Embed Size (px)
Citation preview
NOT
Edukasyon
sa Pagpapakatao
Unang Markahan, Linggo 5 at 6 -
Modyul 3
Lipunang Pang-Ekonomiya
Department of Education ● Republic of the Philippines
11
9
Edukasyon sa Pagpapakatao - Baitang 9
Alternative Delivery Mode
Unang Markahan, Linggo 5 at 6 - Modyul 3: Lipunang Pang-Ekonomiya
First Edition, 2020
Republic Act 8293, section 176 states that: No copyright shall subsist in anywork of
the Government of the Philippines. However, prior approval of the government agency or
office wherein the work is created shall be necessary for exploitation of such work for profit.
Such agency or office may, among other things, impose as a condition the payment of
royalty.
Borrowed materials (i.e., songs, stories, poems, pictures, photos, brand names,
trademarks, etc.) included in this book are owned by their respective copyright holders.
Every effort has been exerted to locate and seek permission to use these materials from
their respective copyright owners. The publisher and authors do not represent nor claim
ownership over them.
Published by the Department of Education – Division of Iligan
Schools Division Superintendent: Roy Angelo L. Gazo, PhD., CESO V
Mga Bumuo ng Modyul
Author: Aga Christy A. Dologmandin
Content and Language Evaluators: Airlene B. Lagas, MAPM and
Judith V. Esmillaren, MEd
Design and Lay-out Evaluator: Ernida A. Lucagbo, MAEd
Editor: Maria Tita Y. Bontia, MARE, MEd, MT I
Illustrator/Photographer: Maria Tita Y. Bontia, MARE, MEd, MT I
Aga Christy A. Dologmandin, Ernida A. Lucagbo, MAEd
Management Team
Chairperson: Roy Angelo E. Gazo, PhD, CESO V
Schools Division Superintendent
Printed in the Philippines by
Department of Education – Division of Iligan City
Office Address: General Aguinaldo, St., Iligan City
Telefax: (063)221-6069
E-mail Address: [email protected]
Co-Chairperson: Nimfa R. Lago, PhD, CESE
Assistant Schools Division Superintendent
Members: Henry B. Abueva, EPS, OIC-CID Chief
Amelita M. Laforteza, Division EsP Coordinator
Sherlita L. Daguisonan, LRMS Manager
Meriam S. Otarra, PDO II
Charlotte D. Quidlat, Librarian II
Edukasyon
sa Pagpapakatao
Unang Markahan, Linggo 5 at 6–
Modyul 3
Lipunang Pang-Ekonomiya
Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda ng mga guro sa EsP
Junior High School sa Dibisyon ng Iligan. Hinihikayat namin ang mga guro
at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at
mungkahi sa [email protected].
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
9
This page is intentionally blank
Talaan ng mga Nilalaman
Mga Pahina
Pangkalahatang Ideya …………………………..........….................... i
Nilalaman ng Modyul …………………………..........….................... i
Pangkalahatang Panuto …………………………..........….................... ii
Mga Icon na Ginagamit sa Modyul ......………………………........................... iii
Alamin …………………………..........….................... 1
Subukin …………………………..........….................... 2
Balikan …………………………..........….................... 3
Tuklasin …………………………..........….................... 3
Linangin …………………………..........….................... 4
Suriin …………………………..........….................... 4
Pagyamanin …………………………..........….................... 7
Isaisip …………………………..........….................... 7
Isagawa …………………………..........….................... 8
Buod …………………………..........….................... 10
Tayahin …………………………..........….................... 10
Susi ng Pagwawasto …………………………..........….................... 12
Sanggunian …………………………..........….................... 12
This page is intentionally blank
i
Pangkalahatang Ideya ng Edukasyon sa Pagpapakatao 9
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa lipunan
at paggawa bilang paglilingkod tungo sa tamang pagpili ng kurso o hanapbuhay na
magiging makabuluhan at kapaki-pakinabang sa kaniya at sa lipunan.
Mula sa: Kagawaran ng Edukasyon. K to 12 Gabay Pangkurikulum ng Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 1-10.
(Pasig City: Kagawaran ng Edukasyon, 2016).
Nilalaman ng Modyul
Ang modyul na ito ay nagsisimula sa pagpakikilala ng paksa at pagpauunawa sa
mga mag-aaral ng halaga ng pagkatuto mula rito. Sumunod nito ang pagtataya ng kaalaman
ng mag-aaral tungkol sa paksa batay sa anim (6) na antas ng Blooms Taxonomy ng
Layuning Kognitibo. Nakabatay sa nilalaman ng babasahin sa Suriin ang mga paksa ng
bahaging Subukin. Sinusundan ito ng pag-uugnay ng pagkatuto mula sa nagdaang modyul
at ng kasalukuyang modyul sa bahaging Balikan.
Narito ang apat (4) na pangunahing bahagi ng modyul: Ang bahaging Tuklasin ay
tumataya sa mga dating kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paksa na nakabatay sa
kanilang karanasan upang matukoy ng guro ang kanilang mga maling kaalaman
(misconceptions). Tinutugunan ng bahaging ito ang unang Pinaka-Esensiyal na Kasanayang
Pampagkatuto (PKP1), na nakatuon sa pagsukat ng Kaalaman (Knowledge) sa Blooms
Taxonomy.
Ang bahaging Linangin ay tumutulong sa mga mag-aaral sa pagsagot sa
Mahalagang Tanong (MT) at paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang mga
kaalaman ng mag-aaral na hango sa karanasan. Tinutugunan ng bahaging ito ang
ikalawang Pinaka-Esensiyal na Kasanayang Pampagkatuto (PKP2), na nakatuon sa
pagsukat ng Pag-unawa (Comprehension), Pagsusuri (Analysis) at Ebalwasyon (Evaluation)
sa Blooms Taxonomy.
