Pahayagan ng Partido Komunista ng Pilipinas

Pinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-MaoismoANG

Mga katungdanan makaligadang 100 adlaw sa idalum ni Duterte

Edisyong Hi l igaynon

Tuig XLVI I No. 19

Oktubre 7, 2016

www.phi l ippinerevolution.net

Editoryal

Matapos ang 100 adlaw sa idalum sang rehimeng Duterte, na-galuntad subong ang kahimtangan para isulong ang pagtukodsang patriyotiko nga alyansa sa tunga sang iya nga rehimen

nga anti-US kag sang mga rebolusyonaryo kag makibanwahanon ngapwersa.

Padulong diri, dapat padayonnga maghimud-os ang duha ka bahinsa sugilanon pangkalinungan paramabalay ang komon nga programa.Kadungan sini, dapat isulong angmga pangmasang paghimakas agudganyaton si Duterte nga sabton angdemokratiko nga interes sang mgapumuluyo.

Ginkalipay sang mga rebolusyo-naryong pwersa ang nagapaigtingnga pagdiskurso ni Presidente Du-terte sang GRP batuk sa pagpasila-bot kag presensya militar sang USsa Pilipinas. Sang nagligad nga mgasemana, halos adlaw-adlaw niya ininga ginapakamalaut sa iya mga pa-mulong-pulong. Gindeklarar niyaang plano nga magtukod sang al-yansa pang-ekonomiya kag balig-yaanay sa China kag Russia.

Maathag nga ginapahayag niDuterte ang iya nga panindugan ngaanti-US, isa ka radikal nga liko halinsa sitenta ka tuig sang mga rehimennga sunod-sunuran sa US. Sa ham-

bal, determinado siya nga itib-ongang nagakinaugalingon nga polisi-yang pangluwas. Ang permi makig-bato niya nga panghambal, nakabu-lig sa pagpadaba-daba sang patri-yotismong Pilipino.

Ang iya nga mga banat nga anti-US ang nagpadalum sa banggianaysang mga nagaharing sahi. Ginlatagniya ang linya nga magatunga sanagahari nga sahi sa duha ka kam-po. Ginsulod niya ang peligroso ngainaway pangpulitika bisan pa nahi-bal-an niya nga nagapabilin nga do-minante ang impluwensya kag ku-mand sang mga imperyalistangAmerikano sa nagaharing sahi kagmga upisyal sang militar kag pulis.

Ginakulbaan ang US nga sa ulihimangin kongkreto nga polisiya angmga deklarasyon nga anti-US niDuterte. Antes pa ang ika-100 ad-law ni Duterte sa pwesto, wala nahalos ginatago sang US ang mgapamahog batuk sa iya. Ginsegunda-han ini sang mga pulitiko nga anti-

Duterte. La-kip na angmga pulitikonga tampadsa US sa su-lod sang iyanga gubyer-no nga pilit

ginapaatrasang iya nga

mga banat.

Muklat ang mga rebolusyonar-yong pwersa nga ang rehimeng Du-terte ang subong nga punong tigla-was sang mga reaksyunaryong na-gahari nga sahi sa Pilipinas. Nakap-westo ini pangunahon sa kusog kagsuporta sang mga sahing dalagkunga burges-kumprador kag agalonnga mayduta kag tampad panguna-hon sa ila.

Nagluntad ang anti-US nga re-himeng Duterte sa idalum sang mgamasunod nga sirkumstansya: angmalala nga krisis sang nagaharingsistemang malakolonyal kag malap-yudal; ang pagkadula sang kredibi-lidad sa bug-os nga kalibutan sangmga polisiyang neoliberal sang US-EU kag IMF-WB; ang estratehikonga pagluya sang imperyalismongUS; kag ang pag-ulhot sang Chinabilang nagatugdo nga imperyalis-tang gahum nga nagahanay sa Rus-sia batuk sa US.

Bangud sang pagtib-ong ni Du-terte sang nagakinaugalingon ngapolisiyang pangluwas, nagakaganyatang PKP kag ang mga pwersangpungsudnon demokratiko nga ma-kigbuligay sa iya nga rehimen sasulod sang isa ka alyansang patri-yotiko agud itib-ong ang pungsud-non nga kahilwayan kag batuan angdominasyon sang imperyalismongUS sa pungsod.

Sa alyansa nga ini, mahimo ngamagbuligay ang rehimeng Dutertekag mga rebolusyonaryo nga pwersapara batuan ang pagharing neoko-lonyal sang US, ibuyagyag kag ba-tuan ang mga ahente sini sa pulitika,miltar kag kultura, isikway ang mga

Oktubre 7 , 2016 ANG BAYAN2

Editoryal: Mga katungdanan makaligad

ang 100 adlaw sa idalum ni Duterte 1

Ika-2 adyenda sa negosasyong NDFP-GRP 2

Mga paglapas sa untat-lupok 3

Industriya sang asero 5

Adyenda sang pumuluyo 6

Dugang nga sweldo, ginpanawagan 7

Pagsuspinder sa mga minahan, kulang pa 7

Lider mangunguma sa Palawan, ginpatay 8

Ika-44 tuig sang Layi Militar, gindumdum 8

Mga ehersisyo-militar, pagatapuson na 8

Interes sang US sa pagsakop sa Pilipinas 9

Pagdumdum sa Pag-alsang Balangiga 10

Kasugtanan pangkalinungan - Colombia 11

Tuig XLVI I No. 19 | Oktubre 7, 2016

ANG

Dapat iduso sang pumuluyo angpagbaliskad sa mga neoliberal ngapolisiya nga dikta sang US nga nag-tuga sang malapad nga kaimulonkag pag-antus. Dapat ganyaton nilaang rehimeng Duterte nga palapa-ron ang mga serbisyong pangkati-lingban para sa libre ukon masara-gan nga serbisyo sa ikaayong lawas,pangmasa nga pabalay, edukasyon,telekomunikasyon kag pangmasanga transportasyon. Dapat himuonang gilayon nga mga tikang agudmapanubuan ang presyo sang pag-kaon, bulong, panggatong kag ibanpa nga basehan nga balaklunon.

Dapat ganyaton ang rehimengDuterte nga gilayon nga atubangonang mabug-at nga mga demandasang malapad nga masang mangu-nguma kag mamumugon para sa tu-nay nga reporma sa duta kag parasa trabaho, dugang nga sweldo,pungsudnon nga minimum ngasweldo kag pagtapos sakontraktwalisasyon kag iban pa ngaporma sang pleksible nga pagtraba-ho. Dapat sabton ni Duterte ang gi-nademanda sang mga pamatan-onkag estudyante, imol sa syudad,empleyado sang gubyerno, pumulu-yong minorya, magagmay nga pro-pesyunal, mamumugon nga medikalkag iban pa nga demokratikong sek-tor. Dapat kumbinsihon si Dutertenga ini ang pangunahon nga pa-maagi para malubad ang malapadnga problema sang iligal nga druga.

Dapat man nga ipakigbato sangpumuluyong Pilipino ang pagtahodsa tawhanon nga kinamatarung.Dapat nila nga ganyaton ang rehi-meng Duterte nga lubos nga kaka-son ang mga pwersang paramilitarkag militar halin sa mga komunidadnga ginahambal nila nagasuporta saBag-ong Hangaway sang Banwa.Dapat man nga iduso ini nga buy-anang yara sa 520 ka mga bilanggopulitikal.

Paagi sang ginahiwat nga ne-gosasyon pangkalinungan, mahimonga balayon sang rehimeng Dutertekag NDFP ang mga kasugtanan ngamagaserbe nga komon nga progra-ma sang patriyotiko nga alyansa.

ginadikta sini nga polisiya sa ekono-miya kag depensahan ang Pilipinasbatuk sa tanan nga sahi sang pag-pasilabot.

Sa partikular, mahimo nga mag-hiliusa sa mga tikang para iduso angpagbasura sa EDCA, VFA kag ibanpa nga mga bangian nga kasugtananmilitar sa US.

Dapat paigtingon sang mga pat-riyotiko nga pwersa ang propagandakag edukasyon nga anti-imperyalistaagud pukawon kag pahulagon angminilyun-milyon nga pumuluyong Pi-lipino, labina ang pamatan-on. Dapatpataason ang kamuklatan nga anti-imperyalista sang pungsod sa pagpa-kita kon paano ginahigot sang US angPilipinas sa malakolonyal kag malap-yudal nga kahimtangan nga perminga atrasado, musdok sa krisis kagpalasalig sa dumuluong nga kapitalkag baligyaanay. Dapat ipakita ngaginsakop nila ang Pilipinas para mag-dambong sang barato nga hilaw ngamateryales kag kusog pangabudlaykag himuon ini nga baseng militarsandig sa tuyo sini nga i-imponer anghegemonya sini sa Asia-Pacific.

