DBH-REN EZARPENA

1. DBH-ren eta Hezkuntza Sistemaren arteko lotura.

2. Elkarbizitza eta Hezkuntza Erkidegoa

3. DBH-ko curriculuma

4. DBH-ko irakasleak Euskadin: pentsakera eta eginkizunak

5. DBH ezartzea Euskadin: kokapena eta azpiegiturak

Bilbo, 1998ko martxoa.

DBH-REN ETA HEZKUNTZASISTEMAREN ARTEKO LOTURA

Gizarte aurreratu, demokratiko eta bidezkoa lortzeko, nahitaez aztertu behar dahezkuntza sistemak hiritarren prestakuntzan duen eragina. Oinarrizko eta funtsezkoerronka gisa, eratzen dihardugun gizarte honetako desberdintasun eta bazterkeriakezabatu behar ditugu.

Gizarteko errealitateok eta kultura eta arraza ezberdinen elkarbizitza kontuanizanik, gizarteak honakoak izan beharko lituzke: arazoak solidarioki konpontzekomoduko parametroak, behartsuen aldeko bereizkeria dakarten erantzunak, gizarteguneak sortzeko gaitasuna eta elkarrenganako errespetua adierazteko topaguneak.Azken finean, integrazio kultura sortu beharra dago halako gune anitzean, nonelkarbizitza eta aukeren berdintasuna bermaturik baitaude.

Hezkuntzak, hau da, eskolak, helburu hori lortzen lagun dezake eta lagundu behardu. Horretara, egungo egoeraren beharrizanekin eta kultura berri horrekin bat etorribehar du. Bestela esateko, eskolak balore berri horien sustatzaile izan behar du,baloreok, beharrezkoak baitira egungo gizartean, nahiz eta nagusi ez izan.

LOGSEk jasorik dituen etapetatik, DBHk dakartza berritasunik handienak.Hezkuntza sistemako etapa nagusia da eta oinarrizko loturak ditu gainerako etapaezunibertsitarioekin: Lehen Hezkuntzaren amaiera mugatu eta helburu berberak etaegitura espezifikoa duen beste etapa baten hasiera adierazten du.

Lehen zikloan, ikasleen ulermen gaitasunak lantzen dira heziketa orokarrenikuspuntutik eta edukiak arloka egituratzen dira. Bigarren zikloan, berriz, BigarrenHezkuntzaren ondorengo etaparako prestatzen da ikaslea. Horretarako, aukera gehiagoeskainiko zaizkio, nahiz eta arlokako egiturari eta ulermen gaitasunak lantzeko sistemariekin.

DBH bi ziklotan antolatzen bada ere, batasun kutsua du etapak; horrez gain,helburu eta edukiei begira, autonomia handia duela azpimarratu beharra dago. Esandugu DBH bi ziklotan antolatu dela eta etapa osoan helburu berberak lortu nahi direla;hori lortzeko, ezinbestekoa da irakasle taldeak zentro berean lan egitea.

Erreformak, helburu nagusi gisa, berezko xedeak dituen beste hezkuntza etapa bat(12-16) sartu nahi du hezkuntza sisteman. Izan ere, derrigorrezko hezkuntza ez da soilik16 urteko ikasleetaraino mugatzen, ezarri nahi baita derrigortasun hori etapa berriakdakarren batasunean ere. Hortaz, helburu hori lortzeko, derrigorrezko hezkuntzarenmugak hautsi beharko dira. Etapa berri horren jomugak eta izaera aintzat hartuz, argi etagarbi dago aurreko sistema erreformatu beharra dagoela: besteak beste, helburu, eduki,zentroen egitura eta irakasleak erreformatu behar dira. DBHren helburuak eta antolaketadira erreformaren oinarri eta giltza.

Horrela, DBH Bigarren Hezkuntzako lehen maila da. Europako hezkuntzasistemek honela zatitzen dute hezkuntza sistema: Lehen Hezkuntza eta BigarrenHezkuntza. Bigarren Hezkuntzaren barruan maila bi bereizten dituzte.

Lehen Hezkuntzak 5 eta 6 urte bitartean irauten du eta derrigorrezkoa da. 6urterekin hasi (zenbait herritan 5ekin) eta 11 eta 12 urte bitartean amaitzen da. Badirasalbuespen bi: Alemanian, 10 urterekin amaitzen da eta Danimarkan, aldiz, 16 urteraarte luzatzen da. Danimarkan izan ezik, Bigarren Hezkuntza bi mailatan zatitzen da:lehenengoak, derrigorrezko etaparen amaierarekin batera hasten denak, 3 edo 4 ikasturteditu eta 15 eta 16 urte bitartean amaitzen da; bigarrenak, ostera, 3 ikasturte izan ohi ditueta 18 urterekin amaitzen da.

0

6

12

18

Ale

man

ia

Bél

gica

Din

amar

ca

Espa

ña

Fran

cia

G.B

reta

ña

Italia

Irlan

da

Hol

anda

Port

ugal

Infantil 1 Infantil 2 Primaria Secund 1 Secund 2

LOGSEn ezarritako proposamenean DBH azkeneko etapa legez eta izaerapropedeutikoaz ageri da. Ezaugarriok garbi adierazten dute etapa horren garrantzia etahezkuntza sistemako beste etapekin duen lotura.

Alde batetik, DBH azkeneko etapa dela esan dezakegu, hor bukatzen baitaoinarrizko hezkuntza. Ikuspuntu horretatik, badu loturarik Lehen Hezkuntzarekin; izanere, bi etapa horien bitartean, ikasleei oinarrizko ezaguera instrumental eta kulturalakbermatu behar zaizkie, hau da, helduen lan munduan sartzeko gizarte jarrerak erakutsibehar zaizkie. Era berean, Hezkuntza Ziklo Ertainetan, Lan Heziketa espezifikoaeskaintzen zaie, DBH amaitzean, hezkuntza sistema utzi dutenei. Nolanahi ere, LanHeziketan murgiltzeko, aurreko etapan ikasitakoa erabili beharko dute.

Bestalde, DBHk izaera propedeutikoa du Batxilergoarekiko. Bestela esateko,oinarrizko gaien ikasketa erraztu behar die ikasleei, hurrengo etapa behar bezalaprobetxatzeko. Maiz mahaigaineratu izan da honakoa: lau urteko DBH bi urtekoBatxilergoaren antzekoa da. Zenbaitzuen aburuz, bi urteko Batxilergoa oso laburra da;horretara, hiru urtera arte luzatu nahi dute eta DBHko ikasturte bat kendu.

Gizarte Berme deritzen programen xedea da DBHn lortu ez zen oinarrizkoheziketa osatzea. Horrez gain, lehen mailako lanbide heziketarako sarrera eskaintzendute. Programa horiek malguak izan behar dira, baina betekizun akademikoak ez datozbat malgutasun horrekin. Egitura akademikoa hautaketa prozesuetan oinarriturik dago

eta horrek ez du zentzurik halako kolektiboetan. Programa horien bidez, Heziketa ZikloErtainetara sar daiteke; hala ere, ikasleei ezin zaizkie Bigarren Hezkuntzako GraduatuTitulua lortzeko baldintza beharrezkoak eskatu, bestela zikloon “kalitatearen aurka”joango ginateke. Bestalde, programok ezin ditzakegu formalismotzat hartu, heziketazikloak behar bezala probetxatzeko oinarririk ez dutenek programa horietaz baliatukoliratekeelako heziketa zikloetara sartzeko.

DBHren izaera bikoitzak zailtasunak dakartza ikasleek etapako helburuak betedituzten erabakitzeko orduan. Alde batetik, DBH azkeneko etapa da eta, hein horretan,ikasleen gaitasunen garapena bermatu behar du. DBH ez da hautaketa prozesua, ezpadaikasleen heldutasuna lortzeko ikasketa prozesu orientatzailea. Bide horretatik,ebaluazioaren helburua da ikasleak ikasketa prozesuan dituen zailtasunak zein horienzioak detektatzea eta eragozpenok gainditzeko neurriak hartzea, ikasketa prozesuakaurrera egin dezan. Bestalde, DBHk izaera propedeutikoa du: etapa amaitzean,Batxilergora igaro daitezkeen ikasleak hautatzen dira. Hortaz, azken ebaluazioanhautaketa egin beharra dago, prozesuak baino gehiago ikasketak oinarri hartuz.

Ez da batere erraza izaera bikoitz hori bateratzea, batik bat ebaluaziori dagokionezeta, sarritan, behar ez bezalako neurriak hartzen dira. Horretara, gehienetan, jarrerahautatzailea izan ohi dugu etapa amaitu arte. Ildo beretik, ikasketa prozesuakdesberdinak direnez, ikasleak beren mailako lagun taldeetatik urruntzen dira.

Gauzak horrela, batzuen ustez, DBH amaitzean bi titulu eman beharko lirateke.Zenbaitzuek diotenez, ezin dira parekatu DBH ohiko bidetik egiten dituzten ikasleak etacurriculumaren dibertsifikazioaren bidetik egiten dituztenak. DBHko heziketa prozesuaarlo eta zailtasun maila desberdinekin gauzatu behar dela esan ohi da, eta aipaturikoirizpideek horrelako baieztapenak indartzen dituzte. Gizarte justizia eta eginikolanarekiko koherentzia kontuan izanik, DBH amaitzean ikasleei titulu bat baino ezzaiela eman behar uste dugu. Hezkuntza orientazioaren lana da ikasleari Batxilergora,Lanbide Heziketa Ertainetara edo beren gaitasunen araberako zentroetara igarotzekoerabakia hartzen laguntzea.

DBH oso loturik dago hezkuntzako beste etapa batzuekin eta Lehen Hezkuntzarenedo Batxilergoaren luzapena baino ez dela pentsa daiteke. Hala ere, DBH berezko izaeraduen etapa da eta erabat bereizirik dago, nahiz eta lotura handia izan Lehen Hezkuntzaeta Batxilergoarekin. Berezko ezaugarri eta helburuak ditu DBHk. Batxilergoa OHO etaOHO, berriz, BBB bilakatu direla esan izan da, baina horrek badu azalpenik: zentro etairakasleek ez dute irakaskuntzaren funtzioa aldatu, nahiz eta baldintza eta helburuakbeste batzuk izan. Hausnarketa eta esperientziaren bidez soilik egokituko zaizkioegungo hezkuntza egiturari.

DBH ez da BBB, ez OHO, ez LEHEN HEZKUNTZA, ez IEE. DBHk berezkoizaera du, nahiz eta lotura handia izan aurreko eta ondorengo etapekin. LehenHezkuntzan hasitako oinarrizko ikasketak osatzeko helburua du, baina horrek ez du esannahi ikasleak lehengo ikasketak berriz egingo dituenik, ikaslea bera aldatu baita.Eboluzioaren etapak ez dira haur izatetik gizon izateko urrats hutsa; izan ere,kualitatiboki etapa desberdinak dira. Hein horretan, ikasketa estilo eta eredudesberdinak dira.

Hortaz, ez da egokia DBHko Bigarren Hezkuntzako zentroetan BBB, LanbideHeziketa edo OHOko berezko hezkuntza ereduak, antolaketa edo arauak aplikatzea.Gainera, DBHko irakasleen lanbide eskakizuna Lehen Hezkuntzako maisu-maistren eta

Batxilergoko irakasleek dutenen desberdina da. Maisu-maistrak modu orokor etaglobalean irakasten dute. Batxilergoko irakasleak espezializaturik daude, etapa horretanikasleek ezaguera erdiespezializatuak behar dituztelako. DBHko irakaslea, ostera,arlokako irakaslea da, diziplinetan ondo integraturik dagoena. DBHn beste etapabatzuetako helburuak betetzen ahalegintzeak DBHren porrota ekar dezake. DBHrenemaitzak ebaluatzean, ikusi beharko da irakasleak eta zentroa aldaketei eta baldintzaberriei egokitzeko gauza izan diren ala ez.

Desberdinatasunak egon arren, beharrezkoa da DBH, Lehen Hezkuntzarekin etaDerrigorrezko Hezkuntzaren osteko etapekin lotzea. DBHk Lehen Hezkuntza,Batxilergo edo bigarren mailako Lanbide Heziketarekin duen lotura horreksistematizatua eta aldez aurretik prestaturikoa izan behar du. Zentroen planifikazioasarean egiten denean, ikasketen jarraikortasuna bermatzen zaio ikasleari. Jarraikortasunhori lortzeko, eutsi behar zaie DBHren eta Lehen Hezkuntzako curriculumarenproiektuen arteko loturei eta DBHren eta Batxilergo, Hezkuntza Ziklo Ertain eta GizarteBerme deritzen programen arteko harremanei. DBHko delegatuaren eginkizuna daLehen Hezkuntzako zentroak eta Batxilergo edota Lanbide Heziketako arduradunakkoordinatzea. Goiz da oraindik emaitzak ikusteko, baina ezin dugu alde batera utziikuspuntu hori.

DBH batasun funtzionala duen etapa da eta helburu berberak lortu nahi ditu biziklootan, jarraikortasuna duen prozesuari ekinez. Euskal Autonomi Erkidegoan bizikloak zentro berean egiten dira gehienetan. Antza denez, guztiok onartzen dugu biziklook zentro berean egin behar direla eta, beraz, zikloak zentro desberdinetan eginbehar izatea behin-behineko egoera baino ez dela; ondorenez, gogor egin behar dugubateratze horren alde.

Ikaragarriak izan daitezke lehen eta bigarren zikloko irakasleen artekodesberdintasunak. Neurri batean, ulertzeko modukoa da komunikazioa zaila izateakultura profesional desberdinak dituztenen artean, baina desberdintasunok ezin duteeragozpenik ekarri. Aitzitik, desberdintasunak aberastasuna ekar dezake. Egoeralarriagoa izango litzateke, desberdintasunak kolektiboen hierarkiaren ondoriozkoakbalira, arau desberdinak aplikatuko balitzaizkie edo eginkizun desberdinak izangobalituzte zentroetan. Zoritxarrez, legeak berak ezartzen du hierarkia: soldatakdesberdinak dira eta maisu-maistrak destinaturik dauden zentroetako zuzendaritzalanpostuetatik batertzen dira.

ONDORIOAK ETA PROPOSAMENAK.

Gizarte aurreratu, demokratiko eta bidezkoa lortzeko, nahitaez aztertu behar dahezkuntza sistemak hiritarren prestakuntzan duen eragina. Oinarrizko eta funtsezkoerronka gisa, eratzen dihardugun gizarte honetako desberdintasun eta bazterkeriakezabatu behar ditugu.

Gizarteko errealitateok eta kultura eta arraza ezberdinen elkarbizitza kontuanizanik, gizarteak honakoak izan beharko lituzke: arazoak solidarioki konpontzekomoduko parametroak, behartsuen aldeko bereizkeria dakarten erantzunak, gizarteguneak sortzeko gaitasuna eta elkarrenganako errespetua adierazteko topaguneak.Azken finean, integrazio kultura sortu beharra dago halako gune anitzean, nonelkarbizitza eta aukeren berdintasuna bermaturik baitaude.

Hezkuntzak, hau da, eskolak, helburu hori lortzen lagun dezake eta lagundu behardu. Horretara, egungo egoeraren beharrizanekin eta kultura berri horrekin bat etorribehar du. Bestela esateko, eskolak balore berri horien sustatzaile izan behar du,baloreok, beharrezkoak baitira egungo gizartean, nahiz eta nagusi ez izan.

LOGSEk jasorik dituen etapetatik, DBHk dakartza berritasunik handienak.Hezkuntza sistemako etapa nagusia da eta oinarrizko loturak ditu gainerako etapaezunibertsitarioekin: Lehen Hezkuntzaren amaiera mugatu eta helburu berberak etaegitura espezifikoa duen beste etapa baten hasiera adierazten du.

Gerta daiteke, zenbait inguruabarrek DBHren aurrerabidea nabarmenbaldintzapetzea eta alde baterago uztea alde tekniko eta pedagogikoak. Azken horieklanbide zein hezkuntza ikuspuntutik aztertzen dituzte egoerak, askoz landuagoak diraeta hurbilago daude zentroen antolaketa eta funtzioak dakartzaten benetako arazoetatik.Hona hemen arazook:

• Hiritarren oinarrizko kultura maila handitu nahian, DBHren bidez, enborbereko ikasgaiak irakatsi nahi zaizkie ikasleei, baina ez dago helburu horriburuzko benetako gizarte eztabaidarik.

• Gizartean bizi arren, irakasleek ere ez dute benetako eta behar bezalakooinarria duen eztabaidarik mahaigaineratu.

• Euskal Autonomi Erkidegoan prozesuaren azkenerako utzi da DBHrenezarpena.

• Hainbat eta hainbat aldiz atzeratu da Hezkuntza Erreformaren ezarpena.

• Irakasleen atxikipen prozesuetan eta abarretan hainbat arazo sortu dira.

Erreformak, helburu nagusi gisa, berezko xedeak dituen beste hezkuntza etapa bat(12-16) sartu nahi du hezkuntza sisteman. Izan ere, derrigorrezko hezkuntza ez da soilik16 urteko ikasleetaraino mugatzen, ezarri nahi baita derrigortasun hori etapa berriakdakarren batasunean ere. Hortaz, helburu hori lortzeko, derrigorrezko hezkuntzarenmugak hautsi beharko dira. Etapa berri horren jomugak eta izaera aintzat hartuz, argi etagarbi dago aurreko sistema erreformatu beharra dagoela: besteak beste, helburu, eduki,zentroen egitura eta irakasleak erreformatu behar dira. DBHren helburuak eta antolaketadira erreformaren oinarri eta giltza.

Alde batetik, DBH azkeneko etapa dela esan dezakegu, hor bukatzen baitaoinarrizko hezkuntza. Ikuspuntu horretatik, badu loturarik Lehen Hezkuntzarekin; izanere, bi etapa horien bitartean, ikasleei oinarrizko ezaguera instrumental eta kulturalakbermatu behar zaizkie, hau da, helduen lan munduan sartzeko gizarte jarrerak erakutsibehar zaizkie. Era berean, Hezkuntza Ziklo Ertainetan, Lan Heziketa espezifikoaeskaintzen zaie, DBH amaitzean, hezkuntza sistema utzi dutenei. Nolanahi ere, LanHeziketan murgiltzeko, aurreko etapan ikasitakoa erabili beharko dute.

Bestalde, DBHk izaera propedeutikoa du Batxilergoarekiko. Bestela esateko,oinarrizko gaien ikasketa erraztu behar die ikasleei, hurrengo etapa behar bezalaprobetxatzeko. Maiz mahaigaineratu izan da honakoa: lau urteko DBH bi urtekoBatxilergoaren antzekoa da. Zenbaitzuen aburuz, bi urteko Batxilergoa oso laburra da;horretara, hiru urtera arte luzatu nahi dute eta DBHko ikasturte bat kendu.

Gizarte Berme deritzen programen xedea da DBHn lortu ez zen oinarrizkoheziketa osatzea. Horrez gain, lehen mailako lanbide heziketarako sarrera eskaintzendute. Programa horiek malguak izan behar dira, baina betekizun akademikoak ez datozbat malgutasun horrekin. Egitura akademikoa hautaketa prozesuetan oinarriturik dagoeta horrek ez du zentzurik halako kolektiboetan. Programa horien bidez, Heziketa ZikloErtainetara sar daiteke; hala ere, ikasleei ezin zaizkie Bigarren Hezkuntzako GraduatuTitulua lortzeko baldintza beharrezkoak eskatu, bestela zikloon “kalitatearen aurka”joango ginateke. Bestalde, programok ezin ditzakegu formalismotzat hartu, heziketazikloak behar bezala probetxatzeko oinarririk ez dutenek programa horietaz baliatukoliratekeelako heziketa zikloetara sartzeko.

DBHren izaera bikoitzak zailtasunak dakartza ikasleek etapako helburuak betedituzten erabakitzeko orduan. Alde batetik, DBH azkeneko etapa da eta, hein horretan,ikasleen gaitasunen garapena bermatu behar du. DBH ez da hautaketa prozesua, ezpadaikasleen heldutasuna lortzeko ikasketa prozesu orientatzailea. Bide horretatik,ebaluazioaren helburua da ikasleak ikasketa prozesuan dituen zailtasunak zein horienzioak detektatzea eta eragozpenok gainditzeko neurriak hartzea, ikasketa prozesuakaurrera egin dezan. Bestalde, DBHk izaera propedeutikoa du: etapa amaitzean,Batxilergora igaro daitezkeen ikasleak hautatzen dira. Hortaz, azken ebaluazioanhautaketa egin beharra dago, prozesuak baino gehiago ikasketak oinarri hartuz.

Ez da batere erraza izaera bikoitz hori bateratzea, batik bat ebaluaziori dagokionezeta, sarritan, behar ez bezalako neurriak hartzen dira. Horretara, gehienetan, jarrerahautatzailea izan ohi dugu etapa amaitu arte. Ildo beretik, ikasketa prozesuakdesberdinak direnez, ikasleak beren mailako lagun taldeetatik urruntzen dira.

DBH oso loturik dago hezkuntzako beste etapa batzuekin eta Lehen Hezkuntzarenedo Batxilergoaren luzapena baino ez dela pentsa daiteke. Hala ere, DBH berezko izaeraduen etapa da eta erabat bereizirik dago, nahiz eta lotura handia izan Lehen Hezkuntzaeta Batxilergoarekin. Berezko ezaugarri eta helburuak ditu DBHk. Batxilergoa OHO etaOHO, berriz, BBB bilakatu direla esan izan da, baina horrek badu azalpenik: zentro etairakasleek ez dute irakaskuntzaren funtzioa aldatu, nahiz eta baldintza eta helburuakbeste batzuk izan. Hausnarketa eta esperientziaren bidez soilik egokituko zaizkioegungo hezkuntza egiturari.

Desberdinatasunak egon arren, beharrezkoa da DBH, Lehen Hezkuntzarekin etaDerrigorrezko Hezkuntzaren osteko etapekin lotzea. DBHk Lehen Hezkuntza,Batxilergo edo bigarren mailako Lanbide Heziketarekin duen lotura horreksistematizatua eta aldez aurretik prestaturikoa izan behar du. Zentroen planifikazioasarean egiten denean, ikasketen jarraikortasuna bermatzen zaio ikasleari. Jarraikortasunhori lortzeko, eutsi behar zaie DBHren eta Lehen Hezkuntzako curriculumarenproiektuen arteko loturei eta DBHren eta Batxilergo, Hezkuntza Ziklo Ertain eta GizarteBerme deritzen programen arteko harremanei. DBHko delegatuaren eginkizuna daLehen Hezkuntzako zentroak eta Batxilergo edota Lanbide Heziketako arduradunakkoordinatzea. Goiz da oraindik emaitzak ikusteko, baina ezin dugu alde batera utziikuspuntu hori.