Ang bahaging Suriin ay binuo ng isang babasahin na naglalaman ng mga kaalaman
at malalim na paliwanag sa paksa batay sa mga disiplina ng EsP– ang Etika at Career
Guidance na nakaankla sa expert system of knowledge. Tinutugunan ng bahaging ito ang
ikatlong Pinaka-Esensiyal na Kasanayang Pampagkatuto (PKP3), na nakatuon sa pagsukat
ng Pag-unawa (Comprehension), at Pagbubuod (Synthesis) sa Blooms Taxonomy. Gabay
ito ng mga mag-aaral sa pagsagot sa dalawang Gawain sa Pagyamanin.
ii
Ang bahaging Isagawa ay pagtataya ng mga kaalaman, kasanayan, at pag-unawa ng
mga mag-aaral sa pamamagitan ng paglalapat ng mga pagkatuto sa mga sitwasiyon ng
buhay. Tinutugunan nito ang ikaapat na Pinaka-Esensiyal na Kasanayang Pampagkatuto
(PKP4), na nakatuon sa pagsukat ng Paglalapat (Application) at Paglikha (Creating) sa
Blooms Taxonomy.
Mula kay: Luisita B. Peralta, “Power Point Presentation,” May 6, 2019, 49-57.
Pangkalahatang Panuto
Ang modyul na ito ay sadyang binuo upang maunawaan mong mabuti ang mga aralin sa Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 9 kahit hindi ka makapasok sa paaralan nang regular. Upang maging lubos ang iyong pag-unawa sa mga nilalaman ng aralin, sundin mo nang tapat ang sumusunod na tagubilin:
1. Pumunta sa isang takdang lugar ng inyong bahay, silid-aklatan, o anomang lugar na tahimik, ligtas, at kaaya-aya para sa pag-aaral ng iyong mga aralin.
2. Gumamit lamang ng gadget (hal. cellphone, tablet, laptop, computer) kung kinakailangan ito sa iyong pinag-aaralan. Kung hindi ito kailangan, iwasan munang gumamit o pansamantalang itabi ito upang maituon ang iyong buong atensiyon sa pag-aaral.
3. Maglaan ng kuwaderno para sa Edukasyon sa Pagpapakatao para sa mga sagot sa mga tanong sa mga gawain at mga tala (notes) ng mga konsepto mula sa bahaging Suriin. Isulat naman ang iyong mga pagninilay sa isang journal.
4. Basahin ang modyul ayon sa pagkakasunud-sunod ng mga gawain.
5. Unawaing mabuti ang nilalaman ng bahaging Alamin bago tumuloy sa ibang bahagi ng modyul.
6. Basahin at sundin ang mga panuto at ibang tagubilin.
7. Pag-isipang mabuti ang sagot sa bawat tanong bago ito isulat sa kuwaderno sa Edukasyon sa Pagpapakatao.
iii
8. Maging tapat sa iyong sarili sa lahat ng pagkakataon. Laging isaalang-alang ang iyong puso at damdamin sa pagsagot sa mga tanong. Gamiting gabay ang layuning matuto, mapaunlad ang sariling pagkatao, at makapagtapos ng pag-aaral sa lahat ng mga gawain.
9. Kung kinakailangan, magtanong sa guro, magulang, kamag-aral, kaibigan, o sa mga awtoridad sa pamayanan.
10. Maging matiyaga sa pag-aaral. Huwag mawalan ng pag-asa kahit nahihirapan.
Mula kay: Luisita B. Peralta, “MS Word,” September 26, 2017, 1-2.
Mga Icon na Ginagamit sa Modyul
Alamin Ito ay ang bahaging naglalahad ng mga layunin na
dapat makamit sa pag-aaral mo ng modyul na ito.
Subukin
Ito ay pagtatasa sa antas ng iyong kaalaman sa
tatalakaying aralin. Sa pamamagitan nito masususuri
kung ano na ang iyong alam tungkol sa bagong
tatalakaying aralin.
Balikan
Ito ay ang pagtatatag ng ugnayan sa pamamagitan ng
pagtatalakay sa mga mahahalaga mong natutuhan sa
nagdaang aralin na may koneksiyon sa tatalakaying
bagong aralin.
Tuklasin
Ito ay paglalahad sa bagong aralin sa pamamagitan ng
iba’t ibang gawain.
Suriin
Ito ay ang pagtatalakay sa mga mahahalaga at
nararapat mong matutuhan na mga konsepto upang
malinang ang pokus na kasanayang pampagkatuto.
iv
Pagyamanin
Ito ay ang mga gawain na magpapalawak sa iyong
natutuhan at magbibigay ng pagkakataong mahasa
ang kasanayang nililinang.
Isaisip
Ito ay mga gawaing magpoproseso sa iyong
mahahalagang natutuhan sa aralin.
Isagawa
Ito ay ang mga gawain na gagawin mo upang mailapat
ang iyong mahahalagang natutuhan sa mga
pangyayari o sitwasyon sa totoong buhay.
This page is intentionally blank
Alamin
Kung minsan, dumarating sa mga
magkakapatid ang tanong na "Sino ang paborito ni
Nanay" o "Sino ang paborito ni Tatay." May halong
inggit, kung minsan, ang pagpapabor ni Nanay kay
Ate o ang pagiging maluwag ni Tatay kay Kuya.
Naghihinanakit naman si Ate dahil sa tingin niya
mas malapit ang kanilang mga magulang kay
bunso. Naranasan mo na ba ito? Kung oo, ano ang
naramdaman mo? Ano ang naisip mo? Ano ang
ginawa mo?
Sadyang magkakaiba ang mga tao. May mga magagaling sa Math. May
mahuhusay sa pagdrowing. May masinop sa gamit. May marunong sa pera. May
magaganda at makikisig ang katawan kahit na hindi nag-eehersisyo. Mayroon din
namang tabain at kailangang mag-ingat sa pagkain. Dahil sa pagkakaiba-ibang ito,
hindi maiiwasan ang paghahambing sa isa’t isa. Nagkakaroon ng inggitan.
Nagkakaroon din naman ng pakiramdam ng pagiging mas angat. Natural ang
ganitong mga pakiramdam. Subalit bago lumalim ang pakiramdam at tumungo sa
sama ng loob, marahil magandang balikan ang karanasan at tingnang mabuti kung
nagkulang ba ng pagmamahal ang ating magulang o sadyang naghahangad lang
Modyul
Lipunang Pang-Ekonomiya
3
2
tayo nang higit pa. Ang karanasan sa pag-ibig ng magulang ay isang ekonomiya na
hindi malayo sa ekonomiya ng lipunan.
