóa laø boán phöông. Vì theá, chieâu ñeà taêng phöôøng chæ chung taát caû nhöõng nôi chö taêng cö truù khaép boán phöông.

308


Khoâng tham daâm vôï mình. Cuùng döôøng baäc trì giôùi, AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Chaúng vì mình, vì ngöôøi, Möu caàu lôïi, khuûng boá.Chæ noùi lôøi chaân thaät,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Chôù nghòch haïi ngöôøi laønh, Lìa xa moïi keû aùc,Thöôøng noùi lôøi hoøa hôïp,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Nhö caùc vò Boà Taùt, Döùt boû lôøi noùi ñoäc,Chæ noùi lôøi deã nghe,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Ngay caû luùc ñuøa vui,Cuõng noùi khi thích hôïp, Noùi naêng thöôøng thaän troïng, AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Thaáy ngöôøi ñöôïc taøi lôïi,Loøng cuõng möøng vui theo,Khoâng khôûi loøng ganh gheùt,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Chaúng gaây söï phieàn giaän, Thöôøng khôûi loøng thöông yeâu,

309


Chaúng tìm caùch laøm aùc,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Taø kieán phuû nhaän thí, Khoâng cha meï, xöa nay.Chaúng thaáy bieát nhö vaäy,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Ñaøo gieáng treân ñöôøng vaéng, Troàng caây traùi röøng saâu,1

Cuùng döôøng ngöôøi khaát thöïc,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Cuùng döôøng Phaät, Phaùp, Taêng,Moät neùn höông, ngoïn ñeøn,Hoaëc chæ moät caønh hoa,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Duø chæ do sôï haõi,Hoaëc caàu lôïi, caàu phöôùc,Maø sao cheùp kinh naøy,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Neáu vì caàu phuùc loäc,Duø chæ trong moät ngaøy,

1 Ñaøo gieáng treân ñöôøng vaéng, troàng caây traùi röøng saâu: Do loøng vò tha neân laøm caùc vieäc aáy, ñeå khaùch ñi ñöôøng vaéng coù gieáng nöôùc uoáng ñôõ khaùt, ngöôøi ñi qua röøng saâu coù traùi caây aên ñôõ ñoùi.

310


Tuïng ñoïc kinh ñieån naøy,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Neáu vì ñaïo Voâ thöôïng, Trong suoát moät ngaøy ñeâm,Thoï trì taùm trai giôùi,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Nhöõng keû phaïm caám giôùi,Hoaëc cheâ bai Ñaïi thöøa,Chôù chung ñuïng, gaàn guõi,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Boá thí ngöôøi beänh taät,Duø chæ moät traùi caây,Vui veû maø thaêm nom,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Khoâng ñoaït cuûa boá thí,1

Kheùo giöõ vaät cuùng Phaät,Queùt doïn nôi chuøa thaùp,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Taïo töôïng vaø thaùp Phaät, Duø nhoû nhö ngoùn tay,

1 Khoâng ñoaït cuûa boá thí: nguyeân baûn Haùn vaên duøng “baát phaïm taêng-man vaät”. Danh töø taêng-man ñöôïc dòch aâm töø tieáng Phaïn. Töø ñieån Ñinh Phuùc Baûo daãn Giôùi sôù, quyeån 2, taäp thöôïng, ghi roõ danh töø naøy dòch nghóa laø “ñoái dieän vaät thí”, nhöng khoâng thaáy ghi nguyeân ngöõ. Nhö vaäy, hieåu theo nghóa naøy laø “taøi saûn ñöôïc boá thí trong hieän taïi”. Caùc baûn tröôùc ñaây ñeàu hieåu chöõ taêng trong taêng-man laø chæ chö taêng, vì caâu tieáp theo noùi ñeán Phaät. Nhöng nhö vaäy thì chöõ man (鬘 – maùi toùc möôït) ôû ñaây hoaøn toaøn khoâng coù nghóa.

311


Thöôøng khôûi loøng hoan hyû,AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Neáu vì kinh ñieån naøy,Mang thaân theå, taøi vaät,Cuùng döôøng ngöôøi thuyeát phaùp, AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Neáu nghe roài sao cheùp,Thoï trì vaø tuïng ñoïc,Nghóa saâu kín Phaät daïy, AÉt sanh coõi Baát Ñoäng.

Luùc aáy, Boà Taùt Voâ UÙy baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Nay con ñaõ bieát ñöôïc nhöõng nghieäp duyeân toát ñeïp ñeå sanh veà coõi Baát Ñoäng.

“Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông vì thöông xoùt khaép caû chuùng sanh neân ñaõ coù lôøi thöa hoûi. Neáu Nhö Lai giaûng thuyeát vieäc aáy aét coù theå laøm lôïi ích, an laïc cho loài ngöôøi vaø chö thieân cuøng caùc loaøi a-tu-la, caøn-thaùt-baø, ca-laâu-la, khaån-na-la, ma-haàu-la-giaø.”

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân lieàn baûo Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Ñoái vôùi vieäc naøy oâng neân heát loøng laéng nghe. Nay ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng thuyeát. Coù nhöõng tröôøng hôïp: vì coù nhaân duyeân neân chöa ñeán [laø] khoâng ñeán; vì coù nhaân duyeân neân ñeán [cuõng laø] khoâng ñeán; vì coù nhaân duyeân neân khoâng ñeán [cuõng laø] ñeán; vì coù nhaân duyeân neân ñeán [laø] ñeán.

312


“Do nhaân duyeân gì maø chöa ñeán [laø] khoâng ñeán? Thieän nam töû! Noùi khoâng ñeán ñoù laø noùi keû phaøm phu chöa ñeán ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn vì coù nhöõng söï tham duïc, saân khueå, ngu si; vì caùc nghieäp thaân, mieäng chaúng trong saïch; vì nhaän laõnh heát thaûy nhöõng vaät baát tònh, phaïm boán toäi naëng, cheâ bai phæ baùng kinh Phöông ñaúng, laøm keû nhaát-xieån-ñeà döùt maát loøng tin, phaïm vaøo naêm toäi nghòch. Vì nhöõng nghóa aáy neân [hoï] chöa ñeán [laø] khoâng ñeán.

“Thieän nam töû! Do nhaân duyeân gì maø khoâng ñeán [cuõng laø] ñeán? Khoâng ñeán ñoù goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Vì nghóa gì maø [noùi laø] ñeán [ñöôïc Ñaïi Nieát-baøn]? Ñoù laø vì ñaõ döùt haún tham duïc, saân khueå, ngu si vaø nhöõng nghieäp aùc cuûa thaân, cuûa mieäng; vì khoâng nhaän laõnh heát thaûy nhöõng vaät baát tònh; vì khoâng phaïm vaøo boán toäi naëng; vì khoâng cheâ bai phæ baùng kinh Phöông ñaúng; vì khoâng laøm keû nhaát-xieån-ñeà ñoaïn döùt nieàm tin; vì khoâng taïo naêm toäi nghòch. Vì nhöõng nghóa aáy neân goïi laø khoâng ñeán [cuõng laø] ñeán.

“Haøng Tu-ñaø-hoaøn tuy chöa ñeán nhöng traûi qua taùm vaïn kieáp thì ñeán; haøng Tö-ñaø-haøm traûi qua saùu vaïn kieáp thì ñeán; haøng A-na-haøm traûi qua boán vaïn kieáp thì ñeán; haøng A-la-haùn traûi qua hai vaïn kieáp thì ñeán; haøng Phaät Bích-chi traûi qua moät vaïn kieáp thì ñeán. Vì nghóa aáy neân goïi laø khoâng ñeán [cuõng laø] ñeán.

“Thieän nam töû! Vì nhaân duyeân gì maø ñeán [cuõng laø] khoâng ñeán? [Choã] ñeán ñoù goïi laø hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Taát caû chuùng sanh thöôøng bò voâ löôïng phieàn naõo troùi buoäc, che laáp, khoâng ra khoûi ñöôïc söï luaân chuyeån ñeán ñi trong caùc caûnh giôùi aáy, nhö caùi baùnh xe quay troøn maõi, neân goïi ñoù laø [choã] ñeán. Haøng Thanh vaên, Duyeân

313


giaùc vaø caùc vò Boà Taùt ñeàu ñaõ vónh vieãn döùt tröø [söï luaân chuyeån trong caùc coõi aáy] neân goïi laø khoâng ñeán. Nhöng vì muoán hoùa ñoä chuùng sanh neân thò hieän vaøo trong ñoù, cuõng goïi laø ñeán. [Vì nghóa aáy neân noùi raèng ñeán cuõng laø khoâng ñeán.]

“Thieän nam töû! Vì nhaân duyeân gì maø ñeán [laø] ñeán? [Choã] ñeán ñoù töùc laø hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Heát thaûy phaøm phu, töø Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán A-na-haøm, vì nhaân duyeân phieàn naõo neân goïi raèng ñeán [laø] ñeán [choã aáy].

“Thieän nam töû! [Veà yù nghóa] nghe ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe cuõng laø nhö vaäy. Coù caùc tröôøng hôïp khoâng nghe [cuõng laø] nghe, khoâng nghe [laø] khoâng nghe, nghe [cuõng laø] khoâng nghe vaø nghe [laø] nghe.

“Theá naøo laø khoâng nghe [cuõng laø] nghe? Thieän nam töû! Khoâng nghe ñoù, goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Vì sao [noùi laø] khoâng nghe? Vì khoâng phaûi phaùp höõu vi, vì khoâng phaûi aâm thanh, vì khoâng theå thuyeát giaûng. [Nhöng] vì sao cuõng laø nghe? Vì nghe ñöôïc caùc danh xöng [cuûa Ñaïi Nieát-baøn] nhö laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Vì nghóa aáy neân goïi raèng khoâng nghe [cuõng laø] nghe.”

Luùc aáy, Boà Taùt ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Baïch Theá Toân! Nhö Phaät coù noùi, Ñaïi Nieát-baøn khoâng theå nghe ñöôïc, vì sao laïi noùi raèng thöôøng, laïc, ngaõ, tònh laø coù theå nghe ñöôïc?

“Vì sao vaäy? Theá Toân! Ngöôøi döùt tröø phieàn naõo goïi laø ñaït ñöôïc Nieát-baøn, chöa döùt tröø thì goïi laø khoâng ñaït ñöôïc [Nieát-baøn]. Vì nghóa aáy neân taùnh cuûa Nieát-baøn tröôùc voán laø khoâng maø sau thaønh coù. Neáu phaùp theá gian tröôùc voán

314


laø khoâng maø nay thaønh coù aét phaûi goïi laø voâ thöôøng. Ví nhö caùc loaïi bình chöùa... tröôùc voán laø khoâng, sau laïi thaønh coù, ñaõ coù roài sau laïi [hö hoaïi] thaønh khoâng, neân goïi laø voâ thöôøng. Nieát-baøn neáu cuõng nhö theá thì sao laïi noùi laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh?

“Laïi nöõa, baïch Theá Toân! Thöôøng thì heát thaûy nhöõng vieäc do nhaân duyeân tu taäp [trang nghieâm] maø thaønh ñeàu goïi laø voâ thöôøng. Nieát-baøn neáu cuõng nhö theá thì leõ ra laø voâ thöôøng. Laø nhöõng nhaân duyeân gì [thaønh töïu Nieát-baøn]? Ñoù laø ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo, saùu phaùp ba-la-maät, boán taâm voâ löôïng; laø phaùp quaùn töôûng töôùng xöông traéng, laø phaùp quaùn ñeám hôi thôû, laø saùu nieäm xöù, laø phaân tích chia cheû saùu ñaïi...1 Nhöõng phaùp nhö vaäy ñeàu laø nhaân duyeân taïo thaønh Nieát-baøn, cho neân [Nieát-baøn] goïi laø voâ thöôøng.

“Laïi nöõa, baïch Theá Toân! Söï hieän höõu goïi laø voâ thöôøng. Neáu nhö Nieát-baøn laø hieän höõu, thì leõ ra phaûi laø voâ thöôøng. Nhö tröôùc ñaây Phaät coù daïy trong kinh A-haøm: ‘Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, caùc ñöùc Phaät Theá Toân ñeàu coù Nieát-baøn.’ Do nôi nghóa aáy neân [Nieát-baøn] goïi laø voâ thöôøng.

“Laïi nöõa, baïch Theá Toân! Caùc phaùp coù theå nhìn thaáy ñöôïc goïi laø voâ thöôøng. Nhö tröôùc ñaây Phaät coù daïy: ‘Ngöôøi naøo thaáy ñöôïc Nieát-baøn aét ñoaïn tröø heát thaûy phieàn naõo.’

“Laïi nöõa, baïch Theá Toân! Ví nhö hö khoâng, ñoái vôùi heát thaûy chuùng sanh ñeàu bình ñaúng khoâng chöôùng ngaïi, neân goïi laø thöôøng. Neáu Nieát-baøn laø thöôøng vaø bình ñaúng, vì sao chuùng sanh laïi coù keû ñöôïc, ngöôøi khoâng ñöôïc? Nieát-1 Saùu ñaïi: saùu chaát lôùn, goàm töù ñaïi: ñòa, thuûy, hoûa, phong, theâm vaøo hai ñaïi nöõa laø

khoâng vaø thöùc. Theo vuõ truï quan naøy thì taát caû caùc söï vaät höõu tình, voâ tình ñeàu do nôi saùu ñaïi naøy taïo thaønh.

315


baøn neáu laø nhö theá, ñoái vôùi chuùng sanh khoâng bình ñaúng nhö nhau, aét khoâng theå goïi laø thöôøng.

“Theá Toân! Ví nhö coù traêm ngöôøi cuøng oaùn haän moät ngöôøi. Neáu keû bò oaùn haän aáy bò haïi, aét coù nhieàu ngöôøi ñöôïc vui. Neáu nhö Nieát-baøn laø phaùp bình ñaúng thì khi moät ngöôøi ñaït ñöôïc, leõ ra cuõng coù nhieàu ngöôøi ñöôïc; khi moät ngöôøi döùt tröø nhöõng söï troùi buoäc, leõ ra cuõng coù nhieàu ngöôøi ñöôïc döùt tröø. Neáu khoâng phaûi nhö vaäy, laøm sao goïi laø thöôøng?

“Ví nhö coù ngöôøi cung kính cuùng döôøng, toân troïng, ca ngôïi vò quoác vöông hay vöông töû, cha meï, sö tröôûng... ngöôøi aáy aét ñöôïc söï lôïi döôõng. [Vieäc] nhö vaäy khoâng goïi laø thöôøng. Nieát-baøn cuõng gioáng nhö vaäy neân khoâng goïi laø thöôøng. Vì sao vaäy? Nhö Phaät tröôùc ñaây trong kinh A-haøm coù daïy A-nan raèng: “Neáu ai thöôøng cung kính Nieát-baøn thì ngöôøi aáy döùt tröø ñöôïc phieàn naõo troùi buoäc, thoï höôûng nieàm vui voâ löôïng.’ Do nôi nghóa aáy neân khoâng goïi laø thöôøng.

“Baïch Theá Toân! Neáu trong Nieát-baøn coù nhöõng danh xöng nhö thöôøng, laïc, ngaõ, tònh thì khoâng goïi laø thöôøng. Coøn nhö khoâng coù [nhöõng danh xöng aáy] thì [Nieát-baøn] laøm sao coù theå thuyeát giaûng?”

Luùc aáy, ñöùc Theá Toân baûo Boà Taùt ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông: “Thöïc theå cuûa Nieát-baøn chaúng phaûi tröôùc laø khoâng maø sau thaønh coù. Neáu thöïc theå cuûa Nieát-baøn laø tröôùc khoâng sau coù thì aét khoâng phaûi phaùp voâ laäu thöôøng truï. Duø coù Phaät hay khoâng coù Phaät thì taùnh vaø töôùng [cuûa Nieát-baøn] vaãn laø thöôøng truï, chæ vì chuùng sanh bò phieàn naõo che laáp neân khoâng thaáy ñöôïc Nieát-baøn, lieàn noùi laø khoâng coù. Haøng Boà Taùt ma-ha-taùt duøng giôùi, ñònh, tueä, chuyeân caàn tu söûa trong taâm, khi

316


döùt heát phieàn naõo roài lieàn thaáy ñöôïc Nieát-baøn. [Vì theá] neân bieát raèng Nieát-baøn laø phaùp thöôøng truï, chaúng phaûi laø tröôùc voán khoâng maø sau thaønh coù; vì theá neân goïi [Nieát-baøn] laø thöôøng.

“Thieän nam töû! Ví nhö döôùi gieáng nöôùc trong caên nhaø toái, coù ñuû baûy baùu. Ngöôøi ta cuõng bieát laø coù, nhöng vì toái neân khoâng nhìn thaáy. Ngöôøi khoân ngoan kheùo bieát phöông caùch lieàn thaép leân ngoïn ñeøn lôùn, mang ñeán soi saùng, thaáy ñöôïc taát caû. Ngöôøi aáy ñoái vôùi vieäc ñoù khoâng heà nghó raèng: ‘Nöôùc vaø baûy moùn baùu tröôùc laø khoâng maø nay thaønh coù.’

“Nieát-baøn cuõng nhö theá, voán luoân saün coù, chaúng phaûi ñeán nay môùi coù. Vì phieàn naõo toái taêm neân chuùng sanh khoâng thaáy. Baäc Nhö Lai trí tueä lôùn lao kheùo duøng phöông tieän, thaép leân ngoïn ñeøn trí tueä, khieán cho caùc vò Boà Taùt thaáy ñöôïc Nieát-baøn, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Vì theá, ngöôøi coù trí tueä ñoái vôùi Nieát-baøn khoâng neân noùi raèng tröôùc voán laø khoâng maø nay môùi coù.

“Thieän nam töû! OÂng noùi raèng do nhaân duyeân tu taäp [trang nghieâm] maø ñöôïc thaønh töïu Nieát-baøn, neân [Nieát-baøn] laø voâ thöôøng. Nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy?

“Thieän nam töû! Thöïc theå cuûa Nieát-baøn laø chaúng phaûi sanh ra, chaúng phaûi xuaát hieän, chaúng phaûi chaân thaät, chaúng phaûi hö doái; khoâng do söï taïo taùc caùc nghieäp maø sanh, [neân] khoâng phaûi laø phaùp höõu laäu, höõu vi.

“Nieát-baøn cuõng khoâng phaûi nghe, khoâng phaûi thaáy; khoâng sa ñoïa, khoâng cheát maát; khoâng phaûi töôùng rieâng bieät, cuõng khoâng phaûi töôùng töông ñoàng. Nieát-baøn cuõng khoâng ñi qua, khoâng trôû laïi; khoâng phaûi quaù khöù, töông lai hay hieän taïi; khoâng phaûi duy nhaát cuõng khoâng phaûi

317


nhieàu; khoâng daøi, khoâng ngaén, khoâng troøn, khoâng vuoâng, khoâng saéc nhoïn, khoâng taø leäch; khoâng phaûi coù töôùng, cuõng khoâng phaûi khoâng coù töôùng; khoâng phaûi teân goïi, khoâng phaûi hình saéc; khoâng phaûi nhaân, khoâng phaûi quaû; khoâng phaûi ta vaø vaät cuûa ta.

“Vì nhöõng nghóa aáy neân Nieát-baøn laø thöôøng coøn khoâng heà bieán chuyeån, thay ñoåi. [Nhöng] phaûi duøng söï tu taäp caùc phaùp laønh trong voâ löôïng a-taêng-kyø kieáp ñeå trang nghieâm töï thaân roài sau môùi thaáy ñöôïc Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö döôùi loøng ñaát coù [maïch] nöôùc ñuû taùm vò1 nhöng chuùng sanh chaúng ai laáy ñöôïc. Ngöôøi coù trí tueä lieàn ra coâng ñaøo xuyeân qua ñaát, laáy ñöôïc [maïch] nöôùc aáy. Nieát-baøn cuõng gioáng nhö theá.

“Ví nhö ngöôøi maét muø khoâng thaáy ñöôïc maët trôøi, maët traêng. Nhôø thaày thuoác ñieàu trò roài lieàn thaáy ñöôïc. Nhöng maët trôøi, maët traêng aáy khoâng phaûi tröôùc voán laø khoâng maø nay thaønh coù. Nieát-baøn cuõng theá, töø tröôùc vaãn töï saün coù, khoâng phaûi ñeán nay môùi coù.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi coù toäi, bò troùi giöõ trong nguïc tuø, laâu laém môùi ñöôïc thaû ra. Khi trôû veà nhaø lieàn thaáy ñöôïc cha meï, anh em, vôï con, quyeán thuoäc. [Nhöõng cha meï, anh em... ñoù thaät khoâng phaûi tröôùc voán laø khoâng maø nay thaønh coù.] Nieát-baøn cuõng laø nhö theá.

“Thieän nam töû! OÂng noùi raèng Nieát-baøn laø do nhaân duyeân maø coù ñöôïc neân leõ ra phaûi laø voâ thöôøng. Ñieàu naøy cuõng khoâng ñuùng. Vì sao vaäy?

1 Nöôùc coù taùm vò, hay taùm coâng ñöùc, ñoù laø: 1. Tröøng tònh: laéng gaïn trong saïch; 2. Thanh laõnh: trong treûo maùt laïnh; 3. Cam myõ: muøi vò ngon ngoït; 4. Khinh nhuyeãn: nheï nhaøng meàm maïi; 5. Nhuaän traïch: thaám nhuaàn töôi maùt; 6. An hoøa: yeân oån hoøa nhaõ; 7. Tröø ñöôïc ñoùi khaùt vaø voâ soá khoå naõo; 8. Tröôûng döôõng thaân töù ñaïi, taêng tröôûng caùc thieän caên.

318


“Thieän nam töû! Coù naêm loaïi nguyeân nhaân. Nhöõng gì laø naêm? Moät laø nguyeân nhaân sanh ra, hai laø nguyeân nhaân hoøa hôïp, ba laø nguyeân nhaân toàn taïi, boán laø nguyeân nhaân taêng tröôûng, naêm laø nguyeân nhaân beân ngoaøi.

“Theá naøo laø nguyeân nhaân sanh ra? Nguyeân nhaân sanh ra töùc laø caùc thöù nghieäp phieàn naõo [trong taâm], caùc loaïi haït gioáng caây coû beân ngoaøi. Nhöõng thöù aáy goïi laø nguyeân nhaân sanh ra.

“Theá naøo laø nguyeân nhaân hoøa hôïp? Nhö taâm thieän vôùi taâm thieän cuøng hoøa hôïp; taâm baát thieän vôùi taâm baát thieän cuøng hoøa hôïp, taâm voâ kyù vôùi taâm voâ kyù cuøng hoøa hôïp. Ñoù goïi laø nguyeân nhaân hoøa hôïp.

“Theá naøo laø nguyeân nhaân toàn taïi? Nhö nhôø coù nhöõng caây coät choáng giöõ beân döôùi neân maùi nhaø khoâng saäp; nuùi soâng, caây coái, nhôø coù maët ñaát choáng giöõ neân môùi ñöùng vöõng; trong thaân chuùng sanh coù boán ñaïi vôùi voâ löôïng phieàn naõo neân môùi toàn taïi. Ñoù goïi laø nguyeân nhaân toàn taïi.

“Theá naøo laø nguyeân nhaân taêng tröôûng? Nhö nhôø coù caùc ñieàu kieän quaàn aùo, thöùc aên uoáng... neân chuùng sanh môùi taêng tröôûng. Nhö caùc haït gioáng ngoaøi trôøi neáu khoâng bò löûa thieâu chaùy, khoâng bò chim aên maát... thì môùi ñöôïc taêng tröôûng. Nhö caùc vò sa-moân, baø-la-moân nhôø nöông theo hoøa thöôïng, thieän tri thöùc maø ñöôïc taêng tröôûng. Nhö con nhôø cha meï maø ñöôïc taêng tröôûng. Ñoù goïi laø nguyeân nhaân taêng tröôûng.

“Theá naøo laø nguyeân nhaân [khaùc] töø beân ngoaøi? Ví nhö nhôø coù thaàn chuù maø ma quyû, chaát ñoäc ñeàu khoâng theå laøm haïi; nhö nhôø vò quoác vöông maø khoâng coù giaëc cöôùp; nhö haït naûy maàm nhôø caùc ñieàu kieän: ñaát, nöôùc, ñoä aåm, khoâng khí...

319


“Nhö ñeå laøm ra moùn bô söõa thì caàn phaûi coù nöôùc, söï khuaáy ñaûo, coâng ngöôøi laøm, ñoù laø nguyeân nhaân [khaùc] beân ngoaøi. Nhö aùnh saùng, hình saéc... laø nguyeân nhaân beân ngoaøi cuûa nhaõn thöùc. Nhö tinh huyeát cha meï laø nguyeân nhaân beân ngoaøi cuûa chuùng sanh. Nhö caùc ñieàu kieän thôøi tieát ñeàu goïi laø nguyeân nhaân beân ngoaøi.

“Thieän nam töû! Thöïc theå cuûa Nieát-baøn chaúng phaûi do naêm loaïi nguyeân nhaân nhö vaäy maø thaønh, sao laïi noùi raèng Nieát-baøn laø voâ thöôøng?

“Thieän nam töû! Laïi coù hai loaïi nguyeân nhaân, moät laø nguyeân nhaân taïo thaønh, hai laø nguyeân nhaân laøm roõ. Nhö caùc duïng cuï voøng, daây... cuûa ngöôøi thôï laøm ñoà goám, ñoù goïi laø nguyeân nhaân taïo thaønh. Nhö ñeøn, ñuoác... soi saùng nhöõng vaät trong choã toái, ñoù goïi laø nguyeân nhaân laøm roõ.

“Thieän nam töû! Ñaïi Nieát-baøn khoâng do nhaân taïo thaønh maø coù, chæ do nhaân laøm roõ [ñeå thaáy ñöôïc]. Nhaân laøm roõ Nieát-baøn laø ba möôi baûy phaùp trôï ñaïo, saùu phaùp ba-la-maät... Ñoù goïi laø nguyeân nhaân laøm roõ, [vì nhaân ñoù maø thaáy ñöôïc Nieát-baøn.]

“Thieän nam töû! Boá thí laø nhaân Nieát-baøn, chaúng phaûi laø nhaân Ñaïi Nieát-baøn. Phaùp Boá thí ba-la-maät môùi ñöôïc goïi laø nhaân Ñaïi Nieát-baøn. Ba möôi baûy phaåm laø nhaân Nieát-baøn, chaúng phaûi laø nhaân Ñaïi Nieát-baøn. Voâ löôïng voâ soá phaùp trôï Boà-ñeà môùi ñöôïc goïi laø nhaân Ñaïi Nieát-baøn.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNHEÁT QUYEÅN HAI MÖÔI MOÁT

376

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN HAI MÖÔI HAI


Phaåm thöù möôøi – Phaàn hai

Baáy giôø, Boà Taùt ma-ha-taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Theá Toân! Boá thí

theá naøo khoâng ñöôïc goïi laø Boá thí ba-la-maät? Boá thí theá naøo ñöôïc goïi laø Boá thí ba-la-maät? Töông töï cho ñeán Baùt-nhaõ ba-la-maät,1 theá naøo khoâng ñöôïc goïi laø Baùt-nhaõ ba-la-maät? Theá naøo ñöôïc goïi laø Baùt-nhaõ ba-la-maät? Theá naøo goïi laø Nieát-baøn? Theá naøo goïi laø Ñaïi Nieát-baøn?”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Haøng Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh kinh Phöông ñaúng Ñaïi Baùt Nieát-baøn khoâng nghe ñeán boá thí, khoâng thaáy coù boá thí, khoâng nghe ñeán Boá thí ba-la-maät, khoâng thaáy coù Boá thí ba-la-maät, cho ñeán khoâng nghe Baùt-nhaõ, khoâng thaáy coù Baùt-nhaõ, khoâng nghe Baùt-1 Töông töï cho ñeán Baùt-nhaõ ba-la-maät: Caâu naøy noùi toùm laïi, coù nghóa laø thöa hoûi

töông töï nhö vaäy veà caû saùu phaùp ba-la-maät, töø Boá thí ba-la-maät, Trì giôùi ba-la-maät, Tinh taán ba-la-maät, Nhaãn nhuïc ba-la-maät, Thieàn ñònh ba-la-maät cho ñeán Baùt-nhaõ ba-la-maät.

377


nhaõ ba-la-maät, khoâng thaáy coù Baùt-nhaõ ba-la-maät; khoâng nghe ñeán Nieát-baøn, khoâng thaáy coù Nieát-baøn, khoâng nghe ñeán Ñaïi Nieát-baøn, khoâng thaáy coù Ñaïi Nieát-baøn.

“Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh Ñaïi Nieát-baøn, thaáy bieát phaùp giôùi, hieåu roõ töôùng chaân thaät voán laø khoâng, khoâng coù vaät sôû höõu, khoâng coù caùc töôùng tri giaùc hoøa hôïp; ñaït ñeán choã thaáy ñöôïc caùc töôùng voâ laäu, töôùng khoâng taïo taùc, töôùng nhö aûo hoùa, töôùng nhö hôi naéng noùng, nhö caûnh thaønh bieán hoùa maø coù, töôùng roãng khoâng.

“Khi Boà Taùt thaáy ñöôïc nhöõng töôùng nhö vaäy thì khoâng coøn coù tham, saân, si; khoâng nghe, khoâng thaáy. Ñoù goïi laø töôùng chaân thaät cuûa Boà Taùt ma-ha-taùt.

“Boà Taùt truï yeân nôi töôùng chaân thaät lieàn töï bieát phaân bieät: ñaây laø boá thí, ñaây laø Boá thí ba-la-maät, cho ñeán ñaây laø Baùt-nhaõ, ñaây laø Baùt-nhaõ ba-la-maät; ñaây laø Nieát-baøn, ñaây laø Ñaïi Nieát-baøn...

“Thieän nam töû! Theá naøo laø boá thí, khoâng phaûi [Boá thí] ba-la-maät? Thaáy coù ngöôøi ñeán xin roài sau môùi cho, ñoù goïi laø boá thí, khoâng phaûi [Boá thí] ba-la-maät. Neáu ngöôøi khoâng ñeán xin maø töï mình môû roäng loøng cho, ñoù goïi laø Boá thí Ba-la-maät.

“Neáu thöôøng boá thí theo thôøi gian [coù giaùn ñoaïn], ñoù cuõng goïi laø boá thí, khoâng phaûi [Boá thí] ba-la-maät. Nhö tu taäp trong taâm luùc naøo cuõng boá thí, ñoù goïi laø Boá thí Ba-la-maät.

“Neáu boá thí cho ngöôøi khaùc roài sanh loøng tieác nuoái, ñoù goïi laø boá thí, khoâng phaûi laø [Boá thí] ba-la-maät. Boá thí roài khoâng heà tieác nuoái, ñoù goïi laø Boá thí ba-la-maät.

378


“Haøng Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt raèng giöõ laáy taøi vaät thì sanh ra boán ñieàu lo sôï: moät laø sôï vua quan thu maát, hai laø sôï giaëc cöôùp laáy maát, ba laø sôï nöôùc luït cuoán maát, boán laø sôï naïn löûa thieâu maát. [Quaùn xeùt nhö vaäy roài] lieàn hoan hyû boá thí cho keû khaùc, ñoù goïi laø Boá thí ba-la-maät.

“Neáu boá thí maø mong caàu ñöôïc baùo ñaùp thì goïi laø boá thí, khoâng phaûi [Boá thí] ba-la-maät. Boá thí khoâng mong caàu baùo ñaùp, ñoù goïi laø Boá thí Ba-la-maät.

“Neáu boá thí vì söï khieáp sôï, vì caàu ñöôïc danh tieáng, lôïi döôõng, vì caàu cho pheùp nhaø truyeàn noái chaúng döùt, vì mong caàu naêm moùn duïc ôû coõi trôøi, hoaëc vì loøng kieâu maïn, vì muoán hôn keû khaùc, vì tình quen bieát, vì caàu ñöôïc baùo ñaùp... [nhöõng caùch boá thí nhö vaäy] ñeàu chæ gioáng nhö söï ñoåi chaùc nôi chôï buùa maø thoâi!1

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi troàng caây laø vì muoán coù boùng maùt, vì muoán ñöôïc hoa quaû, hoaëc ñeå coù caây goã. Neáu ngöôøi tu haønh boá thí theo nhöõng caùch nhö vaäy thì goïi laø boá thí, khoâng phaûi laø [Boá thí] ba-la-maät.

“Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh phaùp Ñaïi Nieát-baøn naøy khoâng thaáy coù ngöôøi boá thí, khoâng thaáy coù ngöôøi thoï nhaän [vaät boá thí], khoâng thaáy coù taøi vaät boá thí; khoâng thaáy coù thôøi ñieåm thích hôïp hay khoâng thích hôïp; khoâng thaáy [ngöôøi nhaän boá thí] laø phöôùc ñieàn hay khoâng phaûi phöôùc ñieàn; khoâng thaáy coù nhaân, khoâng thaáy coù duyeân, khoâng thaáy coù quaû baùo; khoâng thaáy coù ngöôøi taïo taùc, khoâng thaáy coù keû thoï nhaän; khoâng thaáy laø nhieàu, khoâng thaáy laø ít; khoâng thaáy laø trong saïch hay khoâng trong saïch; khoâng khinh

1 Vì ñöa caùi naøy ra ñeå mong coù ñöôïc caùi kia neân chæ laø söï ñoåi chaùc, trao ñoåi.

379


thöôøng ngöôøi thoï nhaän, khoâng khinh thöôøng thaân mình hay taøi vaät; khoâng thaáy coù ngöôøi thaáy hay ngöôøi khoâng thaáy; chaúng phaân bieät mình vaø ngöôøi khaùc; chæ vì phaùp thöôøng truï Phöông ñaúng Ñaïi Baùt Nieát-baøn neân tu haønh boá thí. Vì lôïi ích heát thaûy chuùng sanh neân thöïc haønh boá thí. Vì döùt tröø phieàn naõo cuûa taát caû chuùng sanh neân thöïc haønh boá thí. Vì chuùng sanh neân thöïc haønh vieäc boá thí maø khoâng thaáy coù keû thoï nhaän, coù ngöôøi boá thí vaø taøi vaät boá thí.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi rôi xuoáng bieån saâu, oâm laáy xaùc cheát maø ñöôïc thoaùt naïn. Boà Taùt ma-ha-taùt tu phaùp Ñaïi Nieát-baøn thöïc haønh vieäc boá thí cuõng vaäy, gioáng nhö ngöôøi oâm laáy xaùc cheát kia.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi bò nhoát trong nguïc kín, cöûa neûo kieân coá, chæ coù moät loã troáng nôi nhaø xí, lieàn chui theo loã aáy maø thoaùt ra, khoâng coøn bò giam caàm. Boà Taùt ma-ha-taùt tu phaùp Ñaïi Nieát-baøn thöïc haønh vieäc boá thí cuõng vaäy, [gioáng nhö ngöôøi chui theo loã troáng ôû nhaø xí kia.]

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi thuoäc doøng quyù toäc, gaëp naïn khuûng boá caáp baùch, khoâng coù choã nöông caäy, phaûi nöông theo keû haï tieän doøng chieân-ñaø-la. Boà Taùt ma-ha-taùt tu phaùp Ñaïi Nieát-baøn thöïc haønh vieäc boá thí cuõng vaäy, [gioáng nhö ngöôøi quyù toäc nöông theo keû haï tieän kia].

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi coù beänh, vì muoán döùt beänh khoå, ñöôïc an vui, neân phaûi uoáng loaïi thuoác nhô nhôùp. Boà Taùt ma-ha-taùt tu phaùp Ñaïi Nieát-baøn thöïc haønh vieäc boá thí cuõng vaäy, [gioáng nhö ngöôøi beänh phaûi uoáng loaïi thuoác nhô nhôùp kia].

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi baø-la-moân gaëp luùc côm gaïo ñaét ñoû, vì söï soáng neân phaûi aên thòt choù. Boà Taùt ma-ha-

380


taùt tu phaùp Ñaïi Nieát-baøn thöïc haønh vieäc boá thí cuõng vaäy, [gioáng nhö ngöôøi baø-la-moân baát ñaéc dó phaûi aên thòt choù kia].

“Thieän nam töû! Trong Ñaïi Nieát-baøn, nhöõng vieäc nhö vaäy töø voâ löôïng kieáp tôùi nay, khoâng [theå] nghe maø ñöôïc nghe. Veà giôùi luaät vaø Trì giôùi ba-la-maät, cho ñeán baùt-nhaõ vaø Baùt-nhaõ ba-la-maät, ta ñaõ giaûng roäng trong kinh Hoa nghieâm.1

“Thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt ma-ha-taùt tu haønh phaùp Ñaïi Nieát-baøn ñöôïc nghe nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe? Möôøi hai boä kinh, nghóa lyù thaâm thuùy, xöa nay chöa töøng nghe, nay nhaân nôi kinh naøy maø ñöôïc nghe ñaày ñuû. Tröôùc ñaây duø coù ñöôïc nghe cuõng chæ ñöôïc nghe teân kinh maø thoâi, nay ôû kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy môùi ñöôïc nghe yù nghóa. Haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc chæ nghe teân goïi Möôøi hai boä kinh chöù khoâng ñöôïc nghe nghóa lyù, nay ôû nôi kinh naøy ñöôïc nghe ñaày ñuû. Ñoù goïi laø khoâng [theå] nghe maø ñöôïc nghe.

“Thieän nam töû! Taát caû haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc ñeàu chöa töøng nghe trong kinh noùi raèng Phaät coù nhöõng ñöùc thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, khoâng döùt boû taát caû maø nhaäp dieät; raèng Tam baûo vaø taùnh Phaät khoâng coù töôùng khaùc bieät; raèng nhöõng keû phaïm boán toäi naëng, phæ baùng kinh Phöông ñaúng, taïo naêm toäi nghòch vaø nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, thaûy ñeàu coù taùnh Phaät. Nay ôû nôi kinh naøy ñöôïc nghe ñuû nhöõng ñieàu aáy. Ñoù goïi laø khoâng [theå] nghe maø ñöôïc nghe.”2

1 Nguyeân baûn duøng “Taïp hoa kinh”, laø teân goïi khaùc cuûa kinh Hoa nghieâm.2 Theo Nam baûn thì töø ñaây döùt quyeån 19, baét ñaàu quyeån 20, phaàn thöù hai cuûa

phaåm Cao Quyù Ñöùc Vöông Boà Taùt (Cao Quyù Ñöùc Vöông Boà Taùt phaåm chi nhò).

381


Luùc aáy, Ñaïi Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Theá Toân! Neáu nhöõng keû phaïm giôùi caám naëng, phæ baùng kinh Phöông ñaúng, taïo naêm toäi nghòch vaø nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà ñeàu coù taùnh Phaät, vì sao cuõng phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc?

“Baïch Theá Toân! Neáu nhöõng keû aáy coù taùnh Phaät, vì sao laïi noùi raèng hoï khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh?

“Baïch Theá Toân! Neáu nhö döùt maát caên laønh môùi goïi laø nhaát-xieån-ñeà, vaäy khi döùt maát caên laønh thì taùnh Phaät saün coù sao khoâng döùt maát? Neáu taùnh Phaät bò döùt maát, vì sao laïi noùi [taùnh Phaät] laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh? Nhö taùnh Phaät khoâng bò döùt maát, vì sao laïi goïi ñoù laø nhaát-xieån-ñeà?

“Baïch Theá Toân! Phaïm vaøo boán giôùi caám naëng goïi laø khoâng nhaát ñònh.1 Phæ baùng kinh Phöông ñaúng, taïo naêm toäi nghòch vaø nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, thaûy ñeàu laø khoâng nhaát ñònh. Nhöõng keû nhö theá neáu laø nhaát ñònh thì laøm sao ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà? Baäc chöùng ñaéc caùc quaû vò Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán quaû vò Phaät Bích-chi2 cuõng ñeàu laø khoâng nhaát ñònh. Neáu baäc Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán Bích-chi Phaät laø nhaát ñònh, thì leõ ra khoâng theå thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Baïch Theá Toân! Neáu keû phaïm boán toäi troïng laø khoâng nhaát ñònh, thì töø baäc Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán Phaät Bích-chi cuõng laø khoâng nhaát ñònh. [Neáu nhöõng quaû vò naøy] ñaõ laø khoâng nhaát ñònh nhö vaäy, thì chö Phaät Nhö Lai cuõng laø 1 Nhaát ñònh: ôû ñaây duøng ñeå chæ moät tình traïng, traïng thaùi coá ñònh, nghóa laø xaùc

ñònh chaéc chaén nhö vaäy vaø maõi maõi khoâng theå thay ñoåi. Trong caùc ñoaïn tieáp theo ñaây, töø naøy cuõng ñöôïc duøng vôùi nghóa nhö vaäy.