Ikaragarriak izan daitezke lehen eta bigarren zikloko irakasleen artekodesberdintasunak. Neurri batean, ulertzeko modukoa da komunikazioa zaila izateakultura profesional desberdinak dituztenen artean, baina desberdintasunok ezin duteeragozpenik ekarri. Aitzitik, desberdintasunak aberastasuna ekar dezake. Egoeralarriagoa izango litzateke, desberdintasunak kolektiboen hierarkiaren ondoriozkoakbalira, arau desberdinak aplikatuko balitzaizkie edo eginkizun desberdinak izangobalituzte zentroetan. Zoritxarrez, legeak berak ezartzen du hierarkia: soldatakdesberdinak dira eta maisu-maistrak destinaturik dauden zentroetako zuzendaritzalanpostuetatik batertzen dira.

L.Hezkuntza DerrigorrezkoB.Hezkuntza Batxilergoa

Izaera Propedeutikoa PropedeutikoaAzkenekoa

PropedeutikoaAzkenekoa

Hezkuntzamota Oinarrizkoa Oinarrizkoa Erdiespezializatua

Etaparenegitura Muin bakarrekoa Muin bakarrekoa Dibertsifikatua

Curriculuma Globalizatua Integratua Diziplinatua

Curriculumarenzatiketa Enbor komuna Enbor komuna eta

hautakortasunaZati komunaModalitateak

Ebaluazioa Orientatzailea OrientatzaileaHautatzailea

OrientatzaileaHautatzailea

Irakasleak Orokorrak Espezialistak Espezialistak

Ikasleak Guztiak Guztiak Hautatutakoak

Hezkuntzaprozesua Bakarra Hautakortasuna

Aukerakortsuna (4º)

ModalitateaHautakortasuna

L. Hezkuntza Derrigorrezko B.Hezkuntza Batxilergoa

Kontzeptuzkoikasketak

Hurbileko munduaezagutzea,

Pentsamendu zehatza,objektuen bidezko

operazioak.

Oinarrizko ezaguerakulturalak

Pentsamendu zehatza,adimen bidezko operazioak.Indukzio eta dedukziorako

gaitasun mugatua

Ezaguera kultural etaakademikoak

Pemtsamendu abstraktua,orokortasuna eta

trasferentziaGaitasun kritikoa

Prozedurazkoikasketak

Oinarizko ezaguerainstrumentalakAurkitzea etaidentifikatzea

Oinarrizko gaitasunlinguistikoak

Koordinatzeko eta orekamantentzeko abilezia

eragileak

Ikasten ikasteaEsperimentazioa

Komunikatzeko eta ikastekokonpetentzia linguistikoa

Indarra eta abiadura lortzekoabilezia eragileak

Informazioa erabiltzea,metodoa, ikerketa.

Adierazpenerako gaitasuna.Analisia eta sintesia.Abilezia eragileak

Jarrerazkoikasketak

Oinarrizko gizarteohiturak

Taldean integratzeaArauak errespetatzea

Gizarte trebetasunakTaldean kolaboratzeaArauak barneratzea

Taldean lan egiteaTaldean parte hartzea

Etika pertsonala garatzea

ELKARBIZITZA ETA HEZKUNTZA ERKIDEGOA

1.- HEZKUNTZA ERKIDEGOAREN IRITZIA, DBH EZARTZEARIDAGOKIONEZ.

DBHren ezarpena arrakastatsua izan den ala ez ikusteko, ukituriko sektore guztieniritzi eta inplikazioa aztertu behar da. Hauek dira ukiturikoak: ikasle, irakasle eta gurasotalde edo, kasuan kasuan, legezko ordezkariak. Horien iritzia eta inplikazioa zehatzezagutzeko, Euskadiko Eskola Kontseiluak Deustuko Unibertsitateko eta EHUkoHEZIei agindu zien horren inguruko azterketa egiteko.

Euskal Autonomi Erkidegoko berrogeita hamar zentro hartu ziren eredu gisa. Hirulurralde historikoetako zentro publiko zein pribatuetatik proportzioz aukeratu zirenberrogeita hamar horiek. Horrez gain, hiru eredu liguistikoen1 eragina ikertu da.Galdetegi berezia prestatu zen kasu horretarako, eta galdetegi horretan HezkuntzaErreformaren alde berriak azaltzen dira. Galderak DBHko bigarren mailako 393irakasleri, 2.285 ikasleri eta 1.561 gurasori egin zaizkio.

Hauek dira lortutako ondorioak :

1.1.- Irakasleak : irakasleen herenak baino gehiagok (%39) HezkuntzaErreformarekin pozik dagoela adierazi du; beste %39k jarrera neutrala ageri du; %15 ezdago oso gustura eta %7k batere gustura ez dagoela esan du.

Inkestaturiko irakaslerik gehienek (%89) Hezkuntza Erreformako heziketajardueretan parte hartu duela onartu du. % 41 nahikoa gustura dago, %44 oso gusturaeta %16 ez dago batere gustura.

Irakasleek egiaztatu dute Zentroko Hezkuntza Proiektuan partehartze handia izandutela. Lan handiak izan dituzten arren, merezi duelakoan daude eta uste dute proiektuhorrek irakasleen ikuspuntua egoki agertarazten duela.

Zentroko Curriculun-Proiketua ez da oraindik amaitu. Irakasleen iritziz, berekegin dute proiektuaren zati handi bat, eta horretan ere partehartze handia izan dute.Proiektuak zailtasun handiak ekarri dizkiela adierazi dute. Irakasleen heren bat ez dagobatere gustura kanpotik etorri zaien laguntza eta heziketa mailarekin; beste heren batnahikoa gustura dago eta beste herena gustura dago. Gehienek onartu dutenez,Curriculun-Proiektuak zentroaren ezaugarririk esanguratsuenak jaso ditu. 1 A eredua: gaztelainazko irakaskuntza eta hizkuntza euskara. B eredua: irakaskuntza elebiduna. D eredua: euskarazko irakaskuntza eta hizkuntza gaztelaina.

Bestalde, irakasleek ondoko arazo garrantzitsuak gailendu dituzte:• Astirik ez izatea eskolako lanak prestatzeko;• Ikasleen aniztasuna dela eta, zailtasun handi edo nahikoa handiak izatea;• Aniztasunari aurre egiteko gaitasun edo ezaguerarik eza dela eta, zailtasun

handi edo nahikoa handiak izatea;• Berrikuntzak sartzean, laguntzarik ez izatea;• Material didaktiko egokirik ez izatea;• Zailtasunak izatea, proposaturiko ebaluzioari dagokionez;• Metodo aktiboei buruzko gaitasun eta ezaguerarik eza;• Susmo txarra izatea, erroformak ekar ditzakeen abantailei begira.

1.2.- Ikasleak: oro har, esan daiteke DBHko 1 eta 2. mailako ikasleak gusturadaudela Hezkuntza Erreformarekin. Besteak beste, erreformako ikasketak bihar-etzierabilgarri izango zaizkien edo eskolaratzea 16 urtera arte luzatzea komeni den galdetuzaie, eta gehienek baietz erantzun dute.

Oso gustura daude trebatzen eta aurrerakuntza zientifiko eta teknologiko, heziketafisiko eta kirol heziketan emandako denborarekin. Nolanahi ere, ikasleen aburuzhedabideak ezagutzeko eta nork bere buruarekin kritiko izaten ikasteko emandakodenbora ez da nahikoa. Berdin gertatzen da heziketa sexualarekin: ikasleen %30arenustez, denbora gehiago eskaini behar zaio.

Baikor agertu dira ikasketa eta gelako eguneroko lanetarako estrategietanemandako denborari dagokionez (ikasten jakitea, taldean lan egitea, entzuten jakitea...).Beste horrenbeste diote giza eskubideen inguruko lanei buruz (elkartasuna bezalakobaloreak sustatzea, eskubide berberak bultzatzea emakume eta gizonentzat...) eta norkbere burua ezagutzeko, sentimenduak azalaratzeko eta laguntasuna baloratzekoemandako denborari dagokionez. Orokorrean, ikasleek ontzat ematen dute eskolaratzea16 urtera arte luzatzea.

Ikasleen erdiaren arabera, Hezkuntza Erreformaz geroztik, irakasleek irakastekomodua aldatu dute; aitzitik, beste erdiak ezetz uste du. Irakasleek beraien sentimendueta arazoei jaramon handirik egiten ez dietela uste dute, eta ez daude batere adoshorrekin. Edonola ere, oro har, irakasleen lana ona delakoan daude.

Gehiengoaren aburuz, guztiak, hau da, kalifikazio onak eta txarrak dituztenak gelaberean egon behar dute. Era berean, beharrizan bereziak dituztenak ere ohiko taldeetanintegratu behar dira.

Ikasleen ustetan, zentroan arau larregi dago, irakasleek egiten duten guztiarenerrua egozten diete eta, batzuetan, zigorra ezartzen diete, nahiz eta zigorraren zioa jakinez.

Ikasleak oso gustura daude ebaluazioarekin. Ez dute zigor eta hautaketa prozesumoduan soilik ikusten; izan ere, ebaluazioaren heziketa balioa onartzen dute.

Gehienentzat, DBHko helbururik garrantzitsuena batxilergoan sartzeko eta gerounibertsitatera joateko prestatzea da.

Testuliburuei buruzko iritzi ona dute eta beharrizanen arabera erabiltzen dituzteeskoletan.

Gehienetan, neskak mutilak baino gusturago daude. D ereduko ikasleak Beredukoak baino gusturago daude eta Bkoak Akoak baino gusturago. Bestalde, 1.koek2.koek baino modu baikorragoan baloratu dute erreforma eta kalifikazio onenakdituztenak dira balorazio onenak egiten dituztenak. Ikaslerik gutxien duten ikasgelakgehien dutenak baino gusturago ageri dira.

1.3.- Gurasoak: oro har, esan daiteke DBHko ikasleen gurasoak baikor azaltzendirela Hezkuntza Erreforma. Erreformari buruzko hainbat galdera egin zaizkie gurasoeieta gehienek erantzun baikorrak eman dituzte.

Gehienen iritziz, zentroak behar besteko informazioa ematen die erreformakdakartzan aldaketen inguruan: seme-alabek lehen baino gai gutxiago ikasiko dituzte,baina hobeto ulertuko dute ikasten dutena; heziketa pertsonal hobea izango dute etaikasten dutena baliagarri izango zaie bihar-etzi.

Erreformak euskararen erabilera bultzatu eta Euskal Herriko historia, artea etatradizioa ulertzen eta maitatzen irakatsi behar duela uste dute.

DBHko helburu diren estrategiei dagokienez, aho batez onartzen dutegarrantzitsua dela horiek sakontzea. Berdin esan dezakegu giza eskubideei buruz.Guraso gehienen aburuz, zentroetan honakoak landu behar dira: elkartasuna, aniztasunaerrespetatzea, bakea, gizon eta emakumeek eskubide berberak izatea, giza eskubideekinjustiziaren aurka egin beharreko lana ulertzea.

Bestalde, gehiengoaren arabera, oso baikorrak dira nork bere burua ezagutu,sentimenduak azaleratu, laguntasuna baloratu eta antzekoak lortzeko jarduerak Inkestaerantzun duten gehienek oso garrantzitsutzat jo dute, besteak beste, natura errespetatzen,osasuntsu bizitzen eta behar bestekoa kontsumitzen ikastea.

Oso positiboki baloratu dute erreformak trebakuntzarako eta aurrerakuntzazientifiko eta teknologiko, heziketa fisiko, kirol heziketa eta heziketa sexualerakojarduerak ezartzea, hau da, nortasuna garatzen laguntzeko ekintzak bultzatzea.

Gurasorik gehienek ontzat ematen dute kalifikazio onak eta txarrak dituztenikasleak gela berean egotea. Gisa berean, beharrizan bereziak dituztenak ohiko taldeetanintegratu behar direla uste dute.

Hezkuntza Administrazioari loturik egon arren, irakasleek berek aukera lezaketezer irakatsi eta zer ez. Gurasoen erdia ados dago aukera horrekin, %25 ordea, aurkaageri da.

Ikasleak ebaluatzean, azterketaz gain, besteak beste, eskolako lana, jarrera,heziketa orokorra aztertu behar direla uste dute gehienek. Bestalde, ebaluazioak baliobehar du ikasleen arazoak zeintzuk diren jakiteko, horrela bakarrik lagundu ahal izangozaielako. Ebaluazio txostenak ondo ulertzen direla esan dute.

Gurasoak ez datoz bat ebaluazioaren izaera hautatzaileari dagokionez. Askokbaietz dioen arren, ezin esan daiteke gehiengo handia denik.

Derrigorrezko hezkuntza 16 urtera arte luzatzea onartzen dute gurasorik gehienek.Erdiak baino zertxobait gutxiagok Hezkuntza Erreformak irakasleen irakasteko modua

hobetu duela uste du eta erdia baino gehiagoren iritzira, merezi du aldatzenahalegintzea.

Gehienentzat, DBHko helbururik garrantzitsuena ikasleak Batxilergo edoUnibertsitaterako prestatzea da.

Gurasoen ikasketa maila aldagai garrantzitsua izan da balorazioak nolakoak izandiren kontuan hartzean; hala ere, irizpide hori ezin daiteke eredu gisa hartu kasuguztietan. Horrela, ikasketa mailarik baxuena duten gurasoek hobeto ulertzen duteHezkuntza Erreformaren helburua, hobeto onartzen dituzte euskal kulturari buruzkojardueren xedeak eta autonomia handiagoa ematen die irakasleei zer irakatsiaukeratzeko orduan. Aitzitik, estrategia, giza eskubide, natura, kontsumo, osasun edoebaluazioaren inguruko kontuak ulergarriago eta onargarriago egiten zaizkie ikasketamaila altuagoak dituzten gurasoei. Aipatzekoa da, azkenik, ikasketa maila altuenakdituzten gurasoek egin dutela Hezkuntza Erreformari buruzko baloraziorik ezkorrena.

Hezkuntza Erreformaren balorazioari dagokionez, ez dago desberdintasunhandirik zentro publikoetako eta pribatuetako gurasoek adierazitako iritzien artean.

Ikerketa egitean, kontuan hartu da gurasoak zentroko Eskola Kontseiluko partaidediren ala ez, baina aldagai horrek ez du berebiziko garrantzirik. Hori bai, EskolaKontseiluan sekula parte hartu ez duten gurasoek errazago onartzen dute derrigorrezkohezkuntza 16 urtera arte luzatzea.

Salbuespenak salbuespen, Hezkuntza Erreformari buruzko batzarretara joateak etaGurasoen Elkartean parte hartzeak ez du eragin handirik izan Hezkuntza Erreformariburuzko balorazioetan.

Azkenik, zentroak Hezkuntza Erreformari buruz antolatu dituen hitzaldietan partehartzeak ere ez du ageriko eraginik izan erroforma baloratzean. Izan ere, hitzaldietanparte hartu ez duten gurasoek hobeto onartu dute derrigorrezko hezkuntza 16 urtera arteluzatzea eta integrazioa.

2.- ELKARBIZITZA ARAZOAK HEZKUNTZA ZENTROETAN.

Halako egoerak deskribatzeko, gatazkak dakartzaten behar ez bezalako jarrereiburuz arituko gara, bortizkeriaz hitz egin beharrean. Gure ustez, gatazkak egunerokobizimoduaren zati bat dira eta baliagarri izan daitezke heldu eta indibiduo eta talde gisahazteko.

Dena dela, aipatzekoa da egon daitezkeela beste sektore batzuetako kideekeragindako gatazkak ere: irakasleak, gurasoak... Kasu bakanetan baino ez da halakorikgertatzen, baina arazo larriak sortarazten dira irakasleen, udaletxeko eta zerbitzuetakolangileen, ikasleen, gurasoekiko harremanen eta gurasoen beren artean. Konponbidezaileko arazoak izan ohi dira. Gerta daiteke, bestalde, irakasleen dinamika, erabilitakometodologia eta abarren ondorioz, tirabirak sortzea edo gelako arazoei irtenbiderikemateko ardurarik ez hartzea. Azkenik, aztertzeko modukoak dira arazo pskiatrikoak

dituzten irakasleek sortutako gatazkak. Halakoek ere ez dute konponbide errazik,gaixoek ez dutelako beren egoera patologikoa onartzen eta medikuek irakaskuntzanjarraitzeko gomendatzen dietelako, txarrerantz egin ez dezaten.

2.1.- Motibaziorik gabeko ikasleek eta hezkuntza sistemari ezegokitueksortzen dituzten egoerak: zirkunskripzio guztietan dago zentroren bat ikastekomotibaziorik gabeko ikasleak edo hezkuntza sistemari ezegokituak dituena. Halakoektirabira handiak sortzen dituzte hezkuntza erkidegokideen artean eta behar ez bezalakojarrera eta diziplina arazoak ekar ditzakete.

Horrelako arazoak DBHko etapa honetan ematen dira maizenik. Era askotakoarrazoiengatik jokatzen dute ikasle horiek horrela. Irakasle eta hezkuntzako laguntzanahiz ikuskaketa zerbitzu gehiago erabili beharko lirateke halako kasuei aurre egiteko.Besteak beste, honakoak dira ikasleok: zentro desberdinetatik datozenak, hezkuntzaberriak ezartzearen ondorioz errepikatu behar dutenak eta bazterreko ereduetatik etaalde behartsuetatik datozenak. Hortaz, kontuan hartu behar dira gelako gizarte giroa,kontrol moduak, teoriak eta diziplinaren tratamendua gelan eta zentroan.

Kasu horietan, aldaketa handiak eta egokitzapenak egin behar dira zentroetan,egitura, antolaketa eta metodologiari dagokionez. Gatazkak zentroetako kudeaketareneta profesionalitatearen arazorik garrantzitsuena dira. Derrigorrezko hezkuntza luzatunahi duten sistemak konprentsibitate eta indibidualizazioan oinarritzen dira eta halakoikasleei erantzutea da horien erronka nagusia.

Proposamenak:

• Eskolako bizimodua aintzat hartuz, gatazka eta horren irtenbidea aztertzendituzten antolaketak sustatzea zentroetan: baliabideak, eremuak, harremanakarauak...

• Orientazio sailak jartzea zentroetan, ikasleen ezaguerak eta horiei eginikojarraipena bermatzeko eta hezkuntza ekintza eraginkorragoa lortzeko.

• Tutoreekiko harremanak eta gurasoen inplikazioa sustatzea.

• Irakasle eta zuzendaritza taldeen heziketa sustatzea, lehenago aipatutakoeidagokienez.

• Hezkuntza errefortzuak berehala ezartzea DBH osoan eta bigarren zikloancurriculumaren dibertsifikazioa ezartzeko aukera ematea.

• Ikasleen interesen araberako metodologia aktiboak aplikatzea. Metodologiokderrigorrezko hezkuntzaren gutxieneko helburuak bermatu behar dituzte.

2.2.- Arazo psikiatriko larriak dituzten ikasleek sortutako gatazkak: oso kasubakanak dira. Batzuetan, ikasleak familia desgituratuetatik datoz edota AldundikoGizarte Ongizate Saileko pisuetan jasorik daude.

Jarrera aldaketa handiak izaten dituzte halako ikasleek eta eskolen erritmoaeragozten dute. Ikasleak berak mehatxu eta arriskutzat hartzen du (autolesioak) egoerahori edo gerta daiteke beste ikasleak mehatxatu eta arriskuan jartzea. Bestalde,irakasleek ez dute ziurtasunik, ez dutelako baliabiderik muturreko egoerei erantzuteko;gainera, berei edo hezkuntza erkidegoko beste kideei gerta dakiekeenaren beldur dira.

Gaur egun, horrelako ikasleak ohiko taldeetan edo talde berezietan daude, bainaazpimarratzekoa da hezkuntzak sistemaz kanpoko baliabideak behar direla halakoegoerei egoki erantzuteko.

Proposamenak:

• Horrelako kasuen jarraipena egingo duen batzorde tekniko, instituzional etamistoa eratzea (Hezkuntza, Justizia, Osasuna, Aldundia …); horretara, bateraerabiliko ditugu giza baliabideak.

• Ikasle horiei hezkuntza sisteman integratzen laguntzea.

• Haur psikiatriako zerbitzuetara jotzea.

2.3.- Zentroan gertatzen diren egoera bortitzak: taldeetara bildutako ikasleekeginiko mehatxu, eraso, kalte edo abusuez ari gara. Besteak beste, zentrotik irten etazentrora sartzean, jolasaldietan gertatzen dira halakoak. Bestalde, eragin handi duhaurrengan batik bat, asteburu, oporraldi eta abarretako bandalismoak. 2.1. puntuanadierazitakoek sortarazten dituzte halako egoerak.

Proposamena: Hezkuntza, zentro eta udal zerbitzuen arteko koordinazioaezartzea: Gizarte Ongizatea, Hiritarren Babesa, auzoko hezitzaileak …

2.4.- jatorri politikoa duten egoera bortitzak: halako egoerak gero eta gutxiagogertatzen dira, eta greba eta antzeko deialdiak ez dira oso arrakastatsuak

Proposamena: tolerantzia, pluralismoa eta elkarrenganako errespetua bezalakoakbultzatzen dituzten baloreak sustatu behar dira eta, horretarako, horiekin zerikusia dutenzehar lerroak indartu beharra dago.

3.- FAMILIA - ESKOLA EUSKAL AUTONOMI ERKIDEGOAN.

Familia eta eskolako hezkuntzaren arteko dikotomia apurtzen omen doa. Bestalde,familiak izugarrizko garrantzia du hezkuntzan eta ikasleen lorpen akademikoetan.INCEk berrikitan eginiko txostenak ondoko ezaugarri eta ondorioak jaso ditu hezkuntzalana garatzeko:

3.1.- Etxeko hezkuntza baliabideak: etxeko hezkuntza baliabideen kopuruanagusi da Euskal Autonomi Erkidegoan; hartara, Euskal Autonomi Erkidegoko etxeaskotan (%91) sarritan irakurtzen dira egunkariak.

3.2.- Ikasteko lekua: Euskal Autonomi Erkidego, Katalunia eta Nafarroakoikasleek batez ere beren txokoa dute ikasteko.

3.3.- Etxeko liburu kopurua: etxean liburuak izatea funtsezko baliabidea da,ikasleen hezkuntzarako eta kulturalki estimulatzeko. Portzentajeei begira, 200 liburutikgora dituzte Katalunia, Nafarroa, Euskal Autonomi Erkidego eta ZHM edo MECkeskumena duen lurraldeko etxeetan.

3.4.- Eskola orduez kanpoko jarduerak: Euskal Autonomi Erkidegoan egitendira eskolaz kanpoko jarduerarik gehinak: kirolak (%80), hizkuntzak (%60) eta musika.Hiru jarduera mota horiei dagokienez, batez bestekoa gainditzen dugu Euskal AutonomiErkidegoan.

3.5.- Bestelako jardueretan ematen den denbora: familia eta eskola aztertzean,oso kontuan hartzekoa da ikasleek, hau da, seme-alabek zer egiten duten aisialdian.Alde horrek sekulako garrantzia du gazteen eguneroko bizimoduan; izan ere, gizartekobalore indibidual zein kolektiboak oso loturik daude aisialdi eta asialdiko jarduerekin,eta horrek zerikusi handia du gazteen gizarteratzearekin. Euskal Autonomi Erkidegokogurasoek “nahikoa” eta “asko” kategorietan sailkatzen dute seme-alabek aisialdianematen duten denbora. Adibide gisa, ondoko jarduerak aipa ditzakegu: zinemara joatea(%23), gurasoekin hitz egitea (8%84), txango joatea (%53), kirola egitea (%67).