Sa modyul na ito ay inaasahang masasagot ang Mahalagang Tanong na: Ano
ang mabuting ekonomiya? Para saan ang ekonomiya? Handa ka na bang unawain
nang mas malalim ang lipunan? Halika na!
Sa modyul na ito, inaasahang malilinang sa iyo ang sumusunod na
kaalaman, kakayahan, at pag-unawa:
3.1 Nakikilala ang katangian ng mabuting ekonomiya.
3.2. Nakapagsusuri ng maidudulot ng magandang ekonomiya
3.3. Napatutunayan na:
a. Ang mabuting ekonomiya ay iyong napauunlad ang lahat – walang taong sobrang
mayaman at maraming mahirap.
b. Ang ekonomiya ay hindi para lamang sa sariling pag-unlad kundi sa pag-unlad ng
lahat.
3.4. Nakatataya ng lipunang ekonomiya sa isang baranggay/pamayanan, at lipunan/bansa
gamit ang dokumentaryo o photo/video journal (hal.YouScoop) (change to italic form)
Mula sa: Kagawaran ng Edukasyon. Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 9, Modyul Para sa Mag-aaral (Pasig City:
Kagawaran ng Edukasyon, 2015), 36.
Subukin
Panuto: Basahing mabuti ang tanong. Isulat ang titik ng pinakatamang sagot sa kuwaderno.
1. Sino ang nagsabi na, “bahagi ng pagiging tao ng tao ang pagkakaroon ng magkakaibang
lakas at kahinaan”?
A. Dr. Manuel Dy B. Malala Yousafzai C. Martin Luther King D. Max Scheler
2. Ano ang prinsipyong gagabay sa pamilya upang ang bahay ay magiging tahanan?
A. Prinsipyo ng Proportio B. Prinsipyo ng Lipunang Pampulitika
C. Prinsipyo ng Pagkakaisa D. Prinsipyo ng Lipunang Ekonomiya
3. Bakit mahalaga ang pagbabahagi ng yaman ng ating bansa?
3
A. Malikha ng bawat isa ang sarili ayon sa kani-kaniyang mga tunguhin at kakayahan.
B. Masiguro na ang bawat isa ay mabigyan ayon sa kaniyang mga pangangailangan.
C. Maging pantay ang mga tao sa matatanggap na yaman at walang lamangan.
D. Magkaroon ng patas na pag-unlad sa iba’t ibang lugar ng bansa.
4. Ano ang mabuting gawin ng mga tagapangasiwa ng Local Govenment Unit (LGU) upang
malutas ang problema sa kakulangan ng tubig?
A. Siguraduhing pantay ang rasyon ng tubig sa bawat barangay na nasasakupan.
B. Ayusin ang sirang tubo kung nag-uumapaw na ang tubig nito sa kalsada.
C. Siyasatin kung maayos ang mga koneksiyon ng tubo na daluyan ng tubig.
D. Maghanap ng panibagong pagkukunan ng tubig ng mga sirang tubo.
5. Alin sa sumusunod na mamamayan ang tunay na nakatali ang sarili sa bagay?
A. Pagbili ni Tito ng mga gadgets upang makapagtrabaho nang maayos at madali.
B. Hindi mabitawan ni James ang kaniyang lumang mga damit upang ibigay sa kamag-
anak dahil mayroon itong sentimental value sa kaniya.
C. Inuubos ni Earl ang kaniyang pera sa pagbili ng mamahaling imported na relo dahil
dito niya nakukuha ang labis na kasiyahan.
D. Ipinipilit ni Mina na nararapat siyang makatanggap ng tulong mula sa pamahalaan,
kahit na kaya naman niya itong bilhin at kahit hindi naman niya ito kailangan.
6. Ano ang katotohanan sa likod ng paniniwala na “ang tao ay pantay-pantay”?
A. Lahat ay may kani-kaniyang angking kaalaman.
B. Lahat ay dapat mayroong pag-aari.
C. Lahat ay iisa ang mithiin.
D. Lahat ay likha ng Diyos.
7. Paano dapat ipakita ang tamang ugnayan ng tao sa kaniyang pag-aari?
A. Sa pag-iwas na maitali ang kaniyang halaga bilang tao sa kaniyang pag-aari.
B. Sa pagpapakita na may kakayahan siyang bumili ng mga mamahaling gamit.
C. Sa pagmamayabang sa mga kakilala at kaibigan ng dami nang naimpok na pera.
D. Sa higit na pagpapahalaga sa mga ari-arian kay sa pagpapahalaga sa mismong sarili.
8. Mahalagang siguraduhin ng pamahalaan na ang bawat bahay ay magiging tahanan sa
Lipunang Pang-ekonomiya. Ano ang dapat nitong gawin?
A. Magbibigay ng tulong pinansiyal ang pamahalaan sa mga mahihirap na pamilya.
B. Pangungunahan ang pangangasiwa at pamamahagi ng patas sa yaman ng bayan.
C. Sisikapin na bigyang trabaho ang bawat kasapi kahit hindi angkop sa kakayahan nito.
D.Tutulungan ang mga manggagawa nito sa paghanap ng hanapbuhay sa ibang bansa.
9. Paano mas epektibo ang patas kaysa pantay na pagbabahagi ng yaman ng bayan?
A. Hindi pantay-pantay ang mga tao, ngunit may angkop para sa kanila.
B. Karapatan ng bawat mamamayan na matanggap ang nararapat sa kaniya.
C. Walang kakayahang magpasiya para sa sarili at sa iba ang mga mamamayan.
D. Higit na isinasaalang-alang nito ang kakayahan at pangangailangan ng bawat isa.
10. Paano maipakikita ng pamahalaan ang tamang pamamahala sa yaman ng bansa?
A. Pamamahala ng budget katulad sa isang mayamang pamilya
4
B. Pagkilos para sa pantay na pagbabahagi ng yaman sa mga mamamayan nito
C. Pangangasiwa ng yaman ng bayan ayon sa kagustuhan ng Presidente lamang
D. Pagsisiguro na ang bawat bahay ay nasusunod ang kani-kanilang mga kagustuhan
Balikan
Sa naunang modyul naunawaan mo na mahalaga ang pag-iral ng mga prinsipyo ng
subsidiarity at prinsipyo ng pagkakaisa upang matugunan o makamit ng tao ang kaniyang
pangangailangang pangkabuhayan, pangkultura, at pangkapayapaan. Binigyang-daan ito ng
pagtutulungan ng pamahalaan at ng mga mamamayan upang maipatupad ang layunin ng
lipunan. Sa modyul na ito, gagabayan ka na makita ang halaga ng tamang pangangasiwa
ng yaman ng bansa sa pag-abot ng kabutihang panlahat.