2 Quaû Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán quaû Bích-chi Phaät: chæ chung taát caû caùc quaû vò cuûa Nhò thöøa.

382


khoâng nhaát ñònh. Neáu chö Phaät laø khoâng nhaát ñònh, thì theå taùnh cuûa Nieát-baøn cuõng laø khoâng nhaát ñònh; cho ñeán taát caû phaùp cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Vì sao khoâng nhaát ñònh laïi goïi laø nhaát-xieån-ñeà? Neáu tröø döùt [taùnh] nhaát-xieån-ñeà aét seõ thaønh Phaät ñaïo. Chö Phaät Nhö Lai leõ ra cuõng vaäy, nhaäp Nieát-baøn roài cuõng neân trôû ra, chaúng nhaäp Nieát-baøn [maõi maõi]. Neáu laø nhö vaäy, taùnh cuûa Nieát-baøn aét laø khoâng nhaát ñònh. Vì khoâng nhaát ñònh neân phaûi bieát laø khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Vì sao laïi noùi raèng haïng nhaát-xieån-ñeà roài seõ chöùng ñaéc Nieát-baøn?”

Baáy giôø, ñöùc Theá Toân baûo Ñaïi Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quí Ñöùc Vöông: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Vì muoán lôïi ích cho voâ löôïng chuùng sanh, khieán cho hoï ñöôïc söï an vui; vì loøng töø nieäm thöông xoùt theá gian; vì muoán taêng tröôûng söï phaùt taâm Boà-ñeà cuûa caùc vò Boà Taùt neân oâng môùi thöa hoûi nhö vaäy.

“Thieän nam töû! OÂng ñaõ thaân caän vôùi voâ löôïng chö Phaät Theá Toân trong quaù khöù; ñaõ ñoái tröôùc chö Phaät aáy troàng caùc caên laønh, ñaõ thaønh töïu coâng ñöùc Boà-ñeà töø laâu; ñaõ haøng phuïc chuùng ma khieán cho phaûi thoái lui vaø tan raõ; ñaõ giaùo hoùa voâ löôïng, voâ bieân chuùng sanh khieán cho taát caû ñeàu ñaït ñeán A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Töø laâu oâng ñaõ thoâng ñaït kho taøng giaùo phaùp saâu kín thaêm thaúm cuûa chö Phaät Nhö Lai. OÂng ñaõ töøng thöa hoûi nghóa lyù saâu kín vi dieäu naøy vôùi voâ soá chö Phaät Theá Toân trong quaù khöù, nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng. Ta nhìn khaép trong theá gian, duø laø loaøi ngöôøi, chö thieân, sa-moân hay baø-la-moân, hoaëc thieân ma hay Phaïm thieân, cuõng khoâng thaáy ai coù khaû naêng thöa hoûi Nhö Lai nghóa lyù nhö vaäy!

383


“Nay oâng haõy thaønh taâm laéng nghe cho kyõ! Laéng nghe cho kyõ! Ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng roõ.

“Thieän nam töû! Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà cuõng khoâng phaûi laø nhaát ñònh. Neáu laø nhaát ñònh thì hoï chaúng bao giôø coù theå chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì khoâng nhaát ñònh neân hoï môùi coù theå chöùng ñaéc [A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà].

“Nhö oâng hoûi raèng: Taùnh Phaät khoâng döùt maát, vì sao keû nhaát-xieån-ñeà döùt maát caên laønh? Thieän nam töû! Caên laønh coù hai loaïi, moät laø ôû trong, hai laø ôû ngoaøi. Taùnh Phaät laø chaúng ôû trong, chaúng ôû ngoaøi. Vì nghóa aáy neân taùnh Phaät khoâng döùt maát. [Caên laønh] laïi coù hai loaïi, moät laø höõu laäu, hai laø voâ laäu. Taùnh Phaät chaúng phaûi höõu laäu, chaúng phaûi voâ laäu neân khoâng döùt maát. [Caên laønh] laïi coù hai loaïi: moät laø thöôøng, hai laø voâ thöôøng. Taùnh Phaät chaúng phaûi thöôøng, chaúng phaûi voâ thöôøng neân khoâng döùt maát. Neáu laø döùt maát, aét phaûi [coù theå] coù laïi. Neáu khoâng theå coù laïi thì goïi laø khoâng döùt maát. Neáu döùt maát roài [coù theå] coù laïi thì goïi laø nhaát-xieån-ñeà.

“Nhöõng keû phaïm boán toäi naëng cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Neáu laø nhaát ñònh thì hoï khoâng bao giôø coù theå chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Nhöõng keû phæ baùng kinh Phöông ñaúng cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Neáu laø nhaát ñònh thì nhöõng keû phæ baùng Chaùnh phaùp khoâng bao giôø coù theå chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Nhöõng keû taïo naêm toäi nghòch cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Neáu laø nhaát ñònh thì hoï khoâng bao giôø coù theå chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

384


“Saéc vaø töôùng cuûa saéc, hai thöù aáy ñeàu laø khoâng nhaát ñònh. Caùc töôùng cuûa muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm, töôùng sanh ra cho ñeán töôùng voâ minh, caùc töôùng cuûa aám, nhaäp, giôùi, hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu, boán caùch sanh,1 cho ñeán taát caû phaùp cuõng ñeàu laø khoâng nhaát ñònh.

“Thieän nam töû! Ví nhö nhaø aûo thuaät ôû giöõa coâng chuùng hoùa hieän ra boán loaïi quaân binh: quaân duøng xe, quaân ñaùnh boä, quaân duøng voi, quaân cöôõi ngöïa. Ngöôøi aáy cuõng hoùa ra moïi thöù xaâu chuoãi trang söùc; hoùa ra thaønh aáp, laøng xoùm, nuùi röøng, caây coái, ao, suoái, soâng, gieáng... Trong soá ngöôøi xem coù nhöõng treû con chöa ñuû trí khoân, thaáy vaäy ñeàu cho laø thaät, nhöng ngöôøi trí ñeàu bieát raèng ñoù chæ laø chuyeän hö doái, do nhaø aûo thuaät kia duøng kyõ xaûo maø che maét, doái gaït ngöôøi xem ñoù thoâi.

“Thieän nam töû! Heát thaûy phaøm phu cho ñeán haøng Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi cuõng laø nhö vaäy. Hoï thaáy taát caû caùc phaùp ñeàu coù töôùng nhaát ñònh; nhöng chö Phaät, Boà Taùt ñoái vôùi taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng thaáy coù töôùng nhaát ñònh.

“Thieän nam töû! Ví nhö treû con, vaøo muøa heø nhìn thaáy hôi naéng noùng boác leân [lung linh] lieàn töôûng ñoù laø nöôùc. Ngöôøi trí ñoái vôùi hôi naéng noùng ñoù khoâng bao giôø coù yù töôûng cho raèng ñoù thaät laø nöôùc, chaúng qua chæ laø nhöõng aûnh töôïng hö doái do maét nhìn thaáy maø thoâi, khoâng phaûi thaät laø nöôùc.

“Heát thaûy phaøm phu, Thanh vaên, Duyeân giaùc nhìn thaáy 1 Boán caùch sanh (töù sanh): chæ boán phöông caùch, boán hình thöùc maø taát caû chuùng

sanh theo ñoù ñöôïc sanh ra. Moät laø sanh ra töø baøo thai (thai sanh), hai laø sanh ra töø tröùng (noaõn sanh), ba laø sanh ra töø söï aåm öôùt (thaáp sanh) vaø boán laø do söï bieán hoùa maø sanh ra (hoùa sanh).

385


taát caû caùc phaùp cuõng gioáng nhö ñöùa treû con kia, ñeàu cho ñoù laø thaät. Chö Phaät, Boà Taùt ñoái vôùi taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng thaáy coù töôùng nhaát ñònh.

“Thieän nam töû! Ví nhö trong khe nuùi, nhaân coù aâm thanh phaùt ra lieàn coù tieáng vang doäi laïi. Treû con nghe tieáng vang ñoù cho laø aâm thanh thaät. Ngöôøi trí bieát raèng ñoù khoâng phaûi töôùng thaät nhaát ñònh, chæ laø töôùng hö doái cuûa aâm thanh do tai nghe nhö vaäy maø thoâi.

“Thieän nam töû! Heát thaûy phaøm phu, Thanh vaên, Duyeân giaùc ñoái vôùi taát caû caùc phaùp cuõng gioáng nhö ñöùa treû kia, ñeàu thaáy coù töôùng nhaát ñònh. Chö Boà Taùt hieåu roõ caùc phaùp ñeàu khoâng coù töôùng nhaát ñònh, thaáy ñöôïc caùc töôùng voâ thöôøng, roãng khoâng vaéng laëng, khoâng sanh khoâng dieät. Vì nghóa aáy, caùc vò Ñaïi Boà Taùt thaáy taát caû phaùp ñeàu laø töôùng voâ thöôøng.

“Thieän nam töû! Thaät cuõng coù töôùng nhaát ñònh. Vì sao laø nhaát ñònh? [Vì coù] thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Nhöõng töôùng aáy ôû ñaâu? Ñoù laø noùi [nôi caûnh giôùi] Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Quaû Tu-ñaø-hoaøn cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Vì khoâng nhaát ñònh neân traûi qua taùm vaïn kieáp seõ ñöôïc taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Quaû Tö-ñaø-haøm cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Vì khoâng nhaát ñònh neân traûi qua saùu vaïn kieáp seõ ñöôïc taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Quaû A-na-haøm cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Vì khoâng nhaát ñònh neân traûi qua boán vaïn kieáp seõ ñöôïc taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

386


“Quaû A-la-haùn cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Vì khoâng nhaát ñònh neân traûi qua hai vaïn kieáp seõ ñöôïc taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Quaû Phaät Bích-chi cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Vì khoâng nhaát ñònh neân traûi qua moät vaïn kieáp seõ ñöôïc taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Nay ñöùc Nhö Lai ôû taïi thaønh Caâu-thi-na, giöõa hai caây sa-la moïc soùng ñoâi thò hieän naèm treân giöôøng sö töû saép nhaäp Nieát-baøn, khieán cho nhöõng ñeä töû chöa ñaéc quaû A-la-haùn vaø nhöõng ngöôøi hoï Löïc-só thaûy ñeàu sanh loøng ñau buoàn khoå naõo; laïi cuõng khieán cho chö thieân, nhaân loaïi vaø caùc loaøi a-tu-la, caøn-thaùt-baø, ca-laâu-la, khaån-na-la, ma-haàu-la-giaø ñeàu thieát leã cuùng döôøng long troïng, muoán duøng moät ngaøn khuùc vaûi luïa mòn maø quaán quanh thaân Phaät, duøng baûy baùu laøm quan taøi chöùa ñaày daàu thôm, duøng nhöõng caây goã thôm ñoát löûa ñeå thieâu chaùy heát. Nhöng seõ coù hai khuùc vaûi luïa khoâng bò thieâu chaùy, moät khuùc vaûi luïa quaán [trong cuøng saùt] quanh thaân Phaät vaø moät khuùc vaûi luïa quaán ôû ngoaøi cuøng. Laïi seõ vì chuùng sanh maø phaân chia xaù-lôïi cuûa Phaät ra laøm taùm phaàn. Khi aáy, taát caû haøng ñeä töû Thanh vaên cuûa Phaät ñeàu noùi: ‘Nhö Lai ñaõ nhaäp Nieát-baøn.’

“Neân bieát raèng Nhö Lai cuõng khoâng nhaát ñònh laø ñaõ nhaäp Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai laø thöôøng truï, khoâng heà bieán ñoåi. Vì nghóa aáy neân söï nhaäp Nieát-baøn cuûa Nhö Lai cuõng laø khoâng nhaát ñònh.

“Thieän nam töû! Neân bieát raèng Nhö Lai cuõng laø khoâng nhaát ñònh. Nhö Lai chaúng thuoäc haøng chö thieân. Vì sao vaäy? Coù boán loaïi chö thieân: moät laø chö thieân ôû theá gian.

387


Hai laø sanh veà caùc coõi trôøi thaønh chö thieân. Ba laø tu haønh thanh tònh thaønh chö thieân. Boán laø hieåu nghóa chaân thaät thaønh chö thieân.

“Chö thieân ôû theá gian, ñoù laø caùc vò vua chuùa. Chö thieân sanh ôû caùc coõi trôøi, ñoù laø nhöõng chuùng sanh ñöôïc sanh veà caùc coõi trôøi töø Töù thieân vöông cho ñeán coõi trôøi Phi höõu töôûng phi voâ töôûng. Tu haønh thanh tònh thaønh chö thieân, ñoù laø nhöõng vò chöùng ñaéc töø quaû vò Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán quaû vò Phaät Bích-chi. Hieåu nghóa chaân thaät ñöôïc thaønh chö thieân, ñoù laø caùc vò Ñaïi Boà Taùt ôû haøng Thaäp truï.

“Vì nghóa gì maø caùc vò Boà Taùt Thaäp truï ñöôïc goïi laø chö thieân hieåu nghóa? Vì caùc vò thaáu hieåu roõ raøng yù nghóa cuûa caùc phaùp. Theá naøo laø yù nghóa? Laø thaáy roõ heát thaûy caùc phaùp [roát raùo] ñeàu laø nghóa khoâng.

“Thieän nam töû! Nhö Lai chaúng phaûi vua chuùa, cuõng chaúng phaûi sanh ôû coõi trôøi Töù thieân vöông cho ñeán coõi trôøi Phi höõu töôûng phi voâ töôûng, cuõng chaúng phaûi Tu-ñaø-hoaøn cho ñeán Phaät Bích-chi, chaúng phaûi haøng Boà Taùt Thaäp truï. Vì nghóa aáy, Nhö Lai chaúng thuoäc haøng chö thieân.

“Nhöng chuùng sanh cuõng xöng tuïng Phaät laø baäc Thieân Trung Thieân.1 Do ñoù, Nhö Lai tuy chaúng phaûi chö thieân cuõng chaúng phaûi khoâng laø chö thieân; chaúng phaûi loaøi ngöôøi cuõng chaúng phaûi khoâng laø loaøi ngöôøi; chaúng phaûi quyû cuõng chaúng phaûi khoâng laø quyû; chaúng phaûi [chuùng sanh ôû caùc caûnh giôùi] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû cuõng chaúng phaûi khoâng laø [chuùng sanh ôû caùc caûnh giôùi] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû; chaúng phaûi chuùng sanh cuõng chaúng phaûi khoâng

1 Thieân Trung Thieân: baäc cao quyù nhaát trong haøng chö thieân.

388


laø chuùng sanh; chaúng phaûi phaùp cuõng chaúng phaûi khoâng laø phaùp; chaúng phaûi saéc cuõng chaúng phaûi khoâng laø saéc; chaúng phaûi cao cuõng chaúng phaûi khoâng cao; chaúng phaûi thaáp cuõng chaúng phaûi khoâng thaáp; chaúng phaûi töôùng cuõng chaúng phaûi khoâng laø töôùng; chaúng phaûi taâm cuõng chaúng phaûi khoâng laø taâm; chaúng phaûi höõu laäu cuõng chaúng phaûi voâ laäu; chaúng phaûi höõu vi cuõng chaúng phaûi voâ vi; chaúng phaûi thöôøng, chaúng phaûi voâ thöôøng; chaúng phaûi huyeãn aûo cuõng chaúng phaûi khoâng huyeãn aûo; chaúng phaûi danh xöng cuõng chaúng phaûi khoâng laø danh xöng; chaúng phaûi ñònh cuõng chaúng phaûi khoâng ñònh; chaúng phaûi coù cuõng chaúng phaûi khoâng coù; chaúng phaûi khoâng cuõng chaúng phaûi khoâng khoâng; chaúng phaûi thuyeát, chaúng phaûi khoâng thuyeát; chaúng phaûi Nhö Lai, cuõng chaúng phaûi khoâng laø Nhö Lai. Vì nghóa aáy, Nhö Lai laø khoâng nhaát ñònh.

“Thieän nam töû! Vì sao Nhö Lai khoâng phaûi laø chö thieân ôû theá gian? Chö thieân ôû theá gian töùc laø caùc vò vua chuùa. Ñöùc Nhö lai töø voâ löôïng kieáp laâu xa tröôùc ñaây ñaõ xaû boû ngoâi vò vua chuùa neân khoâng phaûi laø vua. Nhöng ngaøi cuõng chaúng phaûi khoâng laø vua, vì ngaøi thaät laø con vua Tònh-phaïn, sanh taïi thaønh Ca-tyø-la.

“Nhö Lai chaúng phaûi chö thieân sanh nôi caùc coõi trôøi, vì töø laâu ngaøi ñaõ lìa boû caùc caûnh giôùi hieän höõu. Ngaøi cuõng chaúng phaûi khoâng laø chö thieân sanh nôi coõi trôøi. Vì sao vaäy? Vì ngaøi töøng [sanh] leân cung trôøi Ñaâu-suaát, töø ñoù roài môùi xuoáng coõi Dieâm-phuø-ñeà. Cho neân Nhö Lai cuõng chaúng phaûi khoâng laø chö thieân sanh nôi coõi trôøi.

“Ngaøi cuõng chaúng phaûi do [tu haønh] thanh tònh maø thaønh chö thieân. Vì sao vaäy? Nhö Lai chaúng phaûi Tu-ñaø-

389


hoaøn, cho ñeán chaúng phaûi Phaät Bích-chi. Cho neân Nhö Lai chaúng phaûi do [tu haønh] thanh tònh maø thaønh chö thieân. Ngaøi cuõng chaúng phaûi khoâng do [tu haønh] thanh tònh maø thaønh chö thieân. Vì sao vaäy? Vì taùm phaùp theá gian khoâng theå oâ nhieãm ñöôïc ngaøi, nhö hoa sen khoâng nhieãm buøn nhô. Cho neân Nhö Lai chaúng phaûi khoâng do [tu haønh] thanh tònh maø thaønh chö thieân.

“Nhö Lai cuõng chaúng phaûi do hieåu nghóa chaân thaät maø thaønh chö thieân. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai chaúng phaûi laø haøng Boà Taùt Thaäp truï, neân Nhö Lai chaúng phaûi laø do hieåu nghóa chaân thaät maø thaønh chö thieân. Ngaøi cuõng chaúng phaûi khoâng do hieåu nghóa chaân thaät maø thaønh chö thieân. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai thöôøng tu Möôøi taùm nghóa khoâng.1 Cho neân Nhö Lai chaúng phaûi khoâng do hieåu nghóa chaân thaät maø thaønh chö thieân.

“Nhö Lai chaúng phaûi [thuoäc loaøi] ngöôøi. Vì sao vaäy? Vì töø voâ löôïng kieáp laâu xa tröôùc ñaây Nhö Lai ñaõ lìa khoûi coõi ngöôøi, cho neân ngaøi chaúng phaûi [thuoäc veà loaøi] ngöôøi. Ngaøi cuõng chaúng phaûi khoâng thuoäc loaøi ngöôøi. Vì sao vaäy? Vì ngaøi coù sanh ra taïi thaønh Ca-tyø-la-veä, neân cuõng chaúng phaûi khoâng [thuoäc loaøi] ngöôøi.

“Nhö Lai chaúng phaûi laø quyû. Vì sao vaäy? Vì ngaøi khoâng laøm haïi heát thaûy chuùng sanh, cho neân ngaøi chaúng phaûi laø quyû. Ngaøi cuõng chaúng phaûi khoâng laø quyû. Vì sao vaäy? Vì

1 Theo Ñaïi thöøa nghóa chöông (quyeån 4) vaø Trí ñoä luaän (quyeån 20, quyeån 31 vaø quyeån 46) thì 18 nghóa khoâng goàm coù: 1. Noäi khoâng, 2. Ngoaïi khoâng, 3. Noäi ngoaïi khoâng, 4. Khoâng khoâng, 5. Ñaïi khoâng, 6. Ñeä nhaát nghóa khoâng, 7. Höõu vi khoâng, 8. Voâ vi khoâng, 9. Taát caùnh khoâng, 10. Voâ thuûy khoâng, 11. Taùn khoâng, 12. Taùnh khoâng, 13. Töï taùnh khoâng, 14. Chö phaùp khoâng. 15. Baát khaû ñaéc khoâng, 16. Voâ phaùp khoâng, 17. Höõu phaùp khoâng, 18. Voâ phaùp höõu phaùp khoâng.

390


ngaøi cuõng duøng hình töôïng quyû ñeå giaùo hoùa chuùng sanh, neân ngaøi chaúng phaûi khoâng laø quyû.

“Nhö Lai cuõng chaúng phaûi [chuùng sanh trong caùc caûnh giôùi] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai töø laâu ñaõ lìa boû caùc nghieäp xaáu aùc, cho neân chaúng phaûi [chuùng sanh trong caùc caûnh giôùi] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû. Ngaøi cuõng chaúng phaûi khoâng laø [chuùng sanh trong caùc caûnh giôùi] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai cuõng thò hieän thoï sanh trong ba ñöôøng aùc naøy ñeå giaùo hoùa chuùng sanh, cho neân ngaøi chaúng phaûi khoâng laø [chuùng sanh trong caùc caûnh giôùi] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû.

“Nhö Lai cuõng chaúng phaûi chuùng sanh. Vì sao vaäy? Vì töø laâu ngaøi ñaõ lìa xa taùnh chuùng sanh, neân chaúng phaûi laø chuùng sanh. Ngaøi cuõng chaúng phaûi khoâng laø chuùng sanh. Vì sao vaäy? Vì coù khi ngaøi dieãn thuyeát trong hình töôùng chuùng sanh, cho neân chaúng phaûi khoâng laø chuùng sanh.

“Nhö Lai chaúng phaûi phaùp. Vì sao vaäy? Vì caùc phaùp moãi moãi ñeàu coù töôùng khaùc bieät. Nhö Lai khoâng phaûi theá, chæ coù moät töôùng duy nhaát maø thoâi, neân ngaøi chaúng phaûi phaùp. Ngaøi cuõng chaúng phaûi khoâng laø phaùp. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai laø coõi phaùp, neân chaúng phaûi laø khoâng phaûi phaùp.

“Nhö Lai chaúng phaûi saéc. Vì sao vaäy? Vì ngaøi khoâng bò chi phoái bôûi möôøi saéc nhập,1 neân chaúng phaûi saéc. Ngaøi

1 Möôøi saéc nhaäp (Thaäp saéc nhaäp): bao goàm nhaõn nhaäp, nhó nhaäp, tæ nhaäp, thieät nhaäp, thaân nhaäp, saéc nhaäp, thanh nhaäp, höông nhaäp, vò nhaäp vaø xuùc nhaäp. Noùi moät caùch khaùi quaùt laø caùc phaïm vi thieäp nhaäp giöõa naêm caên vaø naêm traàn, neân khoâng bao goàm yù caên vaø phaùp traàn.

391


cuõng chaúng phaûi khoâng laø saéc. Vì sao vaäy? Vì thaân Phaät coù ñuû ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, neân chaúng phaûi khoâng phaûi saéc.

“Nhö Lai chaúng phaûi cao. Vì sao vaäy? Vì ñoaïn tröø caùc saéc neân chaúng phaûi cao. Nhö Lai cuõng chaúng phaûi khoâng cao. Vì sao vaäy? Vì heát thaûy theá gian khoâng ai coù theå nhìn thaáy ñöôïc töôùng ñænh ñaàu cuûa ngaøi, cho neân chaúng phaûi khoâng cao.

“Nhö Lai chaúng phaûi thaáp. Vì sao vaäy? Vì töø laâu ngaøi ñaõ lìa xa söï troùi buoäc cuûa loøng kieâu maïn neân chaúng phaûi thaáp. Nhö Lai cuõng chaúng phaûi khoâng thaáp. Vì sao vaäy? [Coù laàn] vì tröôûng giaû Coà-sö-la1 maø ngaøi hieän ra thaân hình chæ coù moät thöôùc,2 neân cuõng chaúng phaûi khoâng thaáp.

“Nhö Lai chaúng phaûi töôùng. Vì sao vaäy? Vì töø laâu ngaøi ñaõ lìa xa töôùng cuûa caùc töôùng, neân chaúng phaûi töôùng. Nhö Lai cuõng chaúng phaûi khoâng laø töôùng. Vì sao vaäy? Vì ngaøi kheùo roõ bieát caùc töôùng, cho neân cuõng chaúng phaûi khoâng laø töôùng.

“Nhö Lai chaúng phaûi taâm. Vì sao vaäy? Vì laø töôùng nhö hö khoâng neân chaúng phaûi taâm. Nhö Lai cuõng chaúng phaûi khoâng laø taâm. Vì sao vaäy? Vì ngaøi coù taâm phaùp Möôøi söùc, laïi coù theå bieát ñöôïc taâm yù cuûa heát thaûy chuùng sanh neân chaúng phaûi khoâng laø taâm.

“Nhö Lai chaúng phaûi höõu vi. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai laø 1 Coà-sö-la (瞿師羅): phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø Ghoşira, cuõng ñoïc laø Cuï-söû-la (具

史羅) Cuø-tö-la (瞿私羅) hay Cuø-söû-la (劬史羅), dòch nghóa laø Myõ aâm (美音) hay Dieäu aâm thanh (妙音聲).

2 Baûn Haùn vaên duøng “tam xích”, nghóa laø 3 thöôùc, nhöng moãi thöôùc coå chæ hôn 3 taác, neân 3 thöôùc töông ñöông vôùi khoaûng 1 thöôùc (meùt) ngaøy nay maø thoâi.

392


thöôøng, laïc, ngaõ, tònh neân chaúng phaûi höõu vi. Nhö Lai cuõng chaúng phaûi voâ vi. Vì sao vaäy? Vì ngaøi coù ñeán, coù ñi, coù ngoài, coù naèm, coù thò hieän Nieát-baøn neân cuõng chaúng phaûi voâ vi.

“Nhö Lai chaúng phaûi thöôøng toàn. Vì sao vaäy? Vì thaân ngaøi coù nhieàu phaàn hôïp laïi neân chaúng phaûi laø thöôøng. Theá naøo laø chaúng phaûi thöôøng? Laø coù söï nhaän bieát. Phaùp thöôøng thì khoâng coù söï nhaän bieát, gioáng nhö hö khoâng. Nhö Lai coù söï nhaän bieát neân chaúng phaûi thöôøng. Theá naøo laø chaúng phaûi thöôøng? Vì coù lôøi noùi. Phaùp thöôøng thì khoâng coù lôøi noùi, cuõng gioáng nhö hö khoâng. Nhö Lai coù lôøi noùi neân chaúng phaûi laø thöôøng.

“Vì coù teân hoï neân goïi laø voâ thöôøng; phaùp khoâng coù teân hoï môùi goïi laø thöôøng. Hö khoâng laø thöôøng neân khoâng coù teân hoï. Nhö Lai coù teân hoï, thuoäc doøng hoï Coà-ñaøm, neân laø voâ thöôøng. Vì coù cha meï sanh ra neân goïi laø voâ thöôøng; khoâng coù cha meï môùi goïi laø thöôøng. Vì hö khoâng laø thöôøng neân khoâng coù cha meï sanh ra. Phaät coù cha meï, neân laø voâ thöôøng.

“Coù ñi, ñöùng, naèm, ngoài neân goïi laø voâ thöôøng; khoâng coù nhöõng vieäc ñi, ñöùng, naèm, ngoài môùi goïi laø thöôøng. Vì hö khoâng laø thöôøng neân khoâng coù ñi, ñöùng, naèm, ngoài. Phaät coù ñi, ñöùng, naèm, ngoài, neân laø voâ thöôøng.

“Phaùp thöôøng truï khoâng coù nôi choán, phöông höôùng. Vì hö khoâng laø thöôøng neân khoâng coù nôi choán, phöông höôùng. Nhö Lai xuaát theá taïi mieàn Trung Thieân Truùc, ñeán cö truù nôi thaønh Xaù-baø-ñeà, hoaëc thaønh Vöông Xaù, neân laø voâ thöôøng. Vì nhöõng nghóa aáy neân Nhö Lai chaúng phaûi laø thöôøng.

393


“Nhö Lai cuõng chaúng phaûi voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì ñaõ döùt tröø vónh vieãn söï sanh ra. Phaùp coù sanh ra laø voâ thöôøng, phaùp khoâng sanh ra môùi laø thöôøng. Nhö Lai voán khoâng sanh ra, neân laø thöôøng.

“Phaùp thöôøng khoâng coù hoï teân, phaùp coù hoï teân goïi laø voâ thöôøng. Nhö Lai voán khoâng sanh ra, khoâng coù hoï teân. Vì khoâng sanh ra, khoâng coù hoï teân, neân laø thöôøng.

“Phaùp thöôøng thì coù khaép moïi nôi, gioáng nhö hö khoâng, khoâng ñaâu laø khoâng coù. Nhö Lai cuõng nhö theá, ôû khaép moïi nôi, cho neân laø thöôøng.

“Phaùp voâ thöôøng thì noùi raèng choã naøy coù, choã kia khoâng. Nhö Lai chaúng phaûi theá, khoâng theå noùi raèng choã naøy laø coù, choã kia laø khoâng, cho neân laø thöôøng.

“Phaùp voâ thöôøng thì coù luùc laø coù, coù luùc laø khoâng. Nhö Lai chaúng phaûi nhö theá, cho neân laø thöôøng.

“Phaùp thöôøng truï khoâng coù danh, khoâng coù saéc.1 Vì hö khoâng laø thöôøng neân khoâng coù danh, khoâng coù saéc. Nhö Lai cuõng theá, khoâng coù danh, khoâng coù saéc, cho neân laø thöôøng.

“Phaùp thöôøng truï khoâng coù nhaân, khoâng coù quaû. Vì hö khoâng laø thöôøng cho neân khoâng coù nhaân, khoâng coù quaû. Nhö Lai cuõng theá, khoâng coù nhaân, khoâng coù quaû, cho neân laø thöôøng.

“Phaùp thöôøng truï khoâng bò chi phoái bôûi ba ñôøi: quaù khöù, hieän taïi vaø vò lai. Nhö Lai cuõng theá, khoâng bò chi phoái bôûi ba ñôøi, cho neân laø thöôøng. 1 Danh vaø saéc laø hai yeáu toá taïo thaønh chuùng sanh. Saéc laø nhöõng phaàn nhìn thaáy

ñöôïc, sôø moù ñöôïc, nhö caùc boä phaän thaân theå; danh laø nhöõng phaàn khoâng theå nhìn thaáy ñöôïc, nhö tinh thaàn, caûm giaùc...

394


“Nhö Lai chaúng phaûi hö huyeãn. Vì sao vaäy? Vì ngaøi ñaõ döùt tröø vónh vieãn heát thaûy caùc taâm hö doái, cho neân chaúng phaûi hö huyeãn. Nhö Lai cuõng chaúng phaûi khoâng laø hö huyeãn. Vì sao vaäy? Coù khi Nhö Lai phaân moät thaân naøy thaønh voâ soá thaân; roài voâ soá thaân laïi trôû veà thaønh moät thaân, xuyeân thaúng qua nuùi ñoài, vaùch ñaù, khoâng coù gì chöôùng ngaïi; hoaëc ñi treân maët nöôùc gioáng nhö ñaát lieàn; ñi xuyeân vaøo ñaát nhö vaøo trong nöôùc; ñi treân hö khoâng nhö treân maët ñaát; töø nôi thaân ngaøi phaùt ra khoùi löûa nhö ñaùm chaùy lôùn; hoaëc laøm ra maây möa saám ñoäng, aâm thanh khieán ngöôøi khieáp sôï; hoaëc hoùa ra thaønh aáp, laøng xoùm, nhaø cöûa, nuùi soâng, caây coái; hoaëc hieän thaân to lôùn, hoaëc hieän thaân nhoû beù, hoaëc hieän laøm ñaøn oâng, ñaøn baø, treû con... Vì theá neân Nhö Lai cuõng chaúng phaûi laø khoâng hö huyeãn.

“Nhö Lai khoâng phaûi laø nhaát ñònh. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai ôû thaønh Caâu-thi-na naøy, thò hieän nhaäp Nieát-baøn giöõa hai caây sa-la moïc soùng ñoâi, cho neân khoâng phaûi laø nhaát ñònh. Nhö Lai cuõng chaúng phaûi khoâng nhaát ñònh. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai laø thöôøng, laïc, ngaõ, tònh neân cuõng chaúng phaûi khoâng nhaát ñònh.1

“Nhö Lai chaúng phaûi höõu laäu. Vì sao vaäy? Vì Nhö Lai ñaõ döùt ba moùn laäu hoaëc, neân ngaøi chaúng phaûi höõu laäu. Ba moùn laäu hoaëc ñoù laø: Tröø voâ minh ra thì taát caû phieàn naõo trong Duïc giôùi goïi chung laø duïc laäu. Tröø voâ minh ra thì taát caû phieàn naõo trong Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi goïi chung laø höõu laäu. Voâ minh trong ba coõi Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ

1 Vì coù ñuû caùc yeáu toá thöôøng, laïc, ngaõ, tònh laø thöôøng toàn baát bieán neân khoâng theå noùi laø khoâng nhaát ñònh.

395


saéc giôùi goïi laø voâ minh laäu. Nhö Lai ñaõ vónh vieãn döùt tröø ba moùn laäu hoaëc aáy neân chaúng phaûi laø höõu laäu.

“Laïi nöõa, heát thaûy phaøm phu khoâng thaáy ñöôïc höõu laäu. Vì sao phaøm phu khoâng thaáy höõu laäu? Vì heát thaûy phaøm phu ñoái vôùi ñôøi vò lai ñeàu coù loøng nghi: ‘Trong ñôøi vò lai, ta seõ ñöôïc thaân chaêng? Hay chaúng ñöôïc thaân? Trong ñôøi quaù khöù thaân voán ñaõ saün coù hay chaêng? Hay voán chaúng coù? Trong ñôøi hieän taïi, thaân naøy thaät coù hay chaêng? Hay laø khoâng thaät coù? Neáu thaät coù baûn ngaõ, thì ñoù laø saéc chaêng? Chaúng phaûi saéc chaêng? Vöøa laø saéc, vöøa laø chaúng phaûi saéc chaêng? Hay laø chaúng phaûi saéc cuõng khoâng chaúng phaûi saéc? Hay laø töôûng chaêng? Hay chaúng phaûi töôûng chaêng? Hay vöøa laø töôûng, vöøa laø chaúng phaûi töôûng? Hay laø chaúng phaûi töôûng cuõng khoâng chaúng phaûi töôûng? Hay thaân naøy phuï thuoäc nhöõng ñoái töôïng beân ngoaøi chaêng? Hay laø khoâng phuï thuoäc nhöõng ñoái töôïng beân ngoaøi? Hay vöøa phuï thuoäc vöøa khoâng phuï thuoäc? Hay laø khoâng phuï thuoäc cuõng chaúng phaûi khoâng phuï thuoäc? Hay laø coù maïng soáng nhöng khoâng coù thaân chaêng? Hay laø coù thaân nhöng khoâng coù maïng soáng chaêng? Hay laø vöøa coù thaân, vöøa coù maïng soáng? Hay laø khoâng coù thaân cuõng khoâng coù maïng soáng? Thaân cuøng vôùi maïng soáng coù thöôøng chaêng? Hay laø voâ thöôøng? Hay laø vöøa thöôøng vöøa voâ thöôøng? Hay laø chaúng phaûi thöôøng, cuõng chaúng phaûi voâ thöôøng? Thaân vaø maïng soáng ñöôïc taïo thaønh moät caùch töï do tuøy yù chaêng? Hay do nhöõng ñieàu kieän beân ngoaøi taïo thaønh? Khoâng coù nhaân maø taïo ra chaêng? Hay do taùnh cuûa theá gian taïo ra? Do buïi baëm taïo ra chaêng? Do phaùp hoaëc chaúng phaûi phaùp taïo ra chaêng? Do thaàn thöùc taïo ra chaêng? Do phieàn naõo taïo ra chaêng? Do cha meï taïo ra chaêng? Baûn ngaõ truï

396


nôi taâm chaêng? Truï nôi maét chaêng? ÔÛ khaép trong thaân chaêng? Töø ñaâu maø ñeán? Roài seõ ñi veà ñaâu? Ai laø ngöôøi sanh ra? Ai laø ngöôøi cheát ñi? Trong ñôøi quaù khöù ta laø ngöôøi thuoäc doøng baø-la-moân chaêng? Thuoäc doøng Saùt-lôïi chaêng? Thuoäc doøng Tyø-xaù chaêng? Thuoäc doøng Thuû-ñaø1 chaêng? Veà ñôøi vò lai, ta seõ laøm ngöôøi thuoäc doøng toäc naøo? Vaøo ñôøi quaù khöù, thaân ta ñaây laø nam chaêng? Hay laø nöõ chaêng? Hay laø suùc sanh chaêng? Neáu ta laøm vieäc gieát haïi thì coù toäi chaêng? Hay laø khoâng coù toäi? Cho ñeán uoáng röôïu laø coù toäi chaêng?2 Hay laø khoâng coù toäi? Moïi haønh vi laø do ta töï laøm chaêng? Hay laø do nhöõng ñieàu kieän beân ngoaøi taïo thaønh? Baûn ngaõ naøy thoï nhaän nghieäp baùo chaêng? Hay laø thaân naøy thoï nhaän nghieäp baùo?’

“Nhöõng choã thaáy bieát nghi hoaëc nhö theá taïo thaønh voâ löôïng phieàn naõo che laáp trong taâm chuùng sanh. Do nhöõng choã thaáy bieát nghi hoaëc nhö theá maø sanh ra saùu thöù taâm: taâm keå chaéc laø coù baûn ngaõ; taâm keå chaéc laø khoâng coù ngaõ; taâm thaáy raèng baûn ngaõ laø ngaõ; taâm thaáy raèng baûn ngaõ laø voâ ngaõ; taâm thaáy raèng voâ ngaõ laø ngaõ; vaø taâm thaáy raèng baûn ngaõ taïo taùc, baûn ngaõ laõnh chòu, baûn ngaõ nhaän bieát. Nhöõng taâm nhö theá goïi laø taø kieán. Nhö Lai ñaõ vónh vieãn nhoå baät voâ soá coäi goác cuûa nhöõng choã thaáy bieát laäu hoaëc nhö vaäy. Cho neân Nhö Lai chaúng phaûi höõu laäu.

1 Baø-la-moân, Saùt-lôïi (hay Saùt-ñeá-lôïi) Tyø-xaù (hay Tyø-xaù-da), Thuû-ñaø (hay Thuû-ñaø-la): Boán giai caáp trong heä thoáng phaân bieät cuûa xaõ hoäi AÁn Ñoä ñaõ coù töø tröôùc thôøi ñöùc Phaät. Baø-la-moân chæ chung caùc tu só, giöõ quyeàn cuùng teá vaø thöïc haønh caùc leã nghi toân giaùo cho caû coäng ñoàng. Saùt-lôïi chæ giai caáp naém quyeàn cai trò, goàm vua chuùa, töôùng laõnh, quan chöùc... Tyø-xaù chæ chung nhöõng ngöôøi buoân baùn, thöông nhaân, cuõng goïi laø Tröôûng giaû. Thuû-ñaø laø giai caáp thaáp heøn, ngheøo khoù.

2 Ñaây chæ keå ra töø vieäc gieát haïi cho ñeán uoáng röôïu, laø yù toùm goïn caû naêm giôùi caám caên baûn, bao goàm gieát haïi, troäm caép, taø daâm, noùi doái vaø uoáng röôïu.

397


“Thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt ôû nôi Ñaïi Nieát-baøn tu taäp Thaùnh haïnh cuõng vónh vieãn döùt tröø ñöôïc nhöõng laäu hoaëc nhö theá. Chö Phaät Nhö Lai thöôøng tu Thaùnh haïnh cho neân khoâng coù laäu hoaëc.

“Thieän nam töû! Nhöõng keû phaøm phu khoâng cheá ngöï ñöôïc naêm caên1 neân coù ba söï laäu hoaëc,2 loâi keùo hoï ñi vaøo nhöõng caûnh giôùi baát thieän.