Txostenari jarraiki, Euskal Autonomi Erkidegoko gurasoen %80k esan du seme-alabak “oso ondo” edo “ondo” egin dituztela ikasketak. Inkestan parte hartudutenetatik, Euskal Autonomi Erkidegoak du portzentajerik altuena (%80), baiikasketen emaitzei, bai beste gai batzuei buruz. Esan bezala, ikasketen emaitzaz aparte,gurasoei bestelako galderak egin zaizkie: seme-alabek “sarri” edo “nahikoa sarri” hitzegiten duten ikasketei buruz (%94), ikasketen jarraipena eta kontrola egiten duten(%89), eskolako lanak aztertzen dituzten (%80), seme-alabek lizentziatura edo goimailako ingenieritza ikasketak egiteko itxaropenik duten (%64).

Seme-alaben hezkuntza erantzukizuna eta horrek dakartzan inplikazioak aitareneta amaren artean elkarbanatzen dira. Familiako hezkuntza estrategia benetakolaguntzan eta ikasketen behar bezalako jarraipenean oinarritzen da. Estrategia bikoitzhorretatik sor daitezkeen arazoak elkarrizketaren bidez konpontzen dira.

4.- EUSKO JAURLARITZAREN JARDUETA PLANA,ZERTARAKO ETA BALORE DEMOKRATIKOAK GARATUETA ELKARTASUNA, TOLERANTZIA ETA NERABE ETAGAZTEEN ERANTZUKIZUNA SUSTATZEKO.

Hezkuntza eremuan interes eta iritzi oso desberdinak daude. Gizarteko arazoakhezkuntza zentroetan islatzen dira eta, izan ere, bihar-etziko gizartea eratu nahi dugu,hurrengo belaunaldiei irakatsi nahi dizkiegun baloreak oinarri hartuz.

Neska-mutilek, irakatsi nahi dizkiegun baloreez bestalde, gizartekokontrabaloreak ere ikasten dituzte eta, kontzienteki ala inkontzienteki, geuk sustatzenditugu kontrabaloreok. Elkarbizitzarako bultzatu nahi ditugun balore demokratikoakezin ditu hezkuntza sistemak soilik sustatu. Gizarteko erakunde guztien lana da balorehoriek indartzea.

Gizarteak hainbat belaunaldiren elkarbizitzaren ondorioz sortzen dira. Guztiennahikunde eta identitate konpromisoek herria eratzen dute. Legebidezkotasun hutsuneakbete eta funtzionamendu akatsak zuzentzeko gai den gizarte demokratikoaren baloreakirakatsi behar dizkiegu hurrengo belaunaldiei.

Askatasunak, justiziak, berdintasunak, pluralismo politikoak, tolerantziak, zentzukritikoaren garapenak eta abarrek elkarbizitzeko sistema demokratikoa oinarritu behardute. Balore horiek gizarteko alor guztietara iritsi behar dira, batik bat, gure herriarenetorkizuna eratzeko ardura dutenetara. Gizarte demokratikoek tolerantzian hezi behardute jendea, gizartean parte hartzeko bideak eskaini eta hiritarren eskubide etaaskatasunen aurkako jarrera bortitzak eta erasotzaileak baztertu behar ditu.

1996an eztabaida mahia eratu zen, gazte kolektibo batzuen jarrerak aztertzeko.“Kale borroka” deiturikoa izan zen jarrerarik kezkagarri eta deigarriena. EuskoJaurlaritzako Hezkuntza, Kultura, Lan, Justizi, Industri eta Barne Sailetako ordezkariekplana egin zuten eta 1996ko abenduaren 24ko Gobernu Kontseiluak onetsi zuen.1996ko abenduaren 26an Eusko Legebiltzarrari aurkeztu zitzaion.

Jarreren zio eta motibazioak hausnartu ondoren, hainbat ondorio atera ziren, etaargi ikusi zen euskal instituzio publikoek ardura hartu behar dutela gazte kolektiboeilaguntzeko eta euskal gazteen beharrizan eta arazoei erantzuteko.

Proposamenak jarrera jakin batzuk aztertu zituen, arazorik larrienei eta jarrerahorien ondorioz sortzen omen diren arazoei konponbidea aurkitzeko. Horrek ez du esannahi alde batera utzi zirenik bestelako programak eta, are gutxiago, gazteen gainerakoarazoak.

Bestalde, ez zen baztertu bost sailek eginiko plana eta beharrezko ikusi zen forualdundi, beste sail, eta gure autonomi erkidegoko udalen inplikazioa, gazteen arazoakaztertzeko.

Nolanahi ere, instituzioen inplikazioa albait azkarren lortzeko eta EuskalLegebiltzarrak Jaurlaritzari eginiko eskaerari erantzuteko, zenbait jarduera aurkeztu etabost eremu jorratu ziren:

• Giza eskubideak eta Justizi Administraziarekiko lankidetza.• Pertsona eta ondasunen osotasunari buruzko babes publikoa.• Hezkuntza eta kultur sistema instituzionaleko heziketa.• Lana eta ekonomi eta industri sustapena.• Gizarte ekintza.

1997an inplikaturiko sailek dokumentuan ezarritako konpromisoak betetzenahalegindu ziren. Batzuetan, lortu zen helburuak betetzea. Beste batzuetan, berriz,erantzukizun elkarbanatua eta ezarritako lehentasunak zirela eta, atzeratu egin ziren

konpromisoak. Gainera, zenbait kasutan ezinezko izan zen ekintzak finantzatzea etabihar-etzi garatuko diren proiektu moduan ageri dira.

Inplikaturiko sailak eta Eusko Jaurlaritza bera ere arduratu da euskal gazteenarazoez eta horien konponbideez. Horren harira, sailek beren eskumenen inguruandituzten konpromisoak ahaztu gabe, arreta berezia eskaini diete gazteei. Gazteeiburuzko politika integrala egitea da helburua, betiere dizplina eta instituzioartekokonpromisoak harturik, gazteen arazorik larrienei aurre egiteko.

Gizarteen konplexutasuna eta bizitzako etapetan agertzen diren osagai anitzakkontuan izanik, hezkuntza eta kultur instituzioen egitura jakin batzuk behar ditugu.Instituziook gai izan behar dira honakoak irakasteko: alde batetik, oinarrizko baloreakdituzten sistemetan elkarbizitzeko irizpideak eta, bestetik, gaitasun kritikoa, gizartekofuntzionamendu akatsei aurre egiteko. Kritika hori gizarte demokratikoak oinarritzendituzten elkartasun, tolerantzia eta pluralismoan funtsatu behar da.

Giza taldeen hezkuntza planifikatuek eta kultur adierazpen konplexu eta anitzekoinarrizko printzipioak eskaintzen dizkigute, pertsonen jarrerak aztertzeko. Hori delaeta, elkarbizitza baketsu eta tolerantea lortuko bada, gaztearen heziketan parte hartzenduten guztiek hainbat irizpide irakatsi beharko dizkiete; ildo horretatik, gaztea gai izanbehar da kolektiboen desegituraketa dakarten jokabideak saihesteko.

Jokabide bortitzen disfuntzioak, batez ere haur eta gazteen heltze etapetangertatzen direnak, aintzat hartzen baditugu, agerikoa da jarduera neurri bereziak hartubehar direla hezkuntza eta kultur instituzioen eremuan.

Ez dago kausa-efektu erlaziorik gazteen integrazio ezaren eta ideiak defendatzekojokabide bortitzak izatearen artean. Hala ere, ez integratze hori jokabide bortitzak ekarditzakeen arrisku faktore da eta jokabideok oso loturik daude lan mundura sartzekozailtasunekin. Hala izanik, ekonomi eta indutri ehuna aberastu eta garatzeko ekintzakbultzatu beharko genituzke gizarteko partaide guztiok.

Gazteak gizarteratzeko eta balore sistema eratzeko, batez ere beren taldekoesperientziak hartzen dira kontuan. Bestalde, lanak emandako oinarrizko ikasketak erehor daude, eta horrek guztiak nortasuna eta bizitzako proiektua eratzen lagundu etaplantemendu bortitzekin uzkur izaten irakasten die.

Gazteen langabezia aztertzean, alde ekonomiko eta profesionalez gain, gizarte etahezkuntzako aldeak eta alde psikosozial eta kulturalak ere gogoan izan behar dira,gazteen eta helduen munduen bereizgarri direlako. Horrela izanik, neurri bereziak hartubehar dira gazteen lan munduratzea erraztu eta lan mundua bera sustatzeko.

Besteak beste, diru arazoek bazterkeria, nortasuna garatzeko eragozpenak etaegokitzapen zailtasunak dakartzate. Horien ondorioa gisa, honakoak ditugu: langabezia,nork bere nortasuna garatzeko gaitasunik ez izatea eta garapen maila desberdinenondoriozko bereizkeriak. Hortaz, aberasteko hartzen diren neurriak eragin handia dutebazterkeria eta langabeziaren munduan.

Jokabide bortitzak gutxitzeari gagozkiola, gizarte programetan ezarritakojarduerek ere lehentasuna dute. Programa horien bidez, ikasle, beren familia edoingurugiroaren baldintza ekonomiko eta sozialen ondorioz sortzen diren gatazkakkonpondu nahi dira.

5.- ONDORIO ETA PROPOSAMENAK.DBHren ezarpena arrakastatsua izan den ala ez ikusteko, ukituriko sektore guztien

iritzi eta inplikazioa aztertu behar da. Hauek dira ukiturikoak: ikasle, irakasle eta gurasotalde edo, kasuan kasuan, legezko ordezkariak. Kalitatezko parametroak dituenazterketa egiteko, mekanismo espezifikoak ezarri behar dira, horrela bakarrik jakingobaitugu hezkuntza erkidegoa DBHren ezarpenarekin gustura dagoen ala ez.

Euskadiko Eskola Kontseiluak Deustuko Unibertsitateko eta EHUko HEZIei aginduzien horren inguruko azterketa egiteko. Lortutako emaitzen arabera,

• irakasleen herenak baino gehiagok Hezkuntza Erreformarekin pozik dagoelaadierazi du; beste %39k jarrera neutrala ageri du; %15 ez dago oso gustura eta%7k batere gustura ez dagoela esan du

• oro har, esan daiteke DBHko 1 eta 2. mailako ikasleak gustura daudelaHezkuntza Erreformarekin. Besteak beste, erreformako ikasketak bihar-etzierabilgarri izango zaizkien edo eskolaratzea 16 urtera arte luzatzea komeni dengaldetu zaie, eta gehienek baietz erantzun dute.

• oro har, esan daiteke DBHko ikasleen gurasoak baikor azaltzen direlaHezkuntza Erreforma. Erreformari buruzko hainbat galdera egin zaizkiegurasoei eta gehienek erantzun baikorrak eman dituzte.

Hezkuntza zentroetako elkarbizitza arazoek garrantzi handia dute hezkuntzasisteman. Halako egoerak deskribatzeko, gatazkak dakartzaten behar ez bezalakojarrerei buruz arituko gara, bortizkeriaz hitz egin beharrean. Gure ustez, gatazkakeguneroko bizimoduaren zati bat dira eta baliagarri izan daitezke heldu eta indibiduo etatalde gisa hazteko.

Dena dela, aipatzekoa da egon daitezkeela beste sektore batzuetako kideekeragindako gatazkak ere, alegia: irakasleak, gurasoak... Kasu bakanetan baino ez dahalakorik gertatzen, baina arazo larriak sortarazten dira irakasleen, udaletxeko etazerbitzuetako langileen, ikasleen, gurasoekiko harremanen eta gurasoen beren artean.Konponbide zaileko arazoak izan ohi dira. Gerta daiteke, bestalde, irakasleen dinamika,erabilitako metodologia eta abarren ondorioz, tirabirak sortzea edo gelako arazoeiirtenbideak emateko ardurarik ez hartzea. Azkenik, aztertzeko modukoak dira arazopskiatrikoak dituzten irakasleek sortutako gatazkak. Halakoek ere ez dute konponbideerrazik, gaixoek ez dutelako beren egoera patologikoa onartzen eta medikuekirakaskuntzan jarraitzeko gomendatzen dietelako, txarrerantz egin ez dezaten.

Familia eta eskolako hezkuntzaren arteko dikotomia apurtzen omen doa. Bestalde,familiak izugarrizko garrantzia du hezkuntzan eta ikasleen lorpen akademikoetan.INCEk eginiko txostenak dioenez, gehienetan aitaren eta amaren artean elkarbanatzendira seme-alaben hezkuntza erantzukizunak. Familiako hezkuntza estrategiak benetakolaguntza eta ikasketen jarraipenean oinarritu behar du. Estrategia bikoitz horretatiksortzen diren arazoak elkarrizketaren bidez konpontzen dira.

Txostenari jarraiki, Euskal Autonomi Erkidegoko gurasoen %80k esan du seme-alabak “oso ondo” edo “ondo” egin dituztela ikasketak. Inkestan parte hartudutenetatik, Euskal Autonomi Erkidegoak du portzentajerik altuena (%80), bai

ikasketen emaitzei, bai beste gai batzuei buruz. Esan bezala, ikasketen emaitzaz aparte,gurasoei bestelako galderak egin zaizkie: seme-alabek “sarri” edo “nahikoa sarri” hitzegiten duten ikasketei buruz (%94), ikasketen jarraipena eta kontrola egiten duten(%89), eskolako lanak aztertzen dituzten (%80), seme-alabek lizentziatura edo goimailako ingenieritza ikasketak egiteko itxaropenik duten (%64).

Hezkuntza eremuan interes eta iritzi oso desberdinak daude. Gizarteko arazoakhezkuntza zentroetan islatzen dira eta, izan ere, bihar-etziko gizartea eratu nahi dugu,hurrengo belaunaldiei irakatsi nahi dizkiegun baloreak oinarri hartuz.

Neska-mutilek, irakatsi nahi dizkiegun baloreez bestalde, gizartekokontrabaloreak ere ikasten dituzte eta, kontzienteki ala inkontzienteki, geuk sustatzenditugu kontrabaloreok. Elkarbizitzarako bultzatu nahi ditugun balore demokratikoakezin ditu hezkuntza sistemak soilik sustatu. Gizarteko erakunde guztien lana da balorehoriek indartzea.

Gizarteak hainbat belaunaldiren elkarbizitzaren ondorioz sortzen dira. Guztiennahikunde eta identitate konpromisoek herria eratzen dute. Legebidezkotasun hutsuneakbete eta funtzionamendu akatsak zuzentzeko gai den gizarte demokratikoaren baloreakirakatsi behar dizkiegu hurrengo belaunaldiei.

Askatasunak, justiziak, berdintasunak, pluralismo politikoak, tolerantziak, zentzukritikoaren garapenak eta abarrek elkarbizitzeko sistema demokratikoa oinarritu behardute. Balore horiek gizarteko alor guztietara iritsi behar dira, batik bat, gure herriarenetorkizuna eratzeko ardura dutenetara. Gizarte demokratikoek tolerantzian hezi behardute jendea, gizartean parte hartzeko bideak eskaini eta hiritarren eskubide etaaskatasunen aurkako jarrera bortitzak eta erasotzaileak baztertu behar ditu.

1996an eztabaida mahia eratu zen, gazte kolektibo batzuen jarrerak aztertzeko.“Kale borroka” deiturikoa izan zen jarrerarik kezkagarri eta deigarriena. EuskoJaurlaritzako Hezkuntza, Kultura, Lan, Justizi, Industri eta Barne Sailetako ordezkariekplana egin zuten eta 1996ko abenduaren 24ko Gobernu Kontseiluak onetsi zuen.1996ko abenduaren 26an Eusko Legebiltzarrari aurkeztu zitzaion.

Jarreren zio eta motibazioak hausnartu ondoren, hainbat ondorio atera ziren, etaargi ikusi zen euskal instituzio publikoek ardura hartu behar dutela gazte kolektiboeilaguntzeko eta euskal gazteen beharrizan eta arazoei erantzuteko.

Gizarteen konplexutasuna eta bizitzako etapetan agertzen diren osagai anitzakkontuan izanik, hezkuntza eta kultur instituzioen egitura jakin batzuk behar ditugu.Instituziook gai izan behar dira honakoak irakasteko: alde batetik, oinarrizko baloreakdituzten sistemetan elkarbizitzeko irizpideak eta, bestetik, gaitasun kritikoa, gizartekofuntzionamendu akatsei aurre egiteko. Kritika hori gizarte demokratikoak oinarritzendituzten elkartasun, tolerantzia eta pluralismoan funtsatu behar da.

Giza taldeen hezkuntza planifikatuek eta kultur adierazpen konplexu eta anitzekoinarrizko printzipioak eskaintzen dizkigute, pertsonen jarrerak aztertzeko. Hori delaeta, elkarbizitza baketsu eta tolerantea lortuko bada, gaztearen heziketan parte hartzenduten guztiek hainbat irizpide irakatsi beharko dizkiete; ildo horretatik, gaztea gai izanbehar da kolektiboen desegituraketa dakarten jokabideak saihesteko.

Jokabide bortitzen disfuntzioak, batez ere haur eta gazteen heltze etapetangertatzen direnak, aintzat hartzen baditugu, agerikoa da jarduera neurri bereziak hartubehar direla hezkuntza eta kultur instituzioen eremuan.

Jokabide bortitzak gutxitzeari gagozkiola, gizarte programetan ezarritakojarduerek ere lehentasuna dute. Programa horien bidez, ikasle, beren familia edoingurugiroaren baldintza ekonomiko eta sozialen ondorioz sortzen diren gatazkakkonpondu nahi dira.

DBH-KO CURRICULUMA

SARRERA.

DBH gure hezkuntza sistemako etaparik berriena da eta oinarrizko etaderrigorrezko hezkuntza zabaltzea du helburu. Hala ere, ez dago Lehen Hezkuntzarenluzapentzat jotzerik. Izan ere, DBHn bestelako curriculum integratzailea diseinatu beharda, zeinak, hezkuntzaren kalitatea hobetzeaz gain, ikasle guztien beharreizaneierantzuteko modukoa izan behar baitu. Horretarako, antolaketa malgua eta gizabaliabide eta baliabide material egokiak prestatu behar dira.

DBHko curriculumak etapako helburu orokorrak bete behar ditu; zehatzagoesateko, etapan lortu nahi diren xedeei, ikasleen ezaugarriei eta ikasketei erantzun behardie. Bestalde, inguruabar hauek baldintzatzen dute DBHko curriculuma: hezkuntzasistemako egitura orokorrak, etaparen beraren garrantziak eta egituraren ingurukoberezitasunek.

Badira hiru kontzeptu antzekoak izan arren, baliokideak ez direnak: derrigorrezkoeskolatzea, oinarrizko hezkuntzak eta muin bakarrekoa izatea. Kontzeptu horiek oso eradesberdinean adierazten dira Europako hezkuntza sistemetan:

4

8

12

16

Ale

man

ia

Bél

gica

Din

amar

ca

Espa

ña

Fran

cia

G.B

reta

ña

Gre

cia

Italia

Irlan

da

Hol

anda

Port

ugal

E.obligatoria E.básicas E.comprensiva

DBHko curriculuma egitean, hainbat aldagai izan behar dira kontuan: etapahorretan gauzatzen dute ikasleek oinarrizko hezkuntza eta hortxe amaitzen da, bestalde,derrigorrezko hezkuntza. Etapa hori Batxilergora edota Heziketa Zikloetara sartuaurreko prestatze etapa da. Hezkuntza muin bakarreko gisa eratu da eta BigarrenHezkuntzaren barruan dago. Inguruabar horiek direla eta, DBHko etapa hezkuntzasistemako beste etapak baino konplexuagoa da; beraz, inbertsio handia egin beharradago baliabide material eta giza baliabideetan.

1.- DBH-KO CURRICULUMA ETA ONARRIZKO HEZKUNTZAK.

Ez da batere erraza oinarrizko hezkuntzen azkeneko etapa Bigarren Hezkuntzansartzea, pentsa baitaiteke DBHk, oinarrizko hezkuntza izateagatik, LehenHezkuntzarekin Bigarrenarekin baino lotura handiagoa duela. Nolanahi ere,desberdintasun handiak daude eta ez soilik mailari dagozkionak, hau da, ikaslearenheldutasun prozesuari buruzkoak. Hortaz, DBH Bigarren Hezkuntzako etapa dela esandezakegu.

Hau da hezkuntza muin bakarreko gisa eraturiko etapa honen erronka: hezkuntzaegokia eskaintzea ikasleen talde hetereogenoari, zeinek interes eta hezkuntza beharrizandesberdinak eta jatorri nahiz igurikapen anitzak baititu.

Oinarrizko hezkuntzaren eginkizunik garrantzitsuena da ikasleen garapenpertsonalerako eta, batik bat, helduen lan munduan sartzeko oinarriak ezartzea. Hauxeda hezkuntzaren helburua: ikasleek beren autogarapenerako beharrezko diren oinarriakbarnera ditzatela ikasketa prozesuan.

DBHko etapan Humanitateak sartzen dira eta horri buruzko eztabaidak bide izanbeharko luke horrelako arazoen hausnarketarako. Zoritxarrez, Humanitateen kontuakeragina izan du politika eta lan munduan, curriculumaren arazo hutsean geratubeharrean. Humanitateak ikasleei beren burua ulertzen eta mundu honetan beren lekuatopatzen laguntzen dieten hezkuntzak badira, hots, izaten eta ez egiten irakasten dutenhezkuntzak badira, orduan DBH ondo oinarriturik egon beharko litzatekeHumanitateetan. Humanitateak horrela definitzeak hezkuntza beste era batera antolatzeadakar; bestela esateko, ikasleei ezaguera akademiko hutsak eskaini baino gehiago, berenburua hobeto ezagutzen eta munduan beren lekua topatzen lagundu behar zaie.

Bestelako kontua da zer-nolako curriculum-materiala prestatu behar den egungoegoerari egokituriko Humanitate hezkuntza emateko. Errege Dekretuaren proiektuakDBHko gutxieneko hezkuntza aldarazteko proposamena ezarri du. Proposamen horrekGizarte eta Gaztelania alorretara mugatzen du Humanitateen eremua. Horretara,humanitateen kontzeptu murriztua jaso du proposamenak. Edukiei dagokienez,kontzeptualak eta akademizista hutsak dira eta ez dute lortu beharreko helburua kontuanhartzen.

Bestalde, ezin dugu baztertu zientzia, teknologia eta gizarteak osatzen dutentriangelua. Izugarrizko eragina dute elkarren artean eta, zalantzarik gabe, zerikusi handidute humanitateekin. Horrek pentsarazten digu Humanitateen hezkuntza prestatzean,kontuan hartu behar ditugula curriculumeko beste alorrak ere. Esan dugu DBHkocurriculuma integratua dela; ildo beretik, ikasleen gaitasunak curriculumeko alorguztien arabera garatzen dira eta alor guztietako edukiek giza eta gizarte gaitasunakgaratu behar dituzte.

