UVOD "Drama, dramsko djelo, jeste vid umjetnike knjievnosti, prikazivanje radnje ( drao na grkom radim ) tanije, prikazivanje konflikta, to jest radnje koja nailazi na otpor, na protivradnju." "Drama je prikazivanje konflikata u vidu dijaloga lica radnje i instrukcija autora."1 Za razliku od lirski djela i romana, drama razvija konflikte i radnju u vidu dijaloga svojih lica i instrukcija, koje fiksiraju postupke, fizike radnje i one dogaaje koji bitno utiu na tok radnje, njeno mjesto i vrijeme itd.

1. KLASIFIKACIJA ANRA1

Dramaturgija; V. Volkenstein; Beograd, 1966.

1

Dramska djela se razlikuju po svojoj konstrukciji i elementima. Meutim, postoje i djela koja se ne mogu smjestiti u stroge okvire odreenog anrovskog tipa, uvijek moemo naii na djela koja sadravaju elemente vie razliitih anrova te tako nastaju podvrste. Pa ipak mogue je navesti neke osnovne vidove dramskih djela u vezi sa njihovom umjetnikom misijom uzimajui u obzir njihov razvoj u historiji teatra. "Ta podjela na nekoliko osnovnih vidova- prije svega podjela dramskih djela na dramu u uem smislu te rijei, i na tragediju ima u svojoj osnovi obiljeje dramske krivice : razne vrste dramske krivice odreuju razne tipove dramskih djela razne misije sa dvojim posebnim obiljejima." 2 Svako dramsko djelo prikazuje konflikte u odreenoj sredini, unutranje protivrijenosti koje se pojavljuju. Dramski heroj se suprotstavlja okolini, naruava tradicije, obiaje , interese. To naruavanje naziva se dramskom krivicom. Strasna tenja centralnog lica radnje ili grupe lica neizbjeno potresa drutvenu sredinu ; taj proces vidimo u tragediji i u farsi, u drami svakidanjeg ivota i u komediji. Sa filozofskog stanovita drama je ponovno ocjenjivanje vrijednosti, ukoliko su one izraene u normama koje naruava heroj drame, a brane ih lica koja stupaju sa njima u borbu. posebnom

2. DRAMA "Dramsko djelo koje nazivamo dramom u uem smislu prikazuje konflikte u odreenoj sredini, konflikt koji je karakteristian, tipian za datu sredinu. U takvom sukobu otkrivaju se pred nama unutranje, drutveno psiholoke proturjenosti prikazanog ivota. U drami treba da bude prikazan ivot tog drutva, ivot spoljni i ivot unutranji, to jest ponavljanje pojave spoljneg svakidanjeg naina ivota i unutranjeg, psiholokog karaktera, koji uvaju moralno pravne norme."3 Ciljevi u ime kojih predstavnici drutva vode proturadnje i sredstva kojima se slue da bi ostvarili te ciljeve, treba da budu karakteristine za datu sredinu. Drama koja prikazuje svakidanjicu, sa razraenom psiholokom detaljizacijom, i koja, pored toga, prikazuju uski krug, a ne daje iroku sliku svakidanjeg ivota, obino se naziva psiholokom dramom.2 3

Dramaturgija; V. Volkenstein; Beograd, 1966. Dramaturgija; V. Volkenstein; Beograd, 1966.