Sa modyul na ito ay inaasahang masasagot ang Mahalagang Tanong na: Ano ang
mabuting ekonomiya? Para saan ang ekonomiya? Handa ka na bang unawain nang mas
malalim ang lipunan?
Tuklasin
Gawain 1
Panuto: Naririnig mo na ba ang salitang ekonomiya? Ninanais mo bang magkaroon ng
mabuting ekonomiya ang tahanan at lipunang iyong kinabibilangan? (change the
word to narinig)
1. Isulat sa loob ng graphic organizer sa ibaba kung ano ang mga katangian ng mabuting
ekonomiya para sa iyo. (the word graphic organizer was changed in italic form)
Halimbawa:
mataas na
sahod
5
2. Pagkatapos, sagutin ang sumusunod na tanong sa iyong kuwaderno:
a. Ano-anong katangian ng mabuting ekonomiya ang naitala mo?
b. Ano ang naramdaman mo ukol dito?
c. Sa palagay mo, posible ba na makamit ito ng isang tahanan at ng isang lipunan?
Pangatwiranan.
d. Paano ka makibahagi sa pagkamit ng mabuting ekonomiya para sa inyong tahanan at
lipunan? Magbigay ng halimbawa.
Linangin
Gawain 2
Panuto:
1. Gumawa ng isang panayam o interview sa magulang o iba pang nakatatanda na siyang
namamahala sa budget ng inyong tahanan.
2. Gamitin mong gabay ng panayam ang sumusunod:
a. Magkano ang budget ng tahanan natin para sa isang buwan?
b. Ano-ano ang pinagkakagastusan sa ating tahanan?
c. May pagkakataon po ba na nagiging maganda ang budget ng tahanan? Ano ang
naidudulot nito?
d. May mga pagkakataon din po bang kinukulang ang budget? Paano po ninyo
pinagkakasya?
3. Bigyan din ng kopya nitong mga tanong ang iyong kapanayamin na magulang o
nakatatandang may hawak sa budget ng tahanan.
4. Isulat sa iyong kuwaderno ang mga sagot niya sa panayam.
5. Huwag kalimutang magpasalamat pagkatapos ng panayam.
Mabuting
ekonomiya
6
6. Pagkatapos, bumalik na sa lugar ng bahay kung saan ka nag-aaral.
Sagutin ang sumusunod na tanong sa iyong kuwaderno:
1. Ano ang naramdaman mo sa mga narinig mong sagot ng iyong magulang o ng
nakatatandang nagdadala ng budget sa inyong tahanan?
2. Batay sa panayam, masasabi mo ba na maganda ang ekonomiya ng inyong tahanan?
Ipaliwanag.
3. Kung nagiging maganda ang ekonomiya ng inyong tahanan, ano ang naidudulot nito sa
inyong lahat? Kung hindi naman nagiging maganda ang ekonomiya ng inyong tahanan
paano naman kayo naaapektuhan nito?
4. Bilang nagdadalaga/nagbibinata, paano ka makatutulong upang magkaroon ng
magandang ekonomiya ang inyong tahanan?
5. Bilang mag-aaral, ano ang nararapat mong gawin upang makatutulong sa pagpapabuti ng
ekonomiya ng bansa?
Suriin
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang sanaysay. Pagkatapos, sagutin ang mga tanong
sa Pagyamanin.
Lipunang Pang-Ekonomiya
Isang debate sa mga pilosopo ang tanong ukol sa pagkakapantay-pantay. Sa isang
panig, may nagsasabing pantay-pantay ang lahat dahil likha tayo ng Diyos, dahil tao tayo.
Isa pa, dahil kung titingnan ang tao sa kaniyang hubad na anyo, katulad lamang din siya ng
iba. Sa kabilang panig, may nagsasabi rin namang hindi pantay-pantay ang mga tao. May
mga taong mananatiling nasa itaas, dinudungaw ang mga tao sa ibaba. May mga taong
yayaman at patuloy na yayaman at may mga taong mahirap at mananatili sa kanilang
kahirapan dahil sadyang ganito ang kaayusan ng mundo.
7
Isa sa mga gitnang posisyon ay ang posisyon ng pilosopong si Max Scheler. Para
kay Scheler, bahagi ng pagiging tao ng tao ang pagkakaroon ng magkakaibang lakas at
kahinaan. Nasa hulma ng ating katawan ang kakayahan nating maging isang sino. Ang
taong matangkad ay sadyang may pangunguna sa basketbol kaysa maliliit. Ang babae ay
mas may taglay na karisma upang manghalina kaysa lalaki. May timbre ng boses ang
hinahanap upang maging tagapagbalita sa radyo. May linaw ng mata na hinihingi sa
pagiging isang piloto. Idagdag pa rito ang iba pang aspekto ng kasinohan ng tao: ang
kaniyang kinagisnan, ang pagpapalaki sa kaniya, ang mga koneksyon ng pamilya, ang
kaniyang lahi, relihiyon, at iba pa. Ang lahat ng ito ay naglalatag ng maaabot ng tao.
Ngunit, sinasabi rin ni Scheler na dahil na rin sa hindi pagkakapantay-pantay na ito,
kailangang sikapin ang pagkakapantay-pantay sa pamamagitan ng pagbabahagi ng yaman
ng bayan. Hindi dahil maliliit ang manlalaro ng basketbol hindi na siya kailanman magiging
mahusay at masaya sa kaniyang paglalaro. Hindi niya maaabot ang naaabot ng matangkad
ngunit mayroon siyang magagawa sa bukod-tangi niyang paraan na magpapaiba sa kaniya
sa matangkad. Kailangan lamang niya ng tiwala at pagkakataon.