“Thieän nam töû! Ví nhö con ngöïa döõ saün taùnh hung haêng, ngoã nghòch, coù theå khieán cho ngöôøi cöôõi phaûi gaëp hieåm nguy, tai naïn. Ngöôøi khoâng kheùo cheá ngöï naêm caên cuõng vaäy, phaûi lìa xa con ñöôøng toát laø Nieát-baøn, ñi vaøo nhöõng nôi xaáu aùc.

“Ví nhö con voi döõ chöa ñöôïc ñieàu phuïc, neáu coù ai cöôõi leân thì khoâng theå tuøy yù ñieàu khieån ñöôïc, phaûi lìa xa choã thaønh aáp, ñeán nôi hoang vaéng. Ngöôøi khoâng kheùo cheá ngöï naêm caên cuõng vaäy, phaûi lìa xa thaønh aáp laø Nieát-baøn, ñeán nhöõng nôi hoang vaéng laø choán sanh töû naøy.

“Thieän nam töû! Ví nhö keû nònh thaàn xuùi giuïc vua laøm vieäc aùc. Naêm caên cuõng gioáng nhö nònh thaàn, thöôøng xuùi giuïc chuùng sanh laøm voâ soá vieäc aùc.

“Thieän nam töû! Ví nhö ñöùa con xaáu aùc chaúng nghe theo lôøi daïy cuûa cha meï vaø caùc baäc sö tröôûng, aét khoâng coù vieäc aùc naøo khoâng laøm. Ngöôøi khoâng ñieàu phuïc naêm caên cuõng

1 Naêm caên: chæ maét, tai, muõi, löôõi vaø thaân. Naêm caên neáu buoâng thaû khoâng cheá ngöï seõ coù khuynh höôùng chaïy theo naêm traàn laø hình saéc, aâm thanh, muøi thôm, vò neám, söï xuùc chaïm. Nhöõng khoaùi caûm do naêm caên tieáp xuùc vôùi naêm traàn taïo ra luoân thoâi thuùc chuùng sanh taïo taùc voâ soá aùc nghieäp. Söï thieäp nhaäp giöõa caên vaø traàn nhö vaäy taïo thaønh Möôøi saéc nhaäp, loâi cuoán chuùng sanh xoay chuyeån maõi trong luaân hoài.

2 Ba söï laäu hoaëc: töùc duïc laäu, höõu laäu vaø voâ minh laäu vöøa noùi ôû phaàn tröôùc.

398


vaäy, chaúng nghe theo lôøi toát laønh cuûa baäc sö tröôûng daïy baûo, neân khoâng vieäc aùc naøo khoâng laøm.

“Thieän nam töû! Keû phaøm phu khoâng cheá ngöï naêm caên thöôøng phaûi chòu nhöõng söï taøn haïi cuûa [caùc caûnh giôùi] ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, cuõng gioáng nhö giaëc cöôùp hung aùc laøm haïi ngöôøi hieàn laønh.

“Thieän nam töû! Keû phaøm phu khoâng cheá ngöï naêm caên, buoâng thaû chaïy theo naêm traàn, gioáng nhö muïc ñoàng chaúng kheùo giöõ traâu, ñeå giaãm haïi vaøo luùa maï cuûa ngöôøi khaùc. Keû phaøm phu khoâng cheá ngöï naêm caên thöôøng phaûi ôû trong Ba coõi, laõnh chòu nhieàu khoå naõo.

“Thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt khi tu taäp Ñaïi Nieát-baøn, thöïc haønh Thaùnh haïnh, thöôøng kheùo ñieàu phuïc vaø giöõ gìn, cheá ngöï naêm caên, chaùn sôï nhöõng söï tham duïc, saân khueå, ngu si, kieâu maïn, taät ñoá, vì muoán ñaït ñöôïc heát thaûy moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Neáu ngöôøi kheùo bieát giöõ gìn naêm caên thì cheá ngöï ñöôïc taâm. Neáu cheá ngöï ñöôïc taâm thì cheá ngöï ñöôïc naêm caên. Ví nhö ngöôøi phoø vua thì baûo veä ñaát nöôùc. Baûo veä ñaát nöôùc laø phoø taù cho vua. Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, neáu nghe kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy thì ñöôïc trí tueä. Ñaït ñöôïc trí tueä thì ñöôïc söï nieäm töôûng chuyeân nhaát. Neáu nhö naêm caên taùn loaïn, nhôø vaøo nieäm [chuyeân nhaát] coù theå khieán cho döøng laïi. Vì sao vaäy? Vì coù nieäm laø coù trí tueä.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi chaên traâu gioûi, neáu traâu boû chaïy sang ñoâng, sang taây maø aên luùa maï cuûa ngöôøi khaùc, lieàn chaën giöõ laïi, khoâng ñeå laøm hö haïi cuûa ngöôøi. Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, nhôø coù nieäm vaø trí tueä laøm nhaân duyeân neân

399


giöõ gìn, cheá ngöï ñöôïc naêm caên, khoâng ñeå taùn loaïn. Ñaïi Boà Taùt coù nieäm vaø trí tueä khoâng thaáy töôùng cuûa mình, khoâng thaáy töôùng nhöõng vaät cuûa mình, khoâng thaáy coù chuùng sanh cuøng nhöõng vaät thoï duïng; thaáy heát thaûy caùc phaùp ñeàu cuøng moät töôùng phaùp taùnh, töø ñoù sanh ra caùc töôùng ñaát, ñaù, ngoùi, soûi... Ví nhö nhaø cöûa laø do caùc duyeân hôïp laïi maø sanh chöù khoâng coù taùnh nhaát ñònh; thaáy chuùng sanh laø do boán ñaïi vaø naêm aám hôïp thaønh, xeùt cho cuøng khoâng coù taùnh nhaát ñònh.

“Vì khoâng coù taùnh nhaát ñònh neân Boà Taùt ôû trong caùc phaùp khoâng sanh taâm tham ñaém, vöôùng maéc. Heát thaûy phaøm phu vì thaáy coù chuùng sanh neân sanh khôûi phieàn naõo. Ñaïi Boà Taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn coù ñöôïc nieäm vaø trí tueä neân ñoái vôùi chuùng sanh khoâng sanh loøng tham ñaém, vöôùng maéc. Laïi nöõa, Ñaïi Boà Taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn khoâng vöôùng maéc nôi töôùng chuùng sanh, tuøy yù taïo ra ñuû moïi töôùng phaùp.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi hoïa só duøng ñuû caùc maøu veõ neân moïi hình töôïng, hoaëc nam, hoaëc nöõ, hoaëc traâu, hoaëc ngöïa. Keû phaøm phu ngu si nhìn thaáy lieàn sanh ra caùc töôùng nam, nöõ .v.v... Ngöôøi hoïa só thì bieát roõ trong ñoù khoâng heà coù nam hay nöõ.

“Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, ñoái vôùi caùc töôùng khaùc nhau cuûa phaùp ñeàu quaùn laø moät töôùng, chaúng bao giôø sanh ra töôùng chuùng sanh. Vì sao vaäy? Vì coù nieäm vaø trí tueä.

“Ñaïi Boà Taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn, khi nhìn thaáy myõ nöõ xinh ñeïp cuõng chaúng bao giôø sanh loøng tham ñaém, vöôùng maéc. Vì sao vaäy? Vì kheùo quaùn xeùt hình töôùng.

400


“Thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt bieát phaùp naêm duïc1 khoâng coù gì vui, lieân tuïc ñoåi thay chaúng phuùt taïm döøng. Ngöôøi meâ ñaém naêm duïc nhö con choù gaëm khuùc xöông khoâ,2 nhö ngöôøi caàm löûa ñi ngöôïc gioù,3 nhö con raén ñoäc naèm trong röông,4 nhö nhöõng thöù coù ñöôïc trong giaác moäng;5 nhö traùi caây beân ñöôøng coù nhieàu ngöôøi tranh nhau haùi, laïi cuõng nhö mieáng thòt, caû baày chim tranh nhau;6 nhö boït noåi treân maët nöôùc, nhö daáu veát veõ leân maët nöôùc;7 nhö ñöôøng chæ doïc deät xong, nhö ngöôøi töû tuø bò ñöa ra chôï;8 nhö vaät taïm möôïn chaúng duøng ñöôïc laâu. Boà Taùt quaùn xeùt caùc duïc nhö vaäy, coù raát nhieàu söï xaáu xa, tai haïi, laàm loãi.

“Laïi nöõa, Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt thaáy caùc chuùng sanh do nôi caùc nhaân duyeân hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò 1 Naêm duïc (nguõ duïc): naêm söï vui söôùng, khoaùi laïc coù ñöôïc khi naêm giaùc quan tieáp

xuùc vôùi nhöõng ñoái töôïng öa thích, nhö maét ñöôïc ngaém nhöõng hình saéc thích yù, tai ñöôïc nghe nhöõng aâm thanh eâm dòu, muõi ñöôïc ngöûi muøi höông öa thích...

2 Con choù gaëm khuùc xöông khoâ: chæ coù caûm giaùc thích yù, khoaùi traù, maø thaät ra laø chaúng aên ñöôïc gì vaøo buïng caû. Ví duï naøy cho thaáy söï thoûa maõn naêm giaùc quan thaät ra chaúng giuùp ích gì cho chuùng ta ngoaøi vieäc taïo ra caûm giaùc haøi loøng, thích yù. Vì chaúng giuùp ích gì neân chuùng hoaøn toaøn khoâng theå nuoâi döôõng thaân taâm chuùng ta.

3 Ngöôøi caàm löûa ñi ngöôïc gioù: nhö moái nguy hieåm ñang chöïc chôø, vì baát cöù luùc naøo cuõng coù theå bò löûa taùp vaøo thaân.

4 Con raén ñoäc naèm trong röông: cuõng laø chæ moái nguy hieåm ñang chôø ngöôøi, vì chæ caàn môû röông laø seõ bò raén caén. Caû hai ví duï tieáp nhau naøy cho thaáy ngöôøi meâ ñaém trong naêm duïc chæ laø vì khoâng yù thöùc ñöôïc nhöõng moái nguy haïi maø chuùng mang ñeán cho mình.

5 Nhöõng thöù coù ñöôïc trong giaác moäng: chæ laø hö aûo, nhöng vaãn taïo cho chuùng ta caûm giaùc sung söôùng, haøi loøng, ñeán khi tænh thöùc môùi bieát laø chaúng coù gì caû. Naêm duïc trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta cuõng laø nhö vaäy.

6 Tuy naêm duïc khoâng coù giaù trò thaät nhöng heát thaûy chuùng sanh ñeàu meâ ñaém, tranh giaønh laãn nhau, vì chuùng maø khôûi neân moïi söï loãi laàm.

7 Nhöõng ví duï naøy cho thaáy söï hö huyeãn, khoâng thaät coù cuûa naêm duïc.8 Nhöõng ví duï naøy cho thaáy tính taïm bôï, khoâng toàn taïi laâu daøi cuûa naêm duïc.

Ñöôøng chæ doïc deät xong thì khoâng coøn deät nöõa, ngöôøi tuø bò ñöa ra chôï laø ñaõ ñeán luùc thoï hình, khoâng coøn keùo daøi ñöôïc nöõa.

401


neám, söï xuùc chaïm1 neân töø voâ soá kieáp tröôùc cho ñeán nay thöôøng chòu khoå naõo. Neáu laáy xöông cuûa moãi chuùng sanh trong moät kieáp chaát laïi seõ thaønh ñoáng to nhö nuùi Tyø-phuù-la2 ôû thaønh Vöông Xaù; löôïng söõa ñaõ buù nhieàu nhö nöôùc trong boán bieån, löôïng maùu töø thaân chaûy ra laïi gaáp nhieàu laàn so vôùi nöôùc trong boán bieån, löôïng nöôùc maét ñaõ khoùc vì cha meï, anh em, vôï con, quyeán thuoäc qua ñôøi cuõng gaáp nhieàu laàn so vôùi nöôùc trong boán bieån; neáu laáy heát caây coû treân maët ñaát ñeå laøm thaønh nhöõng theû ñeám daøi boán taác, roài duøng ñeå tính ñeám soá cha meï ñaõ qua cuõng khoâng theå tính heát; nhöõng noãi khoå ñaõ phaûi chòu ñöïng töø voâ löôïng kieáp cho ñeán nay hoaëc trong caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû laø khoâng theå keå xieát. [Ví nhö] voø traùi ñaát naøy cho thaønh traùi taùo vaãn laø deã hôn nhieàu so vôùi vieäc döùt heát sanh töû! Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt saâu xa nhö vaäy, thaáy raèng heát thaûy chuùng sanh ñeàu do nhaân duyeân laø caùc moái tham duïc maø phaûi chòu voâ soá khoå naõo. Boà Taùt do quaùn xeùt kyõ nhöõng noãi khoå trong sanh töû nhö theá neân khoâng ñaùnh maát nieäm vaø trí tueä.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù moät ñaùm ñoâng tuï taäp ñaày trong khoaûng ñaát hai möôi laêm daëm. Nhaø vua truyeàn cho moät beà toâi raèng: ‘Khanh haõy mang moät baùt ñöïng ñaày daàu ñi qua giöõa ñaùm ñoâng aáy, ñöøng cho nghieâng ñoå. Neáu ñeå rôùt moät gioït daàu seõ bò gieát.’ Vua laïi sai moät ngöôøi khaùc caàm ñao theo sau ñe doïa. Beà toâi aáy vaâng leänh vua, heát loøng giöõ vöõng baùt daàu trong khi ñi qua ñaùm ñoâng, duø nhìn thaáy 1 Hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm: Töùc laø naêm ñoái töôïng cuûa

naêm giaùc quan, goàm maét, tai, muõi, löôõi vaø thaân.2 Nuùi Tyø-phuù-la (Vipula): Teân nuùi naøy coù nghóa laø roäng lôùn (quaûng ñaïi), thöôøng

ñöôïc duøng ñeå ví vôùi nhöõng gì raát to lôùn, khoâng theå hình dung heát, khoâng theå ño löôøng ñöôïc (baát khaû traéc löôïng).

402


naêm taø duïc thích yù nhöng loøng luoân töï nghó raèng: ‘Neáu ta buoâng thaû, vöôùng maéc vaøo caùc taø duïc aáy thì seõ laøm rôi [hoaëc nghieâng ñoå] baùt daàu ñang caàm, aét khoâng giöõ ñöôïc toaøn tính maïng!’

“Ngöôøi aáy do nhaân duyeân sôï seät maø khoâng ñeå rôi duø chæ moät gioït daàu! Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, ôû trong choán sanh töû chaúng ñeå maát nieäm vaø trí tueä. Vì chaúng ñeå maát [nieäm vaø trí tueä] neân nhìn thaáy naêm duïc cuõng khoâng sanh loøng tham ñaém vöôùng maéc. Duø thaáy saéc trong saïch cuõng khoâng cho ñoù laø töôùng saéc, chæ quaùn xeùt laø töôùng khoå. Cho ñeán ñoái vôùi töôùng cuûa thöùc cuõng vaäy,1 chaúng khôûi töôùng sanh, chaúng khôûi töôùng dieät, chaúng khôûi töôùng nguyeân nhaân, chæ quaùn xeùt töôùng hoøa hôïp.

“Khi aáy, naêm caên cuûa Boà Taùt ñeàu thanh tònh. Nhôø naêm caên thanh tònh neân giöõ gìn caên baûn cuûa giôùi ñöôïc troïn veïn. Heát thaûy phaøm phu do naêm caên khoâng thanh tònh neân khoâng theå kheùo giöõ gìn, goïi laø caùc caên coù laäu hoaëc. Boà Taùt vónh vieãn döùt tröø neân goïi laø khoâng coù laäu hoaëc. Ñöùc Nhö Lai ñaõ vöôït ra khoûi, vónh vieãn döùt tröø coäi goác [cuûa laäu hoaëc] neân khoâng phaûi laø höõu laäu.

“Thieän nam töû! Laïi coù tröôøng hôïp lìa boû laäu hoaëc. Vì muoán ñöôïc moùn cam loä voâ thöôïng laø quaû vò Phaät neân Boà Taùt lìa boû laäu hoaëc xaáu aùc. Theá naøo laø lìa boû? Neáu coù theå tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn, sao cheùp, thoï trì, tuïng ñoïc, giaûng thuyeát, suy ngaãm nghóa kinh, ñoù goïi laø lìa boû.

“Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Ta hoaøn toaøn khoâng thaáy trong Möôøi hai boä kinh [coù moät kinh naøo khaùc] coù theå 1 Cho ñeán töôùng cuûa thöùc cuõng vaäy: ÔÛ ñaây haøm yù toùm goïn caû naêm uaån laø saéc, thoï,

töôûng, haønh vaø thöùc, ñeàu quaùn xeùt töông töï nhö vaäy.

403


giuùp lìa boû laäu hoaëc xaáu aùc nhö kinh Phöông ñaúng Ñaïi Nieát-baøn naøy.

“Thieän nam töû! Ví nhö baäc thaày hieàn thieän daïy doã caùc ñeä töû. Trong soá caùc ñeä töû aáy, coù nhöõng ngöôøi nghe theo lôøi daïy cuûa thaày thì trong loøng khoâng sinh khôûi ñieàu xaáu aùc. Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn cuõng gioáng nhö vaäy, trong loøng khoâng sinh khôûi ñieàu xaáu aùc.

“Thieän nam töû! Ví nhö ôû theá gian coù caâu thaàn chuù raát linh nghieäm. Nhö ai ñöôïc nghe qua moät laàn thì trong voøng baûy naêm sau ñoù heát thaûy caùc loaïi thuoác ñoäc, raén ñoäc ñeàu khoâng theå laøm haïi. Neáu ai ñoïc tuïng thaàn chuù aáy thì troïn ñôøi khoâng gaëp phaûi nhöõng ñieàu xaáu aùc.

“Thieän nam töû! Kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng vaäy. Neáu coù chuùng sanh naøo chæ ñöôïc nghe qua moät laàn thì trong voøng baûy kieáp sau ñoù khoâng phaûi rôi vaøo caùc ñöôøng aùc. Neáu coù ai sao cheùp, tuïng ñoïc, giaûng thuyeát, suy ngaãm nghóa kinh, aét seõ chöùng ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, ñöôïc thaáy taùnh Phaät, cuõng nhö vò Thaùnh vöông kia ñöôïc moùn cam loä.

“Thieän nam töû! Kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy coù voâ löôïng coâng ñöùc nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Neáu coù ai sao cheùp kinh naøy, tuïng ñoïc, giaûng thuyeát, vì ngöôøi khaùc maø noùi roäng, suy xeùt nghóa kinh, neân bieát raèng ngöôøi aáy thaät laø ñeä töû Phaät, kheùo vaâng theo lôøi Phaät daïy. Ta luoân nhìn thaáy ngöôøi aáy, nhôù nghó ñeán ngöôøi aáy, ngöôøi aáy cuõng bieát roõ raèng ta chaúng nhaäp Nieát-baøn. Ngöôøi nhö vaäy duø ôû nôi naøo, hoaëc thaønh aáp, xoùm laøng, hoaëc röøng nuùi, nôi hoang vaéng, trong nhaø cöûa, vöôøn ruoäng, hay laàu caùc, cung ñieän, ta cuõng ñeàu coù ôû

404


nôi ñoù, thöôøng truï khoâng dôøi chuyeån. Ta ñoái vôùi ngöôøi aáy thöôøng laøm ngöôøi thoï nhaän söï cuùng thí, hoaëc hieän thaân tyø-kheo, tyø-kheo ni, öu-baø-taéc, öu-baø-di, baø-la-moân, Phaïm-chí1 hay keû baàn cuøng ñi xin aên.

“Laøm sao khieán cho ngöôøi aáy bieát raèng Nhö Lai thoï nhaän nhöõng vaät ngöôøi aáy cuùng thí?

“Thieän nam töû! Ngöôøi aáy hoaëc khi naèm moäng trong ñeâm thaáy hình töôïng Phaät, hoaëc thaáy caùc hình töôïng chö thieân, sa-moân, quoác vöông, thaùnh vöông, chuùa sö töû, hoa sen, hoa öu-ñaøm; hoaëc thaáy nhöõng hình aûnh nhö nuùi lôùn, nöôùc bieån caû, maët trôøi, maët traêng, hoaëc thaáy voi traéng, ngöïa baïch; hoaëc thaáy cha meï, thaáy ñöôïc hoa, quaû, vaøng, baïc, löu ly, pha leâ.v.v... caùc loaïi vaät baùu, hoaëc naêm moùn aên cheá bieán töø söõa.2 Khi aáy lieàn bieát ñöôïc laø Nhö Lai ñaõ thoï nhaän ñoà cuùng thí cuûa mình. Khi tænh daäy lieàn thaáy [trong loøng] vui söôùng, daàn daàn coù ñöôïc moïi thöù caàn duøng, loøng khoâng nghó ñeán nhöõng vieäc xaáu aùc, luoân öa thích vieäc tu taäp caùc phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy coù theå thaønh töïu voâ löôïng voâ bieân coâng ñöùc nhö vaäy, khoâng theå nghó baøn.

“Thieän nam töû! Nay oâng neân tin nhaän lôøi ta. Neáu coù keû nam, ngöôøi nöõ naøo phaùt khôûi loøng laønh muoán ñöôïc nhìn thaáy Phaät, muoán cung kính Phaät, muoán theå nhaäp taùnh phaùp ñeå thaáy Phaät, muoán ñaït ñöôïc Khoâng ñònh, muoán thaáy töôùng chaân thaät, muoán ñöôïc tu taäp pheùp ñònh Thuû laêng nghieâm, pheùp ñònh Sö töû vöông, muoán phaù tröø taùm

1 Phaïm-chí (Brahmacārin): danh töø naøy cuõng ñöôïc duøng ñeå chæ chung cho taát caû nhöõng tu só ngoaïi ñaïo, cuõng dòch laø Tònh haïnh giaû, nghóa laø ngöôøi tu taäp giöõ gìn haïnh thanh tònh.

2 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng Nguõ chuûng ngöu vò, chæ naêm moùn aên laáy töø con boø caùi, töùc laø söõa vaø caùc moùn ñöôïc cheá bieán töø söõa, cuï theå goàm: söõa, kem söõa, bô soáng, bô chín vaø ñeà-hoà.

405


thöù ma – Taùm thöù ma ñoù laø: ma phieàn naõo, ma naêm aám, ma cheát, ma trôøi Tha hoùa töï taïi vaø [nhöõng söï] voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh –; hoaëc muoán ñöôïc nhöõng söï vui thích trong hai coõi trôøi, ngöôøi, thì khi thaáy coù ai thoï trì kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, sao cheùp, tuïng ñoïc, vì ngöôøi khaùc giaûng thuyeát, suy xeùt nghóa kinh, neân ñeán gaàn guõi, nöông döïa theo ngöôøi aáy, thöa hoûi vaø nhaän lôøi daïy baûo, laïi cuùng döôøng cung kính, toân troïng, xöng taùn ngöôøi aáy; vì ngöôøi aáy maø röûa tay, röûa chaân, saép ñaët giöôøng chieáu, cung caáp ñuû boán thöù caàn duøng1 khoâng ñeå thieáu thoán. Neáu ngöôøi aáy töø xa ñeán, neân cung kính ngheânh tieáp töø xa, ngoaøi khoaûng möôøi do-tuaàn. Vì kinh naøy maø neân mang nhöõng ñoà vaät quyù troïng daâng hieán. Nhö khoâng coù gì ñeå daâng hieán thì neân töï baùn caû thaân mình. Vì sao vaäy? Vì kinh naøy coøn khoù gaëp hôn caû hoa öu-ñaøm!

“Thieän nam töû! Ta nhôù laïi vaøo thuôû quaù khöù, caùch nay voâ löôïng voâ bieân na-do-tha2 kieáp. Thuôû aáy, theá giôùi teân goïi laø Ta-baø, coù ñöùc Phaät Theá Toân hieäu laø Thích-ca-Maâu-ni, Nhö Lai, ÖÙng cuùng, Chaùnh bieán tri, Minh haïnh tuùc, Thieän theä, Theá gian giaûi, Voâ thöôïng só Ñieàu ngöï tröôïng phu, Thieân nhaân sö, Phaät Theá Toân, vì ñaïi chuùng maø tuyeân thuyeát kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy.

“Khi aáy ta nhôø theo nhöõng ngöôøi baïn toát maø ñöôïc nghe noùi laïi raèng ñöùc Phaät aáy seõ vì ñaïi chuùng thuyeát kinh Ñaïi Nieát-baøn. Nghe nhö vaäy roài, loøng ta laáy laøm hoan hyû, muoán daâng leã cuùng döôøng, nhöng ñang trong caûnh ngheøo tuùng khoâng coù vaät chi sôû höõu, lieàn muoán töï baùn thaân 1 Boán thöù caàn duøng, töùc laø boán nhu caàu toái thieåu cuûa ngöôøi tu haønh, bao goàm: y

phuïc, thöùc aên uoáng, choã naèm ngoài vaø thuoác men trò beänh.2 Na-do-tha: con soá ño löôøng raát lôùn, coù nôi noùi laø moät vaïn öùc, laïi coù nôi noùi laø moät

ngaøn öùc, hoaëc moät ngaøn vaïn öùc. Chuùng ta chæ caàn hieåu laø söï töôïng tröng cho moät con soá raát lôùn.

406


mình. Thaät khoâng may laø chaúng coù ai mua caû! Treân ñöôøng trôû veà nhaø ta gaëp moät ngöôøi, beøn hoûi ngöôøi aáy: ‘Toâi muoán baùn thaân, oâng coù theå mua chaêng?’

“Ngöôøi aáy ñaùp: ‘Nhaø toâi coù moät vieäc khoâng ai laøm noåi, neáu oâng coù theå laøm thì toâi seõ mua oâng.’

“Ta lieàn hoûi: ‘OÂng coù vieäc gì maø khoâng ai laøm noåi?’

“Ngöôøi aáy ñaùp: ‘Toâi coù beänh aùc nghieät, thaày thuoác daën moãi ngaøy phaûi aên ba löôïng1 thòt ngöôøi. Neáu oâng coù theå moãi ngaøy laáy ba löôïng thòt nôi thaân maø cung caáp cho toâi thì nay toâi seõ trao cho oâng naêm ñoàng tieàn vaøng.’

“Ta nghe vaäy roài laáy laøm hoan hyû trong loøng, lieàn ñaùp ngay: ‘OÂng haõy trao tieàn cho toâi, heïn trong baûy ngaøy toâi laøm xong coâng vieäc seõ trôû laïi gaëp oâng.’

“Ngöôøi aáy ñaùp: ‘Baûy ngaøy thì khoâng ñöôïc, haõy thoûa thuaän theá naøy: Toâi ñeå cho oâng moät ngaøy.’

“Thieän nam töû! Khi aáy ta lieàn nhaän tieàn roài tìm ngay ñeán choã Phaät, cuùi ñaàu leã kính saùt döôùi chaân Phaät, ñem heát nhöõng gì mình coù maø phuïng hieán; sau ñoù môùi thaønh taâm laéng nghe vaø thoï nhaän kinh naøy. Luùc baáy giôø ta thaät ngu si taêm toái, tuy ñöôïc nghe kinh nhöng chæ coù theå thoï trì ñöôïc moät baøi keä naøy maø thoâi:

Nhö Lai chöùng Nieát-baøn, Tröø döùt voøng sanh töû; Neáu ai heát loøng nghe,Ñöôïc vui chaúng theå löôøng.

“Thoï nhaän baøi keä naøy roài, ta trôû veà tìm ñeán nhaø cuûa ngöôøi bò beänh kia.

1 Theo ñôn vò ño löôøng xöa thì moãi caân coù 16 löôïng.

407


“Thieän nam töû! Khi aáy tuy moãi ngaøy ta ñeàu caét xeûo cho ngöôøi aáy ba löôïng thòt treân thaân mình, nhöng nhôø nhaân duyeân nhôù töôûng baøi keä trong kinh neân khoâng laáy laøm ñau ñôùn, khoâng moät ngaøy naøo boû soùt, cho ñeán troïn caû moät thaùng.

“Thieän nam töû! Nhôø nhaân duyeân aáy neân beänh cuûa ngöôøi kia ñöôïc khoûi; maø thaân ta cuõng bình phuïc khoâng coù thöông tích gì. Baáy giôø, ta thaáy thaân theå ñöôïc bình phuïc hoaøn toaøn, khoûe maïnh nhö tröôùc, lieàn phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Söùc [nieäm töôûng] moät baøi keä [trong kinh] coøn ñöôïc nhö vaäy, huoáng chi vieäc thoï trì, ñoïc tuïng troïn ñuû boä kinh? Bôûi thaáy kinh naøy coù lôïi ích nhö vaäy neân ta laïi phaùt taâm roäng lôùn hôn, nguyeän trong ñôøi vò lai seõ thaønh Phaät ñaïo, hieäu laø Thích-ca Maâu-ni.

“Thieän nam töû! Nhôø söùc nhaân duyeân cuûa moät baøi keä aáy, cho neân ngaøy nay ta ôû giöõa ñaïi chuùng, vì haøng trôøi ngöôøi maø tuyeân thuyeát troïn veïn [kinh naøy].

“Thieän nam töû! Do nhaân duyeân aáy neân Ñaïi Nieát-baøn naøy laø khoâng theå nghó baøn; thaønh töïu voâ löôïng voâ bieân coâng ñöùc, quaû thaät laø kho taøng raát saâu kín cuûa chö Phaät Nhö Lai. Vì nghóa aáy, ngöôøi coù theå thoï trì kinh naøy seõ tröø boû, lìa xa moïi laäu hoaëc xaáu aùc. Noùi xaáu aùc töùc laø [nhöõng choã] nhö coù voi döõ, ngöïa döõ, traâu döõ, choù döõ, raén ñoäc, gai goùc vaø ñaát ñai ñoäc haïi, vaùch nuùi chôi vôi, ñoài cao doác hieåm, xoaùy nöôùc hung baïo, hoaëc coù nhöõng ngöôøi aùc, coõi aùc, thaønh aùc, nhaø aùc, baïn aùc... Nhöõng ñieàu nhö vaäy, neáu laø nhaân sanh ra laäu hoaëc thì Boà Taùt lieàn lìa boû; neáu khoâng thì Boà Taùt khoâng lìa xa. Neáu nhöõng ñieàu aáy laøm taêng theâm laäu hoaëc thì Boà Taùt lieàn lìa boû, neáu khoâng thì Boà Taùt khoâng

408


lìa xa. Neáu nhöõng ñieàu aáy taïo thaønh vieäc xaáu aùc, Boà Taùt lieàn lìa boû; neáu coù theå taïo thaønh vieäc laønh thì Boà Taùt khoâng lìa xa.

“Theá naøo lìa xa? [Ñoù laø noùi vieäc] khoâng caàm dao gaäy, thöôøng duøng phöông tieän laø trí tueä chaân chaùnh maø lìa xa [nhöõng thöù aáy], neân goïi laø lìa xa nhôø trí tueä chaân chaùnh. Vì muoán sanh khôûi caùc phaùp laønh neân lìa xa caùc phaùp xaáu aùc.

“Ñaïi Boà Taùt töï quaùn xeùt [töôùng traïng] thaân mình nhö gheû ñoäc, nhö ung nhoït, nhö keû oaùn thuø, nhö muõi teân ñaâm vaøo thaân. Ñoù laø nôi caùc noãi khoå lôùn ñeàu tuï hoïp, laø coäi goác cuûa heát thaûy moïi söï thieän aùc.

“Tuy xeùt nghó ñeán thaân naøy laø baát tònh nhö vaäy, nhöng Boà Taùt vaãn chaêm soùc nuoâi döôõng. Vì sao vaäy? Khoâng phaûi vì tham tieác caùi thaân, maø vì caùc phaùp laønh; vì Nieát-baøn, chaúng vì sanh töû; vì thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, chaúng vì voâ thöôøng, voâ laïc, voâ ngaõ, voâ tònh; vì ñaïo Boà-ñeà, chaúng vì ñaïo trong ba coõi; vì moät thöøa duy nhaát [laø Phaät thöøa], chaúng vì ba thöøa [phöông tieän]; vì thaân vi dieäu coù ba möôi hai töôùng toát, taùm möôi veû ñeïp, thaäm chí chaúng vì thaân ôû coõi trôøi Phi höõu töôûng phi voâ töôûng; vì laøm ñaáng Phaùp luaân vöông, chaúng vì laøm Chuyeån luaân vöông.

“Thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt thöôøng neân gìn giöõ, baûo veä thaân naøy. Vì sao vaäy? Neáu chaúng giöõ gìn, baûo veä thaân naøy thì khoâng giöõ ñöôïc maïng soáng. Neáu maïng soáng khoâng giöõ ñöôïc thì khoâng theå sao cheùp kinh naøy, thoï trì, tuïng ñoïc, vì ngöôøi khaùc giaûng roäng, suy xeùt nghóa kinh. Vì theá, Boà Taùt neân kheùo giöõ gìn, baûo veä thaân theå. Vì nghóa aáy, Boà Taùt lìa xa heát thaûy caùc laäu hoaëc xaáu aùc.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi muoán qua soâng phaûi kheùo giöõ gìn, baûo veä thuyeàn beø; keû saép ñi xa phaûi kheùo baûo veä ngöïa

409


hay; ngöôøi laøm ruoäng gieo gioáng phaûi kheùo giöõ gìn phaân boùn; nhö vì trò ñoäc phaûi kheùo giöõ con raén ñoäc; nhö ngöôøi vì cuûa caûi phaûi nuoâi giöõ keû chieân-ñaø-la; nhö vì tröø boïn giaëc cöôùp phaûi nuoâi döôõng caùc duõng só traùng kieän; laïi cuõng nhö keû bò laïnh thích giöõ ngoïn löûa; nhö keû beänh huûi phaûi tìm moùn thuoác ñoäc; Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, tuy thaáy roõ thaân naøy chaát chöùa ñaày daãy voâ soá nhöõng ñieàu baát tònh, nhöng vì muoán thoï trì kinh Ñaïi Nieát-baøn neân phaûi kheùo giöõ gìn nuoâi döôõng, khoâng ñeå cho coù söï moûi meät, thieáu thoán.

“Vò Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt con voi döõ vaø baïn xaáu ñeàu chaúng khaùc gì nhau. Vì sao vaäy? Vì caû hai ñeàu laøm haïi thaân mình. Ñaïi Boà Taùt ñoái vôùi voi döõ khoâng coù loøng khieáp sôï, nhöng ñoái vôùi baïn xaáu laïi sanh loøng sôï haõi. Vì sao vaäy? Loaøi voi döõ chæ laøm haïi thaân theå, chaúng laøm haïi ñöôïc taâm mình; ngöôøi baïn xaáu laøm haïi ñeán caû thaân vaø taâm. Loaøi voi döõ chæ laøm haïi ñöôïc moät thaân trong kieáp naøy; ngöôøi baïn xaáu laøm haïi caû voâ soá thaân laønh, voâ soá taâm laønh. Loaøi voi döõ chæ coù theå phaù hoaïi thaân theå hoâi thoái baát tònh naøy thoâi; ngöôøi baïn xaáu coù theå laøm haïi caû thaân trong saïch vaø taâm trong saïch. Loaøi voi döõ chæ coù theå phaù hoaïi thaân xöông thòt naøy thoâi; ngöôøi baïn xaáu coù theå phaù hoaïi caû phaùp thaân. Bò voi döõ gieát cheát khoâng rôi vaøo ba ñöôøng aùc; bò ngöôøi baïn xaáu haïi cheát aét phaûi rôi vaøo ba ñöôøng aùc. Loaøi voi döõ chæ laø keû thuø cuûa thaân xaùc maø thoâi; ngöôøi baïn xaáu laø keû thuø cuûa caùc phaùp laønh. Vì theá neân Boà Taùt thöôøng lìa xa nhöõng baïn xaáu.

“Keû phaøm phu chaúng lìa boû nhöõng laäu hoaëc aáy neân sanh ra laäu hoaëc. Boà Taùt lìa boû neân khoâng sanh ra laäu hoaëc. Vò Boà Taùt nhö vaäy coøn khoâng coù laäu hoaëc, huoáng chi laø ñöùc Nhö Lai? Cho neân Nhö Lai chaúng phaûi laø höõu laäu.

410


“Theá naøo laø gaàn guõi vôùi laäu hoaëc? Heát thaûy phaøm phu ñeàu nhaän giöõ laáy y phuïc, thöùc aên, giöôøng gheá, thuoác thang. Vì söï vui söôùng cuûa thaân taâm neân mong caàu nhöõng thöù nhö vaäy, laøm moïi vieäc xaáu aùc, khoâng bieát choã loãi laàm, phaûi luaân hoài trong ba ñöôøng aùc. Vì theá neân goïi laø laäu hoaëc.

“Ñaïi Boà Taùt thaáy roõ söï loãi laàm nhö vaäy neân lìa xa. Khi caàn y phuïc lieàn nhaän laáy y phuïc, chaúng phaûi vì thaân mình, chæ laø vì phaùp; chaúng nuoâi lôùn loøng kieâu maïn, taâm thöôøng khieâm nhöôïng, haï mình; chaúng vì söï trang ñieåm xinh ñeïp, chæ vì hoå theïn, vì traùnh söï noùng laïnh, vì ngaên caûn gioù ñoäc, möa döõ, truøng ñoäc, muoãi moøng, ruoài nhaëng, raén reát, boø caïp [maø nhaän laáy y phuïc].

“Boà Taùt tuy nhaän laõnh caùc thöùc aên uoáng nhöng loøng khoâng tham ñaém; chaúng vì thaân mình, thöôøng vì Chaùnh phaùp; chaúng vì da thòt, chæ vì chuùng sanh; chaúng vì loøng kieâu maïn, chæ vì söùc khoûe; chaúng vì taâm oaùn haïi, chæ vì ñôõ ñoùi. Duø ñöôïc moùn aên ngon cuõng khoâng coù loøng tham ñaém.

“Boà Taùt khi nhaän laõnh choã ôû cuõng vaäy, chaúng ñeå trong loøng coù söï troùi buoäc cuûa tham lam, kieâu maïn; laáy ñoù laøm caên nhaø Boà-ñeà ñeå ngaên döùt giaëc phieàn naõo; vì che chaén gioù ñoäc, möa döõ maø nhaän laõnh choã ôû.

“Boà Taùt caàu ñöôïc thuoác thang, trong loøng cuõng khoâng tham lam, kieâu maïn; chæ vì Chaùnh phaùp, chaúng phaûi vì maïng soáng maø muoán soáng laâu.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi coù ung nhoït, duøng boät caùm rang xoáp ñaép leân, laáy vaûi boù laïi. Vì maùu muû chaûy ra neân phaûi duøng boät caùm rang xoáp ñaép leân ñeå ruùt khoâ; vì muoán cho nhoït laønh neân duøng thuoác raéc leân; vì traùnh gioù ñoäc neân ôû trong nhaø kín.

411


“Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, quaùn xeùt thaân laø ung nhoït neân phaûi duøng y phuïc che kín; vì chín loã nôi thaân chaûy ra chaát dô nhôùp neân phaûi caàn moùn aên thöùc uoáng; vì coù gioù ñoäc, möa döõ neân nhaän laõnh choã truù nguï; vì boán thöù ñoäc1 phaùt ra neân phaûi tìm caàu thuoác thang. Boà Taùt nhaän laõnh boán moùn cuùng döôøng2 laø vì ñaïo Boà-ñeà, khoâng vì maïng soáng.

“Vì sao vaäy? Ñaïi Boà Taùt suy xeùt raèng: ‘Neáu ta khoâng nhaän boán moùn cuùng döôøng naøy, thaân theå aét phaûi hao moøn, dieät maát, khoâng ñöôïc beàn chaéc. Neáu thaân naøy khoâng ñöôïc beàn chaéc, aét khoâng nhaãn chòu ñöôïc khoå. Neáu khoâng nhaãn chòu ñöôïc khoå, aét khoâng theå tu taäp voâ löôïng phaùp laønh. Neáu ta khoâng nhaãn chòu ñöôïc caùc noãi khoå thì ñoái vôùi nhöõng caûm thoï khoå lieàn sanh loøng giaän töùc; ñoái vôùi nhöõng caûm thoï vui lieàn sanh loøng tham ñaém, vöôùng maéc. Neáu caàu söï vui khoâng ñöôïc aét sanh ra voâ minh.’