Gin-umpisahan nga hangkaton

sang rehimeng Duterte ang implu-wensya kag kumand sang US sa AFPsa paglagas nga tapuson ang pag-salig sa paghanas kag pagbakal sangmga armas sang US. Dapat niya ngaipaidalum ang mga upisyal kag tina-wo sini sa patriyotiko nga reeduka-syon. Mahimo siyang mag-umpisasang anti-imperyalista nga akadem-yang militar kag iduso ang reoryen-tasyon sang AFP halin sa dogma ngakontra-insurhensya sang US pakadtosa pagdepensa sang pungsod.

Samtang nagapakig-isa sa pag-tib-ong sang nagakinaugalingon ngapolisiyang pangluwas, dapat inde-pendyente nga isulong sang pumu-luyong Pilipino ang ila nga mga pag-himakas agud lubaron ang madugayna nga mga problemang pangkati-lingban. Dapat nila nga batuan anganti-pumuluyo kag anti-demokratikonga mga tikang halin sa nagligad ngamga rehimen nga ginapatuman tub-tub subong.

Labi nga mapabaskog ang patri-yotiko nga alyansa kon pamatian kagmas makahulusga nga sabton ni Du-terte ang demokratiko nga mga de-manda sang pumuluyo.

Ang Ang Bayan

ginabantala sa

lenggwahe nga

Pi l ipino, Bisaya,

I loko,

Hi l igaynon, Waray kag Ingles. Mahimo

ini nga i-download hal in sa Phi l ippine

Revolution Web Central nga makit-an sa:

www.phi l ippinerevolution.net.

Nagabaton ang Ang Bayan sang mga

kontribusyon sa porma sang mga

artikulo kag bal ita. Ginabuyok man ang

mga bumalasa nga magpaabot sang

mga saway kag rekomendasyon sa

ikauswag sang aton pahayagan. Malab-

ot kami paagi sa emai l sa:

cppinformationbureau@gmail. com

Kaundan

Ang Ang Bayan ginabantala duha ka bes kada bulan

sang Komite Sentral ng Partido Komunista ng Pi l ipinas

ANG BAYAN Oktubre 7 , 2016 3

Dapat atubangon sang rehimengDuterte ang pangunahon nga isyusang tunay nga reporma sa duta.Ginaduso ini sang NDFP para lab-u-ton ang hustisya pangkatilingbankag bilang tikang pang-ekonomiyaagud hilwayon ang mga produktibonga pwersa sa kaumhan.

Mahimo nga sabton sang rehi-meng Duterte ang demanda sangmga mamumugon paagi sa pagpai-dalum sang dalagku nga kadutaan(duta nga pangpubliko, abandonadoukon puo nga duta, mga asyendasang mga parasitiko nga asyendero)sa distribusyon. Mahimo sini ngainyutralisa ang pagpamatuk sangmga agalon nga mayduta sa pag-ganyat sa ila nga magpasakop saindustriyalisasyon paagi sang pag-hatag sa ila sang pondo bilang in-sentibo para sa produktibong pag-pangapital.

Ginaduso man sang NDFP angprograma nga pungsudnon nga in-dustriyalisasyon. Mahimo nga bala-yon diri ang nauna nga gin-anunsyonga plano ni Duterte nga pauswagonang lokal nga industriya sang asero.Ang komprehensibo nga plano saindustriyalisasyon ang magasigurosa pagtuga sang trabaho kag pag-tuga sang mga kinahanglanon ngabalaklunon kag mga kagamitan parasa konsumo kag para sa produksyon.

Ang gindeklarar nga plano niDuterte nga pauswagon ang relasyonpang-ekonomiya kag pangkomersyosa China kag Russia dapat balayonsa pagpursiger nga pauswagon angmga lokal nga produktibong pwersakag hatagan sang ikasarang ang lo-kal nga ekonomiya nga magtindog sakaugalingon sini nga tiil.

Agud iduso ang sugilanon pang-kalinungan, hugot nga nagasunodang mga yunit sang BHB sa untat-lupok umpisa sang gindeklarar ini 40ka adlaw na ang nagligad. Mahimonga palawigon ang untat-lupoksamtang nagasulong ang sugilanonpangkalinungan. Apang dapat ma-pasunod sang presidente sang GRPang AFP kag manduan ini nga tapu-son ukon buhinan ang mga OplanBayanihan nga operasyong kontra-

Ikaduha nga adyenda sa negosasyong NDFP-GRP

Sa ubod sang sugilanon: Re-pormang sosyo-ekonomiko

Ang negosasyon sa mga sosyo-ekonomikong reporma angpinaka-unod sang sugilanon pangkalinungan. Ini ang pa-

hayag ni Alan Jazmines, bise presidente sang Reciprocal Wor-king Committee for Socio-economic Reforms (RWC-SER), sining Oktubre 5,isa ka adlaw antes mag-umpisa ang ikaduha nga serye sang sugilanonpangkalinungan nga magalawig tubtub Oktubre 10 sa Oslo, Norway.

Sini naman nga Oktubre 6,ginpahayag ni Jose Maria Sison,senior konsultant sang panel sangNational Democratic Front of thePhilippines (NDFP), nga indi pa na-panahon nga istoryahan sa ikadu-ha nga serye ang pagbuhi sang ar-mas sang rebolusyonaryong ka-hublagan. Suno sa iya, kinahang-lan nga istoryahan anay ang kaun-dan sang negosasyon, labi na angCASER (Comprehensive Agreementon Socio-Economic Reforms), agudmakita kon ano ang mga benepisyosini sa pumuluyong Pilipino.

Matapos ang duha ka dekada,kag duha ka mayor nga pangkali-butanon nga krisis sa ekonomiya,kinahanglan nga istoryahan sangmagtimbang nga bahin ang mgatikang para maprotehiran angpungsod batuk sa masunod ngakrisis, suno kay Jazmines.

Sadto pang 1998 nakahanda

ang borador sang NDFP para saadyenda nga ini. Ang subong ngaborador ginpauswag na sang re-bolusyonaryong kahublagan paramapakita ang nagasingki nga krisissa ekonomiya nga gindala sangmga polisiyang neoliberal. "Bisanpa man, nagapabilin nga sentrosang proposal nga kasugtanansang NDFP ang pungsudnon ngaindustriyalisasyon kag tunay ngareporma sa duta bangud ang kapidnga estratehiya nga ini ang napa-matud-an na nga makatindog samga krisis nga tuga sang globali-sasyon," dugang ni Jazmines.

"Samtang ginalauman namonnga mangin buhi kag puno sangkontradiksyon ang negosasyonpara sa CASER, nagasalig mankami nga may nagakaigo nga de-terminasyon ang magtimbang ngabahin agud lampuwasan ang mgapagkinatuhay para mahatagan

insurhensya kay kon indi, ginapa-daku sini ang posibilidad sang ar-mado nga sublangay.

Samtang yara sa sugilanonpangkalinungan, katungdanan sangmga rebolusyonaryong pwersa ngapadayon nga isulong ang inawaybanwa paagi sang pagrekrut, pag-armas kag paghanas, kag pagpahu-lag sa BHB agud tungdan ang mgalayi kag pagsulundan sang demok-ratikong gubyerno nga nagapanga-pin sa mga kinamatarung kag ikaayosang pumuluyo. Dapat pursigido ngaisulong ang mga paghimakas ngaanti-pyudal, padayon nga tukuronkag palaparon ang mga organisa-syong masa kag tukuron ang gub-yerno sang pumuluyo sa kaumhan.

Dapat padayon nga magpala-pad kag magpabaskog ang Partido,ilunsar ang pursigido nga hilikutonpang-ideolohiya sa paggagap sangsitwasyon kag paglatag sang mgataktikal nga hilikuton nga permimay estratehiko nga panan-awansa pangkabilugan nga kahimtangan.

Dapat padayon nga padalumonkag palaparon ang Partido, BHB kagtanan nga rebolusyonaryong pwer-sa ang pag-ugat sini sa masa. Da-pat sini nga pukawon ang milyun-milyon nga pumuluyo nga maglun-sar sang mga paghimakas anti-im-peryalista, anti-pyudal kag demok-ratiko kag magpasakop sa rebolu-syonaryong armadong paghimakassa kaumhan.

sundon sa pahina 4

Oktubre 7 , 2016 ANG BAYAN4

Mga paglapas sang AFP-PNP sa CARHRIHL

kag kaugalingon nga untat-lupok

SA PIHAK sang nagaluntad nga untat-lupok, padayon nga nagalunsar sangmga operasyong kombat kag paniktik ang mga tropa sang Armed Forces ofthe Philippines sa nagkalain-lain nga bahin sang pungsod. Paglapas ang mgaini sa kasugtanan sa pagrespeto sa mga tawhanon nga kinamatarung ilabi nasang pumuluyo nga yara sa mga larangan sang inaway kag sa ila kaugalingonnga untat-lupok. Ginabutang sini sa katalagman ang untat-lupok sang Bag-ong Hangaway sang Banwa (BHB) kag ang sugilanon pangkalinungan.