2

U antikoj komediji, na primjer kod Terencija, i kod nekih elizabetijanaca , na primjer kod Fleera; nailazimo na momente svakidanje drame. U graanskoj drami druge polovice XVIII vijeka pojavila se sasvim jasna tenja za prikazivanjem tipinih ivotnih konflikata , a suprotstavljala se aristokratskim tragedijama Korneja i Rasina. Kasnije, ona je ojaala u borbi sa romantikom dramom, koja je teila da prikazuje ne tipine, ve izuzetne karaktere, u izuzetnim situacijama. Najvei teoretiar graanskog realizma bio je Lesing. U XIX vijeku izuzetni predstavnici realizma graanske drame, sa razliitom idejnom koncepcijom, jesu Ibzen u nekim komadima ( u Normi ili Neprijateljima naroda ), djelimino Hauptman i djelimino Pirandelo. U francuskoj knjievnosti naroito se razvijala drutvena komedija, satira, poevi od Molijera Bomarea. Drama koja prikazuje svakidanji ivot dobila je u Francuskoj donekle melodramski karakter, na primjer kod Zole. Meutim i francuska knjievnost daje pojedine izrazite obrasce drame koja prikazuje svakidanji ivot ( psiholoke ), na primjer Dama sa kamelijama ) Aleksadra Dime Sina. U ruskoj knjievnosti drama koja prikazuje svakidanji ivot slui kao iroka i vrsta osnova teatralnog repertoara: takve su drame Ostrovsko Bura, Bez miraza, uma i mnoge druge. Sovjetska drama razvijala se najprije kao romanika ( historijska drama ) koja je bila orijentirana ka velikim drutvenim dogaanjima i promjenama. Na romantiarskoj tradiciji graena je i veina komada Lunaarskog, popularnog dramatiara tog perioda. Realistikoj drami, koja opisuje svakidanji ivot, ide naruku stabilan baza ivota. Realistika umjetnost bazira se na stvarni ivot, promjene koje se stalno, iz dana u dan, deavaju. Neposredno, momentano, graanski rat nisu odrazile drame koje opisuju ivot , ve agikesvojevrsna smjesa dramatizovanog feljtona i govora na mitingu, sa obino kratkim scenama, shematskim suprotstavljanjem zloinaca ( biljelih ) i heroja ( crvenih ). Danas je agika osuena, negativan odnos prema njenom siromatvu , shematinosti, ima potpuno opravdanje: umjetniki ukusi postali su strogi .4 Ubrzo dolazi do promjena na polju pisanja- veina ruskih dramatiara nastojala je da pie dramu u kojo prikazuje svakidanji ivot. Mnogi komadi sovjetskih dramatiara u kojima je dat svakidanji ivot nisu realistike drame ve hronike, slike i scene. Za veinu njih karakteristino je odsustvo iroke razvijene i duboko razgraene linije radnje; samim tim one ne mogu da se podignu do pravog realizma, koji daje snano opisanim figurama uoptavajui znaaj.

4

Dramaturgija; V. Volkenstein; Beograd, 1966.

3

Za razliku od graanske drame, koja prikazuje uske, pojedinane konflikte sasvim stabilnog naina ivota, sovjetske drame koje prikazuju svakidanji ivot trae konflikte velikog historijskog znaaja. U njoj su reljefno zabiljeene crte herojske drame. Takvi su komadi koji su prikazivali sutinske konflikte kulturne revolucije, sovjetske izgradnje: Pogodinov Moj prijatelj. Blie psiholokoj drami nalazi se niz komada koji obrauju temu kolebanja stare inteligencije izmeu dvije klasne tendencije, na primjer Fajkov ovjek sa porteljom. Blizak ovim komadima je po anru Korenujkov Platon Kreet koji prikazuje novu sovjetsku inteligenciju proletarskog porijekla. Meutim, mnogi od tih komad bili su daleko melodram Pojedini momenti napisani su napisani su metodama indirektnog dijaloga. Sovjetska drama u prvim godinama revolucije prekinula je sa tim metodama svojstvenim drami intimno-psiholokoj, drami buroaske dekadanse. Sovjetskoj drami je svojstven otvoren dijalog; u toliko je interesantnija modifikacija indirektnog dijaloga u mladoj sovjetskoj dramaturgiji. Komplikovano sjedinjavanje elemenata drame koja opisuje svakidasnji ivot, melodrame, herojske drame, komedije groteske i farse imamo u Ulici radosti Zarhija. Veoma su snani komedijski elementi situacija, dijaloga jezika u Pogodinovoj drami koja prikazuje svakidanji ivot, Aristokrate. od , u njima su kultivisane zanimljive, napete, ponekad ekscentrine situacije.

ZAKLJUAK

4

anrovski klasificirati dramu je mogue prema odreenim osobenostima dramskog teksta dramskog sukoba, dramske krivice, tematike koje autor obrauje, stil kojim se koristi pri pisanju Tako imamo tragediju, komediju, dramu u uem smislu, zatim neke podvrste kao melodrama, groteska, farsa Drama u uem smislu se bavi problematikom svakidanjeg ivota, drutvenim promjenama, psiholokim karakeristikama nekog junaka i njegovom reagovanju na okolinu u datim drutvenim okolnostima. U razliitim sredinama ovaj anr se razvijao razliitim tempom i imao je razilite karakteristike.

5