“Vì theá neân phaøm phu ñoái vôùi boán moùn cuùng döôøng sanh ra laäu hoaëc. Ñaïi Boà Taùt coù theå quaùn xeùt saâu xa neân khoâng sanh ra laäu hoaëc. [Vì theá,] Boà Taùt coøn ñöôïc goïi laø voâ laäu, laøm sao Nhö Lai coù theå laø höõu laäu? Vì theá maø Nhö Lai khoâng goïi laø höõu laäu.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN HAI MÖÔI HAI

1 Boán thöù ñoäc: chæ Boán ñaïi (Töù ñaïi) goàm ñaát, nöôùc, gioù vaø löûa, ñöôïc xem laø caùc yeáu toá caáu thaønh vaät chaát. Vì boán ñaïi do duyeân hôïp, khoâng thöôøng toàn, laø coäi goác cuûa khoå ñau neân ngöôøi tu haønh xem ñoù laø boán thöù ñoäc, cuõng goïi laø Boán con raén ñoäc (Töù ñoäc xaø).

2 Boán moùn cuùng döôøng: chæ vieäc cuùng döôøng boán nhu caàu thieát yeáu, goàm thöùc aên uoáng, y phuïc, choã nguû nghæ vaø thuoác thang.

470

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN HAI MÖÔI BA


Phaåm thöù möôøi – Phaàn ba

Laïi nöõa, thieän nam töû! Heát thaûy phaøm phu tuy kheùo giöõ gìn, baûo veä thaân taâm, nhöng vaãn coøn sanh ra

ba loaïi tö töôûng xaáu aùc.1 Vì nhaân duyeân aáy neân duø coù döùt tröø ñöôïc phieàn naõo, sanh leân coõi trôøi Phi töôûng phi phi töôûng, roài sau cuõng vaãn rôi trôû laïi trong ba ñöôøng aùc.2

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi vöôït qua bieån caû, ñaõ gaàn ñeán bôø beân kia nhöng bò chìm xuoáng nöôùc maø cheát. Nhöõng

1 Ba loaïi tö töôûng xaáu aùc: Nguyeân baûn Haùn vaên duøng “aùc giaùc” (惡覺). Saùch Ñaïi thöøa nghóa chöông coù lôøi giaûi thích raèng: “Taø taâm tö töôûng danh chi vi giaùc; vi chaùnh lyù coá xöng vi aùc.” (Taâm yù, tö töôûng taø vaïy goïi laø giaùc; traùi nghòch leõ chaân chaùnh neân goïi laø xaáu aùc.) Vì theá chuùng toâi dòch laø “tö töôûng xaáu aùc”. Ba loaïi tö töôûng xaáu aùc ñöôïc ñeà caäp ôû ñaây laø: duïc giaùc, töùc tö töôûng tham duïc, sanh ra söï ham muoán; hai laø saân giaùc, töùc tö töôûng noùng giaän, böïc töùc; ba laø haïi giaùc, töùc tö töôûng muoán xaâm haïi keû khaùc. Ñoái vôùi nhöõng vieäc haøi loøng thích yù thì sanh loøng tham ñaém neân coù duïc giaùc; ñoái vôùi nhöõng vieäc khoâng öa thích, traùi yù thì sanh ra böïc töùc, gheùt giaän neân coù saân giaùc; ñoái vôùi nhöõng keû laøm traùi yù mình thì sanh taâm muoán laøm haïi, neân coù haïi giaùc. Kinh Voâ löôïng thoï, quyeån thöôïng, daïy raèng heát thaûy phaøm phu ñeàu coù ñuû ba loaïi tö töôûng xaáu aùc naøy.

2 Ba neûo aùc (Tam aùc ñaïo), cuõng goïi laø Tam ñoà: 1. Ñòa nguïc (Hoûa ñoà): caûnh giôùi bò löûa thieâu ñoát moät caùch maõnh lieät. 2. Suùc sanh (Huyeát ñoà): caûnh giôùi suùc sanh, thöôøng bò ngöôøi gieát haïi ñeå aên thòt, hoaëc töï aên thòt laãn nhau. 3. Ngaï quyû (Ñao ñoà): caûnh giôùi quyû ñoùi, thöôøng xuyeân ñoùi khaùt maø coøn bò böùc baùch, xua ñuoåi hoaëc haønh haï baèng nhöõng khí cuï nhö ñao, kieám, tröôïng...

471


keû phaøm phu cuõng nhö vaäy, hoï vöøa saép vöôït ra khoûi Ba coõi nhöng phaûi rôi trôû laïi trong ba ñöôøng aùc. Vì sao vaäy? Vì hoï khoâng coù nhöõng tö töôûng hieàn thieän. Nhöõng gì laø tö töôûng hieàn thieän? Ñoù laø saùu choã nieäm töôûng.1 Keû phaøm phu taâm thieän yeáu ôùt, taâm baát thieän maõnh lieät. Vì taâm thieän yeáu ôùt, neân taâm trí tueä moûng manh. Vì taâm trí tueä moûng manh neân caùc laäu hoaëc taêng tröôûng.

“Ñaïi Boà Taùt coù maét tueä thanh tònh, thaáy roõ loãi laàm cuûa ba loaïi tö töôûng xaáu aùc, bieát raèng ba loaïi tö töôûng xaáu aáy gaây nhieàu tai haïi, thöôøng khieán chuùng sanh trôû thaønh oaùn nghòch vôùi Ba thöøa. Do nhaân duyeân laø ba loaïi tö töôûng xaáu aùc maø khieán cho voâ löôïng chuùng sanh phaøm phu khoâng thaáy ñöôïc taùnh Phaät. Trong voâ löôïng kieáp sanh loøng ñieân ñaûo, cho raèng Phaät Theá Toân khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, chæ duy nhaát coù tònh; raèng Nhö Lai döùt boû heát taát caû maø nhaäp Nieát-baøn.

“Heát thaûy chuùng sanh ñeàu khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, nhöng vì loøng ñieân ñaûo neân noùi raèng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Thaät khoâng coù Ba thöøa, nhöng vì loøng ñieân ñaûo neân noùi coù Ba thöøa. Thaät coù moät ñaïo chaân thaät khoâng hö doái, nhöng vì loøng ñieân ñaûo neân noùi raèng khoâng coù.

“Chö Phaät vaø Boà Taùt thöôøng quôû traùch ba loaïi tö töôûng xaáu aùc naøy. Chuùng thöôøng gaây haïi cho baûn thaân hoaëc cuõng gaây haïi ngöôøi khaùc. Neáu coù ba loaïi tö töôûng xaáu aùc naøy thì heát thaûy caùc vieäc aùc thöôøng theo ñoù maø sinh ra. Ba loaïi tö töôûng xaáu aùc naøy laø ba sôïi daây lieân keát troùi buoäc

1 Saùu choã nieäm töôûng (Luïc nieäm xöù). 1. Nieäm Phaät, 2. Nieäm Phaùp, 3. Nieäm Taêng, 4. Nieäm giôùi, 5. Nieäm Thí, 6. Nieäm Thieân.

472


chuùng sanh trong voøng sanh töû khoâng bôø beán. Ñaïi Boà Taùt thöôøng quaùn saùt nhö vaäy veà ba loaïi tö töôûng xaáu aùc.

“Neáu coù luùc gaëp nhöõng nhaân duyeân neân sanh khôûi duïc giaùc, Boà Taùt chæ laëng leõ khoâng chaáp nhaän. Ví nhö ngöôøi saïch seõ, tinh khieát, aét khoâng nhaän laáy caùc thöù phaån dô; nhö hoøn saét noùng chaúng coù ai caàm laáy; nhö ngöôøi thuoäc doøng baø-la-moân khoâng aên thòt boø;1 nhö ngöôøi ñaõ aên no khoâng aên moùn aên dôû; nhö vua Chuyeån luaân khoâng cuøng ngoài vôùi boïn chieân-ñaø-la; Boà Taùt cuõng nhö vaäy, khinh gheùt ba loaïi tö töôûng xaáu aùc, khoâng chaáp nhaän, khoâng [sinh loøng] öa thích.

“Vì sao vaäy? Vì Boà Taùt suy xeùt raèng: ‘Chuùng sanh ñeàu bieát ta laø thöûa ruoäng toát ñeå hoï gieo troàng phöôùc laønh, laøm sao ta laïi chaáp nhaän caùc phaùp xaáu aùc naøy? Neáu ta chaáp nhaän caùc tö töôûng xaáu aùc, aét khoâng theå laøm ruoäng phöôùc toát ñeïp cho chuùng sanh. Tuy ta khoâng töï xöng laø ruoäng phöôùc toát, nhöng chuùng sanh nhìn thaáy hình töôùng [cuûa ta] lieàn noùi raèng ta laø ruoäng phöôùc toát. Nay neáu ta sanh khôûi nhöõng tö töôûng xaáu aùc nhö vaäy töùc laø doái gaït heát thaûy chuùng sanh.

“Thuôû xöa, ta vì laøm chuyeän doái gaït maø phaûi traûi qua voâ löôïng kieáp löu chuyeån trong sanh töû, rôi vaøo ba ñöôøng aùc. Neáu ta ñem taâm xaáu aùc maø thoï nhaän söï tín thí cuûa ngöôøi, taát caû chö thieân vaø caùc vò tieân ñaõ ñaït naêm thaàn thoâng aét seõ roõ bieát maø quôû traùch. Neáu ta sinh khôûi tö töôûng xaáu aùc maø thoï nhaän söï tín thí cuûa ngöôøi thì seõ khieán cho quaû baùo cuûa ngöôøi cuùng thí phaûi giaûm bôùt, hoaëc chaúng ñöôïc quaû

1 Theo tín ngöôõng baø-la-moân thì boø laø loaïi linh vaät, neân ngöôøi theo ñaïo baø-la-moân khoâng bao giôø aên thòt boø.

473


baùo gì caû. Neáu ta ñem taâm xaáu aùc maø thoï nhaän vaät cuùng thí cuûa ñaøn-vieät, aét ta seõ thaønh keû oaùn thuø cuûa ngöôøi cuùng thí. Taát caû nhöõng ngöôøi cuùng thí ñoái vôùi ta thöôøng sanh loøng yeâu kính nhö con ñeû, laøm sao ta laïi doái gaït hoï maø sanh loøng thuø oaùn?

“Vì sao [noùi laø] sanh loøng thuø oaùn? Vì ta laøm cho hoï khoâng ñöôïc quaû baùo, hoaëc chæ ñöôïc chuùt ít quaû baùo maø thoâi.

“Ta thöôøng töï xöng laø ngöôøi xuaát gia. Ngöôøi xuaát gia thì khoâng neân khôûi loøng xaáu aùc; neáu khôûi loøng xaáu aùc thì chaúng phaûi [ngöôøi] xuaát gia. Ngöôøi xuaát gia thì lôøi noùi phaûi phuø hôïp vôùi vieäc laøm; neáu lôøi noùi vaø vieäc laøm khoâng phuø hôïp nhau aét khoâng phaûi [ngöôøi] xuaát gia. Ta ñaõ döùt boû cha meï, anh em, vôï con, quyeán thuoäc, baïn beø... xuaát gia tu hoïc ñaïo, chính laø luùc tu taäp caùc tö töôûng hieàn thieän, khoâng phaûi luùc tu taäp caùc tö töôûng baát thieän.

“Ví nhö coù ngöôøi ra bieån tìm chaâu baùu nhöng chaúng laáy chaâu baùu thaät, chæ laáy toaøn thuûy tinh; laïi cuõng nhö ngöôøi töø boû nôi coù aâm nhaïc vi dieäu maø ñeán chôi choã coù phaån dô; nhö keû döùt boû ngöôøi con gaùi cao quyù maø tö thoâng vôùi con haàu gaùi; nhö keû vaát boû chaäu vaøng maø duøng chaäu saønh; nhö ngöôøi vaát boû moùn cam loä maø duøng moùn thuoác ñoäc; nhö ngöôøi boû vò löông y taøi gioûi vaø thaân thieát töø laâu maø theo thaày thuoác coù oaùn thuø, xaáu aùc ñeå xin thuoác uoáng. Ta cuõng nhö vaäy, neáu khôûi loøng xaáu aùc töùc laø lìa boû moùn phaùp vò cam loä cuûa baäc ñaïi sö Nhö Lai Theá Toân maø duøng ñuû moïi thöù tö töôûng xaáu aùc cuûa boïn oaùn thuø laø ma!

“Thaân ngöôøi khoù ñöôïc nhö hoa öu-ñaøm, maø nay ta ñaõ ñöôïc. Ñöùc Nhö Lai khoù gaëp hôn caû hoa öu-ñaøm, maø nay

474


ta ñaõ gaëp. Phaùp baûo thanh tònh khoù ñöôïc nghe, maø nay ta ñaõ ñöôïc nghe. Thaät [hy höõu] chaúng khaùc naøo con ruøa muø gaëp boäng caây noåi.1

“Ñôøi ngöôøi troâi qua nhanh choùng, nhanh hôn caû thaùc nöôùc ñoå xuoáng töø treân nuùi cao, chaúng luùc naøo ngöøng. Ngaøy nay tuy coøn, ngaøy mai khoâng daùm chaéc, vì sao laïi buoâng thaû taâm mình ñeå rôi vaøo caùc phaùp xaáu aùc? Tuoåi xuaân traùng kieän khoâng döøng laïi, ñang qua nhanh nhö ngöïa chaïy, sao coù theå döïa vaøo ñoù maø sanh loøng kieâu maïn?

“Ví nhö boïn aùc quyû luoân rình raäp tìm kieám loãi laàm cuûa ngöôøi, aùc ma boán ñaïi cuõng vaäy, thöôøng rình raäp tìm kieám nhöõng choã sai laàm cuûa ta, sao ta laïi ñeå cho caùc tö töôûng xaáu aùc sanh khôûi? Ví nhö caên nhaø muïc naùt saép suïp ñoå, maïng soáng cuûa ta cuõng vaäy, vì sao laïi khôûi loøng xaáu aùc?

“Ta mang danh laø sa-moân, töùc laø ngöôøi roõ bieát caùc tri giaùc hieàn thieän. Nhö nay ta sanh khôûi nhöõng tö töôûng baát thieän, sao ñaùng goïi laø sa-moân? Ta mang danh laø ngöôøi xuaát gia, töùc laø ngöôøi tu taäp ñaïo laønh. Nhö nay ta laøm ñieàu aùc, sao ñaùng goïi laø [ngöôøi] xuaát gia? Ta mang danh laø baø-la-moân chaân chaùnh, töùc laø ngöôøi tu taäp haïnh thanh tònh. Nhö nay ta khôûi tö töôûng xaáu aùc töùc laø ñieàu baát tònh, sao ñaùng goïi laø baø-la-moân? Ta cuõng mang danh thuoäc doøng toäc lôùn laø Saùt-lôïi, töùc laø ngöôøi coù theå deïp tröø nhöõng keû thuø ñòch. Nhö nay ta khoâng theå deïp tröø keû thuø ñòch laø nhöõng ñieàu xaáu aùc, sao ñaùng goïi laø thuoäc doøng toäc Saùt-lôïi?

1 Con ruøa muø gaëp boäng caây noåi: ví duï ñeå chæ nhöõng ñieàu raát khoù xaûy ra. Coù con ruøa muø ôû giöõa bieån, cöù 100 naêm môùi noåi leân moät laàn, laïi coù khuùc caây coù loã boäng, cöù 100 naêm môùi troâi ngang qua choã con ruøa moät laàn. Neáu coù khi naøo con ruøa tình côø noåi leân ñuùng vaøo luùc khuùc caây troâi qua, laïi ñuùng vaøo choã boäng caây ñeå chui vaøo (vì ruøa muø khoâng nhìn thaáy) thì thaät laø chuyeän cöïc kyø hieám coù.

475


Ta mang danh laø tyø-kheo, töùc laø ngöôøi phaù tröø phieàn naõo. Nhö nay ta khoâng phaù tröø phieàn naõo laø tö töôûng xaáu aùc, sao ñaùng goïi laø Tyø-kheo?

“ÔÛ ñôøi coù saùu ñieàu khoù gaëp, khoù ñöôïc. Nay ta ñaõ ñöôïc roài, vì sao laïi ñeå cho nhöõng tö töôûng xaáu aùc toàn taïi trong loøng? Nhöõng gì laø saùu ñieàu khoù gaëp, khoù ñöôïc? Moät laø khoù gaëp luùc Phaät ra ñôøi. Hai laø khoù ñöôïc nghe Chaùnh phaùp. Ba laø khoù sanh khôûi taâm laønh. Boán laø khoù ñöôïc sanh ra giöõa nôi vaên minh hoäi tuï.1 Naêm laø khoù ñöôïc thaân ngöôøi. Saùu laø khoù ñöôïc ñaày ñuû caùc giaùc quan. Saùu vieäc aáy laø khoù ñöôïc, nay ta ñeàu ñaõ ñöôïc, vì vaäy khoâng neân sanh khôûi caùc tö töôûng xaáu aùc.

“Boà Taùt khi aáy tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, thöôøng chuyeân caàn quaùn saùt caùc taâm xaáu aùc nhö vaäy. Heát thaûy phaøm phu vì khoâng thaáy ñöôïc söï nguy haïi cuûa caùc taâm xaáu aùc nhö vaäy cho neân chaáp nhaän tuøy theo ba loaïi tö töôûng xaáu aùc, ñoù goïi laø nhaän laáy laäu hoaëc. Boà Taùt thaáy roõ nhöõng söï nguy haïi aáy neân khoâng nhaän chòu, khoâng vöôùng maéc, buoâng boû khoâng naém giöõ, y theo Taùm thaùnh ñaïo maø loaïi boû, döùt tröø caùc tö töôûng xaáu aùc. Vì theá, Boà Taùt coøn khoâng nhaän laáy laäu hoaëc, sao laïi noùi laø Nhö Lai coù laäu hoaëc? Do nghóa aáy neân Nhö Lai Theá Toân khoâng phaûi laø höõu laäu.2

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Keû phaøm phu khi gaëp nhöõng söï khoå naõo nôi thaân taâm lieàn khôûi leân moïi ñieàu xaáu aùc. 1 Nguyeân baûn Haùn vaên duøng “trung quoác” vôùi yù nghóa ñoái laïi vôùi nhöõng nôi “bieân

ñòa haï tieän”, töùc laø nhöõng vuøng xa xoâi, heûo laùnh, xa caùch neáp soáng vaên minh tieán boä. Vì theá, “trung quoác” ñöôïc hieåu laø ôû giöõa nhöõng nôi vaên minh tieán boä, ñöôïc thuï höôûng lôïi theá cuûa neàn vaên hoùa, vaên minh tieán boä cuûa con ngöôøi .

2 Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 20, baét ñaàu quyeån 21, phaåm Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông, phaàn thöù 3 (Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông Boà Taùt phaåm chi tam).

476


Do nôi thaân coù beänh hay taâm coù beänh maø khieán cho thaân, khaåu, yù cuûa chuùng sanh laøm ñuû moïi vieäc xaáu aùc. Do laøm aùc neân phaûi luaân hoài trong ba ñöôøng aùc, chòu ñuû moïi söï khoå. Vì sao vaäy? Vì keû phaøm phu khoâng coù nieäm vaø trí tueä. Do ñoù maø sanh ra ñuû moïi laäu hoaëc. Ñoù goïi laø nieäm laäu.

“Ñaïi Boà Taùt thöôøng töï suy xeùt raèng: ‘Töø xöa ñeán nay, traûi qua voâ soá kieáp, vì thaân taâm naøy ta ñaõ taïo moïi nghieäp aùc. Bôûi nhaân duyeân aáy, ta löu chuyeån sanh töû, ôû trong ba ñöôøng aùc, chòu ñuû caùc noåi khoå, xa caùch con ñöôøng chaân chaùnh Ba thöøa.’

“Bôûi nhaân duyeân aáy, Boà Taùt ñoái vôùi thaân taâm mình sanh ra raát sôï seät, lieàn lìa boû moïi vieäc aùc, noi theo ñöôøng laønh.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù vò vua ñem boán con raén ñoäc nhoát trong moät caùi loàng, roài sai moät ngöôøi troâng nom nuoâi döôõng, moãi khi nguû daäy laïi taém röûa, kyø coï thaân mình cho raén. Vua ra leänh raèng: ‘Neáu ngöôi choïc giaän moät con raén, ta seõ mang ngöôi ra haønh hình giöõa chôï.’

“Baáy giôø, nghe leänh vua nhö theá, ngöôøi aáy sôï quaù lieàn boû loàng raén maø chaïy troán. Vua lieàn sai naêm teân chieân-ñaø-la caàm ñao röôït theo. Ngöôøi aáy ngoaùi laïi thaáy phía sau coù naêm ngöôøi röôït ñuoåi, lieàn ra söùc chaïy nhanh. Naêm teân chieân-ñaø-la duøng möu chöôùc xaáu, giaáu kín khí giôùi roài bí maät sai moät ngöôøi giaû vôø thaân thieän, ñeán gaàn noùi vôùi ngöôøi aáy raèng: ‘OÂng neân quay trôû laïi.’

“Ngöôøi aáy chaúng tin lôøi, chaïy vaøo troán trong moät xoùm nhaø. Khi vaøo xoùm roài, heù nhìn ôû caùc nhaø ñeàu khoâng thaáy ngöôøi. Ngöôøi aáy xem qua caùc ñoà chöùa, ñeàu khoâng thaáy coù

477


gì trong ñoù caû. Tìm khoâng thaáy ngöôøi, cuõng khoâng thaáy coù vaät duïng gì, ngöôøi aáy lieàn ngoài beät xuoáng ñaát.

“Boãng nghe giöõa khoâng trung coù tieáng raèng: ‘Hôõi oâi, chaøng trai kia! Xoùm nhaø naøy troáng vaéng, khoâng coù daân cö. Ñeâm nay seõ coù saùu teân giaëc cöôùp ñeán ñaây. Neáu oâng gaëp boïn cöôùp aáy aét laø khoâng soáng ñöôïc. OÂng bieát laøm sao thoaùt ñöôïc?’

“Baáy giôø, ngöôøi aáy caøng theâm sôï seät, lieàn boû nôi aáy maø ñi. Treân ñöôøng, gaëp moät con soâng nöôùc chaûy xieát, laïi khoâng coù thuyeàn beø. Vì sôï haõi, ngöôøi aáy lieàn thu nhaët nhieàu thöù coû caây keát thaønh moät chieác beø, roài suy nghó raèng: ‘Neáu ta ôû laïi ñaây, aét seõ bò haïi bôûi raén ñoäc, naêm teân chieân-ñaø-la, moät keû giaû vôø thaân thieän, cuøng vôùi boïn saùu teân giaëc cöôùp. Neáu ta qua soâng naøy maø chieác beø khoâng ñuû söùc chòu ñöïng, aét phaûi cheát chìm. Nhöng ta thaø cheát chìm chöù khoâng ñeå bò haïi bôûi raén ñoäc vaø boïn giaëc cöôùp kia.’

“Ngöôøi aáy lieàn ñaåy beø coû xuoáng nöôùc, nöông mình treân beø, tay oâm, chaân ñaïp, reõ nöôùc maø qua soâng. Khi tôùi bôø beân kia, ngöôøi aáy ñöôïc an oån, khoâng coøn tai hoïa, taâm yù vui söôùng nheï nhaøng, moïi noãi sôï haõi khoâng coøn nöõa!

“Ñaïi Boà Taùt ñöôïc nghe vaø thoï trì kinh Ñaïi Nieát-baøn, quaùn xeùt thaân naøy nhö caùi loàng nhoát boán con raén ñoäc laø boán ñaïi: ñaát, nöôùc, löûa, gioù. Raén ñoäc coù boán caùch gaây ñoäc cho ngöôøi: laáy maét nhìn gaây ñoäc, thaân ñuïng chaïm gaây ñoäc, phun noïc gaây ñoäc vaø duøng raêng caén gaây ñoäc. Taát caû chuùng sanh vì gaëp boán caùch gaây ñoäc aáy neân phaûi maát maïng. Boán ñaïi cuûa chuùng sanh cuõng vaäy: hoaëc nhìn thaáy laø xaáu aùc, hoaëc ñuïng chaïm laø xaáu aùc, hoaëc hôi thôû laø xaáu aùc, hoaëc

478


caén xeù laø xaáu aùc. Vì nhöõng nhaân duyeân aáy maø lìa xa moïi ñieàu laønh.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt boán con raén ñoäc coù boán chuûng taùnh: saùt-lôïi, baø-la-moân, tyø-xaù, thuû-ñaø. Raén boán ñaïi cuõng vaäy, coù boán taùnh chaát: taùnh beàn chaéc, taùnh aåm öôùt, taùnh noùng aám, taùnh chuyeån ñoäng. Cho neân Boà Taùt quaùn xeùt boán ñaïi vôùi boán raén ñoäc laø ñoàng taùnh chaát.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt ma-ha-taùt quaùn xeùt boán ñaïi nhö boán raén ñoäc. Vì sao quaùn xeùt boán ñaïi laø boán raén ñoäc? Vì raén ñoäc thöôøng rình raäp ñeå tìm luùc thuaän tieän haïi ngöôøi. Chuùng bieát luùc naøo neân nhìn ñeå gaây ñoäc, luùc naøo neân ñuïng chaïm, luùc naøo neân phun noïc vaø luùc naøo neân moå caén. Raén ñoäc boán ñaïi cuõng vaäy, thöôøng rình raäp chuùng sanh ñeå tìm choã thieáu soùt, yeáu keùm maø gaây haïi.

“Ngöôøi bò raén ñoäc gieát haïi khoâng ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc, nhöng neáu bò boán ñaïi gieát haïi thì chaéc chaén phaûi ñoïa vaøo ba ñöôøng aùc, khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa.

“Boán con raén ñoäc aáy duø ñöôïc ngöôøi chaêm soùc nuoâi döôõng nhöng vaãn muoán gieát haïi ngöôøi. Boán ñaïi cuõng theá, duø ñöôïc söï cung caáp [nuoâi döôõng] cuûa ngöôøi nhöng vaãn thöôøng xuùi giuïc ngöôøi laøm moïi ñieàu aùc.

“Trong boán raén ñoäc aáy, neáu coù moät con bò choïc giaän, noù coù theå gieát ngöôøi. Taùnh chaát cuûa boán ñaïi cuõng vaäy, neáu coù moät ñaïi boäc phaùt cuõng coù theå haïi ngöôøi.

“Boán raén ñoäc aáy tuy ôû cuøng nhau nhöng chaúng ñoàng loøng vôùi nhau. Raén ñoäc boán ñaïi cuõng vaäy, tuy ôû cuøng moät nôi nhöng laø boán taùnh khaùc nhau.

479


“Boán raén ñoäc aáy, duø coù cung kính cuõng khoù maø gaàn guõi. Raén ñoäc boán ñaïi cuõng vaäy, duø coù cung kính cuõng khoù gaàn guõi.

“Khi boán raén ñoäc aáy haïi ngöôøi, neáu coù vò sa-moân hay baø-la-moân naøo duøng chuù thuaät hay thuoác thang thì coù theå chöõa trò ñöôïc. Boán ñaïi neáu haïi ngöôøi, duø coù thaàn chuù hay thuoác hay cuûa caùc vò sa-moân hoaëc baø-la-moân cuõng khoâng theå chöõa trò.

“Nhö ngöôøi ñang vui, nghe hôi hoâi haùm ñaùng gheùt cuûa boán raén ñoäc lieàn töùc thôøi lìa xa. Chö Phaät vaø Boà Taùt cuõng vaäy, nghe hôi hoâi haùm cuûa boán ñaïi lieàn töùc thôøi lìa xa.

“Baáy giôø, Boà Taùt laïi suy nghó raèng: ‘Raén ñoäc boán ñaïi thaät raát ñaùng sôï!’ Lieàn quay löng maø traùnh xa, chuyeân taâm tu taäp Taùm thaùnh ñaïo.

“Naêm teân chieân-ñaø-la kia töùc laø naêm aám.1 Vì sao Boà Taùt quaùn xeùt naêm aám nhö chieân-ñaø-la? Chieân-ñaø-la thöôøng khieán cho nhöõng ngöôøi thöông yeâu nhau phaûi chia lìa, nhöõng ngöôøi oaùn gheùt phaûi gaëp gôõ nhau. Naêm aám cuõng theá, khieán cho con ngöôøi ham muoán gaàn guõi nhöõng phaùp baát thieän, lìa xa heát thaûy moïi phaùp thuaàn thieän.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhöõng keû chieân-ñaø-la töï trang bò ñuû moïi thöù khí giôùi, nhö ñao, nhö thuaãn, nhö cung teân, aùo giaùp, giaùo maùc... ñeå coù theå haïi ngöôøi. Naêm aám cuõng töï trang bò kieân coá baèng caùc phieàn naõo, laøm haïi nhöõng keû ngu si phaûi chìm ñaém trong Ba coõi.

1 Naêm aám (nguõ aám): Töùc laø saéc aám, thoï aám, töôûng aám, haønh aám vaø thöùc aám. Cuõng goïi laø naêm uaån (nguõ uaån).

480


“Thieän nam töû! Nhöõng keû chieân-ñaø-la baét ñöôïc ngöôøi coù toäi lieàn laøm haïi. Naêm aám cuõng vaäy, coù theå laøm haïi nhöõng ngöôøi coù loãi laàm phieàn naõo. Vì leõ aáy, Boà Taùt quaùn xeùt saâu xa naêm aám cuõng nhö chieân-ñaø-la.

“Laïi nöõa, Boà Taùt quaùn saùt naêm aám nhö chieân-ñaø-la, vì chieân-ñaø-la chaúng coù loøng thöông xoùt, laøm haïi caû keû oaùn laãn ngöôøi thaân. Naêm aám cuõng vaäy, khoâng coù loøng thöông xoùt, laøm haïi caû ngöôøi thieän laãn keû aùc.

“Nhö chieân-ñaø-la quaáy roái taát caû moïi ngöôøi. Naêm aám cuõng vaäy, thöôøng duøng caùc phieàn naõo maø quaáy roái taát caû chuùng sanh trong sanh töû. Cho neân Boà Taùt quaùn xeùt naêm aám nhö chieân-ñaø-la.

“Laïi nöõa, Boà Taùt quaùn saùt naêm aám nhö chieân-ñaø-la, vì chieân-ñaø-la thöôøng oâm loøng gaây haïi. Naêm aám cuõng vaäy, thöôøng chaát chöùa trong loøng nhöõng phieàn naõo troùi buoäc gaây haïi.

“Nhö moät ngöôøi khoâng coù chaân ñeå chaïy, khoâng coù ñao kieám, gaäy goäc, khoâng coù keû ñi theo baûo veä, neân bieát raèng ngöôøi aáy aét seõ bò keû chieân-ñaø-la gieát haïi. Chuùng sanh cuõng vaäy, neáu khoâng coù chaân ñeå chaïy, khoâng coù ñao kieám, khoâng coù keû ñi theo baûo veä thì seõ phaûi bò naêm aám laøm haïi. Chaân ñoù laø giôùi luaät, ñao kieám ñoù laø trí tueä, keû ñi theo baûo veä töùc laø caùc vò thieän tri thöùc, baïn toát. Vì khoâng coù ba ñieàu aáy neân môùi bò naêm aám laøm haïi. Vì theá, Boà Taùt quaùn xeùt naêm aám nhö chieân-ñaø-la.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt naêm aám coøn ñaùng sôï hôn caû chieân-ñaø-la. Vì sao vaäy? Chuùng sanh bò naêm keû chieân-ñaø-la gieát haïi khoâng phaûi ñoïa vaøo ñòa

481


nguïc, nhöng neáu bò naêm aám gieát haïi thì aét phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Vì nghóa aáy neân Boà Taùt quaùn saùt naêm aám coøn ñaùng sôï hôn caû chieân-ñaø-la. Quaùn xeùt nhö vaäy roài, Boà Taùt beøn laäp nguyeän raèng: ‘Ta thaø troïn ñôøi ôû gaàn keû chieân-ñaø-la chöù khoâng gaàn guõi naêm aám duø chæ trong phuùt choác.’

“Chieân-ñaø-la chæ coù theå laøm haïi ngöôøi ngu si ôû Duïc giôùi maø thoâi; coøn giaëc naêm aám coù theå laøm haïi chuùng sanh phaøm phu khaép trong Ba coõi: Duïc giôùi, Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi.

“Chieân-ñaø-la chæ coù theå laøm haïi ngöôøi coù toäi maø thoâi; coøn giaëc naêm aám khoâng phaân bieät chuùng sanh laø coù toäi hay khoâng coù toäi, ñeàu laøm haïi taát caû.

“Chieân-ñaø-la khoâng laøm haïi nhöõng ngöôøi giaø yeáu, phuï nöõ, treû con; coøn giaëc naêm aám khoâng phaân bieät chuùng sanh naøo laø giaø yeáu, treû con hay phuï nöõ, ñeàu laøm haïi taát caû.

“Cho neân Boà Taùt quaùn xeùt saâu xa thaáy naêm aám coøn ñaùng sôï hôn caû chieân-ñaø-la. Vì theá, Boà Taùt phaùt nguyeän raèng: ‘Ta thaø troïn ñôøi ôû gaàn keû chieân-ñaø-la chöù khoâng gaàn guõi vôùi naêm aám duø chæ trong phuùt choác.’

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Chieân-ñaø-la chæ laøm haïi ngöôøi khaùc maø thoâi, chaúng bao giôø töï haïi mình. Giaëc naêm aám laøm haïi caû mình vaø ngöôøi khaùc, ñaùng sôï hôn caû chieân-ñaø-la.

“Keû chieân-ñaø-la coù theå duøng lôøi kheùo leùo, tieàn cuûa, vaät quyù mua chuoäc ñeå caàu ñöôïc thoaùt. Naêm aám chaúng phaûi vaäy, khoâng theå göôïng duøng lôøi kheùo leùo daãn duï, hoaëc tieàn cuûa, vaät quyù ñeå caàu ñöôïc thoaùt.

482


“Keû chieân-ñaø-la khoâng phaûi trong boán thôøi ñeàu luoân gieát haïi. Naêm aám chaúng phaûi vaäy, trong töøng khoaûnh khaéc vaãn thöôøng laøm haïi chuùng sanh.

“Keû chieân-ñaø-la chæ ôû taïi moät nôi maø thoâi neân coù theå troán traùnh ñi nôi khaùc. Naêm aám chaúng phaûi vaäy, khaép nôi ñeàu coù neân khoâng theå naøo troán traùnh ñöôïc.

“Keû chieân-ñaø-la tuy laøm haïi ngöôøi, nhöng ñaõ haïi roài thì khoâng ñuoåi theo. Naêm aám chaúng phaûi vaäy, ñaõ gieát haïi chuùng sanh roài laïi coøn baùm theo maõi maõi khoâng rôøi.

“Cho neân Boà Taùt thaø troïn ñôøi [phaûi] ôû gaàn keû chieân-ñaø-la chöù cuõng khoâng gaàn guõi vôùi naêm aám, duø chæ trong phuùt choác.

“Ngöôøi coù trí tueä duøng phöông tieän kheùo leùo maø thoaùt khoûi naêm aám. Phöông tieän kheùo leùo ñoù töùc laø Taùm Thaùnh ñaïo, Saùu Ba-la-maät, Boán taâm voâ löôïng. Nhôø phöông tieän aáy maø ñöôïc giaûi thoaùt, thaân taâm chaúng bò naêm aám laøm haïi. Vì sao vaäy? Vì thaân nhö kim cang, taâm nhö hö khoâng, neân khoù bò hö hoaïi.

“Do nhöõng nghóa aáy, Boà Taùt quaùn xeùt caùc aám gaây ra ñuû moïi phaùp baát thieän, sanh ra noãi sôï lôùn, beøn lo tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo. Cuõng gioáng nhö ngöôøi boû troán kia, vì sôï boán con raén ñoäc, naêm keû chieân-ñaø-la neân baêng ñöôøng maø chaïy ñi, khoâng daùm quay ñaàu nhìn laïi.

“Keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän kia töùc laø tham aùi. Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt saâu xa söï troùi buoäc cuûa tham aùi gioáng nhö keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän. Neáu roõ bieát söï thaät thì keû aáy chaúng laøm gì ñöôïc; neáu khoâng roõ bieát thì seõ bò haïi. Tham aùi cuõng vaäy. Neáu bieát ñöôïc taùnh thaät cuûa tham aùi

483


thì chuùng sanh khoâng coøn bò luaân chuyeån trong bieån khoå sanh töû; neáu khoâng bieát ñöôïc taùnh thaät cuûa tham aùi thì phaûi luaân hoài trong saùu neûo, chòu ñuû moïi noãi khoå. Vì sao vaäy? Vì tham aùi laø beänh, raát khoù buoâng boû xa lìa, cuõng nhö keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän, raát khoù lìa xa.

“Keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän thöôøng rình raäp tìm choã thuaän tieän ñeå khieán cho nhöõng ngöôøi thöông yeâu nhau phaûi chia lìa, nhöõng ngöôøi oaùn gheùt phaûi gaëp gôõ nhau. Tham aùi cuõng vaäy, khieán cho ngöôøi ta xa caùch heát thaûy phaùp laønh, gaàn guõi heát thaûy caùc phaùp baát thieän. Vì nghóa aáy neân Boà Taùt quaùn xeùt saâu xa thaáy tham aùi nhö keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän, vì [khieán cho ngöôøi ta] thaáy [cuõng nhö] khoâng thaáy, nghe [cuõng nhö] khoâng nghe. Nhö keû phaøm phu tuy coù trí tueä thaáy ñöôïc loãi laàm cuûa sanh töû, nhöng vì söï ngu si che laáp neân cuõng cuõng nhö khoâng thaáy. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc cuõng vaäy, tuy thaáy [cuõng nhö] khoâng thaáy, tuy nghe [cuõng nhö] khoâng nghe. Vì sao vaäy? Vì coù taâm tham aùi.

“Theá naøo laø vì coù taâm tham aùi? Vì thaáy choã loãi laàm cuûa sanh töû nhöng khoâng theå nhanh choùng ñaït ñeán quaû vò A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Do nghóa aáy, Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt söï troùi buoäc cuûa tham aùi gioáng nhö keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän.

“Theá naøo laø bieåu hieän cuûa keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän? Keû thuø oaùn laø khoâng chaân thaät nhöng giaû vôø ra veû chaân thaät; khoâng theå gaàn guõi nhöng giaû vôø ra veû gaàn guõi; thaät laø baát thieän nhöng giaû vôø ra veû hieàn thieän; thaät khoâng coù loøng thöông yeâu nhöng giaû vôø ra veû thöông yeâu. Vì sao vaäy? Vì muoán rình raäp tìm choã thuaän tieän ñeå laøm haïi.

484


“Tham aùi cuõng vaäy, thöôøng ñoái vôùi chuùng sanh giaû vôø ra veû chaân thaät, giaû vôø ra veû gaàn guõi, giaû vôø ra veû hieàn thieän, giaû vôø ra veû thöông yeâu, thöôøng doái gaït taát caû chuùng sanh, khieán hoï luaân hoài sanh töû. Vì nghóa aáy, Boà Taùt quaùn xeùt tham aùi nhö keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän.

“Vôùi keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän, ta chæ thaáy ñöôïc haønh vi vaø lôøi noùi, khoâng thaáy ñöôïc trong loøng neân bò doái gaït. Tham aùi cuõng vaäy, chæ laø hö doái, thaät khoâng coù ñöôïc, neân coù theå doái gaït taát caû chuùng sanh.

“Keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän thì coù luùc khôûi ñaàu, coù luùc keát thuùc, neân deã lìa xa. Tham aùi khoâng phaûi vaäy, khoâng coù khôûi ñaàu, khoâng coù keát thuùc, neân raát khoù xa lìa.

“Keû thuø oaùn giaû vôø thaân thieän khi ôû xa thì khoù roõ bieát, nhöng khi ôû gaàn mình thì deã bieát ñöôïc. Tham aùi khoâng phaûi vaäy, duø khi ôû gaàn cuõng khoù roõ bieát, huoáng chi laø luùc ôû xa?