Sining Oktubre 5, ginreportsang BHB-Abra (Agustin BegnalenCommand) nga nagpatrulya ang24th IB sa Sallapadan samtang na-gahiwat ang mga Pulang hangawaysang konsultasyon sa mga pumulu-yo. Sang ginsita sang tagabaryoang ila presensya, ginbutig nilanga tapos na ang ila nga untat-lupok. Ginhambal pasang pinuno sang 24thIB nga si Lt. Col. Tho-mas Baluga nga magapabilinsila sa barangay Bazar"tubtub kinahanglanon."

Ginpakamalaut mansang BHB-Abra ang pag-rason sang 24th IB ngaini pagpatuman sang mgaoperasyong "peace and develop-ment" agud hapinan ang ila pagsu-lod kag pagbase sa mga komunidad.Ang mga ini paglapas sa CARHRIHL,suno sa BHB-Abra. Nagpamilit angmga suldado nga mag-upod sa mgaulumhan sang mga mangunguma satuyo nga pahugon sila. Ginpasi-bangdan man sila nga tagasuportasang BHB. Maluwas sini, gintampa-las man sang mga suldado ang mgaregulasyon sang wala-pahanugotnga pagsulod sa ila nga mga komu-nidad.

Sa Mindoro, ginreport sangLucio de Guzman Command angoperasyong kombat nga ginlunsarsang 4th IB, mga CAFGU kag NavySWAG sadtong Agosto 19-24 sa Bu-lalacao, Oriental Mindoro. Naglun-sar man sang operasyong kombatang 76th IB sadtong Agosto 29 saPaluan, Abra de ilog kag Mamburaosa Occidental Mindoro. Antes sini,pilit nga nagpangrekrut ang AFPpara CAFGU halin sa mga komuni-

dad. Halos isa ka bulan sila nganagkampo sa Apyas, Abra de Ilog.

Maluwas sa mga ini, halinAgosto 24 tubtub Septyembre 11,magkasunod nga naglunsar sangmga operasyon ang 4th IB sa pag-pamuno sang 203rd IBde sa hapinsang mga "civil-military operati-ons."

Sa BarangayManoot, Rizal,Occidental Min-

doro, naglunsar sang clearingoperations ang 4th IB para saila nga "medical mission" sad-tong Agosto 26. Panaming angmga aktibidad nga ini para sapagtukod sang kampo sa nasam-

bit nga lugar.Sa Barangay Sibalat, Magsay-

say, nagbase sang masobra isa kasemana sa day care center ang 4thIB. Diri nila ginpatawag ang mgakalalakihan para sa "pamulong-pu-long."

Samtang, sa MountainProvince, naglunsar sang mgakontra-insurhensyang operasyonang PNP Public Safety Company sanagkalain-lain nga mga barangay.Gamit ang "barangay and schoolvisitation," naglunsar sang opera-syon ang PNP sa mga barangaysang Bontoc kag Bauko siningOktubre 3 kag 5. SadtongSeptyembre 23, naglunsar sangkuno seminar nga kontra druga angmga pulis sa Mountain ProvinceGeneral Comprehensive HighSchool agud pakalainon ang BHB.

Sa tabon naman sang aktibidadnga pagpananum sang kahoy, gin-sulod sang PNP ang tri-boundarysang Mountain Province, Ifugaokag Benguet sining Oktubre 2.

sang solusyon ang mga yara saugat sang armado nga banggia-nay," suno pa kay Randall Echa-nis, katapu sang RWC-SER.

Kaangut sini, liwat nga gin-athag sang NDFP nga indi pa pag-istoryahan sa subong nga seryeang pagpanaog sang armas sangBag-ong Hangaway sang Banwa(BHB). May pagpasunod ang mgaadyenda sa negosasyon kon diinnahauna nga gina-istoryahananang para sa mga kinamatarung kagkaayuhan sang pumuluyo. Ulihi ngaadyenda sa sugilanon ang disposi-syon sang armadong pwersa.

"Kon padayon ang pagpang-himulos kag pagpamigos, ngaamag-ampo ang rebolusyonaryonggubyerno?" pamangkot ni Sison.

Liwat man nga ginpahanum-dum sang NDFP ang GRP sa obli-gasyon sini nga buy-an ang mgabilanggo pulitikal sa pungsod.Reaksyon ini sa pahayag niSilvestre Bello, puno sang GRPpanel, nga igahatag ang amnestiyasa katapusan pa sang negosasyon.

Suno kay Ka Luis Jalandoni,ang paghatag sang amnestiya pa-ra sa masobra 500 bilanggo ngayara sa listahan sang NDFP nahi-sugtan sa una nga serye sang su-gilanon sadtong Agosto. Pagtumanini sa nauna na nga mga kasugta-nan—sa Comprehensive Agree-ment on Respect for Human Rightsand International HumantarianLaw kag Joint Agreement onSafety and Immunity Guarantees.Nakasugtan sadto sang magtim-bang nga bahin nga igasumiter kayGRP Pres. Duterte ang nakahandana nga borador para diri.

Samtang, sini man ngaOktubre 6, gin-anunsyo sangpungsudnon nga pamunuan angpagresayn ni Ka Luis Jalandonibilang puno sang panel kag pag-serbi bilang senior adviser sa su-gilanon. Nagbulos sa iya si FidelAgcaoili bilang puno sang panel.Ginhingadlan man si BenitoTiamzon bilang bag-o ngamyembro sang panel.

halen pahina 3

ANG BAYAN Oktubre 7 , 2016 5

Industriya sang asero:Rekisito sa pungsudnon nga industriyalisasyon

Umpisa Oktubre 6-10, paga-istoryahan sa negosasyon satunga sang NDFP kag GRP ang kasugtanan para sa re-

porma nga sosyo-ekonomiko. Kalakip sa mga igasalangang paglatag sang industriya kag imprastraktura para sapungsudnon nga industriyalisasyon. Isa sa mga rekisito

sini ang pagtukod sang kaugalingon nga industriya sang asero nga nakatutoksa mga kinahanglanon sang lokal nga mga industriya kag magaserbi nga ta-ludtod sang nagakaugalingon kag mauswagon nga ekonomiya.

Pangunahon nga materyal angasero para sa pagplastar sang mgaimprastraktura, pagpaandar sangtubig kag kuryente, pagtukod sangindustriyal kag agrikultural nga ma-kinarya, mabaskog nga kagamitan(power tools) kag mga kagamitan sabalay. Kabahin ang asero sang halostanan nga mga produkto kagserbisyo—halin sa transportasyon,komunikasyon pakadto sa pagdul-ong sang mga serbisyong sosyal.

May bastante nga manggad mi-neral ang pungsod para matukodang kaugalingon nga industriya sangasero. Sa aktwal, isa sa pinakadakunga depositong mineral sang Pilipi-nas ang salsalon. Sa tantya sang es-tado, yara sa 500 milyon tubtub isaka bilyon tonelada ang nagkalain-la-in nga klase sang dululangon ngasalsalon (iron ore) nga pwede mina-hon sa pungsod. May ara man inisang bastante nga makuhaan sangsaway, nikel kag iban pa nga mineralpara sa pagproseso sang asero. Sapihak sini, wala pa sang nagaminasang salsalon sa pungsod, dumulu-ong man ukon lokal. Sadtong Agos-to, ginpasara ang naga-isahanonnga minahan sang salsalon nga yarasa Bulacan tuga sang indi pagsunodsini sa polisiya pangkapalibutan. Gi-natuga sini ang 0.5% sang tantyanga lokal nga kinahanglanon para sasalsalon.

Subong man, wala ukon indi sig-nipikante ang industriya sang aserosa pungsod. Halos yara sa pag-umpi-sa pa lamang nga halintang ang lokalnga pagproseso sadtong dekada1950-60 sang buy-an ini sang estadoagud paburan ang mga dumuluongnga kumpanya kag iduso ang impor-

tasyon. Sandig sa dogma sang neoli-beral nga hilway nga baligyaanaysang dekada 1980, wala sang ginpa-tuman nga anuman nga tikang agudpunggan ang pagtambak sang sobranga asero halin sa iban nga pungsod.