Malabo? Gamitin nating halimbawa ang sitwasiyon sa klase. Maaaring si Elmer ang
pinakamagaling sa Math ngunit hindi nito ibig sabihin na si Elmer na lamang ang tuturuan ng
guro ng Math. Pagsisikapan pa rin ng guro na ituro ang mga tuntunin sa Math sa kapuwa
mabilis matuto at sa mga mag-aaral na kailangan ng ibayong pag-akay. Subalit, upang higit
pang mapaunlad ang husay ni Elmer, maaaring bigyan siya ng dagdag na mga Math
problems na kaniyang pag-aaralan. Tugma ito sa tinatawag ni Sto. Tomas de Aquino na
prinsipyo ng proportio, ang angkop na pagkakaloob ng naaayon sa pangangailangan ng tao.
Sa madaling salita, hindi man pantay-pantay ang mga tao, may angkop para sa kanila.
Kailangang maging patas ayon sa kakayahan, ayon sa pangangailangan.
Kung mayroon man tayong isandaang tinapay na dapat ipamigay sa isandaang tao,
ano ang pinakamabisang paraan ng pagbabahagi nito? Bibigyan ba ang lahat ng tig-iisang
tinapay o bibigyan ang mga tao nang ayon sa kanilang hinihingi? Baka may ibang busog pa
o kaya naman ay mahinang kumain. Baka may ibang may sakit o mas gutom. Hindi ba’t
pinakamabisa at masinop na paraan ang pagbabahagi ng tinapay ayon sa huling batayan?
Ang mga Pag-aari: Dapat Angkop sa Layunin ng Tao
Marahil magpipilit ang iba at sasabihing, “bakit hindi na lang ibigay ang tinapay sa
lahat at bahala na ang mga nakatanggap na ipamigay o ibahagi sa iba ang sobra sa kanila?”
Maganda ang hangarin ng ganitong pag-iisip. Umaasa ito sa kabutihang loob na taglay ng
bawat isa. Naniniwala ito sa kakayahan ng tao na gumawa ng matinong pagpapasiya para
sa kaniyang sarili at para sa iba. Ngunit may sinasabi rin ito ukol sa pagtingin ng tao sa
tinapay mula sa halimbawa sa itaas, o sa anumang yaman na ibabahagi sa mga tao, sa mas
malakihang pagtingin.
8
Una, tila tinatali ng tao ang kaniyang sarili sa bagay- ibig sabihin, kung hindi siya
makakakuha ng bagay, bumababa ang kaniyang halaga bilang tao. Kung hahayaan niya na
ang iba lamang ang mabigyan ng tinapay, para siyang nagpapalamang o para niyang
binitiwan ang tinapay na karapatan naman niya talaga. Pakiramdam niya ay nagpapaapi
siya. Mali ang ganitong pananaw. Hindi sa tinapay nagkakaroon ng halaga ang tao. Una ang
halaga ng tao bago ang tinapay. May tinapay man o wala, may halaga ang tao. May yaman
man ang tao o wala, may halaga pa rin siya bilang tao. Ang tinapay ay nariyan upang siya
ay busugin, palakasin, at paginhawahin. May pangingibabaw siya sa tinapay; hindi ang
tinapay sa kaniya. Ang kunin pa niya ang tinapay ay pagsasayang na lamang sa tinapay.
Ang pagpilit naman niyang kainin ang tinapay para masabi lamang na hindi nasayang ang
tinapay ay isang pagsira naman niya sa kaniyang sarili. Maaari pa itong dahilan ng kaniyang
pagkakasakit. Maling-mali ito.
Pangalawa, kailangan yatang balikan ang dahilan ng paggawa at pag-aari
(ownership). Bakit nga ba ako nagtratrabaho at nagmamay-ari ng mga bagay?
Nagtratrabaho ba si Tatay para ipagmayabang niya sa kaniyang kapitbahay ang kaniyang
pera? Bumibili ba si Nanay ng gamit sa bahay para ibandera sa iba ang kanilang mga
bagong appliances? Gumagawa at nagmamay-ari ang tao hindi upang
makipagmayabangan sa iba, ibagsak o pahiyain ang iba o makipagkompetisyon sa iba.
Gumagawa siya dahil nais niyang ipamalas ang kaniyang sariling galing. Nagtratrabaho siya
upang maging produktibo sa kaniyang sarili.
Napakaganda ng salitang Filipino para sa trabaho. Ang tawag natin dito ay “hanap-
buhay.” Ang hinahanap ng gumagawa ay ang kaniyang buhay. Hindi siya nagpapakapagod
lamang para sa pera kundi para ito sa buhay na hinahanap niya. Ang kaniyang pag-aari ay
hindi lamang patunay ng kaniyang pagpapagal. Ito rin ay ang mga gamit niya upang
matulungan siyang mahanap ang kaniyang buhay. Mayroon siyang videoke machine hindi
para mag-ingay kundi para magamit niya sa kaniyang pagpapahinga at muling
pagpapalakas. Mayroon siyang telebisyon hindi upang ipagmalaki ang kaniyang
kakayahang makabili ng mamahaling gamit kundi upang malibang at makakakuha ng
bagong kaalaman na makatutulong sa muli niyang pagbalik sa pagtratrabaho. Mayroon
siyang damit hindi para ipang-porma kundi dahil kailangan niya ito upang gawing
presentable ang kaniyang sarili sa trabaho at sa mga nakakasalamuha niya. Marapat na
ipaalala sa sarili na ang gamit sa paligid at yamang pinagbabahaginan ay hindi iniipon para
higit na palakihin lamang ang yaman. Nariyan ang mga ito upang umayon sa mga layunin
ng tao.
Ang buhay ng tao ay isang pagsisikap na ipakilala ang sarili. Naipakikilala ng tao ang
kaniyang sarili sa paggawa. Hindi ang yaman, hindi ang mga kagamitan na mayroon siya o
wala, ang humuhubog sa tao. Ang tunay na mayaman ay ang taong nakikilala ang sarili sa
bunga ng kaniyang paggawa. Hindi sa pantay-pantay na pagbabahagi ng kayamanan ang
tunay na kayamanan. Nasa pagkilos ng tao sa anomang ibinigay sa kaniya ang kaniyang
ikayayaman.