“Vì nhöõng leõ aáy neân Boà Taùt quaùn xeùt tham aùi coøn ñaùng sôï hôn caû keû giaû vôø thaân thieän. Vì söï troùi buoäc cuûa tham aùi, taát caû chuùng sanh ñeàu xa caùch Ñaïi Nieát-baøn, gaàn guõi sanh töû; xa caùch thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, gaàn guõi voâ thöôøng, khoå, voâ ngaõ, baát tònh. Cho neân ôû nhieàu nôi trong caùc kinh, Phaät ñeàu coù daïy veà ba söï nhô nhôùp laø tham aùi, saân haän vaø si meâ. Chuùng sanh ñoái vôùi nhöõng söï vieäc trong hieän taïi, do voâ minh che laáp neân khoâng thaáy ñöôïc nhöõng loãi laàm nguy haïi, khoâng theå buoâng boû, xa lìa.

“Tham aùi nhö keû oaùn giaû vôø thaân thieän, chaúng bao giôø laøm haïi ñöôïc ngöôøi coù trí. Vì theá, Boà Taùt quaùn xeùt saâu xa tham aùi, sanh ra noãi sôï lôùn, beøn lo tu taäp Taùm Thaùnh

485


ñaïo. Cuõng nhö ngöôøi boû troán kia vì sôï boán con raén ñoäc, naêm teân chieân-ñaø-la vaø keû giaû vôø thaân thieän neân baêng ñöôøng maø chaïy ñi khoâng daùm quay laïi.

“Xoùm nhaø troáng khoâng kia töùc laø saùu nhaäp.1 Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt saùu nhaäp beân trong laø troáng trôn, thaät khoâng coù gì, nhö xoùm nhaø troáng khoâng. Nhö keû hoaûng sôï kia, khi vaøo xoùm nhaø roài chaúng thaáy coù ngöôøi daân naøo caû, tìm xem heát moïi thöù ñoà chöùa cuõng chaúng thaáy coù moùn vaät duïng gì. Boà Taùt cuõng vaäy, quaùn xeùt kyõ saùu nhaäp khoâng thaáy coù gì caû, khoâng thaáy coù chuùng sanh, khoâng thaáy coù moät vaät gì laø thaät! Vì theá, Boà Taùt quaùn xeùt saùu nhaäp beân trong khoâng coù gì caû, nhö xoùm nhaø troáng khoâng.

“Thieän nam töû! Xoùm nhaø troáng khoâng kia, boïn giaëc cöôùp töø xa troâng ñeán khoâng heà coù yù nghó raèng ñoù laø troáng khoâng. Nhöõng keû phaøm phu cuõng vaäy, ñoái vôùi caùi xoùm nhaø saùu nhaäp khoâng heà coù yù nghó raèng ñoù laø troáng khoâng. Vì khoâng theå nghó raèng saùu nhaäp laø troáng khoâng neân phaûi luaân hoài sanh töû, chòu voâ soá noãi khoå.

“Thieän nam töû! Khi boïn giaëc cöôùp ñeán nôi roài lieàn sanh khôûi yù töôûng ñoù laø troáng khoâng. Boà Taùt cuõng vaäy, quaùn xeùt saùu nhaäp thöôøng sanh yù töôûng cho laø troáng khoâng. Vì sanh yù töôûng troáng khoâng neân khoâng bò sanh töû luaân hoài, khoâng phaûi chòu khoå. Boà Taùt ñoái vôùi saùu nhaäp aáy thöôøng khoâng ñieân ñaûo. Vì khoâng ñieân ñaûo neân chaúng coøn trôû laïi sanh töû luaân hoài. 1 Saùu nhaäp (luïc nhaäp): ôû ñaây chæ saùu caên (maét, tai, muõi, löôõi, thaân vaø yù), töùc laø saùu

nhaäp beân trong (noäi luïc nhaäp). Coøn coù saùu nhaäp beân ngoaøi (ngoaïi luïc nhaäp) töùc laø saùu traàn (hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm vaø caùc phaùp). Saùu caên beân trong thieäp nhaäp vôùi saùu traàn beân ngoaøi sanh ra saùu thöùc, neân goïi laø nhaäp.

486


“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö coù giaëc cöôùp vaøo truù trong xoùm nhaø troáng khoâng aáy seõ ñöôïc yeân oån. Giaëc phieàn naõo cuõng vaäy, vaøo truù trong saùu nhaäp seõ ñöôïc yeân oån. Nhö giaëc cöôùp truù nôi xoùm nhaø troáng khoâng thì loøng khoâng sôï seät. Giaëc phieàn naõo cuõng vaäy, truù nôi saùu nhaäp cuõng khoâng coøn sôï seät.

“Nhö xoùm nhaø troáng khoâng kia chính laø choã truù nguï cuûa sö töû, coïp, soùi vaø moïi gioáng thuù döõ. Saùu nhaäp beân trong cuõng vaäy, chính laø choã truù nguï cuûa taát caû boïn thuù döõ phieàn naõo xaáu aùc. Cho neân Boà Taùt quaùn xeùt saâu xa thaáy saùu nhaäp laø troáng khoâng, khoâng coù gì caû, chæ laø choã truù nguï cuûa taát caû nhöõng ñieàu baát thieän.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt saùu nhaäp beân trong laø troáng khoâng, khoâng coù gì caû, nhö xoùm nhaø troáng khoâng kia. Vì sao vaäy? Vì laø hö doái khoâng chaân thaät. Xoùm nhaø troáng khoâng kia thaät laø troáng khoâng, khoâng coù gì, [ngöôøi khoâng hieåu bieát] laïi sanh ra yù töôûng cho laø thaät coù; thaät khoâng coù gì laø vui, laïi sanh ra yù töôûng cho laø vui; thaät khoâng coù ngöôøi ôû, laïi sanh ra yù töôûng laø coù ngöôøi. Saùu nhaäp beân trong cuõng vaäy, voán laø troáng khoâng, khoâng coù gì caû, [ngöôøi khoâng hieåu bieát] laïi sanh ra yù töôûng cho laø thaät coù; thaät khoâng coù gì laø vui, laïi sanh ra yù töôûng cho laø vui; thaät khoâng coù ngöôøi ôû, laïi sanh ra yù töôûng laø coù ngöôøi. Chæ ngöôøi trí môùi bieát roõ nhö vaäy, ñaït ñeán söï chaân thaät.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö xoùm nhaø troáng khoâng kia cuõng coù luùc coù ngöôøi, coù luùc vaéng ngöôøi. Saùu nhaäp khoâng nhö vaäy, luùc naøo cuõng laø khoâng. Vì sao vaäy? Vì taùnh [cuûa chuùng] thöôøng laø khoâng. Ñoù laø choã bieát cuûa ngöôøi trí, chaúng phaûi do maét thaáy. Cho neân Boà Taùt quaùn xeùt saùu

487


nhaäp beân trong chöùa nhieàu oaùn thuø tai haïi, lieàn lo tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo khoâng luùc naøo döøng, nhö ngöôøi kia vì sôï boán con raén ñoäc, naêm teân chieân-ñaø-la, moät keû giaû vôø thaân thieän vaø saùu teân giaëc cöôùp maø hoaûng hoát boû chaïy theo con ñöôøng lôùn.

“Saùu teân giaëc cöôùp kia töùc laø saùu traàn beân ngoaøi.1 Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt saùu traàn aáy nhö saùu teân giaëc cöôùp. Vì sao vaäy? Vì coù theå cöôùp giaät taát caû caùc phaùp laønh. Nhö saùu teân giaëc cöôùp coù theå cöôùp giaät cuûa caûi vaø vaät quyù cuûa taát caû moïi ngöôøi. Giaëc cöôùp saùu traàn naøy cuõng vaäy, coù theå cöôùp giaät nhöõng ñieàu laønh quyù baùu cuûa taát caû chuùng sanh.

“Nhö saùu teân giaëc cöôùp neáu vaøo trong nhaø ngöôøi aét coù theå cöôùp giaät taøi saûn hieän coù trong nhaø, khoâng phaân bieät laø toát hay xaáu, khieán cho ngöôøi raát giaøu coù boãng choác hoùa ra ngheøo tuùng. Giaëc cöôùp saùu traàn cuõng vaäy, neáu thieäp nhaäp vôùi saùu caên aét coù theå cöôùp giaät taát caû phaùp laønh. Phaùp laønh maát heát thì trôû neân ngeøo tuùng trô troïi, laøm keû nhaát-xieån-ñeà. Cho neân Boà Taùt quaùn xeùt kyõ thaáy saùu traàn cuõng nhö saùu teân giaëc cöôùp.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö saùu teân giaëc cöôùp khi muoán cöôùp cuûa ngöôøi caàn phaûi coù keû noäi öùng. Neáu khoâng coù keû noäi öùng, aét chuùng phaûi quay veà. Giaëc cöôùp saùu traàn cuõng vaäy, neáu muoán cöôùp ñoaït phaùp laønh caàn phaûi nhaân nôi beân trong coù söï thaáy bieát cuûa chuùng sanh,2 nhö caùc töôùng

1 Saùu traàn (Luïc traàn): hình saéc, aâm thanh, muøi höông, vò neám, söï xuùc chaïm vaø caùc phaùp.

2 Söï thaáy bieát cuûa chuùng sanh (chuùng sanh tri kieán): söï thaáy bieát khoâng chaân thaät, sai leäch, khieán cho chuùng sanh phaûi chìm ñaém trong sanh töû, traùi laïi vôùi söï thaáy bieát chaân thaät cuûa baäc giaùc ngoä (Phaät tri kieán). Söï thaáy bieát sai leäch naøy cuõng goïi laø ñieân ñaûo (ñieân ñaûo kieán).

488


thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, chaáp höõu. Neáu beân trong khoâng coù nhöõng töôùng aáy, giaëc cöôùp saùu traàn khoâng theå cöôùp giaät heát thaûy phaùp laønh. Ngöôøi coù trí thì beân trong khoâng coù nhöõng töôùng nhö vaäy, coøn keû phaøm phu aét laø phaûi coù, neân saùu traàn thöôøng ñeán cöôùp ñoaït cuûa caûi laø phaùp laønh. Vì khoâng kheùo leùo giöõ gìn neân bò cöôùp maát. Söï giöõ gìn ñoù goïi laø trí tueä. Ngöôøi coù trí tueä kheùo leùo ñeà phoøng vaø gìn giöõ neân khoâng bò cöôùp. Cho neân Boà Taùt quaùn xeùt saùu traàn cuõng nhö saùu teân giaëc cöôùp, thaät khoâng khaùc nhau.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö saùu teân giaëc cöôùp coù theå laøm cho thaân taâm ngöôøi daân khoå naõo. Giaëc cöôùp saùu traàn cuõng vaäy, thöôøng laøm cho thaân taâm chuùng sanh khoå naõo.

“Saùu teân giaëc cöôùp chæ cöôùp ñöôïc taøi saûn hieän coù cuûa ngöôøi ta maø thoâi, nhöng giaëc cöôùp saùu traàn thöôøng cöôùp ñoaït taøi saûn laø ñieàu laønh cuûa chuùng sanh trong caû ba ñôøi.1

“Saùu teân giaëc cöôùp kia, khi ñeâm toái laáy laøm vui veû. Giaëc cöôùp saùu traàn cuõng vaäy, ôû trong söï taêm toái cuûa voâ minh laáy laøm vui veû.

“Saùu teân giaëc cöôùp kia, chæ coù vua quan môùi ngaên caûn ñöôïc chuùng. Giaëc cöôùp saùu traàn cuõng vaäy, chæ coù Phaät vaø Boà Taùt môùi ngaên döøng ñöôïc chuùng.

“Saùu teân giaëc cöôùp kia, khi muoán cöôùp ñoaït thì khoâng phaân bieät doøng hoï, ngöôøi ñoan chaùnh hay thoâng trieát, nghe nhieàu, hoïc roäng hay sang quyù, heøn haï. Giaëc cöôùp saùu traàn cuõng vaäy, khi muoán cöôùp ñoaït phaùp laønh thì cuõng khoâng phaân bieät töø ngöôøi ñoan chaùnh cho ñeán keû heøn haï.

1 Ba ñôøi: quaù khöù, hieän taïi vaø töông lai.

489


Saùu teân giaëc cöôùp kia, duø vua quan coù chaët ñöùt tay chaân cuõng khoâng theå khieán cho boïn chuùng döùt boû loøng giaëc cöôùp. Giaëc cöôùp saùu traàn cuõng vaäy, duø caùc vò Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm1 coù chaët ñöùt tay chaân cuûa chuùng cuõng khoâng theå laøm cho chuùng töø boû khoâng cöôùp ñoaït phaùp laønh.

“Nhö ngöôøi khoûe maïnh, uy duõng môùi coù theå khuaát phuïc saùu teân giaëc cöôùp. Chö Phaät vaø Boà Taùt cuõng vaäy, caùc ngaøi môùi coù ñuû khaû naêng khuaát phuïc boïn giaëc cöôùp saùu traàn.

“Ví nhö ngöôøi coù thaân toäc ñoâng ñaûo, beø phaùi vöõng maïnh, aét khoâng bò boïn saùu teân giaëc kia cöôùp giaät. Chuùng sanh cuõng theá, neáu coù ñuû baïn toát, thieän tri thöùc thì khoâng bò boïn giaëc saùu traàn cöôùp ñoaït.

“Saùu teân giaëc kia neáu thaáy ñöôïc taøi saûn cuûa ngöôøi ta lieàn coù theå troäm cöôùp. Giaëc saùu traàn khoâng phaûi vaäy, hoaëc thaáy, hoaëc bieát, hoaëc nghe, hoaëc ngöûi, hoaëc xuùc chaïm, hoaëc nhaän bieát, thaûy ñeàu coù theå cöôùp ñoaït.

“Saùu teân giaëc kia chæ coù theå cöôùp ñoaït taøi saûn cuûa ngöôøi ôû Duïc giôùi maø thoâi, khoâng theå cöôùp ñoaït ôû caùc coõi Saéc giôùi vaø Voâ saéc giôùi. Giaëc cöôùp saùu traàn khoâng phaûi vaäy, chuùng coù theå cöôùp ñoaït taát caû cuûa baùu laø phaùp laønh trong Ba coõi.

“Cho neân Boà Taùt quaùn xeùt saùu traàn coøn ñaùng sôï hôn caû saùu teân giaëc cöôùp kia. Quaùn xeùt nhö vaäy roài lieàn tu taäp Taùm Thaùnh ñaïo, thaúng tieán khoâng thoái lui; cuõng nhö ngöôøi kia vì sôï boán con raén ñoäc, naêm teân chieân-ñaø-la, moät

1 Tu-ñaø-hoaøn, Tö-ñaø-haøm, A-na-haøm: ba quaû vò Tieåu thöøa thaáp hôn quaû vò A-la-haùn.

490


keû giaû vôø thaân thieän vaø saùu teân giaëc cöôùp maø voäi boû xoùm nhaø khoâng ngöôøi, baêng ñöôøng chaïy ñi.

“Treân ñöôøng gaëp moät doøng soâng, ñoù laø phieàn naõo. Vì sao Boà Taùt quaùn xeùt phieàn naõo nhö doøng soâng lôùn? Nhö doøng soâng nöôùc chaûy xieát coù theå cuoán troâi caû con voi tô ñang sung söùc. Doøng soâng phieàn naõo chaûy xieát cuõng vaäy, coù theå cuoán troâi caû haøng Duyeân giaùc. Cho neân Boà Taùt quaùn xeùt saâu xa thaáy phieàn naõo cuõng nhö doøng soâng chaûy xieát.

“Nöôùc saâu khoù doø tôùi ñaùy neân goïi laø soâng, bôø xa khoâng vöôït sang ñöôïc neân goïi laø lôùn. Trong doøng nöôùc laïi coù ñuû moïi thöù caù döõ. Soâng lôùn phieàn naõo cuõng vaäy, chæ coù Phaät vaø Boà Taùt môùi doø ñöôïc taän ñaùy, neân goïi laø raát saâu; chæ coù Phaät vaø Boà Taùt môùi sang ñöôïc tôùi bôø beân kia, neân goïi laø roäng lôùn. Thöôøng laøm haïi taát caû chuùng sanh ngu si, neân goïi laø caù döõ. Vì theá Boà Taùt quaùn xeùt phieàn naõo nhö doøng soâng lôùn [coù nhieàu caù döõ].

“Nhö nöôùc soâng lôùn coù theå laøm taêng tröôûng taát caû coû caây, röøng raäm. Soâng lôùn phieàn naõo cuõng vaäy, coù theå laøm taêng tröôûng chuùng sanh trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu.1 Cho neân Boà Taùt quaùn xeùt phieàn naõo cuõng nhö doøng soâng lôùn.

“Ví nhö coù ngöôøi rôi xuoáng doøng nöôùc soâng lôùn, khoâng coù gì laø hoå theïn. Chuùng sanh cuõng theá, chìm trong doøng soâng phieàn naõo khoâng heà hoå theïn. Nhö ngöôøi rôi xuoáng soâng, chöa chìm tôùi ñaùy ñaõ maát maïng roài. Chuùng sanh trong doøng soâng phieàn naõo cuõng vaäy, chöa chìm tôùi ñaùy

1 Hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu (nhò thaäp nguõ höõu): Chæ taát caû nhöõng caûnh giôùi trong Ba coõi.

491


ñaõ phaûi xoay voøng luaân chuyeån trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu.

“Noùi ñaùy soâng ñoù laø chæ cho töôùng Khoâng. Neân bieát raèng, neáu ai khoâng tu taäp töôùng Khoâng naøy thì khoâng theå ra khoûi hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Vì taát caû chuùng sanh khoâng kheùo tu taäp leõ Khoâng, Voâ töôùng, neân thöôøng bò doøng soâng phieàn naõo cuoán troâi, nhaän chìm.

“Nhö doøng soâng lôùn kia chæ coù theå laøm haïi xaùc thaân, khoâng theå nhaän chìm heát thaûy phaùp laønh. Doøng soâng lôùn phieàn naõo khoâng phaûi vaäy, vì coù theå laøm hö hoaïi heát thaûy caùc phaùp laønh cuûa thaân vaø taâm.

“Doøng soâng hung haõn kia cuõng chæ cuoán troâi, nhaän chìm ngöôøi trong coõi Duïc giôùi. Doøng soâng lôùn phieàn naõo coù theå cuoán troâi, nhaän chìm caû loaøi ngöôøi vaø chö thieân trong Ba coõi.

“Nhö doøng soâng lôùn ôû theá gian, coù theå oâm phao noåi maø ñaïp chaân sang ñeán bôø beân kia. Vôùi doøng soâng lôùn phieàn naõo, chæ coù Boà Taùt nhôø nôi saùu phaùp ba-la-maät môùi coù theå vöôït qua ñöôïc.

“Nhö nöôùc soâng lôùn thaät khoù maø loäi ñöôïc sang bôø beân kia. Soâng lôùn phieàn naõo cuõng vaäy, thaät khoù maø vöôït sang ñeán bôø beân kia.

“Vì sao noùi raèng khoù vöôït sang ñöôïc? Cho ñeán caùc vò Ñaïi Boà Taùt ñaït ñòa vò Möôøi truï vaãn coøn chöa theå roát raùo vöôït sang, chæ coù chö Phaät môùi roát raùo vöôït sang maø thoâi. Vì theá neân noùi raèng khoù vöôït sang ñöôïc.

“Ví nhö coù moät ngöôøi bò doøng soâng cuoán troâi, khoâng theå tu taäp chuùt phaùp laønh naøo. Chuùng sanh cuõng vaäy, bò doøng

492


soâng phieàn naõo cuoán troâi, nhaán chìm, cuõng khoâng theå tu taäp ñöôïc phaùp laønh.

“Nhö ngöôøi rôùt xuoáng soâng, bò nöôùc cuoán troâi, ngöôøi ñuû söùc maïnh coù theå cöùu vôùt leân ñöôïc. Nhöng ngöôøi bò chìm trong doøng soâng phieàn naõo, laøm nhaát-xieån-ñeà thì duø laø Thanh vaên, Duyeân giaùc cho ñeán chö Phaät cuõng khoâng theå cöùu vôùt ñöôïc.

“Vaøo thuôû kieáp taän seõ coù baûy maët trôøi cuøng chieáu xuoáng doøng soâng lôùn ôû theá gian, khieán cho khoâ caïn. Soâng lôùn phieàn naõo khoâng phaûi nhö vaäy, haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc tuy tu taäp Baûy giaùc chi1 cuõng khoâng theå laøm cho khoâ caïn ñöôïc. Vì theá, Boà Taùt quaùn xeùt caùc phieàn naõo gioáng nhö doøng soâng hung baïo.

“Ví nhö ngöôøi kia vì sôï boán con raén ñoäc, naêm teân chieân-ñaø-la, moät keû giaû vôø thaân thieän vaø saùu teân giaëc cöôùp maø rôøi boû xoùm nhaø troáng khoâng ñeå theo ñöôøng chaïy troán. Khi ñeán bôø soâng lieàn keát coû laøm beø qua soâng. Boà Taùt cuõng vaäy, vì sôï raén ñoäc laø boán ñaïi, chieân-ñaø-la laø naêm aám, keû giaû vôø thaân thieän laø tham aùi, xoùm nhaø troáng khoâng laø saùu nhaäp, giaëc cöôùp laø saùu traàn, lieàn chaïy tôùi bôø soâng phieàn naõo, tu taäp giôùi, ñònh, tueä, giaûi thoaùt, giaûi thoaùt tri kieán, saùu ba-la-maät, ba möôi baûy phaåm trôï ñaïo, duøng ñoù laøm thuyeàn beø ñeå nöông theo maø vöôït qua soâng lôùn phieàn naõo, ñeán ñöôïc bôø beân kia laø caûnh giôùi Nieát-baøn an vui.

1 Baûy giaùc chi (Thaát giaùc chi): cuõng goïi laø Baûy phaàn Boà-ñeà (Thaát Boà-ñeà phaàn), vì ñaây laø nhöõng yeáu toá taïo thaønh söï giaùc ngoä. Baûy giaùc chi bao goàm: Nieäm giaùc chi, Traïch Phaùp giaùc chi, Tinh taán giaùc chi, Hyû giaùc chi, Khinh an giaùc chi, Ñònh giaùc chi vaø Xaû giaùc chi.

493


“Vò Boà Taùt tu haønh Ñaïi Nieát-baøn coù suy nghó raèng: ‘Neáu ta khoâng nhaãn chòu ñöôïc nhöõng noãi khoå cuûa thaân, cuûa taâm nhö theá naøy, aét khoâng theå giuùp cho taát caû chuùng sanh vöôït qua ñöôïc doøng soâng phieàn naõo.’ Suy nghó nhö vaäy, neân duø coù nhöõng noãi khoå naõo trong thaân taâm, [vò Boà Taùt] cuõng laëng leõ nhaãn chòu. Vì nhaãn chòu ñöôïc neân khoâng sanh ra laäu hoaëc.

“Vò Boà Taùt nhö vaäy coøn khoâng coù caùc laäu hoaëc, huoáng chi ñöùc Phaät Nhö Lai laøm sao coù laäu hoaëc? Cho neân chö Phaät khoâng theå goïi laø höõu laäu.

“Vì sao Nhö Lai cuõng khoâng phaûi voâ laäu? Vì ñöùc Nhö Lai thöôøng haønh ñaïo trong coõi höõu laäu, töùc laø hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu. Vì theá neân haøng Thanh vaên vaø nhöõng keû phaøm phu noùi raèng Phaät laø höõu laäu; nhöng chö Phaät Nhö Lai chaân thaät laø voâ laäu.

“Thieän nam töû! Do nhöõng nhaân duyeân aáy neân chö Phaät Nhö Lai khoâng heà coù töôùng nhaát ñònh.

“Thieän nam töû! Vì theá neân keû phaïm boán giôùi caám naëng, phæ baùng kinh Phöông ñaúng cuøng vôùi keû nhaát-xieån-ñeà, thaûy ñeàu laø khoâng nhaát ñònh.”

Luùc aáy, Ñaïi Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Ñuùng vaäy, ñuùng vaäy! Quaû nhö lôøi Phaät daïy, heát thaûy caùc phaùp ñeàu laø khoâng nhaát ñònh. Vì leõ khoâng nhaát ñònh aáy, neân bieát raèng Nhö Lai khoâng phaûi döùt boû heát taát caû maø nhaäp Nieát-baøn.

“Nhö tröôùc ñaây Phaät coù daïy: ‘Ñaïi Boà Taùt tu haønh Ñaïi Nieát-baøn nghe ñöôïc nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe: coù Nieát-

494


baøn, coù Ñaïi Nieát-baøn.’ [Baïch Theá Toân!] Theá naøo laø Nieát-baøn? Theá naøo laø Ñaïi Nieát-baøn?”

Baáy giôø, Phaät ngôïi khen Ñaïi Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Chæ coù Boà Taùt naøo ñaõ ñöôïc nieäm toång trì môùi coù theå thöa hoûi nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi ñôøi noùi coù bieån, coù bieån lôùn; coù soâng, coù soâng lôùn; coù nuùi, coù nuùi lôùn; coù coõi ñaát, coù coõi ñaát lôùn; coù thaønh, coù ñaïi thaønh; coù chuùng sanh, coù ñaïi chuùng sanh; coù tieåu vöông, coù ñaïi vöông; coù chö thieân, coù ñaïi thieân; coù ñaïo, coù ñaïi ñaïo. Nieát-baøn cuõng theá, coù Nieát-baøn, coù Ñaïi Nieát-baøn.

“Theá naøo laø Nieát-baøn? Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi ñang ñoùi, neáu ñöôïc chuùt côm aên thì cho laø vui söôùng. Söï vui söôùng nhö vaäy cuõng goïi laø Nieát-baøn. Nhö ngöôøi beänh ñöôïc khoûi thì cho laø vui söôùng. Söï vui söôùng nhö vaäy cuõng goïi laø Nieát-baøn. Nhö ngöôøi ñang sôï seät gaëp choã nöông döïa, aét ñöôïc vui söôùng. Söï vui söôùng nhö vaäy cuõng goïi laø Nieát-baøn. Nhö ngöôøi ngheøo tuùng ñöôïc vaät baèng baûy baùu, aét ñöôïc vui söôùng. Söï vui söôùng nhö vaäy cuõng goïi laø Nieát-baøn. Nhö ngöôøi quaùn töôûng boä xöông, döùt loøng tham muoán, aét ñöôïc an vui. Söï an vui nhö vaäy cuõng goïi laø Nieát-baøn.

“Nieát-baøn nhö vaäy khoâng goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Vì coù ñöôïc laø do ñoùi khaùt, do beänh taät, do sôï seät, do ngheøo tuùng, do tham ñaém vöôùng maéc, neân goïi laø Nieát-baøn, khoâng phaûi Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Nhö keû phaøm phu vaø haøng Thanh vaên, hoaëc do nôi phaùp theá gian, hoaëc nhaân nôi Thaùnh ñaïo maø

495


döùt tröø ñöôïc phieàn naõo troùi buoäc ôû Duïc giôùi, aét seõ ñöôïc an vui. Söï an vui nhö vaäy cuõng goïi laø Nieát-baøn, khoâng goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Neáu coù theå döùt ñöôïc phieàn naõo troùi buoäc töø caûnh Sô thieàn cho ñeán caûnh Phi töôûng phi phi töôûng aét ñöôïc an vui. Söï an vui nhö vaäy cuõng goïi laø Nieát-baøn, khoâng goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Vì coøn coù taäp khí1 [laøm] sanh khôûi phieàn naõo trôû laïi.

“Theá naøo laø phieàn naõo taäp khí? Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc ñeàu coù nhöõng thoùi quen phieàn naõo, nhö laø nhöõng yù nieäm: thaân cuûa ta, y phuïc cuûa ta; ta ñi, ta laïi, ta noùi, ta nghe; chö Phaät Nhö Lai nhaäp Nieát-baøn, taùnh cuûa Nieát-baøn laø voâ ngaõ, voâ laïc, chæ coù thöôøng haèng thanh tònh maø thoâi. [Nhöõng yù nieäm sai laàm] nhö theá goïi laø phieàn naõo taäp khí.

“[Hoaëc coù nhöõng yù nieäm nhö laø:] Phaät, Phaùp, Taêng laø nhöõng töôùng khaùc bieät nhau, Nhö Lai roát cuøng döùt boû taát caû maø nhaäp Nieát-baøn, choã chöùng ñaéc Nieát-baøn cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc vôùi chö Phaät Nhö Lai khoâng coù gì khaùc bieät. Do coù nhöõng yù nieäm [sai laàm] nhö theá neân choã chöùng ñaéc cuûa haøng Nhò thöøa2 khoâng phaûi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Vì sao vaäy? Vì khoâng coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh. Coù thöôøng, laïc, ngaõ, tònh môùi ñöôïc goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö nôi coù theå dung chöùa [taát caû] caùc doøng nöôùc neân goïi laø bieån lôùn. [Cuõng vaäy,] nôi maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà Taùt vaø chö Phaät Nhö Lai ñeàu 1 Taäp khí: nhöõng taäp quaùn, thoùi quen xaáu ñöôïc tích luõy qua moät thôøi gian daøi,

thaäm chí laø trong raát nhieàu ñôøi nhieàu kieáp quaù khöù, neân thöôøng raát khoù nhaän ra.2 Nhò thöøa: chæ Thanh vaên thöøa vaø Duyeân giaùc thöøa.

496


ñaït ñeán thì goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Boán caûnh giôùi thieàn,1 Ba phaùp Tam-muoäi,2 Taùm boäi xaû,3 Taùm phaùp thaéng xöù,4 Möôøi phaùp nhaát thieát xöù,5 nôi naøo coù theå dung chöùa voâ soá caùc thieän phaùp nhö vaäy thì goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù doøng soâng maø con voi tô khoûe nhaát cuõng khoâng theå laën tôùi ñaùy, aét phaûi goïi laø soâng lôùn. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc, cho ñeán Boà Taùt ñaõ ñaït ñeán ñòa vò Möôøi truï nhöng khoâng thaáy taùnh Phaät, chæ goïi laø Nieát-baøn, khoâng phaûi Ñaïi Nieát-baøn. Neáu ai coù theå thaáy roõ raøng taùnh Phaät, aét phaûi ñöôïc goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Nhö doøng soâng lôùn chæ coù voi chuùa môùi laën ñöôïc thaáu ñaùy. Voi chuùa aáy chính laø chö Phaät, môùi coù khaû naêng thaáu suoát Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Neáu nhö voi chuùa duõng kieän6 cuøng vôùi caùc vò thaàn baùt-kieän-ñaø,7 caùc ñaïi löïc só cuøng leo leân moät ngoïn nuùi, traûi qua thôøi gian raát laâu vaãn khoâng tôùi ñöôïc 1 Boán caûnh giôùi thieàn: töø Sô thieàn, Nhò thieàn, Tam thieàn ñeán Töù thieàn.2 Ba phaùp Tam-muoäi: cuõng goïi laø Tam ñònh, Tam ñaúng trì, Tam khoâng. Goàm coù:

Khoâng Tam-muoäi, Voâ töôùng Tam-muoäi vaø Voâ nguyeän Tam-muoäi.3 Taùm boäi xaû: cuõng goïi laø Taùm giaûi thoaùt.4 Taùm phaùp thaéng xöù, hay taùm pheùp quaùn töôûng, ñöôïc keå ra nhö sau: 1. Noäi höõu

saéc töôûng quaùn ngoaïi saéc thieåu thaéng xöù, 2. Noäi höõu saéc töôûng quaùn ngoaïi saéc ña thaéng xöù, 3. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi saéc thieåu thaéng xöù, 4. Noäi voâ saéc töôûng quaùn ngoaïi saéc ña thaéng xöù, 5. Thanh thaéng xöù, 6. Hoaøng thaéng xöù, 7. Xích thaéng xöù, 8. Baïch thaéng xöù. Theo Trí ñoä luaän thì boán phaùp sau (quaùn boán maøu xanh, vaøng, ñoû, traéng) ñöôïc thay baèng boán ñaïi (ñaát, nöôùc, gioù, löûa), nhöng noäi dung khoâng khaùc.

5 Möôøi phaùp nhaát thieát xöù (Thaäp nhaát thieát xöù, cuõng goïi laø Thaäp bieán xöù): Haønh giaû quaùn möôøi phaùp laø: xanh, vaøng, ñoû, traéng, ñaát, nöôùc, gioù, löûa, khoâng vaø thöùc, thaáy caùc phaùp naøy chaâu bieán khaép phaùp giôùi, neân goïi laø nhaát thieát xöù.

6 Voi chuùa duõng kieän: nguyeân baûn Haùn vaên duøng ma-ha-na-giaø, phieân aâm töø Phaïn ngöõ Mahānāgā, Haùn dòch laø ñaïi höông töôïng, chæ con voi sung söùc, khoûe maïnh nhaát trong ñaøn voi.

7 Baùt-kieän-ñaø, phieân aâm Phaïn ngöõ laø Pakkhandin, cuõng ñoïc laø baùt-kieän-ñeà: teân goïi moät loaïi thaàn coù söùc maïnh.

497


ñænh nuùi, nhö vaäy môùi goïi laø nuùi lôùn. Neáu nhö caùc voi chuùa duõng kieän, caùc ñaïi löïc só laø Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø chö Boà Taùt ñeàu khoâng theå thaáy ñöôïc, caûnh giôùi aáy môùi ñöôïc goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nôi vò tieåu vöông cö truù goïi laø tieåu thaønh. Nôi vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông cö truù môùi goïi laø ñaïi thaønh. Nôi an truï cuûa taùm vaïn, saùu vaïn, boán vaïn, hai vaïn, moät vaïn Thanh vaên, Duyeân giaùc goïi laø Nieát-baøn. Nôi an truï cuûa baäc Thaùnh vöông laø Voâ thöôïng Phaùp vöông môùi ñöôïc goïi laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn. Do nhöõng nghóa aáy neân goïi laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Nhö coù ngöôøi nhìn thaáy boán loaïi quaân binh1 maø khoâng sanh loøng sôï seät, neân bieát raèng ngöôøi aáy ñaùng goïi laø baäc ñaïi nhaân. Neáu ngöôøi naøo ñoái vôùi caùc caûnh giôùi xaáu aùc, phieàn naõo, nghieäp aùc khoâng sanh loøng sôï seät maø coù theå ôû trong ñoù ñeå roäng ñoä chuùng sanh, neân bieát raèng ngöôøi aáy thaät chöùng ñaéc Ñaïi Nieát-baøn.

“Neáu ai bieát cuùng döôøng cha meï, cung kính sa-moân, baø-la-moân, bieát tu taäp giöõ gìn phaùp laønh, noùi ra lôøi thaønh thaät, khoâng coù söï doái gaït, khinh mieät, coù theå nhaãn chòu moïi söï xaáu aùc, roäng loøng boá thí cho keû ngheøo ñoùi, ngöôøi aáy ñaùng goïi laø baäc ñaïi tröôïng phu. Boà Taùt cuõng vaäy, coù loøng töø bi lôùn, thöông xoùt taát caû, loøng thöông yeâu chuùng sanh nhö caùc baäc cha meï, coù theå ñöa chuùng sanh vöôït qua soâng sanh töû, chæ baøy cho taát caû chuùng sanh ñaïo chaân thaät duy nhaát. Nhö vaäy goïi laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

1 Boán thöù binh (Töù chuûng binh): Binh voi, binh ngöïa, binh xe, binh boä. Boán thöù binh cuûa caùc nhaø vua thuôû xöa.

498


“Thieän nam töû! Ñaïi, ñoù goïi laø khoâng theå nghó baøn. Khoâng theå nghó baøn, neân laø choã maø taát caû chuùng sanh khoâng ñuû söùc tin. Nhö theá goïi laø Ñaïi Baùt Nieát-baøn.

“Vì laø caûnh giôùi chæ coù Phaät vaø Boà Taùt môùi thaáy ñöôïc neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Vì nhaân duyeân gì laïi goïi laø ñaïi? Vì phaûi coù voâ löôïng nhaân duyeân roài môùi ñaït ñöôïc neân goïi laø ñaïi.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi theá gian, vieäc gì phaûi coù nhieàu nhaân duyeân môùi ñaït ñöôïc thì goïi laø ñaïi. Nieát-baøn cuõng vaäy, vì phaûi coù nhieàu nhaân duyeân môùi ñaït ñöôïc neân goïi laø ñaïi.

“Vì sao laïi goïi laø Ñaïi Nieát-baøn? Vì coù ñaïi ngaõ neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Nieát-baøn khoâng coù ngaõ, vì ñöôïc hoaøn toaøn töï taïi tuøy yù neân goïi laø ñaïi ngaõ. Theá naøo goïi laø hoaøn toaøn töï taïi? Vì coù taùm ñöùc töï taïi, neân goïi laø ñaïi ngaõ.1 Nhöõng gì laø taùm [ñöùc töï taïi]?

“Thöù nhaát, coù theå duøng moät thaân maø thò hieän nhieàu thaân. Soá thaân lôùn hoaëc nhoû nhieàu nhö soá haït buïi nhoû, ñaày khaép voâ löôïng theá giôùi trong möôøi phöông.

“Thaân Nhö Lai thaät ra chaúng phaûi nhieàu nhö soá haït buïi nhoû, nhôø ñöôïc hoaøn toaøn töï taïi neân [coù theå] hieän ra soá thaân nhieàu nhö soá haït buïi nhoû. Söï hoaøn toaøn töï taïi tuøy yù nhö vaäy goïi laø ñaïi ngaõ.

“Thöù hai, coù theå duøng moät thaân nhoû nhö haït buïi maø thò hieän [lôùn leân] choaùn ñaày coõi theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân.

Thaân Nhö Lai thaät ra khoâng [lôùn leân] choaùn ñaày coõi theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân. Nhöng vì sao vaäy? Vì khoâng

1 Nguyeân baûn Haùn vaên choã naøy chæ noùi laø ngaõ (taéc danh vi ngaõ) nhöng haøm yù roõ raøng laø ñaïi ngaõ, vì trong vaên caûnh taùm ñoaïn theo sau ñeàu duøng ñaïi ngaõ. Ñeå traùnh söï nhaàm laãn vôùi khaùi nieäm ngaõ trong voâ ngaõ vöøa noùi treân, neân ôû ñaây chuùng toâi vaãn dòch laø ñaïi ngaõ.

499


coù söï ngaên ngaïi, vaø chính laø nhôø ñöôïc hoaøn toaøn töï taïi maø [coù theå thò hieän lôùn leân] choaùn ñaày khaép coõi theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân. Söï hoaøn toaøn töï taïi nhö vaäy goïi laø ñaïi ngaõ.

“Thöù ba, coù theå duøng caùi thaân roäng lôùn choaùn ñaày khaép coõi theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân naøy maø nheï nhaøng bay treân hö khoâng, vöôït qua caùc coõi theá giôùi cuûa chö Phaät nhieàu nhö soá caùt hai möôi con soâng Haèng, khoâng coù söï chöôùng ngaïi naøo caû.

“Thaân Nhö Lai thaät ra khoâng coù naëng nheï, nhöng do ñöôïc hoaøn toaøn töï taïi neân coù theå hoùa hieän thaønh nheï hay naëng. Söï hoaøn toaøn töï taïi nhö vaäy goïi laø ñaïi ngaõ.

“Thöù tö, do söï töï taïi maø ñöôïc töï taïi. Theá naøo laø töï taïi? Nhö Lai ñaït ñeán söï nhaát taâm, truï yeân khoâng xao ñoäng. Taâm aáy coù theå thò hieän hoùa ra voâ soá hình loaïi, moãi hình loaïi ñeàu khieán cho coù taâm thöùc. Coù khi Nhö Lai taïo ra moät söï vieäc maø khieán cho taát caû chuùng sanh ñeàu thaønh töïu ñaày ñuû. Thaân Nhö Lai thöôøng truï ôû moät coõi maø khieán cho taát caû chuùng sanh ôû caùc coõi khaùc ñeàu nhìn thaáy ñöôïc. Söï hoaøn toaøn töï taïi nhö vaäy goïi laø ñaïi ngaõ.

“Thöù naêm, do nôi caên töï taïi. Theá naøo goïi laø caên töï taïi? Moãi moät caên cuûa Nhö Lai ñeàu coù theå nhìn thaáy hình saéc, nghe aâm thanh, ngöûi muøi, neám vò, xuùc chaïm, bieát phaùp. Caû saùu caên cuûa Nhö Lai laïi cuõng khoâng thaáy hình saéc, khoâng nghe aâm thanh, khoâng ngöûi muøi, khoâng neám vò, khoâng xuùc chaïm, khoâng bieát phaùp. Vì hoaøn toaøn töï taïi neân khieán cho caùc caên ñeàu ñöôïc töï taïi. Söï hoaøn toaøn töï taïi nhö vaäy goïi laø ñaïi ngaõ.