Curriculumaren izaera integratuak alor guztien arteko koordinazioa ekarri beharkoluke, hala programa, nola ebaluazioa egitean. Zoritxarrez, ebaluazioa alorrez alor eginbehar da eta OHOn eman ohi zen kalifikazio globala ez da jadanik ematen. Ondorenez,alorrek ez dute izaera integraturik.

Ordutegia alorrez alor aztertuz gero, ikus dezakegu letrek 2.052 ordu hartzendutela, zientziek 955 ordu eta 1.113 ordu ikasleek edo zentroak aukeraturikoalorretarako geratzen direla. Gure aburuz, humanitateen orduak nahikoak dira eta ezdugu uste DBHko ikasleen ikastorduak gehitu behar direnik. Ikastorduak gehituz ez dahezkuntza sistema hobetzen; izan ere, hobekuntzak lortzeko, edukiak hautatu etaalorretako helburu egokiak finkatu behar dira.

DBHko curriculuma definitzean, arazo hau azaldu ohi zaigu: noiz kokatuko daoinarrizko hezkuntzen eremuan, zeintzuk dira ikasleen oinarrizko ikasketak. Bestelaesanda, derrigorrezko curriculuma ikasleak ikasi beharreko oinarrizko hezkuntzenbaliokide den ala ez jakin behar dugu. Beraz, derrigorrezko curriculuma edukien eta,batik bat, ebaluazio irizpideen arabera aztertu beharra dago. Azterketa egitean, osokontuan hartu behar dira etapako helburu orokorrak eta, azken horiek ezarritako eremubarruan, alorretako xede nagusiak.

Curriculum-dibertsifikazioaren oinarrizko programak derrigorrezkocurriculumaren bidez lortu beharreko ikasketak proposatzen ditu. Ezin esan dezakeguprograma hori mamirik gabeko DBH baino ez denik. Gure ustez, programa horretaraetapari eta horren benetako dimentsioari begirako curriculumaren edukiak bildu beharkolirateke.

Kontua ez da programa komunetik zer kendu behar den aztertzea, baizik jakiteaprograma horretako zein aldek eskaintzen dituen oinarrizko ikasketak, horiexekadierazten baitute ikasleak helburuko etapak bete dituen ala ez. Horrez gain, programakproposamen didaktikoa jaso du, non alorrak bi eremutan zatitzen diren; izan ere,elkarren arteko loturak dituzten edukirik garrantzitsuenak hobeto ikasten dira moduintegratuan irakasten direnean.

Curriculun-dibertsifikazioari buruzko oinarrizko programa horren hausnarketaegin beharko litzateke gela arruntetan irakasten den DBHko curriculuma finkatzean ere.

2.- DBH-KO ANIZTASUNA, MUIN BAKARREKO ETAPA.

Hauxe da oinarrizko hezkuntzaren arazorik funtsezkoena: ikasleek gaitasun,interes eta motibazio anitzak dituzte, beren ezaugarri pertsonal, famili eta ingurugirobaldintzak, eskolan lortutako emaitzak eta lanbide igurikapenak oso desberdinakdirelako. Arazo horri aurre egiteko, sistema batzuek adar bi edo gehiagotan zatitzen dutehezkuntza: curriculuma hezkuntzen adar berean zatitzen da, hautakortasun eta

aukerakortasunaren bidetik eta ikasleak gaitasun eta helburuen araberako taldeetanantolatzen dira.

Hauxe da aztertu beharreko lehenengo arazoa: muin bakarreko hezkuntza luzatuaknoraino errazten edo eragozten duen hezkuntzaren kalitatea. Azken finean, jakin behardugu ia kulturalki kualifikatuago den oinarria eskainiz gero, ikasleak hasiera-hasieratikgailenduko liratekeen edota ikasleen masifikazioak kalitatea gutxitzea eta, hortaz,sistemari kalte egitea dakarren nahitaez.

Derrigorrezko fasearen gizarte eginkizuna eztadaidatu ohi da, eskola instituziogisa harturik: eskolak zer izan behar duen aztertu beharra dago, berdintasun eta gizartemugikortasun faktore ala ikasleen gaitasunen araberako hautatzaile, onenak hezkuntzamaila gorenera irits daitezen. Nolanahi ere, helburu horien artean aukeratu beharrean,biak bateratzea lortu beharko genuke hezkuntza sistemari begira.

Aztertzeko modukoa da noiz arte jarraitu beharko genukeen berdintasunabermatzen duen muin bakarreko sistemarekin eta noiz egin beharko genukeendibertsifikazioaren alde. Azken horren arabera, nork bere gaitasunen araberako bideaaukera dezake. LOGSEn jasotako hezkuntza sistemak muin bakarreko etapa luzatuarenalde egin du.

Esan bezala, LOGSEk muin bakarreko etapa 16 urtera arte luzatzea erabaki dueta, horretarako, hezkuntza funtzioaren planteamendu ideologikoan eta proposamenpedagogiko eta didkatikoan oinarritu da. Oro har, muin bakarreko planteamenduideologikoa baino gehiago, horren bideragarritasun praktikoa eztabaidatzen da. Batzuekmuin bakarrekoa izateak praktikan dituen zailatasunak aipatzen dituzte muin bakarrekoaizateabaztertzeko, ez baitute muin bakarreko izatearen planteamendu ideologikoaonartzen.

Une honetantxe aztertu behar da ia, praktika didaktikoari dagokionez, hezkuntzaeragingarria eskain dezakegun; izan ere, ikasleen gaitasun, motibazio eta igurikapendesberdinak agerian daude, beren heldutasun, gizarte gorabehera eta eskolako emaitzakaztertu ondoren.

LOGSEk muin bakarrekoa izarea DBH amaitu arte aplikatzea erabaki du. DBHamaitzean soilik agertzen dira eskolaratze adarraren alboko bideak, lan munduansartzeko lanbide heziketa espezifikoa errazten dutenak. Curriculumean enbor komunadago eta DBHn enbor hori interes desberdinei egokitzeko moldatzen da: alde batetik,enbor komunekoak ez diren gaiak aukera daitezke; bestetik, enbor komuneko alorrakhauta daitezke. Badira ikasleen talde hetereogeneoak, baina talde homogeneoak (taldemalguak) era daitezke ikasketa jakin batzuk lantzeko; horrez gain, gela arruntazkanpoko jarduerak egin edo talde bereiziak sor daitezke ikasle batzuekin bakarrik.

DBH bezalako muin bakarreko etaparen aniztasuna prozesu didaktikoan bertanaztertzen da. Horretarako, gelak prestatu eta estilo desberdinak nahiz etapan landutakogaitasun eta ikasketak kontuan hartzen dituzten programa eta jarduerak antolatzen dira.Curriculumeko edukiak irakastean, aintzat hartu behar dira edukiok errealitatearekindituzten loturak. Horrela, ikasleek beren ikasketak egiteko modurik onena eta horrekdakartzan aplikazioak aurki ditzakete.

Irakasleek adierazi ohi duten zailtasunetako bat aniztasunari erantzun behar izateada, hau da, hezkuntza beharrizan indibidualak konpondu behar dira eta ez hbb edoneetako ikasleen integrazioak dakartzan arazoak bakarrik. Horretarako, arazoen alde

anitzak ikertu behar dira, aniztasunari ezin baitzaio ikasgelaren ikuspuntutik soilikerantzun. Ondorioz, neurri anitzak hartu eta eremu desberdinak aztertuko dira:

• Mintegiari eta irakasle taldeari dagokie aniztasunaren tratamendurakoestrategia egokiak egitea, noiz eta curriculuma finkatzean, hau da, etapakohelburu orokorren eta alorrez alorreko helburuen arteko harremanak ezartzean.

• Irakasle taldeak ezarriko ditu aniztasunaren trataerarako estrategiak, ebaluazioirizpideei eta horien aplikazioari dagokionez.

• Zuzendaritza taldeak bermatuko du zentroko antolaketa eta aniztasunarentratamenduari buruzko irizpideak koherenteak direla: ordutegien malgutasuna,giza baliabide eta baliabide materialak erabiltzea …

• Ikasgelako egoera kontuan izanik, irakasle eta tutoreei dagokie zuzenekoestrategiak ezartzea.Talde guztiak dira heterogeneoak eta ikasleak berenezuguera mailaren arabera homegeneizatuz gero, talde itxi eta bereizleaksortuko lirateke.

• Nolanahi ere, homogeneizazioa lortzeko, ezaguera hutsez bestelako osagaiakerabil daitezke. Erreferentzi gisa har daitezke etapako gaitasun orokorrak.Erreferentzi horiek aintzat hartuz, taldeen homegenoetasuna beste era bateraegituratzen da. Horrela, demagun erreferentziatzat hartu dugula antolatzeko,informazioa aukeratzeko, ikerketarako, arazoak konpontzeko edo bestebatzuekin harremanak izateko gaitasuna; halakoetan, baliteke homogeneotzathartutako taldeak hetereogeneo bilakatzea eta, aitzitik, heterogeneo zirenaklankidetzan aritzeko beste homogeneotasun izatea, nahiz eta ikasle bakoitzakbere garapena izan.

LOGSEk eta legea garatzen duten arauek oso kontuan hartu dituzte muinbakarreko izaerak DBHren azken urteetan dakartzan arazo praktikoak. Hortaz, gelakoohiko jardueren aniztasunari erantzuteko proposamenaz gain, neurri arruntak etaapartekoak hartu behar dira, arazo horiek baliabide gehiago erabiliz konpontzeko.

Hasteko, muin bakarreko hezkuntzaren beharrizanak moldatzen dira,curriculumari eta ikasleak taldeetan biltzeari dagokienez. Lehenengo kasuan,aukerakortasuna eta hautakortasuna erabiliko dira; bigarrenean, berriz, ikasleak taldemalguetan antolatu eta gela berean irakasle bi ezarriko dira. Gero, neurri espezifikoakhartuko dira: zailtasunak dituzten edo atzeraturik dauden ikasleen kasuan, hezkuntzaerrefortzuak jarriko dira edo zikloan beste urtebetez geratzeko eskatuko zaie; zailtasunhandiak dituzten ikasleentzat gelaz kanpoko lan unitateak ezar daitezke. Azkenik,curriculumaren dibertsifikazioa aukera dezakete Bigarren Hezkuntzako GraduatuTitulurik ez duten 16 urtetik gorakoek.

Gure ustez, muin bakarrekoa izatearen bideragarritasunari buruzko eztabaidabaliozkoa izango bada, sistemak berak aniztasuna espezifikoki aztertzeko ezarri dituenneurriak kontuan hartu eta aplikatu behar dira. Badakigu irakasle askok, lagundu nahian,beren praktika didaktikoa aldarazi dutela eta, horrela, gelako errealitateen aukerakzabaldu nahi izan dituztela. Gauzak hobetu daitezkeelakoan gaude. Baina arazoa errotikaztertu behar da eta Hezkuntza Administrazioak behar besteko baliabideak eskainibeharko lituzke arazoari aurre egiteko.

Zentroek curriculum-proiektua definituko dute, osagai desberdinak gogoan izanik.Proiektu horrek lortu beharreko helburuekin bat datorren curriculuma bermatuko du.Horretara, irakasle taldeek prestaturiko eskola prozesua modu koherentean etapixkanaka garatuko da etapan. Ondokoak dagozkie:

• Eskola erkidegoaren elkarbizitza eta integrazioa hobetzeko giroa sortarazikodute.

• Tutoreen eta orientatzaileen ekintzak kalitatezkoak behar du izan etahorretarako, pertsonarik egokienak aukeratuko dira, beharrezko heziketa etalaguntza eskuar izango dutelarik;

• Zailtasunak dituzten edo atzeraturik dauden ikasleei laguntzeko plan bereziakegingo dira; gainera, hezkuntza errefortzuak aplikatu eta zikloan besteurtebetez geratzeko eskatuko zaie.

• Eskuhartze planak egingo dira hezkuntza sistemari ezegokitu edo jarreraarazoak dituztenentzat.

• Gurasoen partehartze eta lankidetza erraztuko da.

Administrazio Hezkuntzak zentro eredu bat izan behar du, bai egituraren aldeorokorrei, bai barneko antolaketari dagokienez. Hezkuntza Administrazioak erraztukoditu baliabideak, heziketa eta berrikuntza bideak eta jarduera eta kalitate irizpideak;horrez gain, prozesu eta emaitzak ebaluatuko ditu.

Beharrezko giza baliabideak (esaterako, ordu kredituak DBHko talde bakoitzeko)emango zaizkie Bigarren Hezkuntzako zentroei, beren hezkuntza proiektuaren bidezikasle guztien beharrizanei aurre egiteko, betiere Hezkuntza Administrazioarenkontrolpean.

Europako beste sistemekin konparatuz gero, beste aldagai batzuk hartu behar dirakontuan sistemaren arrakasta ebaluatzeko: korrelazioa dago proposaturikocurriculmaren eta muin bakarrekoa izatearen artean. Alemania eta Danimarka harditzakegu eredu gisa: Alemanian curriculum osoa eta muin bakarreko etapa laburraaukeratu dituzte eta Danimarkan, aldiz, curriculum laburra eta muin bakarreko etapaluzatua. Teorialari batzuen ustetan, gurea bezalako sistemek, hau da, curriculum osoaeta muin bakarreko etapa luzatua dituztenek nekez egingo dute aurrera.

Asko dira dibertsifikazio mekanismoak aplikatu nahi dituztenak. Mekanismoonbidez, DBHko muin bakarrekoa izatea oreka edo deusezta daiteke. Ildo horretatik,heziketa prozesuak jarri dira martxan, LOGSEk berak aukerarako beta ematen baitucurriculum komunean.

DBHko curriculumean enbor komuna eta aukerarako esparru txikia dago, zeinahanditzen baitoa pixkanaka-pixkanaka. LOGSEk onartzen du enbor komuneko alorbatzuk aukerakoak izatea. Gutxieneko hezkuntzak jasorik dituen Errege Dekretuakhorretarako beta ematen du DBHko azken ikasturtean. Horrela, ikasleek lau alorretatikbi aukera ditzakete (Natur Zientziak, Teknologia, Heziketa Plastikoa, Ikus Heziketa etaMusika); Natur Zientziak bi gaitan zatitzen badira (Fisika/Kimika etaBiologia/Geologia), bi gai eta beste hiru alorren artean aukeratuko du. Era berean,Matematikak bi modalitatetan eman daitezke, ikasleak hala aukeratzen badu.

Aukera horien bidez eta orduak kontabilizatuz gero, DBHko laugarren mailakoikasleek curriculumaren laurdena aukeratzen dute.

28 28 26,5 22,5

52 2 3,5 2,5

0%

25%

50%

75%

100%

curso 1 curso 2 curso 3 curso 4

comunes optativas opcionales

Nafarroako Foru Erkidegoak ezarri zuen lehendabizikoz etapa osoa eta bideratuzituen DBHko heziketa prozesuak, laugarren mailakoak batik bat. Hezkuntza etaZientzia Ministerioak bere kudeaketa eremurako proposatu nahi du hori.Aukerakortasunaz baliatuz, hiru prozesu proposatu dira, beren amaieraren araberadefinitzen direnak: Batxilergoa, Heziketa Ziklo Ertainak edo Gizarte Berme deritzenprogramak. Prozesu bat zein bestea aukeratu, Bigarren Hezkuntzako Graduatu Tituluaemango zaio behar besteko kalifikazioa duenari.

Curriculumen aniztasunaz gain, ikasleak beren gaitasunaren, aldez aurrekoikasketen eta motibazioaren arabera sailkatu nahi ditugu. Edonola ere, honako arazoaazaltzen zaigu: Graduatu Titulua duen ikaslea Batxilergora nahiz Heziketa ZikloErtainetara joan daiteke, edozein delarik ere Graduatu Titulua lortzeko aukeratu duenprozesua. Batzuen ustez, prozesuak desberdinak direnez gero, hau eskatu dute: tituluakere desberdinak izatea edo, bestela gainerako hezkuntza etapetan sartzeko moduko titulubakarra ematea.

Gure iritzira, Graduatu Titulua lortzeko dauden prozesuetan aukerakortasuna etahautakortasuna eskaini behar dira. Curriculumak bide eman behar du Batxilergora edoHeziketa Ziklo Ertainetara sartzeko. Prozesuok hiru baino gehiago izango dira ziur askoeta konotazio desberdinak izango dituzte: zientifikoa, teknologikoa, humanistikoa,soziala, artistikoa...

Prozesuok zentro berean egin daitezke, baina, horretarako ikasleak aukera eginbehar du hasiera-hasieratik. Joerak zeintzuk diren ikusirik, eta ordu jakin batzukharturik, aldi berean ematen diren gaien artean aukera daiteke. Hartara, ikasleenbeharrizanen araberako heziketa prozesu ugari era daiteke.

Ezin uka daiteke ikasleen gaitasunaren araberako prozesuak ezarriko direla eta,aniztasun hori sarritan bidezkotua izango dela. Dena dela, ez dugu egoki ikusten gerokoikasketekin loturiko prozesu itxien definizioa, non ikaslearen gaitasunen araberakomaila akademikoa hartu baita oinarritzat. Izan ere, bide horretatik ikasleen taldeak sordaitezke, baina ez bakarrik aukerako gai eta alorretan, baita curriculumeko gai guztietanere. Zentro askotan ezarriko dira halako prozesuak eta ikasleen taldeak gero etaugariagoak izango dira. Gure ustez, neurriak hartu behar dira halakorik ez gertatzeko etagogoz aritu behar gara, bestelako hezkuntza ereduak aurkitzeko. Gaitasun eta motibaziodesberdinak dituzten ikasleak elkarlanean egon beharko lirateke gela berean, askozaberasgarriagoa baita guztiontzat.

3.- ONDORIOAK ETA PROPOSAMENAK.

DBH gure hezkuntza sistemako etaparik berriena da eta oinarrizko etaderrigorrezko hezkuntza zabaltzea du helburu. Hala ere, ez dago Lehen Hezkuntzarenluzapentzat jotzerik. Izan ere, DBHn bestelako curriculum integratzailea diseinatu beharda, zeinak, hezkuntzaren kalitatea hobetzeaz gain, ikasle guztien beharrizaneierantzuteko modukoa izan behar baitu. Horretarako, antolaketa malgua eta gizabaliabide eta baliabide material egokiak prestatu behar dira.

DBHk eginkizun bikoitza du. Alde batetik, gazteek gaur egungo kulturakooinarrizko osagaiak modu kritikoan azter ditzatela lortu behar du; gainera, gizarteanparte hartu, betebeharrak gauzatu eta eskubideak egikaritzeko prestatu behar ditu.Bestetik, geroko hezkuntza prozesuen oinarriak eratuko ditu: Batxilergoa, LanbideHeziketa, Heziketa Iraunkorra.

Eginkizun horiek ez dira kontrajarriak, baizik osagarriak. Eginkizunok kontuanhartuz, helburu anitzak betetzeko moduko etapa eratu behar da. Horrela, etapakzuzeneko gizarteratzea, mundu produktiboa ezagutzea edo unibertsitaterako sarreraeskaini behar ditu besteak beste; nolanahi ere, garrantzitsuena nork bere proiektuagaratzeko bidea ematea da.

Planteamendu horiek muin bakarreko hezkuntzaren inguruan aztertu dira. Muinbakarreko hezkuntzan ikasleak instituzio batera biltzen dira: ikasketen eremu komunzabala dute eta guztiek dituzte heziketa aukera berdinak, hau da, ez da gizarte klaseenarteko bereizketarik egiten. Azken finean, heziketa balioanitza da eta ikasleengaitasunak garatzea du helburu.

Hau da muin bakarreko hezkuntza gisa eraturiko etapa honen erronka: hezkuntzaegokia eskaintzea ikasleen talde hetereogenoari, zeinek interes eta hezkuntza beharrizandesberdinak eta jatorri nahiz igurikapen anitzak baititu.

DBHren muin bakarreko izaera garatzeko, aniztasunaren tratamendurakoprozedura egokiak ezarri behar dira, kontuan izanik errendimendu maila ezberdinakdaudela eta programa malguak ezarri behar direla (zentroen eta irakasleen egituraketaeta geletako lan antolaketari dagokienez). Programok gutxienekoak bermatu etagehienekoak lortzeko beta eman behar dute. Aurrera egin ahala, etapak aukerakortasuneta hautakortasuna eskaintzen ditu, eta aniztasuna tratatzeko bestelako tresnak horiezbaliatzen dira.

DBH bezalako muin bakarreko etaparen aniztasuna prozesu didaktikoan bertanaztertzen da. Horretarako, gelak prestatu eta estilo desberdinak nahiz etapan landutakogaitasun eta ikasketak kontuan hartzen dituzten programa eta jarduerak antolatzen dira.Curriculumeko edukiak irakastean, aintzat hartu behar dira edukiok errealitatearekindituzten loturak. Horrela, ikasleek beren ikasketak egiteko modurik onena eta horrekdakartzan aplikazioak aurki ditzakete.

Gure ustez, muin bakarrekoa izatearen bideragarritasunari buruzko eztabaidabaliozkoa izango bada, sistemak berak aniztasuna espezifikoki aztertzeko ezarri dituen

neurriak kontuan hartu eta aplikatu behar dira. Badakigu irakasle askok, lagundu nahian,beren praktika didaktikoa aldarazi dutela eta, horrela, gelako errealitateen aukerakzabaldu nahi izan dituztela. Gauzak hobetu daitezkeelakoan gaude. Baina arazoa errotikaztertu behar da eta Hezkuntza Administrazioak behar besteko baliabideak eskainibeharko lituzke arazoari aurre egiteko.

Beharrezko giza baliabideak (esaterako, ordu kredituak DBHko talde bakoitzeko)emango zaizkie Bigarren Hezkuntzako zentroei, beren hezkuntza proiektuaren bidezikasle guztien beharrizanei aurre egiteko, betiere Hezkuntza Administrazioarenkontrolpean.

Aniztasunaren tratamenduak ondokoak eskatzen ditu: geletan esku hartzeko, taldemalguak antolatzeko, helburu berdinak lortzeko eta abarrerako estrategia bereiziak. Eraberean, beharrezko dira zentroen antolaketarako eredu malguak, sor daitezkeen arazoeiegokituriko egiturak eta guztion koordinazio eta lankidetza handia.

Izaera komun, dibertsifikatu, muin bakarreko eta derrigorrezko horrekebaluazioaren kontzeptu berria sortu du. Ildo horretatik, ebaluazioan arazoak detektatu,diagnostikatu eta horien irtenbideak bideratzen dira.

Ebaluazioa irakaskuntza-ikaskuntza prozesuen osagairik garrantzitsuena da.Halakoetan, ikaslea da protagonista eta zuzenean esku hartzen du prozesuan, helburuaketa estrategiak ezarriz eta lorpenak egiaztatuz.

Ebaluazio prozesua horrela ulertuz gero, irakasleek teknika, estrategia etakontzeptualizazio berriak asmatu behar dituzte. Ez dira ikasleak soilik ebaluatzen, baitairakasleek eginiko curriculumean dauden osagai guztiak ere. Gisa berean, programak etahorien ezarpena ebaluatuko dira.

