Yzey Drenaj Sistemlerinin TipleriYzey Drenaj Sistemlerinin BakmProf. Dr. Ahmet ZTRK

Yzey Drenaj Sistemlerinin Tipleri1. Tesadfi (Random) Drenler SistemiArazi dzeltmesinin ekonomik olamayaca byk ve derin kntler ile drenaj nlemlerinin alnmasna uygun olmayacak kadar kk ve dank knt alanlarnn bulunduu arazilerde, iftinin arazi tesviyesi iin yatrm yapamayaca koullar iin ukur alanlarda uygulanr. Baz tarlalarda kntlerin tmnde suyun drene edilmesi mmkn olmayabilir. Bu nedenle sadece genilik ve derinlik bakmndan byk olanlar tesadfi sistemle drene edilirken, kk ve s ukurluklar doldurulur. Drenlerin en az derinlii 0.25 m olmal ve ev eimleri 1:8 den daha dik olmamaldr.

2. Paralel Tarla Drenleri SistemiParalel tarla drenleri sisteminde arazi yzeyi tarla drenlerine doru uygun bir eimle tesviye edilmektedir. Bu sistem genellikle eimi % 0-0.5 arasnda deien dz ve dze yakn arazilerin drenajnda baaryla kullanlmaktadr. Maliyeti en yksek sistemdir. Bu sistemde ya iki paralel dren arasnda kalan arazi eridinin ortasnda bir srt oluturulur ya da araziye tek ynde srekli bir eim verilerek koullarn gerektirdii aralkla tarla drenleri yerletirilirArazi yzeyine verilecek eim % 0.1-0.2 arasnda olmaldr. Erozyon tehlikesi yoksa bu eim % 0.5 e kadar karlabilir. Yzey tarla drenleri ev eimleri 1:8-1:10 olan, en az 0.25 m derinlikte gen veya yamuk kesitlidir. Aralklar 100-200 m taban eimleri % 0.1-0.3 arasnda deiir.

3. Yastk SistemiYastk sistemi, iftinin sahip olduu pulluk gibi basit toprak ileme aletleri ile tesis edilebilir. Bu yntemde tarlada birka yl ayn yerin devaml srlmesi ile arazi yzeyine aralarnda kr karklarn yerald ve eim dorultusunda uzanan yastk biimi verilir. Tarmsal ilemler karklara paralel veya dik dorultuda yaplabilir. Arazi yzeyindeki su nce kr karklara buradan tarla drenlerine, tarla drenlerinden de tarla laterallerine ular. ounlukla bitki sralar kr karklara paralel yaplr. Kark tabanna denk gelen sralar bo braklr.

4. Paralel Ak Hendek SistemiParalel ak hendek sistemi hem yzey drenajna hem de (taban suyu dzeyini drmek amacyla) toprakalt drenajna ihtiya gsteren alanlarda dren hendekleri biiminde projelenir. Genelde taban suyunun yksek olduu fakat kapal drenajn ekonomik olmad organik topraklarn kurutulmasnda, geirgenlii orta ve yksek olan mineral topraklarda ve taban suyunun yksek olduu durumlarda uygulanr.

5. Eime apraz Hendek SistemiEimi % 2 den fazla olan alanlarda daha ok erozyonu kontrol altna almaya ynelik olarak tesis edilir. Bu amala yzey ak erozyon oluturacak miktara ulamadan tutmak ve araziden uzaklatrmak iin terasa benzeyen hendekler tesis edilir. Hendeklerin gen kesitlerde ev eimleri 1/10 en az derinlikleri 0.25 m, yamuk kesitler iin ev eimi 1/8 ve en az derinlikleri 0.15 m ve taban genilii en az 1.20 m dir.

6. nleyici SistemYzey aklarn ve toprak ii sularn tarm arazilerine girmeden nleyen evirme hendei biimindeki drenaj sistemleridir. Erozyon kontrol ve alak taban arazilere yamalardan gelen yzey ve toprakalt sularnn kontrolunda kullanlr. Eime dik apraz dorultuda tesis edilirler. Bu hendeklere kuaklama kanal da denir.

Yzey Drenaj Sistemlerinin BakmDrenaj kanallarnn amalanan ilevini gerekletirebilmesi iin dzenli olarak bakma tabi tutulmas gerekir. Temizleme derecesi ve skl, iklime, den ya miktarna ve toprak yzeyinden aaya drlmesi gereken tabansuyu derinliine baldr. Bakm almalarnn yaplmad drenaj kanallar byk boyutlarda olsalar bile ksa bir srede kanal zelliini kaybedebilmektedirler. Kanallarn boaltma kapasiteleri bir mevsimde %25 orannda azalabilir. Bu kapasite azalmasna kanallardaki otlanma, silt birikmesi ve kk bir oranda da olsa evlerin erozyonu neden olur. Drenaj kanallarnn grevlerini yerine getirmeleri iin hi olmazsa ylda bir kez bakmlarnn yaplmas gerekir.Drenaj kanallarnn bakm almalar grupta incelenebilir.

1. Banket bitki rtsnn kontrol altna alnmasBanketlerde yetien bitkiler, stabilitenin korunmas ynnden nemli olduklar iin burada yaplacak ilem, bitkileri tamamen ortadan kaldrmak deil, ya el aletleriyle veya mekanik aralarla bitkilerin belirli dnemlerde biilmesidir.evin eklini koruma ve kolayca biilebilmesi nedeniyle en iyi ev bitkisi imendir. imenin biilmesi, ya uygun el aletleriyle ya da makinalarla yaplabilir.

2. Suda gelien zararl bitkilerin kontrol edilmesiSuda gelien zararl bitkiler, mekanik, kimyasal veya biyolojik yntemlerle kontrol altna alnabilmektedir. Mekanik yntemde daha ok bime ve trmklama ilemleri uygulanmaktadr. Ancak erozyon teklikesi olan kanallarda bime ile bitkinin st aksam uzaklatrlr. Fakat bitkinin kk erozyona kar kanal korumaya devam eder. Mekanik yntemlerle kontroln pahal olmas herbisit kullanmna ynelik uygulamalar yaygnlatrmtr.Biyolojik mcadele iin kanalda otul balklar yetitirilip, su seviyesinin dk olduu dnemlerde evlerde hayvan otlatmas yaplabilir.

3. Kanallarin siltten temizlenmesi ve yeniden ekillendirilmesiKanallar, baz el aletleriyle yeniden ekillendirilebilecei gibi, bu i iin mekanik ev kesme ba gibi aralar da kullanlabilir. Siltin uzaklatrlmas iin zel aralar gelitirilmitir. Bunlar tarakl krek eklindedir. Bunlarn trmk ksm su bitkilerini uzaklatrmak iin kullanlr. Siltin uzaklatrlmas iin gelitirilmi mekanik aralar da vardr. Traktre bal tarak ulu kepeler, genel olarak tarakl el kepelerinin gelitirilmi bir eklidir. alma srasnda traktr kepeyi hendek ierisine indirir. Daha sonra hendein dorultusuna dik bir dorultuda eker ve kaldrr ve sonra kenara boaltr.