“Thöù saùu, do hoaøn toaøn töï taïi neân chöùng ñaéc taát caû caùc phaùp. Trong taâm Nhö Lai cuõng khoâng heà coù yù töôûng chöùng

500


ñaéc. Vì sao vaäy? Vì khoâng coù choã chöùng ñaéc. Neáu laø coù môùi goïi laø chöùng ñaéc. Thaät khoâng gì laø coù, laøm sao goïi laø chöùng ñaéc? Neáu Nhö Lai coù yù töôûng cho laø coù chöùng ñaéc, aét chö Phaät khoâng thaät chöùng ñaéc Nieát-baøn. Vì khoâng coù choã chöùng ñaéc neân môùi goïi laø chöùng ñaéc Nieát-baøn. Vì hoaøn toaøn töï taïi neân chöùng ñaéc taát caû caùc phaùp. Vì chöùng ñaéc [taát caû] caùc phaùp neân goïi laø ñaïi ngaõ.

“Thöù baûy, do nôi söï giaûng thuyeát töï taïi neân Nhö Lai [coù theå] giaûng thuyeát roäng yù nghóa cuûa moät baøi keä maø traûi qua voâ löôïng kieáp cuõng khoâng heát nghóa. Nhö laø noùi veà giôùi, hoaëc noùi veà ñònh, hoaëc veà boá thí, hoaëc veà trí tueä. Nhö Lai trong luùc aáy chaúng heà sanh khôûi yù nieäm raèng coù ngöôøi thuyeát giaûng, coù ngöôøi nghe, cuõng khoâng sanh khôûi yù töôûng laø coù baøi keä.

“Ngöôøi ñôøi laáy hình thöùc boán caâu goïi laø moät baøi keä. Nhö Lai vì tuøy thuaän theá gian neân thuyeát giaûng goïi laø keä. Nhöng taùnh thaät cuûa taát caû caùc phaùp cuõng khoâng coù söï giaûng thuyeát. Vì ñöôïc hoaøn toaøn töï taïi neân Nhö Lai giaûng thuyeát. Vì giaûng thuyeát neân goïi laø ñaïi ngaõ.

“Thöù taùm, Nhö Lai bieán hieän khaép caû moïi nôi, gioáng nhö hö khoâng. Taùnh cuûa hö khoâng laø khoâng theå nhìn thaáy ñöôïc. Nhö Lai cuõng theá, khoâng theå nhìn thaáy ñöôïc. Nhöng nhôø söï töï taïi neân khieán cho taát caû [chuùng sanh] ñeàu nhìn thaáy. Söï hoaøn toaøn töï taïi nhö vaäy neân goïi laø ñaïi ngaõ.

“Ñaïi ngaõ nhö vaäy goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Do nhöõng nghóa aáy neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ví nhö kho taøng chaâu baùu coù nhieàu vaät quyù hieám, ñaày ñuû haøng traêm loaïi neân goïi laø kho taøng lôùn. Kho taøng raát saâu xa uyeân aùo cuûa chö Phaät Nhö

501


Lai cuõng vaäy, coù nhieàu söï vaät laï kyø, ñaày ñuû khoâng thieáu soùt, neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Söï vaät khoâng coù giôùi haïn môùi goïi laø ñaïi. Nieát-baøn khoâng coù giôùi haïn neân goïi laø ñaïi.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Vì coù nieàm vui söôùng lôùn lao neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Nieát-baøn thaät khoâng coù vui. Vì coù ñuû boán nieàm vui [lôùn lao] neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Nhöõng gì laø boán nieàm vui [lôùn lao]? “Thöù nhaát laø döùt tröø söï vui. Neáu khoâng döùt tröø söï vui aét

goïi laø khoå.1 Neáu coù khoå thì khoâng goïi laø nieàm vui lôùn lao. Nhôø döùt tröø söï vui neân khoâng coù khoå. Khoâng khoå khoâng vui môùi goïi laø nieàm vui lôùn lao.

“Taùnh cuûa Nieát-baøn laø khoâng khoå, khoâng vui. Cho neân Nieát-baøn goïi laø nieàm vui lôùn lao. Vì nghóa aáy neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Vui coù hai loaïi: moät laø söï vui cuûa phaøm phu, hai laø nieàm vui cuûa chö Phaät. Söï vui cuûa phaøm phu laø voâ thöôøng, baïi hoaïi, neân khoâng thaät laø vui. Chö Phaät thöôøng vui, khoâng coù söï bieán chuyeån thay ñoåi neân goïi laø nieàm vui lôùn lao.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Coù ba loaïi caûm thoï, moät laø caûm thoï khoå, hai laø caûm thoï vui, ba laø caûm thoï khoâng khoå khoâng vui.

“Caûm thoï khoâng khoå khoâng vui cuûa phaøm phu [thaät ra] cuõng chính laø [caûm thoï] khoå. Nieát-baøn tuy cuõng laø khoâng khoå khoâng vui, nhöng goïi laø nieàm vui lôùn lao. Vì laø nieàm vui lôùn lao neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

1 ÔÛ ñaây ñang noùi ñeán caùc nieàm vui theá tuïc, cuûa phaøm phu. Veà söï vui naøy, vaên Quy Sôn caûnh saùch noùi roõ: “Vui chính laø nguyeân nhaân cuûa khoå.” (Laïc thò khoå nhaân.)

502


“Thöù hai laø vì heát söùc tónh laëng neân goïi laø nieàm vui lôùn lao. Taùnh cuûa Nieát-baøn laø heát söùc tónh laëng. Vì sao vaäy? Vì lìa xa taát caû caùc phaùp roái raém oàn aøo. Vì laø heát söùc tónh laëng neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thöù ba laø vì roõ bieát taát caû neân goïi laø nieàm vui lôùn lao. Neáu khoâng phaûi laø roõ bieát taát caû thì khoâng goïi laø nieàm vui lôùn lao. Vì chö Phaät Nhö Lai roõ bieát taát caû neân goïi laø nieàm vui lôùn lao. Vì coù nieàm vui lôùn lao neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thöù tö laø vì thaân khoâng hö hoaïi neân goïi laø nieàm vui lôùn lao. Neáu thaân coù söï hö hoaïi, aét khoâng goïi laø vui. Thaân Nhö Lai [beàn chaéc] nhö kim cang, khoâng theå hö hoaïi, chaúng phaûi thaân phieàn naõo, chaúng phaûi thaân voâ thöôøng, cho neân goïi laø nieàm vui lôùn lao. Vì coù nieàm vui lôùn lao neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Nhöõng teân goïi ôû theá gian, hoaëc coù nhaân duyeân, hoaëc khoâng coù nhaân duyeân.

“Nhöõng tröôøng hôïp coù nhaân duyeân laø nhö teân oâng Xaù-lôïi-phaát. Vì meï teân laø Xaù-lôïi, nhaân theo meï maø ñaët teân neân goïi laø Xaù-lôïi-phaát; hoaëc nhö ñaïo nhaân Ma-du-la sanh ôû Ma-du-la, nhaân theo nôi [sanh] aáy maø ñaët teân neân goïi laø ñaïo nhaân Ma-du-la; hoaëc nhö Muïc-kieàn-lieân, Muïc-kieàn-lieân laø hoï, nhaân theo hoï maø ñaët teân neân goïi laø Muïc-kieàn-lieân; hoaëc nhö ta sanh trong doøng hoï Coà-ñaøm, nhaân theo hoï maø ñaët teân neân goïi ta laø Coà-ñaøm; hoaëc nhö baø ñöa tin Tyø-xaù-khö,1 Tyø-xaù-khö laø teân moät ngoâi sao, nhaân theo teân sao maø ñaët teân neân goïi laø Tyø-xaù-khö; hoaëc nhö ngöôøi coù 1 Tyø-xaù-khö (Viśākhā) laø moät vò öu-baø-di (nöõ cö só) ôû thaønh Xaù-veä. Ñöùc Phaät

giao cho baø nhieäm vuï thoâng tin qua laïi giöõa caùc vò trong taêng ñoaøn tyø-kheo vaø tyø-kheo ni. Baø cuõng laø ngöôøi ñeà ñaït yù nguyeän cuûa caùc vò öu-baø-di khaùc leân ñöùc Phaät.

503


saùu ngoùn tay, nhaân theo saùu ngoùn tay aáy maø goïi teân laø Luïc chæ; hoaëc nhö nhöõng danh xöng Phaät noâ laø toâi tôù cuûa Phaät, Thieân noâ laø toâi tôù cuûa chö thieân, ñeàu laø nhaân nôi Phaät, nôi chö thieân maø coù; hoaëc nhö nhöõng loaøi töø choã aåm öôùt maø sanh ra, ngöôøi ta beøn goïi laø thaáp sanh; hoaëc nhaân theo tieáng keâu cuûa caùc gioáng vaät maø ñaët teân nhö ca-ca-la,1 cöùu-cöùu-la,2 ñaùt-ñaùt-la...3 Nhöõng teân goïi nhö vaäy ñeàu laø do nhaân duyeân maø coù.

“Nhöõng tröôøng hôïp khoâng do nhaân duyeân laø nhö caùc teân goïi hoa sen, ñaát, nöôùc, löûa, gioù, hö khoâng... Nhö teân goïi maïn-ñaø-baø coù hai nghóa, moät laø chæ cung ñieän, hai laø chæ vieäc uoáng nöôùc. Chæ rieâng cung ñieän, khoâng noùi vieäc uoáng nöôùc cuõng goïi laø maïn-ñaø-baø. Nhö teân goïi taùt-baø-xa-ña nghóa laø caùi duø che con raén,4 thaät chaúng phaûi laø caùi duø che raén. Ñoù goïi laø khoâng coù nguyeân nhaân maø göôïng eùp ñaët thaønh teân. Nhö teân goïi ñeå-la-baø-di coù nghóa laø aên daàu, nhöng thaät khoâng coù vieäc aên aên daàu, göôïng eùp ñaët teân goïi laø aên daàu. Ñoù goïi laø khoâng coù nhaân duyeân maø göôïng eùp ñaët thaønh teân goïi.

“Thieän nam töû! Ñaïi Nieát-baøn naøy cuõng laø nhö vaäy, khoâng coù nhaân duyeân, chæ göôïng eùp ñaët thaønh teân goïi.

1 Ca-ca-la (kākāla): con quaï, nhaân theo tieáng keâu cuûa quaï maø tieáng Phaïn goïi laø ca-ca-la.

2 Cöùu-cöùu-la (kaukkuṭika), cuõng ñoïc laø cöu-cöu-traù: con gaø, nhaân theo tieáng keâu cuûa gaø maø tieáng Phaïn goïi laø cöùu-cöùu-la.

3 Ñaùt-ñaùt-la: teân khaùc chæ con gaø, vì nghe theo tieáng keâu maø ñaët teân neân thaønh hai teân khaùc nhau. Huyeàn öùng aâm nghóa, quyeån 2 vieát: “Ñaùt-ñaùt-la, thò keâ thanh daõ.” (Ñaùt-ñaùt-la laø tieáng keâu cuûa con gaø.). Tueä Laâm aâm nghóa, quyeån 26 vieát: “Ñaùt-ñaùt-la, duïng thanh ñaéc danh.” (Ñaùt-ñaùt-la, duøng tieáng keâu maø ñaët teân.) Theo caû hai saùch naøy thì bieát ñaùt-ñaùt-la ñuùng laø teân goïi ñeå chæ con gaø.

4 Chæ caùi mang raén khi phuøng lôùn ra.

504


“Thieän nam töû! Ví nhö hö khoâng, chaúng phaûi nhaân nôi khoaûng khoâng nhoû maø goïi laø ñaïi khoâng. Nieát-baøn cuõng vaäy, chaúng phaûi nhaân nôi töôùng nhoû nhaët maø goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Ví nhö söï vaät khoâng theå caân löôøng, khoâng theå nghó baøn neân goïi laø ñaïi. Nieát-baøn cuõng vaäy, vì khoâng theå caân löôøng, khoâng theå nghó baøn neân ñöôïc goïi laø Ñaïi Nieát-baøn. Vì thanh tònh thuaàn khieát neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Theá naøo laø thanh tònh thuaàn khieát? Thanh tònh coù boán loaïi.

“Nhöõng gì laø boán?“Thöù nhaát, hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu goïi laø

khoâng thanh tònh, vì coù theå döùt tröø maõi maõi neân ñöôïc goïi laø thanh tònh. Thanh tònh töùc Nieát-baøn. Nieát-baøn nhö vaäy cuõng ñöôïc goïi laø hieän höõu. Nhöng Nieát-baøn aáy thaät chaúng phaûi laø hieän höõu. Chö Phaät Nhö Lai vì tuøy thuaän theá tuïc neân noùi raèng Nieát-baøn hieän höõu. Ví nhö ngöôøi ñôøi, chaúng phaûi cha goïi laø cha, chaúng phaûi meï goïi laø meï, thaät chaúng phaûi cha meï maø goïi laø cha meï. Nieát-baøn cuõng nhö theá, vì tuøy thuaän theá tuïc neân noùi raèng chö Phaät coù Ñaïi Nieát-baøn.

“Thöù hai laø do nghieäp thanh tònh. Taát caû phaøm phu, vì nghieäp khoâng thanh tònh neân khoâng coù Nieát-baøn. Chö Phaät Nhö Lai vì nghieäp thanh tònh neân goïi laø thanh tònh thuaàn khieát. Vì thanh tònh thuaàn khieát neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

505


“Thöù ba laø do thaân thanh tònh. Neáu thaân voâ thöôøng thì goïi laø khoâng thanh tònh. Thaân Nhö Lai thöôøng toàn neân goïi laø thanh tònh thuaàn khieát. Vì thanh tònh thuaàn khieát neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thöù tö laø do taâm thanh tònh. Neáu taâm coù laäu hoaëc aét goïi laø khoâng thanh tònh. Taâm Phaät khoâng coù laäu hoaëc neân goïi laø thanh tònh thuaàn khieát. Vì thanh tònh thuaàn khieát neân goïi laø Ñaïi Nieát-baøn.

“Thieän nam töû! Nhö vaäy goïi laø thieän nam töû, thieän nöõ nhaân tu taäp vaø haønh trì theo kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy ñöôïc thaønh töïu ñaày ñuû phaàn coâng ñöùc thöù nhaát.”1

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNHEÁT QUYEÅN HAI MÖÔI BA

1 Coâng ñöùc thöù nhaát: ÔÛ ñaàu quyeån 21 Phaät daïy raèng Boà Taùt tu haønh kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy seõ ñöôïc möôøi coâng ñöùc. Trong möôøi coâng ñöùc aáy, coâng ñöùc thöù nhaát coù naêm ñieàu: Moät laø nhöõng ñieàu khoâng [theå] nghe coù theå ñöôïc nghe. Hai laø ñöôïc nghe roài coù theå laøm lôïi ích. Ba laø coù theå tröø döùt loøng nghi hoaëc. Boán laø taâm saùng suoát ngay thaúng khoâng taø vaïy. Naêm laø coù theå bieát ñöôïc taïng saâu kín cuûa Nhö Lai. Töø ñaàu quyeån 21 cho ñeán heát quyeån 23 naøy laø giaûng xong phaàn coâng ñöùc thöù nhaát.

572

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØNQUYEÅN HAI MÖÔI BOÁN1


Phaåm thöù möôøi – Phaàn boán

Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø Ñaïi Boà Taùt tu taäp haønh trì kinh Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû

coâng ñöùc thöù nhì?2

“Thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp haønh trì kinh Ñaïi Nieát-baøn, nhöõng choã tröôùc ñaây khoâng chöùng ñaéc thì nay chöùng ñaéc, tröôùc ñaây khoâng nhìn thaáy thì nay ñöôïc thaáy, tröôùc ñaây khoâng nghe thì nay ñöôïc nghe, tröôùc ñaây khoâng ñeán thì nay ñaït ñeán, tröôùc ñaây khoâng bieát thì nay ñöôïc bieát.

“Sao goïi laø choã tröôùc ñaây khoâng chöùng ñaéc thì nay chöùng ñaéc? Nhö noùi veà thaàn thoâng, tröôùc ñaây khoâng chöùng ñaéc thì nay chöùng ñaéc.

1 Theo Nam baûn thì töø ñaây heát quyeån 21, baét ñaàu quyeån 22, phaåm Boà Taùt Quang Minh Cao Quyù Ñöùc Vöông, phaàn thöù tö (Quang Minh Cao Quyù Ñöùc Vöông Boà Taùt phaåm chi töù).

2 ÔÛ ñaàu quyeån 21, Phaät daïy raèng Boà Taùt tu haønh Kinh Ñaïi Nieát-baøn seõ ñöôïc 10 coâng ñöùc. Töø quyeån 21 ñeán cuoái quyeån 23 ñaõ giaûng xong phaàn coâng ñöùc thöù nhaát. Quyeån 24 naøy giaûng giaûi töø coâng ñöùc thöù nhì cho ñeán coâng ñöùc thöù saùu.

573


“Thaàn thoâng coù hai loaïi, moät laø noäi thoâng, hai laø ngoaïi thoâng. Ngoaïi thoâng laø nhöõng thaàn thoâng maø ngoaïi ñaïo cuõng coù. Noäi thoâng laø nhöõng thaàn thoâng chæ coù trong ñaïo Phaät, laïi phaân thaønh hai loaïi. Moät laø thaàn thoâng cuûa haøng Nhò thöøa, hai laø thaàn thoâng cuûa haøng Boà Taùt.

“Boà Taùt tu taäp haønh trì kinh Ñaïi Nieát-baøn chöùng ñaéc nhöõng thaàn thoâng maø haøng Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi ñeàu khoâng coù ñöôïc.

“Vì sao noùi laø Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi khoâng cuøng coù ñöôïc? Haøng Nhò thöøa khi hieän thaàn thoâng bieán hoùa, moãi moät taâm chæ hoùa hieän ñöôïc moät pheùp, khoâng hoùa hieän ñöôïc nhieàu. Boà Taùt khoâng phaûi vaäy, chæ trong moät taâm coù theå hoùa hieän ñaày ñuû caùc thaân trong Naêm ñöôøng.1 Vì sao vaäy? Vì coù ñöôïc theá löïc cuûa kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy. Ñoù goïi laø choã tröôùc ñaây khoâng chöùng ñaéc thì nay chöùng ñaéc.

“Laïi nöõa, sao goïi laø choã tröôùc ñaây khoâng chöùng ñaéc thì nay chöùng ñaéc? Nhö noùi veà thaân ñöôïc töï taïi, taâm ñöôïc töï taïi. Vì sao vaäy? Thaân taâm cuûa taát caû phaøm phu ñeàu khoâng ñöôïc töï taïi: hoaëc taâm tuøy theo thaân, hoaëc thaân tuøy theo taâm.

“Theá naøo laø taâm tuøy theo thaân? Ví nhö ngöôøi say röôïu, trong thaân coù röôïu. Khi aáy thaân chuyeån ñoäng thì taâm cuõng theo ñoù maø ñoäng. Laïi nhö thaân moûi meät thì taâm cuõng theo ñoù maø moûi meät. Nhö theá goïi laø taâm tuøy theo thaân.

“Laïi nhö ñöùa treû thô, thaân theå beù nhoû, taâm cuõng theo ñoù maø nhoû. Ngöôøi tröôûng thaønh roài thaân lôùn, taâm cuõng 1 Naêm ñöôøng: Töùc naêm caûnh giôùi thoï sanh cuûa chuùng sanh, bao goàm coõi trôøi, coõi

ngöôøi, coõi ngaï quyû, coõi suùc sanh vaø coõi ñòa nguïc. Cuõng töông töï nhö khi noùi veà Luïc ñaïo, nhöng khoâng coù caûnh giôùi a-tu-la.

574


theo ñoù maø lôùn. Laïi nhö coù ngöôøi thaân theå thoâ nhaùm, taâm thöôøng nghó nhôù, ao öôùc coù ñöôïc loaïi thuoác môõ ñeå thoa treân thaân cho ñöôïc trôn laùng. Nhö theá goïi laø taâm tuøy theo thaân.

“Theá naøo laø thaân tuøy theo taâm? Nhö noùi veà nhöõng vieäc ñeán, ñi, ngoài, naèm, tu haønh boá thí, trì giôùi, nhaãn nhuïc, tinh taán... Ngöôøi saàu naõo thì thaân theå gaày yeáu tieàu tuïy, ngöôøi vui veû thì thaân theå maäp maïp töôi nhuaän; ngöôøi hoát hoaûng thì thaân theå run raåy, ngöôøi chuù taâm nghe thuyeát phaùp thì thaân theå vui nheï, thoaûi maùi; ngöôøi ñau thöông khoùc loùc thì nöôùc maét tuoân traøo. Nhö theá goïi laø thaân tuøy theo taâm.

“Boà Taùt khoâng phaûi vaäy, ñoái vôùi thaân vaø taâm ñeàu ñöôïc töï taïi. Nhö theá goïi laø choã tröôùc ñaây khoâng chöùng ñaéc thì nay chöùng ñaéc.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt hoùa hieän thaân töôùng nhö haït buïi nhoû, duøng nhöõng thaân nhö buïi nhoû aáy maø coù theå hieän ñeán khaép voâ löôïng voâ bieân coõi theá giôùi Phaät nhieàu nhö caùt soâng Haèng, khoâng coù gì chöôùng ngaïi, nhöng trong taâm vaãn thöôøng an ñònh khoâng heà xao ñoäng. Nhö theá goïi laø taâm khoâng tuøy theo thaân. Nhö theá goïi laø choã tröôùc ñaây khoâng chöùng ñaéc thì nay chöùng ñaéc.

“Theá naøo laø choã tröôùc ñaây khoâng ñeán maø nay ñaït ñeán? Choã maø taát caû Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi ñeàu khoâng theå ñaït ñeán, Boà Taùt coù theå ñaït ñeán. Vì theá goïi laø choã tröôùc ñaây khoâng ñeán maø nay ñaït ñeán.

“Taát caû haøng Thanh vaên vaø Phaät Bích-chi tuy duøng thaàn thoâng cuõng khoâng theå bieán thaân nhö haït buïi cöïc nhoû maø

575


hieän ñeán khaép voâ löôïng theá giôùi Phaät nhieàu nhö caùt soâng Haèng. Haøng Thanh vaên vaø Duyeân giaùc, khi thaân ñoäng thì taâm cuõng theo ñoù maø ñoäng. Boà Taùt khoâng phaûi theá, tuy taâm khoâng heà xao ñoäng nhöng thaân bieán hieän ñeán khaép moïi nôi. Nhö theá goïi laø Boà Taùt taâm khoâng tuøy theo thaân.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Boà Taùt hoùa thaân lôùn nhö coõi theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân, roài duøng thaân to lôùn aáy ñi vaøo trong thaân nhoû beù nhö haït buïi, nhöng luùc baáy giôø taâm khoâng theo ñoù maø nhoû laïi. Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc tuy coù theå hoùa thaân lôùn nhö coõi theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân, nhöng khoâng theå duøng thaân to lôùn nhö vaäy ñi vaøo trong thaân nhoû beù nhö haït buïi. Vieäc nhö theá coøn khoâng theå laøm ñöôïc, huoáng chi laïi coù theå giöõ cho taâm khoâng tuøy ñoäng theo thaân? Nhö theá goïi laø Boà Taùt taâm khoâng tuøy theo thaân.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt duøng moät aâm thanh coù theå khieán cho chuùng sanh trong khaép coõi theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân ñeàu nghe ñöôïc, nhöng trong taâm khoâng heà nghó raèng mình khieán cho aâm thanh aáy vang ñeán caùc theá giôùi, laøm cho caùc chuùng sanh chöa töøng nghe maø nay ñöôïc nghe. Boà Taùt töø tröôùc cuõng khoâng heà noùi raèng: ‘Ta laøm cho chuùng sanh töø tröôùc chöa nghe nay ñöôïc nghe.’

“Neáu ngöôøi noùi raèng: ‘Nhôø söï thuyeát phaùp cuûa ta neân chuùng sanh chöa nghe nay ñöôïc nghe.’ Neân bieát raèng ngöôøi aáy khoâng theå chöùng ñaéc quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì sao vaäy? Vì neáu nghó raèng: ‘Ta vì nhöõng chuùng sanh chöa ñöôïc nghe maø thuyeát phaùp’, thì taâm nhö vaäy chính laø taâm sanh töû. Taâm aáy ñaõ döùt maát nôi taát caû

576


caùc vò Boà Taùt. Vì nghóa aáy neân thaân taâm cuûa Ñaïi Boà Taùt chaúng tuøy theo nhau.

“Thieän nam töû! Thaân taâm cuûa taát caû phaøm phu ñeàu tuøy theo nhau. Boà Taùt khoâng phaûi vaäy. Vì hoùa ñoä chuùng sanh neân tuy hieän thaân nhoû beù nhöng taâm khoâng vì theá maø nhoû beù. Vì sao vaäy? Vì taâm taùnh cuûa chö Boà Taùt thöôøng roäng lôùn. Tuy hoùa hieän thaân to lôùn nhöng taâm cuõng khoâng theo ñoù maø lôùn.

“Theá naøo laø thaân to lôùn? Laø thaân lôùn nhö coõi theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân. Theá naøo laø taâm nhoû? Laø vieäc laøm nhö ñöùa treû con. Do nhöõng nghóa treân neân Boà Taùt taâm chaúng tuøy theo thaân.

“Ñaïi Boà Taùt traûi qua voâ soá kieáp ñaõ xa lìa vieäc uoáng röôïu, nhöng taâm vaãn xao ñoäng; taâm khoâng ñau thöông khoå naõo nhöng thaân vaãn rôi leä; thaät khoâng hoaûng hoát nhöng thaân vaãn run raåy. Vì nhöõng nghóa aáy, neân bieát raèng thaân taâm cuûa Boà Taùt töï taïi, khoâng tuøy theo nhau. Ñaïi Boà Taùt chæ hoùa hieän moät thaân nhöng moãi chuùng sanh ñeàu nhìn thaáy khaùc nhau.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø Ñaïi Boà Taùt tu taäp haønh trì kinh Ñaïi Nieát-baøn, choã tröôùc ñaây khoâng nghe thì nay ñöôïc nghe? Ñaïi Boà Taùt tröôùc heát duøng töôùng traïng cuûa caùc aâm thanh nhö tieáng voi, tieáng ngöïa, tieáng xe, tieáng ngöôøi, tieáng tuø vaø, tieáng troáng, tieáng caùc loaïi tieâu, saùo... tieáng ca haùt, tieáng cöôøi ñuøa... maø tu taäp. Nhôø tu taäp neân coù theå nghe ñöôïc aâm thanh ôû caùc caûnh giôùi ñòa nguïc trong voâ löôïng theá giôùi Tam thieân Ñaïi thieân. Laïi tieáp tuïc tu taäp neân ñöôïc nhó caên khaùc laï, khaùc vôùi thieân nhó cuûa

577


haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Vì sao vaäy? Choã ñöôïc nhó caên thanh tònh cuûa haøng Nhò thöøa neáu nöông theo boán ñaïi thanh tònh maàu nhieäm cuûa Sô thieàn thì chæ nghe ñöôïc aâm thanh trong caûnh giôùi Sô thieàn maø thoâi, khoâng nghe ñöôïc aâm thanh trong caûnh giôùi Nhò thieàn. Cho ñeán Töù thieàn cuõng laø nhö vaäy. Tuy coù theå nhaát thôøi nghe ñöôïc aâm thanh trong coõi theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân, nhöng khoâng theå nghe ñöôïc aâm thanh trong voâ löôïng voâ bieân theá giôùi nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng. Vì nghóa aáy neân choã ñöôïc nhó caên cuûa Boà Taùt khaùc vôùi choã ñöôïc nhó caên cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Vì nghóa aáy neân choã tröôùc ñaây khoâng nghe thì nay [tu taäp kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn naøy roài seõ] ñöôïc nghe.

“Tuy nghe aâm thanh nhöng trong taâm khoâng heà coù töôùng nghe aâm thanh, khoâng khôûi caùc töôùng hieän höõu, thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, töôùng töï chuû, töôùng nöông theo, töôùng taïo taùc, töôùng nguyeân nhaân, töôùng nhaát ñònh, töôùng keát quaû. Vì nghóa aáy neân nhöõng choã tröôùc ñaây caùc vò Boà Taùt khoâng nghe thì nay ñöôïc nghe.”

Baáy giôø, Ñaïi Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Neáu Nhö Lai daïy raèng khoâng khôûi caùc töôùng nhaát ñònh, töôùng keát quaû thì nghóa aáy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Tröôùc ñaây Nhö Lai coù daïy: ‘Neáu ai nghe ñöôïc moät caâu, moät chöõ trong kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy thì nhaát ñònh seõ ñöôïc thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì sao nay Nhö Lai laïi noùi raèng khoâng nhaát ñònh, khoâng keát quaû? Neáu [quaû thaät seõ] ñöôïc thaønh töïu A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà thì ñoù töùc laø töôùng

578


nhaát ñònh, laø töôùng keát quaû. Vì sao noùi raèng khoâng [coù caùc töôùng] nhaát ñònh, töôùng keát quaû? Do nôi vieäc nghe tieáng xaáu aùc neân sanh loøng xaáu aùc. Vì sanh loøng xaáu aùc, aét phaûi rôi vaøo ba ñöôøng aùc. Neáu rôi vaøo ba ñöôøng aùc thì ñoù chính laø [töôùng] nhaát ñònh, laø [töôùng] keát quaû. Vì sao laïi noùi raèng khoâng [coù töôùng] nhaát ñònh, khoâng [coù töôùng] keát quaû?”

Luùc aáy, ñöùc Nhö Lai ngôïi khen [Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông]: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû, oâng kheùo coù theå thöa hoûi ñöôïc lôøi nhö theá! Giaû söû chö Phaät daïy raèng caùc aâm thanh coù töôùng nhaát ñònh, coù töôùng keát quaû, aét ñoù khoâng phaûi laø töôùng cuûa chö Phaät Theá Toân, chính laø töôùng cuûa Ma vöông, töôùng sanh töû, töôùng xa caùch Nieát-baøn.

“Vì sao vaäy? Choã dieãn thuyeát cuûa taát caû chö Phaät ñeàu khoâng coù töôùng nhaát ñònh, töôùng keát quaû.

“Thieän nam töû! Ví nhö trong löôõi ñao saùng phaûn chieáu khuoân maët ngöôøi, döïng ñöùng löôõi ñao thì thaáy maët daøi, ñaët naèm ngang thì thaáy maët roäng. Neáu coù töôùng nhaát ñònh, vì sao coù vieäc döïng ñöùng löôõi ñao thì thaáy maët daøi, ñaët naèm ngang thì thaáy maët roäng? Vì nghóa aáy, choã dieãn thuyeát cuûa chö Phaät Theá Toân ñeàu khoâng coù töôùng nhaát ñònh, khoâng coù töôùng keát quaû.

“Thieän nam töû! Nieát-baøn thaät chaúng phaûi laø keát quaû cuûa aâm thanh. Neáu nhö Nieát-baøn laø keát quaû cuûa aâm thanh thì Nieát-baøn khoâng phaûi phaùp thöôøng toàn.

579


“Thieän nam töû! Ví nhö ôû theá gian, do coù nguyeân nhaân maø sanh ra söï vaät. Coù nhaân aét coù quaû, khoâng nhaân thì khoâng quaû. Vì nhaân laø voâ thöôøng neân quaû cuõng laø voâ thöôøng. Vì sao vaäy? Vì nhaân taïo thaønh quaû, quaû cuõng taïo thaønh nhaân. Vì nghóa aáy neân taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng coù töôùng nhaát ñònh. Neáu nhö Nieát-baøn do nhaân maø sanh, thì nhaân laø voâ thöôøng neân quaû cuõng phaûi voâ thöôøng.

“Nhöng Nieát-baøn chaúng phaûi do nhaân sanh, neân baûn theå cuûa Nieát-baøn khoâng phaûi laø keát quaû, vì theá neân thöôøng toàn.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân baûn theå cuûa Nieát-baøn laø khoâng nhaát ñònh, khoâng keát quaû.

“Thieän nam töû! Nhöng Nieát-baøn ñoù cuõng coù theå noùi laø nhaát ñònh, cuõng coù theå noùi laø keát quaû. Theá naøo laø nhaát ñònh? Nieát-baøn cuûa taát caû chö Phaät ñeàu thöôøng, laïc, ngaõ, tònh, cho neân laø nhaát ñònh; ñeàu khoâng coù sanh, giaø, hö hoaïi, cho neân laø nhaát ñònh. Nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà, phaïm boán troïng caám, phæ baùng kinh Phöông ñaúng, taïo naêm toäi nghòch, [neáu] buoâng boû taâm aáy thì nhaát ñònh seõ chöùng ñaéc Nieát-baøn, cho neân laø nhaát ñònh.

“Thieän nam töû! Nhö oâng vöøa noùi, neáu ngöôøi naøo ñöôïc nghe Phaät thuyeát giaûng moät caâu, moät chöõ trong kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy, seõ ñöôïc thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Ñoái vôùi nghóa aáy oâng chöa thaät hieåu roõ. Haõy laéng nghe cho kyõ, ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng noùi roõ hôn.

580


“Thieän nam töû! Nhö coù thieän nam töû, thieän nöõ nhaân naøo nghe ñöôïc moät chöõ, moät caâu trong kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy maø khoâng khôûi thaønh töôùng chöõ nghóa vaên töï, khoâng khôûi thaønh töôùng [ñöôïc] nghe, khoâng khôûi thaønh töôùng Phaät, khoâng khôûi thaønh töôùng thuyeát giaûng, yù nghóa nhö vaäy goïi laø töôùng voâ töôùng. Do töôùng voâ töôùng neân ñöôïc thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Nhö oâng coù noùi, vì nghe aâm thanh xaáu aùc neân rôi vaøo ba ñöôøng aùc. Nghóa naøy khoâng ñuùng. Vì sao vaäy? Khoâng phaûi do aâm thanh xaáu aùc maø rôi vaøo ba ñöôøng aùc. Neân bieát raèng keát quaû aáy laø do taâm xaáu aùc.

Vì sao vaäy? Coù nhieàu ngöôøi tuy nghe aâm thanh xaáu aùc nhöng trong taâm chaúng sanh khôûi ñieàu xaáu aùc. Cho neân phaûi bieát raèng aâm thanh xaáu aùc khoâng phaûi nguyeân nhaân sanh vaøo ba ñöôøng aùc. Ñoù laø chuùng sanh do phieàn naõo troùi buoäc, taâm xaáu aùc phaùt trieån theâm nhieàu neân phaûi sanh vaøo ba ñöôøng aùc, thaät chaúng phaûi do aâm thanh xaáu aùc.

“Neáu nhö aâm thanh coù töôùng nhaát ñònh thì taát caû nhöõng ngöôøi nghe leõ ra ñeàu phaûi sanh taâm xaáu aùc. Nhöng coù ngöôøi sanh taâm xaáu aùc, coù ngöôøi laïi khoâng sanh taâm xaáu aùc, vaäy neân phaûi bieát raèng aâm thanh khoâng coù töôùng nhaát ñònh. Vì khoâng coù töôùng nhaát ñònh neân cuõng nhaân nôi ñoù maø coù ngöôøi khoâng sanh taâm xaáu aùc.”

[Luùc aáy, Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông laïi thöa hoûi:] “Baïch Theá Toân! Neáu aâm thanh laø khoâng nhaát ñònh, vì sao Boà Taùt tröôùc ñaây khoâng nghe maø nay ñöôïc nghe?”

581


[Phaät daïy:] “Thieän nam töû! AÂm thanh khoâng coù töôùng nhaát ñònh, choã tröôùc ñaây khoâng nghe, nay khieán cho caùc Boà Taùt ñöôïc nghe. Vì nghóa aáy neân ta daïy raèng: ‘Choã tröôùc ñaây khoâng nghe maø nay ñöôïc nghe.’

“Thieän nam töû! Sao goïi laø choã tröôùc ñaây khoâng thaáy maø nay ñöôïc thaáy?

“Thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, tröôùc heát duøng caùc töôùng cuûa aùnh saùng nhö laø maët trôøi, maët traêng, tinh tuù, ñeøn ñuoác, aùnh saùng cuûa caùc loaïi minh chaâu, döôïc thaûo... maø tu taäp. Nhôø tu taäp neân ñaït ñöôïc nhaõn caên khaùc laï, khaùc vôùi choã ñaït ñöôïc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc.

“Theá naøo laø khaùc? Choã ñaït ñöôïc thieân nhaõn thanh tònh cuûa haøng Nhò thöøa neáu döïa vaøo nhaõn caên boán ñaïi ôû Duïc giôùi thì khoâng thaáy ñöôïc caûnh giôùi Sô thieàn. Neáu döïa vaøo Sô thieàn thì khoâng thaáy ñöôïc nhöõng caûnh giôùi cao hôn. Thaäm chí khoâng theå töï thaáy ñöôïc con maét cuûa mình. Neáu muoán nhìn thaáy nhieàu thì toái ña cuõng chæ ñöôïc heát coõi theá giôùi Tam thieân ñaïi thieân.

“Ñaïi Boà Taùt khoâng tu thieân nhaõn, nhìn thaáy nhöõng thaân töôùng hình saéc toát ñeïp ñeàu laø töôùng xöông traéng. Tuy nhìn thaáy töôùng hình saéc cuûa caùc theá giôùi phöông khaùc nhieàu nhö caùt soâng Haèng, nhöng khoâng khôûi töôùng hình saéc, khoâng khôûi töôùng thöôøng toàn, töôùng hieän höõu, töôùng söï vaät, töôùng danh töï... [Boà Taùt] khôûi töôùng nhaân duyeân,1 khoâng khôûi töôùng thaáy, khoâng cho raèng con maét

1 Khôûi töôùng nhaân duyeân: thaáy bieát raèng heát thaûy moïi hình saéc ñeàu do nhaân duyeân hôïp thaønh maø coù.

582


naøy laø töôùng thanh tònh vi dieäu. Chæ thaáy coù töôùng nhaân duyeân vaø chaúng phaûi nhaân duyeân maø thoâi.

“Theá naøo laø nhaân duyeân? Hình saéc laø nhaân duyeân cuûa con maét. Neáu nhö hình saéc khoâng phaûi nhaân duyeân thì taát caû phaøm phu leõ ra khoâng sanh khôûi töôùng thaáy saéc. Vì nghóa aáy neân goïi hình saéc laø nhaân duyeân.

“Noùi chaúng phaûi nhaân duyeân, ñoù laø Ñaïi Boà Taùt tuy cuõng nhìn thaáy nhöng khoâng sanh khôûi töôùng saéc, neân chaúng phaûi nhaân duyeân. Vì nghóa aáy neân thieân nhaõn thanh tònh maø Boà Taùt ñaït ñöôïc khaùc vôùi choã ñaït ñöôïc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Do nghóa aáy maø trong cuøng moät luùc Boà Taùt coù theå nhìn thaáy khaép caùc theá giôùi cuûa chö Phaät hieän taïi trong möôøi phöông. Ñoù goïi laø Boà Taùt tröôùc kia khoâng thaáy maø nay ñöôïc thaáy.

“Cuõng vì nghóa aáy, Boà Taùt coù theå nhìn thaáy ñeán nhöõng haït buïi nhoû maø Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå nhìn thaáy. Cuõng vì nghóa aáy, tuy töï thaáy ñöôïc maét mình nhöng khoâng heà khôûi töôùng thaáy, chæ thaáy töôùng voâ thöôøng, thaáy roõ thaân phaøm phu chaát chöùa ba möôi saùu thöù,1 ñaày daãy nhöõng söï baát tònh, cuõng [roõ raøng] nhö nhìn traùi a-ma-laëc ñaët trong loøng baøn tay. Vì nghóa aáy neân tröôùc ñaây khoâng thaáy maø nay ñöôïc thaáy.