Ebaluazioa hezkuntza prozesuan dagoen osagaia da, hau da, ez prozesuarenamaieran sortzen den zerbait. Bada, ebaluazioaren emaitzen arabera hartuko diraprozesuan aplikatu beharreko neurriak. Neurriok ikasleei eta irakasleei buruzkoakizango dira. Lehenengo kasuan, errefortzuak, teknika desberdinak, helburu edo horieneduki egokituak, beharrezko materialak eta abar ezarriko dira; bigarrenean, aldiz,irakasleek ikasleen ezaugarrien arabera aldarazi ahal izango dituzte programak.

Nolanahi ere, ebaluazioaren bidez, egiaztagiri akademikoak sustatu eta lortzeariburuzko erabakiak hartu behar dira prozesuaren amaieran. Zikloko ekipoek hartzendituzte erabakiok, guztien artean hausnartu ondoren. Ekipoak informazio guztiaaztertzen du: emaitzak, eginiko prozesuak eta prozesuek etapako helburu orokorrekineta alor edo gai bakoitzeko helburuekin dituzten loturak.

Hezkuntza etapa honetan, autopertzepzioak eta autoestimuak garrantzi handiadute, ikasleen nortasuna eta jarrera ereduak eratzeko orduan. Funtsezkoa da inguruaketa, batik bat, lagunek eta beren hezkuntzaren ardura duten helduek erakusten dietena.Irakasleek eta tutoreek ere zeregin handia dute horretan. Irizpide argi, zehatz etaezagunak erabiliz gero, ebaluazioa bidezkoa izango dela bermatzen da.

Horrez gain, ebaluazioan ez da soilik kontuan hartzen “araua”, hau da, gelako edoikasturteko batez bestekoa, ezpada ikaslea bera, bere aurrerapauso, lorpen, aldaketaprezesu eta konpromisoak... Ebaluazioa egitean ere aniztasuna tratatu behar da eta,horretarako, ikasle guztien jarrera eta gaitasunak barne hartzen dituzten ereduak sortubehar dira.

DBH-KO IRAKASLEAK EUSKADIN:PENTSAKERA ETA EGINKIZUNAK

"Heziketa bizitza osoan urratu behar den prozesu legez azaltzen den heinean, bigarrenhezkuntzaren edukiak eta antolaketa aztertu behar dira."

"Oinarrizko hezkuntza, iraupena edozein izanda ere, biztanle guztion beharrei aurreegiteko gai izan behar denez, bigarren hezkuntza mota guztietako gaiatasunak azalarazi etasendotzeko garaia izan beharko litzateke."

"Beharrezkoa da ikasleek eskolan eskuratu ahal izatea behar besteko materiala, batetik,teknologia berriak jakiteko eta, bestetik, gatazkei eta bortizkeriari aurre egiteko. Sortzekogaiatasuna eta enpatia landu behar dira bihar-etziko gizartean egile eta sortzaile izandaitezen."

(UNESCOren nazioarteko batzordearen txostena, XXI. menderako hezkuntzari buruzkoa; Jacques Delorsekzuzendu zuen batzorde hori)

"Hezkuntzaren erreformak eskatzen duen irakasle eredua ez da ohiko eredua, nahiz etaezaugarri eta bertute asko gorde nahi izan. Geroan, irakasleak izan behar duen eginkizunaikasle bakoitzaren eta ikasi behar denaren arteko harremanak antolatzea da. Hortaz,irakasleak bideak jarri behar ditu jarduketa guztiak oparoak izan daitezen eta jarduketoktalde lana (ikasleen artekoa eta irakaslearen eta ikasleen artekoa) bultza dezaten. Irakasleakberak lortu behar du ikasitako kultura baliagarria izatea ikaslearen eguneroko bizitzan."

(Hezkuntza Sistemaren Erreformari buruzko Liburu Zuria)

SARRERA.

LOGSEk definitutako Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza oinarrizko hezkuntzareneta bigarren hezkuntzaren artean dago. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza horioinarrizkoa eta orokorra da, hamabi urtetik hamasei urterako ikasle guztientzat baita,hau da, derrigorrezko eskolaratzeak bi urte gehiago iraungo du.

Oinarrizko hezkuntza denez, geroko gizartean murgilduko diren hiritar guztienbeharrei aurre egiteko gai izan behar da ("bigarren hezkuntzak bizitza osoaren ardatzaizan behar du"; beraz, hezkuntza dibertsifikatu behar da bizitza osoan balio dezan).

LOGSEn xedatu denez, hezkuntza epeen arabera dibertsifikatu behar da, alegia,bigarren hezkuntzaren lau urte oinarrizko heziketaren barruan sartzen dira, muinbakarreko irakaskuntzaren esparruan. Hau da, enbor sendo bereko esparrutik aukeraaskotako esparrura igarotzen da pixkanaka-pixkanaka, eta hezkuntza garatzekofuntsezko ezaugarri beharrezkoa dibertsifikazioa da.

Ikuspuntu horretatik, DBH azkeneko fasea da eta izaera propedeutikoa du aldiberean. Ezinbestekoa da hezkuntza iraunkorra bizitza osoan, beharrezko baliabidea baitalana eta heziketa tartekatu ahal izateko. DBH azkeneko fasea denez, hiritar bakoitzarenbizitza proiektua garatzeko bideak jarri behar ditu.

"Oinarrizko hezkuntzak, bere helburuak betetzen dituenean, ikasten jarraitzekogogoa pizten du". Hori dela eta, DBH garai zehatz batean amaitu arren, bideak jarribehar ditu geroxeago ikasketei ekin ahal izateko, gizarteak halaxe eskatzen duelako.

DBHko eskolak eman behar dituzten irakasleei dagokienez, egoera guztizkonplexua da. Bigarren hezkuntzan (sektore publikoko bigarren hezkuntzako kidegoan)eskolak emateko, goi mailako titulua behar den arren, etaparen lehenengo zikloanbehin-behinean magisteritzako diplomatuek eskolak eman ditzakete. Beraz, bikidegotako irakasleek, hasierako trebakuntza desberdina duten irakasleek, lanbideesperientzia desberdina dutenek status sozial desberdina dutenek, igurikapendesberdinak dituztenek eta lan baldintza desberdinetan dauden irakasleek elkarrekingaratu behar dute hezkuntza etapa berri hau.

Berez erronka garrantzitsua da, batez ere egitura berria delako. Hori dela bide,uste izan da DBH Hezkuntza Erreformaren etapa garrantzitsuena, hau da, LOGSEknagusiarazi duen etapa dela. Lehen azaldu dugunez, irakasle anitzak ematen ditueskolak etapa horretan, ondorenez, erronkak dimentsio desberdinak hartzen ditu, etaparihasiera ematean eta hori garatzean.

Izan ere, ezaugarriok kontuan harturik, esan dezakegu ez dagoela aurrekoerreferentziarik. Ez du ezertarako balio OHOren azkenengo bi ikasturteen printzipioakgogora ekartzea, ezta BBB, IEE edo LHren lehenengo bi ikasturteenak ere, elkarrenartean guztiz desberdinak direlako eta antzekotasun bakarra ikasleen adina delako.

LOGSEn Lehen Hezkuntzarako egindako proposamenetan esperientziarikaurreratu eta garatuenetako batzuk jaso dira. Esperientziok nolabait orokorrak izateazgain, OHOtik jasotakoak izan dira. DBH ex novotzat hartu da, gure hezkuntzasistemaren aurreko erreferentziarik izan gabe, IEEren esperientzia eduki arren.

Hezkuntza Administrazioak, irakasleek eta irakaskuntza erkidegoak garatu behardute etapa berri hori, LOGSEn azaldu den moduan. Garapen horretan esparruguztietarako partehartze proposamen guztiak agertu behar dira:

• zentroen egitura,• beren antolamendu eta funtzionamendua,• irakasleen gaiketa,• lan baldintza eta inguruak,• hezkuntza erkidego osoak ulertzea etaparen barneko esangura eta zailtasuna.

Denok parte hartu behar dute etapa hori arrakastasua izan dadin.

Txosten honetan, bigarren, hirugarren eta laugarren eremuak aztertuko ditugu,zertarako eta horietatik txostenaren edukia azaldu ahal izateko. Hala ere, bi eragozpengarrantzitsu ditugu:

1. Euskal Autonomi Erkidegoan, ezarpen orokorraren aurreko aplikazioesperimentalik ez da egin. Aplikazio hori 1996/97 ikasturtean egin zen,DBHren lehenengo zikloaren bi ikasturteetan aldi berean.

2. Aurrekoaren ondorioz, daukagun esperientzia bakarra joan den ikasturtekoa etaaurtengoaren zatikoa da, beraz, ez daukagu behar besteko datu kontrastaturik,beharrezko partehartzearen oinarrirako ondorio sendoak ateratzeko.

Dena den, lehen azaldu dugun egoera ez da oztopoa ezarpenaren oinarrizkoezaugarriak ezagutzeko, irakasleei dagokienez batik bat.

1.- DBH-KO IRAKASLEEN EZAUGARRIAK.

Hezkuntza sistemaren zein horren erreformaren kalitatea hobetzeari buruz hitzegiten dugunean, irakasleen garrantzia azpimarratu behar da. Hobekuntza horrenosagaietako bat irakasle egoki eta gaituak izatean datza, hau da, kontuan eduki behardira jarrera pertsonala, helburuak betetzeko jarrera positiboa eta profesionaltasuna, hots,agindutako eginkizunak betetzeko gaitasuna.

Irakaslegoa oinarrizko osagaia da Hezkuntza Erreformari, aztertzen ari garenetapari edo DBHri, aurre egiteko. Etapa horren ezaugarriak geroago definituko ditugu.

Ez da erraza irakasleen pentsakeraz hitz egitea, zeren lehen azaldu dugunez,DBHko irakaslegoa oso anitza baita eta bi kidego desberdin baitaude; izatez, irakasleektrebakuntza kultura eta esperientzia desberdinak dituzte. Dena den, LOGSEk DBHri eta,bereziki, irakaslegoari ematen dizkion eginkizunen deskripzio eta azterketaren bidez,uler ditzakegu zeintzuk diren garatu beharreko atazak, oinarrizko gaikuntzak etahezkuntza eginkizunak gauzatzeko lan baldintza eta ingururik onenak.

Beharrezkoa da erreferentziatzat jotzea LOGSEk hezkuntza etapa honetarakoezarri dituen helburu eta xedeak. Modu horretara, 18. artikuluak ondokoa xedatu du:"derrigorrezko bigarren hezkuntzaren helburua ikasle guztiei kulturaren oinarrizkoosagaiak ezagutaraztea da, alegia, behar besteko trebakuntza ematea berenbetebeharrak gauzatu eta eskubideak egikaritu ahal izateko; modu horretara, ikasleakprestaturik egongo dira bizitza aktibora eta maila ertaineko lanbide heziketa espezifikoedo batxilergora sartzeko ".

Honako artikuluan DBHren ikasleek garatu behar dituzten gaitasunakzerrendatzen dira:

a) Ahozko eta idatzizko testu eta mezu konplexuak gatelainaz eta autonomierkidegoaren berezko hizkuntza ofizialaz ondo ulertu eta adieraztea.

b) Atzerriko hizkuntza ondo ulertu eta adieraztea.c) Edukiak eta informazio iturriak kritikoki erabili eta ezagutza berriak berezko

ahaleginekin lortzea.d) Lankidetza espiritu, erantzukizun moral, elkartasun eta tolerantziaz aritzea,

pertsonen arteko bereizkeriarik ezaren printzipioari kasu eginez.e) Ondasun artistiko eta kulturalak ezagutu, baloratu eta errespetatzea.f) Egitate sozialetan eragina duten faktore nagusiak aztertu eta naturaren

oinarrizko legeak ezagutzea.

g) Lorturiko ezagupenen dimentsio praktikoa ulertu eta teknologiari dagokionezoinarrizko prestakuntza lortzea.

h) Gure tradizioaren eta kultur ondarearen oinarrizko sinismenak, jarrerak etabaloreak ezagutu, kritikoki baloratu eta pertsonaren heldutasuna ondoenahalbidetzen duten aukerak hautatzea.

i) Osasun, kontsumo eta ingurugiroarekin erlazionaturiko usadio sozialakkritikoki baloratzea.

j) Giro sozial, natural eta kulturala ezagutu eta trebakuntzarako tresna gisaerabiltzea.

k) Heziketa fisikoa eta kirola garapen pertsonalerako erabiltzea.

Gaitasun horiek garatzeko, ezaguera alor zehatzak erabiliko dira; ikasleek hautatuahal izango dituzte alorrok, bigarren zikloan batez ere. Halaber, ikasleek alor batzukikasgaitan banatzeko aukera izango dute.

Metodologia didaktikoa ikasle bakoitzaren ezaugarrien araberakoa izango da. Eraberean, metodologia horrek bakoitzak bere kabuz ikasteko eta taldean lan egitekogaitasuna sustatzen du. Edu bertsuan, metodologia horren bidez, hasierako urratsakegingo dira errealitatea metodo zientifikoaren oinarrizko printzipioen araberaezagutzeko. Aukerako ikasgai jakin batzuek gero eta garrantzi handiagoa izango duteetapan eta zentro bakoitzak autonomia izango du horiek definitu eta programatzeko.

DBHn iraunkor eta integratzailea izango da ebaluazioa.

Gure autonomi erkidegoan legeria orokorra arian-arian eta lerrun desberdinetakoarauen bidez garatu da, alegia:

• Urtarrilaren 23ko 25/1996 Dekretua, zeinaren bidez EAEn DerrigorrezkoBigarren Hezkuntza ezartzen den.

• Ekainaren 21eko 213/1994 Dekretua, zeinaren bidez EAEn DBHkocurriculuma ezartzen den.

• 1996ko uztailaren 16ko Agindua, EAEn dauden DBHko ikasleen ebaluazioariburuzkoa.

• 1997ko uztailaren 9ko Agindua, zeinaren bidez EAEn dauden DBHkozentroetan curriculumaren dibertsifikazio programak arautzen diren.

• DHB martxan jartzeko orientabideak (ordutegia eta saioa).• Bigarren Hezkuntzako zentroetan, 1997/98 ikasturtearen antolaketari buruzko

ebazpena.

Arautegi zehatzago honetan xedatutakoarekin, hurbilagotik azter ditzakeguirakasleen eginkizunak. Lehendabiziko sailkapenaren arabera, orain arte egindakoeginkizun eta ardurez bestelako batzuk agertzen dira. Bi ikuskeratatik azter daitezke:batetik, ikuskera pedagogikotik eta, bestetik, antolaketa eta eginkuzun ikuskeratik.

1.1.- IKUSKERA PEDAGOGIKOTIK:

1.1.1.- Irakasleak curriculuma aukeratu eta egokitu behar du. Estrainekoeginkizuna da curriculuma garatzeko eskumena. Kanpoko proposamenak aplikatzeazgain, trebatuta egon behar da aukera epistemologiko, metodologiko eta didaktikodesberdinen artean aukeratzeko.

Aukeraketa hori DBHri esleitutako helburu eta xedeekin bat datorren proiektutiketa praktikaren azterketatik egin behar da, esperientzia ebaluatu eta programazioarenbeharrezko aldaketak ondorioztatu behar baitira. Era berean, kontuan hartu behar daintentzionalitatea eta eragingarritasuna curriculumaren erabakietan beti agertzen direnezaugarriak direla.

Curriculuma ezin da ikaslearen arabera bakarrik zehaztu eta egokitu, hau da,irakasleak taldean edo kolektiboan egin behar du.

1.1.2.- Irakaskuntza-ikaskuntza prozesua bideratu behar du. DBHren arabera,hezkuntza prozesua da. Prozesu horretan, irakasle eta ikasleen artean lortzen diraezaguerak eta irakasleak beste rol bat betetzen du, hots, ezinbesteko laguntza emanbehar du eta irakaskuntza-ikaskuntza prozesua bideratu behar du. Prozesu horiplanifikazioarekin hasten da, betearazi behar da (ikasleen eta beste irakaleen artekointerakzioa barne) eta ebaluazioarekin eta ebaluazioan lorturiko emaitzen araberakoplanifikazio aldatu eta egokituarekin bukatzen da.

1.1.3.- Irakasleak ebaluatu behar du. Hezkuntza Erreformaren xede sozial(eskola sustatzailea), kultural eta pedagogiko (hezkuntza esanguratsua) ugarirenarrakasta Hezkuntza Administrazioak eta irakasleek egindako ebaluazioan datza.Ebaluazioaren arrazoia irakaskuntza-ikaskuntza prozesuaren gakoa da.

Hezkuntza Erreformak, eta DBHk bereziki, ebaluazioa dimentsioaniztunikuskeratik ikusteko beharra azaltzen du. Eta ez ikasleei dagokienez bakarrik, baizik etaondokoetara zabaldu behar da: ikasleen ikaskuntza prozesuetara, irakaskuntzaprozesuetara, irakaskuntzara, zentroaren curriculum proiektura eta ikastetxera bertara.

Ikasleei dagokienez, ebaluazioak bi eginkizun ditu:• Jarraikako partehartzeen bidez, pedagogia norbanakoaren izaerari egokitzea.

Hortaz, ikasle bakoitzaren hasierako egoera ezagututa, ikaskuntza prozesuarenaurrerapenak eta zailtasunak zehaztu ahal izango dira, beharrezko laguntzaemateko.

• Helburuak eta lorpenak erkatzea; baina ebaluazioa eta kalifikazioa ez diragauza bera.

Geroenean, ebaluazioa curriculumaren osagaia da, eta ondokoa baloratzekobalioko du: ikasleen artean gertatutako aldaketak, erabilitako metodo eta baliabideenbaliagarritasuna, irakaskuntza bera, programazioen edo irakaskuntza-ikaskuntzaprozesuan eragina izan dezakeen edozein faktoreren egokitasuna, ikasleek ikasitakoa etanola ikasi duten, akatsen kopurua eta zergatia, eman beharreko aurrerapausoak, eginbeharreko aldaketak eta abar.

Alor bakoitzeko irakasle arduradunak egin behar du ataza hori, taldean ezarridiren ebaluazio irizpideak kontuan harturik; dena den, irakasle taldearen lana ere bada.

Irakasle taldeak curriculumaren proiektuekin eta indarreko irakaskuntzarekin batdatozen ebaluazio irizpideak ezarri behar dituzte. Etaparen helburu nagusiak eta alorbakoitzeko helburu eta edukiak jotzen dira ebaluazio erreferentziatzat. Modu horretaraarituz gero, ebaluazioaren ohiko prozedurak aldatu behar dira.

Ebaluazio prozedura eta formatoak eta irakaskuntzarako helburuak askotan ezdatoz guztiz bat; hala ere, prozedura eta fromatook erreferentziak izan beharko lirateke.Hezkuntza Administrazioek hezkuntzaren helburu berriak ezartzen dituzten xedapenakazaldu arren, ez dituzte ebaluazio eskema eta ereduak nahi berrietara egokitu.

1.2.- ANTOLAKETA ETA EGINKUZUN IKUSKERATIK:

1.2.1.- Antolaketa eginkizunak. Eskolak eman eta ikasleen kalifikazioak jartzeazgain, besterik egiten ez duen irakaslerik ez dago jadanik. Gela ez da irakaskuntzarenunitatea, zentroa baizik eta bertan baliabide guztiak koordinatu eta banatzen dira,lehendik ezarritako lehentasun eta helburuen arabera. Hezkuntza erkidego osoak adostubehar ditu helburu eta lehentasun horiek, zentroaren urteko plangintzaren arabera.

Irakaskuntza espezifiko eta propioa garatzeko, zentroetako organoek (EskolaKontseilua, Irakasle Klaustroa, mintegia, …) onartzen dituzte proiektu zehatz batzuk.Irakasle bakoitza proiektu horien arabera aritu behar da. Hortaz, irakasle bakoitzakcurriculuma definitu eta garatzeko autonomia du eta horren mugak organo batzuenerabakiak dira, alegia: ZHPn eskola erkidegoak hartutakoak, ZPKn Klaustroakhartutakoak, alor bakoitzaren programazioan mintegiko kideek hartutakoak eta ikasleenebaluazio eta promozio irizpideetan ikasle taldeak hartutakoak. Dena dela, irakaslebakoitzak eginkizun propioak ditu eta honakoak dira azpimarragarrienak:

• alor edo ikasgaiaren irakaslea izatea,• tutorea izatea,• zentroko funtzionamendu alorraren arduraduna izatea: zuzendaria, ikasketa

burua, mintegi burua, ...

Eginkizun horietarako ondokoak bete behar dira: ezaguera egokiak (ikasgaibakoitzaren esparru pedagogiko, psikologiko edo epistemologikoan), jarrera egokiak,estrategi baliabideak eta gizarteak hezkuntza etapa horretan irakasleari agindu dionataza betetzeko lan baldintza egokiak.

Nahiz eta eginkizunok gauzatzeko betekizunak zehatz-mehatz adierazi ez(geroago azalduko ditugu), funtsezko bi alde azpimarratu nahi genituzke. Irakasleeidagokienez, alde horiek arazorik garrantzitsuenak sortu dituzte, DBH Euskal AutonomiErkidegoan aplikatzeko epe labur honetan. Aldeok hurrengoak dira: DBH muin

bakarreko etapa gisa eta aniztasuna etaparen helburuak ikasleen ezaugarriei egokitzekoestrategia moduan ulertzea.

1.2.2.- DHB muin bakarreko etapa gisa ulertzea. Arinegi izan arren (hirugarrenmailara arte besterik ez da ezarri eta hilabete batzuez baino ez), arazo garrantzitsuakagertu dira esangura horretan. Beharbada, gizartean ez da eztabaida lasai eta sakonikgauzatu; izan ere, proposatzen dena da enbor garrantzitsu bereko ezaguera orokorragoakikasle guztiei ematea, zertarako eta hiritar guztien oinarrizko kultura hobetzeko.Ikasleen artean ere ez da eztabaida hori lasai eta sakon egin.

DBH arian-arian ezartzeak, etenik gabeko atzerapenek, DBH gure autonomierkidegoan prozesuaren azkenean ezarri nahi izateak, besteak beste, irakasleennolabaiteko urruntasuna ekarri omen dute.

Horrez gain, kontuan hartzen badugu arazoak sortu direla irakasleak (bigarrenziklokoak bereziki) eratxikitzeko prozesuak definitzean, esan dezakegu ertainetakoirakasleen egoera ez dela onena hezkuntza etapa honetan.

Inguruabar horiek DBHren bigarren zikloa martxan jartzea baldintza dezaketeneurri handi batean; beraz, alde tekniko-pedagogikoenak, landuenak eta konpondubehar diren benetako arazoetatik hurbilen daudenak -lanbide eta hezkuntzaikuspuntutik- alboratu dira.

Horren guztiaren ondorenez, batik bat sektore publikoan gertatzen diren egoeralarri batzuk aipatuko ditugu:

• Irakasleek uste dute zailtasun oso handiak daudela hezkuntza etapa horretan lanegiteko, berek maiz ez dituzten pentsakerak, lankerak eta teknika etaprozedura metodologiko eta didaktikoak behar baitira.