Hindi Pantay Pero Patas: Prinsipyo ng Lipunang Pang-Ekonomiya
9
Ito nga ang prinsipyong iniinugan ng Lipunang Pang-ekonomiya. Ang lipunang ito ay
nagsisikap na pangasiwaan ang mga yaman ng bayan ayon sa kaangkupan nito sa mga
pangangailangan ng tao. Patas. Nakatutuwang malaman na ang pinagmulan ng salitang
“Ekonomiya” ay ang mga Griyegong salita na “oikos” (bahay) at “nomos” (pamamahala).
Ang ekonomiya ay tulad lamang din ng pamamahala sa bahay. Mayroong sapat na budget
ang namamahay. Kailangan niya itong pagkasyahin sa lahat ng mga bayarin (kuryente,
tubig, pagkain, panlinis ng bahay, at iba pa) upang makapamuhay nang mahusay ang mga
tao sa bahay, maging buhay-tao (humane) ang kanilang buhay sa bahay at upang maging
tahanan ang bahay.
Ang Lipunang Pang-Ekonomiya, sa mas malakihang pagtingin, ay ang mga pagkilos
na masiguro na ang bawat bahay ay magiging tahanan. Pinapangunahan ito ng estado na
nangunguna sa pangangasiwa at patas na pagbabahagi ng yaman ng bayan. Lumilikha ito
ng mga pagkakataon na makapamuhunan sa bansa ang mga may kapital upang mabigyan
ang mga mamamayan ng puwang na maipamalas ang kanilang mga sarili sa
paghahanapbuhay. Sinisikap gawin ng estado na maging patas para sa mga nagkakaiba-
ibang mga tao ang mga pagkakataon upang malikha ng bawat isa ang kanilang sarili ayon
sa kani-kanilang mga tunguhin at kakayahan. Bilang pabalik na ikot, ang bawat mahusay na
paghahanapbuhay ng mga tao ay kilos na nagpapangyari sa kolektibong pag-unlad ng
bansa. Kung maunlad ang bansa, higit na mamumuhunan ang mga may kapital na siyang
lilikha ng higit pang mga pagkakataon para sa mga tao- pagkakataon hindi lamang
makagawa, kundi pagkakataon ding tumaas ang antas ng kanilang pamumuhay.
Hindi lamang sariling tahanan ang binubuo ng mga tao sa loob ng Lipunang
Ekonomiya. Ginagawa rin nilang isang malaking tahanan ang bansa- isang tunay na
tahanan kung saan maaaring tunay na tumahan (huminto, manahimik, pumanatag) ang
bawat isa sa pagsisikap nilang mahanap ang kanilang buhay.
Pagyamanin
Gawain 3a: Tayahin ang iyong pag-unawa mula sa babasahin sa itaas.
Panuto: Ano ang naunawaan mo sa iyong binasa? Upang masubok ang lalim ng iyong
naunawaan sagutin mo ang sumusunod na tanong sa iyong kuwaderno:
10
1. Ano ang pagkakaiba ng pantay at patas?
2. Bakit mas epektibo ang patas na pagbabahagi ng yaman ng bayan kaysa sa pantay na
pamamahagi?
3. Ano ang kaibahan ng trabaho sa hanapbuhay? Magbigay ng halimbawa at ipaliwanag ito.
4. Ano ang tamang ugnayan ng tao sa kaniyang pag-aari?
5. Ipaliwanag ang ugnayan ng pag-unlad ng sarili at pag-unlad ng bayan.
6. Paano makakapanahan ang mga tao sa loob ng Lipunang Ekonomiya?
Gawain 3b: Paghinuha ng Batayang Konsepto
Panuto: Anong mahalagang konsepto na nahinuha mo mula sa mga Gawain at babasahin?
(change the capital letter G to small letter g)
1. Bumuo ng Batayang Konsepto ng aralin.
2. Gamitin mong gabay ang Mahalagang Tanong sa simula ng modyul na ito. Pantulong sa
gagawin mo ang mga salita sa loob ng kahon sa ibaba.
napauunlad ekonomiya mayaman pag-unlad mahirap
(words ahould be placed at the center, or adjust the words)
Ang mabuting __________ ay iyong ________ ang lahat – walang taong sobrang
_______ at maraming ________.
Ang ekonomiya ay hindi para lamang sa sariling ________ kundi sa pag-unlad ng
lahat.
Isaisip
Gawain 4: Pagninilay
Panuto: Sagutin ang mga tanong na nakapaloob sa talahanayan upang lubusang
mapalawak ang iyong pagkakaunawa sa aralin. Isulat ang sagot sa kuwaderno.
Ano-ano ang konsepto at
kaalaman na pumukaw sa akin?
Ano ang aking
pagkaunawa at
reyalisasyon sa bawat
konsepto at kaalamang ito?
Ano-ano ang hakbang na
aking gagawin upang
mailapat ko ang mga pang-
unawa at reyalisasyong ito
11
sa aking buhay?
1.Tungkol sa pagkakapantay-
pantay
2. Tungkol sa pagiging patas
3.Tungkol sa Lipunang
Ekonomiya
Mula sa: Kagawaran ng Edukasyon. Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 9, Modyul Para sa Mag-aaral (Pasig City:
Kagawaran ng Edukasyon, 2015), 42-47.
Isagawa
Gawin 5: Pagganap
Panuto:
1. Panoorin ang GMA News TV segment na Kape at Balita na may titulong
“Ekonomiya ng Pilipinas, naitinuturing na 'Best Performing in Asia' ng Philippine Chamber
of Commerce” ng https://www.youtube.com/watch?v=KZAypzf8Y40.
2. Pagkatapos, sagutin ang sumusunod na tanong sa iyong journal:
a. Ano-ano ang mga bagay na nakatulong sa pag-angat ng ekonomiya ng Pilipinas?
b. Paano pinauunlad ng gawaing pagpaplano ang buhay ng isang tao?
c. Bumuo ng sariling plano kung paano mo pauunlarin ang iyong buhay gamit ang mga
paraan na kaya mong gawin sa ngayon upang makatulong ka sa pag-angat ng
ekonomiya ng Pilipinas.