“Neáu Boà Taùt nhìn thaáy töôùng hình saéc cuûa moãi chuùng sanh lieàn bieát ngay ñöôïc caên cô cuûa ngöôøi aáy laø Ñaïi thöøa

1 Ba möôi saùu thöù (Tam thaäp luïc vaät): Moät caùch lieät keâ töôïng tröng caùc chi tieát hôïp thaønh thaân ngöôøi, bao goàm: 12 thöù ngoaøi thaân: toùc, loâng, moùng, raêng, döû gheøn, nöôùc maét, nöôùc mieáng, ñaøm daõi, phaån, nöôùc tieåu, caùu gheùt, moà hoâi; 12 thöù trong thaân: da, da non, maùu, thòt, gaân, maïch, xöông, tuûy, môõ trong, môõ ngoaøi, naõo, maïc; 12 cô quan noäi taïng: gan, maät, ruoät, daï daøy, laùch, caät, tim, phoåi, sanh taïng (tam tieâu), thuïc taïng (baøng quang), ñaøm traéng, ñaøm ñoû.

583


hay Tieåu thöøa. Boà Taùt chaïm vaøo y phuïc cuûa chuùng sanh cuõng bieát ñöôïc nhöõng caên taùnh khaùc bieät, hoaëc thieän, hoaëc aùc. Vì nghóa aáy neân coù choã tröôùc ñaây khoâng bieát maø nay ñöôïc bieát. Moät khi nhìn thaáy thì [nhöõng ñieàu] tröôùc kia khoâng bieát nay lieàn ñöôïc bieát. Do bieát nhö vaäy neân tröôùc kia khoâng thaáy maø nay ñöôïc thaáy.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Sao goïi laø choã tröôùc ñaây Boà Taùt khoâng bieát maø nay ñöôïc bieát? Ñaïi Boà Taùt tuy roõ bieát caùc taâm tham, saân, si cuûa phaøm phu nhöng khoâng heà khôûi caùc töôùng taâm cuøng taâm sôû,1 khoâng khôûi töôùng chuùng sanh cuøng töôùng söï vaät; tu taäp theo Ñeä nhaát nghóa2 neân thaáy ñöôïc taát caû roát cuøng ñeàu laø töôùng khoâng.

“Vì sao vaäy? Vì taát caû Boà Taùt thöôøng kheùo tu taäp taùnh khoâng, töôùng khoâng. Nhôø tu taäp phaùp khoâng neân choã tröôùc ñaây khoâng bieát maø nay ñöôïc bieát.

“Theá naøo laø bieát? Ñoù laø bieát raèng khoâng thaät coù ta vaø vaät cuûa ta; bieát raèng taát caû chuùng sanh ñeàu coù taùnh Phaät. Vì coù taùnh Phaät neân nhöõng keû nhaát-xieån-ñeà neáu buoâng boû taâm [nhaát-xieån-ñeà] thì nhaát ñònh seõ ñöôïc thaønh töïu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Nhöõng ñieàu nhö vaäy ñeàu laø choã maø haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc khoâng theå bieát ñöôïc, Boà Taùt coù theå bieát. Vì nghóa aáy neân choã tröôùc ñaây khoâng bieát maø nay ñöôïc bieát.

1 Töôùng taâm vaø taâm sôû: Töôùng traïng cuûa taâm vaø nhöõng hình thaùi caûm xuùc, taâm traïng khaùc nhau. Nguyeân baûn duøng taâm soá (心數) laø moät caùch duøng cuõ maø ngaøy nay ñaõ ñöôïc thay baèng taâm sôû (心所).

2 Ñeä nhaát nghóa: chaân lyù hay söï thaät tuyeät ñoái, roát raùo, ñeå phaân bieät vôùi Theá ñeá, Tuïc ñeá hay söï thaät töông ñoái. Khi ta nhìn thaáy vaø moâ taû söï vaät theo hieän traïng cuûa noù nhö ñöôïc nhìn thaáy, ñoù laø söï thaät töông ñoái. Boà Taùt quaùn xeùt thaáy ñöôïc baûn theå tuyeät ñoái, roát raùo cuûa söï vaät, ñoù laø Ñeä nhaát nghóa hay Ñeä nhaát nghóa ñeá.

584


“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø choã tröôùc ñaây khoâng bieát maø nay ñöôïc bieát? Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn nhôù laïi ñöôïc ñôøi quaù khöù cuûa taát caû chuùng sanh, nhö sanh ra trong doøng hoï naøo, hoaëc cha meï, anh em, vôï con, quyeán thuoäc, baïn beø, keû thuø oaùn... Chæ trong khoaûnh khaéc cuûa moät yù nieäm lieàn ñaït ñöôïc trí tueä heát söùc khaùc laï, khaùc vôùi trí tueä cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc.

“Theá naøo laø khaùc laï? Choã ñöôïc trí tueä cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc laø nhôù bieát ñöôïc ñôøi quaù khöù cuûa chuùng sanh nhö doøng hoï, cha meï... cho ñeán keû thuø oaùn, nhöng coù khôûi caùc töôùng doøng hoï... cho ñeán töôùng keû thuø oaùn. Boà Taùt khoâng phaûi vaäy, tuy nhôù bieát doøng hoï, cha meï... cho ñeán keû thuø oaùn trong ñôøi quaù khöù nhöng chaúng heà khôûi nhöõng töôùng doøng hoï, töôùng cha meï, cho ñeán töôùng keû oaùn thuø, [chæ] thöôøng khôûi töôùng phaùp, töôùng roãng khoâng vaéng laëng. Nhö theá goïi laø choã tröôùc ñaây Boà Taùt khoâng bieát maø nay ñöôïc bieát.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø choã tröôùc ñaây khoâng bieát maø nay ñöôïc bieát? Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn chöùng ñaéc Tha taâm trí khaùc vôùi choã chöùng ñaéc cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc. Theá naøo laø khaùc? Haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc duøng trí trong moät nieäm töôûng bieát ñöôïc taâm yù cuûa con ngöôøi thì khoâng theå bieát ñöôïc taâm yù ôû caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, chö thieân. Boà Taùt khoâng phaûi vaäy, trong moät nieäm töôûng coù theå bieát ñöôïc khaép taâm yù cuûa chuùng sanh trong saùu ñöôøng.1 Ñoù goïi laø choã tröôùc ñaây Boà Taùt khoâng bieát maø nay ñöôïc bieát.

1 Saùu ñöôøng: chæ caùc caûnh giôùi chö thieân, a-tu-la, ngöôøi, ñòa nguïc, ngaï quyû vaø suùc sanh.

585


“Laïi nöõa, thieän nam töû! Laïi coøn choã bieát khaùc laï nöõa: Ñaïi Boà Taùt chæ trong moät nieäm töôûng bieát ñöôïc taâm cuûa Tu-ñaø-hoaøn, töø taâm khôûi ñaàu tuaàn töï cho ñeán ñuû möôøi saùu taâm.1 Vì nghóa aáy neân choã tröôùc ñaây khoâng bieát maø nay ñöôïc bieát.

“Nhö vaäy laø Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù nhì.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø Ñaïi Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù ba?

“Thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn buoâng xaû taâm töø vaø ñaït ñöôïc taâm töø. Khi ñaït ñöôïc taâm töø, khoâng phaûi do nhaân duyeân.

“Theá naøo laø buoâng xaû taâm töø vaø ñaït ñöôïc taâm töø? Thieän nam töû! Taâm töø cuûa phaøm phu thuoäc veà Theá ñeá,2 Ñaïi Boà Taùt buoâng xaû taâm töø ñoù, ñaït ñöôïc taâm töø thuoäc veà Ñeä nhaát nghóa.3 Taâm töø Ñeä nhaát nghóa ñoù khoâng phaûi do nhaân duyeân maø coù ñöôïc.

“Laïi nöõa, theá naøo laø buoâng xaû taâm töø vaø ñaït ñöôïc taâm töø? Taâm töø neáu coù theå buoâng xaû, goïi laø taâm töø cuûa phaøm phu. Taâm töø neáu coù theå ñaït ñöôïc, töùc laø taâm töø cuûa Boà Taùt khoâng do nhaân duyeân maø coù. Buoâng xaû taâm töø cuûa keû

1 Möôøi saùu taâm (Thaäp luïc taâm): Ngöôøi môùi vaøo ñòa vò kieán ñaïo (Thaáy ñaïo), nhôø quaùn Töù Thaùnh ñeá (Khoå, Taäp, Dieät, Ñaïo) maø sanh ra möôøi saùu taâm, hôïp thaønh bôûi taùm phaùp nhaãn voâ laäu vaø taùm phaùp trí voâ laäu: 1. Khoå phaùp nhaãn, 2. Khoå phaùp trí, 3. Khoå loaïi nhaãn, 4. Khoå loaïi trí, 5. Taäp phaùp nhaãn, 6. Taäp phaùp trí, 7. Taäp loaïi nhaãn, 8. Taäp loaïi trí, 9. Dieät phaùp nhaãn, 10. Dieät phaùp trí, 11. Dieät loaïi nhaãn, 12. Dieät loaïi trí, 13. Ñaïo phaùp nhaãn, 14. Ñaïo phaùp trí, 15. Ñaïo loaïi nhaãn, 16. Ñaïo loaïi trí.

2 Theá ñeá: söï thaät ñöôïc nhaän bieát trong theá gian, qua khaû naêng nhaän bieát cuûa ngöôøi theá gian, cuõng goïi laø Tuïc ñeá, hay söï thaät töông ñoái.

3 Ñeä nhaát nghóa, hay Ñeä nhaát nghóa ñeá: chæ chaân lyù tuyeät ñoái, roát raùo, thaáu suoát baûn theå cuûa söï vaät, töùc laø caùch nhìn nhaän söï vaät qua trí tueä giaùc ngoä.

586


nhaát-xieån-ñeà, taâm töø cuûa keû phaïm boán troïng caám, taâm töø cuûa keû phæ baùng kinh Phöông ñaúng, taâm töø cuûa keû taïo naêm toäi nghòch; ñaït ñöôïc taâm töø thöông xoùt, taâm töø cuûa Nhö Lai, taâm töø cuûa ñöùc Theá Toân, taâm töø khoâng do nhaân duyeân maø coù.

“Sao laïi goïi laø buoâng xaû taâm töø vaø ñaït ñöôïc taâm töø? Buoâng xaû taâm töø cuûa keû taät khuyeát nam caên,1 taâm töø cuûa nhöõng keû khoâng coù giôùi tính hoaëc löôõng tính,2 taâm töø cuûa nöõ nhaân, taâm töø cuûa nhöõng haïng ngöôøi ñoà teå, thôï saên, chaên nuoâi gaø, heo... Cuõng buoâng xaû taâm töø cuûa haøng Thanh vaên, Duyeân giaùc; ñaït ñöôïc taâm töø cuûa haøng Boà Taùt khoâng do nhaân duyeân, khoâng thaáy coù taâm töø cuûa mình, khoâng thaáy coù taâm töø cuûa ngöôøi khaùc; khoâng thaáy coù vieäc trì giôùi, khoâng thaáy coù söï phaù giôùi. Tuy töï thaáy coù loøng thöông xoùt nhöng khoâng thaáy coù chuùng sanh. Tuy bieát coù nhöõng caûm thoï khoå nhöng khoâng thaáy coù ngöôøi nhaän chòu [khoå]. Vì sao vaäy? Vì tu taäp nghóa lyù chaân thaät ñeä nhaát. Ñoù goïi laø Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù ba.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø Ñaïi Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù tö?

“Thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù tö coù möôøi ñieàu. Nhöõng gì laø möôøi?

1 Taät khuyeát nam caên: nguyeân baûn Haùn vaên duøng hoaøng moân, (黃門) Phaïn ngöõ laø paṇḍaka, chæ chung nhöõng keû do taät khuyeát nam caên (döông vaät) neân khoâng theå laøm vieäc haønh daâm, hoaëc do coù beänh taät, hoaëc do bò thieán...

2 Voâ caên, nhò caên: Khoâng giôùi tính, chæ ngöôøi sanh ra khoâng coù cô quan sanh duïc (voâ caên), löôõng tính, chæ ngöôøi sanh ra coù caû cô quan sanh duïc nam vaø nöõ (nhò caên).

587


“Thöù nhaát, coäi goác saâu vöõng khoù coù theå bò lay chuyeån. Thöù hai, ñoái vôùi töï thaân sanh khôûi tö töôûng quyeát ñònh. Thöù ba, khoâng quaùn xeùt phaân bieät phöôùc ñieàn1 vôùi chaúng phaûi phöôùc ñieàn. Thöù tö laø tu taäp thanh tònh coõi Phaät. Thöù naêm laø dieät maát höõu dö.2 Thöù saùu laø döùt tröø nghieäp duyeân. Thöù baûy laø tu taäp thaân thanh tònh. Thöù taùm laø roõ bieát caùc duyeân. Thöù chín laø lìa khoûi moïi söï thuø oaùn ñoái nghòch. Thöù möôøi laø döùt tröø caû hai beân.

“Theá naøo laø coäi goác saâu vöõng khoù coù theå bò lay chuyeån? Coäi goác ôû ñaây laø noùi ñöùc taùnh khoâng phoùng daät.3 Khoâng phoùng daät laø coäi goác cuûa ñieàu gì? Ñoù laø noùi coäi goác cuûa quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.

“Thieän nam töû! Coäi goác caùc ñieàu laønh cuûa taát caû chö Phaät ñeàu laø khoâng phoùng daät. Nhôø khoâng phoùng daät maø caùc caên laønh khaùc daàn daàn taêng tröôûng. Vì coù theå laøm taêng tröôûng caùc caên laønh, cho neân ñöùc khoâng phoùng daät laø cao troåi hôn heát trong moïi ñieàu laønh.

“Thieän nam töû! Nhö daáu chaân voi laø lôùn nhaát trong caùc daáu chaân. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Nhö aùnh saùng maët trôøi laø hôn heát trong caùc thöù aùnh saùng. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

1 Phöôùc ñieàn, nghóa ñen laø ruoäng phöôùc, chæ nhöõng baäc ñöùc ñoä xöùng ñaùng nhaän söï cuùng döôøng cuûa ngöôøi khaùc, vì nhö theá laø taïo ñieàu kieän ñeå hoï gieo troàng phöôùc ñöùc neân xem nhö ñaùm ruoäng phöôùc.

2 Höõu dö: coøn toàn taïi, vaãn coøn soùt laïi, ñöôïc duøng ñeå chæ heát thaûy nhöõng söï vaät vaø lyù leõ chöa ñaït ñeán choã roát raùo, cuøng cöïc, cho neân ñoái nghóa vôùi voâ dö.

3 Phoùng daät: buoâng thaû, phoùng tuùng, khoâng giöõ mình theo caùc phaùp laønh, cuõng khoâng coù söï tinh taán noã löïc tu taäp.

588


“Thieän nam töû! Nhö vò Chuyeån luaân Thaùnh vöông laø cao troåi hôn heát trong caùc vò vua. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Nhö boán con soâng lôùn1 laø hôn heát trong taát caû caùc doøng soâng. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Nhö nuùi chuùa Tu-di laø cao nhaát trong caùc nuùi. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Nhö hoa sen xanh laø hôn heát trong caùc loaøi hoa soáng döôùi nöôùc. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Nhö hoa baø-lôïi-sö2 laø cao troåi hôn heát trong caùc loaøi hoa soáng treân ñaát. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Nhö sö töû laø cao troåi hôn heát trong loaøi thuù. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Nhö chim kim sí3 laø hôn heát trong loaøi chim. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

1 Boán con soâng lôùn (Töù ñaïi haø): thöôøng ñöôïc nhaéc ñeán ôû caùc ví duï trong kinh ñieån, chæ boán con soâng lôùn nhaát ôû AÁn Ñoä, ñeàu phaùt nguyeân töø daõy nuùi Hy-maõ-laïp, goàm coù: soâng Haèng, soâng Taân-ñaàu, soâng Tö-ñaø vaø soâng Baùc-xoa.

2 Baø-lôïi-sö, phieân aâm töø Phaïn ngöõ laø vārṣika, cuõng ñoïc laø baø-sö, baø-sö-ca hay baø-lôïi-sö-ca, dòch nghóa laø vuõ thôøi sanh hay haï sanh, vì hoa naøy coù vaøo muøa möa hoaëc muøa haï. Hoa ñeïp, maøu traéng, raát thôm, teân khoa hoïc laø jasminum sambac, moïc ôû vuøng AÁn Ñoä.

3 Kim sí: loaøi chim lôùn caùnh vaøng ñöôïc nhaéc ñeán trong thaàn thoaïi, teân Phaïn ngöõ laø garuḍa, dòch aâm laø ca-laâu-la. Loaøi chim naøy ñöôïc moâ taû nhö laø chuùa cuûa caùc loaøi chim, thaân hình raát to lôùn, neân cuõng goïi laø kim sí ñieåu vöông.

589


“Thieän nam töû! Nhö thaân hình vò La-haàu, vua cuûa loaøi a-tu-la laø to lôùn nhaát trong caùc thaân hình to lôùn. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Nhö ñöùc Nhö Lai laø cao troåi hôn heát trong taát caû chuùng sanh, duø laø loaøi hai chaân, boán chaân, nhieàu chaân hay khoâng coù chaân. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Nhö taêng chuùng cuûa Phaät laø cao troåi hôn heát trong caùc chuùng hoäi. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Nhö phaùp Ñaïi Nieát-baøn laø cao troåi hôn heát trong phaùp Phaät. Phaùp khoâng phoùng daät cuõng vaäy, laø cao troåi hôn heát trong moïi phaùp laønh.

“Thieän nam töû! Vì nghóa aáy neân coäi goác khoâng phoùng daät laø saâu vöõng, chaéc chaén, raát khoù nhoå baät.

“Theá naøo laø nhôø khoâng phoùng daät maø ñöôïc taêng tröôûng? Ñoù laø noùi veà caùc caên laønh nhö ñöùc tin, trì giôùi, boá thí, trí tueä, nhaãn nhuïc, nghe bieát, tinh taán, nhôù nghó, ñònh taâm, thieän tri thöùc. Caùc caên laønh naøy nhôø khoâng phoùng daät maø ñöôïc taêng tröôûng. Nhôø taêng tröôûng neân saâu vöõng, chaéc chaén, khoù bò lay chuyeån.

“Vì nhöõng nghóa aáy neân goïi laø Ñaïi Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn ñöôïc coäi goác saâu vöõng raát khoù lay chuyeån.

“Theá naøo laø ñoái vôùi töï thaân sanh khôûi tö töôûng quyeát ñònh? Ñoái vôùi thaân theå sanh khôûi taâm quyeát ñònh raèng: ‘Thaân naøy cuûa ta hoâm nay, trong ñôøi vò lai chaéc chaén seõ

590


laø coâng cuï ñeå ñaït ñeán A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ Ñoái vôùi taâm cuõng sanh khôûi taâm quyeát ñònh raèng: ‘[Ta quyeát] khoâng khôûi taâm nhoû heïp, khoâng khôûi taâm bieán ñoåi, khoâng khôûi taâm Thanh vaên, taâm Phaät Bích-chi, khoâng khôûi taâm ma cuøng taâm töï vui thuù, taâm öa thích sanh töû; [ta quyeát] thöôøng vì chuùng sanh caàu ñöôïc taâm töø bi.’ Ñoù goïi laø Boà Taùt ñoái vôùi töï thaân sanh khôûi taâm quyeát ñònh raèng: ‘Trong ñôøi vò lai nguyeän seõ laø moùn khí cuï ñeå ñaït ñeán A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà.’ Do nhöõng nghóa aáy neân Ñaïi Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn ñoái vôùi töï thaân sanh khôûi tö töôûng quyeát ñònh.

“Theá naøo laø Boà Taùt khoâng quaùn xeùt phaân bieät phöôùc ñieàn vôùi chaúng phaûi phöôùc ñieàn? Theá naøo laø phöôùc ñieàn? Töø nhöõng ngöôøi ngoaïi ñaïo giöõ giôùi1 leân ñeán chö Phaät, ñeàu goïi laø phöôùc ñieàn. Neáu khôûi leân yù nghó raèng: ‘Nhöõng ngöôøi nhö theá naøy môùi laø phöôùc ñieàn chaân thaät’, neân bieát raèng taâm töôûng nhö vaäy laø nhoû heïp.

“Ñaïi Boà Taùt quaùn xeùt heát thaûy voâ löôïng chuùng sanh khoâng ñaâu khoâng laø phöôùc ñieàn. Vì sao vaäy? Vì kheùo tu taäp nieäm töôûng khaùc bieät.2 Ngöôøi kheùo tu taäp nieäm töôûng khaùc bieät quaùn xeùt chuùng sanh khoâng thaáy coù vieäc giöõ giôùi cuøng phaù giôùi, thöôøng quaùn xeùt choã giaûng thuyeát cuûa chö Phaät Theá Toân: ‘Vieäc boá thí tuy phaân laøm boán tröôøng hôïp nhöng taát caû ñeàu ñöôïc quaû baùo thanh tònh.’

1 Ngoaïi ñaïo giöõ giôùi: Tuy nhöõng ngöôøi naøy tu haønh theo ngoaïi ñaïo, nhöng nhôø giöõ giôùi neân vaãn coù ñöôïc ñöùc ñoä, cuõng xöùng ñaùng nhaän cuùng döôøng, neân cuõng laø phöôùc ñieàn.

2 Nieäm töôûng khaùc bieät (dò nieäm xöù): lìa boû nhöõng choã nhaän thöùc phaân bieät, chia cheû, thaáy bieát ñuùng theo söï quaùn xeùt chaân chaùnh, theo lyù trung ñaïo. Nieát-baøn kinh sôù vieát: “Dò nieäm xöù giaû, dò ö nhò bieân, chaùnh quaùn trung ñaïo.”

591


Boán tröôøng hôïp boá thí ñoù laø gì? Thöù nhaát laø ngöôøi cho thanh tònh, ngöôøi nhaän khoâng thanh tònh. Thöù hai laø ngöôøi cho khoâng thanh tònh, ngöôøi nhaän thanh tònh. Thöù ba laø ngöôøi cho vaø ngöôøi nhaän ñeàu thanh tònh. Thöù tö laø ngöôøi cho vaø ngöôøi nhaän ñeàu khoâng thanh tònh.

“Sao goïi laø ngöôøi cho thanh tònh, ngöôøi nhaän khoâng thanh tònh? [Ñoù laø tröôøng hôïp] ngöôøi boá thí coù ñuû giôùi haïnh, nghe nhieàu, trí tueä, roõ bieát laø coù vieäc boá thí vaø quaû baùo cuûa vieäc boá thí; nhöng ngöôøi thoï nhaän laïi phaù giôùi, hoaøn toaøn ñaém vaøo taø kieán, cho raèng khoâng coù vieäc boá thí vaø quaû baùo cuûa vieäc boá thí. Nhö theá goïi laø ngöôøi cho thanh tònh, ngöôøi nhaän khoâng thanh tònh.

“Sao goïi laø ngöôøi cho khoâng thanh tònh, ngöôøi nhaän thanh tònh? [Ñoù laø tröôøng hôïp] ngöôøi boá thí phaù giôùi, hoaøn toaøn ñaém vaøo taø kieán, cho raèng khoâng coù vieäc boá thí vaø quaû baùo cuûa vieäc boá thí; nhöng ngöôøi nhaän thì giöõ giôùi, nghe nhieàu, trí tueä, roõ bieát laø coù vieäc boá thí vaø quaû baùo cuûa vieäc boá thí. Nhö theá goïi laø ngöôøi cho khoâng thanh tònh, ngöôøi nhaän thanh tònh.

“Sao goïi laø ngöôøi cho vaø ngöôøi nhaän ñeàu thanh tònh? [Ñoù laø tröôøng hôïp] ngöôøi boá thí vaø ngöôøi nhaän boá thí ñeàu coù giöõ giôùi, nghe nhieàu, trí tueä, ñeàu roõ bieát laø coù vieäc boá thí vaø quaû baùo cuûa vieäc boá thí. Nhö theá goïi laø ngöôøi cho vaø ngöôøi nhaän ñeàu thanh tònh.

“Sao goïi laø ngöôøi cho vaø ngöôøi nhaän ñeàu khoâng thanh tònh? [Ñoù laø tröôøng hôïp] ngöôøi boá thí vaø ngöôøi nhaän boá thí ñeàu phaù giôùi, taø kieán, cho raèng khoâng coù vieäc boá thí vaø quaû baùo cuûa vieäc boá thí. Nhö theá goïi laø ngöôøi cho vaø ngöôøi nhaän ñeàu khoâng thanh tònh.”

592


[Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông lieàn thöa hoûi: “Baïch Theá Toân!] Neáu laø nhö vaäy, vì sao laïi noùi raèng ñöôïc quaû baùo thanh tònh?”

[Phaät daïy:] “Vì [quaùn chieáu thaät taùnh] khoâng [thaáy] coù vieäc boá thí, khoâng [thaáy] coù quaû baùo, neân goïi laø thanh tònh.

“Thieän nam töû! Neáu coù ngöôøi [quaùn chieáu thaät taùnh] khoâng thaáy coù vieäc boá thí cuøng vôùi quaû baùo cuûa vieäc boá thí, neân bieát raèng ngöôøi aáy khoâng phaûi laø phaù giôùi, khoâng phaûi hoaøn toaøn ñaém vaøo taø kieán. Neáu y theo phaùp Thanh vaên maø noùi raèng ‘khoâng thaáy coù vieäc boá thí vaø quaû baùo cuûa vieäc boá thí’ thì goïi laø phaù giôùi, taø kieán; [nhöng] neáu y theo kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy maø khoâng thaáy coù vieäc boá thí vaø quaû baùo cuûa vieäc boá thí thì goïi laø giöõ giôùi, laø chaùnh kieán.

“Ñaïi Boà Taùt coù nieäm töôûng khaùc bieät, do söï tu taäp neân khoâng thaáy chuùng sanh coù trì giôùi, phaù giôùi; khoâng coù keû boá thí, ngöôøi nhaän boá thí vaø quaû baùo cuûa vieäc boá thí. Do ñoù ñöôïc goïi laø giöõ giôùi, laø chaùnh kieán.

“Do nhöõng nghóa aáy neân Ñaïi Boà Taùt khoâng quaùn xeùt phaân bieät phöôùc ñieàn vôùi chaúng phaûi phöôùc ñieàn.

“Theá naøo laø tu taäp thanh tònh coõi Phaät?

“Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn vì caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, hoùa ñoä chuùng sanh neân lìa boû taâm gieát haïi. Laïi ñem caên laønh aáy maø chia seû vôùi taát caû chuùng sanh, nguyeän cho chuùng sanh ñöôïc tuoåi thoï laâu daøi, coù söùc maïnh vaø oai theá, ñöôïc thaàn thoâng lôùn. Nhôø oai löïc cuûa nhaân duyeân theä nguyeän nhö vaäy, khi Boà Taùt thaønh Phaät trong ñôøi vò lai, taát caû chuùng

593


sanh trong coõi Phaät aáy ñeàu ñöôïc tuoåi thoï laâu daøi, coù söùc maïnh vaø oai theá, ñöôïc thaàn thoâng lôùn.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, vì caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, hoùa ñoä chuùng sanh neân lìa boû taâm troäm caép. Laïi ñem caên laønh aáy maø chia seû vôùi taát caû chuùng sanh, nguyeän cho maët ñaát nôi caùc coõi Phaät ñeàu thuaàn baèng baûy baùu, chuùng sanh ñöôïc giaøu coù, sung tuùc, choã mong caàu ñeàu ñöôïc nhö yù. Nhôø oai löïc cuûa nhaân duyeân theä nguyeän nhö vaäy, khi Boà Taùt thaønh Phaät trong ñôøi vò lai, coõi Phaät aáy thuaàn baèng baûy baùu, chuùng sanh ñöôïc giaøu coù, sung tuùc, choã mong caàu ñeàu ñöôïc nhö yù.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, vì caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, hoùa ñoä chuùng sanh neân lìa boû taâm daâm duïc. Laïi ñem caên laønh aáy maø chia seû vôùi taát caû chuùng sanh, nguyeän cho taát caû chuùng sanh trong caùc coõi Phaät ñeàu khoâng coù taâm tham duïc, saân khueå, ngu si, cuõng khoâng coù nhöõng noãi khoå vì ñoùi khaùt. Nhôø oai löïc cuûa nhaân duyeân theä nguyeän nhö vaäy, khi Boà Taùt thaønh Phaät trong ñôøi vò lai, chuùng sanh trong coõi Phaät aáy thaûy ñeàu lìa xa taâm tham duïc, saân khueå, ngu si, cuõng khoâng coù nhöõng noãi khoå vì ñoùi khaùt.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, vì caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, hoùa ñoä chuùng sanh neân lìa boû taâm noùi doái. Laïi ñem caên laønh aáy maø chia seû vôùi taát caû chuùng sanh, nguyeän cho nôi caùc coõi Phaät thöôøng coù nhieàu caây coái troå hoa, keát traùi, toûa höông thôm, taát caû chuùng sanh ñeàu ñöôïc tieáng noùi coù aâm thanh vi dieäu. Nhôø oai löïc cuûa nhaân duyeân theä

594


nguyeän nhö vaäy, khi Boà Taùt thaønh Phaät trong ñôøi vò lai, coõi Phaät aáy thöôøng coù nhieàu caây coái troå hoa, keát traùi, toûa höông thôm, taát caû chuùng sanh nôi coõi aáy ñeàu ñöôïc tieáng noùi coù aâm thanh heát söùc vi dieäu thanh tònh.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, vì caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, hoùa ñoä chuùng sanh neân lìa boû taâm noùi lôøi hai löôõi. Laïi ñem caên laønh aáy maø chia seû vôùi taát caû chuùng sanh, nguyeän cho taát caû chuùng sanh trong caùc coõi Phaät thöôøng cuøng nhau soáng hoøa hôïp, giaûng thuyeát Chaùnh phaùp. Nhôø oai löïc cuûa nhaân duyeân theä nguyeän nhö vaäy, khi Boà Taùt thaønh Phaät trong ñôøi vò lai, taát caû chuùng sanh trong coõi Phaät aáy ñeàu cuøng nhau soáng hoøa hôïp, giaûng thuyeát baøn luaän nhöõng leõ coát yeáu trong Chaùnh phaùp.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, vì caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, hoùa ñoä chuùng sanh neân lìa boû taâm noùi lôøi ñoäc aùc. Laïi ñem caên laønh aáy maø chia seû vôùi taát caû chuùng sanh, nguyeän cho maët ñaát ôû caùc coõi Phaät ñeàu baèng phaúng nhö loøng baøn tay, khoâng coù nhöõng thöù caùt, soûi, ngoùi, ñaù, gai goùc, muõi nhoïn; chuùng sanh trong caùc coõi aáy ñeàu coù taâm bình ñaúng. Nhôø oai löïc cuûa nhaân duyeân theä nguyeän nhö vaäy, khi Boà Taùt thaønh Phaät trong ñôøi vò lai, coõi Phaät aáy coù maët ñaát baèng phaúng nhö loøng baøn tay, khoâng coù nhöõng thöù caùt, soûi, ngoùi, ñaù, gai goác, muõi nhoïn; chuùng sanh ñeàu coù taâm bình ñaúng.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, vì caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, hoùa ñoä chuùng sanh neân lìa boû taâm noùi lôøi voâ nghóa. Laïi ñem caên laønh aáy maø chia seû vôùi taát caû chuùng

595


sanh, nguyeän cho taát caû chuùng sanh trong caùc coõi Phaät ñeàu khoâng coù khoå naõo. Nhôø oai löïc cuûa nhaân duyeân theä nguyeän nhö vaäy, khi Boà Taùt thaønh Phaät trong ñôøi vò lai, taát caû chuùng sanh trong coõi Phaät aáy ñeàu khoâng coù khoå naõo.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, vì caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, hoùa ñoä chuùng sanh neân lìa boû taâm tham lam, ganh gheùt taät ñoá. Laïi ñem caên laønh aáy maø chia seû vôùi taát caû chuùng sanh, nguyeän cho taát caû chuùng sanh trong caùc coõi Phaät ñeàu khoâng coù tham lam, taät ñoá, naõo haïi, taø kieán. Nhôø oai löïc cuûa nhaân duyeân theä nguyeän nhö vaäy, khi Boà Taùt thaønh Phaät trong ñôøi vò lai, taát caû chuùng sanh trong coõi Phaät aáy ñeàu khoâng coù tham lam, taät ñoá, naõo haïi, taø kieán.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, vì caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, hoùa ñoä chuùng sanh neân lìa boû taâm naõo haïi. Laïi ñem caên laønh aáy maø chia seû vôùi taát caû chuùng sanh, nguyeän cho taát caû chuùng sanh trong caùc coõi Phaät ñeàu cuøng nhau tu taäp taâm ñaïi töø, ñaïi bi, ñaït ñöôïc ñòa vò Nhaát töû.1 Nhôø oai löïc cuûa nhaân duyeân theä nguyeän nhö vaäy, khi Boà Taùt thaønh Phaät trong ñôøi vò lai, taát caû chuùng sanh trong coõi Phaät aáy ñeàu cuøng nhau tu taäp taâm ñaïi töø, ñaïi bi, ñaït ñöôïc ñòa vò Nhaát töû.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn, vì caàu quaû A-naäu-ña-la Tam-mieäu

1 Nhaát töû ñòa: cuõng goïi laø Cöïc aùi nhaát töû ñòa, ñòa vò tu chöùng khi Boà Taùt tu taäp haïnh ñaïi töø, ñaïi bi, thöông yeâu taát caû chuùng sanh ñeàu nhö ñöùa con duy nhaát cuûa mình.

596


Tam-boà-ñeà, hoùa ñoä chuùng sanh neân lìa boû taâm taø kieán. Laïi ñem caên laønh aáy maø chia seû vôùi taát caû chuùng sanh, nguyeän cho taát caû chuùng sanh trong caùc coõi Phaät ñeàu ñaït ñöôïc phaùp Ñaïi Baùt-nhaõ ba-la-maät. Nhôø oai löïc cuûa nhaân duyeân theä nguyeän nhö vaäy, khi Boà Taùt thaønh Phaät trong ñôøi vò lai, taát caû chuùng sanh trong coõi Phaät aáy ñeàu ñöôïc thoï trì phaùp Ñaïi Baùt-nhaõ ba-la-maät.

“Nhö theá goïi laø Boà Taùt tu taäp thanh tònh coõi Phaät.

“Theá naøo laø Ñaïi Boà Taùt dieät maát höõu dö? Höõu dö coù ba loaïi. Thöù nhaát laø quaû baùo coøn laïi cuûa phieàn naõo, thöù hai laø nghieäp baùo coøn laïi, thöù ba laø chaáp höõu coøn laïi.

“Thieän nam töû! Sao goïi laø quaû baùo coøn laïi cuûa phieàn naõo? Nhö coù nhöõng chuùng sanh quen thoùi tham duïc. Khi quaû baùo ñeán kyø phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Ñeán khi ra khoûi ñòa nguïc laïi phaûi thoï thaân suùc sanh, nhö caùc loaøi chim boà caâu, se seû, uyeân öông, keùt, chim coäng maïng,1 chim xaù-lôïi, thanh töôùc... hoaëc caù, ruøa, khæ, höôu, nai... Neáu ñöôïc thaân ngöôøi laïi phaûi chòu khuyeát taät nam caên, hoaëc thoï thaân nöõ, hoaëc baùn nam baùn nöõ, hoaëc khoâng coù giôùi tính, hoaëc laøm phuï nöõ daâm loaïn... Neáu ñöôïc xuaát gia, laïi phaïm vaøo troïng giôùi thöù nhaát.2 Ñoù goïi laø quaû baùo coøn soùt laïi.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö coù chuùng sanh ñaém saâu trong saân khueå naëng neà. Khi quaû baùo ñeán kyø phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Ñeán khi ra khoûi ñòa nguïc laïi phaûi thoï thaân suùc sanh, nhö caùc loaøi raén ñoäc coù ñuû boán caùch gaây ñoäc laø: maét nhìn gaây ñoäc, ñuïng chaïm gaây ñoäc, mieäng caén gaây ñoäc, phun noïc gaây ñoäc; hoaëc sanh laøm sö töû, coïp, soùi, beo, gaáu,

1 Nguyeân baûn duøng kyø-baø-kyø-baø, phieân aâm töø tieáng Phaïn laø jivajivaka, töùc laø chim coäng maïng coù noùi ñeán trong kinh A-di-ñaø.

2 Troïng giôùi thöù nhaát: töùc laø giôùi saùt, gieát haïi.

597


meøo, choàn, chim öng, dieàu haâu... Neáu ñöôïc thaân ngöôøi laïi phaïm ñuû 16 ñieàu xaáu aùc trong luaät nghi.1 Neáu ñöôïc xuaát gia laïi phaïm vaøo troïng giôùi thöù hai.2 Ñoù goïi laø quaû baùo coøn soùt laïi.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö coù nhöõng keû quen taäp taùnh ngu si. Khi quaû baùo ñeán kyø phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Ñeán khi ra khoûi ñòa nguïc laïi phaûi thoï thaân suùc sanh, nhö caùc loaøi voi, heo, deâ, traâu, boï cheùt, chí, raän, muoãi, moøng, kieán... Neáu ñöôïc thaân ngöôøi laïi phaûi chòu taät nguyeàn nhö ñieác, ñui, ngoïng, caâm, beänh giaø, löng coøng, löng guø... thieáu khuyeát caùc caên khoâng theå xuaát gia. Neáu ñöôïc xuaát gia thì caùc caên toái taêm, ngu ñoän, vui thích maø phaïm vaøo caùc troïng giôùi, thaäm chí [chæ vì moái lôïi] raát ít oûi.3 Ñoù goïi laø quaû baùo coøn soùt laïi.1 Thaäp luïc aùc luaät nghi, möôøi saùu vieäc xaáu aùc maø ngöôøi hoïc Phaät phaûi traùnh xa,

bao goàm: 1. Vì lôïi döôõng maø nuoâi deâ con cho beùo maäp roài ñem baùn, 2. Vì lôïi döôõng maø baùn deâ cho ngöôøi ta gieát haïi, 3. Vì lôïi döôõng maø nuoâi lôïn con cho beùo maäp roài ñem baùn, 4. Vì lôïi döôõng maø baùn lôïn cho ngöôøi ta gieát haïi, 5. Vì lôïi döôõng maø nuoâi traâu, boø con cho beùo maäp roài ñem baùn, 6. Vì lôïi döôõng maø baùn traâu, boø cho ngöôøi ta gieát haïi. 7. Vì lôïi döôõng maø nuoâi gaø cho beùo maäp roài ñem baùn, 8. Vì lôïi döôõng maø baùn gaø cho ngöôøi ta gieát haïi. 9. Caâu caù, 10. Ñi saên, 11. Cöôùp ñoaït, 12. Moø baét caùc loaøi cua, oác... 13. Giaêng löôùi baét chim, 14. Noùi lôøi hai löôõi, noùi lôøi ly giaùn, treâu choïc ngöôøi khaùc, 15. Laøm cai nguïc, 16. Duøng chuù thuaät.

2 Troïng giôùi thöù hai: töùc laø giôùi troäm caép.3 Chæ vì moái lôïi raát ít oûi: nguyeân baûn Haùn vaên duøng “hyû phaïm troïng giôùi naõi chí

nguõ tieàn”; trong Nam baûn khaéc laø “hyû phaïm troïng giôùi naõi chí ti tieän”. Cuïm töø “naõi chí nguõ tieàn” coù lieân quan ñeán moät khaùi nieäm trong giôùi luaät vaøo thôøi Phaät môùi cheá ñònh, chæ moät soá tieàn raát ít. Trong vaên thoï giôùi coù caâu: “...佛制極少乃至五錢若五錢直。- ... Phaät cheá cöïc thieåu naõi chí nguõ tieàn nhöôïc nguõ tieàn trò.” (... Phaät cheá ñònh möùc ñoä nhoû nhaát, thaäm chí chæ laø naêm tieàn, hoaëc [vaät coù] giaù trò töông ñöông naêm tieàn...) Ñaây laø khi noùi veà giôùi khoâng troäm caép. Nhö vaäy, hai chöõ “nguõ tieàn” khoâng sai, nhöng Nam baûn söûa laïi laø “ti tieän” coù leõ ñeå cho deã hieåu hôn. Chuùng toâi chuyeån dòch laø “moái lôïi ít oûi” cuõng laø nhaèm dieãn taû khaùi nieäm naøy theo caùch deã hieåu hôn. Maët khaùc, cuõng theo khaùi nieäm vöøa ñöôïc nhaéc ñeán thì ngöôøi troäm caép moùn vaät coù giaù trò döôùi naêm tieàn tuy cuõng laø phaïm giôùi nhöng chöa xem laø troïng giôùi. Vì theá ôû ñaây khoâng theå noùi ñeán vieäc troäm caép naêm tieàn, maø chæ coù theå laø vì tham naêm tieàn, moät soá tieàn raát ít oûi, maø phaïm vaøo caùc troïng giôùi. Ñaây cuõng ñuùng laø baûn chaát cuûa ngöôøi ngu si vaäy.