Bangud sini, nagsara ang mgadalagku nga pabrika nga nagapro-seso sang hilaw nga asero. Nabang-karote ang madamu sa mga dalagkunga kumpanya, pareho sang Natio-nal Steel, Marcelo Steel, Iligan Steelkag Jacinto Steel. Nagluntad angpanibag-o nga buylo sa industriyasadtong dekada 1990 sa duso sangdumuluong nga mga kumpanya perobisan ang mga ini nabangkarote. Sabaylo, nagtuhaw ang mga magag-may nga pabrika nga nagatunaw nalamang sang scrap metal (asero ha-lin sa mga daan nga salakyan kagiban pa) paagi sang de-kuryente ngahurnohan (electric arch furnace).Ang mga pabrika nga ini makatugasang limitado nga klase sang mgaprodukto nga asero.

Sa subong, nagasentro lamangsa halos 50 kumpanya ang pagpro-seso sang salsalon pakadto sa gina-tawag nga "long product" parehosang kawad kag kabilya. Tanan ngaginatawag nga "flat product" pare-ho sang yero kag plantsa nga gina-import, kadam-an halin sa China. Sasubong tanan nga ginagamit ngakrudo nga asero halin sa iban ngapungsod. Yara sa 80% sang tanannga produktong asero ginagamit sakonstruksyon.

Tuga sang liberalisasyon, nag-a-rangkada indi lamang ang importa-syon, kundi bisan ang ismagling sangbarato pero mahina nga klase sangasero. Hungod nga ginapatay sang

dalagku nga burgesya ang lokal ngaindustriya sang asero paagi sangpag-import sang mga produkto ngamay lokal nga produksyon. Isa kamatingkad nga ehemplo sini angpagmaniobra sang mga negosyantesa Philippine Chamber of Commerceand Industries sining 2016 para pa-lutson ang 5,000 tonelada nga ba-rato nga asero halin sa China. Ini sapihak sang mga pagpaninguha sanglokal nga mga negosyante kagbangko nga tukuron ang isa ka dakukag moderno nga planta nga maga-tuga sang bastante nga produkto.Ginatantya nga nagalab-ot sa250,000 tonelada nga asero halin saChina ang iligal nga ginpasulod sapungsod sadtong 2014.

Kon amo, daku nga hangkat sasubong nga rehimen ang liwat ngapagpundar sang industriya sangasero. Nagadaku kag ginalaumannga magadaku pa ang kinahangla-non para diri, labi na kon idusosang rehimeng Duterte ang planosini nga pagpaobra sang mga dalan,riles kag dulungkaan kag iban panga imprastruktura. Agud maamli-gan ang lokal nga mga negosyosang asero, kinahanglan mahataganang mga ini sang nagakaigo ngakapital kag nagakabagay nga mgainsentibo kag maproteksyunan ba-tuk sa indi-alalangay nga dumulu-ong nga kumpetisyon. Kinahanglannga kakason ang mga polisiya nganagahatag sang mga insentibo ngatuman nga nagapabor sa dumulu-ong nga pagpangapital kag himuonnga layi ang ang mga tikang parapunggan ang pagtambak sang sobranga asero sa pungsod, sa ligal kagiligal nga pamaagi.

Indi lamang magaserbi nga ta-ludtod sang pungsudnon nga in-dustriyalisasyon ang industriyasang asero. Makapapagsik man inisa malapad nga sektor sang pag-manupaktura kag makatuga sangmga bag-o kag mataas nga klasesang trabaho.

Oktubre 7 , 2016 ANG BAYAN6

Adyenda sang pumuluyo sa idalum ni DuterteSA IDALUM sang rehimeng Duterte, padayon nga nagahimakas ang mga ma-ngunguma kag mamumugon sa uma para sa tunay nga reporma sa duta kagkauswagan sa agrikultura, amo man ang mga mamumugon kag empleyadopara sa disente nga sweldo kag batuk sa kontraktwalisasyon.Paghimakas para sa duta

Sining Oktubre 1, ginpahayag niRafael Mariano (Ka Paeng), sekre-taryo sang Department of AgrarianReform (DAR), nga igabasura naang iskema nga tambyolo nga gin-patuman sa Hacienda Luisita sa ida-lum sang rehimeng US-Aquino. Gin-gamit ang iskema nga ini agud idi-ngot ang duta nga dapat na ngaginpanagtag sa matuod nga mga be-nepisyaryo sini. Suno kay Ka Paeng,paga-umpisahan sa Luisita ang pag-patuman sang reporma sa duta ngatunay nga mapanginpuslan sangmga mangunguma.

Ginpaandaman man ni Ka Paengang mga kahimbon sang pamilyangCojuangco-Aquino sa iskema ngaaryendo ukon ang pag-arkila sangmga parsel sang duta nga napanag-tag na paagi sang pagpaniplang kagpagpamahog. Ginagamit sang mgaCojuangco-Aquino ang iskemang ar-yendo para liwat nga ikonsentrar saila ang duta sa asyenda kag ibalik saposisyon nga tenante ang mga ma-ngunguma. Kadungan sini, may yaraman sang panibag-o nga pagdusopara ibasura ang iskema nga stockdistribution option (SDO) sa tanannga mga asyenda sa pungsod.

Samtang, hugot nga ginapaka-malaut sang Kilusang Magbubukidng Pilipinas (KMP) ang mga maniob-ra sang National Economic Develop-ment Authority (NEDA) para ibasu-ra ang hagna sa pagpauntat sangland-use conversion (LUC), ukonpagbaylo-gamit sang duta nga agri-kultural sa sulod sang duha ka tuig.Ginkundenar sang KMP ang pagga-mit sang NEDA sa kakulangon sangpabalay para sa imol sa syudad bi-lang rason para ipadayon ang LUC.Suno sa KMP, ang yara sa likod sangpagkontra sang NEDA amo ang mgadalagku nga agalon nga maydutakag mga dumuluong nga kapitalista

nga imbolbado sa pagpatindog sangmga subdibisyon, mga "sonangpang-ekonomiya", mga pasilidadpang-ekoturismo kag iban pa ngakomersyal nga interes. Kalakip samga repasuhon sang DAR ang gin-hatag nga permiso para sa pagpa-tindog sang Clark Green City saPampanga kag MRT-7 sa Bulacannga magapalayas sa ginatos ka mgamangunguma.

Pagbato sa kontraktwalisasyonMalaka kag mahinay ang nangin

sabat sang rehimen sa mga halam-balanon nga ginaatubang sang mgamamumugon. Nagapabilin nga lap-nagon ang kontraktwalisasyon.Ginpagwa sang Department of Laborand Employment (DOLE) nga may10,000 ka kontraktwal ang nanginregular, kadam-an sa SM kag 7-11.Masobra lang ini sa 1% sang isipsang kontraktwal (416,000 suno saDOLE). Indi man bastante ang gin-himo nga pagsuspinder sa anum kaahensya sa pagtrabaho. Wala siniginalubad ang malaparan ngakontraktwalisasyon kag sa aktwalmas ginpabaskog pa ang daan nanga dalagku nga mga ahensya.

Sa pagpulong kaatubang angsekretaryo sang DOLE nga siSilvestre Bello sadtong Oktubre 3,ginkondenar sang Kilusang MayoUno (KMU) ang "solusyon nga win-win" nga ginproponer sang Emplo-yers Confederation of the Philippi-nes kag sang Department of Tradeand Industry. Suno sa KMU, walasang kinatuhay ang "solu-syon" nga ini sa daan nanga ginahimo nga pagpa-ngontrata sang mga ka-pitalista, maluwas sapagtawag sa laboragency bilang mga "serviceprovider." Gindepensahansang DTI ang kontraktwali-

sasyon sa rason nga "lehitimo" angpagkuha sang pulu-panahon ngamamumugon kag kon untaton inimadamo sang mawad-an sang tra-baho.

Ginpakamalaut sang KMU angpadayon nga pagluntad sang DOLEOrder 18-A. Ang pinakaulihi ngamga kasuguan nga ginpagwa sangahensya wala nagdula sa baylonagsusog pa sa kasuguan sini. Walaginsabat sang DOLE ang mga de-manda sang nakawelga nga mgamamumugon sa Manila CordageCompany kag Manco Synthetics Inc.sa Laguna kag Sorosoro Ibaba, saBatangas. Wala man ini sang sabatsa pagpahalin ni Lucio Tan sa mganagwelga nga mga mamumugon saTanduay Distillers, sa pihak sangkasuguan sang lokal nga opisinasang DOLE. Ginpabay-an sini angkaso sang mga mamumugon sa Na-kashin International sa Davao Citynga ginmaniobra sang lokal ngagubyerno agud ideklarar nga iligal.