• Batzuetan, arazo zehatz batzuk konpontzeko (curriculumaren dibertsifikaziotaldeak, espediente akademikoa eta abar), maizegi jotzen da apartekobaliabideetara, aldez aurretik ohiko neurriak agortu barik; horrek arriskuanjartzen du muin bakarreko printzipioa.

• Bigarren zikloan bereziki, DBH ezarri behar duten irakasleak behin-behinekoak izan ohi dira, beraz, etapa horretan lan egiteko talde homogenoakeratzea zaila da.

• Jarrera eta portaera jakin batzuk kontuan izanik, igar daiteke bigarrenhezkuntzako irakasle batzuek DBHtik kanpo geratu nahi dutela. Horren lekuko,bigarren hezkuntza duten institutuetako behin betiko irakasle askok ez dituzteberen gain hartu nahi DBHren hirugarren ikasturteko tutoretzak. "Eskubide"gutxiago duten irakasleek, hau da, behin-behinekoenek, hartu dituzte berengain tutoretza gehienak.

• Ez trebakuntza prozesuek eta ez administrazioak hartutako neurriek (DBHneskolak ematen dituzten bigarren hezkuntzako irakasleen lan baldintzakaldaraztea: 17 ikastordu, bigarren hezkuntzako irakasle guztientzat) ez dutelangundu egoera horri aurre egiten.

1.2.3.- Aniztasuna, etaparen helburuak ikasleen ezaugarriei egokitzekoestrategia legez. DBHn ikasleen aniztasuna konplexuagoa eta handiagoa da Haur etaLehen Hezkuntzan baino. Bilakaera erritmo desberdinei, igurikapen desberdinei,agertzen hasiak diren interese akademiko eta profesionalei aurre egiteko, hezkuntzaerantzun egokia asmatu behar da. Eta zentroak berak eman behar du erantzun hori,dituen baliabide guztiekin.

ANIZTASUNAREN TRATAERA DBH-N

Neurri orokorrak Neurri espezifikoak

Hezkuntza Antolamenduari buruzko neurriak:

* Curriculumaren planteamendu orokorra (DK).

* Zentroko Hezkuntza Proiektua (ZHP).

* Zentroko Curriculum-proiektu (ZKP).

* Alorraren programazioa.

* Zentroko Urteko Plana (ZUP).

Hezkuntza partehartzeari buruzko neurriak:

* Prozesu didaktikoa.

* Tutoretza eta Orientazioa.

Ohiko neurriak:

* Aukerakortasuna eta hautakortasuna.

* Hezkuntza Errefortzua.

Aparteko neurriak:

* Ikasturtean edo zikloan beste urte batez geratzea.

* Curriculumaren egokitzapenak.

* Curriculumaren dibertsifikazioak.

Koadroan azaltzen den moduan, aniztasunari aurre egiteko neurri garrantzitsuakdaude irakasle taldeen eskuar. Nolanahi ere, kasu horretan eta beste kasu batzuetan,neurriok hartzeko, jarrera berri zehatz batzuk eta gaitasun asko eskatu behar zaizkieirakasleei; horregatik, irakasleok esperientzi eta trebakuntza zailtasun handiak izatendituzte.

DBHko irakasleen erronkarik nagusiena aniztasunari aurre egiteko mekanismoguztiak erabiltzea da. Lortu behar da ikasle bakoitzak bere gaitasun guztiak ahalik etaondoen garatzea; printzipio hori hezkuntza sistemari aplikatu beharrekoa den arren,etapa honen ezinbesteko ezaugarria da.

Irakasleak ez ditu planteamenduok bere ikasgela, alor edo ikasgaian aplikatubehar. Aniztasuna zentroaren alde guztietan hartu behar kontuan, beraz, zertroarenplanteamendu orokorrak egin behar dira, partehartze orokor zein espezifikoak egiteko.Planteamendu horietan irakasle guztiak inplikatu behar dira, kasu batzuetan, kolektibogisa eta, beste batzuetan, indibiduo gisa.

2.- DBH-KO IRAKASLEEI ESKATZEN ZAIZKIEN ESTRATEGIA,BETEKIZUN ETA TEKNIKEK LANBIDE ESKAKIZUNAOSATUKO DUTE.

Orain arte, DBHren ezaugarririk berrienak azaldu dira, ordezten dituen hezkuntzaetapei dagokienez. Hortaz, irakasleen eginkizunak eta horien ezaugarri batzuk azalduditugu, irakasleen lanbide eskakizunak ezagutu ahal izateko. Definizio zehatzagoalortzeko, Ikasketa-planak Eratzeko eta Irakasleen Prestakuntzarako Euskal HerrikoInstitutuak landutako orientazioak kontuan izango ditugu (ikus eranskina).

Eremu guztietan parte hartzeko estrategia zehatzak dira. Era berean, praktikarenarabera eta funtsezko eginkizunak osatzen dituzten aldeei dagokienez deskribatzen dira.DBHko irakasleei ezartzen zaizkien atazak aztertu ondoren, esan dezakegu ataza horiekbetetzeko, jakintza arlo desberdinekin erlazionaturiko ezagupen eta gaitasunak erabilibehar direla.

2.1.- Irakasleak ematen duen ikasgai edo alorrari dagokionez:

• Ikasgai edo alor bakoitzaren edukiei buruzko ezagupen zientifikoakeguneratzea. Ikasgai edo alorraren funtsezko printzipio eta oinarriak barne.

• Gainerako alorren oinarriak jakitea, jakintza gaien arteko harremanak ezarriahal izateko, zehar lerroko gaiak erabiliz.

• Gizarte eta lan egoera ezagutzea, garrantzia eta erabilgarritasunaren araberakoedukiak sailkatu ahal izateko.

2.2.- Irakasleek osatzen duten antolakuntzari, hezkuntza zentroari, dagokionez:

• Hezkuntza Sistemaren egitura orokorra eta funtzionamendua ezagutzea.

• DBHko etaparen berezko ezaugarriak eta aurreko zein ondoko etapekikoharremanak ezagutzea.

• Zentroaren eta pertsona bakarreko eta taldekako gobernu organoenantolakuntza egitura eta eginkizun nagusiak ezagutzea.

• Zentroaren antolamendu eta funtzionamenduaren araudia ezagutzea.

• Zentroaren dokumentu instituzionalak (ZHP, ZPK, ZUP, ...) ezagutzea.

• Organoen arteko harreman mekanismoak ezagutu, eta komunikazio etapartehartze bide egokiak erabiltzen jakitea.

• Irakasleek osatzen duten hezkuntza erkidegoaren eginkizunak zintzo betetzea.

• Kolaboratu nahi izateaz gain, kolaboratzen jakitea, taldeetan lan eginezzentroak bere dokumentuetan definitu dituen hezkuntza helburuak lortu ahalizateko.

• Ulermen eta laguntza jarrera erakustea, ikasleei dagokienez bereziki.Komunikazio bideak erraztu behar dira nerabezaroa oso konplexua baita.

2.3.- Tutoretza egikaritzeari dagokionez:

• Tutoretza berezko eginkizun gisa ulertu eta betetzea.

• Ikasleak orientatzeko lanean inplikatzea.

• Ikasleen gizarte, kultur eta famili testuinguruei dagokienez jokaera zabalaedukitzea.

• Pertsona eta talde orientaziorako teknikak ezagutu eta erabiltzea.

• Tutoretzaren eta curriculumaren berezko osagaien arteko harremanak ezartzekobaliabideak erabiltzea.

• Zikloaren taldea edo, hala denean, zentroaren orientazio taldea osatzendutenekin lan egin eta kolaboratzen jakitea.

• Etapa honetako ikasleen ezaugarri psikologikoak ezagututa, eta beren garapenahelburu delarik, tutoretza eta orientazio planak ezartzea.

• Talde dinamikaren teknikak ezagutu eta jakitea.

2.4.- Eremu psikologiko eta pedagogikoari dagokionez:

• Psikologia ebolutiboaz jakitea, hain zuzen, ikasleen adinari buruzkoaz (12-18urte).

• Ikaskuntzaren psikologiaren oinarrizko osagaiak ezagutzea, batez ereestilokognitiboekin erlazionaturikoak.

• Ezagupen horiek ikasleei aplikatzen jakitea; horretarako, ezaugarriak,ikaskuntza estiloak eta egoera pertsonalak -ikaskide zein irakasleekikoharremanetan edo eremu akademikoan- ezagutu behar dira.

• Ikasleak -pertsonak eta taldeak- zuzentzeko gaiatasuna edukitzea.

• Etaparen ezaugarriak -etaparen helburu orokorrak eta alor zein ikasgaiarenak-ezagutzea.

• Dagokion alor, maila, ziklo eta etaparen curriculum-proiektua definitu, zehaztueta aplikatzeko gaitasuna edukitzea.

• Planifikazio edo programazio zehatz batean alorraren helburu eta edukiakzerrendatzeko gaitasuna edukitzea.

• Etaparen helburu orokorrak eta alorraren zein ikasgaiaren helburu espezifikoakharremanetan jartzeko gaitasuna edukitzea.

• Programazio orokorra irakaslearen taldeko ikasleen ezaugarriei egokitzekoteknikak ondo jakitea.

• Curriculumaren egokitzapen indibidualak egiteko ezagupenak izatea.

• Alor edo etapari dagozkion irakaskuntza-ikaskuntzaren estrategia espezifikoeta metodo didaktikoak ezagutzea.

• Etengabeko ebaluazio integratuaren kontzeptua ulertzea eta hori aplikatzekoteknika eta estrategiak ondo jakitea.

• Heziketa ebaluazio orohartzailearen eredu eta estrategiak ezagutu etaerabiltzea. Gauzak horrela, bultzatzen da ikasleek ebaluazio prozesuan partehartzera, autoebaluazio eta koebaluazioaren bidez.

• Curriculuma kudeatzeko teknikak jakitea.

• Ikasleei banan-banan eta taldeka aldi berean arreta eskaintzeko gaitasunaedukitzea.

• Ikasleen aniztasunarekiko begirunea eduki, eta aniztasun hori errespetatu etaulertzea.

• Partehartze teknikak ezagutu eta aplikatzea.

• Ikasleen arazoenganako komunikazio eta enpati gaiatasuna edukitzea.

• Eskola eta gizarte errealiateen arteko harremanak ezartzeko gaitasuna izatea.

• Ikasleen autonomia garatzen jakitea, banakako eta taldekako lana egin dezaten.Errespetua, interesa, azterketa, kritika, elkartasuna, autoestimua eta gainditzekonpromisoa bultzatzen jakitea.

DBHko irakasleek izan behar omen dituzten ezaguera, gaitasun eta baliabidehoriek ez dira oinarrizko baldintza, aldez aurretiko betekizun edo ezagupen isolatuak;aitzitik, lortzen saiatu behar diren gaitasunak dira, hots, helburuak edo denon arteansortu behar dugun irakasle ereduaren ezaugarriak.

Aurrekoaren harira eta bistakoa denez, irakasle eredu edo lanbide eskakizunberriak sortu behar dira; eta argi dagoenez, eredu horiek ez daukate hezkuntza etapahorretan eskolak ematen dituzten irakasleen antzekotasunik. Edozein kasutan ere, denoketa irakasleek bereziki aldatu behar dugu gure pentsakera edo pentsamoldea; hau da,inplikatuok konpromisoa hartu behar dugu gizarteak hezkuntza sistemari eskatzendionari aurre egiteko.

Hezkuntza etapa horren ardura hartuko duten irakasleei eskatutako ahalegina daaurrekoa. Lan horrek dakartzan zailtasunak kontuan hartu behar ditu gizarteak; beraz,behar besteko bide eta baliabideak eskaini behar dira helburuak lortzeko. Hezkuntzasistemak, eta garatu nahi den hezkuntza etapa berriak bereziki, denon laguntza jasobehar du.

Irakasleei eskatzen zaiena ahalbidetzeko, bi gai aintzat hartu behar dira:

• lan baldintzak hobetu behar dira, hezkuntza eginkizuna erraztu etaahalbidetzeko;

• irakasleen hasierako trebakuntza iraunkorra ezinbestekoa da, beren gaitasunakagindutako atazei egokitzeko.

Bi gaiok funtsezkoak dira Hezkuntza Erreforma osoa -DBHn batik bat- ezartzekobehar den lanbide kultura berria garatzeko.

3.- ONDORIOAK ETA PROPOSAMENAK.

Hezkuntza Erreformak, DBHk bereziki, erronka garrantziak ekartzen dituhezkuntza sistemarako eta irakasleentzat beregainki. Eginkizun berri eta desberdineiaurre egin behar zaie. Hezkuntza Administrazioak giza baliabideen kudeaketa egoki etaarduratsua egin behar du, errealitate berriari aurre egin ahal izateko. Administrazioakondoko atazak bete behar ditu: irakasleak topatu, aldaketan inplika daitezen lortu,eragozpenak desagertarazi, motibazioa eman eta eskatzen den beharrerako lan baldintzaegokiak ematea. Hortaz, giza baliabideen kudeaketari dagokionez, izugarrizko kulturaldaketa gauzatu behar da.

Irakasleak, berriz, konturatu behar dira gizarte eginkizun berria eskatzen zaiela etalanbide erronka garrantzitsuari aurre egin behar diotela, alegia, kultura pedagogikoasakon aldatu behar dela. Ondorioz, ezin da pentsatu bigarren hezkuntzaren helburuaxede akademiko hutsa denik, hots, unibertsitaterako bidea prestatzea.

DBHren irakasleek izan behar omen dituzten ezaguera, gaiatasun eta baliabidehoriek ez dira oinarrizko baldintza, aldez aurretiko betekizun edo ezagupen isolatuak;aitzitik, lortzen saiatu behar diren gaitasunak dira, hots, helburuak edo denon arteansortu behar dugun irakasle ereduaren ezaugarriak. Aurrekoaren harira, irakasle ereduedo lanbide eskakizun berriak sortu behar dira; eta argi dagoenez, eredu horiek ezdaukate hezkuntza etapa horretan eskolak ematen dituzten irakasleen antzekotasunik.Edozein kasutan ere, denok eta irakasleek bereziki aldatu behar dugu gurepentsamoldea; hau da, inplikatuok konpromisoa hartu behar dugu gizarteak hezkuntzasistemari eskatzen dionari aurre egiteko.

DBHren irakasleei agindutako eginkizunetarako ondokoa bete behar da: ezagueraegokiak (ikasgai bakoitzaren esparru pedagogiko, psikologiko edo epistemologikoan),jarrera egokiak, estrategi baliabideak eta gizarteak hezkuntza etapa horretan irakasleariagindu dion ataza betetzeko lan baldintza egokiak.

Irakasleek uste dute zailtasun oso handiak daudela hezkuntza etapa horretan lanegiteko, berek maiz ez dituzten pentsakerak, lankerak eta teknika eta prozedurametodologiko eta didaktikoak behar baitira. Jarrera eta portaera jakin batzuk kontuan

izanik, igar daiteke bigarren hezkuntzako kidegoaren irakasle batzuek DBHtik kanpogeratu nahi dutela. Horren lekuko, bigarren hezkuntzaren institutuetako behin betikoirakasle askok ez dituzte beren gain hartu nahi DBHren hirugarren ikasturtekotutoretzak. "Eskubide" gutxiago duten irakasleek, hau da, behin-behinekoenek, hartudituzte beren gain tutoretzarik gehienak.

Eskolak eman eta ikasleen kalifikazioak jartzeaz gain, besterik egiten ez duenirakaslerik ez dago jadanik. Gela ez da irakaskuntzaren unitatea, zentroa baizik etabertan baliabide guztiak koordinatu eta banatzen dira, lehendik ezarritako lehentasun etahelburuen arabera. Hezkuntza erkidego osoak adostu behar ditu helburu eta lehentasunhoriek, zentroaren urteko plangintzaren arabera.

Zuzendaritza edo pedagogi organoetan hartzen diren erabakiak eta zentroari atxikizaizkion helburuak -ikasle bakoitzaren gaiatasunak ahalik eta ondoen garatzea- batetorri behar dira. Gauzak horrela, profesionala den heinean, irakasleak ezin du eskolaporrotaren arazoa -osoki edo kasuka- aztertu barik utzi. Ikasle batek ez badu ikasi edolan egin nahi, ez da bere errua, baina bai bere arazoa. Erabakiak hartzeko eremuguztietatik konpondu behar da arazoa eta zentroaren baliabideak eta antolakuntza erabilibehar dira.

Irakasle guztiek parte hatu behar dute zentroko pedagogi organoetan,hezkuntzaren kalitatea lortzeko. Era bertsuan, azpimarratu behar da irakasleekhezkuntza zentroari buruz duten kontzeptua aldatu behar dela. DBHn, Irakasle Taldeakberebiziko garrantzia du. Izan ere, ikasle talde bakoitzari eskolak ematen dizkiotenirakasleek osatzen dute Irakasle Taldea. Talde horrek bete behar dituen eginkizunakgarrantzizkoak dira eta honakoak dira besteak beste: tutoretza, ebaluazioa,curriculumaren dibertsifikazioa programak definitzea eta abar.

Zuzendaritza taldearen eginkizuna eta taldekide bakoitzarena erabat garrantzitsuakdira zentroaren funtzionamendurako. Egindako azterketen ondorioz, egonkortasuna etafuntzionamendu ona dira zentroek lorturiko arrakastak ondoen esplikatzen dituztenfaktoreak.

Muin bakarreko izaera eta aniztasunaren trataera hezkuntza orientabideak dirairakaslearentzat. Ikasgaiaren edukiek eta ezagupenek bakarrik ez dituzte osatzenirakasle eta ikaslearen arteko harremanak. Ikasten duten subjektuak diren heinean,ikasleek protagonismo handia hartu behar dute beren ikaste prozesuan. Hortaz, tutoretzaeta orientazioaz gain, osagai afektibo/emozionalak osatzen ditu irakaslearen etahezkuntza lanbidearen arteko harremanak. Ikasgaiez gainera, ikaslea, bere eskolahistoria, bere autoirudia, bere igurikapenak eta interesak hartu behar ditu kontuan,aniztasun soziokulturala aintzat izanda.

DBHn, hezkuntza prozesuaren oinarrizko osagaia da tutoretza. Ikaslearekikozuzeneko harreman pertsonalek funtsezko dimentsioa hartzen dute, bigarren hezkuntzangertatzen ez zen moduan. Halaber, familiekiko harremanek garrantzi handia dute,ikaslea ezagutu eta ulertzeko esparru funtsezkoa baita. Edu berean, esparru hori egokiada errendimendurik handiena -hau da, ezarritako helburuak betetzea baino ez-erdiesteko estrategia bateratuak biltzeko.

DBHn, Hezkuntza Erreforma ezartzeak dakarren kultura profesional berriagaratzea denon ardura da: Hezkuntza Administrazioarena, zentro pribatu hitzartuetakotitularrena, erakunde sindikal eta profesionalena, berrikuntza pedagogikorakomugimenduena, ikasle erakundeena, guraso elkarteena, …

Hezkuntza etapa hori ezartzeko, denok egiten ari garen ahalegina behar bezalabaloratzearen garrantzia azpimarratu behar dugu. Gisa berean, familien ekarpenabaloratu behar da, sisteman jarri duten konfiantzagatik, baita irakasleena ere, emandakolanagatik.

Beharrezkotzat jotzen dugu gizarteari eta irakaslegoari zuzendutako kanpainainstituzionalak egitea, honetarako: geroko balorea den hezkuntzaren garrantziaazpimarratzeko; orokorrean, hezkuntzari, eta, bereziki, irakasleei buruz, gizarteareniritzi baikorra lortzeko; edo irakasleen autoestimua indartzeko eta erronkei aurre egitekobehar bezalako trebakuntza sendotzeko.

Agerikoa denez, gizarteak gero eta gehiago exijitzen die hezkuntza zentroei.Gizartearentzat eta familientzat diren arazorik zailenak eskolara igortzen dira, eskolakberak konpon ditzan. Ardura horiek irakasleenak dira azken finean, eta zama astunegiada oraingo baldintzak kontuan izanda. Horren ondorioz, komenigarria da garrantzizkoaldaketak egitea oinarrizko bi aldeetan. Aldeok ondokoak dira: irakasleen trebakuntza,nola hasierakoa (horretarako, unibertsitateak egokitu behar du bere jokabidea, irakasleeredu berria lortzeko), hala iraunkorra, eta lan inguru eta baldintzak.

Osagai biok funtsezkoak dira hezkuntza erreforma, orokorrean, eta berezikiDBHren etapa ezartzeko behar den kultura profesional berria garatzeko.

Irakasleen trebakuntza:

Hezkuntzako profesionalen hasierako trebakuntzak berebiziko garrantzia jaso du.Gizarteak unibertsitateari agindu dio trebakuntza hori ematea, eta horrek ezin dio muzinegin hezkuntza jarduera egokitzeari; hortaz, beste interes pertsonal edota kolektibobatzuk baztertu behar dira, nahi den irakasle eredua lortzeko premiazko jarduerariekinez.

Baina egungo irakasleen ezaugarri zehatzak -adina, batez ere- direla eta, laneandiharduten irakasleen trebakuntza iraunkorrari garrantzi handiagoa eman behar zaio.

Trebakuntza iraunkorraren ereduei dagokienez, zentroetan egiteko trebakuntzaproiektuen inguruan egindako lana hobeto egokitu zaio gaurko egoerari. Halaz ere,trebakuntza hori ezin da izan kolektibo edo indibiduo gisa eta garai zehatz batean,irakasleek proiektu espezifikoetan (esaterako, asteazkenetako arratsaldetan trebakuntzanjardutea) parte hartzea bakarrik. Aitzitik, trebakuntza hauxe izan behar da: irakasleekzentroetan egindako jarduera oro, taldekakoa bereziki; adibidez, klaustroaren bilerak,irakasle taldearenak, mintegiarenak, tutoreak orientatzailearekin dituenak, edofamiliarekikoak... Horretarako, zentroaren antolakuntza egiturak ikuspuntu hori izanbehar du kontuan.

Zentroan egindako jarduera oro hartzen duen trebakuntza bultzatzen bada,irakasleen beharrei -jardutean sortutakoei- aurre egin ahalko zaie. Trebakuntza planespezifikoak osagarriak izan behar dira, zertarako eta gure eskemak eta beste errealitatebatzuk alderatzeko, beste ikuskera edo ekarpen batzuk ezagutzeko. Zenbaitetan, taldeakberak bakarrik topatuko ez lukeen bide berria azal edo bidezko dezakete ekarpen horiek.Modu horretara, taldeka lan egiteko gaiatasuna trebakuntza baliabide izan daiteke.

Taldekako lana usadio legez ulertu behar da eta, beraz, ikas daiteke. Edozeintrebakuntza planen ezinbesteko osagai behar du izan.