3. Gamitin mong gabay ang pormat ng plano sa ibaba.
Plano ng Pagpauunlad ng Aking Buhay
Layunin: Mula ngayon tutulong ako sa pagpaaangat ng ekonomiya ng Pilipinas
12
A. Mga paraang gagawin ko ngayon sa aking buhay
(Halimbawa: Ayusin ang sistema ko ng pag-aaral sa pamamagitan ng pagkakaroon ng
iskedyul sa mga kailangang gawin upang maiwasang matukso na maglaro
ng gadget at iba pang mga tukso na hadlang sa pag-aaral ko nang mabuti.)
1.
2.
3.
4.
5.
B. Mga taong gagabay at tutulong sa akin
(Halimbawa: Mary Yoldan – ate ko na tapos na sa kaniyang pag-aaral at may trabaho na)
1.
2.
3.
4.
5.
C. Mga kakailanganin kong kagamitan
(Halimbawa: Naka-encode na iskedyul sa bond paper, perang pan-laminate at pandikit ng
naka-laminate na iskedyul sa dingding na nasa harap ng mesang ginagamit ko
sa pag-aaral.)
1.
2.
3.
4.
5.
D. Panahong ilalaan ko sa pagsasagawa ng bawat paraan
(Halimbawa: Isang buwan kong titingnan araw-araw ang iskedyul ko hanggang sa masanay
akong maging tapat sa oras ng mga gawaing nakasulat sa iskedyul ko.)
1.
13
2.
3.
4.
5.
Narito ang mga kraytirya ng pagtataya ng output sa Gawain 5:
1. Nakatutukoy ng limang konkretong paraang gagawin sa kasalukuyan bilang pagpauunlad
ng kaloob na buhay
2. Angkop ang limang konkretong paraan sa layuning tumulong sa pagpaaangat ng
ekonomiya ng Pilipinas
3. Naisusulat nang malinaw ang bawat paraang gagawin sa pagkamit ng layunin
4. Natutukoy ang mga taong gagabay at tutulong sa pagsasabuhay ng mga paraan
5. Makatotohanan ang panahong inilalaan sa pagsasagawa ng bawat paraan
Gawain 6: Pagsasabuhay
Panuto: Habang ang buong bansa ay nahaharap pa rin sa Bagong Normal o New Normal
dahil sa COVID 19, marami ang nahihirapang maghanapbuhay o magkakaroon ng
pagkakakitaan. Subalit hindi dapat maging dahilan ang sitwasiyong ito upang
mawalan ng panustos sa mga pang-araw-araw na pangangailangan. Kung kaya,
habang nasa Bagong Normal ang buong bansa, magkaroon ng diyalogo o bukas
na pag-uusap sa mga kasapi sa tahanan kung ano ang angkop na proyektong
gagawin na maaari ninyong pagkakitaan sa kasalukuyan.
1. Narito ang mga larawan ng ilang paksa para sa gagawing diyalogo.
Maliit na negosyo Gulayan sa likuran ng
bahay
Gulayan sa mga plastic
na sisidlan
2. Gamiting gabay ang sumusunod na hakbang para sa diyalogo:
14
a. Batay sa inyong kakayahan (Halimbawa: perang kakailanganin, lugar na
mapagtaniman), pumili ng proyekto ng programang pangkabuhayan (livelihood
program) na gagawin.
b. Magtala ng mga paraan kung paano simulan ang proyekto.
c. Pagkasunduan kung sino sa kasapi ng tahanan ang mamumuno sa pagsasagawa ng
proyekto.
d. Mahalagang matumbok at maging malinaw sa lahat kung kailan simulan ang napiling
proyekto.
e. Isa-isahin ang mga kagamitang kailangan.
f. Kung kinakailangan, humingi ng tulong mula sa ahensiya ng pamahalaan na
nagpasimuno ng proyekto. (Halimbawa: humingi ng binhi sa Department of Agriculture)
g. Magbalangkas ng mga gabay sa proyektong gagawin alinsunod sa mga patakaran sa
Bagong Normal na ipinaiiral ng lokal na pamahalaan.
3. Pagkatapos ng diyalogo, huwag kalimutang magpasalamat sa mga kasapi ng tahanan.
4. Bumalik sa lugar ng bahay kung saan ka nag-aaral at sagutin ang sumusunod na tanong:
a. Ano ang naramdaman mo sa proyektong napagkasunduan ninyong gawin sa diyalogo?
b. Paano makatutulong ang napiling proyekto sa pagpapabuti ng ekonomiya ng inyong
tahanan ngayong panahon ng Bagong Normal?
c. Ano ang gagawin mo upang makaambag sa tagumpay ng proyektong ito?
Narito ang mga kraytirya ng pagtataya ng output sa Gawain 6:
1. Ang pagkasunod-sunod ng pagtala ng output mula sa open forum ay ayon sa mga
hakbang na nasa panuto blg. 3.
2. May maikling paliwanag sa napiling proyekto na gagawin ng pamilya
3. May patunay na kuhang mga larawan sa ginawang open forum
4. May kasamang pagninilay sa resulta ng open forum ang ipinasang output
Buod
15
Ang mabuting ekonomiya ay iyong napauunlad ang lahat – walang taong sobrang
mayaman at maraming mahirap.
Ang ekonomiya ay hindi para lamang sa sariling pag-unlad kundi sa pag-unlad ng
lahat.
Tayahin
Panuto: Basahing mabuti ang tanong. Isulat ang titik ng tamang sagot sa sagutang papel.
1. Ano ang katotohanan sa likod ng paniniwala na “ang tao ay pantay-pantay”?
A. lahat ay may kani-kaniyang angking kaalaman
B. lahat ay dapat mayroong pag-aari
C. lahat ay iisa ang mithiiN
D. Lahat ay likha ng Diyos
2. Bakit mahalaga ang pagbabahagi ng yaman ng ating bansa?
A. Malikha ng bawat isa ang sarili ayon sa kani-kaniyang mga tunguhin at kakayahan.
B. Masiguro na ang bawat isa ay mabigyan ayon sa kaniyang mga pangangailangan.
C. Maging pantay ang mga tao sa matatanggap na yaman at walang lamangan.
D. Magkaroon ng patas na pag-unlad sa iba’t ibang lugar ng bansa.
3. Sino ang nagsabi na, “bahagi ng pagiging tao ng tao ang pagkakaroon ng magkakaibang
lakas at kahinaan”?