Amo man, nagdistansya angsekretaryo sang DOLE nga siSilvestre Bello sa sentral nga pana-wagan sang mga mamumugon parasa dugang nga suhol. Ini sa pihaksang nauna nga mandu sang DOLEnga "tun-an" sang mga rehiyunalnga wage board ang pagdugangsang 125 across the board.

Samtang, naglunsar sang sim-boliko nga protesta ang mgakontraktwal nga empleyado sangNational Housing Authority (NHA)sa atubang sang opisina sini saQuezon City sadtong Septyembre28. Sa pagpamuno sang NHA Con-solidated Union of Employees (CUE)ginpangayo nila ang

Pagsuspinder sa mga minahan, kulang pa

sang solusyon ang mga yara saugat sang armado nga banggia-nay," suno pa kay Randall Echa-nis, katapu sang RWC-SER.

Kaangut sini, liwat nga gin-athag sang NDFP nga indi pa pag-istoryahan sa subong nga seryeang pagpanaog sang armas sangBag-ong Hangaway sang Banwa(BHB). May pagpasunod ang mgaadyenda sa negosasyon kon diinnahauna nga gina-istoryahananang para sa mga kinamatarung kagkaayuhan sang pumuluyo. Ulihi ngaadyenda sa sugilanon ang disposi-syon sang armadong pwersa.

"Kon padayon ang pagpang-himulos kag pagpamigos, ngaamag-ampo ang rebolusyonaryonggubyerno?" pamangkot ni Sison.

Liwat man nga ginpahanum-dum sang NDFP ang GRP sa obli-gasyon sini nga buy-an ang mgabilanggo pulitikal sa pungsod.Reaksyon ini sa pahayag niSilvestre Bello, puno sang GRPpanel, nga igahatag ang amnestiyasa katapusan pa sang negosasyon.

Suno kay Ka Luis Jalandoni,ang paghatag sang amnestiya pa-ra sa masobra 500 bilanggo ngayara sa listahan sang NDFP nahi-sugtan sa una nga serye sang su-gilanon sadtong Agosto. Pagtumanini sa nauna na nga mga kasugta-nan—sa Comprehensive Agree-ment on Respect for Human Rightsand International HumantarianLaw kag Joint Agreement onSafety and Immunity Guarantees.Nakasugtan sadto sang magtim-bang nga bahin nga igasumiter kayGRP Pres. Duterte ang nakahandana nga borador para diri.

Samtang, sini man ngaOktubre 6, gin-anunsyo sangpungsudnon nga pamunuan angpagresayn ni Ka Luis Jalandonibilang puno sang panel kag pag-serbi bilang senior adviser sa su-gilanon. Nagbulos sa iya si FidelAgcaoili bilang puno sang panel.Ginhingadlan man si BenitoTiamzon bilang bag-o ngamyembro sang panel.

ANG BAYAN Oktubre 7 , 2016 7

Dugang nga sweldo sang mga manunudlo, ginpanawagan

Pagsuspinder sa mga minahan, kulang pa

GINSUSPINDER kag ginapasabat sang Department ofEnvironment and Natural Resources (DENR) sadtongSeptyembre 27 ang 20 ka kumpanya sang minahan. Inimatapos mapamatud-an nga wala nagasunod ang mga inisa mga pagsulundan pangkapalibutan. Kinse sa mga ini angyara sa rehiyon sang CARAGA, kalakip ang walo nga yarasa isla sang Dinagat.

Komon sa mga ginsuspinder kag nakatalana igasus-pinder ang mga paglapas sa mga talaksan sang paglay-on,yab-ok, iligal nga pag-utod sang mga kahoy kag indi-siste-matiko nga mga pamaagi sa pagmina. Antes sini, napulo kakumpanya na ang temporaryo nga ginpasara sang DENR.

Gilayon nga ginsuspinder ang SR Metal Inc., HinatuanMining Corp., Oriental Synergy Mining Corp. kag lima pa kakumpanya. Yara sa bibi naman sang suspensyon ang Le-panto Consolidated Mining, MarcVentures Mining andDevelopment Corp., Oceana Gold Philippines, FilmineraResources Corp. kag Strongbuilt Mining Development.Anum pa ka kumpanya ang ginapatawag sang DENR paramagsabat sa pagpangusisa sang ahensya. Katunga sangmga kumpanya nga ini nagamina sang nikel.

Sa pihak nga bahin, ginsalbar sang DENR kag gintugu-tan nga magpadayon ang mga operasyon sang Philex Mi-ning Corp., Apex Mining kag ang tatlo pa ka kumpanya

SA PANGKALIBUTANON nga Adlawsang mga Manunudlo sining Oktubre5, naglunsar sang hublag-protestaang ginatos-gatos ka mga manunudlo,empleyado kag mga estudyante saMendiola sa Manila agud ipanawaganang pagpataas sang sweldo sang mgamanunudlo kag ipahanumdum kayPres. Duterte ang promisa sini ngadugang nga sweldo sadtong panahonsang kampanyang elektoral.

Suno kay Rep. Antonio Tinio, tig-lawas sang ACT Teachers Partylist,indi ambisyoso ang dugang nga P543kada bulan para sa mga bag-o ngamga manunudlo sang pangpubliko ngamga eskwelahan.

"Pareho sang militar kag pulis, ki-nahanglan man sang mga manunudloang dugang nga sweldo. Ginadusolang namon ang amon kinamatarungpara sa sweldo nga sarang makabuhi,ang mabayaran kami sang masobra sasinsilyo nga ginabaton subong" du-gang ni Tinio.

Ginkundenar naman sang Kabata-an Partylist (KPL) ang pagbuhin sabadyet sang mga kolehiyo kag uniber-

sidad sa 2017. Suno kay Sarah Elago,tiglawas sang KPL, nagtuga sang ka-balaka ang ginatantya P351.9 milyonnga pondo nga ginbuhin sang De-partment of Budget and Management(DBM) para sa maintenance kag mgaoperasyon sang 35 unibersidad kagP1.64 bilyon nga buhin para sa dugangnga imprastraktura sang mga eskwe-lahan. Suno sa iya, pwede nga manginrason ang mga pagbuhin nga ini paramagpataas sang matrikula kag iban panga balayran sang mga estudyante.

Kaangut sini, nagpasar si Elagosang House Resolution No. 393, agudiduso sa House Committee onAppropriations nga ibalik ang P351.9milyon nga ginbuhin sang DBM ngapondo para sa maintenance kag mgaoperasyon para sa 2017 pungsudnonnga badyet kag tun-an ang nagkalain-lain nga pamaagi para mahimo ngalibre ang edukasyon sa tanan nga le-bel.

Maluwas sa pondo para sa eduka-syon, ginbuhinan man sang Departmentof Agriculture sang P3.4 bilyon kag angDepartment of Health sang P31 bilyon.

seguridad sa trabaho kag mgabenepisyo bilang mga regularnga empleyado.

Masobra katunga sang2,400 empleyado sang NHAindi regular. Kadam-an sa ilamay malip-ot apang segi-seginga mga kontrata nga naka-base sa tagsa ka proyekto.Kadam-an nakatatlong pro-yekto na.

Suno kay Santillan Dasma-riñas sang COURAGE, masobrakatunga sa milyon nga emple-yado sang gubyerno indi regu-lar. Ginatawag sila nga mgaemergency hired, memorandumof agreement (MOA) worker,job order employee, kag ibanpa. Dapat magdugang anggubyerno sang mga regularnga pusisyon para mahatagansang lugar ang mgakontraktwal nga empleyado,suno sa COURAGE. Una na ngaginduso sang Department ofSocial Work and Developmentkag National Anti-povertyCommission ang regularisasyonsang mga kontraktwal sini.

sang Nickel Asia—ang Tuba Nickel Corp., Cagdianao MiningCorp., kag Taganito Mining Corp. Ang mga kumpanya ngaini madugay na nga ginareklamo sang pumuluyo kag naga-lapas sa pagsulundan sang rebolusyonaryong kahublagan.Nag-ani sang hugot nga pagpakamalaut ang Philex Miningsa Pacdal sa probinsya sang Benguet sang mabuyayag angpagtambak sini sang lagtok kag basura sang minahan sakalapit nga mga suba. Hugot naman ang pagpamatuk sangmga Lumad sa Apex Mining sa Compostela Valley bangudsang pagkaguba sang duha ka importante nga suba sa lugartuga sang mga operasyon sini. Ginpamatukan man nila angtuyo sang kumpanya nga maghimo sang open-pit mining saila nga ansestral nga kadutaan. Samtang, nangin targetsang atake sang Bag-ong Hangaway sang Banwa ang Ta-ganito kag duha pa ka minahan sadtong 2011 tuga sangmalapnagon nga pagguba sang kabukiran kag kadagatansang CARAGA.