Lan inguru eta baldintzak:

Hezkuntza Administrazioak eta zentro pribatu hitzartutakoen arduradunekirakasleen ilusioa pizteko egintzak sustatzeko beharra daukate, esaterako:

• gizarteari begira, irakasleen irudia hobetzeko konpromisoa hartzea. Hots,komunikabideetan kanpaina instituzionalak egin behar dira eta bertan,hezkuntzaren garrantzia eta irakasleen funtsezko zeregina azalduko dira;

• etapa honetan esleitutako eginkizunak garatzeko lan esparru egokiak eratzekoadministrazio neurriak ezartzea. Irakasleak berak ondo baino hobeto baloratzenditu neurriok. Neurri horien artean, hurrengoak ditugu:

A) Eskolak eman barik, zentroan egoteko astia izatea. Hezkuntza etapa honenzailatasun espezifikoak kontuan izanda, era espezifikoan konpondu behar dira:trataera ezin da berbera izan, alorren konplexutasuna edo erantzukizunadesberdina bada. Komenigarria izango litzateke neurriak hartzea zertarako etairakasleentzat hezkuntza etapa hau erakargarriagoa egiteko. Modu horretara,etapa horretako eginkizun zehatz batzuk -tutoretza, esaterako- erakargarriagobihurtuko lirateke.

B) Zuzendaritza taldeetako kideei esleitutako eskola ordutegien egokitzapenaaztertzea.

C) Mintegiekin bezala, irakasle taldea bildu ahal izateko denbora espezifikoakezartzea.

D) Plantila definitzeko orduan, zentroak partaidetza izan dezan ahalbidetzea,zentroan bertan egin eta detektatzen diren beharrizan eta proiektuei behar denbezala aurre egiteko.

Argi eta garbi, Hezkuntza Administrazioak neurriak hartu behar ditu irakasleenpentsamoldearen beharrezko aldaketa ahalbidetzeko. Dena den, arrazoirik gabe ezin dairakaslea tentsionatu, praktikan konpromiso zehatzei erantzuten ez dietenformulazioekin. Kasurako, orientazio eta tutoretzari garrantzi handia ematen zaiecurriculumaren diseinuetan, baina ez dira behar besteko ikastorduak ezartzen eginkizunabetetzeko. Zenbait kasutan, ez dago orientatzailerik, eta, besteetan, agintzen zaion lanitzela gauzatzeko ez dago behar besteko zuzkidurarik.

Lan baldintzei dagokienez, Hezkuntza Administrazioak eta ordezkaritzarik gehienduten erakunde sindikalek konpromisoa hartu behar dute eztabaidatu eta erabakiakhartzeko. Erabaki ere, irakasleak zentroan egoteari, ordutegiei eta eginkizunei buruzerabaki behar da, batetik, aurreiritziak eta kidegoko interes defentsiboak alboratuz, eta,bestetik, irakasleen interesak eta kalitatezko irakaskuntzaren beharrizanak bateratzekolan akordioak hartuz.

Gizarteak eta, bereziki, Administrazioak ulertu behar dute orain arte azaldutakoaez dela erraza, ezta merkea ere. Ahalegin ekonomiko eta pertsonalak dira beharrezkoak,guztiok nahi dugun hezkuntza maila erdiesteko.

Arduren arabera, denok, irakasleek, familiek, Hezkuntza Administrazioak lanegiteko beharra daukagu, hezkuntza erronkari begira gizarte osoa ilusionatzeko, eta,batez ere, hiritar guztien heziketa Hezkuntza Erreformak azaldutakoaren araberahobetzeko.

Bilbon, 1998ko martxoa.

ERANSKINADBHren inguruko orientazioak, Ikasketa-planak Eratzeko eta Irakasleen

Prestakuntzarako Euskal Herriko Institutuak egindakoa.

1.- ANIZTASUNAREN TRATAERA DBH-N.1.1.- Aniztasuna tratatzeko estrategiak, ikasgelan:

Helburu didaktiko espezifiko eta ebaluazio irizpideei dagokienez:

• Helburuak zehaztea, gaitasun mota guztiak (eragileak, kognitiboak,oreka pertsonalekoak, pertsonartekoharremanetakoak, gizarteratzekoak eta gizarte jarduerakoak, ...) modu orekatuan garatzeko.

• Ikaskuntza mailak ahalbidetu ahal izateko helburuak azaltzea.

• Ikasgelako ikasle guztiei egokitzen zaizkien helburuak proposatzea.

• Unitate didaktiko eta ebaluazio irizpide guztien gutxieneko helburuak argi eta garbi definitzea.

Edukiei dagokienez:

• kontuan hartzea aukeratutako edukiek balio behar dutela taldeko ikasle guztiek proposaturiko helburuaklor ditzaten..

• Aukeratutako edukiek ikasle guztien errealitatearekin zerikusirik dutela bermatzea.

• Unitate didaktikoen eta eduki mota guztien arteko oreka lortzea. Edukiak kontzeptuzko, prozedurazko etajarrerazkoak izan daitezke.

• Unitate didaktiko bakoitzaren gutxieneko edukiak argi eta garbi definitzea.

Ikaskuntza egoerari eta jarduera didaktikoei dagokienez:

• Jarduerak planifikatzea, zertarako eta beste irakaskuntza-ikaskuntza prozesu bati ekin baino lehenikasleek dituzten ezaguerak zehazteko.

• Kontuan izatea ikasleek irakaskuntza-ikaskuntza proposamena planifikatu eta garatzeko duten interesa,baita ikasitakoaren erabilgarritasunari buruzkoa ere.

• Egoera eta jarduerak aldatzea; edo egoera berberean,jarduera mota desberdinak egitea, ikasleen estiloeta motibazioei egokitu ahal izateko.

• Egindakoari buruzko kanpo jarduera (manipulazioa, jokoa, esperimentazioa, berbazko jarduera …) etahausnarketarako barne jarduera (aurretiko kontzeptuak eta errealitatea alderatzea, ondorioak ateratzea,ikasitakoa biltzea, hasierako ideietatik lorturiko aurrerapenak aztertzea ...) bultzatzea

• Ikaskuntza interaktiboa erabiltzea, taldean bertan eta ikasleen eta irakaslearen arteko komunikazioharremanak lortzeko.

• Taldeko/ikasgelako ikasleen artean, errespetua, tolerantzia eta balorazioa bultzatzea, hau da,lehiakortasunaren gainetik, lankidetza bultzatzea.

• Aldi berean, ikasgelaren barruan jarduera desberdinak egitea; eta talde handian, talde txikian, bikotekaedo banaka egiteko jarduerak planifikatu eta garatzea.

• Ikasle guztiek aurrerapen eta arrakastak lor ditzaten saiatzea.

• Ikasleentzat egokiak diren errefortzu desberdinak erabiltzea ikasgelan.

• Laguntzarako irakaslearen eta beste irakasle batzuen partaidetza ahalbidetzea ohiko ikasgelan.

Ebaluazio jarduerei dagokienez:

• Irakaskuntza-ikaskuntza jardueretan ebaluazio jarduerak tartekatzea, irakaskuntza eta ikasleenikaskuntza doitu eta egokitzeko.

• Egoera desberdinetan jarduera desberdinak egitea, eduki berbera ebaluatzeko.

• Jarduera koebaluatzaile eta autoebaluatzaileen eragina kontuan hartuta, egoeraren arabera, egin behardirenentz erabakitzea.

• Talde/ikasgela bakoitzeko ikasleak ebaluatzeko jardueretan prozedura, teknika eta tresna desberdinakerabiltzea.

• Lehendik ezarritako helburuekin bat datozen ebaluazio jarduerak gauzatzea.

• Helburu orokorren inguruan, irakasle taldekideek egindako ebaluazioak kontrastatzea.

Baliabideei dagokienez:

• Ikasgelarako materialak aukeratzea, kontuan hartuta egokitzen direnentz eta aniztasuna tratatzeko baliodutenentz.

• Materialak aukeratzea, aintzat izanda hezkuntza beharrizan bereziak dituzten ikasleek aukera izan behardutela materialok erabiltzeko.

• Taldeko ikasle guztientzat erakargarri eta motibagarriak diren materialak erabiltzea.

• Ikaskuntza aktiboa, ikerkuntza eta ikasleen autonomia sustatzen duten materialak erabiltzea.

• Talde mota desberdinetan lan egiteko materialak erabiltzea.

• Ikasgelaren espazioa banatzea, ikasle guztien mugikortasuna lortzeko eta, aldi berean, lan motadesberdinak egin zein talde mota desberdinak eratzea ahalbidetzeko.

• Ikasgelaren barruan aldiak antolatzea, kontuan edukita hezkuntza beharrizan bereziak dituzten ikasleekdenbora gehiago eman behar izaten dutela.

• Ikasgela antolatzea, irakasle bi edo gehiagok parte hartu ahal izateko aldi berean.

1.2.- Aniztasuna tratatzeko estrategiak, tutoretza eta orientazioari dagozkienak.

Taldeko irakasleei dagokienez:

• Alor bakoitzaren diseinu, praktika eta programazioen ebaluazioa koordinatzea.

• Taldearen egoera aztertu eta arazo zein beharrizanak detektatzea.

• Ekintza didaktikorako irizpide oinarrizkoak erabakitzea.

• Ziklo eta ikasturteko irakasleen arteko kolaborazioa ahalbidetzea, irakaskuntza-ikaskuntza prozesuarengarapena koordinatzeko...

• Ikasle talde bereko irakasleen artean informazioa trukatzea.

• Zailtasun handienak dituzten ikasleei jarraipena egitea.

• Hezkuntza prozesuak modu koordinatuan ebaluatzea.

• Laguntzarako langileekin batera, ikasleen hezkuntza beharrizanei aurre egitea.

• Hezkuntza errefortzurako neurriak eta horiek martxan jartzeko era definitzea.

• Eman daitezkeen erantzunak (autoestimua bultzatzea, integrazioa erraztea, errefortzuak, CEIak (ACI),…) zehaztu eta planifikatzea eta horien baliagarritasuna eta emaitzak aztertzea.

Ikasleen familiei dagokienez:

• Gurasoekin egiten diren bilerak planifikatu eta zuzentzea.

• Ikasleen gurasoekin elkarrizketak (aldez aurretik bildutako informazio interesgarriaz baliaturik) egitea.

Ikasleei dagokienez:

• Ikasleen taldeko integrazioa eta jokabide partehartzaileak bultzatzea.

• Garatu nahi den komunikaziorako oinarrizko trebetasunak sustatzea.

• Ikaslea bere taldean integra dadin ahalbidetzen duten jokabide eta jarrerak garatzea.

• Taldearen garapena bultzatzeko moduan antolatzea ikasgela.

• Ikasle jakin bat bere taldean integratzea dakarten jokabide eta jarrerak bultzatzea ikasleen artean.

• Ikasleei laguntza ematea nortasun pertsonala eraikitzeko, beren inguruko ezagupen eta onarpenabultzatuz.

• Ikaslearen autoestimua handitzen duten jokabide eta jarrerak zabaltzea irakasleen artean.

• Pertsona eta taldeen autoestimua hobetzeko programak gauzatzea.

• Irakaskuntza-ikaskuntza prozesuak pertsonalizatzea.

• Ikasle bakoitzak ikaskuntza prozesu pertsonalizatua egiteko aukera handitzea, ikaskuntza erritmo etaestiloaren eta eboluzio-garapen mailaren arabera.

• Irakaskuntza prozesuak pertsonalizatzea: talde lana,errefortzua, CEI, ...

• Ziklo, maila edo etapan, material edota baliabideak hautatu eta lantzea, ikasle bakoitzarekin lan eginahal izateko.

• Ikasturte eta zikloan, ikasle bakoitzaren jarraipena egitea.

• Erregistro pertsonalak egoki erabiltzea.

• Ikasleei buruzko informazioa (ikasle bakoitzarena eta taldearena) trukatzeko aukerak ematea ikasle taldehorretako irakasleei.

• Ziklo edo etapen aldaketetan, ikasleei buruzko behar besteko informazioa (ikasle bakoitzarena etataldearena) zabaltzea tutoreen artean.

2.- TUTORETZA DBH-N.

Eginkizun eta atazak/tutorearen jarduerak:

Ikasle taldearen irakasleei dagokienez:

• Tutoretza Plana (PAT) egin, adostu eta garatzea, horretatik eratorritako hiru jarduera motetan (eskolajarduera, pertsona jarduera eta lanbide jardueran) inplikatuz.

• Ikasleen ezaugarriei buruz eta programazio, ebaluazio eta hezkuntza harremanari buruzko informazioatrukatzea ikasturteko irakasleen artean.

• Beren taldeetako ikasleen ebaluazio prozesua koordinatzea eta koordinazio bilerak antolatu etazuzentzea.

• Curriculumaren egokitzapenetan kolaboratzea: curriculumaren egokitzapenak, curriculumarendibertsifikazio programak eta errefortzu jarduerak.

Eginkizun horiek garatzeko, ondoko ataza edo jarduerak proposatzen dira:

• Irakasle taldearen bilerak dinamizatzea, zeinetan PATen ezarritako jarduerak diseinatu, aztertu edotaebaluatzen baitira.

• Ebaluazio bileretan hartutako erabaki eta konpromisoen betepena bermatzea.

• Zentro horretan edo beste batzuetan ikasle zehatz baten inguruan jaso den informazio garrantzitsuaematea talde/ikasgelako gainerako irakasleei.

• Besteak beste, diziplina arazo zein arazo akademikoak konpontzeko neurriak aztertu eta talde/ikasgelakoirakasle guztien artean adostea...

• Ikasle eta irakasleen artean sor daitezkeen gatazkak konpontzen laguntzea.

• Ikasle talde baten irakasleen arteko kolaborazioa bultzatzea.

• Ikasle zehatz batentzako curriculumaren doikuntza egiteko bileretan aktiboki parte hartzea.

Ikasleei dagokienez:

• Hezkuntza zentro eta ikaskide taldean ondo integratzea eta zentroko jardueretan parte hartzeko bideematea.

• Ikasleei aholkuak ematea une kritikoenetan, alegia: zentro berrira sartzean; hezkuntza ziklo edo etapenaldaketetan; ikasketak, lanbidea eta aukerako ikasgaiak hautatzean; lan mundura sartzean ...

• Informazio eta aholkularitza akademiko eta profesionala ematea ikasleei, bokazioa eta erabakiakhartzeko ahalmena bultzatuz eta autoorientazioa prestatuz.

• Ikasleen ikaskuntza prozesu guztiei jarraipena egitea, hezkuntza konponbide eta laguntza egokiakemateko.

• Ikasleen autoezagutza erraztea (gaitasunei buruzkoa, egokitzapenei buruzkoa, ikaskuntza estrategiakgaratzeari buruzko ...)

• Ikasleen eskaerak, zalantzak, kexak … bideratzea; eta taldeko ordezkari eta ordezkariordearekikokolaborazioa dela eta, arazoak konpontzen laguntzea, gainerako irakasleei eta zuzendaritza taldearidagokionez.

Eginkizun horiei ondoko ataza edo jarduerak dagozkie:

• "Harrera" bilerak antolatzea ikasturtearen hasieran.

• Barne eraentzako araudiaren alderik esanguratsuenak irakurri eta komentatzea.

• Ikasleen partaidetza eta tolerantzia bultzatzen duten jarduerak (kultur txangoak, elkarrekin eginikoegonaldiak, jaiak, "egunak” …) dinamizatzea.

• Taldea eta taldekideak ezagutzea, pertsona eta talde hezkuntzarik handiena lortzeko (soziograma, taldegarapena bultzatzeko jarduerak eta abar).

• Elkarrizketa pertsonalak egitea, beharrezko aholkuak eman ahal izateko.

• Ikasleen artean, autokontzeptu positibo eta zuzena suspertzea.

• Ikasle bakoitzaren egoera familiar, sozial eta akademikoaz jakitea iturri desberdinen bidetik (besteakbeste, galdetegi, elkarrizketa, ohar edo beste irakasle batzuek emandako txostenen bidetik).

• Ebaluazio bileretan ikasleen partaidetza ahalbidetzea, bilerok prestatzeko talde batzarren bidez.

• Ikasle bakoitzaren egoera kontuan harturik, hezkuntza bide guztien abantailak eta eragozpenak azter-tzenlaguntzea.

Familiei dagokienez:

• Zentro eta etapari buruzko ezagupena erraztea gurasoei.

• Ikasle bakoitzaren hezkuntza prozesuaren inguruko informazioa eman eta gurasoen kolaborazioajasotzea.

• Familiak eman dezakeen informazioa jasotzea, familia bera eta ikaslea hobeto ezagutzeko.

• Gurasoei aholkatzea, ikaskuntza eta jokabide arazoak konpontzeari buruz, nerabearen autoestimurakoprozesuei buruz, ikasketak antolatu eta planifikatzearen inguruan edo erabaki akademiko etaprofesionalak hartzearen gainean.

Eginkizun horiek garatzeko, ondoko atazak egin beharko lirateke:

• "Harrera" bilerak antolatzea ikasturtearen hasieran, gurasoei zentroaren alde esanguratsuenak etafuntzionamendua azaltzeko.

• Bilerak talde handietan egitea (gelako ikasle guztiekin), alde orokorrei buruzko informazioaelkartrukatzako.

• Bilerak talde txikietan egitea (arazo espezifikoei aurre egiteko).

• Elkarrizketak egitea ikasleen guraso edo tutoreekin, ikasleen hezkuntza prozesuari buruzko informaziorikgarrantzitsuena elkartrukatzeko, ikasturtea nola doan aztertzeko, gai jakin batzuen inguruko familienkolaborazioa lortzeko...

• Gurasoen iradokizun edo erreklamazioak jaso eta bideratzea.

DBH EZARTZEA EUSKADIN:KOKAPENA ETA AZPIEGITURAK

SARRERA.

1990ean Hezkuntza Sistemaren Antolamendu Orokorrerako Legea (LOGSE)onetsi zen eta, harrezkero, beste modu batera egituratu dira hezkuntzaezunibertsitarioaren mailak. Lege horrek hainbat aldakuntza ezarri zituen; ildohorretatik, Euskal Autonomi Erkidegoko eskola egitura berritzeko proiektua definitubehar izan da eta, ondorioz, hezkuntza eredu berria diseinatu.

Erreformak proposaturiko hezkuntza eredua erronka zaila izan zen, erreformarenhelburuetara egokitzea eta hezkuntza eskaintza planifikatzea eskatzen baitzuen.Egokitzapen hori dela eta, hainbat erabaki hartu eta hezkuntzaren egitura antolatzekobeste proiektu bat diseinatu zen. Ibilbide berri honetan, Derrigorrezko BigarrenHezkuntzak Lehen Hezkuntzaren amaieraren mugak ezartzen ditu; gainera, helburuberdinak eta egituraketa espezifikoa duen etaparen hasiera dakar.

Euskal Autonomi Erkidegoko hezkuntza ezunibertsitarioa erreformatzeaz gain,ahaleginak egin ditugu hezkuntza sistema etengabeko aldaketa sozial zein ekonomikoakdakartzan gizarteari egokitzeko. Eraentza orokorreko hezkuntzei dagokionez, datorrenikasturtean (1998-99) behin betiko ezarriko da Hezkuntza Erreforma. Horretara,martxan jarriko dira DBHko laugarren maila, Batxilergoko bigarren maila eta heziketazikloak.

1998-99 ikasturteari begira, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa sailburuakBigarren Hezkuntzako Zentroen funtzionamendurako behin-behineko neurriei buruzkoagindua eman zuen 1988ko otsailaren 20an. Hezkuntza berriak kasuan kasukoespezifikotasunak kontuan hartuz eta zentroen eraketa berria errespetatuz ezarri behardira eta agindu horren bidez, konponbidea aurkitu nahi zaie ezarpen horretatik sordaitezkeen arazoei.

Hezkuntza Erreformak hezkuntza ziklo, curriculum eta antzekoak aldarazteazaparte, badu eraginik zentro eta irakasleengan ere. Jarduerak berak zentroaren egiturabaldintzatzen du: Lehen Hezkuntzako zentroak, Bigarren Hezkuntzako Zentroak, zentrointegralak…

Erreforma guztiek aurreko egoerak aldatzen dituzte, hau da, denboraren poderiozerrotu dena eraldatzen dute, unean uneko egoerari egokitu beharra dagoelako. Nolanahiere, aldaketa horiek ez dira soilik egiturari dagozkionak; izan ere, aldarazten diracurriculum, heziketa, hots, esperientziak ere.

Ondorenez, uste baino zorrotzago jokatu behar da erreformaren ezarpenerakoplanifikazioa egitean, planifikazio hori guztiz baldintzaturik dagoelako. Horrez gain,kontuan hartzekoa da baliabide mugatuak ditugula eta gizartearen eskaerak erabatanitzak direla.

1.- EUSKAL AUTONOMI ERKIDEGOKO HEZKUNTZA SISTEMA:ERREALITATE HETEROGENEOA.

Hein handi batean, herriak hezkuntza sistemaren isla izan ohi dira. Hari beretik,behar bezalako hezkuntza sistemak gizarteko berme eta integrazio faktore ere badira.Dena dela, hezkuntza sistema gizartearen, hau da, guztion emaitza da eta, horrexegatikberagatik, egokitu behar zaio gizarte eta herriari.

Bizirik dagoen edozein erakunde inguruko giroaren menpe dago eta gizartearekindituen etengabeko harremanen ondorioz garatzen da. Euskal Autonomi Erkidegokohezkuntza sistema erakunde bizia da eta, hein horretan, gizartean murgildurik dago, hauda, gizartearen fruitu da. Gizartearen ikusmiratik abiatuz, Euskal Autonomi Erkidegokogizartea anitza da eta ezaugarri soziodemografikoak aztertuz gero, heterogeneoa delaikusiko dugu. Aniztasun eta hetereogeneotasunak aukeran definitzen dute gurehezkuntza sistema.

Euskal Autonomi Erkidegoko hezkuntzan, eskaintza eleaniztuna da eta hezkuntzasare bi dauzkagu, zeintzuek lurralde hetereogeneo berera biltzen baitira. Alde batetik,sare publikoa daukagu eta, bestetik, pribatua. Hezkuntza ezunibertsitarioei begira,portzentaje berdintsuak badituzte ere, egituraren eta lurralde zein udalerrien araberakoeskaintza desberdinak ageri dituzte. Aniztasuna badela onartu ondoren, hezkuntzaerrealitate konplexu horri aurre egiteko moduko proposamen malgu eta egokiakaurkeztu beharra dago.

Eskola Mapa egitean, aintzat hartu ziren Euskal Autonomi Erkidegoko lurraldehistorikoen ezaugarri geodemografikoak, eredu desberdinen arabera garatu baitira.

Araban nukleo edo gune bakarrera (Gasteizera) biltzen dira biztanlerik gehienak.Laudio eta Amurrio inguruan hirigunea sortu ia-ia da eta gainerakoan, hau danekazaritzatik bizi diren lekuetan, hiritarren finkapen txiki eta sakabantuak daude:Arabako 53 udalerrietatik 45ek 2.000 biztanle baino gutxiago du.

Bizkaian %75 bizi da Bilbo Handian. Bestalde, hainbat gune erdihiritar sortu diralurraldearen bazterretan eta, era berean, nekazaritzatik bizi diren gune sakabanatuak erebadaude.

