BRESLO-GRA-PHIA,

Hoc eft: V R A T I S L A V I JE S I L E S I O R V M M E-

T R O P O L E & S N O B I . L l S S 1 M JE

DELINEATIO B R E F I S S I M A A V C T O R E

N I C O L A O H E N E L I O U. J. D.

CFM GLORIARETFR &FJBJM , QVOD MAGNA ejfet vrbe nxtus: K(on ifiud, inquit Arijloteles ,(pettandum ejl ,fed quii magna. & illuflrijiAtriaftt digntts.

TRANCOFVRTI, Typis I O A N N I S B R I N G E R I , Impcnfis vero Iohan

Eyringij, & Iohan. Perferti. Bibliop. Vratifl. M. D C X 1 I t.

3 _ _ _ U\£ A G N I F I C I S, S T R E N V I S, 2^0-

bilifpmu, Amdijfirnis & PwdevtijTmiis Viris I L L V S T K I S D V C A T V S V B . A T I S L A -

V I F M S l S P R i t F E C T O

C E T E R I S Q J / E S E N A T O K I B Y S vniuerfis ad vrbis nobiliiTirns gubern^rula

fedcntibus V R A T I S L A V I A M S V A M ,

ocellum vrhium, orbis gcmmam, delincatam breuttcr, & pro copia iiluftratam,

lubcns merito confecro. Merito dico, & vcre dico.

Tot enim arguracntis comperta mihi infignis illa & Genio loci propria Ampli{fimi Qr-

<linis iniiterarum & virtutis amantcs humanitas:

Vt nelciat, vt nequeat, vt nolit hoc meiin fe &: ciuitatem fuara

cultus atque adfc&us monutnentum

non probarc,non gratum habere,hoa benigna manu accipere.

Qupd vtfiat, & ad norainis vcftri amplifli-mi patrociniurn confugicntcm,

magni Senatus magne P R . J E S E S , jmagnx vrbis magni S E N A T O R . E S ,

, fufcipiatis , foueatis , airsctis, per ipfiivn, quod priuatavO-

biscariuseft,publi-cae rci decus,

•Oro &,obtcftor; Vosvero&Vobis&patrisc ac R.cipublic«

^uamdiiuiffimc falnos & feliccs viucre .opto,voucocjnc

Amplitudinum Vtftrarum tiiensdcviotus, N I C O L A V S H £ N LLIV S.

A i N O M E N -

4 N O M E N C L A T V R A E O -R V M , Q j y I S V B I N I T I V M A N -

I n o r d i - N I C I D I D c X I I I . q j o H ^ E C S C R I B E B A M , ncm fl- adReipubLcre Vratiskuienfis guberna-natoriu cula fedebanc. coopta-tus A.C. ADAMVS á Dobschitz in Silmenau, Sen&tuif>r£fcs & totitts du-

1587. •*-** catm Vratislauiensis yr&feEtm. 1587. Iohannes Baptista Schvvab á Buchen in Vnchristen, fenior & diaecefeos

Namslauiensis pr<efetfus. 1588 Daniel Heslerus in Polokovvitz & VVangern, fenior &• Scabinatus

pr<e/es. 1556. Ioannes Haunoldus in Rimberg, fenior. 1596. Chilianus Vthman á Rathen & Hermansdorff. 1398. Henricus Schmidt in Schmidefeldt, Grönaich & Höffichen, Cxmera-

rim. 1598. Iosephus Furst á Kupferberg in Libenstein & Girbigisdorff.

1598. Henricus Kromaier á Sagvvitz in Galovvitz, Ca.merarius.-1602. Iacobus Reihelin Tschanisch. 1604. Casparus Artzat á Schotkau in Born. 1606. Ioannes Pucher á Puchavv. 1607. Leonhardus ab Olhofen & Schellenbach in Boravv. 1608. Adamus Sebisch. 1611. Bartholomæus Dobschitz in Durjentsch. 1612. Christophorus Poley á Thiergarten. 1586. Ioannes VVeger. 1599. Ioannes Hermannus. 1595. Sebastianus Krebitz. 1608. Ioannes Scholtz.