Matapos mapaggwa ang mandu, ginsaway sang BayanMuna-CARAGA kag CARAGA Watch ang padayon nga ope-rasyon sang Claver Mineral Development Corp. (CDMC) sapihak sang mandu sang DENR nga ipasarado ini. Makapila kabeses na nga ginasuspinder ang mga operasyon sang kum-panya pero permi ini ginapahanugutan sang lokal nga opisi-na sang DENR nga magluwas sang duta nga may dulang (o-re). Ang CDMC ginpanag-iyahan ni Kong. Prospero Pichay.

Oktubre 7 , 2016 ANG BAYAN8

Ika-44 tuig nga anibersaryo

sang Layi Militar, gindumdum

MASOBRA 2,000 raliyista ang nag-tipon sa tiilan sang Mendiola sa Ma-nila sadtong Septyembre 21 paradumdumon ang ika-44 tuig nga ani-bersaryo sang pagpatuman sangdiktaduryang Marcos sang Layi Mili-tar. Nagtambong sa paghulag angmga konsultant sang National De-mocratic Front of the Philippines ngaginhilway sadtong Agosto. Panawa-gan sang mga raliyista ang gilayonnga paghilway sa tanan nga bilanggopulitikal nga ginhunong sa himu-hi-mo nga mga kasong kriminal.

Suno sa SELDA, grupo sang anaymga detinido, ang pagluntad sangmga bilanggo pulitikal salin pa sanglayi militar. Dapat untaton na sangestado ang pagpanginwala nga mayara sang mga bilanggo pulitikal ukonmga indibidwal nga yara sa deten-syon bangud sang ila nga pagpatipulitikal. Sadtong panahon sang LayiMilitar, naglab-ot sa 120,000 angmga bilanggo pulitikal. Sa subong,yara sa 525 sila nga nakabilanggo sanagkalain-lain nga prisohan sapungsod. Kadam-an sa ila mga ma-ngunguma nga gin-akusahan ngatagasuporta sang Bag-ong Hanga-way sang Banwa.

Mga gintingub nga ehersisyo-militar, pagatapuson na

Lider mangunguma sa Palawan, ginpatay

GINKUNDENAR sang KilusangMagbubukid ng Pilipinas (KMP) angpagpatay sa isa ka lider mangu-nguma sa Coron, Palawan sadtongSeptyembre 20 sa tuyo nga paun-taton ang pagtanum sang mga ma-ngunguma sa sulod sang 39,000ektaryang Yulo King Ranch (YKR).

Ginluthang si Arnel Figueroasang ginkompronta niya ang mgagwardya sang Bureau of AnimalIndustry kag mga tropa sang Mari-nes nga nagaguba sa pananumsang mga mangunguma.

Suno sa KMP, ginahimo nga tu-luntungan sang mga dalagku ngaagalon nga mayduta kag mga ma-nuglanggab sang duta ang kawa-wad-on sang programa para sa tu-nay nga repormang agraryo agudpabaskugon ang ila kontrol sa YKR.Ginagamit sang mga ini ang mgabayaran nga goons, mga gwardyapangseguridad kag mga pwersasang estado sa pag-atake sa mgamangunguma.

Ginaduso sang nagkalain-lainnga mga organisasyon sang ma-ngunguma nga ipaidalum sa repor-ma sa duta ang 8,000 nga bahinsang YKR. Suno sa KMP, may isa kalibo nga baka lamang ang nagapa-

nginpulos sa rantso bilang pastu-han. Sa pihak nga bahin, linibo kamangunguma ang nagaantus sangkaimulon, gutom kag wala sangikasarang sa pang-ekonomiya ngaaktibidad kag pagkabastante sakaugalingon.

Ginlibre sang bogus nga re-porma sa duta ang YKR bangudwala kuno nagakabagay sa pagpa-nguma, apang antes pa man gin-deklarar nga pastuhan sang gub-yerno sadtong 1975 may pila na kadekada ini nga ginatalauma sangmga mangunguma. Nagasaylo-saylo lamang ang kontrol sang YKRhalin sa kroni ni Marcos, tubtub sanagkalain-lain nga ahensya sanggubyerno sang nagbulos nga mgarehimen.

Suno pa sa KMP, bangud sapagkontrol sang gubyerno sa YKR,ginpalayas ang mga tumanduk ngaTagbanua, Calamianes kag Cuyoninagud hatagan-dalan ang mga ne-gosyo nga pastuhan, agro-forestry,turismo kag iban pa. Ginpakat manang Marine Battalion LandingTeam-4 sa ginaagawan nga dutaagud ipiton ang mga mangungumakag setler nga nagapakigbato parasa ila nga kinamatarung sa duta.

SADTONG SETYEMBRE 28, gindeklarar ni Pres. RodrigoDuterte sang GRP nga pagatapuson na niya ang paghi-wat sang gintingub nga mga paghanas-militar sa tungasang US kag Pilipinas. Sandig sa iya nga pahayag, angPhilblex, nga natalana nga ilunsar sa Oct 4-12, ang ma-ngin ulihi nga paghanas nga igalunsar sang US sa pung-sod sa sulod sang iya nga termino. Ang Philblex ang ika-tatlo nga daku nga gintingub nga paghanas-militar sa tu-nga sang duha ka pungsod subong nga tuig.

Gamit ang Visiting Forces Agreement, padayon nanga naglunsar ang US sang mga paghanas sa pungsodhumalin sang dekada 2000. Nag-agi sa nagkalainlain ngaporma kag pangalan ang mga paghanas (PALAH, EODXukon Explosive Ordinance Disposal, SALVEX ukon Salva-ge Exercise, MARSUVEX ukon Maritime SurveillanceExercise, Balance Piston, Teak Piston, Handa Series kagFlash Piston) antes makonsolida sa masangkad kag da-lagkuan nga mga paghanas pareho sang Balikatan,CARAT (Cooperation Afloat Readiness and Training) kagPhilblex (Amphibious Landing Exercises). Maluwas diri,

ginlunsar man ang nagkalain-lain nga mga magagmaynga paghanas, pareho sang platun-sa-platun nga combattraining kag mga gintingub nga paghanas sa tunga sangPilipinas kag iban pa nga pungsod sa Asya sa idalum sangdireksyon sang US.

Kada tuig, masobra 125 ka mga multilateral kag bi-lateral nga paghanas ang ginalunsar sa tunga sang mgapwersa sang armadong hukbo sang Pilipinas, mga tro-pang Amerikano kag iban pa nga hukbo nga papet kagkaalyado sang US sa nagkalain-lain nga bahin sang Asya.Ang mga paghanas nga ini yara sa sentro sang estrate-hiya sang US para permanente nga makapabilin sa Asya,makasulod sa mga teritoryo sang mga soberanong pung-sod kag mapaluntad ang pagpakita sang kusog sa China.Ginapahugot sang mga ini ang chain-of-command sa tu-nga sang yunit-militar sang US kag mga papet sini ngahukbo sa Asia sa hapin sang "interoperability." Kadu-ngan sini, nagahimo sang masobra 700 pagdungka (portvisit) ang mga barko nga panggyera sang US sa nagkala-in-lain nga bahin sang Asya.

ANG BAYAN Oktubre 7 , 2016 9

Ang mga interes sang USsa pagsakop sa Pilipinas

Sang nagligad nga semana, halos ad-law-adlaw ang pagpakamalaut kag

banat ni GRP President Rodrigo Duterte sa domi-nasyon kag pagpasilabot sang US sa pungsod. Sa

iya nga pamulong-pulong sa Bacolod City siningOktubre 2, ginkundenar niya ini sa paghambal nga

"Dinambong nila ang manggad sang pungsod sa kahalitan sang pumuluyo.”Antes sini, ginpakamalaut niya ang pagmaniobra sang US sa piso sa tuyo

nga paluyahon ang lokal nga ekono-miya. Suno sa iya, indi magutom angmga Pilipino kon madula ang "bulig"sang US. Sining Oktubre 6, ginhang-kat niya ang US kag EU nga bawion nanila ang ila nga ayuda bangud indi gidsiya magluhod sa mga ini.