Azkenik, Gipuzkoako eredu geodemografikoa aldeanitzekoa da. Gipuzkoakoeskualde guztietan daude gune erdihiritar garrantzitsuak: 10.000 biztanle baino gehiagoduten 21 udalerri daude sailean hedaturik.

Euskal Autonomi Erkidegoko eskola lurraldea 25 zirkunskripziotan zatiturikgeratu zen, eta horixe da, hain zuzen, gure lurralde aniztasuna adierazten duenezaugarririk agerikoena:

• Alde batetik, 373.000 biztanleko zirkunskripzioa daukagu Bilbon; bestemuturrean, berriz, 8.200 biztanlekoa Arabaren ekialdeko lautadan. Muturrekoadibiderik jarri ez arren, ez dago proportziorik zirkunskripzio eta biztanleenartean.

• Zirkunskripzio batzuetan, hiru eta hamahiru urte bitarteko 1.000 ikasle daude(Arabaren ekialdeko lautadan); beste batzuetan, ostera, 28.300 ikasle daude(Bilbon). Kasu honetan ere, desberdintasun handiak ageri dituzten egoerenaurrean gaude.

• Eskola zentro eta zirkunskripzioen arteko proportzioa ere erabat berezia da:badira 125 eskola zentro dituzten zirkunskripzioak (Bilbo); beste batzuek,berriz, 20 (Busturialdea), 9 (Arabako Errioxa), 34 (Goierri) dituzte. Aldehandiak daude batzuen eta besteen artean.

• Eredu linguistikoak ezartzeko mapek ez dute aniztasun hori batere aldatzen.Zirkunskripziorik gehienetan hiru eredu linguistikoak garatu badira ere, ez duteezarpenari begirako antzekotasun globalik.

• Eskola zirkunskripzioen kokapenari dagokionez, hetereogeneotasuna agerikoada eskola lurraldean, Euskal Autonomi Erkidegoko egoera geodemografikoaanitza den neurri berean.

Gorabehera horiek guztiak zentro publikoen sareari dagozkio. Sare hitzartuarenkasuan, Hezkuntza Administrazioaren eskuhartzea mugatua da eta Hezkuntza Erreformaezartzean, ahaleginak egin dira lehendik zeuden zentroen egitura beharrizan berrieiegokitzeko.

Bestalde, udalerrien aniztasuna dela eta, zentro publikoen sarea handia eta zabalada. Eskaintza ez dago horren sakabanaturik sare hitzartuan: sare publikoa 181udalerritan dago eta hitzartua, berriz, 81 udalerritan. Azken finean, eskaintza publikoarigagozkiola, sare publikorik ez duten 70 udalerrietan 800 biztanle edo gutxiago dagoelajakin behar du erabiltzaileak.

2.- EUSKAL AUTONOMI ERKIDEGOKO SARE PUBLIKOKOESKOLA MAPA ETA DBH EZARTZEA.

Hezkuntza Erreforma martxan jarri zenean, Hezkuntza Administrazioakbeharrizan berrien arabera egokitu behar izan zituen eskola zentroak. Eskola Mapaderitzona hauxe besterik ez da: Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak sarepublikoko zentroen hezkuntza eskaintzan parte hartzeko proposamena. Eskaintza horren

barruan honakoak daude: Bigarren Hezkuntzako zentroen birrantolaketa eta Lehen etaBigarren Hezkuntzako zentroen arteko harremanak.

Abiaburu gisa, erreformaren aurreko hezkuntza sistema genuen. Beraz, errealitatehori kontuan hartu beharra zegoen zentroen egitura edo eredua sortzeko orduan.

Zentroen egiturari begira, sare publikoan zentro mota bi zeuden: 3/14 eta 14/18zentroak. Bestela esateko, DBH, BBB edo LH zentroak. Sare hitzartuan, aldiz, zentrointegralak zeuden: sare hitzartuko zentrorik gehienetan 3/18 eskaintzen zen, nahiz etabatzuetan 6/18ra iritsi; modu berean, sare publikoan bazeuden 6/14 zentroak ere.

Sare publikoko Eskola Maparen proposamena egitean, bat etorri ginen EskolaItun, Euskadiko Eskola Kontseiluko hezkuntzaren egoreari buruzko urteko txosten(1994ko ekainekoa), Euskal Eskola Publikoaren Lege eta LOGSErekin. Horrez gain,honako irizpideak hartu ziren kontuan:

• Hezkuntza zirkunskripzioak lurralde banaketarako oinarrizko unitateak dira.Hortaz, erreferentzia dira hezkuntza zentroak antolatu eta planifikatzeko etalurralde historikoetako laguntza eta ikuskaketa zerbitzuen jarduera zuzentzeko.

• Sare publikoko Eskola Maparen proposamena Euskal Autonomi Erkidegokoegoera anitzari egokitu behar zaio. Horretarako, gogoan izan behar dira lurraldehistorikoetako ezuagarri geografiko eta demografikoak, baita hiri guneak, guneerdihiritarrak eta nekazaritza guneak ere.

• DBHren batasuna bermatu behar da, heziketa etapa gisa. Aparteko kasuetan etasoilik aldi batez jarriko lirateke DBHko bi zikloak lokal independenteetan.

• Ikasleei eskolak eta hezkuntza programa ahalik eta osatuen eskainiko zaizkie,bizi diren lekutik hurbil.

• Zirkunskripzio bakoitzean bermatu behar da behar besteko zentro etabeharrezko zerbitzuak egongo direla, hezkuntza ezunibertsitarioaren mailaguztien eskaerei erantzuteko.

• Hezkuntza eskaintza gune bakoitzeko gizarte eskaerei egokitu behar zaie.Arreta berezia eskainiko zaie gurasoen proposamenei, horiek baitira eskaeraegileak.

• Gune bakoitzeko gizarte eskaerei eta erreformaren helburuei erantzutekomoduko zentroak ezarriko dira.

• Etapek eskaintzen dituzten aukerak egoki garatu behar direnez gero,gutxieneko dimentsiotik (bi eredutatik gutxienez) abiatu beharra dago, DBHkokalitatea bermatu behar baita.

• Derrigorrezko hezkuntzan eredu linguistikoen jarraipena bermatuko da.

LOGSEren lehen xedapen gehigarriak jaso zuenez, Hezkuntza Erreformaezartzeko hamar urteko epea zegoen, legea argitaratu zenetik zenbatzen hasita. EuskalAutonomi Erkidegoan DBHko lehen zikloa erabat ezartzea erabaki zen 1996/97ikasturtean. Hona hemen ezartze horren arrazoiak:

• Etapa ziklotan zatitzen zenez gero, zikloen arabera definitu eta garatu beharziren helburuak. Eginkizun hori aurrera eramateko, beharrezko zen irizpidebereko irakasleen talde koordinatua.

• Lehen zikloa erabat ezartzeak irakasle talde baten atxikipena bermatzen zuen.Zikloa ezartzeaz batera, talde horrek zikloaren araberako helburuak definitubehar zituen.

• Neurri hori hartu ondoren, etapa hobeto molda zitekeen Bigarren Hezkuntzara.Gogoratu beharrekoa da Bigarren Hezkuntzako sei urteetatik lau DBHn egitendirela.

• Antolaketari dagokionez, argitu gabeko zalantzak baztertu eta plantilenatxikipen prozesua erraztea lortu zen.

Aztertu genituen bestelako aukera batzuk ere, baina hartutako erabakiak bainooztopo gehiago zekartzaten eta ez zuten aparteko abantailarik eskaintzen.

1997/98 ikasturtean DBHko hirugarren maila ezarri zen eta 1998/99 ikasturteanetapa horri buru eman eta laugarren maila ezarriko da.

3.- DBHren KOKAPEN FISIKOA ETA ZENTROEN TIPOLOGIA Definizio eta helburuen arabera, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza ez da Lehen

Hezkuntzaren jarraipen hutsa. Bigarren Hezkuntzako etapa bat dela esan dezakegu. Izanere, LOGSEko hirugarren kapitulua Bigarren Hezkuntzari buruzkoa bada ere, honakoakbereizten ditu: Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza, Batxilergoa eta Lanbide HeziketaErtaina.

Euskal Autonomi Erkidegoan zeuden egoera anitzak kontuan izanik, Hezkuntza,Unibertsitate eta Ikerketa Sailak zentroen tipologia zabala eta egokitzeko modukoa eratuzuen. Aurrerago aipatutako irizpideak aintzat hartuz, hau da Bigarren Hezkuntzan ezarriden sare publikoko zentroen tipologia:

• Lehen Hezkuntza+DBH: Kasuen %9 da gutxi gorabehera. Beharrezko izandenean, DBH Lehen Hezkuntzako zentroetan kokatu da, baina zentro indepentegisa.

• DBH independentea: Kasuen %30 da gutxi gorabehera eta, batez ere,Gipuzkoan ematen da.

• DBH+DOBH: Kasuen %58 da gutxi gorabehera. DBH Bigarren Hezkuntzakohalako instutuetan kokatu da.

• DOBH.

• Zentro integralak: hiru zentro oso baino ez daude eta kasuen %3 da gutxigorabehera.

Euskal Autonomi Erkidegoko sare publikora bildutako DBH zentruetatik %97kerrespetatzen du gutxieneko dimentsioa (bi ereduak). Hezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Sailak eskatu zuen betekizun hori etapa ezartzean. Neurri horren helburua etapabehar bezala garatzea zen, hau da, aukerez baliatu ahal izatea, batez ere 2. zikloan.Zenbait kasutan (%3 soilik), DBHko zentroak betekizun hori errespetatu gabe ezarridira. Lau zentrotan gertatu zen hori eta honako irizpideei ekin zitzaien: tokian tokikoeskaintza publikoa ziurtatzea, espezifikotasun linguistikoa bermatzea eta nekazaritzaguneko biztanleen eskaerei arreta eskaintzea.

Tratamendu linguistikoari dagokionez, DBHko zentroetan eredu linguistikoenbatasuna lortzeko ahalegina egin da. A, B eta D ereduak sakabanatzea baino gehiago,ereduok batzeko joera egon da, A-B eta B-D bezalako paradigmak osatu nahian. Halaere, hori ez da beti bete. Gizarteko egoerak desberdinak direnez gero, ereduenaplikazioa ez da berdina izan Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan. Azken finean, gizartekoeskaeren arabera ezartzen dira eredu linguistikoak hezkuntza zentroetan. Erreferentziereduetatik abiatuz, Hezkuntza Administrazioak konpromisoa hartu du ikasleekhezkuntza ezunibertsitarioan aukeratutako ereduari ekiteko.

DBH aplikatzen hasi zenean, ikasle kopurua nabarmen gutxitu zen hainbatzentrotan. Ondorenez, sare publikoko zenbait zentrok bat egin behar izan zuen.Zentroak hutsik geratu zirenez, ez zegoen inbertsiorik egin beharrik eta zentro berriakezartzeko aukera ekonomikoagoak genituen. Bestalde, Euskal Autonomi Erkidegoanikasleek ez dute bidaia luzerik egin beharrik Bigarren Hezkuntzako zentroetara joateko.

Bat egite, birdefinitze eta biregituraketa prozesuen ondoren eta sare publikoarigagozkiola, 362 zentro daude Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntzan; 247 zentro,berriz, Bigarren Hezkuntzan. Egitura nahikoa zabala da, Euskal Autonomi Erkidegoan2.100.000 biztanle daudela eta oso sakabanaturik bizi ez direla kontuan izanik.

Bigarren Hezkuntzako 12/16 zentroei aipamen berezia zor zaie, Euskal AutonomiErkidegoko zentro esklusiboak omen direlako. Horrelako 55 zentro daude une honetan.Kritikoek adierazi dutenez, halako zentroak bidegabekeria hutsa dira; aitzitik,hezkuntzako zenbait teorialari alde agertu da. Abantailak eta eragozpenak dituztenarren, zentro horiek behar bezala eta bestelako zentroek baino hobeto bete dute berenegitekoa.

Zentrook ageriko eragozpen bi dituzte: alde batetik, txikiak dira eta, bestetik, ezdakigu bihar-etzi funtzionatzeko gai izango diren ala ez. Une honetan eredu bi dituztenzentroak eredu bakarrera muga litezke gerora eta, gainera, ikasle berrien kopurua geroeta txikiagoa da.

Oro har, halako zentroek bestelakoek baino gastu handiagoak dakartzate, obra etalangileei dagokienez. Hala ere, txanponaren alde biak ikusi behar dira: gastu handiagoakdakartzaten arren, lanpostu gehiago sortzen dituzte. Garrantzitsua da azken alde hori,Bigarren Hezkuntzako irakasleek Hezkuntza Erreformari aurre egin beharreandaudelako berei dagozkien alorretan.

Horrez gain, Bigarren Hezkuntzatik datozen irakasleen klaustroakgorabeheratsuak dira. Irakasle batzuk finkoak badira ere, beste batzuk ez dira behinbetiko atxikitzen. Bestalde, behin-behineko zentrotzat jotzen dira.

Azkenik, ikasleak hiru aldiz gutxienez aldatu behar dira lekuz: 3/12 zentrotiketorri eta 16/18 zentrora joan behar du. Nolanahi ere, ikasleen heldutasunaribagagozkio, ez dago jakiterik aldaketa horiek ikaslearen onerako ala kalterako diren.

Izanak izan, zentrook badute abantailarik. “Ex novo” proiektuak dira eta, sarritan,finkaturik dauden zentroak baino itxaropen handiagoa sortarazten dute, etapan bertanesku hartzeko aukera handiagoa dakarkigutelako. Bestalde, arreta esklusiboa ematenzaio 12/16 etapari. Horrezaz aparte, gurasoen partehartze handiagoa nabari da; izan ere,halako zentroetako irakaslerik gehienak OHOtik datoz eta gurasoekin harremanetanegotera ohituago daude.

DBHko zentro independenteak ondo funtzionatzen ari dira eta finkatzeko bideandaude.

4.- DBH EZARTZEA: OBRAK, EKIPAMENDUA ETA GARRAIOETA JANTOKI ZERBITZUAK

Ez dago Hezkuntza Erreforma finantzatzeko lege espezifikorik eta, beraz, ez dagohelburu honetarako diru kopuru zehatzik. Legealdi honetan, Hezkuntza, Unibertsitateeta Ikerketa Sailak urteko 6.000 milioi inguru gastatu du hezkuntzaezunibertsitarioetako zentro publikoetako obretan. Azken hiru urteotan, 2.000 milioigastatu da gutxi gorabehera“DBH kanpoko” laborategietako ekipamenduetan.

DBH ezartzean, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saialaren helburugarrantzitsuenetako bat garraio eta jantoki zenbitzuen behar bezalako funtzionamenduaziurtatzea izan zen. Alde batetik, ikasleei etxetik zentrorainoko garraio zerbitzuabermatu behar zitzaien. Bestetik, DBH ezartzean, eskola orduak goizez eta arratsaldezezarri zirenez gero, nahitaezkoa zen jantokia jartzea. Urteko 100 milioi inguru gastatukodira DBHko lau mailetako ikasleentzako garraioan.

Ondoko baldintzak bete behar dira garrraio eta jantoki zerbitzuen diru laguntzakjasotzeko:

• Garraioa: dohaineko zerbitzua. Honakoak bete behar dira hori lortzeko:• zentro publiko batean matrikulaturik egotea.• kasuan kasuko zentrora joateko garraioa erabili behar izatea.• etxetik zentrorainoko distantzia ezarritako edo handiagoa izatea: bi

kilometro lehenengo zikloan eta lau bigarrenean.

• Jantokia: garraio zerbitzua izateko baldintzak betetzen dituztenek jantokirakodiru laguntza jasoko dute edo dohaineko zerbitzua emango zaie, baldin eta ezbadute garraio zerbitzurik eguerdian.

6.- DBH ETA CURRICULUM-MATERIALAK EZARTZEA

DBHk bezalako berritasunak dakartzan erreforma egoki ezartzeko, berebizikogarrantzia dute curriculum-materialek. Hona hemen Hezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Sailaren lana:

• DBHrako baliabide didaktikoen gida egin du, non argitaletxeen merkatukomaterialaz gain, Euskal Autonomi Erkidegotik kanpoko erakundeetakoirakasleek prestaturiko materiala jasotzen baita. Bestalde, materialarengarrantzi didaktikoa, horiek erabiltzeko aukerak, jarraibideak eta abar azaltzendira.

• Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren beraren arabera interesgarriaketa beharrezkoak diren materialak bultzatu ditu eta materialok zentroetanaplikatzeko konpromisoa hartu du.

• Didaktikoki interesgarria dela deritzonean, zentroetan erabiltzeko zabaldu duorain arte irakasleek mintegietan prestaturiko materiala.

• Irakasleen eskuar jarri ditu curriculum-materialak, material horretaz baliatuzirakats dezaten etapa horretan.

• DBH behar bezala ezartzeko beharrezko curriculum-materialak egin, batu etazabaldu ditu.

• CDTk (Curriculumaren Diseinuari buruzko Txostenak) curriculum-materialendatu bankua eratu du, interesgarri izan daitezkeen material eta dokumentuosatuen bidez. Datu banku horretara jo dezakete zentroek.

• Hezkuntzak eta argitaletxeek eginiko proposamenak konbinatu ditu: irakasleek,beren trebakuntza gisa, curriculum-materialak ezagutu behar dituzte, zentrokohezkuntza proiektura hobeto egokitzen direnak aukera ditzatzen.

3.- ONDORIOAK ETA PROPOSAMENAK.

1990ean Hezkuntza Sistemaren Antolamendu Orokorrerako Legea (LOGSE)onetsi zen eta, harrezkero, beste modu batera egituratu dira hezkuntzaezunibertsitarioaren mailak. Lege horrek hainbat aldakuntza ezarri zituen; ildohorretatik, Euskal Autonomi Erkidegoko eskola egitura berritzeko proiektua definitubehar izan da eta, ondorioz, hezkuntza eredu berria diseinatu.

Erreformak proposaturiko hezkuntza eredua erronka zaila izan zen, erreformarenhelburuetara egokitzea eta hezkuntza eskaintza planifikatzea eskatzen baitzuen.

Egokitzapen hori dela eta, hainbat erabaki hartu eta hezkuntzaren egitura antolatzekobeste proiektu bat diseinatu zen. Ibilbide berri honetan, Derrigorrezko BigarrenHezkuntzak Lehen Hezkuntzaren amaieraren mugak ezartzen ditu; gainera, helburuberdinak eta egituraketa espezifikoa duen etaparen hasiera dakar.

Euskal Autonomi Erkidegoko hezkuntzan, eskaintza eleanitza da eta hezkuntzasare bi dauzkagu, zeintzuek lurralde hetereogeneo berera biltzen baitira. Alde batetik,sare publikoa daukagu eta, bestetik, pribatua. Hezkuntza ezunibertsitarioei begira,portzentaje berdintsuak badituzte ere, egituraren eta lurralde zein udalerrien araberakoeskaintza desberdinak ageri dituzte. Aniztasuna badela onartu ondoren, hezkuntzaerrealitate konplexu horri aurre egiteko moduko proposamen malgu eta egokiakaurkeztu beharra dago.

Eskola Mapa egitean, aintzat hartu ziren Euskal Autonomi Erkidegoko lurraldehistorikoen ezaugarri geodemografikoak, eredu desberdinen arabera garatu baitira.

Hezkuntza Erreforma martxan jarri zenean, Hezkuntza Administrazioakbeharrizan berrien arabera egokitu behar izan zituen eskola zentroak. Eskola Mapaderitzona hauxe besterik ez da: Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak sarepublikoko zentroen hezkuntza eskaintzan parte hartzeko proposamena. Eskaintza horrenbarruan honakoak daude: Bigarren Hezkuntzako zentroen birrantolaketa eta Lehen etaBigarren Hezkuntzako zentroen arteko harremanak.

Euskal Autonomi Erkidegoan zeuden egoera anitzak kontuan izanik, Hezkuntza,Unibertsitate eta Ikerketa Sailak zentroen tipologia zabala eta egokitzeko modukoa eratuzuen. Aurrerago aipatutako irizpideak aintzat hartuz, hau da Bigarren Hezkuntzan ezarriden sare publikoko zentroen tipologia:

• Lehen Hezkuntza+DBH: Kasuen %9 da gutxi gorabehera. Beharrezko izandenean, DBH Lehen Hezkuntzako zentroetan kokatu da, baina zentro indepentegisa.

• DBH independentea: Kasuen %30 da gutxi gorabehera eta, batez ere,Gipuzkoan gertatzen da.

• DBH+DOBH: Kasuen %58 da gutxi gorabehera. DBH Bigarren Hezkuntzakohalako instutuetan kokatu da.

• DOBH.

• Zentro integralak: hiru zentro oso baino ez daude eta kasuen %3 da gutxigorabehera.

Euskal Autonomi Erkidegoko sare publikora bildutako DBH zentruetatik %97kerrespetatzen du gutxieneko dimentsioa (bi ereduak). Hezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Sailak eskatu zuen betekizun hori etapa ezartzean. Neurri horren helburua etapabehar bezala garatzea zen, hau da, aukerez baliatu ahal izatea, batez ere 2. zikloan.Zenbait kasutan (%3 soilik), DBHko zentroak betekizun hori errespetatu gabe ezarridira. Lau zentrotan gertatu zen hori eta honako irizpideei ekin zitzaien: tokian tokikoeskaintza publikoa ziurtatzea, espezifikotasun linguistikoa bermatzea eta nekazaritzaguneko biztanleen eskaerei arreta eskaintzea.

DBH batasun funtzionala dakarren etapa da eta bi ziklotan zatitzen den arren,helburu berberak lortu nahi ditu etengabeko prozesuaren bidez. Euskal AutonomiErkidegoan zikloak, gehienetan, zentro berean daude; izan ere, bestelako kasuak behin-behinekoak baino ez dira eta gogor ekin behar zaio batasuna lortzeko.

Ez dago Hezkuntza Erreforma finantzatzeko lege espezifikorik eta, beraz, ez dagohelburu honetarako diru kopuru zehatzik. Legealdi honetan, Hezkuntza, Unibertsitateeta Ikerketa Sailak urteko 6.000 milioi inguru gastatu du hezkuntzaezunibertsitarioetako zentro publikoetako obretan. Azken hiru urteotan, 2.000 milioigastatu da gutxi gorabehera“DBH kanpoko” laborategietako ekipamenduetan.

DBH ezartzean, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saialaren helburugarrantzitsuenetako bat garraio eta jantoki zenbitzuen behar bezalako funtzionamenduaziurtatzea izan zen. Alde batetik, ikasleei etxetik zentrorainoko garraio zerbitzuabermatu behar zitzaien. Bestetik, DBH ezartzean, eskola orduak goizez eta arratsaldezezarri zirenez gero, nahitaezkoa zen jantokia jartzea. Urteko 100 milioi inguru gastatukodira DBHko lau mailetako ikasleentzako garraioan.

DBHk bezalako berritasunak dakartzan erreforma egoki ezartzeko, berebizikogarrantzia dute curriculum-materialek. Curriculum-materialok beharrizanen araberagaratu eta hezkuntza erkidegoaren zerbitzupean ezarri dira.