N I C €-

2\^ 7 C 0 L A' T H E N E L I I

B R E S L O - G R A -p H i m

C A P V T P R I M V M. CauJJk Jcriptionis reddiu:& VratiskuU commtmitet

kitdata.-V o D in Silefiographia pollicitus fUm fa£tu-rum,idcum fide nunc repr«e(entarej&quod de metropoli gentis noftras VRATISLAVIA , (quam variatis•litcrarun* modis & Brcslmiam, &c Breslam, itemq; Bratefiteam,vzxn2icx\\o autcm fermonc <2£>tC$law fcnbi pronunciarique hodie

omniDusconftat̂ oe^o^x^oVEi/ioKvidebitur̂ vnovelutfafce com-,pledi, & quambreuifTime fieri poteric, perfequimens eft. Da-bitur hocame nobiliffima: vrbis glorise: quxficuiufquam ad-fe£tuspoirider,eumegomeeireveriffime&relegata ambitio-ne prredicare poflum. Caufla; mihi noil diu qua:renda;, qux in promptu. Bcneficia nimirunijquibus ea in vrbe,hofpitium iam. nunc mihi prsbente gratiflimum, adte6l:us fum & plurimis & maximis, ob idq; nunqaam^dum viuam & valebo, aiiimo meo elapfuris: tum amicitix, qua: mihi cum ciuium non paucis ar-£tae:neque pedem vnquam in vrbem pofui,quin clara mihi exi-mij amoris & beneuolentia: figna. Vt hasc aurem non eflent,an non dignitas ipfius me vrbis alliceret ? quam tanto fplendore, piagnificentia & elegantia effe, tantaque rerum omnium, non

A 3 modo

6 N I C O L A I H E N E L I I

modo (]ux ad vit£humanx cukum necclTitatemque fpc&ant, fedetiamquxadvolupcates &:delicias, vbertate& copia,vcvix vlla Germania; vrbiumnoftramiftamfliperet, omnes norunt, qui orbem Chriftianum alicubi norunr. Sane iingula fi conli-derentur, haudinficias ierim, inueniri fortafle non Jicam paii-cas, nequid de cuiufquam laudibus detraham, icd tamcn non valdc jTiulcas 5 qus gxccdai^t. Verum omnia ̂ orporjs, vt fic di-cam,mcmbra ii quis iun£tim exp]oret3nifi admodum malignus fit rerum «eftimator, & externoru duntaxat, ac longinquorum vanus adrniraror,haud inuitus fuffragium iudicio mco dabit,& quod adco de Ormuzio Arabcsjhoc mede Vra-tislauia non vana fjnyah.ttyotici profiteri poflet// h.u Gerntania j>ars a>muhiiforet,geni-mamforeVratisLuiam,libenter concedet. Nota fiint&vulgata ilUiftrium magnorumquc virorum elogia, qui oculum&hmien Silefu, qx\\(okm Silefm, qui corommprauwcid, qui reginam, qui fio? rcniEurop<e,<yaivri?ii{moce//umindigetmt. Atpulchctrimc om-niumlaudajTeeam mihi vifus virplenuslitcrarum^ &hauddu-bi<? « t d*eji Treqfeixs vcntwus, niii florem lurgentem fecuiilet

Mors, nihilfximium qtt&jinit ejp diu, Valens Acidalius /ttccindto&pleno fpiritusad Solem epigrani-mate;quod ob fingukrem elegantiam no pigrabor adfcnber^;

Pheebc pater, mundi alme ccule, extima latiuij orbls <%ui lujlrtts curru mwnict lucifero:

fhoebe vfqunmne aUcfuidBreslA pukrius vrbe A rofebn? diquidcUrius axe vides ?

Dic Pater7a,t quidnam hoc ?qmdqu^,renti aurea Tulim Lumina miobfcura, nocie repente tegis ?

Hem video! Tene o etiam ckriffime hicis Arbtter, inuidi# noxia vis tetigit f

Hoc est Phcebe: tu& lucis IUJC amuUpridem Te vrit,& hos vrbUferre nequis radior.

llla tibi rutilo certam iub&re, alto 4pice vrgem Ajira., decus htbarif verheYat acre tuu

Sed

B R E S L O - G R A P H I A . 7 Sedtiuttumne habetinuidU,vt uclnomenadlvfum

Liimiti obducdtpallidulum otnehuU ? Quin b tiuricomt trerutcr 1'crierande dici

Linque Indisprifi* difftta clmfira vm Et iam huc fieEle rotas: htnc deincep wcipc oriri:

Aut venit hinc nobis tefme clara du;s.