Sa atubang sini, importante ngamas madalum nga mahangpan angnagkalain-lain nga patag sang domi-nasyon sang US nga madugay na ngaginapakigbatuan sang mga patriyoti-ko kag pungsudnon demokratiko ngapwersa. Kalakip diri ang patag sangekonomiya, nga puno nga kabangda-nan sang pagpanakop sang US sapungsod.

GINSULOD SANG US ang Pilipinassadtong ulihi nga bahin sang ika-19nga siglo bilang isa ka nagatuhawnga kapitalistang gahum. Ginsumasadto ni John F. Miller, isa ka Ameri-kano nga senador, ang rason sa pag-panakop sang US sa Pilipinas. Sunosa iya, "Subong na ang panahon ngakinahanglan sang mga bag-o ngamerkado...agud padayon nga mag-andar ang aton nga mga pabrika."

Sa panahon nga ini, sulunud-sunod nga ginkontrol sang US angCuba, Puerto Rico, Hawaii, Guamkag Pilipinas. Sa pagsulod sang bag-ong siglo sadtong 1900, gindusosang nagkalain-lain nga upisyalsang US nga yara sa Asya, amo mansang mga kapitalista, ang pagsakopsang Pilipinas bangud pabor ini saila mga interes. Naga-umpisa palang ang inaway sang US kag Espan-ya sa Manila Bay sadtong 1898,nagpadala gilayon ang AmericanTreasury Department sang mga ka-gawad sini agud maghimo sang "Pa-

hayag kaangut sa KahimtanganPangpinansya kag Pang-industriyasang Pilipinas." Matapos ang pila kaadlaw, ang heyologo naman angginpadala sang US agud magsurbeysang mga metal kag mineral, langiskag iban pa nga duna nga manggadsang pungsod. Maluwas sa bubonsang barato nga hilaw nga mater-yales kag masobra pito ka milyonnga populasyon nga pagabubuansang surplas nga kapital kag balak-lunon, nakita man sang mga nego-syanteng US nga magaserbi ang Pi-lipinas bilang tuluntungan sa pag-lab-ot sa merkado sang China kagiban pa nga bahin sang Asya.

Daku ang nangin impluwensyasang mga dalagku nga negosyongAmerikano sa pagsakop sa Pilipinas.Isa diri ang American Sugar Refi-ning Company (Sugar Trust), angmonopolyong kumpanya sa kalamaysa US sa panahon nga ini. Sa pag-duso sang kumpanya, nalibre samataas nga mga buhis ang gina-im-port sini nga kalamay sa Pilipinas.Ini bangud teritoryo sang US, walaginakabig nga imported ang kalamaynga ginkuha nila sa pungsod. Gamitang imperyalistang estado, ginhu-gakom sang Sugar Trust ang ma-sobra 22,000 ektaryang tubuhan saMindoro, paagi sa pagdeklarar ngaindi ini pangpubliko nga duta.

Kasunod sini, nagbuylo na angpagpanglanggab sang duta gamitang sunod-sunod nga mga ginpasarnga layi sadtong 1902, pareho sangLand Law kag Philippine Bill of 1902,kag ang sistemang Torrens ngapagpatitulo sang duta.

Sa malapad nga tanuman sangtubo, ginpuga ang nagapadaku nga

bulto sang manggad sa duta paaagisang malubha nga pagpanghimulossa mga sakada. Naghalog ang US samga asyendero kag ginbalewala angreporma sa duta. Agud labi pa ngaganyaton ang pagtutok sa mgapang-eksport nga pananum, manubokon indi man wala sang buhis ngagin-imponer sa mga asyenda kagmga produkto sini.

Sa Payne-Aldrich Act sadtong1909, nagtaas sang 300,000 tone-lada sang tubo ang kota nga gintugasang mga asyenda para sa US. Satagsa ka tuig ginpataas sang kolon-yal nga gubyerno ang produksyonsang hilaw nga materyales, nganagpalubha man sang pagpanghi-mulos. Halin sa P7 milyon nga balorsang eksport nga hilaw nga mater-yales sadtong 1900, naglab-ot ini sahalos P170 milyon sadtong 1940pakadto sa US, nga amo na sadtoang nagapanguna nga destinasyonsang mga barato nga eksport sangpungsod. (Sadtong 1933, sa US na-gakadto ang 83% sang mga eksportsa Pilipinas.) Samtang, sa sulod sangtatlo ka tuig, 1910-1913, nagdakusang 473% ang mga import nga halinsa US. Sa panahon nga ini, ang USna ang nagapanguna nga eksportersang Pilipinas.

Ginpunggan sang kolonyal ngabalaligyaanay ang industriyalisasyonkag sa baylo ginpabaskog ang gahumsang mga agalon nga mayduta. Pa-bor sa mga manugsakop ang siste-mang asyenda nga amo ang naga-tuga sang mga hilaw nga materyalespara sa kapitalistang produksyon.Naglapnagon ang kawawad-on sangduta para sa nagatalauma samtangginpalapad pa sang asendero ang ilamga kadutaan kag ginpasingki pasini ang pagpanghimulos agud ma-kabenepisyo sa pagpakigbaligyaanaysa US. Sa pulitika, ang mga asyen-dero ang pinakamasaligan nga alya-do sang mga kolonyalistang Ameri-kano kag nag-uyat sang mga pusi-syon sa gubyerno.

Oktubre 7 , 2016 ANG BAYAN10

Pagdumdum sa Pag-alsang Balangiga

Sadtong Setyembre 28, gindumdum sang pumuluyo ang ika-115 nga ani-bersaryo sang madinalag-on nga pag-alsa sang pumuluyo batuk sa

mananakop nga US sa Balangiga, Eastern Samar. Sa okasyon nga ini,nagpahayag ang National Democratic Front-Eastern Visayas(NDF-EV) sang pagkalipay sa tindog ni Pres. Rodrigo Dutertebatuk sa subong pagpasilabot sang US sa pungsod.

Suno kay Fr. Santiago "KaSanny" Salas, tagpamaba sangNDF-EV, handa nga makigtaktikalnga alyansa ang NDFP sa gubyer-nong Duterte sa balayon sang su-bong nga negosasyon pangkalinu-ngan. Ginahandum ang madina-lag-on nga negosasyon agud ma-lab-ot ang mga repormang sosyo-e-konomiko, kalakip na ang pagtapossa neoliberal nga kontrol sang US saPilipinas.

Ginadumdum sang mga pumulu-yo sang Balangiga ang pag-alsa satuigan nga pista sa diin ginapasun-dayag sang mga pamatan-on angaway sa mismong lugar nga ginta-buan sini. Ginapalab-as sini sa diwasang pumuluyo ang kadalag-an nganaagum paagi sa paghiliusa kagpagbato.

"Ang Pag-alsang Balangiga ka-dalag-an para sa mga makibanwa-hanon nga Pilipino, kag ang ginata-wag nga "Balangiga massacre" indikahimuan sang mga Pilipino kundiiya sang mga tropang US nga nagti-malos-patay sa 50,000 pumuluyo saamo nga banwa kag iban pa nga ba-hin sang Samar," suno kay Fr. Sa-las. Gani ang Pag-alsang Balangigadugang nga pangkasaysayang su-porta sa paghatag-igtalupangod samga kalakasan sang US sa Minda-nao sadtong panahon sang InawayPilipino-Amerikano kag mangin pag-katapos sini, dugang niya.

Pagbato sang mga BalangiganonAgosto 11, 1901, sang ginsulod

sang Company C, 9th U.S. Infantryang Balangiga. Nagkampo sila saplasa, gin-gamit ang mga edipisyosang banwa kag ang simbahan, gin-bastos ang mga kababaihan, pilitnga ginpatrabaho ang mga tawo kaggindumilian nga magpangita sangpangabuhian. Ginhunong ang 143

kalalakihan ngaBalangiganon samga kahoy ngatangkal sa diin bilognga gab-i sila nga nakatindog saulan kag ginadul-ungan lamangsang tubig sang mga kababaihan.Kon may nagaluya ukon nagamasa-kit, ginapabuslan lamang ini sangiban nga residente.

Temprano pa sadtong kaagahonsang Septyembre 28, 1901, duha kagrupo sang kalalakihan nga naka-suksok sang bayo pangbabaye angnakapusisyon na sa simbahan kagsa may kusina sang mga suldadobitbit ang mga binangon kag punyalnga gintago sa ila nga saya, sa isaka lungon, kag sa bayong nga gina-sag-uban sang tubig.