A. Dr. Manuel Dy B. Malala Yousafzai C. Martin Luther King D. Max Scheler
4. Paano dapat ipakita ang tamang ugnayan ng tao sa kaniyang pag-aari?
A. Sa pag-iwas na maitali ang kaniyang halaga bilang tao sa kaniyang pag-aari.
B. Sa pagpapakita na may kakayahan siyang bumili ng mga mamahaling gamit.
C. Sa pagmamayabang sa mga kakilala at kaibigan ng dami nang naimpok na pera.
D. Sa higit na pagpapahalaga sa mga ari-arian kay sa pagpapahalaga sa mismong sarili.
5. Mahalagang siguraduhin ng pamahalaan na ang bawat bahay ay magiging tahanan sa
Lipunang Pang-ekonomiya. Ano ang dapat nitong gawin?
A. Magbibigay ng tulong pinansiyal ang pamahalaan sa mga mahihirap na pamilya.
B. Pangungunahan ang pangangasiwa at pamamahagi ng patas sa yaman ng bayan.
C. Sisikapin na bigyang trabaho ang bawat kasapi kahit hindi angkop sa kakayahan nito.
16
D.Tutulungan ang mga manggagawa nito sa paghanap ng hanapbuhay sa ibang bansa.
6. Ano ang prinsipyong gagabay sa pamilya upang ang bahay ay magiging tahanan?
A. Prinsipyo ng Proportio B. Prinsipyo ng Lipunang Pampulitika
C. Prinsipyo ng Pagkakaisa D. Prinsipyo ng Lipunang ekonomiya
7. Ano ang mabuting gawin ng mga tagapangasiwa ng Local Govenment Unit (LGU) upang
malutas ang problema sa kakulangan ng tubig?
A. Siguraduhing pantay ang rasyon ng tubig sa bawat barangay na nasasakupan.
B. Ayusin ang sirang tubo kung nag-uumapaw na ang tubig nito sa kalsada.
C. Siyasatin kung maayos ang mga koneksiyon ng tubo na daluyan ng tubig.
D. Maghanap ng panibagong pagkukunan ng tubig ng mga sirang tubo.
8. Paano maipakikita ng pamahalaan ang tamang pamamahala sa yaman ng bansa?
A. Pamamahala ng budget katulad sa isang mayamang pamilya
B. Pagkilos para sa pantay na pagbabahagi ng yaman sa mga mamamayan nito
C. Pangangasiwa ng yaman ng bayan ayon sa kagustuhan ng Presidente lamang
D. Pagsisiguro na ang bawat bahay ay nasusunod ang kani-kanilang mga kagustuhan
9. Alin sa sumusunod na mamamayan ang tunay na nakatali ang sarili sa bagay?
A. Pagbili ni Tito ng mga gadgets upang makapagtrabaho nang maayos at madali.
B. Hindi mabitawan ni James ang kaniyang lumang mga damit upang ibigay sa kamag-
anak dahil mayroon itong sentimental value sa kaniya.
C. Inuubos ni Earl ang kaniyang pera sa pagbili ng mamahaling imported na relo dahil
dito niya nakukuha ang labis na kasiyahan.
D. Ipinipilit ni Mina na nararapat siyang makatanggap ng tulong mula sa pamahalaan,
kahit na kaya naman niya itong bilhin at kahit hindi naman niya ito kailangan.
10. Paano mas epektibo ang patas kaysa pantay na pagbabahagi ng yaman ng bayan?
A. Hindi pantay-pantay ang mga tao, ngunit may angkop para sa kanila.
B. Karapatan ng bawat mamamayan na matanggap ang nararapat sa kaniya.
C. Walang kakayahang magpasiya para sa sarili at sa iba ang mga mamamayan.
D. Higit na isinasaalang-alang nito ang kakayahan at pangangailangan ng bawat isa.
17
Susi ng Pagwawasto
Subukin
Bilang ng
Aytem
Sagot Kasanayan/Skill
1 D Kaalaman/Knowledge
2 D Kaalaman/Kowledge
18
Tayahin
3 A Pag-unawa/Comprehension
4 C Paglalapat/Application
5 D Paglalapat/Application
6 D Pagsusuri/Analysis
7 A Pagtataya/Evaluation
8 B Paglalapat/Application
9 D Pagsusuri/Analysis
10 B Pagtataya/Evaluation
Bilang ng
Aytem
Sagot Kasanayan/Skill
1 D Pag-unawa/Comprehension
2 A Pagsusuri/Analysis
3 D Kaalaman/Kowledge
4 A Pagtataya/Evaluation
5 D Pagsusuri/Analysis
6 D Kaalaman/Kowledge
7 C Pagsusuri/Analysis
8 B Paglalapat/Application
9 D Pagtataya/Evaluation
10 D Paglalapat/Application
19
Sanggunian
Kagawaran ng Edukasyon. Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 9 Modyul para sa Mag-
aaral. Pasig City: Kagawaran ng Edukasyon, 2015.
Kagawaran ng Edukasyon. K to 12 Gabay Pangkurikulum ng Edukasyon sa Pagpapakatao
Baitang 1-10. Pasig City: Kagawaran ng Edukasyon, 2016.
Peralta, Luisita B. “Ang EsP Bilang Asignatura.” Powerpoint Presentation at the Nationa l
Training of Trainers on the K To 10 Critical Content in Edukasyon sa Pagpapakatao,
Guimaras Province, May 6, 2019.
Peralta, Luisita B. “Modyul 1: Mga Angkop at Inaasahang Kakayahan at Kilos sa Panahon
ng Pagdadalaga/Pagbibinata”. Module presented at the Alignment, Revision and
Finalization of the OHSP Modules with the K-12 Curriculum, Tagaytay City, September
26, 2017.
Mula sa internet:
https://www.youtube.com/watch?v=KZAypzf8Y40
Para sa mga katanungan at puna, maaaring sumulat o tumawag:
DepEd Division of Iligan City
Office Address: General Aguinaldo, St., Iligan City
Telefax: (063)221-6069
E-mail Address: [email protected]