598


“Laïi nöõa, thieän nam töû! Nhö coù nhöõng keû taäp quen taùnh kieâu caêng, ngaïo maïn. Khi quaû baùo ñeán kyø phaûi ñoïa vaøo ñòa nguïc. Ñeán khi ra khoûi ñòa nguïc laïi phaûi thoï thaân suùc sanh, nhö caùc loaøi gioøi phaån, hoaëc laïc ñaø, löøa, choù, ngöïa... Neáu ñöôïc sanh laøm ngöôøi phaûi chòu thaân phaän noâ tyø, ngheøo tuùng, aên xin... Neáu ñöôïc xuaát gia laïi thöôøng bò chuùng sanh khinh khi, cheâ traùch, phaïm vaøo troïng giôùi thöù tö.1 Ñoù goïi laø quaû baùo coøn soùt laïi.

“Nhöõng ñieàu nhö treân goïi laø quaû baùo coøn soùt laïi cuûa phieàn naõo. Nhöõng quaû baùo coøn soùt laïi nhö vaäy, Ñaïi Boà Taùt nhôø tu taäp [kinh ñieån] Ñaïi Nieát-baøn neân dieät heát taát caû.

“Theá naøo laø nghieäp baùo coøn soùt laïi? Ñoù laø noùi nghieäp baùo cuûa taát caû phaøm phu, nghieäp cuûa taát caû haøng Thanh vaên. Nhö vò Tu-ñaø-hoaøn chòu nghieäp coøn baûy laàn thoï sanh; vò Tö-ñaø-haøm chòu nghieäp coøn hai laàn thoï sanh; vò A-na-haøm chòu nghieäp coøn moät laàn thoï sanh ôû Saéc giôùi. Nhö vaäy goïi laø nghieäp baùo coøn laïi.

“Nhöõng nghieäp baùo coøn soùt laïi nhö vaäy, Ñaïi Boà Taùt nhôø coù theå tu taäp [kinh ñieån] Ñaïi Nieát-baøn neân döùt tröø ñöôïc taát caû.

“Theá naøo laø chaáp höõu coøn soùt laïi? Vò A-la-haùn chöùng ñaéc quaû A-la-haùn, vò Phaät Bích-chi chöùng ñaéc quaû Phaät Bích-chi. [Tuy caû hai tröôøng hôïp ñeàu laø] khoâng coøn nghieäp baùo, khoâng coøn phieàn naõo, nhöng laïi chuyeån hoùa thaønh hai quaû [khaùc nhau]. Nhö theá goïi laø chaáp höõu coøn soùt laïi.

1 Troïng giôùi thöù tö: töùc giôùi ñaïi voïng ngöõ, nghóa laø chöa chöùng thaùnh quaû maø noùi doái raèng mình ñaõ chöùng quaû.

599


“Ba phaùp höõu dö vöøa keå treân, Ñaïi Boà Taùt nhôø tu taäp kinh ñieån Ñaïi thöøa Ñaïi Nieát-baøn neân dieät tröø ñöôïc taát caû. Nhö theá goïi laø Ñaïi Boà Taùt dieät maát höõu dö.

“Theá naøo laø Boà Taùt tu thaân thanh tònh?1 Ñaïi Boà Taùt tu taäp giôùi khoâng gieát haïi [tuaàn töï] khôûi ñuû naêm loaïi taâm, ñoù laø [taâm] baäc thaáp, [taâm] baäc vöøa, [taâm] baäc cao, [taâm] baäc cao vöøa vaø [taâm] baäc raát cao. Cho ñeán vieäc tu taäp theo Chaùnh kieán cuõng gioáng nhö vaäy.2

“Naêm möôi taâm tu taäp naøy goïi laø phaùt taâm ban ñaàu. Khi tu taäp troïn veïn caùc phaùp laønh, moãi taâm nhö vaäy ñeàu trôû thaønh taâm quyeát ñònh, töùc thaønh töïu ñuû naêm möôi taâm nöõa.

“Moät traêm taâm nhö treân goïi laø ñaày ñuû moät traêm phöôùc ñöùc. Ñaày ñuû traêm phöôùc ñöùc thì thaønh töïu ñöôïc moät töôùng toát. Cöù nhö vaäy maø daàn daàn thaønh töïu ñaày ñuû ba möôi hai töôùng toát, goïi laø thaân thanh tònh.

“Boà Taùt laïi tu taäp theâm taùm möôi veû ñeïp nôi thaân, vì theá gian coù nhöõng chuùng sanh thôø phuïng taùm möôi vò thaàn.

“Taùm möôi vò thaàn laø nhöõng vò naøo? Ñoù laø möôøi hai vò thaàn maët trôøi, möôøi hai vò Ñaïi thieân, naêm vò tinh tuù lôùn, thaàn Baéc ñaåu, caùc vò trôøi nhö Maõ thieân, Haønh ñaïo thieân,

1 ÔÛ ñaây khoâng thaáy noùi ñeán phaàn thöù saùu laø “Ñoaïn tröø nghieäp duyeân”, nhö ñaõ neâu trong möôøi phaàn coâng ñöùc ôû ñoaïn kinh vaên tröôùc.

2 Cho ñeán ... tu taäp theo Chaùnh kieán: ÔÛ ñaây noùi toùm vieäc tu taäp Möôøi phaùp laønh (Thaäp thieän chaùnh phaùp), keå ñuû ra goàm coù: 1. Khoâng gieát haïi, 2. Khoâng troäm caép, 3. Khoâng taø daâm, 4. Khoâng noùi doái, 5. Khoâng noùi lôøi aùc ñoäc, 6. Khoâng noùi lôøi hai löôõi, ñaâm thoïc, ly giaùn, 7. Khoâng noùi lôøi voâ nghóa, 8. Khoâng tham lam, 9. Khoâng saân khueå, 10. Khoâng taø kieán. Boà Taùt tu taäp moãi moät phaùp laønh naøy ñeàu tuaàn töï khôûi ñuû 5 taâm, neân caû thaûy 10 phaùp coù ñuû 50 taâm.

600


Baø-la-ñoïa-baït-xaø thieân, Coâng ñöùc thieân, cuøng vôùi hai möôi taùm vì sao, caùc vò thaàn ñaát, thaàn gioù, thaàn nöôùc, thaàn löûa, Phaïm thieân, Laâu-ñaø thieân, Nhaân-ñeà thieân, Caâu-ma-la thieân, Baùt tyù thieân, Ma-heâ-thuû-la thieân, Baùn-xaø-la thieân, Quyû töû maãu thieân, Boán vò Thieân vöông, Taïo thö thieân, Baø-taåu thieân. Ñoù goïi laø taùm möôi vò thaàn.

“Vì nhöõng chuùng sanh aáy neân Boà Taùt tu taäp taùm möôi veû ñeïp ñeå töï trang nghieâm thaân mình. Nhö vaäy goïi laø thaân thanh tònh cuûa Boà Taùt.

“Vì sao vaäy? Vì coù nhieàu chuùng sanh tin theo taùm möôi vò thieân thaàn aáy, neân Boà Taùt tu taùm möôi veû ñeïp, duø Boà Taùt chaúng ñoäng thaân nhöng coù theå khieán cho caùc chuùng sanh kia tuøy theo loøng tin maø thaûy ñeàu nhìn thaáy vò thaàn cuûa hoï. Thaáy ñöôïc roài beøn ñem loøng toân kính, thaûy ñeàu phaùt taâm A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì nghóa aáy neân Ñaïi Boà Taùt tu taäp ñeå laøm thanh tònh thaân.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi muoán thænh vò ñaïi vöông, caàn phaûi trang hoaøng, doïn deïp nhaø cöûa heát söùc saïch seõ, saém söûa ñuû moïi moùn aên thöùc uoáng ngon laønh, roài vua môùi ngöï ñeán theo lôøi môøi thænh. Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, muoán thænh vò Phaùp luaân vöông A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà, tröôùc phaûi tu thaân cho thaät thanh tònh roài vò Phaùp vöông Voâ thöôïng môùi ñeán ngöï. Vì nghóa aáy, Ñaïi Boà Taùt caàn phaûi tu taäp thaân thanh tònh.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi muoán uoáng cam loä, tröôùc heát phaûi giöõ thaân cho thanh tònh. Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, muoán uoáng chaát cam loä phaùp vò voâ thöôïng laø Baùt-nhaõ Ba-la-maät thì tröôùc heát phaûi duøng taùm möôi veû ñeïp ñeå laøm cho thaân ñöôïc thanh tònh.

601


“Thieän nam töû! Ví nhö duøng nhöõng ñoà chöùa toát ñeïp baèng vaøng baïc ñöïng nöôùc saïch thì caû trong laãn ngoaøi ñeàu saïch. Thaân thanh tònh cuûa Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, duøng chöùa nöôùc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà thì caû trong laãn ngoaøi ñeàu saïch.

“Thieän nam töû! Nhö loaïi aùo luïa traéng ôû Ba-la-naïi raát deã nhuoäm maøu. Vì sao vaäy? Vì traéng tinh saïch seõ. Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, nhôø thaân thanh tònh neân mau chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà. Vì nghóa aáy, Ñaïi Boà Taùt tu taäp ñeå laøm cho thanh tònh thaân.

“Theá naøo laø Boà Taùt roõ bieát caùc duyeân? Ñaïi Boà Taùt khoâng thaáy coù töôùng cuûa saéc, khoâng thaáy coù duyeân cuûa saéc, khoâng thaáy coù theå cuûa saéc, khoâng thaáy coù söï sanh ra cuûa saéc, khoâng thaáy coù söï dieät maát cuûa saéc, khoâng thaáy coù moät töôùng duy nhaát, khoâng thaáy coù nhieàu töôùng khaùc nhau, khoâng thaáy coù keû thaáy, khoâng thaáy coù töôùng maïo, khoâng thaáy coù ngöôøi nhaän chòu.

“Vì sao vaäy? Vì hieåu roõ nhaân duyeân. Ñoái vôùi taát caû caùc phaùp cuõng ñeàu gioáng nhö vôùi saéc. Ñoù goïi laø Boà Taùt roõ bieát caùc duyeân.

“Theá naøo laø Boà Taùt lìa boû moïi thuø oaùn ñoái nghòch? Taát caû phieàn naõo chính laø thuø oaùn ñoái nghòch cuûa Boà Taùt. Ñaïi Boà Taùt thöôøng lìa xa phieàn naõo, cho neân goïi laø Boà Taùt lìa boû moïi thuø oaùn ñoái nghòch.

“Haøng Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù naêm1 trôû xuoáng khoâng

1 Boà Taùt truï ôû ñòa vò thöù naêm (Nguõ truï Boà Taùt): ñòa vò thöù naêm trong Thaäp truï cuûa haøng Boà Taùt. Thaäp truï chæ möôøi ñòa vò tu chöùng maø vò Boà Taùt laàn löôït traûi qua tröôùc khi ñaït ñöôïc quaû vò Phaät, vì theá coù theå xem nhö töông ñöông vôùi Thaäp ñòa. Kinh luaän ñeà caäp ñeán möôøi ñòa vò naøy khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau, nhöng töïu trung ñeàu laø ñeå taïm hình dung ñöôïc con ñöôøng tu taäp maø vò Boà Taùt phaûi traûi qua. Ñòa vò thöù naêm ôû ñaây coù theå laø Phöông tieän cuï tuùc truï, töông ñöông vôùi Cöïc nan

602


xem caùc phieàn naõo laø thuø oaùn ñoái nghòch. Vì sao vaäy? Vì nhaân nôi phieàn naõo, Boà Taùt môùi coù thoï sanh. Nhôø coù thoï sanh môùi coù theå tuaàn töï giaùo hoùa chuùng sanh. Vì nghóa aáy neân chaúng goïi phieàn naõo laø oaùn.1 Vaäy nhöõng gì laø thuø oaùn? Ñoù laø noùi vieäc phæ baùng kinh Phöông ñaúng. Boà Taùt tuøy duyeân thoï sanh, chaúng sôï caùc caûnh giôùi ñòa nguïc, suùc sanh, ngaï quyû, chæ sôï vieäc phæ baùng kinh Phöông ñaúng. Taát caû Boà Taùt ñeàu coù keû thuø oaùn laø taùm thöù ma.2 Lìa xa taùm thöù ma aáy töùc laø lìa khoûi keû thuø oaùn. Ñoù goïi laø Boà Taùt lìa boû moïi thuø oaùn ñoái nghòch.

“Theá naøo laø Boà Taùt döùt tröø caû hai beân? Hai beân ñoù laø hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu vaø phieàn naõo tham aùi. Boà Taùt thöôøng lìa xa hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu vaø phieàn naõo tham aùi, ñoù goïi laø Boà Taùt döùt tröø hai beân.

“[Nhö vöøa noùi treân] ñoù laø Ñaïi Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù tö.”

Baáy giôø, Ñaïi Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quí Ñöùc Vöông baïch Phaät: “Nhö Phaät coù daïy, neáu Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn seõ ñöôïc ñuû möôøi vieäc coâng ñöùc nhö vöøa

thaéng ñòa trong heä thoáng Thaäp ñòa. Tuy coù söï khaùc bieät veà teân goïi, nhöng taát caû caùc kinh luaän ñeàu thoáng nhaát trong caùch moâ taû veà möôøi ñòa vò cuûa Boà Taùt. Theo ñoù, töø ñòa vò thöù saùu trôû leân, Boà Taùt khoâng coøn chòu söï raøng buoäc cuûa sanh töû, coù theå hoaøn toaøn töï do töï taïi trong vieäc hoùa thaân ñoä sanh tuøy yù muoán.

1 ÔÛ ñaây, Boà Taùt töø ñòa vò thöù naêm trôû xuoáng chöa ñaït ñöôïc söï töï taïi hoùa sanh neân coøn phaûi xem phieàn naõo nhö moät nhaân duyeân giuùp mình coù theå thöïc hieän coâng vieäc ñoä sanh. Töø ñòa vò thöù saùu trôû leân, Boà Taùt hoaøn toaøn töï taïi trong vieäc hoùa thaân ñoä sanh neân caùc ngaøi döùt boû hoaøn toaøn moïi phieàn naõo. Vì theá maø ñoaïn treân coù noùi: Taát caû phieàn naõo laø thuø oaùn ñoái nghòch cuûa Boà Taùt.

2 Taùm thöù Ma (baùt chuûng ma, hay baùt ma): ñaõ noùi ôû quyeån 22 (xem laïi trang 404, 405), goàm coù: ma phieàn naõo, ma naêm aám, ma cheát, ma trôøi Tha hoùa töï taïi vaø voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh. Boán thöù ma: ma phieàn naõo, ma naêm aám, ma cheát, ma trôøi Tha hoùa töï taïi laø ma naõo haïi taát caû phaøm phu; boán thöù ma: voâ thöôøng, voâ ngaõ, voâ laïc, voâ tònh laø ma naõo haïi haøng Nhò thöøa.

603


noùi. Vì sao ñöùc Nhö Lai chæ tu ñöôïc chín vieäc maø khoâng tu taäp coõi Phaät thanh tònh?1”

Phaät daïy: “Thieän nam töû! Thuôû xöa ta cuõng thöôøng tu taäp ñuû möôøi vieäc aáy. Taát caû caùc vò Boà Taùt vaø Nhö Lai, khoâng coù ai laø khoâng tu taäp ñuû möôøi vieäc aáy. Neáu nhö coõi theá giôùi ñaày daãy moïi söï baát tònh maø chö Phaät Theá Toân laïi xuaát hieän trong ñoù thì laø vieäc hoaøn toaøn voâ lyù.

“Thieän nam töû! Nay oâng chôù neân noùi raèng chö Phaät ra ñôøi ôû coõi theá giôùi khoâng thanh tònh. Neân bieát raèng taâm nieäm nhö theá laø baát thieän, laø heïp hoøi, laø keùm coûi. Nay oâng neân bieát raèng ta thaät khoâng coù ra ñôøi ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà naøy.

“Ví nhö coù ngöôøi noùi raèng rieâng ôû theá giôùi naøy môùi coù maët trôøi, maët traêng, caùc theá giôùi phöông khaùc khoâng coù. Lôøi noùi nhö vaäy thaät laø voâ nghóa. Neáu Boà Taùt noùi raèng coõi Phaät naøy laø ueá tröôïc, xaáu aùc, baát tònh, caùc coõi Phaät ôû phöông khaùc laø thanh tònh, trang nghieâm traùng leä. Nhö vaäy cuõng laø lôøi noùi voâ nghóa.

“Thieän nam töû! Töø theá giôùi Ta-baø naøy ñi veà phöông taây, vöôït qua soá coõi Phaät nhieàu nhö soá caùt cuûa boán möôi hai con soâng Haèng, coù moät theá giôùi teân laø Voâ Thaéng. Vì sao coõi aáy coù teân laø Voâ Thaéng? Vì nhöõng söï trang nghieâm traùng leä cuûa theá giôùi aáy ñeàu bình ñaúng, khoâng coù gì khaùc bieät so vôùi theá giôùi An Laïc2 ôû phöông taây, laïi cuõng gioáng nhö theá giôùi Maõn Nguyeät ôû phöông ñoâng. Ta ra ñôøi ôû

1 Tu taäp coõi Phaät thanh tònh: töùc laø phaàn thöù tö trong möôøi vieäc coâng ñöùc vöøa giaûng treân. Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông neâu yù naøy vì cho raèng coõi theá giôùi Ta-baø cuûa ñöùc Phaät Thích-ca hieän nay laø khoâng thanh tònh.

2 Theá giôùi An Laïc: cuõng goïi laø Cöïc Laïc, laø nôi coù ñöùc Phaät A-di-ñaø.

604


theá giôùi aáy, nhöng vì giaùo hoùa chuùng sanh neân thò hieän chuyeån baùnh xe phaùp ôû coõi Dieâm-phuø-ñeà naøy. Cuõng khoâng chæ rieâng moät thaân ta hieän ra ôû coõi naøy chuyeån baùnh xe phaùp, maø taát caû chö Phaät cuõng ñeàu chuyeån baùnh xe phaùp ôû coõi naøy. Vì nghóa aáy neân taát caû chö Phaät Theá Toân khoâng coù vò naøo laø khoâng tu haønh ñuû möôøi vieäc nhö treân.

“Thieän nam töû! Vì coù lôøi theä nguyeän neân trong töông lai Boà Taùt Töø Thò1 seõ khieán cho theá giôùi naøy trôû neân thanh tònh trang nghieâm. Vì nghóa aáy neân taát caû theá giôùi cuûa chö Phaät ñeàu laø trang nghieâm thanh tònh.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù naêm?

“Thieän nam töû! Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù naêm coù naêm vieäc.

“Nhöõng gì laø naêm? Thöù nhaát, caùc caên ñeàu ñaày ñuû. Thöù hai, khoâng sanh ra ôû nhöõng nôi xa xoâi heûo laùnh.2 Thöù ba, ñöôïc chö thieân yeâu meán, nhôù nghó ñeán. Thöù tö, thöôøng ñöôïc söï cung kính cuûa haøng thieân ma, sa-moân, saùt-lôïi, baø-la-moân. Thöù naêm, chöùng ñaéc Tuùc maïng trí.3 Boà Taùt nhôø

1 Boà Taùt Töø Thò: töùc laø Boà Taùt Di-laëc, do phieân aâm töø tieáng Phaïn laø Maitreya. Boà Taùt Di-laëc ñöôïc thoï kyù laø seõ thaønh Phaät ôû theá giôùi Ta-baø naøy, tieáp theo sau Phaät Thích-ca.

2 Xa xoâi heûo laùnh: nguyeân baûn Haùn vaên duøng bieân ñòa, chæ nhöõng vuøng ñaát ôû xa nôi trung taâm vaên hieán (trung quoác). Vì theá neân nhöõng ngöôøi sanh ra ôû ñaây coù nhieàu baát lôïi trong vieäc tu hoïc: ñieàu kieän vaät chaát thieáu thoán, ñieàu kieän tu taäp vaø haønh trì cuõng ñeàu khoù khaên, laïi raát khoù gaëp ñöôïc nhöõng vò thaày gioûi, baïn toát. Ñaây ñöôïc xem laø moät trong taùm naïn, khieán chuùng sanh khoù tu hoïc Phaät phaùp.

3 Tuùc maïng trí, cuõng chính laø Tuùc maïng thoâng, moät trong Nguõ thoâng, Luïc thoâng. Ngöôøi chöùng ñaéc Tuùc maïng trí coù theå bieát ñöôïc heát thaûy nhöõng vieäc ñôøi quaù khöù cuûa chính mình vaø cuûa chuùng sanh.

605


söùc nhaân duyeân cuûa kinh Ñaïi Nieát-baøn neân coù ñaày ñuû naêm vieäc coâng ñöùc nhö vaäy.”

Boà Taùt Quang Minh Bieán Chieáu Cao Quyù Ñöùc Vöông laïi thöa hoûi: “Nhö Phaät coù daïy, neáu ai tu taäp boá thí seõ ñöôïc ñaày ñuû naêm vieäc coâng ñöùc. Nay vì sao laïi noùi raèng nhaân nôi [kinh ñieån] Ñaïi Nieát-baøn maø ñöôïc naêm vieäc nhö vaäy?”

Phaät daïy: “Laønh thay, laønh thay! Thieän nam töû! Nhöõng vieäc nhö vaäy coù yù nghóa khaùc nhau. Nay ta seõ vì oâng maø phaân bieät giaûng thuyeát.

“Tính chaát cuûa naêm vieäc coâng ñöùc do tu boá thí laø khoâng coá ñònh, khoâng thöôøng toàn, khoâng thanh tònh, khoâng cao troåi, khoâng khaùc laï. Vì theá ñoù khoâng phaûi laø voâ laäu, khoâng theå laøm lôïi ích, an vui, thöông xoùt taát caû chuùng sanh.

“Neáu nöông theo kinh Ñaïi Nieát-baøn naøy maø ñöôïc naêm vieäc coâng ñöùc thì ñoù laø coá ñònh, thöôøng toàn, thanh tònh, cao troåi, khaùc laï. Nhö theá laø voâ laäu, neân coù theå laøm lôïi ích, an vui, thöông xoùt taát caû chuùng sanh.

“Thieän nam töû! Ngöôøi tu boá thí thì ñöôïc lìa khoûi söï ñoùi khaùt. Kinh Ñaïi Nieát-baøn coù theå khieán cho chuùng sanh lìa khoûi beänh khaùt khao tham aùi trong hai möôi laêm caûnh giôùi hieän höõu.

“Nhaân duyeân boá thí khieán cho sanh töû tieáp noái khoâng döùt. Kinh Ñaïi Nieát-baøn coù theå khieán cho sanh töû döùt maát, khoâng coøn tieáp noái.

“Do nhaân laø boá thí neân thoï nhaän caùc phaùp phaøm phu. Do nhaân laø kinh Ñaïi Nieát-baøn neân ñöôïc laøm Boà Taùt.

606


“Nhaân duyeân boá thí coù theå döùt ñöôïc moïi söï khoå naõo vì ngheøo tuùng. Kinh Ñaïi Nieát-baøn coù theå döùt ñöôïc taát caû moïi söï thieáu thoán phaùp laønh.

“Nhaân duyeân boá thí taïo neân soá phaän, quaû baùo. Nhaân nôi kinh Ñaïi Nieát-baøn maø chöùng ñaéc A-naäu-ña-la Tam-mieäu Tam-boà-ñeà thì khoâng coøn soá phaän, khoâng coøn quaû baùo.

“Nhö theá goïi laø Ñaïi Boà Taùt tu taäp kinh dieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù naêm.

“Laïi nöõa, thieän nam töû! Theá naøo laø Boà Taùt tu taäp kinh ñieån vi dieäu Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù saùu?

“Ñaïi Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn ñöôïc phaùp Tam-muoäi Kim cang. Truï yeân trong phaùp Tam-muoäi aáy coù theå phaù tröø taát caû caùc phaùp, thaáy ñöôïc taát caû caùc phaùp ñeàu laø voâ thöôøng, ñeàu laø töôùng chuyeån ñoäng, laø nhaân duyeân cuûa söï sôï seät, beänh khoå, troäm cöôùp, lieân tuïc hoaïi dieät trong töøng nieäm töôûng, khoâng coù gì laø chaân thaät. Taát caû ñeàu laø caûnh giôùi cuûa ma, khoâng moät töôùng naøo thaät coù theå nhìn thaáy.

“Ñaïi Boà Taùt truï yeân trong phaùp Tam-muoäi aáy, tuy laøm vieäc boá thí cho chuùng sanh nhöng khoâng thaáy thaät coù moät chuùng sanh naøo. Vì chuùng sanh maø tinh caàn tu taäp caùc phaùp Trì giôùi Ba-la-maät cho ñeán Baùt-nhaõ Ba-la-maät cuõng ñeàu nhö vaäy.1 Neáu Boà Taùt thaáy coù moät chuùng sanh naøo thì khoâng theå roát raùo thaønh töïu troïn veïn phaùp Boá thí Ba-la-maät, cho ñeán khoâng theå thaønh töïu troïn veïn phaùp Baùt-nhaõ Ba-la-maät.1 Cho ñeán Baùt-nhaõ ba-la-maät: Baùt-nhaõ ba-la-maät cuõng chính laø Trí tueä ba-la-maät.

Ñaây noùi toùm caû vieäc tu taäp saùu phaùp ba-la-maät, bao goàm: boá thí, trì giôùi, tinh taán, nhaãn nhuïc, thieàn ñònh vaø trí tueä.

607


“Thieän nam töû! Ví nhö chaát kim cang ñem ñoái choïi vôùi vaät khaùc thì khoâng vaät naøo khoâng tan naùt, nhöng chaát kim cang thì khoâng toån haïi chuùt naøo. Phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, ñem so vôùi caùc phaùp khaùc thì khoâng phaùp naøo khoâng tan raõ, nhöng phaùp Tam-muoäi naøy khoâng toån haïi chuùt naøo.

“Thieän nam töû! Nhö kim cang laø quyù nhaát trong caùc vaät baùu. Phaùp Tam-muoäi Kim cang maø Boà Taùt ñaït ñöôïc cuõng vaäy, laø baäc nhaát trong caùc phaùp Tam-muoäi. Vì sao vaäy? Khi Ñaïi Boà Taùt tu taäp phaùp Tam-muoäi aáy, taát caû caùc phaùp Tam-muoäi khaùc ñeàu theo veà.

“Thieän nam töû! Nhö caùc vò tieåu vöông ñeàu theo veà quy thuaän Chuyeån luaân Thaùnh vöông; taát caû caùc phaùp Tam-muoäi cuõng vaäy, thaûy ñeàu theo veà quy thuaän phaùp Tam-muoäi Kim cang.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù keû laø thuø ñòch cuûa caû nöôùc, laøm cho moïi ngöôøi ñeàu caêm gheùt vaø lo sôï. Neáu coù ngöôøi gieát cheát keû aáy, thì moïi ngöôøi khoâng ai laø khoâng ca ngôïi coâng lao aáy. Phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, Boà Taùt tu taäp phaùp Tam-muoäi aáy coù theå phaù tan taát caû nhöõng ñieàu thuø oaùn ñoái nghòch cuûa chuùng sanh, cho neân thöôøng ñöôïc söï toân kính cuûa taát caû caùc phaùp Tam-muoäi khaùc.

“Thieän nam töû! Ví nhö coù keû söùc löïc maïnh meõ, cöôøng traùng khoâng ai ñòch noåi. Sau laïi coù ngöôøi ñuû söùc khuaát phuïc keû aáy. Neân bieát raèng ngöôøi naøy seõ ñöôïc ngöôøi ñôøi khen ngôïi. Phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, coù ñuû söùc toài phuïc nhöõng phaùp khoù toài phuïc. Vì nghóa aáy neân taát caû caùc tam-muoäi khaùc ñeàu theo veà quy thuaän.

608


“Thieän nam töû! Ví nhö coù ngöôøi taém trong bieån lôùn, neân bieát laø ngöôøi aáy ñaõ duøng nöôùc cuûa caùc doøng soâng, suoái, khe raïch... Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, khi tu taäp phaùp Tam-muoäi Kim cang naøy, neân bieát raèng ñoù laø ñaõ tu taäp taát caû caùc phaùp Tam-muoäi khaùc.

“Thieän nam töû! Nhö ôû Höông sôn coù moät doøng suoái teân laø A-na-baø-ñaïp-ña.1 Nöôùc suoái aáy coù ñuû taùm vò, ngöôøi uoáng vaøo thì khoâng coù caùc beänh khoå. Phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, coù ñuû Taùm chaùnh ñaïo, Boà Taùt tu taäp phaùp naøy döùt tröø caùc thöù beänh naëng ung nhoït phieàn naõo.

“Thieän nam töû! Nhö ngöôøi cuùng döôøng vò Ma-heâ-thuû-la,2 neân bieát raèng ñoù laø ñaõ cuùng döôøng taát caû chö thieân. Phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, neáu ai tu taäp phaùp aáy, neân bieát raèng ñoù laø ñaõ tu taäp taát caû caùc phaùp Tam-muoäi khaùc.

“Thieän nam töû! Neáu Boà Taùt naøo truï yeân trong phaùp Tam-muoäi Kim cang, seõ thaáy roõ ñöôïc taát caû caùc phaùp, khoâng coù chöôùng ngaïi, cuõng nhö nhìn traùi a-ma-laëc ñeå trong loøng baøn tay. Boà Taùt tuy thaáy roõ ñöôïc nhö vaäy nhöng khoâng heà khôûi leân yù töôûng thaáy taát caû caùc phaùp.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi ngoài nôi ngaõ tö ñöôøng, thaáy roõ ñöôïc nhöõng ngöôøi ñi ñöôøng qua laïi. Phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, thaáy roõ ñöôïc nhöõng söï sanh, dieät, hieän ra, maát ñi cuûa taát caû caùc phaùp.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi leân ñænh nuùi cao, nhìn ra caùc höôùng ñeàu thaáy saùng roõ. Ngoïn nuùi Tam-muoäi Kim

1 A-na-baø-ñaïp-ña: phieân aâm töø tieáng Phaïn laø Anavatapta, cuõng ñoïc laø A-naäu-ñaït, dòch nghóa laø Voâ nhieät hay Voâ naõo nhieät.

2 Ma-heâ-thuû-la, phieân aâm töø tieáng Phaïn laø Maheśvara, dòch nghóa laø Ñaïi Töï taïi thieân, töùc laø vò Thieân vöông cao nhaát trong hai coõi Duïc giôùi vaø Saéc giôùi.

609


cang cuõng vaäy, Boà Taùt leân ñænh nuùi aáy nhìn ra caùc phaùp ñeàu thaáy saùng roõ.

“Thieän nam töû! Ví nhö trong thaùng xuaân, trôøi ñoå möa laønh, nhöõng gioït möa ñan khít vôùi nhau khoâng coù keõ hôû, nhöng ngöôøi coù maét saùng vaãn nhìn thaáy ñöôïc roõ raøng. Boà Taùt cuõng vaäy; tu taäp phaùp ñònh Kim cang, ñöôïc maét thanh tònh, nhìn xa veà caùc theá giôùi ôû phöông ñoâng, trong ñoù nhö coù caùc theá giôùi hình thaønh hay hoaïi dieät ñeàu thaáy roõ, khoâng coù chöôùng ngaïi. Cho ñeán nhìn khaép möôøi phöông cuõng ñeàu nhö vaäy.

“Thieän nam töû! Nhö khi baûy maët trôøi cuøng luùc hieän ra töø nuùi Caøn-ñaø, nhöõng caây coái röøng raäm ôû nuùi aáy thaûy ñeàu khoâ ruïi. Boà Taùt tu taäp phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, heát thaûy nhöõng caây coái phieàn naõo ñeàu töùc thôøi dieät maát.

“Thieän nam töû! Ví nhö chaát kim cang, tuy coù theå phaù vôõ ñöôïc taát caû moïi vaät, nhöng chaúng bao giôø sanh yù töôûng raèng: ‘Ta coù theå phaù vôõ.’ Phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, Boà Taùt tu taäp roài coù theå phaù tröø phieàn naõo, nhöng chaúng heà sanh ra yù töôûng raèng: ‘Ta coù theå phaù tröø moïi phieàn naõo troùi buoäc.’

“Thieän nam töû! Ví nhö maët ñaát coù theå giöõ vöõng vaïn vaät, nhöng chaúng heà sanh ra yù töôûng raèng: ‘Söùc ta coù theå giöõ vöõng moïi vaät.’ Ngoïn löûa cuõng chaúng heà sanh ra yù töôûng raèng: ‘Ta coù theå ñoát chaùy moïi vaät.’ Nöôùc cuõng chaúng heà sanh ra yù töôûng raèng: ‘Ta coù theå laøm öôùt taát caû.’ Gioù cuõng chaúng heà sanh ra yù töôûng raèng: ‘Ta coù theå laøm lay ñoäng moïi vaät.’ Hö khoâng cuõng chaúng heà sanh ra yù töôûng raèng: ‘Ta coù theå dung chöùa taát caû.’ Nieát-baøn laïi cuõng chaúng heà

610


sanh ra yù töôûng raèng: ‘Ta khieán cho chuùng sanh ñöôïc dieät ñoä.’ Phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, tuy coù theå dieät tröø taát caû phieàn naõo, nhöng chöa töøng coù taâm nieäm raèng: ‘Ta coù theå dieät tröø phieàn naõo.’

“Neáu Boà Taùt truï yeân nôi phaùp Tam-muoäi Kim cang, chæ trong moät yù nieäm coù theå bieán hoùa ra thaân nhö Phaät, soá nhieàu ñeán voâ löôïng, hieän ñaày khaép caùc theá giôùi cuûa chö Phaät trong möôøi phöông nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng. Tuy Boà Taùt aáy bieán hoùa nhö vaäy nhöng trong taâm khoâng heà coù yù töôûng kieâu caêng, ngaïo maïn. Vì sao vaäy? Boà Taùt luoân nghó raèng: ‘Ai laø ngöôøi coù pheùp ñònh naøy, coù theå thöïc hieän vieäc bieán hoùa nhö theá naøy? Duy chæ coù Boà Taùt truï yeân nôi phaùp Tam-muoäi Kim cang naøy môùi coù theå laøm ñöôïc nhö theá.’

Ñaïi Boà Taùt truï yeân nôi phaùp Tam-muoäi Kim cang, chæ trong moät yù nieäm coù theå hieän ñeán khaép caùc theá giôùi cuûa chö Phaät trong möôøi phöông, nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, roài trôû veà choã cuõ. Tuy coù naêng löïc nhö vaäy, nhöng Boà Taùt cuõng chaúng nghó raèng: ‘Ta coù theå laøm nhö vaäy.’ Vì sao vaäy? Vì ñoù laø nhôø söùc nhaân duyeân cuûa phaùp Tam-muoäi naøy.

“Ñaïi Boà Taùt truï yeân nôi phaùp Tam-muoäi Kim cang naøy, trong moät yù nieäm coù theå döùt tröø phieàn naõo cuûa chuùng sanh trong caùc theá giôùi möôøi phöông nhieàu nhö soá caùt soâng Haèng, nhöng trong loøng khoâng heà coù yù töôûng laø [mình ñaõ] döùt tröø phieàn naõo cuûa chuùng sanh. Vì sao vaäy? Vì ñoù laø nhôø söùc nhaân duyeân cuûa phaùp Tam-muoäi naøy.

611


“Boà Taùt truï yeân ôû phaùp Tam-muoäi Kim cang naøy, chæ duøng moät aâm thanh ñeå dieãn thuyeát, nhöng taát caû chuùng sanh thuoäc moïi loaøi ñeàu nghe hieåu ñöôïc roõ raøng; chæ thò hieän moät thöù hình saéc nhöng taát caû chuùng sanh ñeàu nhìn thaáy ñuû moïi töôùng hình saéc; chæ truï yeân moät choã, thaân khoâng dôøi chuyeån nhöng coù theå khieán cho chuùng sanh ôû caùc phöông khaùc nhau ñeàu nhìn thaáy ñöôïc; chæ dieãn thuyeát moät phaùp duy nhaát, hoaëc thuyeát veà caùc giôùi,1 hoaëc veà caùc nhaäp,2 nhöng taát caû chuùng sanh ñeàu tuøy theo choã hieåu maø ñöôïc nghe.

“Boà Taùt truï yeân ôû Tam-muoäi naøy, tuy nhìn thaáy chuùng sanh nhöng khoâng heà coù töôùng chuùng sanh. Tuy nhìn thaáy keû nam ngöôøi nöõ nhöng khoâng heà coù töôùng nam, töôùng nöõ. Tuy nhìn thaáy saéc nhöng khoâng coù töôùng saéc, cho ñeán nhìn thaáy thöùc3 cuõng khoâng coù töôùng thöùc. Tuy thaáy ngaøy vaø ñeâm nhöng khoâng coù töôùng ngaøy vaø ñeâm. Tuy thaáy taát caû, nhöng khoâng coù taát caû töôùng. Tuy thaáy taát caû caùc moái phieàn naõo troùi buoäc nhöng khoâng coù taát caû töôùng phieàn naõo. Tuy thaáy Taùm Thaùnh ñaïo nhöng khoâng coù töôùng Taùm Thaùnh ñaïo. Tuy thaáy Boà-ñeà nhöng khoâng coù töôùng Boà-ñeà. Tuy thaáy Nieát-baøn nhöng khoâng coù töôùng Nieát-baøn. Vì sao vaäy? Thieän nam töû! Vì taát caû caùc phaùp voán khoâng coù töôùng. Nhôø söùc cuûa phaùp tam-muoäi naøy, Boà Taùt thaáy taát caû caùc phaùp nhö thaät, voán laø khoâng coù töôùng.

1 Giôùi: chæ 18 giôùi, goàm 6 caên ôû trong, 6 traàn ôû ngoaøi vaø 6 thöùc ôû giöõa.2 Nhaäp: chæ 12 nhaäp, goàm saùu caên thieäp nhaäp vôùi saùu traàn, saùu traàn thieäp nhaäp

vôùi saùu caên.3 Töø saéc cho ñeán thöùc: chæ naêm aám, töùc laø saéc, thoï, töôûng, haønh vaø thöùc.

612


“Vì sao goïi laø phaùp Tam-muoäi Kim cang? Thieän nam töû! Ví nhö kim cang ôû giöõa aùnh saùng ban ngaøy thì maøu saéc khoâng nhaát ñònh. Phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, ôû giöõa ñaïi chuùng khoâng coù maøu saéc nhaát ñònh. Cho neân goïi laø Tam-muoäi Kim cang.

“Thieän nam töû! Ví nhö kim cang, taát caû ngöôøi ñôøi khoâng theå ñònh giaù trò. Phaùp Tam-muoäi Kim cang cuõng vaäy, taát caû loaøi ngöôøi vaø chö thieân ñeàu khoâng theå öôùc löôïng bieát ñöôïc coâng ñöùc cuûa noù. Cho neân goïi laø Tam-muoäi Kim cang.

“Thieän nam töû! Ví nhö ngöôøi ngheøo ñöôïc cuûa quyù laø kim cang, aét lìa xa caûnh ngheøo tuùng khoán khoå, taø ñoäc cuûa aùc quyû. Ñaïi Boà Taùt cuõng vaäy, ñaït ñöôïc phaùp tam-muoäi naøy aét coù theå lìa xa caùc khoå phieàn naõo, caùc taø ñoäc cuûa ma. Cho neân laïi goïi laø Tam-muoäi Kim cang.

“Ñoù goïi laø Boà Taùt tu taäp Ñaïi Nieát-baøn thaønh töïu ñaày ñuû coâng ñöùc thöù saùu.”

KINH ÑAÏI BAÙT NIEÁT-BAØN HEÁT QUYEÅN HAI MÖÔI BOÁN

HEÁT TAÄP IV

Documents

Dai Bat Niet Ban Kinh - Tap 4 new - thuvienhoasen.org · 75 PHAÅM HAÏNH THANH TÒNH Neáu sanh loøng baát thieän, Laøm nhöõng vieäc aùc haïi, AÉt phaûi chòu toäi baùo,