Pagbagting sang mga kampanasang simbahan sang alas-5 sangaga, nagsalakay sila nga gindunga-nan sang mga pumuluyo gamit angmga binangon, kutsilyo, piko,pangbalbal kag iban pa nga lokal ngaarmas batuk sa mga ripleng Kragsang mga suldadong Amerikano.Gin-utod ang mga higot sang toldanga nakaatop sa kusina kon diin na-gapamahaw ang mga suldado kagginpanglabo ang mga napukot sasulod sang nabagsak nga tolda. Na-patay ang 44-48 suldado nga Ame-rikano, kag nagpalagyo sa isa kabaroto ang mas o menos 20 ka pila-son. Nakakumpiskar ang mga Pilipi-no sang 100 ka riple kag 28,000 kabala halin sa mga Amerikano.

Bisan may pila ka suldadongAmerikano ang nakabato kag 28 kaPilipino ang napatay, nabutang sakasaysayan ang Pag-alsang Bala-ngiga bilang isa sa pinakamalubhanga pagkapyerde sang US sa nagai-sahanon nga engkwentro sa Pilipi-nas. Tubtub sa subong, ginatago samga upisyal nga kasulatan sang

gubyernong US ang aktwal ngakaswalti nila sa away nga ini.

Nag-ayuda ang Company Gsang 9th Infantry paaagi sang mgamasinggan kag kanyon, pero orga-nisado na nga nakapanago ang mgapumuluyo. Baynte ka residente nganalab-otan nila sa kilid sang banwaang gindakop, dinala sa plasa, gin-bubuan sang petrolyo kag ginsunog.Ginsunog ang tanan nga mga kaba-layan.

Ginkuha sang mga tropangAmerikano ang mga kampana sangsimbahan bilang dambong sanginaway. Sa subong nakadispley angduha ka kampana sa Warren AirForce Base sa Cheyenne, Wyoming,samtang ang isa yara sa South Ko-rea, kag indi pagbuy-an sang gub-yernong US sa pihak sang madamonga apela nga dapat ibalik ang mgaini sa pumuluyo sang Balangiga.

Polisiyang pangkalakasansang mga tropang US

Upisyal nga polisiya sang gub-yernong US ang kalakasan sa gyerasini batuk sa pumuluyong Pilipino. SiPres. Theodore Roosevelt sang USmismo ang nagmandu sang "pasipi-kasyon" sa Pilipinas nga ginpatumanni Gen. Jacob Smith sa Samar. Bilangpagtimalos sa ila malubha nga pag-kapyerde, nagmandu ang heneralnga "kill and burn" ukon patyon kagsunugon agud himuon nga "howlingwilderness" ukon "naga-ungol ngakagulangan" ang Samar, kon diin"indi mabuhi bisan isa ka pispis".Malaparan nga ginmasaker ang ta-nan nga maabutan nga lalaki lampasnapulo ka tuig ang edad kag ginsu-nog ang tanan nga mga kabalayan.

ANG BAYAN Oktubre 7 , 2016 11

Ginlagas ang nakapalagyo nga pari nga nagpabag-ting sang kampana tubtub madakop siya sa Tanawan, sakaiping nga probinsya sang Leyte. Gindala siya sa Calbi-ga, Samar, kag didto ginturtyor. Nakadungan niya angiban pa nga ginpangdakup nga pari sa mga banwa sangCatubig kag Basey, nga naglunsar man sang mga pag-al-sa pareho sa Balangiga.

Gintupungan sa nagkalain-lain nga bahin sang pung-sod ang polisiya sang kalakasan. Ginmandu ni Brig. Gen.James Franklin Bell nga himuon nga isa ka "desert was-te" ukon disyertong wala sang nagakabuhi ang Luzonkon diin pulo-pulo ka libong pumuluyo ang ginpatay, ma-damo nga mga banwa ang ginsunog, ginhamlet, labi naang mga probinsya sang Batangas kag Laguna. Amo mansini ang natabo sa kampanyang masaker kag pagsunog niHen. Hughes sang Iloilo kag Capiz sa Panay kon diin wa-la'y patugsiling nga ginpamatay ang mga kababaihan,

mga bata kag tigulang.

Nagapadayon ang kalakasan kag pagbatoNagapabilin tubtub sa subong ang polisiya nga pag-

panakop kag kalakasan sang imperyalismong US indi la-mang sa Balangiga kundi bisan sa bug-os nga Pilipinaskag sa bilog nga kalibutan kabahin na ang Iraq, Syria,Afghanistan kag iban pa.

Nagpanawagan ang NDFP-EV sa mga pumuluyo, labina sa mga pamatan-on, nga manindugan batuk sa imper-yalismong US kag ipakigbato ang pungsudnon nga kahil-wayan kag demokrasya. "Padayunon naton ang wala panatapos nga rebolusyon sang aton nga mga rebolusyo-naryong katigulangan nga nagbato sa mga tropang US saBalangiga. Magpatapu sa Bag-ong Hangaway sang Banwakag pangapinan ang pungsod batuk sa imperyalismong US,pasismo, kag tanan nga reaksyon," pahayag ni Salas.

Kasugtanan pangkalinungan sa Colombia, ginbasura

Nangin wala'y kapuslanan ang negosasyon pangkalinungan sa tunga sanggubyernong Santos sa Colombia kag sang Rebolusyonaryong ArmadongPwersa sang Colombia (FARC) matapos ibasura paagi sa isa ka plebisito sad-tong Oktubre 2, ang pinal nga kasugtanan nga ginpirmahan sang duha ka ba-hin sa boto nga 50.2% kontra 49.7%.

Ang nasambit nga kasugtananginpirmahan sadtong Septyembre26 sa Cuba antes ginplastar sa ple-bisito. Apat ka tuig ini nga gin-is-toryahan sa mga negosasyon ngaginhiwat sa Cuba kag ginpatung-ansang gubyernong Norway. Tuyo sininga tapuson ang 52 ka tuig nga ar-madong pagbato sang FARC.

Ang pinal nga kasugtanan, saesensya dokumento sang kapitula-syon o pag-ampo sang FARC. Gi-naplastar sini ang proseso sangpagdis-arma kag pagbungkag sangFARC kag transpormasyon sini saisa ka ligal nga partido. Ginapaida-lum sini ang FARC sa proseso ngadumalahan sang reaksyunaryonggubyerno sang Colombia.

Sa idalum sang nakasugtan, ta-nan nga mga armadong hangawaysang FARC pagatipunon sa sulodsang 23 ka temporaryo nga hamletukon sona para sa "normalisasyon"nga pagadumalahan sang UnitedNations. Nakabutang man diri ngasa sulod sang anum ka bulan, angmga pusil kag iban pa nga armasigarehistro kag pagakolektahonsang United Nations. Ang mga nati-pon nga armas pagagub-on kag hi-

muon nga mga munumento.Ang mga narehistro nga ha-

ngaway igapaidalum sa imbestiga-syon agud hibaluon kon may krimi-nal sila nga salabton kaangut sangmga paglapas sa tawhanon nga ki-namatarung.

Samtang, ang mismong FARCigatransporma sa isa ka ligal ngapartido. Paga-hatagan ini sangtigtatlo ngapwesto sa ma-taas kag manubonga kapulungansang parlya-mento sang Co-lombia pero walasila sang kinamatarungsa pagboto. Himuon ini nga li-ma ka pwesto sa 2018 kag 2022apang paga-obligahon na nga mag-padalagan sa eleksyon sa mga ma-sunod pa nga termino.

Ginasaway ang kasugtanan ngaginpirmahan sang mga lider sangFARC kay wala ini sang mapuslanonnga kaundan para sa pabag-o sangsistemang pangkatilingban. Anghalambalanon sang reporma sa du-ta ukon pagbugkag sang mga mo-

nopolyo, nga amo ang mitsa sangpag-alsa sadtong 1964 nga nagbun-ag sang FARC, wala maagum sa ka-sugtanan. Ang kaundan lamangsang kasugtanan amo ang promisanga proyektong pang-imprastrak-tura sa kaumhan nga pagadumala-han sang mga lider sang FARC.

Ang kasugtanan ginpasulodsang FARC matapos ang pila ka tuignga wala untat nga opensiba sanggubyernong Colombia nga gin-ayu-

dahan sang militarsang US sa ngalan

sang gyerakontra-druga.Nabalita nga

may mas omenos 8,000 ha-

ngaway ang FARCsa subong.

Sa pihak sangkasugtanan nga tu-man ka bangian ba-

tuk sa FARC, ginkontra ini sang mgareaksyunaryo nga kasumpong nganagapungko nga gubyernong San-tos. Pangunahon nga nangampanyakontra sa kasugtanan si AlvaroUribe, ang nagligad nga presidentesang Colombia.

May yara sang indi magnubo saduha pa ka armadong grupong ge-rilya sa Colombia. Nagareplektar inisang malubha nga krisis kag bang-gianay sang sahi sa pungsod.