Sed Georgius etiam Logus audicixlus, Cathedralis S. Ioan. Vra-tisl. Canoilicus Sj&S. Crucis Prxpoiitus,Coniiliarius RegiuS, nobilitatis Sileiiacx ornamcntum. Is igitur ad ipfam Vratisla-uiam.

Odera caruleo quampijcojijfimu* amne Alluit-, altajacris moenia^ ambit aqnis,

~Etmedia.m irrigito quamflumine diutdit Ola, Hinc curjiim dominofnit in amne minor,

B R E S I A fotmSfformofiiVrbsiucundijpmt^tTncene. Firtutis pulchra Pteridrim^ domm,

NympharHmefeparens ofelicijJtmAj nojira Tulchrum ornamentum qu&q, nites v.tt; ut:

Atquedets regi^ tuo gratijpma fedesy

Vnafkces ctwEtk deltciasa;facis, Nuper enim meminh & nndtum vnmwiffs neaffe (ft,

Te,veluti ma.trisfiiim cgremfo Parunlus iliepU, externas proculm rcgws/ics

Dum rapttur?mKflu* Rex qtioque dcjcntii. Rexfacer-t drprocerum injignes equitnm.j, mimpli?

J^ueis quam iucundum tefuit3a.lmn-,jiui, lam durum caruijfe modo eji;tua dukis imngo

Nunc etiam eft oculas vfque fecuta meos. Duice tui dcfidenumftc detinet ontnes,

Infc tuos atpiunt y Bresfo, vedirefinHf. fhinc precor, alma, diem qunmprimum aursra beMUm

Affcrat)& rofeis luciferaltusequis. CAPVT

8 NICOLAI HENELII

C A P V T S E C V N D V M .

VrAtislauU origo &etymon: magnitudo item &Jittts.

PE R P AV c i s Silcfix vrbium Vratislauiam ccdere vtnemo dubitat,itadeprimoeius conditore, aufpicijs ,incrementis

diuinum oporteat e/Te qui certo dixerit: Jgualeper incert&m Luna.mJiibUice maligna

Ejliter in fyluls\: «• tale omnino fcriptoribusineruendisvrbiumoriginibus: tara opertis fiquidem &3Euiquadam caligine inuolutis: vtrara? re-periantur,quxfuos norint au6lores,cumeparuis primordijs ienfim vt magna flumina ab cxiguis fontibus excreuerint. ?rin-cipmfua (quod dicebzijfemper mxgnitudo fequens obruit. Budorgin Ptolcmaei (vt quibufdam vifum eft)hanc noftram efle,tam a -e-do >quam Athenas Atticas: quippe cum vrbem aliquam tum temporishocloco fuifle doccri minime pofllt. Dlugossus Vratis-lauiam á Micislao Polonorum Principeprimum conditampau-lo ante annum Chrifti miHefimum commemorat: quam dein-de Fratiskum Boiemum eo tempore , quo magnam Volonix partcm fubegcrat, & inft'aurafle & denominafTe, Curæus alij que contendunt: Quprum fententix tantum abeft, vt refragari au-deam,vtmeamquoqueipnusadeamadrcriberenonrecurem. Vrbes enim nomina cumaliunde tum ab conditoribus (umere folitas > itemque ab ijs, per quos vel amplificatx iiincvel inftau-ratx, nemo eft qui nefciat. Eique rei non infirmum argumen-tumaliteraW.quamvrbsin fuis infignibusin Fratislai hono-rem gerit: quemadmodumhoc Carolus V. Imp. in priuilcgio vrbi datoconfirmat. Facilius (ane id crediderim, quam vt Rei-neri Reineccij conie£turam probem, a traic&u Sclauorum Vra-tislauix nomen manfifle exiftimantis. Si quis tamencertiora attulerit,illis vti nulla inuidia: &liberumvnicuique per me, quod libitum, fentire.

IUudiia&enus coftat,primum oppidum angufto admodum corporc

B R E S L O - C R A P H I A , 9

corporc fineportislapidcis, finemuris fuifTe: quos primu pofl irruprioaem Tarcaricam ftrui coeptos ex archiuis vrbicis & an-nalibus patrijs adparcc: interiores nimirum illos: quorum qua: hodieque perduranc reliquia?,ambitumvrbis olim quamho-die multominoremhiiiTeabiindeteftantur. Crefcente autem. poftea pro fortuna. populo & opibus, Carolus IV. Imper. pome-rium produxit, latiusque tunc ac ferio vrbis terminis poikis ita. amplificauit: vt iam nunc cum praxipuis Germania; conten-dat: formam habcns rotundam propcmodum (etfi haud iufte tamen)eamq;ampliiTimam&:rpaciofifnmam. Ambitum. qui-dem murorum aliquanto maiorem ctic, quamNoribcrgae, cu-ius ambitus o&o millium fpacio patct,adfirmantibus haud dif-ficuker adrenfum prxbuerim. Quod (i magnitudinem in Are-nn, m am&MjJima D. Ioannis insula, qux JEpiicopali cathcdraj &c Canonicorum collegio fedes dcftinata, in Ehvingo,cxtevisc[uc iuburbijs longe!atequeprocurrentemexquirej:eyelis,ingeii-tcm {ane,ac tot pene oppida, quotiuburbiareperias.

iPofita -poxro vrbs eft in meditullio & quafi vrabilico (quod tamen non Geomecrica decempeda,{edpopulariteratque c* n-A«T«capiendum) Coli Silefiaci: m pulcherrima neque minus ab aerisfalubritate quam amccnitatecommendandaplanicie: in territorio quaqua verfum fcccundiffimo, & quod adeo auc florulentum pratis,aut confiturn pomarijs, aut amoenatum lu-cis^autamnibusirrigatum.autinterfufumpiicinisautlini^can-nabis, rubiaz, cuius pra: totaSilefia ager Vratislauienfis abun-dans,cultufisdiftintlum,auttritici,adorei,hordei,auena:,milij aliarumque frugum meffibus circumdatum: denique ad Oderæ (cuius flniftram riparalongo mcenium tradu o.ccupat)&: Olauæ intermeantis confluentes: a quibus dici nonpoteft,quantaco-moditas illi atque opportunitas, quippequi non modo incre-dibilem pifcium & lignorum diueriigeneris, vt trabium, afle-

• rum fe6lilium,aliorumque talium,qua ad focos alendos qun. ad xdificiorum fabricas necdrariomm copiam,vario{q; generum

B omnium

i© N I C O L A I H E N E L U

omniom eommeatus in vrbem conuehunt: fed & molas fru-mentarias, chartaceas , fullorucas, afTerarias magno ciuiuni. commodo verfant pkirimas. Arque hxc de fitu: quem ipium fi. coniiderarslibetad Aftroaomorum regulam7nouimus eorum. calculum receptura: qui Vraci.slauia: vltra vnum & quinqua-giata latitudinis gradus icmpulosdecem adrcribunt, longitu-dinem autem triginca quatuor gradibus totidemque minutis. terminaiit.

C A P V T T E R T I T E

V&rh<vrbisopera,qu& famam merentur, quafecra> qmprofanor-qyhpublica, quapriuahii

ORN A N T extrinfecus atque egregie vrbem muniunr, cum mun praaialidi lateritio pulchro opere, &fectis vt pluri>

rimumlapidibus inferius fivbrefa6ti paflimqueinterft:in<5h,turn aggeres amplitudine eximia: partim Viad.ro amne, QMtimfoJJjs aqua ductili ftagnantibus vndique cindi.-quoruiiT! mummentisi pxxtetturres^quxL X. plusminns m mauiibus confpiciunrur, validifllniaaliquot, opommis locis haud infcicnter exftrufta. {evuiuntpropugwacu/a.-vtad hoftiles minas impetasquc arcen-dos fatis potenspollensque Vratislauiavidcatur.

• Porta operi Pefpondenc xmulalaude,itaadelegant!am fa>-&£e,vt magis ad iirmitarem: catenis, obicibus, ferratis clathrisr-que>quibus belli tempore hoftilesinhibeanturaditus,probe munitx: nec dire&o plerxque fedflexo tramite longos circui-tus duccntes. Sunt auten\vmucvfaxinouzn\,Svvid»kenfis,I). Nicolai,Molendinaria, Fiadri, C&faris,!). Matthu, D. Virginisfiuein Arena, Lateritiajiue Laterum, dr Olauienjis: quarum tres pofterio-res magnifico opere &j^)lendidb.

Quacumquevero porta egredi lubeat, ^xxtQiftiburbia am-pliflimajfplendidis villarum xdi&cijs hortisque amceniilimis conipicua,Thefl*alica paflimtempe frcquenti&yiridante ar-

bore: