İstanbul, 2015

EĞİTİMDE İNOVASYONGürkan SARIDAŞ, İpek ARAÇ  

T. C.

MARMARA ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI

EĞİTİM YÖNETİMİ ve DENETİMİ BİLİM DALI

EĞİTİMDE İNOVASYON

Gürkan SARIDAŞ

İpek ARAÇ

Yrd. Doç. Dr. Faruk LEVENT

İstanbul, 2015

İçindekiler

İçindekiler ................................................................................................................................... 2 

Giriş ............................................................................................................................................ 5 

İnovasyon Nedir? ....................................................................................................................... 6 

İnovasyon Kavramı ................................................................................................................ 6 

İnovasyonun Tanımı ............................................................................................................... 7 

İnovasyon Türleri ....................................................................................................................... 9 

Ürün İnovasyonu .................................................................................................................... 9 

Süreç İnovasyonu ................................................................................................................... 9 

Sonuç İnovasyonu .................................................................................................................. 9 

Hizmet İnovasyonu .............................................................................................................. 10 

İnovasyon Stratejileri ............................................................................................................... 12 

Strateji Nedir ........................................................................................................................ 12 

İş Planı .................................................................................................................................. 13 

Neden İş Planı? ............................................................................................................... 13 

İş Planını Kim Yazmalı? ................................................................................................ 14 

İş Planı Hazırlarken Nelere Dikkat Etmelisiniz? ........................................................ 14 

İyi bir İş Planı için Neler Gerekir? ............................................................................... 16 

İş Planıyla İlgili Unutulmaması Gerekenler ................................................................ 17 

İnovasyon Kültürü .................................................................................................................... 19 

İnovasyon Ölçümleri ................................................................................................................ 20 

İnovasyon Çalışmaları .............................................................................................................. 22 

Dünya’da İnovasyon ............................................................................................................ 22 

Rusya .................................................................................................................................... 24 

Güney Kore – Türkiye Karşılaştırması ................................................................................ 26 

Türkiye’de İnovasyon .......................................................................................................... 28 

Eğitimde İnovasyon Mümkün Mü? .......................................................................................... 30 

Eğitimde İnovasyon .................................................................................................................. 31 

Eğitim Örgütlerinde İnovasyon ................................................................................................ 34 

Öğretmen Eğitiminde İnovasyon ............................................................................................. 34 

Öğretmen ve Eğitim Sistemi ................................................................................................ 34 

Yaratıcı Eğitim ..................................................................................................................... 35 

Yaratıcı Öğretmen ................................................................................................................ 36 

Öğretmen Eğitiminde İnovasyon ......................................................................................... 38 

Eğitimde İnovasyon Öncüsü Finlandiya .................................................................................. 40 

Türkiye’de ve Yurt Dışında Eğitimde İnovasyon Uygulamaları ............................................. 41 

Türkiye’de İnovasyon Uygulamaları ................................................................................... 41 

Amerika Birleşik Devletleri’nde İnovasyon Uygulamaları ................................................. 47 

Güney Kore’de Eğitimde İnovasyon Uygulamaları ............................................................. 49 

Avustralya’da Eğitimde İnovasyon Uygulamaları ............................................................... 50 

Örgüt Kültüründe İnovasyon .................................................................................................... 52 

İnovatif Kişi .......................................................................................................................... 52 

Örgütsel Özellikler ............................................................................................................... 52 

Örgütlerden Ülkeye .............................................................................................................. 53 

Örgütsel Öğrenme ve İnovasyon .............................................................................................. 54 

Örgütsel Öğrenme ................................................................................................................ 54 

Örgütsel Öğrenmede İnovasyon ........................................................................................... 55 

Kamu ve Özel Sektörde İnovasyon .......................................................................................... 57 

Kamunun Rolü ..................................................................................................................... 57 

Yol gösterici .................................................................................................................... 57 

Dönüştürücü ................................................................................................................... 57 

Kolaylaştırıcı ................................................................................................................... 57 

Ekosistem geliştirici ........................................................................................................ 57 

Ar-Ge ........................................................................................................................................ 58 

Ar-Ge İnovasyon İlişkisi ...................................................................................................... 59 

İnovatif Düşünme ..................................................................................................................... 59 

Sürdürülebilir İnovasyon .......................................................................................................... 62 

Etkili İnovasyon ....................................................................................................................... 62 

İnovasyon Sürecinin Yönetimi ................................................................................................. 63 

İnovasyon Liderliği .................................................................................................................. 66 

Sonuç ........................................................................................................................................ 68 

Kaynakça .................................................................................................................................. 70 

Giriş

İnovasyon, bilim ve teknoloji dünyasının son yıllarda en güncel sözcüklerinden biridir.

Anlamını karşılayacak tam bir Türkçe sözcük olmadığı için zaman zaman “yenilenme” olarak

adlandırılsa da bu durumda sadece eksik değil, yanlış da anlaşılabilen bir terim ortaya

çıkarmaktadır. İnovasyon, "yeni ve değişik bir şey yapmak" anlamındaki Latince "innovare"

kökünden türetilmiştir. İnovasyon “bilim ve teknolojinin ekonomik ve toplumsal yarar

sağlayacak şekilde yenilenmesi” anlamına gelmektedir. Türkçe karşılığı olarak kullanılan

“yenilenme” sözcüğü inovasyonun ancak bir kısmını tanımlayabilmektedir. İnovasyon

denilince, bilim ve teknolojiyi kullanırken, çıktılarında ekonomi ve topluma yönelik yarar

yaratması da özellikle vurgulanır. Tanımlamaya bakıldığında bilim ve teknoloji

politikalarındaki kısa ve uzun vadeli hedeflerin de inovasyon ile aynı olduğu düşünülebilir.

Çünkü her ikisinde de toplumsal yarar amaçlamaktadır.

İnovasyonlar, meydana getirdiği değişikliğin derecesine ve alanına göre farklılıklar

göstermektedir. Meydana getirdiği değişikliğin derecesine göre radikal veya artırımsal

inovasyon olarak sınıflanmaktadır. Yeniliğin ortaya çıktığı alan olarak ele alındığında;

literatürde ürün inovasyonu, pazarlama inovasyonu, süreç inovasyonu, hizmet inovasyonu,

sonuç inovasyonu, tek ve organizasyonel inovasyon olarak türlere ayrıldığı görülmektedir.

Her hangi bir alanda yenilik yapılabilmesi için öncelikle var olan durumun analizinin

sağlıklı bir şekilde yapılması gerekir. Var olandan yola çıkarak hedeflerin belirlenmesi, buna

uygun çalışma planının yapılması, kullanılacak yöntem ve tekniklerin belirlenmesi; bir iş

planının oluşturulması gerekir. İş planımızın olması kontrol etme imkanı sağlayarak, sağlam

adımlar atmamızı sağlar.

İş planı hazırlandıktan ve istenilen yeniliğin ortaya çıkma süreci boyunca ve süreç

bitiminde yapılan değerlendirilmesi gerekir. Çünkü insanoğlu ne yapıldığını bilmeden, ne

yapılacağına karar verememektedir. Bu nedenle inovasyonların etkililiği için mutlaka

inovasyon ölçümleri yapılmalıdır. İnovasyonun önemli bir özelliği sürdürülebilir olmasıdır.

Küreselleşmenin ve rekabetin arttığı günümüzde de, tüm sektörlerde olduğu gibi gelişen

teknoloji ile birlikte eğitim sektöründe de inovasyona ihtiyaç duyulmuştur. Bu çalışmanın

amacı, eğitimde, eğitim örgütlerinde ve öğretmen yetiştirme sisteminde inovasyonu anlamak

ve yapılan uygulamalar ışığında değerlendirmektir.

İnovasyon Nedir?

İnovasyon Kavramı

İnovasyon, toplumsal, kültürel ve idari ortamda yeni yöntemlerin kullanılmaya

başlanması anlamındadır. Geniş anlamda bilginin ekonomik ve toplumsal faydaya

dönüştürülmesi olarak tanımlanır (Cebeci ve Alaca, 2010:1). Türkçe’de yenilik, yenileme gibi

sözcüklerle karşılanmaya çalışılsa da, anlamı tek bir sözcükle ifade edilemeyecek kadar

geniştir. Oslo Kılavuzu (2005:46)’na göre inovasyon ya da yenilik, yeni veya önemli ölçüde

değiştirilmiş ürün (mal ya da hizmet) veya sürecin, yeni bir pazarlama yönteminin ya da iş

uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni bir organizasyonel

yöntemin uygulanması; böylece ekonomik ve toplumsal faydaya dönüştürülmesidir.

İnovasyon kaynakları; yeni icatlar, yeni teoriler, yeni kavramlar veya eskiden var olan

ürün veya yöntemlerin geliştirilerek yeniden uygulanmasıdır. Bu uygulamada ticari fayda

sağlanması önceliklidir (Freeman ve Soete, 2003; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014).

Horuz (2012; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014), inovasyonu, sadece basit anlamlı bir

yenilenme değil, yenilenmenin kuramsal aşamasından başlayarak yenilik ürününü de içine alan

ve pazarlanabilme niteliğini kabul eden bir süreç olarak değerlendirmektedir. Schermerhorn

(2007; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014) da yeniliğin bilgi veya fikrin pazara sunulacak bir

ürüne dönüştürülmesi boyutuna vurgu yapmaktadır. Atik (2005:5; akt. Demirkaya ve Zengin,

2014) inovasyonda hem yenilenme sürecini hem de ortaya çıkan sonucu ön plana

çıkarmaktadır. Yeniliğin sonuç anlamı ise elde edilen veya iyileştirilen mal ve hizmet olarak

görülmektedir (Schermerhorn,2007:333; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014).

Rogers (1983:11; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014)’a göre yenilik, bireyler ve

izleyicileri tarafından yeni olduğu kabul gören fikirler, nesneler ve uygulamalardır. Drucker

(1985:12-25; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014) yeniliği ekonomik ve sosyal bir kavram olarak

görür ve müşterinin memnuniyetini değiştirerek, ekonomik fayda sağlamak olgusuna vurgu

yapar. Esasen günümüzde stratejik yönetilen işletmelerin devamlılık ve rekabette üstünlük

(Ülgen ve Mirze, 2010:32; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014) için mal ve hizmet ürünlerini

sürekli olarak değiştirmeleri, yenilemeleri ve müşteri istek ve beklentilerine uydurmaları, hatta

bu beklentilerin önüne geçmeleri gerekmektedir. Bu hedefin gerçekleştirilmesi değişen piyasa

koşullarına uyum sağlamak üzere firmanın vizyon, misyon ve stratejik hedefleri doğrultusunda

(Paley, 2006:33; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014) yönetilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu

anlamda yenilikçilik firmalara rekabet üstünlüğü sağlamada (Ünver, 2009:180), bu üstünlüğü

sürekli hale getirmede stratejik avantajlar sağlamaktadır (Ulusoy, vd., 2008; akt. Demirkaya ve

Zengin, 2014).

Bu avantaj nedeniyle mal ve hizmet üreten bütün işletmelerin hayatiyetini sürdürmek

ve rekabet koşullarında öne çıkmak için inovasyon yapmaları önem arzetmektedir. Zira ürün

yenilikleri dünya pazarlarında ürün fiyatlarının artışına olanak sağlar, böylece yüksek kar

getirisini garanti eder. Aynı şekilde süreç yenilikleri de maliyet düşürücü etkisiyle pazar

paylarını ve karlılığı olumlu etkiler (Welfens, 2011:299) Yenilikçilik ya da inovasyon

firmaların olduğu kadar ülkeler için de ekonomik gelişmenin itici gücüdür. Ekonomik büyüme

ve artan karlılık, işsizliği azaltan ve yaşam kalitesini arttıran (İrmiş ve Özdemir, 2011:140)

önemli bir göstergedir (Demirkaya ve Zengin, 2014).

İnovasyonun, inovasyon olarak adlandırılabilmesi için "firma için yeni" olması

yeterlidir. Örneğin, tekstil sektöründe faaliyet gösteren bir firma, yıkandığında buruşmayan bir

kumaş geliştirebilir. Bir yemek işletmesi bilgisayar kontrollü sipariş ve faturalama sistemine

geçebilir. Bir seyahat acentesi on-line rezervasyon ve bilgi servisi ile müşterilerine hizmet

vermeye başlayabilir. Bir başka alanda ürünün teslim süresini kısaltmak veya bir hizmetin

sunuş kalitesini artırmak için kalite standartları uygulanmaya başlanabilir. Bir imalat firması

tam zamanında üretim tekniklerini kullanarak üretim sistemini yeniden yapılandırabilir

(Demirkaya ve Zengin, 2014).

İnovasyonun Tanımı

İnovasyonun tanımı konusunda uluslararası düzeyde kabul gören kaynakların başında

gelen OECD ile Eurostat’ın birlikte yayınladığı Oslo Manual Kılavuzun’ da (2005) inovasyon;

“yeni veya önemli ölçüde geliştirilmiş ürünün (mal veya hizmet) veya sürecin, yeni pazarlama

yönteminin veya yeni örgütsel yöntemin işletme içi uygulamalarında, işyeri organizasyonunda

veya dış ilişkilerde uygulanması” şeklinde açıklanmıştır (Yavuz, 2010).

Genel geçer bir ifade halini almış bu tanıma bakıldığında inovasyon kavramının; ürün

veya süreç ile yeni pazarlama yöntemi veya örgütsel değişime bağlandığı anlaşılmaktadır.

Dolayısıyla yaygın kanının aksine inovasyon, salt teknoloji veya buna dayalı ürünlerle,

süreçlerle alakalı olarak görülemez. Literatürde inovasyonlar, derecelerine, alanlarına,

özelliklerine göre birçok farklı sınıflandırmalara tabi tutulmuştur (Yavuz, 2010).

İnovasyonla ilgili geçmişten günümüze kadar geçen sürede birçok tanımlama

yapılmıştır. Çeliktaş’ın(2008; akt. Bayrakçı ve Erarslan, 2014) çalışmasında aktardığı üzere

yapılmış inovasyon tanımlarından bazıları şunlardır:

Schmookler (1966): “Bir işletme, kendisi için yeni bir ürün veya hizmet geliştirirse ya

da kendisi için yeni bir yöntem veya girdi kullanırsa teknik bir değişiklik yapmış olur. Belli bir

teknik değişikliği ilk yapan işletme inovasyonu yapandır ve yaptığı bu eylem inovasyondur.”

Becker ve Whisler (1967): “Bir fikrin, benzer hedefleri olan organizasyonlardan biri

tarafından ilk defa uygulanmasıdır.”

Knight (1967): “İnovasyon bir organizasyon ve onun çevresi için yeni olan bir

değişikliğin gerçekleştirilmesidir.”

Downs ve Mohr (1976): “Organizasyonlardaki farklı uygulamalardır.”

Goldhar (1980): “Fikirlerin ortaya atılmasından ticarileştirmeye kadarki süreci

kapsayan inovasyon, tanımlı kaynak ayırma karar noktalarıyla bağlantılaşan organizasyonel ve

bireysel davranış kalıpları dizisidir.”

Meydana getirdiği değişim ve farklılığın derecesine göre, inovasyon genel olarak

radikal ve artırımsal olarak sınıflandırılmıştır (örn: Ettlie, 1984). Radikal inovasyonlar, radikal

fikirler sonucu daha önce denenmemiş ürün, hizmet veya yöntemlerin geliştirildiği büyük

atılımlarla oluşur. Artırımsal inovasyonlar ise, adım adım yapılan, bir dizi geliştirme ve

iyileştirme faaliyetini içeren çalışmaların sonucu olarak ortaya çıkar (Elçi,2006,s.16).

Literatürde, yönetimsel ve teknik inovasyon ayrımına da gidilmiştir (Yavuz, 2010).

Eğitim alanındaki yenilik türleri, genellikle hizmet yenilikleri şeklindedir. Yapılan

yenilikler, yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş yönetimsel süreç veya yapı şeklinde de

olabilir. Eğitim alanında yapılan yenilik türü ne olursa olsun genelde okullarda yapılan

yenilikler radikal yenilikler değil artımsal yeniliklerdir; yani yapılmış olan bir yeniliğin

geliştirilmesi şeklindedir (Ozan ve Karabatak, 2013).

Teknik inovasyonlar organizasyonun teknik sisteminde oluşan ve organizasyonun

öncelikli iş faaliyetleri ile ilgili inovasyonlar iken, yönetimsel inovasyon ise, organizasyonun

sosyal sisteminde oluşan inovasyonlardır (Damanpour, 1984,s.394; Yavuz, 2010).

İnovasyonun değişim alanına göre sınıflandırılmasına bakıldığında, Schumpeter (1934),

yeni ürünlerin girişi, yeni üretim yöntemlerinin girişi, yeni pazarların açılması, hammaddeler

ve diğer girdiler için yeni tedarik kaynaklarının geliştirilmesi, bir endüstride yeni pazar

yapılarının yaratılması şeklinde beş farklı sınıflandırma yoluna gitmiştir. Oslo Manual

klavuzunda ise (2005), ürün inovasyonu, süreç inovasyonu, pazarlama inovasyonu ve

organizasyonel inovasyon olarak dörtlü bir sınıflandırma yapmıştır (Yavuz, 2010).

İnovasyon Türleri

Ürün İnovasyonu

Yeni veya ürünün özellikleri yahut kullanılma amacıyla ilişkili olarak önemli ölçüde

geliştirilmiş ürün veya hizmetin ifadesidir. Ürün inovasyonu, teknik özelliklerde, bileşenlerde,

materyallerde, bütünleşik yazılımlarda kullanıcı dostu veya diğer fonksiyonel özelliklerde

önemli gelişimleri içerir (Oslo Manual,2005; akt. Yavuz). Ürün inovasyonları incelenirken,

işletme için ve pazar için yeni ürün şeklinde bir ayrıma gidilmiştir (Sandvik ve Sandvik,2003;

akt. Yavuz, 2010).

Ürün inovasyonlarının başarısı ise, yeni ürünlerin müşteriler tarafından arzu edilir

olması, uygulanmasının mümkün olması ve geliştirilen yeni ürünün özellikle de toplu

pazarlanabilir, satılabilir olması ile ilişkilendirilmiştir (Bayus,2008). Dolayısıyla başarılı bir

ürün inovasyonu için Leonard-Barton’ın da (1992; akt. Yavuz, 2010) belirttiği üzere işletmenin

temel yetenekleri önem taşımaktadır (Yavuz, 2010).

Süreç İnovasyonu

Yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş üretim veya teslimat yönteminin veya uygun ve

yeni ara basamakların uygulanmasıdır. Bu yöntemin uygulanması; tekniklerde, ekipmanda

ve/veya yazılımda önemli gelişmeleri içerir (Oslo Manual,2005,s.53). Dolayısıyla süreç

inovasyonlarının, bir bütün olarak ürün değil de ürünün geliştirilmesi veya yaratılmasına ilişkin

gerçekleştirilmesi gereken adımların bütünü veya herhangi birinde inovatif davranılmasını

ifade ettikleri ileri sürülebilir. Geleneksel ham petrol arıtma yerine konserve gibi yenilenebilir

işletme kaynaklarından otomotiv yakıtı üretmek için yeni üretim yolları geliştirmek süreç

inovasyonu örneği olarak sunulabilir (Maxwell,2009,s.9; akt. Yavuz, 2010).

Sonuç İnovasyonu

Sonuç inovasyonu en genel tanımıyla pazarda ya da piyasada olmayan bir ürünün

piyasaya sürülmesine denir. Bir örnekle konuyu genişletecek olursak 90’lı yılların sonuyla

piyasada artan cep telefonu sayısı ve modeli son yıllarda giderek artmasına rağmen i-Phone gibi

bir ürünün sektöre girmesi ele alınabilinir. Apple şirketi geliştirdiği bu ürünle piyasada var

olmayan bir ürünü piyasaya sürerek sonuç inovasyonu için başarılı bir örnek teşkil etmiştir

(Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

Öte taraftan bu tür yenilikler hizmet, ulaşım vb her alanda meydana gelebilir.

İstanbul’da sonuç inovasyonunu ele aldığımızda günlük 800.000 yolcu kapasitesiyle metrobüs

konu ile ilgili farklı bir örnek olarak değerlendirilebilir. Metrobüs ile 15 milyonu aşan nüfusuyla

İstanbul’da yolcuların ulaşımlarını sağlamada trafik faktörünün etkisinin çıkarılması

hedeflenmiştir. Bu amaç doğrultusunda geliştirilen metrobüs projesi de güzel bir sonuç

inovasyonu örneğidir (Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

Hizmet İnovasyonu

Hizmet, maddi bir niteliği olmayan, alım satımı mümkün olan belirli bir fiyatı olan ve

fayda sağlayan soyut bir iktisadi faaliyet olarak tanımlanabilir. Hizmet, fiziksel özelliğe sahip

malın tersine, elle tutulamayan, saklanması mümkün olmayan, insan ihtiyaçlarının

giderilmesine yönelik olarak üretilen veya organize edilen, turizm, haberleşme, danışmanlık

gibi faaliyetlerin genel adıdır. Üretilen çıktının mülkiyetinin olmaması hizmeti üründen ayrılan

temel özellik olup, bir ekonomide hizmet sağlayıcıların tümü o ekonomideki hizmet sektörünü

oluşturur (Aymaz,2003 ). Bu tanımlamadan hizmetin bazı özellikleri türetilebilir

(Cemalcılar,2000): Hizmetin en başta gelen özelliği soyut olmasıdır. Bunun yanında eş zamanlı

üretim/tüketim, heterojenlik, değişken talep, hizmeti üretenden ayrılmama, dayanıklı olmama,

alıcı ve satıcı arasında yakın ilişkiye olanak verme, farklı pazarlama sistemine sahip olma,

dalgalı pazara sahip olma ve nihayet müşteriler, otoriteler veya devlet tarafından çoğunlukla

denetlenebilir olma gibi özellikler bu kapsamda sayılabilir (Demirkaya ve Zengin, 2014).

İşletmeler, hem ürün, hem de hizmet sunabildikleri gibi, sadece ürün veya sadece hizmet

sunabilirler. Örneğin, hastaneler ve oteller genellikle sadece hizmet sunarlar. Ama restoranlar

(yemek ürünü) hem hizmet hem de ürün de sunarlar. Bir bilgisayar üreticisi ürün sunar; ancak

sattığı bilgisayarı müşterinin evine kadar teslim eder ve daha sonra bunun bakımını ve tamirini

yaparsa hizmet sunmuş olur. Bu anlamda sunulmakta olan hizmetleri, daha çok müşteri

memnuniyeti sağlayacak ya da daha çok müşterinin ilgisini çekecek şekilde değiştirmek ve

farklılaştırmak da hizmet inovasyonu yapmak anlamına gelir (Çeliktaş, 2008:17). Hizmet

yeniliği değer yaratmanın, büyümenin ve karlılığı arttırmanın etkin bir yolu olarak görülebilir.

Bu anlamda Batı ekonomilerinin büyüme ve istihdam açısından önemli ölçüde hizmet

inovasyonuna bağımlı olduğu (Bouwman and Fielt, 2008:9) söylenebilir (Demirkaya ve

Zengin, 2014).

Hizmet sektöründe inovasyon imalat sektöründen farklıdır. İmalat sektöründe firmalar

ürün ve süreç inovasyonlarını tercih ederken, hizmet sektöründe organizasyonel inovasyon

(Tether, 2005:159) ön plana çıkmaktadır. Yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş bir hizmet

yaklaşımı, hizmetin sunumunda ve dağıtım sistemindeki yenilik ve farklılık oluşturma ve bu

amaçla yeni teknolojilerin kullanılması hizmet inovasyonu doğurur. Bu tür inovasyonlar,

hizmet sektöründe faaliyet gösteren firmaların teknolojik ve organizasyonel yeteneklerinin yanı

sıra insan kaynakları becerilerini de artırmalarını ve koşullara uygun olarak yeniden

yapılanmalarını (Simonceska, 2012:41; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014) gerektirir Bu anlamda

öncü şirketlerden söz edilebilir (Vatan, 2010:39; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014).

Örneğin, bilişim teknolojilerinin hizmet inovasyonu için sunduğu fırsatları iyi

değerlendiren AXA OYAK, sektörde ilk çevrimiçi (online) hizmetler sunan şirket olma özelliği

kazanmıştır. Bu hizmetler eczane ve hastane provizyonlarının ve hasarsızlık belgelerinin

alımından, hasarlı araç ve diğer ürünlerin satışını izleme ve teklif vermeye kadar çeşitli süreçleri

kapsamaktadır. Şirketin satın alma ihaleleri de yine internet üzerinden yapılmaktadır

(Demirkaya ve Zengin, 2014).

Öte yandan İstanbul’daki Point Hotel, farklı tasarımı ve hizmet yaklaşımıyla hizmette

inovasyona ve pazarlama inovasyonuna bir örnek teşkil etmektedir. Hedef kitlesini işadamları

olarak belirleyen otel, “ev konforu ve ofis teknolojisini” bir arada sunarak, iş toplantıları için

özel bir hizmet anlayışı geliştirmiştir. Bu anlayışını destekleyen, ihtiyaçlara uygun bir bilişim

teknolojileri altyapısı kurarak kendisini diğer otellere göre farklılaştırmıştır. Ayrıca

rakiplerinden farklı olarak minimalist detayların ön plana çıktığı iç tasarımla, hizmetin

sunumunda bir ayrıcalık yaratmıştır (Demirkaya ve Zengin, 2014).

KODAK firması, dijital fotoğraf makinelerinin ve cep telefonlarının geleneksel fotoğraf

makinelerinin yerini almasıyla değişen müşteri ve pazar ihtiyaçlarına, hizmette inovasyon

yaparak cevap vermektedir. "KODAK Mobile Services", cep telefonlarıyla çekilen dijital

fotoğrafların görüntülenmesi, başkalarına gönderilmesi ve baskı siparişinin verilmesine olanak

sağlayan bir hizmet sunmaktadır (Vatan, 2010:39; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014).

Türkiye’nin ilk çevrimiçi (online) yemek sipariş sitesi olan “yemeksepeti.com” da bir

hizmet inovasyonudur. Sitede siparişler tamamen etkileşimli bir ortamda gerçekleşmektedir.

Bilişim teknolojilerinin tüm imkanları ile desteklenerek hata payı sıfıra yaklaştırılan

yemeksepeti.com'da verilen bir siparişin en kısa zamanda ve en doğru şekilde kullanıcıya

ulaştırılması sağlanmaktadır (Vatan, 2010; akt. Demirkaya & Zengin, 2014).

Hizmet şirketleri üç şekilde yenilik yapabilmektedir. Bunlar (Demirkaya ve Zengin, 2014):

Hizmet dağıtım sürecinin veya sunulan hizmetin değiştirilmesi,

Organizasyonun ve yönetim sisteminin değiştirilmesi (Toplam Kalite Yönetimi,

Reenginering vb) veya hizmetin veya sürecin yeniden dizaynı,

Hizmetin değişikliğe uğratılarak, müşteri beklentisine doğrultusunda sunumunun

sağlanmasıdır.

Özellikle bu çalışmamıza dayanak teşkil eden Cenker Eğitim ve Danışmanlık Şirketi,

hizmet yeniliğinde üçüncü yola örnek teşkil etmektedir. Şirketin uygulamasında hizmet

değişikliğe uğratılarak, müşteri istek ve beklentileri doğrultusunda yeniden dizayn edilmiştir.

Değişimin esası mevcut kreş hizmetlerinin müşteri istek ve beklentileri doğrultusunda revize

edilerek, Türk Milli Eğitiminin yeni geliştirdiği eğitim sistemine (4+4+4) uyarlanarak,

konaklama ve etüd merkezi olarak hizmet verecek şekilde dizayn edilmesidir (Cenker

Danışmanlık, 2012; akt. Demirkaya ve Zengin, 2014).

İnovasyon Stratejileri

Strateji Nedir

“Strateji” askeri bir terimdir. Savaşı kazanmak için izlenmesi gereken yolu, taktikler

bütününü tanımlar. Bir şirketin de varolabilmek ve büyüyebilmek için pazarda süregelen

kıyasıya rekabet savaşını kazanması gerekir. Bunun için sahip olunması gereken en önemli silah

iyi hazırlanmış, özümsenmiş ve başarıyla uygulanan bir stratejidir. Sadece inovasyonda değil,

işinizin her alanında başarılı olmanız için stratejik düşünüp hareket etmelisiniz. Kurumsal

stratejiniz, şirketinizin sürdürülebilir rekabet avantajının kaynağının ne olduğu, bu rekabet

avantajını koruyabilmek için pazarda nasıl konumlanmanız gerektiği ve stratejik

önceliklerinizin neler olduğu sorularına cevap vermelidir (Elçi, 2006).

Şirketinizin stratejisi, müşterilerinizin gereksinimlerini rakiplerinizden daha iyi

karşılamanız için belirlediğiniz taktiklerden oluşan bir kılavuzdur. Bu kılavuz, şirketin sahibi

ve üst düzey yöneticileri tarafından, diğer yönetici ve çalışanların da görüşleri alınarak

hazırlanmalıdır. Daha sonra şirket içinde özümsenen stratejinin tüm çalışanlarca uygulanması,

uygulamanın da üst yönetimin denetiminde olması gerekir (Elçi, 2006).

Bir firmada inovasyon faaliyetlerinin başarısı, inovasyon stratejisinin firmanın

kurumsal stratejisi ile bütünleşmiş olmasına bağlıdır. İnovasyon stratejinizi geliştirebilmek için

Şirketinizde çalışanların ihitiyaç ve beklentilerini anlamanız,

İş yaptığınız pazarı tanımanız,

Paydaşlarınızın kimler olduğunu ve beklentilerinin neler olduğunu bilmeniz,

Pazarın, paydaşlarınızın ve çalışanlarınızın ihtiyaçlarını bir vizyon etrafında

birleştirmeniz,

Bu vizyonun, herkes tarafından “paylaşılan” bir vizyon olmasını sağlamanız,

Şirketinizin hedeflerini, misyonunu ve stratejik planını hazırlamanız gerekir (Elçi,

2006).

Daha sonra vizyon, misyon ve hedeflerinizde ifade edilen ihtiyaçlar doğrultusunda

inovasyon fırsatlarını yorumlayarak inovasyon stratejinizi oluşturmalısınız. İnovasyon

stratejinizi hazırlarken daima pazarın ve müşterilerinizin talep ve ihtiyaçlarını göz önünde

bulundurmalısınız. Stratejinizde inovasyonu tanımlarken kesinlikle yeni ürün ve hizmet

geliştirmeyle sınırlamayın. Yeni ve iyileştirilmiş süreçler ve yöntemler de rekabet avantajı

kazanmanız için stratejinizde ön plana çıkmalı. Yine unutmamanız gereken, inovasyon

stratejinizle geliştireceğiniz sistem, sadece varolan problemlerin çözümüne imkan sağlamakla

kalmamalı. Her inovasyon faaliyeti, yeni inovasyon faaliyetlerini ortaya çıkarmalı (Elçi, 2006).

İnovasyon stratejiniz, “farklılaşmanızı” sağlayacak hamleleri tanımlamalıdır. Bu hamleleri

yapabilmek için gereken eylemler de stratejinizde açıkça anlatılmalıdır. Şirketinizin tüm

birimleri inovasyon stratejisinin uygulanmasından sorumludur. Bu nedenle, stratejinizin ilgili

birimler arasında sinerji yaratmayı hedefleyerek tasarlanması büyük önem taşır. Diğer önemli

bir nokta ise, inovasyon stratejiniz, inovasyonda yatırım önceliklerinizin belirlenmesini sağlar.

Şirketinizin kısıtlı kaynaklarının ne tür inovasyon faaliyetleri için nasıl kanalize edileceğini

belirleyen araç bu strateji olmalıdır (Elçi, 2006).

İnovasyon stratejisi, rekabet savaşında bir saldırı kararı gibidir. Her hamle yeni bir

inovasyon faaliyeti için bir fırsat doğurur. Bu nedenle, inovasyon stratejinizin pazardaki,

organizasyonel yetenek ve yetkinliklerinizdeki, iş hedefleriniz ve ihtiyaçlarınızdaki değişime

bağlı olarak değişmesi, yaşayan bir doküman olması gerekir (Elçi, 2006).

İş Planı

Neden İş Planı?

İş planı, ister kurulu bir firmanız olsun, ister firmanızı kurma aşamasında olun, o an

bulunduğunuz noktayı, ulaşmak istediğiniz hedefi ve bu hedefe giden yolun haritasını

çıkarmanızı sağlar. İşin ne olduğunu, çalışma ortamını, kısa ve uzun vadedeki hedefleri ve bu

hedeflere ulaşmak için gereken araç ve yöntemleri tanımlar (Elçi, 2006).

İş planı,

İşinizin her aşamasında neyi doğru neyi yanlış yaptığınızı gösteren bir kontrol

mekanizmasıdır.

İşinizdeki başarı ve büyüme olasılıklarını değerlendirmenizi sağlar.

İşinizi sorunsuz yönetmenizi ve başarı için gerekli hazırlıkları yapmanızı sağlar.

İşiniz için bir iletişim aracıdır. Amacınızı, rekabet şartlarınızı, yönetiminizi ve insan

kaynaklarınızı tanımlar.

Finansal tekliflerinizin temelini oluşturur.

İş planının işe yaraması için onu “kullanmanız” gerekir. Yeni kurulan işlerin %90’ı

kurulduklarının ilk yılında başarısızlık yaşar. Başarısızlığın en önemli nedeni ise planlama

eksikliğidir. Bu nedenle, iş planı hazırlayın ve bu planı kullanın (Elçi, 2006).

İş planı “bilgi” sağlar. En çok da işiniz için finansman aradığınızda yardımcınız olur. Tüm

gelişmiş ülkelerde risk sermayesi başta olmak üzere herhangi bir finansman aracından

yararlanmak için ihtiyaç duyulan tek şey iyi hazırlanmış bir iş planıdır. Ülkemizde de iş planı

finansörler tarafından yavaş yavaş aranır hale gelmeye başladı.

İş Planını Kim Yazmalı?

Tabii ki o işin sahibi. İş planına her ne için ihtiyacınız olursa olsun (finansal kaynak

aramak, işinizi büyütme yollarını belirlemek, vb.) kurduğunuz veya kuracağınız işi en iyi bilen

ve onu yönlendirecek olan siz planınızı yazmalısınız (Elçi, 2006).

İş planı hazırlamak için gereken adımları bildiğiniz taktirde planınızı zorlanmadan

hazırlayabilirsiniz. Gerektiğinde uzman yardımı da almanız mümkün, ama bir uzmanın yardımı

sadece yol gösterici düzeyde kalmalıdır (Elçi, 2006).

İş Planı Hazırlarken Nelere Dikkat Etmelisiniz?

İş Planında işin tam olarak ne olduğu ve neleri hedeflediği açıkça gösterilmelidir. Planın

her bölümü, hem onu hazırlayan ve işin sahibi olan siz, hem de onu okuyan ortaklarınız,

çalışanlarınız veya finansörler tarafından inandırıcı bulunmalıdır.

Geniş anlamlar içeren, havada kalan ifadelerden kaçınmanız gerek. Tüm cümleleriniz

gerçek ve sağlıklı verilerle desteklenmiş olmalı. Eğer kurulu bir iş için plan hazırlıyorsanız

önceki başarılarınızı detaylı şekilde tablolarla ve grafiklerle ifade edin. Geçmiş pazar

verilerinizi öngördüğünüz verilerle karşılaştırın (Elçi, 2006).

İş planlarının çoğunda, işin şu anda nerede olduğu, yeni pazarların neler olacağı ve ne

kadar para kazanılacağı anlatılır. Ancak pek az planda o pazarlara nasıl girileceği ve o paraların

nasıl kazanılacağı konusunda aşamalara ve yöntemlere yer verilir. Hem sizin hem de planınızı

kullanacakların o planda görmesi gereken tek şey gerçeklerdir. Söylediğiniz her şeyi, yazdığınız

her rakamı gerekçelendirin ve destekleyin. Ham fikirler, dolambaçlı ifadeler, havada uçuşan

tahminler hiçbir işe yaramaz.

Basit ve anlaşılır cümleler kurun. Ürünleriniz hakkında çok detaya girmeyin. Ürünlerle

ilgili ifadelerinizde içinde bulunduğunuz sektöre özgü çok fazla jargon kullanmayın. Bu

yaklaşımınız işyeriniz dışındakilerle de bir iletişim aracı olarak kullanacağınız iş planınızın

anlaşılmasını güçleştirir. Hatta ürünlerinizle ilgili bilgi verdiğiniz bölümlerde, bunu bir çocuğa

anlatıyormuş gibi düşünün (Elçi, 2006).

Pazardaki yerinizi ve rakip ürünlerin özelliklerini iyi açıklamanız gerekir.

Rakiplerinizin bir listesini hazırlayın ve tek tek güçlü ve zayıf yönlerini belirleyin. Mümkünse

rakiplarinizin pazar paylarını ve kâr oranlarını belirtin. Her firmanın rakip veya rakipleri vardır.

Bir iş planında “Sektörümüzde rakipsisiz” demek başarısızlığa davetiye çıkarmaktır. Şirketinizi

başarıya ulaştırmak için rakiplerinizi bilmeniz ve onlara saygı göstermeniz gerekir (Elçi, 2006).

Finansal tablolarınız açık ve anlaşılır olmalı. Mutlaka varsayımlarınızın neler olduğunu

belirtin. Eğer mevcutsa, gerçek rakamlar kullanın. En azından ilk yıl için aylık tablolar

hazırlayın. Tüm tablolarınızı tamamladıktan sonra rakamlara dışardan birinin gözüyle bakıp

anlamlı olup olmadıklarını inceleyin. Tüm bölümlerdeki rakamlar arasında uyuşmazlık

olmaması için bir kaç kez kontrol edin.

Özellikle dışardan birileri inceleyecekse, iş planınızın ekine pazar araştırması verilerini,

referanslarınızı, yöneticilerinizin özgeçmişlerini, broşürlerinizi, teknik açıklamaları koyun.

Ancak, kalın bir iş planı iyi bir iş planı demek olmadığından planınızın eklerini gerekli bilgiyi

içerecek şekilde en azda tutmaya özen gösterin (Elçi, 2006).

Yine iş planınızın şirketiniz için bir iletişim dokümanı olduğundan hareketle, planınızı

en düzgün dille, dil bilgisi kurallarına uygun ifadeler ve yazım şekliyle hazırlamanız şarttır. Bu

konuda kendinize güvenemiyorsanız, editörlük yeteneği olanlardan yardım alabilirsiniz.

Planınız çok uzun olmaması gerektiği gibi çok da kısa olmamalıdır. Bazırlarımız

yazmayı sevmiyor, bazılarımız da bir iş için plana ihtiyaç olmadığını düşünüyor olabiliriz. Bu

durumda şunu hatırlayın: İşletmelerin büyük bir bölümü, iş planı yokluğundan, kendileri için

gerekli herşeyin kafalarının içinde olduğuna inandıklarından ve dolayısıyla önlerini

göremediklerinde iflas etmekteler (Elçi, 2006).

İş planınızın tamamının 40 sayfayı geçmemesinde fayda var. Somut bilgileri açık bir

ifadeyle verin ve tekrarlardan kaçının. Amacınız her zaman “iyi” bir plan hazrılamak olmalıdır.

Planda kısaltmalardan kaçının. Okuyucunun anlamını bilmediği kısaltmaları hatırlamak

için her seferinde sayfaları karıştırmak zorunda kalması can sıkıcıdır.

Verdiğiniz bilgiler mantıklı bir sırayı takip etmelidir. Herhangi bir bölümün altına o

konuyla ilgili verileri ve bilgileri rasgele sıralamayın. Planınızdaki yapılanma şekli “ne

yaptığını bilen bir iş sahibi” olduğunuzu vurgulamalıdır. Bu da başarının ön şartıdır (Elçi,

2006).

İyi bir İş Planı için Neler Gerekir?

Açık ve gerçekçi finansal projeksiyonlarınız olmalı. Finansal projeksiyonlar okuyucuya

nereye gitmek istediğinizi gösterir. Finansal tablolarınız standart formatta ve tutarlı olmalıdır.

Örneğin projeksiyonlarda şu hatalara sıklıkla rastlanır: Yeni kurulan bir işte ilk beş yıl oldukça

düşük ve yavaş yavaş artan satış ve gelir rakamları beş yılı sonunda inanılmaz bir tırmanışa

geçer. Ya da on yıllık bir dönem, iki veya üç döneme bölünmüştür ve bu dönemlerde hep aynı

rakamlar göze çarpar. Bu nedenle, her yıl için kullandığınız rakamlar ve gerekçeleri mantıklı,

inandırıcı ve ikna edici olmalıdır (Elçi, 2006).

Müşterilerinizi ve ürünlerinizin/hizmetlerinizin karşıladığı gereksinimleri iyi

bilmelisiniz. Tabii bunları iyi bildiğinizi de planınızda göstermelisiniz. İçinde bulunduğunuz

pazarın büyüklüğünü ve eğilimlerini bilmeniz ve göstermeniz şart. Buna bağlı olarak da

önümüzdeki yıllarda pazarınızın nasıl büyüyeceğini ve değişeceğini tahmin etmelisiniz. Hiç

kuşkusuz bu tahminler elle tutulur gerekçelere ve verilere dayandırılmalı. Sektörünüzde yapılan

araştırmalardan referans göstererek bilgiler vermek yararlı olacaktır (Elçi, 2006).

Her iş planının en önemli bölümü şirketin organizasyonu ve yönetimi ile ilgili bölümdür.

Çünkü bir şirketi batıran da dünya çapında bir şirket haline getiren de yöneticileri ve

çalışanlarıdır. “İnsan” bir şirketin sahip olduğu en büyük değer, en önemli varlıktır. Planınızın

bu bölümünde, işinizin gerektirdiği nitelikteki insan gücünü iyi analiz etmeniz ve bu güce sahip

olduğunuzu göstermeniz gerekir. Yaptığınız tarafsız analiz sırasında kadronuzda eksikler

olduğunu saptarsanız -ki iş planının bir amacı da şirketin mevcut durumunun resmini çekmek

olduğuna göre bu hiç de utanılacak bir şey olmadığı gibi, az rastlanan bir şey de değildir- bu

eksiklerin ne zaman nasıl doldurulacağını planınızda belirtmeli, finansal tablolarınıza bu iş

gücü artışını eklemelisiniz (Elçi, 2006).

İş planınızın işinizin devamı için ihtiyaç duyduğunuz önemli bir araç olduğuna inanın

ve okuyanları inandırın. Ürünlerinizi/hizmetlerinizi nasıl satacağınızı bildiğinizi gösterin.

Şirketinizi nasıl büyüteceğinizi bildiğinizi gösterin. Eğer planınızı bir yatırımcıyla

paylaşacaksanız, kendinize ve işinize nasıl güvendiğinizi, ancak eksiklerinizi de bildiğinizi ve

bunları gidermek için gerekli önlemleri almakta olduğunuzu veya alacağınızı, her şeyin gerçek

anlamda elle tutulur verilere dayandırılarak planlandığını ve yatırımcıya ne için nerede ihtiyaç

duyduğunuzu gösterin (Elçi, 2006).

Planınızın “Yönetici Özeti” bölümü üzerinde en çok çalışılmış bölüm olmalı. Bu bölüm,

işinizle ilgili en önemli noktaları 1 ila 3 sayfada okuyucuya sunmalı. İşinizin neyle ilgili

olduğunu ve şirketin ana hedefini anlatan basit bir kaç cümleden sonra pazarınız, yönetiminiz,

organizasyonunuz, ürünleriniz ve hizmetlerinizle ilgili özeti verin. Bu bölümün

profesyonellerce hazırlanmasına özen gösterin. Çünkü pek çok kişi sadece bu bölümü

okuyacaktır (Elçi, 2006).

İş planınızın formatının okumayı kolaylaştırıcı tarzda olmasını sağlayın. Satır

aralıklarını buna göre ayarlayın ve yazı tipi büyüklüğüne dikkat edin.

Bir planda kesinlikle olmaması gerekenler; yazım hataları, dil bilgisi ihlalleri, yanlış

hesaplar ve hepsinde de kötüsü yetersiz araştırma sonuçlarıdır.

İş planı hazırlama, akademik bir çalışma değildir. Ortaya iyi bir plan çıkarmak için adım

adım ilerlemeli, yazdıklarınızı birkaç defa, üzerinden bir süre geçtikten sonra okumalı, gerekli

düzeltmeleri yapmalısınız.

İş planınız, işinizle ve şirketinizle ilgili hazırladığınız en önemli dokümandır.

Şirketinizin ruhuna sahip, işleyen, yaşayan ve büyüyen tek dokümandır. Bunun için

hazırlanması zaman, emek ve fedakarlık gerektirir (Elçi, 2006).

İş Planıyla İlgili Unutulmaması Gerekenler

İş planı, şirketiniz için bir rehberdir. İşinizi ister yeni kurmuş olun, ister yıllardır faaliyet

gösteriyor olun, yeni projelere başlarken, büyüme ve gelişmeyle ilgili kararlar alırken, diğer

şirketlerle işbirliklerine hazırlanırken, yeni pazarlara açılırken hatta şirketinize yeni elemanlar

alırken, kısacası işinizle ilgili her türlü kararda başvuracağınız tek kaynaktır. Demek ki, iş

yaşamının herhangi bir evresinde büyümeyi ve gelişmeyi ilke edinmiş her şirket için bir iş planı

gereklidir (Elçi, 2006).

Şirketiniz yerinde saymayacağına göre, bir defalığına hazırlanmış iş planı da birşey

ifade etmeyecektir. İşinizdeki gelişmelere bağlı olarak planınızı en az yılda bir defa

güncellemeyi alışkanlık haline getirmelisiniz.

İyi hazırlanmış bir plan öncelikle sizin ve çalışanlarınızın ihtiyacını karşılar. İş planının

asıl amacı, büyüme hedeflerinizi saptamak, kendi kendinizi değerlendirerek ortaya çıkan

riskleri, eksiklikleri ve sorunları ortadan kaldırma yollarını tanımlamak, iş ile ilgili kararlarınızı

her aşamada daha stratejik almanızı sağlamak; kısacası büyümeye ve gelişmeye giden yolun

haritasını çıkarmaktır (Elçi, 2006).

İş planını ancak o işin sahibi/sahipleri hazırlamalıdır. Eğer şirketinizin birden fazla

kurucusu ve yöneticisi varsa hepiniz bir araya gelerek bir ekip oluşturmalı ve planı hep birlikte

hazırlamalısınız. Daha sonra hazırladığınız planı, deneyim ve bilgisine güvendiğiniz işinde

uzman kişilere kontrol ettirmenizde fayda var. Çok gerek duyarsanız, planı hazırlamanız

sırasında sizi yönlendirebilmesi için daha önce iş planı hazırlamış uzman ya da danışmanlardan

kısa süreli yardım alabilirsiniz. Unutmayın ki iyi hazırlanmış bir iş planı şirketinizi başarıya

ulaştıran önemli bir araçtır; bu nedenle de planı hazırlamak için gerekli dikkati, özeni ve

fedakarlığı göstermeniz gerekir (Elçi, 2006).

İş planları, önemli ve gizli bilgiler içerir. O nedenle, kimlere ne amaçla verdiğinizi iyi

bilmelisiniz. Planınızı ihtiyaçlarınız doğrultusunda dağıtın. Planı çalışanlarınızla ve

ortaklarınızla tabii ki paylaşacaksınız. Ayrıca yatırımcılara ve finansçılara ihtiyaç duyduğunuz

taktirde gizliliğini garanti altına alarak ulaştırın (Elçi, 2006).

İş planının, okuyan yatırımcı tarafından finansman sağlanacak kalitede bir şirket imajı

yaratması gerekir. Ancak bunu sağlamak için gerçeklerin üzeri örtülmemelidir. Yatırımcı,

şirketin güçlü yönlerinin yanı sıra zayıflıklarını da bilmek ister ve her şeyin dörtdörtlük

göründüğü bir şirket gerekli güveni yaratmaz. Bu şekilde asla inandırıcı da olamazsınız. Bunun

için planınızda şirketinizin problemlerini açığa çıkarmalı, bunları nasıl çözeceğinizi

anlatmalısınız. Taşıdığınız riskleri sıralamalı, bunları en aza indirmedeki çözüm yollarınızı ve

kararlılığınızı planınıza yansıtmalısınız. Ayrıca, her türlü projeksiyon, finansal tablo ve

tahminler detaylı dipnotlarla açıklanmalı. Gerçekçi olmayan, yeterince açıklanmamış,

dayanaksız tablolar yatırımcıların sizi ciddiye almamasına neden olur (Elçi, 2006).

İş planlarının yapısı, şirketin yapısına ve içinde bulunduğu evreye bağlı olarak

değişiklik gösterir. Ayrıca faaliyet gösterdiğiniz sektör de belirleyici bir unsurdur. Planınızı

hazırlarken içinde bulunduğunuz şartlara göre gerekli değişiklikleri yapmanız gerekir. Örneğin,

yeni kurulmuş bir şirketin geçmişe yönelik finansal verileri olamayacağından ekipman, patent,

envanter ve üretim öngörülerine ağırlık verecektir. Hizmet sektöründe faaliyet gösteren kurulu

bir şirketin iş planında personel, pazarlama harcamaları ve ticari sırların korunması gibi konular

öne çıkacaktır (Elçi, 2006).

Yönetici özetini, tüm plan hazır olduktan sonra yazmalısınız. Aksi taktirde aşağıda

belirtilen ihtiyaçlara cevap vermeyecektir. Planınızı eline alan okumaya “Yönetici Özeti”nde

başlayacağı için bu bölümün planın içeriğini yansıtacak, sizi ve işinizi ciddiye almasını

sağlayacak kalitede hazırlanması ve etkileyici olması önemlidir. Bu nedenle, özellikle

yatırımcılar için okuyucunun dikkatini çekerek tüm planı incelemesini sağlamanız gerekir.

Yönetici özeti, yatırım kararı için önem taşıyan

Şirketin yapısı ve kurucularını,

Eğer finasman desteği talebinde bulunuluyorsa, ihtiyaç duyulan tutar ve ne için ihtiyaç

duyulduğunu,

Finansal projeksiyonların özetini,

Pazar beklentilerinin ve öngörülerin özetini içermelidir (Elçi, 2006).

İnovasyon Kültürü

İnovasyon kültürünü yayabilmek için yapılabilecek birçok çalışma vardır. Bunların

başında inovasyon yarışmaları gelir. İnovasyon yarışmaları kurum içi ve kurum dışı olabilir

(Karatoy, 2014).

Öncelikle, şirketlerin inovasyon kültürünü kurum kültürü haline getirebilmeleri

gerekmektedir ve bu uzun bir süreçtir. Kurum içinde etkili bir inovasyon kültürü oluşması ve

yaygınlaşması için ise ilk olarak üst düzey yöneticilerin bunu benimsemesi ve teşvik etmesi

gereklidir. Şirket çalışanları düşünüldüğünde farklı kültürlerin, farklı inanışların, farklı

alışkanlıkları vardır, sosyal ve psikolojik hayatları da bu doğrultuda farklıdır. Şirket bünyesinde

farklı herkesin kendini ifade edebilmesini sağlayan bir platform oluşturulmalıdır. Bu

platformda her kültüre aynı değeri göstererek, Personelin, kendilerini anlatabilme, iletişim

kurabilme özgürlüğü sunarak standartları yüksek ortak bir sosyal yaşam alanı oluşturulur

(Karatoy, 2014).

Daha sonra şirket içi e-learning çalışmaları ile inovasyon nedir?, nasıl olmalıdır?,

faydaları nelerdir? gibi başlangıç noktaları şirket çalışanlarına öğretilmeli ve kısa bir online

eğitimden sonra şirket içi intranet portalı hazırlanarak tüm personelin bu sürece dahil olması ve

katkıda bulunması sağlanmalıdır. Bu portal üzerinden çalışanların, belirlenen konular üzerinde

veya genel olarak eksikliklerin giderilmesi, mevcut uygulamalarda iyileştirmeler, yeni

çözümler üretilmesi, farklı model ve ürünlerin yanı sıra var olan bir ürüne veya uygulamaya

orjinal bir açılımla değer yaratması beklenebilir. Bu sayede çalışanlar sürece dahil edilerek

inovasyonun şirket içi bir kültür olarak benimsenmesi sağlanmaya başlayacaktır. Ayrıca bu,

personelin şirkete bağlılığını da arttıracak bir uygulamadır (Karatoy, 2014).

Bu Platform Çalışanların;

Dinlenmek ve anlaşılmak ihtiyacını,

Başarılarını paylaşma ihtiyacını,

Ait olma ihtiyacını,

Fark edilme ihtiyacını,

Önemsenme ihtiyacını,

İz bırakma ihtiyacını karşılayarak sıra dışı özelliklerini açığa çıkarmalarını

sağlayacaktır (Karatoy, 2014).

Şirket içi inovasyon çalışmaları bu kültürün yayılmasında ilk basamaktır. Bu sürece katkıda

bulunan personele bir takım ödüller verilerek teşvik edilmesi gerekli ve önemlidir. Bunun

yanında çalışanların sunduğu inovatif çözümlerin şirket içinde aktif olarak kullanılması ise ayrı

bir motivasyon kaynağı olacaktır. Ayrıca açık sicil uygulaması olan şirketlerde katılımcı

olunması teşvik edilir ve sicil puanına etki eder bir halde sunulur. Personel şirkete fayda

sağlayacak bir öneride bulunduğunda kariyeri içinde siciline artı puan eklemiş olur. Bu gibi

çalışmaların kişisel beceri ve şirket yükselişlerindeki payı çok büyük olduğundan dolayı her iki

taraf için de faydası oldukça fazladır (Karatoy, 2014).

İnovasyon Ölçümleri

OECD (2010)’a göre inovasyonu ölçmek inovasyonun etkin yönetimi bağlamında

önemli bir gereksinimdir; ve bu gereksinim çerçevesinde de yanıtlanması gereken sorular söz

konusudur. İnovasyon, ticari dünyada olsun olmasın bir kurumun stratejik yaklaşımının

parçasıdır ve basitçe fikirlerin değere dönüşmesi olarak tanımlanabilir (Karaata, 2012).

Genel olarak inovasyonun tanımına bir kez daha bakıldığında geliştirilmiş ürünlerin,

hizmetlerin, süreçlerin, pazarlama yöntemlerinin ve organizasyonların örgütlenme biçimlerinin

inovasyonun kapsama alanı içine girdiği görülür. Varılan önemli saptamalardan birisi de şudur;

inovasyonun ekonomik performans üzerindeki etkilerine ilişkin çalışmalar mevcuttur. Ancak

bu çalışmaların yanında, inovasyonun toplumsal kalkınma ve gelişme üzerindeki etkilerine

ilişkin araştırma çalışmalarının eksik olduğu görülmektedir. İnovasyonun ölçümlenmesi ile

ilgili olarak uygun bir çerçevenin oluşturulabilmesi ve bu çerçevenin içindeki bileşenlerin neler

olduğunu anlamak için yeniden düşünmeye ihtiyaç duyulmaktadır. Kısa vadede OECD

tarafından salık verilen geliştirilmesi gereken ihtiyaç alanları arasında; istatistik sistemlerin

daha esnek yapıya sahip olabilmeleri, aynı zamanda yeni ve hızla gelişen kavramların tanımına

olanak sağlayabilecek yapıda olabilmeleri; bu hedefe ulaşabilmek için başarılması gereken alt

hedefler arasında mevcut mikro verilerin potansiyelinden yararlanılması, özel ihtiyaçlara yanıt

verebilecek tarzda soruların geliştirilmiş olan mevcut anketlere araştırmalara eklenmesi gibi

konuların gündeme geldiği görülür (Karaata, 2012).

Uzun vadede yapılabilecekler, daha doğrusu uzun vadede baş edilmesi gereken konular

arasında ise ilgili olan analiz birimine (unit of analysis) adreslenecek biçimde anket

çalışmalarının-araştırmaların, istatistik uzmanları tarafından yeniden tasarlanması

bulunmaktadır. Düşünülmesi gereken diğer konular arasında ise temel araştırmalar alanında bir

çalışma yürütürken, belirlenen soruların mutlaka araştırma laboratuvarlarına dair mi olması

gerektiği verilerin araştırma laboratuvarları düzeyinde mi toplanması gerektiği gibi sorular

bulunmaktadır (Karaata, 2012).

Yönetim bilimlerinde dile getirilen “ölçemezsen yönetemezsin” kalıbı etkin bir

inovasyon yönetimini sürdürebilmek için de geçerlidir. İnovasyon için yapılan kısa ve uzun

vadeli tüm yatırımların geri dönüşünün bilimsel bir yaklaşım sonucunda geliştirilen bir yöntem

ile ölçümünün sağlanması, bu ölçüm sonucu alınması gereken stratejik kararların doğruluğuna

da destek verecektir. Böylece bir ülkenin bilgi toplumuna dönüşümü ve bilgi destekli ekonomi

aşamasına geçişi hızlanacak, inovasyonun gerek işgücü verimliliği, gerekse de toplam faktör

verimliliği, aynı zamanda istihdam kapasitesi üzerinde yaratacağı etki ile refah düzeyinin

artışına katkıda bulunması olasılığı artacaktır. Çalışmamızda incelediğimiz OECD’nin ortaya

koyduğu geleceğe doğru kurgulanmış olan açısı, inovasyonun ölçümünde oluışmuş

paradigmalar üzerinde etki yaratabilir niteliktedir. Bu bağlamda bir hatırlatma yararlı olacaktır:

OECD gibi uluslararası kuruluşların çalışmalarını bir çerçeve yapı olarak algılamak, her ülkenin

bu tip çerçeve yapıları dikkate alarak kendi ihtiyaçlarını giderme yolunda yaklaşımlar

geliştirmeleri doğru olan yöntemedir. Türkiye’nin de coğrafyası içinde bulunan kurumlarının

inovasyon performanslarının ölçümünde bu tip çerçeveleri mutlaka dikkate almaları, ancak

özgün koşullarına uygun detayları gözden kaçırmayacak biçimde ölçüm kritlerilerini

geliştirmesinde yarar olacağı düşünülebilir (Karaata, 2012).

İnovasyon Çalışmaları

Dünya’da İnovasyon

19.yy da elektriğin sanayide kullanılmaya başlaması teknolojinin ilerlemesini

hızlandırmış olsa da 1990’lı yıllarda internet kullanımının yaygınlaşması ile bilgi tabanlı

ekonomik yatırımlarda yüksek artış sağlanmış ve kalkınma ve gelişme politikalarında önemli

bir yer aldığı anlaşılan Ar-Ge ve inovasyon kavramları ülke ekonomilerinin gündemine

oturmuştur (Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

Ülkelerin gelişmişlik düzeylerini belirlemede bir ölçüt olarak kullanılmakta olan

inovasyon üzerine yapılan yatırımlar ülkeler bazında değişkenlik arz etmekte ve bu yatırımlarla

ülkeler dünyadaki teknoloji ve bilim alanında oynadıkları rollerini de belirlemektedirler. ABD,

Finlandiya, Japonya, Kore, İsviçre gibi ülkelerin bu alanda yaptıkları yatırımlar diğer ülkelere

göre gayri safi millî harcamalarının çok daha büyük kısmını oluşturmaktadır (Kasımoğlu ve

Akkaya, 2012).

90’lı yıllarda, inovasyonun direk bilim kaynaklı olması teknolojik olarak ilerlemeyi

hızlandırmıştır. İnovasyon dışsal ve çok disiplinli bilgiye ihtiyaç duymaktadır. Böylelikle

firmalar Ar-Ge çalışmaları için daha fazla kaynak sağlamaya ve inovasyon çalışmaları için

alternatif bilgi kaynakları aramaya başlamışlardır. Finansal, yönetsel ve organizasyonel

değişiklikler bilgi pazarının gelişmesini sağlamıştır. Kamuda mali kısıtlamalar özellikle sanayi

ile bağ kurabilen üniversiteleri ve araştırma kurumlarını bu pazara girmeye cesaretlendirmiştir

(Erkek, 2011; akt.Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

Dünya genelinde 2000’li yılların başında yaşanan ekonomik düşüşe rağmen bu

yıllardaki hükümetler ekonomik büyüme için bilim, teknoloji ve yenilikçilik yardımlarını

geliştirmek amacıyla geniş bir politika uygulamışlar ve bu dönemde bilgi alanında artış gösteren

yatırımlar OECD ülkeleri arasında ekonomik performans açısından anahtar girdi halini almıştır

(Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

1960 yılında kurulan Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD)’ye üye ülkelerin

inovasyonu desteklemeye yönelik politikaları farklılık göstermesine rağmen kamu ve özel

sektör ortaklıkları OECD ülkelerinde yeni ve yaratıcı buluşların teşvik edilmesinde önemli bir

araç oluşturmaktadır. Gerek kamu gerekse özel sektörün mali katkılarını sağlayarak kamu ve

özel sektör ortaklıkları kamunun sınırlı Ar-Ge finansmanından daha iyi sonuçlar alınması ve de

sanayi sektörünün güçlü bir katılımının sağlanması için araç oluşturmaktadır (Erkek, 2011; akt.

Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

OECD ülkelerinin hükümetleri bilim ve inovasyon yardımlarına ekonomik büyüme için

çok büyük dikkat gösterdiler ve birçok yeni girişimde ve reformda bulundular. 2000 yılında

Avustralya, Kanada, Macaristan, İrlanda, Kore ve İspanya gibi bazı ülkeler bilim, teknoloji ve

inovasyon alanında kalkınma ve gelişme göstermek için kapsamlı bir politika çerçevesi

hazırladılar. Devlet enstitüleri ve ajanslar yenilik sistemlerinin güvenliği için yeniden

yapılandırıldı ve politika uygulama alanları genişletildi. Devlet araştırma sistemleri ekonomik

ve sosyal ihtiyaçlara göre daha iyi uyum sağlanması için bir takım reform çalışmalarına tabii

tutuldu. (DPT-KOBİ Stratejisi ve Eylem Planı, 2004; akt.Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

ABD ise ülkenin önde gelen sanayi şirketlerinin ortak organizasyonu olan Industrial

Research Institute (IRI), 1996’daki Başkanlık seçimleri öncesinde, Birleşik Devletler’in

ekonomi ve teknoloji politikası ile ilgili olarak, Başkan ve Kongre adaylarına hitaben

yayımladığı bildiride: “Geçen 50 yılda ABD’de kaydedilen ekonomik büyümenin en az yarısını

teknolojik inovasyona borçluyuz.” tespitinde bulunulmuştur. Ancak 90’lı yılların sonuna doğru

ABD’de devlet yatırımlarını düşürmüştür ve özel sektör yatırımlarının artmasını sağlamıştır.

Dünyada inovasyonun vatanı olarak görülen ABD’de inovasyon politikası Barack Obama’nın

Eylül 2009 tarihli “Amerikan İnovasyon Stratejisi” başlıklı dökümanı ile resmiyet kazanmıştır.

Bu dökümanda bir yandan devletin gerekli altyapıyı sağlamasının önemine vurgu yapılırken,

bir yandan da devletin aşırı müdahaleciliğinin sakıncalarına dikkat çekilmiştir. Bu açıdan ele

alındığında Amerikan inovasyon politikasının Avrupa’dan önemli ölçüde farklılıklar gösterdiği

söylenebilir. Bu farklılığın en büyük göstergesi ise Avrupa’nın inovasyon politikalarında AB

kurumları merkeze alınırken, ABD’de inovasyonun motorunu şirketler, Silikon Vadisi gibi

kümelenmeler ve savunma ve uzay sanayii oluşturmaktadır (Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

Avrupa’daki son ekonomik kriz işgücünün yüzde 10’nu işsiz bırakınca bu durum bu

yaşlı kıtanın ekonomik ve sosyal gücünü zayıflatmıştır. Bunun üzerine AB komisyonu,

Avrupa’nın inovasyon birikimini fikir düzeyinden istihdam sağlayacak bir platforma taşımak

için stratejik bir yaklaşım geliştirmiştir. Bu stratejik yaklaşımın ana öğeleri enerji, gıda

güvenliği, sağlık ve yaşlanan nüfus olarak belirlenmiştir. Bunlara ilave olarak komisyon

tarafından, inovasyon potansiyelini kinetiğe dönüştürmenin önündeki engelleri kaldırmak

amacıyla kamu ve özel sektör arasındaki işbirliğini geliştirecek yollar belirlenmiştir. 2010

yılının sonlarına doğru Avrupa’da en üst politik seviyede yürütülen, inovasyona stratejik bir

yaklaşım olarak kamu kaynaklarını özel sektörü harekete geçirmede kullanacak ve

inovasyonların pazara ulaşmasını zorlaştıran darboğazları kaldırması amacıyla ‘İnovasyon

Birliği’ kurulmuştur (Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

2010 yılında hazırlanan İnovatif Olmayan Bir Avrupa’nın Bedeli başlıklı rapora göre

Avrupa 2020 hedefinde öngörülen şekilde Ar-Ge yatırımını GSMH’nın %3’üne çıkartmak 3.7

milyon yeni iş imkanı meydana getirebilir ve yıllık GSMH’yı 2025’e kadar 795 milyar Euro

arttırabilir. Bu sebepten AB Komisyonu tarafından 2007-2013 dönemine yayılan 140 milyar

Euro’luk 3 ayrı fon mekanizması da kurularak inovasyonlu endüstriyi geliştirmeyi

amaçlanmaktadır. Birlik politikası, Yapısal Fonlar ve Birlik Fonu (7. Çerçeve Programı-FP 7,54

milyar Euro ile Rekabetçilik ve İnovasyon Çerçeve Programı - CIP 86 milyar Euro) tarafından

fonlanarak yürütülmektedir. İnovasyonda aslolan inovatif bir fikrin başarılı bir ürüne veya

servise dönüştürülmesi AB tarafından yıllardır üzerinde durulan bir husustur ve bu iki fon

yardımıyla uygulanan politika sonucu çok sayıda somut başarı hikâyeleri meydana gelmektedir

(Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

Bir sektörün veya kurumun teknolojik inovasyon yapabilmesi teknolojik yetenekler

edinme ve gösterme sürecine bağlıdır. Teknolojik yetenek taklit etmek, var olan teknolojiyi

benimsemek, yenisini yaratmak, yeni ürünler geliştirmek ve ekonomik çevreyi değiştirmek için

teknolojik bilgiyi etkili kullanabilme anlamına gelmektedir. Teknolojiyi öğrenme, yaratma,

buna ilişkin ağ oluşturma ve küreselleşme farklı ülkelerde, sektörlerde ve kurumlarda farklı

seviyelerde gerçekleşmektedir. Bu farklılığın sebebi öğrenme, yenilik yapma ve teknoloji

transfer etme açısından teknolojik oyuncuların farklı kaynaklara, kültürlere, tarihe ve

deneyimlere sahip olmalarıdır. Önemli sektörler veya kurumlar doğduğunda ve gelişmeye

başladıklarında küresel teknolojik çevrede farklı teknolojik yeteneklerini geliştirmeleri farklı

ağlara, dış kaynaklara erişme kolaylığına dayanmaktadır (Cho ve Lee, 2003; akt.Kasımoğlu ve

Akkaya, 2012).

Gelişmekte olan ülkeler teknolojik olarak gelişmek için genellikle öğrenme ve dış bilgi

ve teknolojiler elde etmeye yatırım yapmakta ve kendi stratejik ağlarını oluşturmaya

çalışmaktadır. Bu oyuncular genellikle yarı küresel ağlara dahil olmaya çalışmaktadırlar çünkü

küresel teknolojileri kolaylıkla alabilmektedirler. Bu ağlar genellikle gelişmiş ülkelerdeki

Ar&Ge’leri, profesyonel eğitimli ve deneyimli oyuncular yer almaktadır. Bu networklerde

gelişmekte olan ülkelerin firmaları kendilerini dinamik şekilde geliştirme imkanı bulmaktadır

(Cho ve Lee, 2003; akt.Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

Rusya

Rusya Federasyonu, inovasyon çalışmalarının kâğıt üzerinde kalmaması için gayret

harcamakta ve bu konuda devlet başkanlığı düzeyinde özeleştiri yapılmaktadır (Grızlov, 2008).

İnovasyon yolunda yapılan reformlar uygulanmazsa çalışmaları geriye götürme ihtimali de söz

konusudur (Dimitriev, 2010). Sovyetler Birliği sonrası yaşanan büyük yıkımdan sonra yaşanan

restorasyon süreci yerini güçlü bir inşa sürecine bırakmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan

ülkelerin yaşadığı tecrübelerden yola çıkılmış, 2020 stratejisi ile kendi rotasını belirlemiş

bulunmaktadır (Negiz, 2013).

Rusya Federasyonu’nun bu çalışmaları neticesinde, Amerikalı Fast Company’nin

açıkladığı üzere 10 Rus şirketi dünya sıralamasına girebilmiştir. Bunlar, Yandex, Kaspersky

Lab, ABBYY, RosNano, RosAtom, M2M Telematicks, Optogon, Mikron, NLO Saturn,

LukOil. (Ria News, 2011) Özel sektörün Ar-Ge çalışmalarındaki payı 2005 yılında %30 iken,

2009 yılında %26,6 olmuş; devletin payı ise %61,9’dan %66,5’e yükselmiştir (Kommersant,

2011). Bu durum Rusya’yı, özel sektörü inovasyon çalışmalarına teşvik için yeni yollar

aramaya sevk etmektedir. İnovasyon çalışmalarındaki AB Birleşmiş Araştırmacılar

Merkezi’nce yapılan araştırma ve geliştirme masraf büyüklüğü sıralamasında Rus şirketleri

GazProm (83.), AvtoVaz (620.), LukOil (632.) sırada yer edinmişlerdir (Expert.ru; akt.Negiz,

2013).

Rusya Federasyonu, inovasyon çalışmalarında devletin rolünün yüksek olmasından

rahatsızlık duymakta, yerli ve yabancı özel sektörün cesaretlendirilmesi için yapılan çalışmalar

artarak devam etmektedir. Facebook, Microsoft vb. uluslararası başarılı firmaların yöneticileri

ülkeye davet edilerek yatırım yapmaya ikna edilmiş, Skolkova İnovasyon Merkezinden yer

önerilmiştir (Negiz, 2013).

2012 yılsonu değerlendirmesinde devlet başkanı Viladimir Putin’in belirttiği üzere

doğal kaynak zenginliği yeterli görülmemekte, inovasyon ve teknolojiye yatırım yapılmakta

kararlılık gösterilecektir. Bu konuda her türlü kararlığın gösterileceği ve halktan gelen taleplerin

de dikkate alınacağı en üst düzey devlet yöneticilerince ifade edilmektedir (kremlin.ru).

Olumsuz bir tablo ile yola çıkan, sonrasında süreci lehine çeviren Rusya Federasyonu

gelişmekte olan ülkeler için örnek teşkil edebilecek mahiyettedir (Negiz, 2013).

Rusya Federasyonunun bu inovasyon çalışmaları Türkiye açısından da önem

taşımaktadır. Devlet ağırlıklı bir inovasyon çalışmasının olumlu ve olumsuz yönlerini inceleme

fırsatı sağlayacaktır. Türk firmaları Skolkova İnovasyon Merkezi’nde kendilerine yer bulmalı,

Türk üniversiteleri Skoltech ile işbirliği yaparak, inovasyon çalışmalarını yerinde takip

etmelidir. Federal araştırma görevlisi ve federal profesör gibi uygulamalar yakından

incelenmeli, ders yükünden muaf ve araştırma odaklı akademisyenler konusunda çalışmalar

yapılmalıdır. Dünyanın önemli teknoloji firmalarının Skolkova’da toplanmasını sağlayan

Rusya Federasyonu’nun çalışmaları incelenerek, bu firmaların Türkiye’de çalışmalarını

sağlayacak adımlar atılmalı ve rekabetin giderek arttığı bu dönemde güncel bir milli inovasyon

stratejisi hazırlanmalıdır (Negiz, 2013).

Güney Kore – Türkiye Karşılaştırması

Bu çalışma ile G. Kore ve Türkiye’nin karşılaştırmalı olarak sanayi stratejisi ve bilim

ve teknoloji politikası değişimleri incelenmiş, G. Kore’nin sektörel değişimine ve dolayısıyla

hızlı ekonomik büyümesine en fazla katkı sağlayan unsurlardan biri olan Ar-Ge sisteminin

gelişimi tartışılmıştır. Ar-Ge faaliyetlerinin gelişiminin, sektörel değişime ve ekonomik

gelişmeye bu denli hızlı etki etmesinde ön plana çıkan bazı faktörler tespit edilmiştir (TEPAV,

2010).

G. Kore’nin sanayi stratejisi ve Ar-Ge gelişim süreçleri imitasyon, transformasyon ve

inovasyon olmak üzere üç farklı dönemde incelenmiştir. G. Kore’nin 1980’lerde

yaşadığı transformasyon süreci ile Türkiye’nin içinde bulunduğu dönem çeşitli

açılardan benzerlik göstermektedir:

o G. Kore 1960’larda emek yoğun ve düşük teknolojili sektörleri ön planda

tutarken 70’ler ve 80’lerde hızla teknoloji yoğun sektörlere kayma eğilimi

göstermiştir. Türkiye’de ise emek yoğun ve düşük teknolojili sektörlerden

teknoloji yoğun sektörlere geçiş ancak 2000’lerin başından itibaren

gözlemlenmektedir.

o G. Kore’de imitasyon süreci olarak adlandırılan 1960-1980 döneminde teknoloji

transferi önemli yer tutarken 80’lerin başından itibaren yerli Ar-Ge kapasitesinin

geliştirilmesine yönelinmiştir. Türkiye’de ise teknoloji transferinin önemi ancak

1980’lerin sonuna doğru ve ulusal Ar-Ge’nin gücünün arttırılması ise 2000’lerin

başında gündeme gelmiştir.

o Türkiye ve G. Kore’nin benzer dönemlerde başlayan ihracat odaklı sanayi

stratejisinin uygulamasında önemli farklılıklar olduğu görülmektedir. G. Kore

bu süreçte aynı zamanda ihracat kompozisyonun değiştirilmesine ve teknoloji

yoğun sektörlere yönelmiştir. İhraç edilen malların teknolojik yapısına

bakıldığında, G. Kore’de orta teknolojili ürünlerin ihracatı 1990’larda ön plana

çıkarken Türkiye’de ancak son yıllarda orta teknolojili ürünlerin ihracatı düşük

teknolojili ürünlere yaklaşmıştır. Yüksek teknolojili ürünlerin ihracatında ise,

Türkiye henüz G. Kore’nin 1980’lerdeki seviyesine ulaşmamıştır.13

o Kamu ve özel sektör Ar-Ge paylarına bakıldığında G. Kore’de 1980’lerde

yaşanan dönüşümün Türkiye’de özellikle 2004 yılından sonra gerçekleştiği

görülmektedir.

G. Kore’nin 1980’lerde yaşadığı dönüşüm ile Ar-Ge’nin önemli bir kısmını özel sektör

yapmaya başlamış, bu da ürün geliştirilmesi ve ticarileştirilmesini kolaylaştırarak özel

sektörün uluslararası pazarlarda rekabetçiliğini arttırmıştır. Ayrıca G. Kore’de

geliştirme çalışmaları toplam Ar-Ge’nin büyük bir kısmını oluşturmakta ve bu durum

yeni ürünlerin pazara girişini hızlandırmaktadır. Son yıllarda ise Ar-Ge sisteminin

bütüncül bir inovasyon sistemine dönüştürülmesi ve ekonomik büyümenin

sürdürülebilir kılınması için temel araştırmayı arttırmaya yönelik politikalar önem

kazanmıştır. Türkiye’de ise temel araştırma çalışmalarının payı yıllardır yüksekse de,

bu çalışmaların girdi olabileceği bir Ar-Ge zincir yapısı mevcut değildir. Temel bilimsel

araştırma sonucu hazırlanan yayınlar G. Kore ile benzer olsa da patent sayıları oldukça

düşüktür. Yapılan çalışmalar ve yayınların girdi sağlayabileceği sanayi ile doğrudan

ilişkili bir geliştirme süreci ve ürün ticarileştirilmesine yönelik çalışan bir sistem

Türkiye’de henüz tam anlamıyla oluşmamıştır. Ar-Ge ticarileştirilebildiği sürece

yüksek katma değer sağlamaktadır. Bu nedenle G. Kore’nin özel sektör Ar-Ge gelişimi

ve sonrasında bütüncül bir inovasyon sistemi kurması Türkiye için önemli bir örnek

teşkil etmektedir.

Gelişmekte olan ülkelerin ekonomik büyüme ve kalkınmalarını hızlandıran önemli

unsurlardan biri de ihtiyaca yönelik teknoloji, ürün ve süreç geliştirmedir. G. Kore’de

bunun uygulaması görülebilmektedir. Özellikle 1990’ların başından itibaren ülkenin ve

sanayinin ihtiyaçları doğrultusunda çalışmalar yapılmasına yönelik politikalar

uygulanmıştır. Türkiye’de de üniversite-sanayi işbirliği çerçevesinde bu tür politikalara

yer verilmesi oldukça önemlidir.

G. Kore’nin kalkınma yarışında teknolojik yapılanmasına ve gelişim sağlamasına etki

eden faktörlerden biri de, Ar-Ge politikalarının odak sektörler seçilerek stratejik kararlar

sonucunda uygulanmakta olmasıdır. Odak sektör seçilerek politikalar uygulandığında

beklenen getirilere daha hızlı ulaşılabilmektedir. Buna bir örnek bilgi ve iletişim

teknolojileri sektöründe ihracat ve rekabetçilik anlamında yaşanan patlamadır. Son

yıllarda da dünyadaki gelişmeler hızla takip edilerek nanoteknoloji ve biyoteknoloji

alanlarına yatırımların arttığı ve stratejik öncelikler verildiği görülmektedir.

Türkiye’nin, ucuz işgücü ve ihracat yapısında emek yoğun sektörlere dayalı stratejilerini

sürdürerek, uluslararası rekabetçiliğini koruması ve arttırması mümkün görünmemektedir.

Küresel pazarlarda daha üst bir noktaya sıçramak ve rekabetçiliğini sürdürülebilir kılmak için

Türkiye’nin düşük teknolojili bir yapıdan, orta ve yüksek teknolojili bir yapıya geçişi önemlidir.

Bunun için, ülkenin sektörel değişime ve ihracat kompozisyonunu değiştirmeye gitmesi

gerekmektedir. Türkiye’nin “orta-gelir tuzağı”na yakalanmaması için de bu stratejilerin önemi

yadsınamaz. G. Kore’nin bu süreçteki uygulamaları, Türkiye şartları göz önünde

bulundurularak değerlendirilmeli ve dönüşüm süreci hızlandırılmalıdır (TEPAV, 2010).

Türkiye’de İnovasyon

Türkiye’ de 2003 yılında kabul edilen 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol

Kanunu’yla başlayan süreçte kamu yönetimine yeni bir yaklaşım getirilmiş ve bu yeni

yaklaşım, stratejik yönetim anlayışına ve performansa dayalı bir çalışma prensibi benimseyen

kamu idareleri ile esnek ve etkili bir kamu sektörü oluşturulması hedeflenmiştir. Bu dönüşüm

ile inovasyon kurum kültürü olarak benimsenmiş ve inovasyon yönetimine ilişkin teknik ve

yöntemlerin uygulanmasıyla gerekli sistemlerin kurulması sağlanmıştır (Güngör ve Göksu,

2013).

2005 yılında kamuda inovasyon çalışmalarının geliştirilmesi amacıyla Ulusal İnovasyon

Girişimi adıyla bir topluluk kurulmuştur. Bu topluluk Türkiye’de inovasyon politikalarını

oluşturmayı ve politikaların uygulanması safhalarında özel sektör-üniversite-sivil toplum

işbirliğini pekiştirmeyi ve yönlendirmeyi; siyasi irade ve kamu kurumlarıyla diyaloğu geliştirip

görüş ve öneriler hazırlayarak inovasyon politikaları oluşturma sürecine katkıda bulunmayı ve

inovasyon konusunda kamuoyunda bilinç oluşturmayı amaçlanmaktadır. Bu kapsamda topluluk

‘İnovasyonda Farkındalık’ konulu bir proje geliştirmiştir. Proje ile KOBİ’ler özelinde, şirketler

kesiminde inovasyon yönetimi eğitimleri, bilgilendirme etkinlikleri, kamuoyu yaratabilmek

için çeşitli seferberlik çalışmaları hedeflenmektedir (Güngör ve Göksu, 2013).

Bunun yanında 2008 yılında Maliye Bakanlığı kamuda inovasyon uygulamasını

gerçekleştirebilmek ve yaygınlaşmasını sağlamak amacıyla Technopolis Group Türkiye firması

ile Kamuda İnovasyon Yönetim Sistemi ve Tekniklerinin Geliştirilmesi kısa adıyla KAMİN

olarak bilinen projeyi başlatmışlardır. Böylece kamu inovasyon uygulaması resmi anlamda

hayat bulmuştur (Güngör ve Göksu, 2013).

Türkiye’de kamu inovasyon çalışmaları kapsamında verilebilecek en önemli

örneklerden biri de e-devlet uygulamasıdır. Ayrıca Gelir İdaresi Başkanlığı’nın e-vergi dairesi

uygulaması, İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın mükellef ve çalışanlarını dinleyen açık ve

inovatif yönetim anlayışını net olarak hissettiren forum uygulaması, hastanelerde online

randevu hizmetleri, Kültür Bakanlığı’nın müzekart uygulaması, Milli Eğitim Bakanlığı’nın e-

okul, Adalet Bakanlığı’nın UYAP, e-dava uygulaması, m-dönüşümü (mobil demokrasi)

uygulaması da kamu inovasyon çerçevesinde ele alınmaktadır (Güngör ve Göksu, 2013).

Türkiye’nin Stratejik Vizyonu 2023 göre Kamu Yönetiminde İnovasyon ve Kalkınma

2023 Raporu hazırlanmış ve kamu inovasyon çalışmalarının insani kalkınmaya desteklemesi

amaçlanmıştır. Bu kapsamda inovasyon, sürdürebilir kalkınma, rekabet gücü, istihdam artışı,

toplumsal refah ve yaşam kalitesinin anahtarı olarak benimsenmiştir. Böylece daha az kaynak

ve sınırlı kapasiteyle, çok daha geniş bir kitleye, daha yüksek kaliteli hizmet sunulması, insan

odaklı, hesap verilebilir ve etkin bir kamu yönetimi ile bireylerin taleplerine daha iyi yanıt

verme sağlanmış olacaktır (Güngör ve Göksu, 2013).

Ulegin v.d. (2012) çalışmasında belirttiği üzere Türkiye küresel rekabet sıralamasında

yükselmektedir. Türkiye, Dünya Ekonomik Forumu (WEF) tarafından her yıl yayınlanan

Küresel Rekabetçilik Raporu’nda; 2009-2010’da, 133 ülke arasında 61. sırada yer almıştır.

2010-2011’de, bu kez 139 ülke içinde yine 61. olarak yerini korumuştur. 2011-2012’de ise 142

ülke arasında 59. sıraya yükselmiştir. 2012-2013 sıralamasında ise bir önceki yıla göre 16 sıra

yükselerek ve puanını da 4.3’den 4.5’e yükselterek 144 ülke arasından 43. sırayı almıştır

(Kasımoğlu ve Akkaya, 2012).

Ülkeler GSMH esasına göre gruplandırılarak incelendiğinde Türkiye; 2009-2010’da

Verimlilikten İnovasyona Geçiş Grubu içindeyken; 2010-2011’de, OECD’nin 2010 raporunda

da belirttiği üzere GSMH’de yaşadığı %14’lük kayıp nedeni ile Verimlilik Grubu içine girmiş;

2011-2012’de tekrar Verimlilikten İnovasyona Geçiş Grubu arasındaki konumuna dönmüştür.

2012-2013’te ise bu konumunu korumuştur. Türkiye GSMH esasına göre yapılan ön

sınıflandırmadaki konumunu korumaktadır (Ulegin v.d., 2012; akt. Kasımoğlu ve Akkaya,

2012)

2012–2013 raporunda analiz edilen 144 ülkenin verileri ile Türkiye’nin verileri arasında

bir karşılaştırma yapılmıştır. 144 ülkenin ortalama değerleri incelendiğinde, Türkiye’nin

Küresel Rekabetçilik Endeksi-KRE’yi oluşturan 12 bileşenden sadece 2’sinde ortalamanın

altında bir değere sahip olduğu görülüyor. Bu bileşenler;

Emek Piyasalarının Etkinliği,

İnovasyon’dur.

Türkiye 8 bileşende küresel ortalamanın üstünde, 2 bileşende ise altında yer almaktadır.

(Ulegin v.d., 2012) Avrupa Birliği (AB), INSEAD, the Economist Intelligence Unit tarafından

yapılan çalışmalar inovasyon performansını ölçerken ve bu ölçüm sonucunda ülkelere dair

sıralama yaparken, Dünya Bankası; inovasyonu da bir girdi olarak kabul eden bilgi ekonomisi

kavramı bünyesinde ülkelerin performanslarını analiz etmekte ve bir sıralama ortaya

koymaktadır.

AB tarafından hesaplanan İnovasyon Skor Tahtası adlı çalışmaya göre, AB 27’ye ek

olarak dikkate alınan 7 ülke arasında Türkiye son sırada bulunmaktadır. Ancak performans

ölçümünde dikkate alınan göstergelerin büyüme oranlarında ise Türkiye AB 27 ortalamasının

üzerindedir. INSEAD tarafından yapılan 2011 tarihli ölçüm çalışmasına göre Türkiye 125 ülke

arasında 65. sırayı almaktadır. İnovasyon için gerekli girdiler ve çıktılar olmak üzere iki temele

dayanan INSEAD inovasyon endeksinde Türkiye çıktılarda, girdilerle karşılaştırıldığında hatırı

sayılır ölçüde daha iyi performans göstermektedir. Bu çalışma için dikkate alınan en eski tarihli

rapor 2009 yılında yayımlanan the Economist Intelligence Unit’e aittir. Kurum, yaptığı

çalışmada 82 ülkenin verilerini kullanmakta, bu ülkeler arasında inovasyon performansında

Türkiye 52. Sırayı almaktadır. İnovasyonun kapsama alanında daha geniş bileşenleri barındıran

bilgi ekonomisi performansı açısından bir sıralama Dünya Bankası tarafından

gerçekleştirilmektedir. 2012 yılı için yayımlanan veritabanındaki değerlendirmeye göre

Türkiye 142 ülke arasında 69. sıraya sahiptir. Bu konum 2000 yılındaki sıralamanın altındadır

(Karaata, 2013).

Eğitimde İnovasyon Mümkün Mü?

İnovasyonu yenilenme gibi algılayacak olursak elbet eğitimde de inovasyon olacaktır.

Ancak OECD’nin temel tanımından hareket ederek, amacın, yapılan yenilenmelerin, buluşların

ticari yarara dönüşmesi ve pazarlanması söz konusu olacağı için eğitimde inovasyondan değil

yenilenme veya reformdan bahsetmek daha doğru olacaktır. Bugün batı ülkelerinde eğitimde

inovasyondan söz edilmektedir. Ancak ulusal koşullarımız düşünüldüğünde “ticari yarara

dönüşmesi ve pazarlanması” şeklinde nitelenen bir eğitim yaklaşımı doğru değildir. Madem ki

inovasyon ulusal özellikleri gözetmek zorunda bizim bu konudaki anlayışımız da ulusal

inovasyon süreçlerimize katkıda bulunacak şekilde toplumsal yarara yönelik bir eğitim

yenilenmesi, reformu olmalıdır. Eğer eğitimde inovasyon sözcüğü kullanılacaksa da kesinlikle

bu anlamda kullanılmalıdır (Yamaç, 2001).

Eğitimde İnovasyon

İnsan hayatının en önemli olgularından biri olan eğitim doğumla beraber başlayan ve

ölüme kadar giden kesintisiz bir süreçtir. Eğitim, genellikle değişik ifadelerle farklı biçimlerde

tanımlanmıştır. Şüphesiz bu farklılaşmalarda eğitimcilerin değişik amaçları rol oynamaktadır.

Kullanılan tanımlardan bir tanesinde eğitim, “bireyin yaşadığı toplumda yeteneğini, tutumlarını

ve olumlu değerdeki diğer davranış biçimlerini geliştirdiği süreçler toplamı” olarak

tanımlanmıştır (Tezcan, 1985). Durkheim ise eğitim için toplumu ön plana alan, “genç kuşağın

yöntemli bir biçimde toplumsallaştırılmasıdır” biçiminde bir tanımlama getirmiştir (Durkheim,

1956). Tyler eğitim için “bireylerin davranış biçimlerini değiştirme süreci” şeklinde bir tanım

yapmıştır (Tyler, 1950). Tyler’ın tanımına yakın bir tanım da Ertürk tarafından yapılmıştır.

Ertürk(1984)’e göre eğitim “bireyin davranışlarında, kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak

istendik değişme meydana getirme sürecidir” (Kurtuluş, 2012).

  Eğitimde inovasyon kavramının, farklı öğretim sistemlerinin yıllar boyunca denendiği

düşünüldüğünde, eğitimin tarihi ile başlayan bir olgu olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

Ülkeler için ekonomik ve sosyal gelişimin bir anahtarı olan inovasyon; var olmadığı zaman

büyüme durmakta, ekonomi ve topluluklar durağanlaşmaktadır. Ekonomistler, ülke

ekonomilerinin gelişimi ve sürekliliğin sağlanması için, içinde eğitimin de yer aldığı büyük

ölçekli inovatif programlara yatırımın önemini sürekli vurgulamaktadır. İnovasyon, bir süredir

eğitim sektöründe ciddi ilgi uyandıran bir konu olmuştur. Bununla beraber, başarılı inovasyon,

insan yaratıcılığı, bilgi, beceri ve yetenekler ile beslenir ve gelişir; geniş perspektifte ise bunları

sağlayan eğitimdir. Eğitim ve öğrenmede inovasyonu ön plana çıkartan faktörler ise şöyle

sıralanabilir (Looney, 2009; akt. Kurtuluş, 2012 ):

• Başarı düzeyinin arttırılmasını ve sonuçların tüm öğrenciler için hakkaniyetli olmasını

isteyen sosyal ve ekonomik baskı,

• İş, sosyal ve aile hayatındaki değişim,

• Hızla gelişen teknolojiler,

• Öğrencileri motive etme ve ilgilerini çekme.

Oslo Kılavuzunda inovasyon 4 ana başlık altında çeşitlendirilmiştir; bunlar ürün

inovasyonu, süreç inovasyonu, pazarlama inovasyonu ve organizasyonel inovasyondur

Eğitimde inovasyonda bu 4 ana başlığın hepsi görülmektedir. Okulların, üniversitelerin, eğitim

merkezlerinin yeni müfredat geliştirmesi ürün inovasyonuna, e-öğrenme yöntemleri gibi

hizmetlerin sunulması süreç inovasyonuna, veli ve öğrenciler ile bilgi iletişim teknolojilerine

dayalı paylaşımlar yapılması organizasyonel inovasyona, lisansüstü eğitim ya da çeşitli mesleki

derslerin ücretlendirilmesi ise pazarlama inovasyonuna örnek olarak verilebilir (OECD,

Measuring….., 2009; akt. Kurtuluş, 2012). Ancak diğer sektörlere nazaran eğitimde

inovasyonu ölçmek ve değerlendirmek biraz farlılık arz etmektedir.

Üretime dayalı endüstrilerde inovasyon analizi, yeteneklerin birikimiyle beraber

çoğunlukla da araştırma geliştirmeye yapılan yatırımlarla değerlendirilmektedir. Buradaki

araştırma ve geliştirmelerin boyutu firmaların büyüklüğüne, bilgi akşınlarının erişimine ve

kendi inovasyonlarını yapmalarını sağlayan ve başka bir yerde üretilen bilgiyi almaya yarayan

bilgi birikimine dayalıdır. Eğitimde de Ar-Ge bilgi üretiminin ana kaynaklarından biri olsa da

inovasyon için en önemli yatırım değildir. Uygun personel, uygun eğitim ve uygun personeli

elinde tutabilme daha önemli bir faktör olarak göze çarpmaktadır. Eğitimde hizmetlerdeki

inovasyonlar ise, çok nadiren araştırma geliştirmeye yapılan yatırımların bir sonucu olarak

görülür ve büyük oranda tüketicilerinin problem ve ihtiyaçlarına çözüm getirmek odaklıdır. Bir

başka ifade ile eğitimdeki hizmet inovasyonları bilgi akışına ve en iyi pratiklere hızlı erişime

daha çok bağlıyken, bilgi birikimi daha az önem arz edebilmektedir (OECD, Measuring....,

2009; akt. Kurtuluş, 2012).

Eğitimin doğası da eğitimdeki inovasyon ölçümü için bir engel teşkil etmektedir.

Örneğin eğitimin ilk, orta ve yüksek dereceli eğitim aşamalarına sahip olmasının yanında,

mesleki eğitim, yetişkin eğitimi ve ömür boyu öğrenme gibi çeşitli alt aşamalardan oluşması,

bu ölçümü yapmaktaki en büyük engellerden biridir (OECD, Measuring...., 2009; akt. Kurtuluş,

2012). Ayrıca eğitimde yapılanların geri dönüşlerinin hemen alınamaması da ayrı bir önemli

faktördür.

Burada eğitimdeki inovasyon türleri ile birlikte irdelenmesi gereken bir diğer konu

eğitimde inovasyonun neleri kapsadığıdır. Öğreten, öğrenen, eğitim ortamı, eğitim araç gereci,

değerlendirme, müfredat gibi pek çok bileşene sahip olan eğitimde inovatif yöntemler dışında

geleneksel yöntemler olarak tanımlayabileceğimiz yöntemlere baktığımızda, direkt olarak

öğretmenin öğrenciye bilgiyi aktardığı, çözümleri açıklayarak gösterdiği bir yol karşımıza

çıkmaktadır. Bu yöntemde öğrencinin yeni bilgiyi farklı durumlara uyarlaması, test etmesi ve diğer

alanlara bağlaması için çok az fırsat sunulmaktadır (Looney, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).

İnovatif olarak değerlendirilen öğrenim ve öğretim yöntemleri ise öğrenci merkezli ya da

yapılandırmacı olarak isimlendirilen yöntemlerdir. Bu yöntemlerde öğrenmek için öğrenme ve

bilgiye erişim ön plana çıkmaktadır. Burada öğretmenler sınıfın önünde anlatan olmaktan ziyade

öğrencilerle beraber öğrenmek için aktif katılımı sağlayan rolündedir. Öğrenciler kendi

sorgulamalarını yaparak, kendi çözümlerini üretmektedir. Eğitimin değerlendirilmesi de yine

eğitimdeki inovatif faaliyetlerden biri olarak göze çarpmaktadır. Öğrencinin bir sonraki konuya, bir

üst seviyeye, mesleki eğitime ya da üniversiteye yönlendirilmesi için bir temel oluşturan genel

değerlendirme yerine, öğrencinin uygun eksikliklerini belirleyerek uygun öğretime adapte eden,

öğretici değerlendirme sistemleri giderek yaygınlaşmaktadır (Looney, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).

Bunlarla beraber eğitimde inovasyon; politika hedefleri, müfredat geliştirme ve uygulama, ölçme

ve değerlendirme, idari düzenlemeler, liderlik, sınıf uygulamaları, pedagojik teknoloji ve kaynaklar,

öğretmen kapasiteleri gibi konuları da bünyesinde barındırmaktadır (Towndrow et al., 2009; akt.

Kurtuluş, 2012).

Her ne kadar eğitimde inovasyon bahsedilenler gibi pek çok farklı bileşenleri

bünyesinde barındırsa da eğitimde inovasyon en çok eğitim programı ya da müfredat

geliştirmede görülmektedir. Eğitim programları ve müfredatların iki ana öğesi ise öğrenciye

neyin anlatılacağı ve öğrenciye nasıl anlatılacağıdır. Eğitim programı ve müfredat

inovasyonlarını merkezi yaklaşımlı ve okul kökenli olmak üzere gruba ayırmak mümkündür

(Kärkkäinen, 2012, akt. Kurtuluş, 2012).

Merkezi yaklaşımlı müfredat inovasyonları, devletin belirttiği kurumlar tarafından

geliştirilip tüm ülkeye merkezden yayılmaktadır. Bu durumda öğretmenlerin yapması gereken

inovasyonu almak ve uygulamaktır. Bu yaklaşım devletin ilgili merkez birimlerinin inovasyon

üzerine yoğunlaşıp yasal bir tetikleyici olmasını sağlarken, tüm öğretmenlerin ve diğer bireylerin

kapasitelerinin göz ardı edilerek uygulanmasına olanak vermektedir. Öte yandan okul kökenli

yaklaşımda ise okullar ve öğretmenler inovasyonun çıkış noktası olmaktadır. Bu yaklaşımda ise

inovasyonlar tekdüze olmayıp çok çeşitlenmekler beraber, bireylerin yâda yerel toplulukların

ihtiyacının karşılanması sağlanacaktır. Ayrıca ön kurallar tanımlanmadığından öğretmenlere rahat

hareket imkânı sağlayacak ve yatay yayılmalar ile güçlü okul işbirlikleri oluşturabilecektir. Ancak

pek çok ülkede bu iki sistem tek başına kullanılmamakta, iki yaklaşımın birlikte kullanıldığı karma

yaklaşıma başvurulmaktadır (Kärkkäinen, 2012; akt. Kurtuluş, 2012).

Eğitimde inovasyonun kaynaklarını ise 3 ana gruba ayırmak mümkündür (Bentley,

2008, akt. Kurtuluş, 2012):

• İnovasyon okullar arası rekabetten ya da yarı özel olarak nitelenen politika tedbirleri

neticesinde ortaya çıkan rekabetten doğar.

• İnovasyon, öğretim ve öğrenimle ilgili temel araştırmanın üzerinden doğan yeni

bilgiden ortaya çıkar. Örneğin psikoloji ya da bilgi iletişim teknolojilerindeki gelişmeler yeni

müfredat, değerlendirme programları geliştirilmesine olanak tanımaktadır.

• İnovasyon özellikle öğretmen ve öğrenenlerin etkileşiminden ortaya çıkar. Aşağıdan

yukarı doğru gerçekleşen bu etkileşim kendine özgü bir sistemdir ve profesyonel değerlendirme

dışında genelleştirilmesi mümkün değildir.

Eğitim Örgütlerinde İnovasyon

Dünyada hızla yayılan bilimsel ve teknolojik gelişmeler tüm örgütleri derinden

etkilemektedir. Bu süreçte örgütleri farklı ve verimli kılmanın yolu yaratıcılık ve yenilikçilikten

geçmektedir. Yenilikçi kültürü benimseyen ve bu yapıyı kurmayı başaran örgütler bulundukları

çevreye ve gelişmelere uyum konusunda önemli kazanımlar elde etmektedir. Bu anlamıyla

yenilik, örgütlerin başarısı ve devamı için yaşamsal bir öneme sahiptir. Gelişmelerin seyri

eğitim sistemini ve kurumlarını da değişim için zorlamaktadır (Erdoğan, 2012; akt. Bayrakçı

ve Erarslan, 2014).

Eğitim örgütlerinde inovasyon, iç ve dış faktörlerin bütününün bir araya gelmesi ile

meydana gelir. Okulu ve çalışanları ilgilendiren yeni bir ürün, hizmet, teknoloji, yönetimsel bir

süreç veya yapı; öğretim sisteminde kullanılacak yeni bir plan veya program; yaratıcı bir fikir

ve uygulama ihtiyacı, yeniliği meydana getiren iç faktörlerdir. Örgüt dışındaki ihtiyaçlar

sonucunda değişme veya gelişme meydana gelmek zorundaysa bunlar da yeniliğin dış

faktörleridir (Uzkurt, 2008:91-94; Dalin, 1998). Töremen’ e (2002) göre okulları değişmeye

zorlayan dış faktörlerden bazıları; özel sektörün eğitim konusundaki atakları, özel dershanelerin

üniversiteyi kazanmada zorunlu hale gelmesi, öğrenci ve velinin artık eğitim örgütlerinde

müşteri olarak görülmeye başlanması; bilginin değişmesi, bilgiye ulaşma yollarının gittikçe

kolaylaşması, eğitim teknolojilerinin çok hızlı bir şekilde gelişmesidir. Tüm bu sebepler, eğitim

örgütlerinin yenilik yapmasını zorunlu hale getirmiştir (Ozan ve Karabatak, 2013).

Öğretmen Eğitiminde İnovasyon

Öğretmen ve Eğitim Sistemi

Geleneksel okullar, öğrencileri, yaratıcı düşünmeye yöneltmiyorsa, öğretmenleri ve

okulları ilgilendiren şu boyutlar üzerinde düşünmek gerekir: Kapsam olarak yaratıcılığın

özellikleri, öğretmenlerin yaratıcılığı nasıl geliştirebilecekleri ve yaratıcılığın sağlanması için

gerekli olan öğrenme çevresi (Learning and Teaching Scotland, 2007:8-14). Öğretmenlerin,

bulundukları eğitim çevrelerinde yaratıcılığı geliştirebilmeleri, büyük ölçüde yaratıcılık ve

inovasyonu uygulamaya geçirme üzerinde nitelikli bir eğitim almalarına bağlıdır. Bu anlamda,

öğretmen eğitiminde yaratıcılığını ve inovasyonun önemi ön plana çıkmaktadır (Özmusul,

2012).

Öğretmenler, eğitim sistemi içerisinde hayati önem taşırlar. Daha nitelikli öğretmenler

olmadan, eğitimde istenen kaliteye ulaşmak mümkün olmayacaktır. Öğretmenlerin eğitiminde

geleneksel yaklaşımlar, mesleki anlamda talepleri karşılamamaktadır (UNESCO,2002:7).

Yaratıcı ve yenilikçi bireylerden oluşan bir toplum yaratmada öğretmenlerin rolü büyüktür.

İçinde bulunduğumuz çağın öğrencilerinin yaratıcılıklarını ve yenilikçi düşünmelerini

geliştirmek için öğretmenlerin nitelikler nin artırılması gerekir (Özmusul, 2012).

Avrupa Öğretmen Eğitimi Birliği tarafından, öğretmen kalitesini iyileştirmede önerilen

boyutlardan bazıları şunlardır: Yansıtıcı düşünme, sürekli profesyonel gelişim, özerklik,

sorumluluk, yaratıcılık, araştırma ve kişisel yargılar gibi noktala dikkate alınmalıdır (ATEE,

2006; akt. Özmusul, 2012).

Yaratıcı Eğitim

Öğretmen eğitiminde önemli görülen belirli noktalar vardır. Bunlar: öğrencilerdeki

potansiyeli geliştirmek için gerekli donanıma sahip olmak; model olmak; eğitimin topluma

transferine yardımcı olmak; öz güveni ve yaratıcılığı teşvik etmektir (UNESCO, 2002; akt.

Özmusul, 2012).

Birçok öğrenci, öğretmeni örnek alır. Bu açıdan öğretmenler farklı düşünmeli,

problemleri orijinal bir tarzda çözmeli, esneklik göstermeli ve uygun bir dengede (bazen

gelenekselin dışında bazen de geleneksel çizgide) hareket etmelidir. Bunun yanında, bu

davranışlar üzerinden iletilen değerler de önemlidir. Öğretmenler, bir konuya değindiklerinde,

alternatif ve alışılmışın dışında düşünerek, öğrencilerde farklı düşüncelerin oluşmasına

yardımcı olabilirler. Yaratıcılık değerli bir şey olduğundan, bu süreç, değer vermek olarak

adlandırılır. Değer vermenin zıttı olan eleştiri veya değerlendirme ise çok dikkatli bir şekilde

yapılmalıdır. Aksi takdirde öğrencilerin bastırılması veya susturulması ortaya çıkabilir.

Eğitimcilerin, yaratıcılığı kabul etmeleri yetmez, bunun yanında sosyal olarak kabul edilir

davranışları da desteklemeleri gerekir (Runco, 2007:189-191). Bu anlamda, öğretmen

eğitiminde, sosyal olarak kabul edilebilir davranışlar kazandırma ve yaratıcılığa değer biçme

boyutlarına ağırlık verilmelidir (Özmusul, 2012).

Yaratıcı Öğretmen

Britanya Yaratıcı ve Kültürel Eğitim Ulusal Danışma Kurulunun, Geleceğimiz:

Yaratıcılık, Kültür ve Eğitim adlı raporunda, yaratıcılık eğitimi için genel tavsiyelere yer

verilmiştir. Raporda okullarda yaratıcılığın geliştirilmesi için gerekli koşullara yer verilmiştir.

Bu anlamda, eğitim programının ve öğrenme ve öğretme metotlarının, öğrencilere, gerekli

zamanı ve yaratıcılığın gelişimi için gerekli desteği verecek şekilde düzenlenmesi gerektiği

vurgulanmıştır. Ayrıca raporda, öğrencilere kendi fikirlerini, değerlerini ve hissettiklerini

özgürce ortaya koyma fırsatı verilmesi gerektiği, hata yapıldığında eleştiri yapılması, yeni bir

fikrin ortaya çıkmasını öldürebildiğinden, öğrencilere yaratıcılığın geliştirilmesi ile ilgili her

aşamada yardım etmenin gerekliliği de dikkati çeken diğer noktalardır. Raporda, öğretmenlere,

çocuklardaki yaratıcılığın geliştirilmesi için ulaşmaları gereken sekiz amaç belirlenmiştir.

Bunlar (SEED, 2006; akt. Özmusul, 2012):

• Geniş ve dar anlamda deneysel etkinliklere odaklanın ve her zaman bu etkinliklerin

amacını açıkça belirtin. Bu etkinlikler, korku duymadan çaba gösterilen bir ortamda, risk almayı

ve hata yapılmasını güvenli hale getirmelidir. Bunlar yapılırken eğitim seviyelerine dikkat

edilmelidir.

• Hayal gücü etkinliklerine karşı uygun bir tutum geliştirilmesini teşvik edin. Üretken

düşünceye yer verilmesi ve dikkatli eleştiri yapma anlayışı konusunda öğrencilere yardım edin.

• Verilen bir konuda öğrencinin kendini ifade etmesini teşvik edin.

• Yaratıcı etkinliklerdeki evrelerin uygunluğunu sağlayın ve problemin çözülmesine

yardımcı olabilecek uygun zamanı belirleyin.

• Yaratıcı düşünmede, farkındalığın geliştirilmesinde hangi fikirlerin olabileceğini ve

sezginin, zihinsel süreçlerin ve doğrusal olmayan düşüncenin rollerini göz önüne alın.

• Öğrencilerin, serbest zamanlarda, düşüncelerle hareket etmelerini, olanakları

varsaymalarını ve ortaya çıkan fikirlerin eleştirel değerlendirmelerini yapmalarını teşvik edin.

• Hayal gücü, özgünlük, merak, sorgulama, seçim sunma ve yaratıcılığı sağlayıcı kişisel

özelliklerin teşvik edilmesi üzerine vurgu yapın.

Hayes (2004: 279–286), okul liderlerine, yaratıcılığın yerleştirilmesinde ve ileri ölçüde

geliştirilmesinde takip etmeleri gereken bazı öneriler sunmuştur. Bunlar (Özmusul, 2012):

• Öğretmenlere, alternatif yaklaşımlar üzerinde düşünmeleri için zaman ve imkan

verilmesi.

• Öğretmenlere, yeni uygulama yollarını keşfetmeleri için güven verilmesi.

• Öğretmenlere, öğretim konularında değişiklik yapmaları için onay verilmesi.

• Hayal gücünün yarar sağlayabileceği konusunda öğretmenlerin inandırılması.

• Okul liderlerinin, öğretmenlere, yaratıcılık konusunda model olmaları.

Yaratıcı öğretmenlik, iki şekilde ele alınabilir. Birincisi, yaratıcı bir şekilde öğretimi

sağlamak; ikincisi ise yaratıcılığın öğrenilmesini sağlamaktır. Birincisi; öğretmenlerin,

öğrenmeyi, ilginç, çekici, heyecanlı ve etkili kılmak için hayal gücünü ortaya çıkaran

yaklaşımları kullanmasıdır. İkincisi ise, öğrencilerin yaratıcı düşünmelerini ve davranmalarını

geliştirmek için planlanan öğretim biçimlerini kullanma olarak ele alınabilir. Burada

düşünülmesi gereken önemli bir nokta var bulunmaktadır. Yaratıcı yetenekleri gelişmemiş olan

öğretmenlerin, kendi öğrencilerinin yaratıcı yeteneklerini geliştirecek olanakları

bulunmamaktadır (Morris, 2006; akt. Özmusul, 2012).

Yaratıcı öğrenmenin okulda sürdürülmesi için öğretmenlerin sadece yaratıcı öğrenme

programına sahip olmaları yeterli değildir. Ayrıca öğretmenlerin, yaratıcı öğrenme ilkeleri

üzerine derin bir anlayışa sahip olmaları gerekir. Öğretmenler yaratıcı düşünme uygulamaları

ile eğitildiğinde, okulda yönetim uygulaması, özel ihtiyaçları olan öğrencilerin eğitimi, personel

ilişkileri, okul kültürü ve etiği, öğretmen-öğrenci ilişkileri konularında olumlu kazanımlar elde

edeceklerdir (Joubert ve Faulkner, 2007; akt. Özmusul, 2012).

Joubert ve Faulkner (2007) EXCITE adlı öğretmen eğitimi projesinde, Sinektik Eğitim

Girişimi tarafından geliştirilen yaratıcılık eğitimi programı çerçevesinde, yirmi sekiz

öğretmene, sinektik uzmanları tarafından sinektik yaratıcılık eğitimi verildiğini

belirtmektedirler. Dört günlük bu yaratıcılık eğitimi programında yer alan temalar, yaratıcı

iklimler, yaratıcı düşünme araçları ve yaratıcı süreç stratejileri olmuştur (Özmusul, 2012).

Katılımcıların büyük çoğunluğu, programda kullanılan araçlarla, olumlu ve

sürdürülebilir bir yaratıcı sınıf ikliminin nasıl oluşturulacağı üzerinde bir anlayış

geliştirdiklerini belirtmişlerdir. Bu noktada, Sinektik program gibi yaratıcılık eğitimlerinin,

öğretmen eğitiminde ve sürekli profesyonel gelişimde önemli potansiyellerinin olduğu

söylenebilir (Özmusul, 2012).

AB Konseyinin, Eğitim ve Öğretim Yoluyla Yaratıcılığın ve İnovasyonun

Yerleştirilmesi (Council of the EU, 2008) başlığı adı yayımladığı karar raporunda, üye

devletlere, öğretmenlerin, öğrenmeyi yardımcı olma ve yaratıcılığı sağlama biçiminde

profesyonel rollerini geliştirmelerinin teşvik edilmesi ve öğretmen yetiştiren kurumların

öğretmenlik mesleği ile ilgili taleplerine (örneğin, işbirliğine dayalı ve öğrenme merkezli

yaklaşımların, yenilikçi öğrenme çevrelerinin ve açık eğitim kaynaklarının kullanımının

sağlanması gibi) yardımcı olunması çağrısı yapmıştır (Özmusul, 2012).

Öğretmen Eğitiminde İnovasyon

Öğretmen eğitiminde yaratıcılık, yaratıcı düşünme vb. özellikler/nitelikler sürekli vurgu

yapılan kavramlar olsa da aynı durumu inovasyon kavramı için söylemek zordur. Çünkü

yaratıcılığın ürüne dönüştürülmesi, ya da üründe iyileştirme yapılması, yani inovasyon için

kuramdan uygulamaya doğru bir dönüşüm gerekir. İşte bu noktada bu dönüşümün nasıl olması,

neyi kapsaması ve bu dönüşüm sürecinde ne tür ürünler geliştirilmesi üzerinde durulması

gereken noktalar olarak ortaya çıkmaktadır (Özmusul, 2012).

Diğer bir taraftan, öğretmen eğitiminde inovasyon süreci sadece öğretim teknolojileri

ve materyal geliştirme gibi bir ders kapsamında ve bu konuda uzmanlaşmış bir öğretim elemanı

tarafından mı yürütülmeli? Yoksa bu süreç öğretmen eğitimiyle ilgili tüm dersler açısından

kapsama alınmalı ve tüm öğretim elemanları tarafından ortak bir sorumluluk çerçevesinde mi

yürütülmeli? Konu öğretmen eğitimi ise ve bunun da bir tek ders ile sınırlandırılamayacağı göz

önüne alındığında ikinci soruya cevap aramak daha sistematik görünmektedir. Buna paralel

olarak bu soruya yanıt aramak, öğretmen eğitiminde yaratıcılık ve inovasyon boyutunu en

azından kuramsal bir çerçeveye oturtmaya yardımcı olacaktır (Özmusul, 2012).

Öyleyse, öğretmen eğitimi ile ilgili derslerde inovasyonun kapsamı ne olabilir? Bu

kapsamda ne tür ürünler geliştirilebilir? Sorularına cevap aranarak konunun bir zemine

yerleştirilmesine odaklanmak, bu çalışmanın amacına katkı sağlayacaktır (Özmusul, 2012).

Şekil 1: Öğretmen eğitiminde inovasyon süreci

Şekil 1’de, öğretmen eğitiminde inovasyon sürecine yönelik olarak, yazar tarafından

geliştirilen bir model görülmektedir. Model geliştirilirken, öncelikle, öğretmen eğitiminde ne

tür ürünler ortaya çıkarılabileceği düşünülerek bir ürün listesi oluşturulmuştur. Bu ürünler daha

sonra elektronik ürünler; eğitim-öğretim dokümanları; bilimsel, sanatsal, toplumsal, kültürel ve

edebi çalışmalar; ve üç boyutlu ürünler olmak üzere dört grupta toplanmıştır. Buna ek olarak,

modelin nasıl bir süreçte işlemesi gerektiği düşünülmüştür. İnovasyonun sadece yeni bir ürün

üretme süreci değil, aynı zamanda hazır ürünlerin geliştirilmesi/iyileştirilmesi perspektifinden

yola çıkılarak; modelin işleyeceği sürecin, yeni ürün geliştirme ve hazır ürünlerin

geliştirilmesi/iyileştirilmesi olmak üzere iki yönünün olmasına karar verilmiştir (Özmusul,

2012).

Hazır ürünlerin geliştirilmesi/iyileştirilmesi süreci, yaratıcılık sürecini de harekete

geçirecek ve ortaya yeni ürünlerin çıkmasını sağlayacaktır. Örneğin hazır bir belgesel, sunu,

kitapçık veya etkinliğin geliştirilmesi-iyileştirilmesi sürecinde, eksiklerinin giderilmesi,

fazlalıklarının atılması gerekecek ve süreç sonunda ortaya gelişmiş, yeni, ürünler çıkacaktır.

Buluşların birikimli ilerlediği ve bir ayıklanma sürecinde ortaya çıktığı düşünülürse, hazır

ürünlerin geliştirilmesi ve iyileştirilmesi ile ortaya yeni ürünlerin çıkacağı söylenebilir.

Dolayısıyla söz konusu bu süreç yaratıcılık ve inovasyon sürecinin bir yansıması olacaktır

(Özmusul, 2012).

Şekil 1’de yer alan, öğretmen eğitiminde inovasyon süreci; öğretmen adaylarının

bölümleri ve öğretmen yetiştirilen eğitim kademeleri düşünüldüğünde ortaya çıkarılacak

ürünlerin türleri değişebilir. Ayrıca söz konusu sürece daha başka ürünler eklenebilir ve

kategoriler değişebilir. Söz konusu şekil sadece konunun teorik bir temele oturtulmasına

yardımcı olmaktadır. Bununla birlikte, burada ortaya çıkan önemli nokta yeni bir ürün

geliştirme ve hazır ürünlerin iyileştirilmesi/geliştirilmesi sürecidir (Özmusul, 2012).

Tüm bunlar, öğretmen adaylarını, yirmi birinci yüz yılın becerilerinin kazandırılmasını

gerektiren bir öğretmenlik sürecine karşı daha hazır olmalarını sağlayabilir; öğretmen adayları

öğretmenliğe adım attıklarında öğrencilerde inovasyona yönelik bir anlayış oluşmasını daha

etkin bir şekilde sağlayabilirler (Özmusul, 2012).

Başka bir açıdan, öğretmen eğitiminde yaratıcılık ve inovasyona dayalı bir dönüşümü

gerçekleştirmek, konvansiyonel yaklaşımların (ör; sunu hazırlama/paylaşma gibi) ötesine

geçmeyi gerektirmektedir; en azından 21. yy becerilerini kazandıracak öğretmenler

yetiştirilmesi isteniyorsa. Ayrıca, öğrencilerin yirmi birinci yüzyılın temel becerilerini

edinmelerinde öğretmenlere ağırlıklı olarak görev düşen bir eğitim sistemi için yetiştirilecek

öğretmen adaylarının, yaratıcılık ve inovasyon sürecini “bilme” düzeyinde öğrenmeleri yeterli

olmayacak; bu süreci yaşamaları gerekecektir (Özmusul, 2012).

Dolayısıyla; yaratıcılık ve inovasyon sürecinde yeterince bir tanışıklıktan, hazırlıktan

geçmeyen bir öğretmen, öğrencilerinde yenilikçi dönüşümü nasıl gerçekleştirebilir?

Yapmadığını, düşünmediğini, kısacası yaşamadığını bir öğretmen sınıfında nasıl

gerçekleştirebilir (Özmusul, 2012).

Eğitimde İnovasyon Öncüsü Finlandiya

Finlandiya’nın uluslararası sınavlardaki başarıları dikkatleri Finlandiya eğitim

sistemine çevirmiştir. Finlandiya’nın eğitim sisteminde bu kadar başarısı ile ön plana

çıkmasının sebebi inovasyonu her alanda etkili bir şekilde kullanması ve “Ulusal İnovasyon

Sistemi” ni her alanda iş birlikli bir şekilde etkin hale getirebilmesidir. Ulusal inovasyon

sisteminin başarılı olması firmaların öğrenme yeteneklerine ve bilgi üreten kuruluşların

üniversitelerin, okulların firmalar ile işbirliği içinde olmasıdır. Çünkü kâr amacı gütmeyen

araştırma kuruluşları, teknolojik yeniliklerin üretilmesi konusunda büyük rol almakta ve

firmalara destek olmaktadırlar. Bu grubun en önemli elemanı üniversiteler olup, bilimsel

bilginin üretilmesi, bilim adamı ve araştırmacıların yetiştirilmesi, eğitilmesi gibi görevleri

bulunmaktadır. Üniversiteler, endüstriyel gelişmeye doğrudan katkısı olan bilginin, yeni

fikirlerin, yeni teknolojilerin yaratılmasında birincil kaynaklardır. Üniversiteler dışında, meslek

liseleri, teknik ve mesleki eğitim kuruluşları da son derece önemlidir. Çünkü bu kuruluşlar, yeni

ve gelişen endüstriler ve firmalar için teknisyen, mühendis vb. elemanlar yetiştirmekte ve bir

kalifiye işgücü havuzu sağlamaktadır (Sungur, 2006).

Finlandiya ulusal inovasyon sisteminde bakanlıklar önemli bir rol oynamaktadır. Bu

bakanlıkların başında ise; Eğitim bakanlığı gelmektedir. Bakanlıkların temel fonksiyonu ise,

genel politika yönergelerine göre sistemi koordine etmek, finanse etmek ve denetlemektir.

Bununla birlikte, karar hazırlayıcı kurumlar olarak bakanlıklar, inovasyon politikasının

formülasyonuna ve hazırlanmasına da katılmaktadırlar. Bakanlıkların temel fonksiyonu ise,

genel politika yönergelerine göre sistemi koordine etmek, finanse etmek ve denetlemektir.

Eğitim Bakanlığı’nın bilim politikası konusundaki temel sorumluluğu; temel araştırmayı ve

altyapısını desteklemektir. Bakanlık, 20 üniversiteyi, temel araştırmanın başlıca finansman

kurumu olan Finlandiya Akademisi’ni ve 29 “çok programlı lise”yi (polytechnics)

yönetmektedir (Sungur, 2006).

Finlandiya ulusal inovasyon sistemin bir diğer önemli organı konseydir. Konseyin

önemli görevlerinden biri, bilimsel araştırma ve eğitimin gelişmesiyle ilgili olarak plan ve

raporlar hazırlamaktır (Sungur, 2006).

Son olarak; en önemli görev aslında hükümetlerindir. Beşeri sermayenin oluşmasına

katkıda bulunan bir eğitim ve öğretim politikasının hazırlanmasına zemini hükümetler

hazırlamaktadır (Sungur, 2006).

Türkiye’de ve Yurt Dışında Eğitimde İnovasyon Uygulamaları

Türkiye’de İnovasyon Uygulamaları

Türkiye’nin 2004 yılında Kopenhag Kriterlerine imza atmasıyla 2005 yılında AB

adaylığı için müzakere başlıklar açılmaya başlanmıştır. Bu başlıklardan 26.sı eğitim ve kültür

başlığıdır. Bu başlık altında eğitim, öğretim, gençlik ve kültür üzerine odaklanılmıştır. AB

uyum süreci için eğitimde yeniliklerin yapılması da zorunululuk haline gelmiştir (Akşit, 2007;

akt. Kurtuluş, 2012). Dünya Bankası (DB), Avrupa Birliği (AB) ve OECD gibi uluslararası

kuruluşların finansal ve beşeri desteği ile gerçekleştirilen eğitim reformlarıyla, eğitim

sisteminin sorunlarını çözmek, daha kaliteli bir eğitim sistemi kurmak ve öğrencilerin

performanslarını geliştirmek hedeflenmiştir (Çelik, 2012; akt. Kurtuluş, 2012).

Ülkemizde eğitim faaliyetleri Milli Eğitim Bakanlığı tarafından, 1739 sayılı Milli Eğitim

Temel Kanını çerçevesinde yürütülmektedir. Okul öncesi eğitim, ilköğretim, genel orta öğretim ve

mesleki ortaöğretim ve yükseköğretimden oluşan eğitim sistemi, merkez ve taşra teşkilatı olmak

üzere iki ana yapıdan meydana gelmektedir ve tümüyle merkezi bir yönetim sistemine sahiptir

(Çınar ve ark., 2009; akt. Kurtuluş). Eğitimin tümüyle merkezden yönetilmesi sebebiyle okul ya da

bölge bazında inovatif uygulamalara daha az rastlanmaktadır. Hem öğrencilere konuların nasıl

anlatılacağını hem de öğrencilere nelerin anlatılacağını kapsayan müfredat inovasyonları

merkezden yapılmaktadır ve bu konuda okulların karar alması ve uygulaması çok sınırlıdır. 21.

yüzyıl beceri ve yeterlilikleri olarak belirtilen eleştirel düşünme, problem çözme, karar verme,

iletişim, işbirliği, bilgi okuryazarlığı, araştırma ve soruşturma, medya okuryazarlığı, dijital

vatandaşlık, BİT işlemler ve kavramlar, esneklik ve uyum, girişimi ve öz-yönelim, verimlilik

ve/veya liderlik ve sorumluluk gibi kavramlara müfredat, yönetmelik ve kurallarda yer verilse de,

öğretmen eğitiminde bu konuda özel bir çalışma bulunmamaktadır (Kärkkäinen, 2012; akt.

Kurtuluş, 2012).

Avrupa’daki milli eğitim sistemleri ile karşılaştırıldığında, AB üyeliğini hedefleyen

ülkemizde kamu okullarının kaynaklar, okul personelinin görevlendirilmesi, ders kitabı seçimi,

öğretim zamanının tahsisi, öğretilecek programların seçimleri konularında en az özerkliğe sahip

olduğu görülmektedir (Çınar ve ark., 2009; akt. Kurtuluş). Bu durum eğitimle ilgili inovasyonların

daha çok ders anlatımları üzerinde şekillenmesine sebep olmaktadır.

Türkiye’de eğitim sistemindeki her dönemde yenilik denemeleri ve uygulamaları yapılsa da

en büyük çalışmalar zorunlu eğitim ve süresinin belirlenmesi üzerine olmuştur. Zorunlu eğitimin

süresine ilişkin değişiklik çabalarına yol açan etkenler, ekonomik ve bilimsel gelişmeler ile nüfus

artışı olarak gösterilebilir. Cumhuriyet tarihimizin pek çok dönemindeki milli eğitim şuralarında

zorunlu eğitimin süresi üzerine kararlar alınsa da hayata geçirilmesi mümkün olmamıştır.

Nihayet 18 Ağustos 1997 tarihinde Resmi Gazete ’de yayımlanan 4306 sayılı kanunla

“ilköğretim kurumları 8 yıllık okullardan oluşur” belirlemesi kesinleşmiştir. Yine aynı kanunla “Bu

okullarda kesintisiz eğitim yapılır ve bitirenlere ilköğretim diploması verilir” hükmü getirilmiştir.

Milli Eğitim Sistemi içerisinde bulunan ilkokullar ve ortaokullar 8 yıllık ilköğretim okuluna

dönüştürülerek programlarda bütünlük sağlama yoluna gidilmiştir. Böylece ilkokullar ve

ortaokullar kaldırılarak tek tip programa geçilmiştir. Bu yenilikle beraber milli eğitim sisteminin

öğrencileri ilgi, yeti ve yetenekleri doğrultusunda her bakımdan yöneltmeyi gerçekleştirecek

biçimde düzenlenmesi, bu amaçla ortaöğretim kurumlarına, eğitim programlarının hedeflerine

uygun düşecek şekilde hazırlık sınıflarının konulabilmesi gibi ilköğretim programında bütünlüğü

destekleyici yönde yenilikler yapılmaya başlanmış, programlar yeniden düzenlenmiş ve seçimlik

dersler artırılmıştır (Güven, 2012; akt. Kurtuluş, 2012).

2006 yılında yapılan XVII. Milli Eğitim Şurasında alınan kararlarda ise Küreselleşme Ve

Avrupa Birliği Sürecinde Türk Eğitim Sistemi ana başlığının Eğitimde Nitelik alt başlığı altında

belirtilen 66 numaralı kararda zorunlu eğitim süresinin 12 yıl olması gerektiği, “Zorunlu eğitimin

12 yıla çıkarılması için çalışmalara başlanmalı, bunun için gerekli alt yapı hazırlık çalışmaları

hızlandırılmalıdır” ifadesi ile belirtilmiştir (XVII. Milli Eğitim Şura Kararları, 2006; akt. Kurtuluş,

2012).

Zorunlu eğitim süresinin arttırılması faaliyetlerine daha sonraki şuralarda da yer verilmiş,

XVIII. Milli Eğitim şurasında, “Zorunlu eğitim öğrencilerin yaş grupları ve bireysel farklılıkları

göz önünde bulundurularak; 1 yıl okul öncesi eğitim, 4 yıl temel eğitim, 4 yıl yönlendirme ve

ortaöğretime hazırlık eğitimi ve 4 yıl ortaöğretim olmak üzere öğrencilere farklı ortamlarda

eğitim almaya fırsat verecek şekilde 13 yıl olarak düzenlenmelidir” kararı alınmış ve karar

duyurusu İlköğretim ve Ortaöğretimin Güçlendirilmesi, Ortaöğretime Erişimin Sağlanması ana

başlığının 2. maddesinde belirtilmiştir (XVIII. Milli Eğitim Şura Kararları, 2010; akt.Kurtuluş,

2012).

Ülkemizde zorunlu eğitim, 30 Mart 2012 tarihinde kabul edilen 6287 numaralı kanunun 11

Nisan 2012 tarihli Resmi Gazetede yayınlanıp yürürlüğe girmesi ile 12 yıla çıkartılmıştır. İlgili

kanun ile mecburi ilköğretim çağının 6-13 yaş gurubundaki çocukları kapsadığı, ilköğretimin dört

yılı süreli zorunlu ilkokul ile dört yıl süreli zorunlu ortaokuldan oluştuğu, ortaöğretimin ise

ilköğretime dayalı dört yıllık zorunlu örgün veya yaygın öğrenim veren genel, mesleki ve teknik

öğretim kurumlarının türünü kapsadığı belirtilmektedir. Yine aynı kanunda ilköğretim

bünyesindeki ortaokulların zorunlu ve farklı programlar arasında tercihe imkân veren ortaokullar

ile imam-hatip ortaokullarından oluşacağı, ortaokullar ile imam-hatip ortaokullarında lise eğitimini

destekleyecek şekilde öğrencilerin yetenek, gelişim ve tercihlerine göre seçimlik dersler

oluşturulacağı ifade edilmektedir (Resmi Gazete Sayı:28261, 2012; akt. Kurtuluş, 2012).

Henüz çok yeni olan 12 yıllık zorunlu eğitim uygulaması 2012-2013 öğretim yılında

başlayacaktır. Öğrencilere okutulacak olan dersler yine Talim ve Terbiye Kurulu tarafından

belirlenecek, hangi dersin zorunlu hangi dersin seçmeli olacağı da yine Talim ve Terbiye

Kurulu Başkanlığı tarafından belirlenecektir. Yeni sistemin ortaöğretime ve yükseköğretime

girişte kısa vadede herhangi bir değişiklik getirmeyeceği ifade edilmektedir. Yine bu sistem

çerçevesinde ortaokulu tamamlayan öğrenciler açık öğretim lisesi programlarına kayıt olarak

zorunlu eğitimlerini de devam ettirmek koşulu ile Mesleki Eğitim Merkezlerine

gidebileceklerdir. İlkokula başlama yaşının daha öne çekilmesi sebebiyle özellikle 1.sınıf

programlarında ve müfredatta da değişikliklerin yapılacağı belirtilmektedir. Yeni düzenleme

ile ilkokulların, öğrencilerin çevreye duyarlılıklarını artıracak, okuma yazma becerilerini

geliştirecek, sosyalleşmelerini sağlayacak ve temel yaşam kurallarını öğrenecekleri bir eğitim

kademesi olması planlanmaktadır (MEB 12 Yıl Zorunlu Eğitim Sorular ve Cevaplar, 2012; akt.

Kurtuluş, 2012).

Müfredatla ilgili reformlar incelendiğinde ise özellikle 90’lı yılların ikinci yarısında bu

yönde hareketler olduğu görülmektedir. 1996 yılında düzenlenen XV. Milli Eğitim Şurası,

hazırlanan Yedinci Kalkınma Planı (1996-2000) ve 15 Yıllık Eğitim Ana Planı, Türkiye’yi 21.

yüzyıla hazırlamak, eğitimin kalitesini geliştirmek, AB ve gelişmiş ülkelerin düzeyine

çıkarmak için çok yönlü ve geniş kapsamlı eğitim reformlarının yapılmasına ihtiyaç olduğunu

vurgulamıştır. 1990’lı yıllarda Türkiye’de okuma yazma oranlarının, okullaşma oranlarının ve

sürelerinin AB ülkeleri ve gelişmiş ülkelere göre oldukça düşük olması, eğitim sisteminin

yapısal en önemli sorunu olarak tanımlanmıştır. Çünkü eğitim ve gelişme, eğitim ve nitelikli

işgücü, eğitim ve Türkiye’nin daha rekabetçi olması arasında doğrudan ilişki kurulmuştur.

Ancak bu dönemde de yapılan yenilikler tek yönlü olarak okullaşmayı, okulların teknolojik ve

fiziksel kapasitesini geliştirmeye odaklanmıştır (Çelik, 2012; akt. Kurtuluş).

Eğitim müfredatı ile ilgili yapılan en büyük reform ise 2005 yılında yapılan müfredat

reformu olmuştur. 3 aşamalı olarak planlanan bu müfredat reformunda önce ilköğretimin 1-5 yılları

arasını kapsayan yeni bir müfredat uygulanması, daha sonra ilköğretimin 6-8 yıllarını kapsayan bir

müfredat düzenlemesi öngörülmüştür. Ayrıca 9.sınıfı tüm liselerde ortak olmak üzere ortaöğretimin

4 yıla çıkartılması ve ortaöğretimde de yeni müfredatın uygulanması yine bu müfredat reformu

kapsamında değerlendirilmiştir (Akşit, 2007; akt Kurtuluş, 2012).

2005 yılında geliştirilen müfredat kritik düşünme, yaratıcılık, iletişim, araştırma ve

nedensellik, problem çözme, bilgi ve iletişim becerileri, girişimcilik ve dil becerilerine vurgu

yapmaktadır. Ayrıca hayat boyu öğrenme de belirtilen konular arasında yer almıştır. Ders

kitaplarının ve öğretmen kılavuzlarını da bu müfredata göre düzenlenmiştir. Bu müfredat

reformu ile beraber bilgilendirici iletim yaklaşımından, öğrenci merkezli olan yapılandırmacı

(constructivist) öğretim metotlarına geçilmiştir. Bilgilendirici eğitim yaklaşımında öğretmen

merkezde bulunurken, ders konuları birbirinden bağımsız anlatılmakta; öğretmenin konuyu

geleneksel yöntemlerle anlatırken, öğrencinin aldığı bilgiyi farklı durumlara uygulama fırsatı

çok az bulunmaktadır (Looney, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).

Yetişmiş ve kaliteli insan gücünün yaratılmasında büyük önem taşıyan mesleki ve

teknik eğitim için de ülkemizde çeşitli uygulamalar ve programlar gündeme gelmiş ve

uygulanmıştır. 8. Beş Yıllık Kalkınma Planında ortaöğretimin yapısının okul tipinden program

tipine dönüştürülmesi, mesleki eğitimde geniş tabanlı bir temel eğitim programının

uygulanması, mesleki ve teknik eğitim programlarının mesleki standartlara uyarlanması ve iş

hayatıyla bağlantıların arttırılması kararlaştırılmıştır. Ayrıca mesleki ve teknik ortaöğretim

kurumları ve yükseköğretim düzeyinde mesleki eğitim kurumları arasında işbirliği ve iş bölümü

kurulması, yaşam boyu öğrenme kavramının benimsenmesi için fırsat sağlanması ve bu

faaliyetlere katılması için yerel yönetimler, gönüllü kuruluşlar ve özel sektörün teşvik edilmesi

de alınan kararlar arasında yer almıştır. Ancak alınan kararların pek çoğunun hayata geçirilmesi

ile ilgili eksiklikler yaşanmıştır (Yazçayır ve Yağcı, 2009; akt. Kurtuluş, 2012 ).

1999 Yılında AB Helsinki Zirvesinde Türkiye’nin MEDA fonlarından yararlanılması

kararlaştırılmıştır. Bunun sonucu olarak da AB ile Türkiye arasında 4 Temmuz 2000’de kısa

adıyla MEGEP olan “Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi”

imzalanmıştır. 30 Eylül 2002’de 5 yıllığına uygulanmak üzere pilot uygulamalarla hayata geçen

projenin hedefleri ise şöyledir (Yazçayır ve Yağcı, 2009; akt. Kurtuluş, 2012) :

-Ulusal Yeterlilik Sisteminin oluşturulmasını da içeren bir ulusal reformun uygulanması

yoluyla mesleki eğitim sisteminin nitelik ve uygunluğunun geliştirilmesi,

-Kamu kurumları, toplumsal ortaklar ve işletmelerin kurumsal kapasitelerinin ulusal,

bölgesel ve yerel düzeylerde güçlendirilmesi,

-Reform sürecinin uygulanmasına yerel oyuncuların da dâhil edilmesi yoluyla sistemin

yerelleşme sürecinin hızlandırılması.

MEGEP projesi çerçevesinde öğretim programları 4 yıllık olarak tasarlanmıştır. 9. Sınıfa ait

eğitim programı tüm genel, mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında ortak olarak okutulurken,

9.sınıf sonunda öğrenci ilgi duyduğu alanı belirleyip 10. sınıfta bu alanda eğitim ve öğretime

başlamaktadır. Yine 9. sınıf sonunda okul değişimi de yapılabilmektedir. 10. Sınıfta tercih ettiği

alanın ortak yeterlilik kazandıran derslerini gören öğrenciler, 10. sınıfın sonunda meslek/dal seçimi

yapmaktadırlar. 11. ve 12. sınıfta ise seçilen dalın mesleki yeterliliklerini içeren dersler

öğretilmektedir. Örnek vermek gerekirse 9. sınıf sonunda bilgisayara ilgi duyarak Bilişim

Teknolojileri alanını seçen bir öğrenci, 10. sınıf sonunda Bilişim Teknolojileri alanın alt dalları olan

Veri Tabanı Programcılığı, Web Programcılığı, Ağ İşletmenliği, Tamir Bakım ve Teknik Servis

dallarından birini tercih edebilmektedir (MEB MEGEP Uygulama Kılavuzu, 2006; akt Kurtuluş,

2012).

Okullara açılan alan ve dallar; yerel, bölgesel ve sektörel ihtiyaçlar, okulun donanımı,

öğretmen durumu ve fizikî kapasitesi ile sahip oldukları yeterliklerine göre açılmaktadır.

Öğrencilerin göreceği ortak dersler ve haftalık ders saatleri TTKB tarafından belirlenmekle beraber,

alan/dal dersleri ve haftalık ders saatlerinin tespiti zümre öğretmenler tarafından, sektör temsilcileri

ve koordinatör öğretmenler ile işbirliği içinde okul koşulları, yerel ve bölgesel sektörün ihtiyaçları

doğrultusunda belirlenmektedir (MEB MEGEP Uygulama Kılavuzu, 2006; akt. Kurtuluş, 2012).

MEGEP, modüler program yaklaşımına dayalı bir programdır. Modül, sonunda bir işin bir

parçasını temsil eden bir yeterlik kazandıran, öğrenme bütününün bir parçasını kapsayan, öğrenme

amaçlarına ve içeriklerine sahip bir öğrenme birimidir. Modüler programla, bir dersin içeriğinde

çeşitli değişiklikler yapılabilmekte, birbirinin ön şartı olmayan konuların sırası değiştirebilerek

daha esnek, sektör taleplerine daha uygun bir öğrenim sağlanmaktadır. 12. sınıfı başarı ile

tamamlayan öğrenciler alan/dalıyla ilgili diploma alarak yükseköğrenimlerine devam

edebilmektedir. Ayrıca MEGEP projesinin dâhilinde olan hayat boyu öğrenim kapsamında

yetişkinler de örgün ve yaygın mesleki eğitim kurumlarında öğrenim görmek istedikleri alanlardaki

derslerin öğrenimini alıp, dersin yeterliliklerini yerine getirmeleri takdirde sertifika alabilmektedir.

Sertifika öğretim programı sürecinde bireylerin tamamladığı modüller, aldığı eğitimin tümü ve

kazandıkları yeterlikler belgelendirilmektedir (MEB MEGEP Uygulama Kılavuzu, 2006; akt.

Kurtuluş, 2012).

Ülkemizde son yılların en çok ses getiren yenilik uygulamalarından bir diğeri ise BT’in tüm

derslerde ve okullarda eğitime dâhil edilmesine olanak tanıyacak olan “Fırsatları Arttırma ve

Teknolojiyi İyileştirme Hareketi – FATİH” projesidir. Proje kapsamında eğitim ve öğretimde fırsat

eşitliğini sağlamak ve okullardaki teknolojiyi iyileştirmek amacıyla BT araçlarının öğrenme-

öğretme sürecinde daha fazla duyu organına hitap ederek derslerde etkin kullanımı için; okul öncesi,

ilköğretim ile ortaöğretim düzeyindeki tüm okullara ait dersliklerde dizüstü bilgisayar, LCD Panel

Etkileşimli Tahta ve internet ağ altyapısı sağlanması hedeflenmektedir. Eğitimde FATİH projesi

beş ana bileşenden oluşmaktadır. Bunlar (MEB Eğitimde Fatih Projesi Sunumu, 2012; akt.

Kurtuluş, 2012):

• Donanım ve yazılım altyapısının sağlanması

• Eğitsel e-içeriğin sağlanması ve yönetilmesi

• Öğretim programlarında etkin BT kullanımı

• Öğretmenlerin hizmet içi eğitimi

• Bilinçli, güvenli, yönetilebilir ve ölçülebilir BT kullanımının sağlanmasıdır.

Donanım ve yazılım altyapısını her okula yazıcı ve doküman kamera, her sınıfa interaktif

etkileşimli tahta, kablolu ve kablosuz internet bağlantısı, öğretmenler ve öğrenciler için tablet

bilgisayarlar, etkileşimli e-kitapların oluşturduğu projede, eğitim içerikleri ile ilgili her türlü bilgi

ve belgelerin, dokümanların içinde bulunacağı, öğretmen ve öğrencilerin elektronik içeriklere

kolayca ulaşabileceği interaktif eğitim portalı Eğitim Bilişim Ağı (EBA) bulunmaktadır. Proje

kapsamında tüm öğretim programlarında; program şablonuna gerekli açıklamalar eklenerek ve

örnek etkinlikler yapılandırılarak sınıflarda BT’nin etkin olarak kullanılmasının sağlanması

beklenmektedir. 2012 yılının Şubat ayında pilot uygulama olarak 50 okulda denenmeye başlanan

sistemin 5 yılda tüm ülkeye yaygınlaştırılması hedeflenmektedir (MEB Eğitimde Fatih Projesi

Sunumu, 2012; akt. Kurtuluş, 2012).

Amerika Birleşik Devletleri’nde İnovasyon Uygulamaları

Amerika Birleşik Devletleri, 2011 yılında revize ettiği ulusal inovasyon programının

hedefini sürdürülebilir büyüme ve kaliteli işleri olarak belirtmiştir. Bu hedefe ulaşmadaki en

temel unsurları ise “Amerikan İnovasyonunu Oluşturan Bloklara Yatırım” başlığı altında

vatandaşlarını 21. Yüzyılın gerektirdiği nitelikler ile donatarak dünya standartlarında bir iş gücü

oluşturmak, temel araştırmalardaki liderliklerini genişletmek ve güçlendirmek, öncü bir fiziksel

alt yapı sağlamak, ileri düzeyde bilgi iletişim teknolojileri geliştirmek olarak belirtmiştir (A

Strategy For American Innovation, 2011; akt. Kurtuluş, 2012. Bu hedefleri gerçekleştirmek

içinse çeşitli eğitim programları ve kampanyaları devreye sokulmuştur. Bu eğitim

programlarının en geniş tabanlısı No Child Left Behind (NCLB) isimli programdır. 2002 yılında

ilk kez gündeme gelen ve uygulanmaya başlayan program 2009 yılında revize edilmiştir (ESEA

Blueprint For Reform, 2010; akt. Kurtuluş, 2012).

NCLB programı, öğretmen ve idareci kalitesini yükselterek her sınıfın mükemmel bir

öğretmene, her okulun da mükemmel bir idareciye sahip olması; aileler ile çocuklarının

değerlendirilmesi ve okullarının geliştirilmesi ve öğretmenlerinin öğrencilerin öğrenimlerini

geliştirebilmesi için sürekli bilgi paylaşımı; üniversiteye ve iş hayatına hazırlayıcı eğitim

standartları getirme ve bu standartlar doğrultusunda değerlendirmeler geliştirme; Amerika’nın

en düşük başarılı okullarındaki öğrencilerin öğrenimini ve başarısını geliştirmek için yoğun

destek ve etkili müdahaleler sağlama şeklinde 4 ana temel üzerine kurulmuştur. Programın 5

ana hedefi ise şöyledir (ESEA Blueprint For Reform, 2010; akt. Kurtuluş, 2012):

• Üniversiteye ve iş hayatına hazır öğrenciler,

• Her okulda mükemmel öğretmen ve liderler,

• Tüm öğrenciler için eşitlik ve fırsat,

• Hedefi ve ödülleri arttırmak,

• İnovasyon ve sürekli gelişimi desteklemek.

Reform destekçileri tarafından kapsamlı bir eğitim reformu olarak değerlendirilen

NCLB, fakir ya da azınlık öğrencilerinin diğer öğrenciler ile arasındaki başarı farklarını kapatan

ve hesap verilebilir bir sistem olarak ifade edilmektedir. Bu sistemde her eyalet, yıllık testler

yaparak yeterli ilerlemenin sağlanıp sağlanmadığını ve öğrenci başarısının ölçülmesini

sağlayacaktır (Armaline and Levy, 2004; akt. Kurtuluş, 2012).

2009 yılında devreye giren “the American Recovery and Reinvestment Act (ARRA)

(Amerikan Kurtarma ve Yeniden Yatırım Yasası) ” , Race To The Top (En Üst Nokta İçin

Yarış) adında, eyaletlerin eğitim inovasyonu ve reformu yapmalarını teşvik etmek ve

ödüllendirmek için rekabetçi bir hibe programını başlatmıştır. Bu programdaki önceliklerden

biri eğitime ait çıktıların geliştirilmesi için strateji, uygulama ve programlar geliştirilmesi

olmuştur (Race To The Top Executive Summary, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).

İnovasyonu desteklemek için 2010 yılında uygulamaya konulan bir diğer program ise

Educate To Innovate (Yenilik için Eğitim) programıdır. Bu program eğitimde bilim, teknoloji,

mühendislik ve matematik konularında yoğunlaşılmasını ve bu alanlardaki eğitimlerin

geliştirilmesini kapsamaktadır. Programın amacı ise; ABD’nin küresel ekonomideki rekabetini

sürdürebilmesi için gerekli olan bu alanlara daha çok öğrenciyi yönlendirebilmek ve bu

alanlarda kaliteli bir eğitim sunabilmektir. Bilime ve matematiğe dayalı işlerde ihtiyaç duyulan

teknik kabiliyetleri yüksek iş gücünü yetiştirme gereksinimi bu programın doğmasındaki ana

etkenlerden biridir (Melguzio and Wolniak, 2011; akt. Kurtuluş, 2012).

ABD’de eğitimde inovasyon fırsatlarının arttırılması için uygulamada olan bir diğer

uygulama ise charter schools adı verilen sözleşmeli okullardır. İlk uygulamaları 1990 yılında

başlayan bu okul uygulamaları gelişerek devam ettirilmektedir. Bu okullar için kurallardan

arındırılmış ama sonuçlar için hesap veren, isteğe bağlı devlet okulları tanımını getirmek yanlış

olmayacaktır. Charter okullarının popüler olmasının en temel sebepleri seçenekler sunması,

yerel inovasyonu kolaylaştırması, klasik devlet okullarına teşvik sağlaması ve bunları yaparken

devlet kontrolünde olmasıdır (Hanusheka et al., 2007; akt. Kurtuluş, 2012).

Devlet okullarında olduğu gibi charter okullarına da herhangi bir kritere bakılmaksızın

istekli olan tüm öğrenciler ekstra bir ödeme yapmadan katılabilmektedir. Bu okullarda öğrenci

seçimine dair herhangi bir sınav uygulaması yapılmamaktadır. Devlet okullarından farklı olarak

ise öğrenim gören öğrenci başına devlet tarafından okula bir ödeme yapılmaktadır. İstekli

grupların, kişilerin veya zümrelerin açabildiği bu okullar devletin ve yerel yönetimin pek çok

düzenlemesinden muaf olup, yürütmelerinde otonom bir yapıya sahiptir. Ailelerin kendi isteği

ile çocuklarını gönderdiği bu okullardaki eğitim kadrosu da okul yönetimi tarafından

oluşturulmaktadır, devlete bağlı bir atama söz konusu değildir ve öğretmenler kendi isteği ile

orada çalışmaktadır. Bu okullar istenen sonuçları üretemediğinde kapatılmaktadır (Finn et al.,

2000; akt. Kurtuluş, 2012). Devlet okullarında uygulanan pek çok değerlendirme ve test

düzenlemelerine tabi olan bu kurumlar, öğretmen seçimiyle ilgili düzenlemelere ise tabi

değildir ya da yarı tabidir. Bu okulların kurucuları genellikle kar amacı gütmeyen kuruluşlar,

öğretmen ya da veli grupları ve firmalar olabilmektedir.

Güney Kore’de Eğitimde İnovasyon Uygulamaları

Güney Kore’nin ulusal inovasyon stratejisi, 2004 yılında duyurulan Ulusal İnovasyon

Sistemi Uygulama Planı doğrultusunda “telafi” modelinden, yaratıcı inovasyon modeline

geçişini öngörmektedir. Telafi modeli, hükümete bağlı araştırma enstitülerinin ya da çok çeşitli

ürüne sahip çok büyük firmaların (konglomera) büyük ölçekli stratejik teknoloji geliştirme

modeline dayanırken, yenilikçi başlangıçların, teknoloji transferinin ve temel araştırma

yeteneklerinin oluşturulmasında aracı vazifesini görmemektedir. Yaratıcı model ise; kamu ve

özel sektörlerin ar-ge faaliyetlerine yüksek miktarda yatırımına dayanan, bilgi akışı ve sistemler

arası teknoloji transferini geliştirmeye yönelik yapıdadır (OECD Reviews Of Innovation Policy

Korea, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).

Güney Kore’de eğitimden sorumlu olan kurum Eğitim ve İnsan Kaynaklarının

Geliştirilmesi Bakanlığıdır ve merkezi bir yapıya sahiptir. Kore hükümeti bilgi iletişim teknolojileri

ile açık öğretimi de kapsayan hayat boyu öğrenmeyi destekleyen, eğitimde öğrenciyi merkeze alan,

eğitim programlarının, okulların ve uzmanlık alanlarının çeşitlendirildiği, öğrenciye ve veliye daha

fazla seçim imkânı sunan bir eğitim reformu gerçekleştirmiştir. Yine üniversiteye geçiş sınavı da

öğrencilerin bireysel yeteneklerini daha göz önünde bulunduracak şekilde revize edilmiştir. Yapılan

bu yenilikler sayesinde okulların özerkliği ve sorumluluğu artmış; objektif değerlendirmeye dayalı

yönetim ve maddi destekler gelişmiştir (Looney, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).

Güney Kore için önemli eğitim inovasyonlarından biri de “The Brain Korea 21 Project (BK

21)” adı verilen projedir. BK 21 projesinin amacı bilgi toplumu için gerekli olan kaliteli ve yaratıcı

insan kaynağını yetiştirmektir. Bunun için fen bilimleri, beşeri bilimler ve sosyal bilimler

alanlarında seçilen enstitü ve üniversitelerin yüksek yatırımlar ile dünya çapında üniversitelere

dönüştürülmesi; diğer üniversitelerin ise yerel endüstrinin gerektirdiği insan kaynağını sağlaması

planlanmıştır. Bu projenin 3 temel amacı ise temel bilgi ve teknolojiyi üreten ve yerel üniversitelerin

uzmanlaşmasını destekleyen dünya çapında araştırma üniversiteleri oluşturmak; çeşitli alanlarda

uzmanlar yetiştirecek okullar geliştirmek; öğrenci kalitesi ve akademik üretkenliğe dayalı okul

rekabeti oluşturmaktır (Moon and Kim, 2001; akt. Kurtuluş, 2012).

Ulusal inovasyon sistemin yapılandırılmasında eğitim anlamında dikkat çeken

yaklaşımlardan bir başkası ise mühendislik ve mesleki eğitimin teknoloji ve iş taleplerine daha

cevap verir nitelikte düzenlenmesi, yükseköğrenim düzeyindeki başarılı fen ve mühendislik

öğrencilerine teşviklerin sağlanması, ilk ve orta dereceli okullarda fen öğretiminin yenilenmesi

olarak göze çarpmaktadır (Baek and Jones, 2005; akt. Kurtuluş, 2012).

2002 yılında bağımsız özel okullar projesi başlatılan Kore’de, 2007 yılında da, okul

yönetimin özel sektöre devredildiği “açık bağımsız okullar” projesi uygulamaya konularak okullara

daha bir otonom yapı kazandırılmasının ve eğitimde inovasyonlara fırsat tanınmasının adımları

atılmıştır (Jones and Tsutsumi, 2009; akt. Kurtuluş, 2012).

Avustralya’da Eğitimde İnovasyon Uygulamaları

Avustralya’da eğitim sistemi için yapılan en önemli yeniliklerden biri Avustralya

Nitelikler Çerçevesi (The Australian Qualifications Framework AQF) olmuştur. AQF,

Avustralya eğitim ve öğretiminin sahip olması gereken düzenli nitelikleri belirleyen ulusal bir

politikadır ve her derecedeki eğitim ve öğretim sektörünün sahip olması gereken nitelikleri bir

araya toplamaktadır. AQF’in amaçları şöyle sıralanmaktadır (AQFC, 2011, s.9, 12-18):

• Avustralya eğitim ve öğretim sisteminin şimdi ve gelecekte çeşitliliğinin

barındırılmasını sağlamak,

• Güvenilir, kalıcı, uygun, ulusal tutarlılığa sahip nitelikler oluşturarak ulusal ekonomik

performansı arttırma,

• Farklı eğitim alanları ve işverenler için niteliklere hızlı erişim sağlamak,

• Hayat boyu öğrenmeye destek olma,

• Eğitimle ilgili ulusal kalite düzenlemelerine destek olma,

• Ulusal ve uluslararası düzeyde mezunların hareketliliğine destek olma,

• Uluslar arası nitelik çerçevelerine uyum sağlama.

Avustralya eğitimine yenilik getiren bir diğer gelişme ise Genç Avustralyalıların Eğitim

Hedefleri İçin Melbourne Deklarasyonu olmuştur. 2008 yılında tüm eyalet ve bölgelerin eğitim

bakanları tarafından imzalanan bu deklarasyonda Avustralya okullarında eşitliğin ve teşvikin

sağlanması ve tüm genç Avustralyalıların başarılı, öz güven sahibi ve yaratıcı bireyler ve aktif

ve bilgili vatandaşlar olması hedeflenmiştir. Yine bu deklarasyonda belirtilen eylem taahhütleri

doğrultusunda 2009 – 2012 yılları arasında uygulanmak üzere aşağıdaki 8 maddeyi kapsayan 4

yıllık bir plan hazırlanmıştır (MCEECDYA, 2008; akt. Kurtuluş, 2012):

• Daha güçlü işbirlikleri geliştirme

• Kaliteli öğretim ve okul liderliğini destekleme

• Erken çocukluk eğitimini güçlendirme

• Ortaokul düzeyindekilerin gelişimini sağlama

• Üst düzey okullaşmanın desteklenmesi

• Dünya standartlarında bir müfredat ve değerlendirme geliştirme

• Sosyoekonomik açıdan zayıf olanların, engelli ve yerli halk için eğitim çıktılarını

geliştirme

• Hesap verilebilirliği ve şeffaflığı arttırma

Melbourne Deklarasyonu doğrultusunda hareket edilerek 2011 yılında hayata geçirilen

bir diğer yenilik ise Avustralya Öğretim programı olmuştur. Bu programın hayata geçirilmesine

kadar her eyalet ve bölge kendi öğretim programını ve başarı standartlarını belirlemekteyken,

hayata geçirilen bu programla beraber tüm ülkede aynı anda uygulanacak ortak bir müfredat

sağlanmıştır (Santiago et al., 2011; akt. Kurtuluş, 2012).

Avustralya’da eğitimde hesap verilebilirliği ve şeffaflığı geliştirmek adına atılan en

önemli adımlardan bir tanesi de My School (www.myschhol.edu.au) projesi olmuştur. ACARA

tarafından yönetilen bir internet sitesi olan My School’da, okulun bulunduğu yere, sektöre ya da

okul adına göre arama yapılabilen yaklaşık 9.500 Avustralya okulunun profilleri verilmektedir.

Web sitesi, her okul hakkında istatistiksel ve içeriksel bilgilerin yanı sıra, Avustralya çapında

istatistiksel olarak benzer kökenlerden gelen öğrencilere hizmet eden okullardan sonuçlar ile

mukayese edilebilir, NAPLAN becerilerine sahip olma sonuçları sağlamaktadır. Ayrıca okulun

gelir ve giderleri, devlet tarafından okula yapılan destekler gibi bilgilere de bu site aracılığı ile

ulaşmak mümkündür. İlerleyen dönemde engelli öğrenci sayısı, velilerin, öğretmen ve öğrencilerin

okulla ilgili memnuniyet dereceleri, öğretmen kadrolarının tecrübe durumu da paylaşılması

hedeflenen bilgiler arasında yer almaktadır (OECD, 2012; akt. Kurtuluş, 2012)

Örgüt Kültüründe İnovasyon

İnovatif Kişi

İnovasyonu kişiler yapar, dolayısıyla yenilikçilik bir kişilik özelliğidir. Ekonomik

hayatın akışında bir şeyleri farklı yapma yenilik terimiyle karşılanmakla birlikte, bu kavram

buluş ile aynı anlamda değildir. Yenilik için bilimsel bir çalışma olması gerekmez, ikisi de aynı

kişi tarafından gerçekleştirilebilir ancak buluşlar entelektüel bir çabanın ürünüdür. Esasen

yeniliği ortaya çıkaranlar özel niteliklere sahip girişimcilerdir (Dolanay, 2009: 175-186).

Girişimcileri sıradan insanlardan ayıran bazı temel özellikler vardır. Bu anlamda açık ve

ulaşılabilir bir vizyon, bireysel farkındalık, özgüven, özgüdülenim, hata yapmaktan korkmama,

çok çalışmaya, başkalarını dinlemeye ve hesaplı risk almaya gönüllü olma (Mibc, 2012:12) gibi

özelliklerdir (Demirkaya ve Zengin, 2014).

Bu anlamda inovatif kişilerde gözlenen bazı kişilik özelliklerinden söz etmek gerekir.

Bunlar (Demirkaya ve Zengin, 2014):

-İç disiplin,

-Gözlem kuleleri açık olmak,

-Dünyaya farklı gözlerle bakabilmek,

-Sorgulayıcı olmak,

-Yaratıcı olabilmek,

-Özel ilgi alanlarına sahip olmak,

-Hassas-duyarlı olmak gibi özelliklerdir.

Örgütsel Özellikler

İnovasyon, farklı bir kültür ve anlayış gerektirir. Bu farklı kültür ve anlayış, geniş bir

vizyona ve inovatif kişilik özelliklerine sahip, değişime ve gelişmeye açık bireylerle

oluşturulabilir (Cemalcılar, 2000). Ancak bu kişilik özelliklerine sahip bireylerin oluşturduğu

inovatif bir örgütün diğerlerinden farklı bazı özellikler taşıması beklenir (Demirkaya ve Zengin,

2014).

Bunlar (Demirkaya ve Zengin, 2014):

Farklı görmek,

Risk almak,

Yaratıcılık,

Müşterinin değerini bilmek (Banger, 2007),

Sorgulamak,

Çok fazla fikir üretmek (Bono, 2005:73-74), başarısızlığı hoş görmek

İletişim ve bilgiyi sınırsızca paylaşmak,

İşbirliği, ağlar ve ilişkilerin gelişkin olması (Hacıoğlu,1989).

Öğrenme ve bilgi yönetimi, gibi özelliklerdir.

İnovasyon sürekliliği olan bir faaliyettir. Araştırma-geliştirme (Ar-Ge) de inovasyon

için gereken en önemli faaliyetlerden biridir. Ar-Ge yatırımları ile inovasyon arasında pozitif

bir ilişki bulunmaktadır (Shefer ve Fenkel, 2005-31) ancak girişimsel inovasyon yoksa diğer

bir deyişle Ar-Ge'yi yapanların girişimcilik niteliği yoksa değer yaratılamaz; Ar-Ge sonuçları

inovasyona dönüştürülemez. Dolayısıyla, teknoloji- tabanlı firmalar dışında kalan tüm

firmalarda yürütülen inovasyon çalışmaları sadece teknolojik inovasyonu değil, organizasyonel

inovasyonu ve sunumsal inovasyonu da kapsamalıdır. Kaldı ki teknoloji tabanlı firmalarda her

ne kadar ağırlık teknolojik inovasyona veriliyorsa da, organizasyonel ve sunumsal inovasyona

yeterli kaynak ayrılmadan başarılı olunması beklenemez (Horuz, 2012). Bu anlamda

inovasyonun yatırım gerektiren, hem firma düzeyinde hem de ülke düzeyinde bu yatırımları

büyük değerlere dönüştürebilen, çok karlı bir alan olduğu söylenebilir (Demirkaya ve Zengin,

2014).

Nitekim, son yıllarda refah hayat standartlarını ve rekabet gücünü en çok arttıran

ülkelerden birisi olan Finlandiya, inovasyona yaptığı yatırımlarla güçlü bir ekonomi ve yaşam

seviyesi yüksek bir toplum yaratmayı başarmıştır. Finlandiya 1990’ların başında yaşanan ve

işsizliği yüzde 20’lere tırmandıran krizin olumsuz etkilerini bu sayede atlatmıştır. Krizden

hemen sonra başlatılan kapsamlı bir ulusal eğitim ve araştırma programı ile üniversiteler ve

şirketler arasında güçlü bir ağ oluşturulmuştur. Böylelikle ormancılığa ve tarıma dayanan

ekonomi, yerini hızla sanayiye dayalı ekonomiye; ardından da inovasyon ekonomisine

bırakmıştır. 2000’li yıllara gelindiğinde, bilişim teknolojileri sektörü Finlandiya ekonomisinin

itici gücü haline gelmiştir (gelisenbeyin.net, 2013; akt.Demirkaya ve Zengin, 2014).

Örgütlerden Ülkeye

Nitekim, son yıllarda refah hayat standartlarını ve rekabet gücünü en çok arttıran

ülkelerden birisi olan Finlandiya, inovasyona yaptığı yatırımlarla güçlü bir ekonomi ve yaşam

seviyesi yüksek bir toplum yaratmayı başarmıştır. Finlandiya 1990’ların başında yaşanan ve

işsizliği yüzde 20’lere tırmandıran krizin olumsuz etkilerini bu sayede atlatmıştır. Krizden

hemen sonra başlatılan kapsamlı bir ulusal eğitim ve araştırma programı ile üniversiteler ve

şirketler arasında güçlü bir ağ oluşturulmuştur. Böylelikle ormancılığa ve tarıma dayanan

ekonomi, yerini hızla sanayiye dayalı ekonomiye; ardından da inovasyon ekonomisine

bırakmıştır. 2000’li yıllara gelindiğinde, bilişim teknolojileri sektörü Finlandiya ekonomisinin

itici gücü haline gelmiştir (Demirkaya ve Zengin, 2014).

Finlandiya hükümeti inovasyonda sadece bilişim teknolojilerine değil, orman ürünleri

mühendislik ve metal sektörlerine de önemli destekler sağlamıştır. Sağlanan bu devlet

destekleri sonucunda 1985’lerde 10.470 Dolar olan kişi başına düşen milli gelir, 2004’de

29.000 Dolar’a, 2011’de 50.000 Dolar’a ulaşmıştır (Demirkaya ve Zengin, 2014).

Örgütsel Öğrenme ve İnovasyon

Örgütsel Öğrenme

Örgütsel öğrenme, firmanın yeni bilgi ve anlayışlar edinme süreci olarak

değerlendirilebilir (Slater, Narver, 1995: 63; Tippins, Sohi, 2003: 749). Ancak sürecin

içeriğinde nelerin bulunduğu ve örgütün öğrenmesinden tam olarak ne anlaşılması gerektiği

konularında literatürde derin ayrılıklar bulunmaktadır (Robey vd., 2000; akt. Özdevecioğlu ve

Biçkes, 2012).

Örgütsel öğrenme kavramının tanımlanması üzerine yazındaki bu tartışmalar

çerçevesinde yapılan belli başlı tanımlardan bazıları aşağıda aktarılmıştır (Özdevecioğlu ve

Biçkes, 2012).

Örgütsel öğrenme; örgüt üyelerinin hataları bulma ve düzeltme yoluyla iç ve dış

çevredeki değişimlere uyum sağlama sürecidir (Koçoğlu vd., 2011; akt. Özdevecioğlu ve

Biçkes, 2012).

Örgütsel öğrenme; organizasyonların zamanında, doğru ve tutarlı bilgi elde etmesi ve

daha iyi düşünmesiyle, örgütsel davranışların değiştirilmesi veya mevcut davranışların

iyileştirilmesi sürecidir (Garvin, 1993; akt. Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012).

Örgütsel öğrenme; örgütlerin kendi faaliyetleri ve kültürleri çerçevesinde bilgi ve

rutinleri inşa etme, tamamlama ve örgütleme yoluyla, çalışanlarının kişisel becerilerini daha iyi

kullanmalarını sağlayarak, örgütsel performansı geliştirme ve bu gelişmeye adapte olma

sürecidir (Dodgson, 1993; akt. Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012).

Örgütsel öğrenme üzerine yapılmış ve bazı örnekleri yukarıda sıralanmış olunan

tanımlar üç kategoride sınıflandırılabilir (Zhong vd., 2004; akt. Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012):

Bu kategorilerden birincisi, öğrenme sürecinde birer ajan gibi işlev üstlenen bireylere

odaklanan uyumlayıcı öğrenme perspektifidir. İkincisi, bilgi ve kavrayış düzeyini iyileştirerek

örgütsel değişime odaklanan, bilgi temelli gelişim ve deneyimlerin kurumsallaşması

perspektifidir. Üçüncüsü ise performans kriterleri, normlar ve operasyonel politikalarla ilgili

paylaşılan zihinsel modellerin değişimine odaklanan paylaşım perspektifidir (Özdevecioğlu ve

Biçkes, 2012).

Örgütsel Öğrenmede İnovasyon

Örgütsel öğrenmenin inovasyon yaratma sürecindeki kritik rolü, “bilgi yönetimine

destek sağlama” ve “yaratıcılık yeteneğini geliştirme” şeklinde iki başlık altında toplanabilir

(Avcı, 2009; Akt. Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012). İnovasyonların temelinde, bireysel, grupsal,

örgütsel ve/veya endüstriyel düzeyde öğrenme ile oluşturulan yeni bilgiler yatmaktadır

(Luecke, 2008; akt. Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012). Buradan hareketle inovasyon yeteneği,

örgütlerdeki varolan bilgi ile oluşturulacak olan yeni bilgiler arasında gerçekleştirilecek

kombinasyonların bir sonucu olarak tanımlanabilir (Morden, 2007; akt. Özdevecioğlu ve

Biçkes, 2012).

İnovasyon düzeyi (artımsal, radikal ve yıkıcı) ise yeni bilginin yüksek ya da düşük

düzeyde yaratımı ve/veya kullanımı ile ilgilidir (Therin, 2002). Dolayısıyla bir inovasyonun

düzeyi, o inovasyonda gömülü bulunan yeni bilginin alanını yansıtır. Örgütsel öğrenme, yeni

bilgi ve fikirlerin gelişimini sağlama yanında, bu bilgi ve fikirlerin uygulanma yeteneği olan

yaratıcılığı geliştirerek (Garcia-Morales vd., 2011, 158) yeni inovasyonlar için zemin

oluşturmaktadır (Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012).

Düşünceleri orijinal biçimde bir araya getirme ya da mevcut olan düşünceler arasında o

güne kadar bilinmeyen veya beklenmeyen bileşimleri yapma yeteneği (Eren, Gündüz, 2002:

66) olarak tanımlanabilecek olan yaratıcılık, inovasyon için itici bir güçtür. Dolayısıyla

örgütlerin öğrenme yeteneklerinin, inovasyon oluşturmaları üzerinde önemli bir etkisinin ve

rolünün olduğu söylenebilir (Weewardena vd., 2006: 39). Bu çerçevede, Hurley ve Hult (1998:

45) bireysel öğrenmenin davranışlarda meydana gelen değişimler şeklinde gözlemlenmesinden

yola çıkarak, örgütsel öğrenmenin de inovasyon yaratma ile gözlenebileceğini belirtmişlerdir

(Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012).

Örgütsel öğrenme ile inovasyon arasındaki ilişkilere yönelik olarak yapılan bu

açıklamalar şekil 2’deki model üzerinde gösterilmiştir (Özdevecioğlu ve Biçkes, 2012).

Şekil 2. Örgütsel Öğrenme ve İnovasyon Arasındaki İlişki Modeli

Şekil 2’de görüldüğü gibi, örgütsel öğrenme süreci enformasyon elde etme olarak ifade

edilen bireysel öğrenme ile başlamaktadır. Bireysel öğrenme yoluyla elde edilen

enformasyonlar, gruplarla paylaşılmakta ve enformasyonlara yönelik çeşitli yorumlar

geliştirilerek grup anlayışının oluşması sağlanmaktadır. Grup düzeyinde oluşan anlayışın

örgütün tamamına yayılması ve örgütün veri tabanına işlenmesi sonucunda örgütsel öğrenme

gerçekleşmektedir. Yukarıda da vurgulandığı gibi örgütsel öğrenme, örgütlerde yeni fikirlerin

ve yaratıcılık yeteneğinin gelişimine yol açmaktadır. Modelde de resmedildiği üzere, öğrenme

ve öğrenmenin sonuçlarından birisi olan yeni fikirler, inovasyon sürecinin ilk iki aşamasını

oluşturmaktadır. Buradan hareketle, örgütsel öğrenme ile inovasyonun bazı alanlarda iç içe

geçmiş süreçler olduğu söylenebilir. Geliştirilen yeni fikirler, yaratıcılık yeteneği yoluyla test

etme ve uygulama aşaması sonucunda çeşitli buluşlara (yeniliklere) dönüştürülmektedir.

Nihayet yeniliklerin ticarileştirilmesi ile inovasyonlar yaratılmaktadır (Özdevecioğlu ve

Biçkes, 2012).

Kamu ve Özel Sektörde İnovasyon

Kamunun Rolü

“Kamu, Türkiye’de Ar-Ge ve inovasyon süreçlerinin gelişmesinde ne tür roller

üstlenmeli?” cevap bulunması gereken önemli sorulardan biridir. Her ülkede kamunun rolü ve

etkisi farklı şekillerde olabilmektedir. Türkiye’de kamunun rolünü aşağıdaki başlıklarda ele

alabiliriz (Müstakil Sanayi ve İşadamları Derneği, 2012).

Yol gösterici

Bütün sistemlerde her zaman yol gösteren bir aktöre ihtiyaç vardır. Özellikle de

teknoloji üretmeyi öğrenmede yol göstericinin ve kılavuzluk yapan aktör ya da aktörlerin

algıları önemlidir. Makro sistemlerde bu faktörün önemi bir kat daha fazladır. Bu nedenle

stratejik alanlarda yol göstericilik büyük değer taşımaktadır. Devlet gerek küresel eğilimleri

dikkate alarak “staratejik ulusal hedefler” doğrultusunda ekosistemin hangi yönde gelişmesi

gerektiğine karar vermeli ve gerekli altyapıyı hazırlamalıdır (Müstakil Sanayi ve İşadamları

Derneği, 2012).

Dönüştürücü

Kamu, bütün ülkenin teknolojik ekosistemi bütüncül bir bakış açısı ile monitör

etmelidir. Küresel riskler ve fırsatları dikkate alarak ekosistemi rekabetçi bir şekilde gelişmesini

sağlayacak roller üstlenmesi gerekmektedir. Türkiye’de özellikle stratejik düzeyde bu tür

yönetim reflekslerinin gelişmesinin “trene doğru zamanda atlanması” için gereklidir.

Dönüştürücü role ilginç örneklerden biri Malezya’nın kurmuş olduğu güçlü, esnek, dinamik ve

rekabetçi ekonomidir. Malezya’da bilginin önemi, özellikle beşeri sermaye, inovasyon, bilgi ve

iletişim teknolojilerine olan yatırımla yüksek oranda artış göstermiştir (Müstakil Sanayi ve

İşadamları Derneği, 2012).

Kolaylaştırıcı

Türkiye’de bürokratik işleyiş ve süreçlere bakıldığı zaman çok ciddi sorunların olduğu

görülmektedir. Bu konuda özellikle bürokratik işlemlerin, desteklerin, izinlerin daha etkin ve

hızlı hale getirilmesi gerekiyor. Kamunun oluşturacağı etkin mekanizmalar, ülkemizin ihtiyaç

duyacağı inovasyonu daha hızlı bir şekilde geliştirecektir (Müstakil Sanayi ve İşadamları

Derneği, 2012).

Ekosistem geliştirici

Özel sektör aktörlerinin yardımlaştığı, işbirliği yapabildiği, araştırma kurumları ile bilgi

alışverişinde bulunduğu, kredi kurumları ve sermayedarların fon sağladığı, bürokratik

engellerin olmadığı eko-sistemler oluşturmaya çalışmak veya kümelenmeler geliştirmek

devletlerin temel görevidir. Bu kümelenmelerin inovasyon kapasitesini yükselttiği artık bilinen

bir gerçektir (Müstakil Sanayi ve İşadamları Derneği, 2012).

Sonuç olarak bugün ülkemiz açısından teknoloji üretmeyi ve geliştirmeyi teşvik etmek

için adeta seferberlik başlatmak durumundayız. Kamu ve sivil toplum kuruluşları, bu konuda

çeşitli çalışmalar yaparak Türkiye’nin önümüzdeki süreçteki pozisyonlarını ve ihtiyaçlarını

tespit etmeye çalışmaktadırlar. Bununla birlikte sistemin etkin bir şekilde faaliyetlerini yerine

getirmesini sağlamak ve değer zinciri içerisindeki oyuncuları, doğru yönlendirmek de önem

taşımaktadır. Ekosistemdeki aktörlerin hangi yönde ilerlemeleri gerektiği kamunun ortaya

koyduğu vizyona ve stratejik hedeflerle uyumlu olmalıdır (Müstakil Sanayi ve İşadamları

Derneği, 2012).

Ar-Ge

Kalkınma, gelişme ve refah seviyesi kavramları teknolojik bilginin üretilmesi ve

uygulanması ile yakından ilişkilidir. Teknolojik bilgi ancak araştırma-geliştirme faaliyetlerinin

sonucunda elde edilebilmektedir. Bilginin önemini kavrayıp bilgi üretimi çalışmalarını çok

önceden başlatan ülkeler bugün gelişmiş ülkeler olarak adlandırılmaktadır. Türkiye; yetmiş

milyondan fazla nüfusuyla büyük bir ülke durumundadır. Türkiye genç nüfusuyla ve jeopolitik

konumuyla bir sürü avantaja sahip bir ülkedir. Dışa bağımlılığını azaltması için gerekli

koşullara da sahiptir. Eksik olan insan kaynağı ve teknolojisinin yeterince iyileştirilememesidir.

Sanayinin serbest piyasa ekonomisi kuralları içerisinde dünya pazarlarında rekabet üstünlüğü

elde edebilmesi ancak, kendi teknolojisini üretip ürünlerini uluslararası piyasalara sürmesiyle

mümkün olabilir. Uluslararası pazarlarda rekabet üstünlüğü, toplumun refahının artışını

sağlamaktadır. Sanayinin teknoloji üretimi kabiliyeti geliştirilmeden rekabet edebilme yeteneği

geliştirilemez (Yüksel, Uçkun, Dinçel, ve Demir, 2013).

Gelişmekte olan ülkelerin teknoloji transferi yolu ile sürdürdükleri üretim faaliyetleri ve

şirket büyüklüğü bir noktaya ulaşınca teknoloji transferi imkânı rakip firmalar tarafından

engellenmektedir. Firmalar birinci el teknolojiyi kendileri üretimde kullanmakta ve başka

firmalara satmamaktadırlar. Teknoloji üreten firmalar ikinci veya üçüncü derecedeki eski

teknolojileri satmakta veya üçüncü ülkelere ihracat yasakları koyarak lisans vermektedirler.

İthalat, teknoloji transferi yapan firmalara uluslararası pazarlarda serbest rekabet ortamında

ürün pazarlamasını imkânsız kılmaktadır. Teknoloji satan firmalar rekabet üstünlüğünü sürekli

ellerinde tutmak arzusunda olmaktadırlar. Dünyada oluşan yeni düşünce şekli uluslararası

pazarlardan pay almak isteyen firmaların kendi teknolojilerini kendilerinin üretmesini zorunlu

kılmaktadır. Teknoloji üretmek için iyi bir araştırma altyapısı ve araştırmanın odağında da iyi

yetişmiş nitelikli ara elemana ihtiyaç vardır (Yüksel, Uçkun, Dinçel, ve Demir, 2013).

Ar-Ge İnovasyon İlişkisi

Ar-Ge, inovasyonun ön koşuludur. Ar-Ge sonucu ortaya çıkan yenilikçi yaklaşımlar,

girişimci bir bakış açısı ile ele alındığında, bu yeniliklerin ticarileştirilmesi sonucunda

inovasyon ortaya çıkar. Tersi durumlarda, Ar-Ge çıktısı olan uygulanmamış veya

ticarileştirilememiş yeni fikirler ve projelerin çoğalması, işletmeler ve ülkeler için kaynak israfı

olmakla beraber, kurumsal atalet yaratan bir hal almaktadır (Müstakil Sanayi ve İşadamları

Derneği, 2012).

Ar-Ge’yi inovasyona dönüştüren altı temel strateji vardır:

1. Saldırgan İnovasyon Stratejisi: Saldırgan stratejinin temeli piyasaya öncülük etmektir.

Bu amaçla yapılan yoğun Ar-Ge yatırımları, genel müşteri isteklerine hızlı çözümler

sunmayı sağlarken, yüksek getiri/risk ilişkisini beraberinde getirir.

2. Savunmaya Yönelik İnovasyon Stratejisi: Piyasaya öncülük etmek yerine, piyasadaki

yenilikleri takip etmeyi tercih eden işlemelerin kullandığı stratejilerdir. Bu stratejiyi

uygulayan girişimler, öncü olmaktan doğan risklerden kaçınırken, yüksek getiriden

taviz vermek durumundadır.

3. Taklitçi Strateji: Teknolojik sıçrama ve radikal yenilikler yerine piyasayı uzaktan takip

etmeyi tercih eden işletmelerin kullandığı stratejidir. Bu stratejide işletmeyi başarıya

götüren özellik, düşük maliyetle iş yapma yeteneğidir.

4. Bağımlı Strateji: İnovasyon açısından güçlü işletmelerin uydusu veya alt yüklenicisi

olarak çalışan işletmelerde, müşteriden gelen taleplere cevap vermek adına uygulanan

stratejidir.

5. Fırsatları İzleme Stratejisi: Rakiplerin yenilikçiliğini bir destek noktası olarak kullanan

bu strateji, başarıyı ve getiriyi rakiplerin zayıf yönlerini fırsata dönüştürmeye çalışmakta

arar.

6. Elde Etme Stratejisi: Başka işletmelerde üretilen bir yeniliğin, çalışanlar tarafından

başka işletmelerde uygulanmasını hedefleyen stratejidir. Diğer işletmelerin yüksek Ar-

Ge yatırımları sonucu elde ettikleri yeniliklerin düşük maliyetlerle edinilmesini sağlar.

İnovatif Düşünme

Kreatif Düşüncenin Özellikleri

Sağ beyin kullanımı

Yargılamadan algılama

Seçenekleri çoğaltma

Açık kapı bırakma

Kalıp ve duvarları yıkma

Orijinallik

İmkansızı hayal edebilme

Sıra dışı beceriler

Farklı düşünme şekillerini bi rarada kullanmak:

Sentezci düşünme

Holistik düşünme

Analitik düşünme

Derin düşünme ve tefekkür

Sezgisel düşünme

Non-lineer düşünme

Sıra dışı düşünme

Yatay düşünce

Bağlantısal düşünme

Hipertekst düşünme

İnter-disipliner düşünme

Tasarımcı düşünme

Yaratıcılık hem bir süreç, hem bir yetenek, hem bir yaklaşım biçimi, hem bir yöntem,

hem bir problem çözme metodolojisi, hem bir bakış açısı, hme bir paradigma değişimi, hem de

bir yaşam tarzıdır (Karakaş, 2007).

YIKILACAK KALIPLAR

Her problemin bir çözüm yolu vardır.

En iyi çözüm zaten bulunmuştur.

Yaratıcı çözümler karmaşıktır.

Bunu başarmak imkansız.

İnsanlarla uğraşmak çok zor.

Eski tas eski hamam

Bu fikir çok aptalca.

Polyannacılığı bırakalım

Eski köye yeni adet

Ben kreatif bir insan değilim

Bunu başaramayız

Böyle gelmiş böyle gider

Köprünün altından çok sular geçti

İnsanlar ne düşünür?

Bu çok saçma ve ütopik

Uçup kaçmak yerine işimize bakalım

KREATİF DÜŞÜNCENİN DÜŞMANLARI

Önyargı

Ümitsizlik

Öğrenilmiş çaresizlik

Rutin alışkanlıklar

Psikolojik engeller

Yıkıcı eleştiri

Bloke olma

Sanal duvarlar

Kolaya kaçma

Yargılama

KREATİF DÜŞÜNCENİN DOSTLARI – KREATİF LİDERLERİN ÖZELLİKLERİ

Merak

Sürekli öğrenme

Ufuk arama

Pozitif yaklaşım

İyimserlik ve umut

Yargılamama

Eleştirmeme

Problemlere fırsat olarak bakma

Çerçeveyi değiştirme

Farklı açılardan yaklaşma

Hatalardan öğrenme

Risk alma ve korkmama

Deneme ve yanılma

Zorlukları fırsata çevirme

Hayal kurma

Sürekli çaba

Yılmama

Sürdürülebilir İnovasyon

Sektördeki firmalar arasındaki rekabeti körükleyen ve firmaları inovasyon yapmaya iten

inovasyon şeklidir. Aşamalı yada radikal inovasyon olabilir. Mevcut teknolojilere bağlı

performans parametreleri değişmediğinden sektördeki inovasyon sürecinin devamlılığı korunur

(Matiloğlu, 2014).

Yıkıcı (Köstekleyici)İnovasyon: Bu tip inovasyonlar, derecesine göre, sektördeki diğer

firmaları ticari anlamda ve rekabetçilik açısından kısa, orta veya uzun vadede yıkar. Yıkıcı

inovasyonun sektördeki performans parametrelerini değiştirmesi nedeniyle diğer firmaların

kısa zamanda cevap vermesini zorlaştırır (Matiloğlu, 2014).

İkinci tanımlama modelinden kurumlar için çıkartılacak ders; rakiplerin gerçekleştirdiği

inovasyonu sadece ilk tanımlama modelinde de esas alınan sadece “büyüklüğe” göre

değerlendirmek kesinlikle yeterli değildir. İkinci tanımlama modelinde esas alınan “etki” odaklı

değerlendirmelidir. İkinci tanımlama modeli özellikle sektörün alışık olmadığı yeni performans

parametreleri karşısında uygun pozisyonu alarak, yapılan inovasyonu karşılamak ve başka bir

inovasyonla karşılık vermek bakımından büyük önem teşkil eder (Matiloğlu, 2014).

Etkili İnovasyon

Kurumların yararına olabilecek her türlü önerinin sistematik şekilde toplanıp,

değerlendirilmesi, tüm gelişmiş ülkelerde yirminci yüzyılın başından bu yana uygulanmaktadır.

Ancak Dünyada hızla artan rekabet kurumları giderek daha verimli ve daha etkin çalışmaya

yöneltmektedir. Bu durumdan hareketle inovasyon günümüzde çok önemli bir hale geldi

(TİMDER, 2011).

İnovasyonun kurumsal kalite yönetimine ve rekabete katkısı artık günümüzde

tartışmasız kabul edilen bir gerçek. Bunu sağlamanın en önemli yollarından birisi kurum içinde

bir öneri yönetim sistemini sürekli olarak kullanmak. Bu doğrultuda tasarladığımız İnovasyon

Yönetim Sisteminin kullanımı sonrası elde edilen deneyimlere göre öneri vermeye ve ödül

almaya olanak tanınan çalışanların kapsamı ne kadar geniş tutulursa, sistemden elde edilen

yarar o derecede artmakta, öneri verenler o derece çoğalmaktadır (TİMDER, 2011).

Çalışanlardan önerileri toplayın

İşe yarayan önerileri değerlendirin

Görüşleri toplayın, önerilere değer katın

Uygulamaya geçen önerileri izleyin

Ödüllendirmeyi yönetin

Motivasyonu artırın

Öneri sisteminde iyi öneriler, sürekli gelişmenin kaynağını oluşturur. Sistem sayesinde,

verimliliği artıran, maliyetler düşüren, ürün ve müşteri servislerini iyileştiren çalışan önerileri

toplanır ve değerlendirilir. Etkin bir öneri sistemi ile gelişmeye katkısı olabilecek bir öneri,

fırsata dönüşürken, iyi bir fikir gizli kalmamış olur ve daha iyi bir gelişme stratejisi belirlenir.

Deneyimlerimize göre çalışanlar, kurumlarının yükseldiğini görmek ve fırsat

verildiğinde, bu hedefe ulaşılabilmesi için ona destek vermek istemektedir. Basit olarak takım

olarak da önerilerin verilebildiği sistemimizde, öneriler yine çalışanlar tarafından

değerlendirilmekte, uygulamaya geçecek öneriler entegre çalışan bir proje yönetim sistemiyle

(Viki) entegre edilmekte ve uygulamaya geçen önerilerle ilgili sonuçlar da izlenebilmektedir

(TİMDER, 2011).

Bizce bir öneri sistemi, kurumun çalışma şekline uyumlu olmalıdır. Bu yüzden

geliştirdiğimiz etkin çözüm, kolayca esnetilebilen, kurumun değişen ihtiyaçlarını destekleyici

ve olgunlaşması sırasında da ihtiyaçlara tam yanıt verebilir şekilde tasarlanmıştır (TİMDER,

2011).

İnovasyon Sürecinin Yönetimi

İnovasyon, tek aşamalı bir faaliyet değil; aksine, tüm organizasyonu fırsatları

yakalayacak ve pazar payını artıracak şekilde iç ve dış faktörlerle etkileyen sürekli faaliyettir.

Bu nedenle inovasyonu teşvik eden ve yöneten bir sistem kuran firmalar ürün ve hizmetlerini

daha üstün özelliklerde geliştirme, üretme ve pazarlama şansına sahiptir (BTSO, 2007).

İnovasyonun anahtar kelimeleri “değişiklik” ve “yenilik” olduğuna göre, bu noktada en

önemli sorun değişimi yönetebilmektir. Değişim yönetiminin ana bileşenleri ise insan, iş

süreçleri ve teknolojidir. Burada başarı, inovasyon faaliyetinin firmanın kurumsal stratejisi ile

bütünleşmiş olmasına bağlıdır (BTSO, 2007).

İnovasyonu başarıyla yöneten firmalar liderlik ve risk alma özelliğine sahiptir. Firmada

çalışan herkese en yüksek düzeyde sorumluluk verilir: Tüm düzeylerdeki çalışanlar büyük

sorumluluklarla yeni roller üstlenir; birbirleriyle sınırlı ilişkileri olan gruplar yerine işbirliği için

bir araya gelmiş ekipler oluşur; daha verimli ve daha etkin bir ortam yaratılır.

İnovasyonu başarıyla yönetebilmeniz için (BTSO, 2007),

i. Firmanıza özel bilgi, deneyim ve bunları kullanma yeteneğinin varlığı şarttır.

ii. Kurumsal stratejinizin en önemli bölümünü inovasyon stratejiniz oluşturmalıdır. Bu

stratejinin amaçlarının başında firmaya özel bilginin toplanması gelmelidir.

iii. İnovasyon stratejiniz, teknolojideki mevcut ve beklenen gelişmeleri, tehditleri ve

pazardaki talepleri değerlendirmenizi sağlayacak şekilde hızla değişen karmaşık dış ortamla

başa çıkmanızı sağlayacak biçimde şekillendirilmelidir.

iv. İç yapılar ve süreçler, potansiyel olarak birbiriyle çelişen gereksinimleri

dengelemelidir. Burada amacınız, teknolojik alanlar, iş fonksiyonları ve ürün grupları içinde

özel bilgilerin saptanmasını ve geliştirilmesini sağlamak ve bu bilgileri teknolojik alanlar, iş

fonksiyonları ve ürün gruplarında kullanmak olmalıdır.

İnovasyonun başarıyla yönetimi, sürekli bir öğrenme süreci ile gerçekleşir. Öğrenme

sürecini hızlandırmak ve etkin hale getirebilmek için

* Deneyim paylaşımı ve başarıların yanında başarısızlıkların da firmanız içinde

tartışılması için mekanizmalar oluşturmalısınız.

* İnovasyon yönetimi için geliştirilmiş araç ve teknikleri öğrenip uygulamalısınız.

* Basit denemelerle inovasyon yönetiminde farklı yaklaşımlar geliştirmelisiniz.

* Zaten inovasyon yapan bir firma iseniz, şu anda inovasyonu nasıl yönettiğinizin

analizini yapıp gözden geçirmelisiniz.

* Yukarıdakilere ek olarak, kıyaslama tekniklerinin kullanılması da inovasyon

yönetiminde başarıya katkıda bulunur.

Bu amaçla, firmanızın inovasyon yönetimi uygulamalarını sektörünüzdeki benzer

firmalarla karşılaştırabileceğiniz gibi genel olarak sizinkine benzer iş süreçleri olan farklı

sektörlerdeki firmalarla da kıyaslama yapabilirsiniz. Diğer taraftan, kıyaslama, firmanızın

mevcut performansının sistematik bir biçimde incelenmesini ve ortaya konmasını sağlayan bir

tekniktir. Bu açıdan bakıldığında, illa ki sizinkine benzer bir firmayla karşılaştırma yapılması

gerekmez. İyi uygulama örneklerinden yararlanılarak hazırlanmış modeller kullanılarak

firmanızın kıyaslamasının yapılması da çok yararlı sonuçlar doğuracaktır.

İnovasyon sürecinin farklı aşamalarında karşılaşılan farklı problemler, inovasyon

yönetiminde kilit rol oynar. İmalar sektöründe faaliyet gösteren bir firma için inovasyon fikrinin

ortaya atılması, geliştirilmesi, araştırmanın yapılması aşamasında: Varolan yeni teknolojilerin

çok iyi bilinmesi; yaratıcılığın teşvik edilmesi; gereksinimlerin doğru şekilde saptanması; güçlü

iletişim kanallarının kurulması ve ağ yapılardan yararlanılması; yeni fikirlerin ortaya

atılmasının teşvik edilmesi; ümit vaadedenlerin seçilmesi gerekir (BTSO, 2007).

Geliştirme ve test aşamalarında: Projelerin çok iyi tanımlanmış ve yapılandırılmış

olması; müşterilerin kimler olduğunun ve gereksinimlerinin neler olduğunun açık ve kapsamlı

bir biçimde tanımlanması; kullanılacak teknolojilere hakim olunması; kalite, maliyet ve hız

faktörlerinin iyi analiz edilmesi; proje faaliyetlerinin çok iyi koordine edilmesi; kaynak

yönetimi, planlama, kontrol, iletişim ve liderlik gereklerinin başarıyla yerine getirilmesi

gerekir.

Uygulama ve üretim aşamalarında: Yeni ürüne uygun süreçlerin tanımlanarak

uygulanması ve insan kaynaklarının niteliğinin, güvenirliliğinin ve maliyet yönetiminin

sağlanması gerekir.

Ticarileştirme aşamasında: Pazarlama, reklam, satış, fiyatlandırma, satış sonrası hizmet

ve rakiplerin izlenmesi önem kazanır (BTSO, 2007).

Ar-Ge, Teknoloji ve İnovasyon Yönetimi

Ar-Ge Yönetimi:

* Bilimsel ve teknolojik yetkinlik gerektirir.

* Bilimsel ve teknolojik süreçlerin yönetimini tanımlar.

* Ar-Ge biriminin tüm yönetim fonksiyonlarını (organizasyon, planlama, kontrol, insan

kaynakları yönetimi, liderlik, vb.) içine alır.

* Ar-Ge genellikle sistematik ve iyi tanımlanmış yöntemler kullanılarak yönetilir.

* Oldukça iyi bir şekilde planlanabilen, kontrol edilebilen ve koordine edilebilen,

tekrarlanan süreçleri ifade eder.

Teknoloji Yönetimi:

* Satın alınan, lisanslanan ve işbirlikleri sonucu edinilenler de dahil olmak üzere

firmanın sahip olduğu tüm teknolojileri kapsar.

* Teknoloji tabanlı rekabet avantajını belirleme ve koordine etmeye yönelik

fonksiyonları içerir.

* Firmanın teknolojik açıdan rekabetçiliğinin geliştiilmesini ve sürdürülmesini hedef

alır.

* Sadece yeni teknolojilerle değil, varolan teknolojilerin stratejik kullanımıyla da

ilgilidir.

İnovasyon Yönetimi:

* Tüm inovasyon türlerini (teknolojik, organizasyonel, pazarlama) içine alır.

* Bilimsel, teknolojik ve idari süreçlerin tamamı kapsamı içindedir.

* Organizasyonun tamamında işleyen süreçleri kontrol etmesi gerekir.

* Her biri birbirinden farklı ve tekrarlanmayan süreçlerin yönetimi esastır.

* Firma içinde ve pazarda inovasyona karşı oluşabilecek dirençlerle başa çıkmaya

odaklanır.

* Davranış sorunlarının çözümünü de gerektirir.

İnovasyon Liderliği

Lider sadece yönetici değil, aynı zamanda sürükleyici role de sahip olmalıdır.

Organizasyonu inovasyonun işe yarayacağına ikna etme görevi lidere aittir. Bir liderin

sürükleyici olabilmesi için belirli hedefleri ve bu hedeflere ulaşmak için planları bulunmalıdır.

İnovasyon sürecinde bu hedef, doğru inovasyon iş modelinin seçilmesidir. Hedefin belirlenmesi

kadar önemli olan bir başka konu da, doğru insanı doğru projede görevlendirmektir. Bunu

yapabilmek insan ilişkilerinde de başarılı olmayı gerektir. Çalışanlarının yetenek ve

yeterliliklerinin farkında olmayan bir yöneticinin onları geliştirebilmesi, başarabilecekleri ve

giderek yükselen hedeflere yönlendirmesi, onları bir araya getirerek ortak hareket etme

motivasyonu yaratması söz konusu olamaz (Ulusal İnovasyon Girişimi, 2012).

İnovasyon sürecinde lidere düşen bir başka görev de yeni bilgiye yatırım yapmaktır.

Sürekli ve etkili bilgi paylaşımını gerçekleştirerek deneyimlerini çalışanlarıyla paylaşarak

onların öğrenme sürecine ve kariyerlerine de katkıda bulunmalı, yeni fikirlerin ortaya çıkmasını

desteklemelidir. Etkili geri bildirim, çalışanların hatalarını tekrarlamalarını engeller, takımın

gelişmesine katkıda bulunur. Başarısızlıklardan kaynaklanan yeni bilgi, yaratılmış deneyim

olarak değerlendirilmeli, çalışanların risk almaları desteklenmelidir. Bu tür bir yaklaşım

çalışanların potansiyellerinin de gelişmesini sağlayarak hem onların performansını artıracak,

hem de inovasyonun tam olarak desteklendiğini anlamalarını sağlayacaktır (Ulusal İnovasyon

Girişimi, 2012).

Sonuç

Değişen dünya düzeni, ülkeleri etkilemekte ve küresel düzeyde birbiriyle rekabet

etmelerine yol açmakta, varlıklarını sürdürmelerini zorlaştırmaktadır. Ülkelerin gelişmişlikleri,

ekonomik kalkınma düzeyleri vb. ise yaşadığı çağa ayak uydurabilmesiyle doğru orantılıdır.

Ülkelerin yaşadığı çağa ayak uydurması ise, gelişen teknolojiyi takip etme, eğitim dahil her

sektöre bu teknoloji entegre edebilmesi ile mümkündür.

Günümüzde eğitimin her alanında ve kademesinde inovasyona ihtiyaç duyulmaktadır.

Bunun en önemli sebebi, tarihler boyunca süre gelen kuşak çatışmasının, teknolojinin

gelişmesiyle birlikte daha artmasıdır. Kaliteli, nitelikli ve yararlı bir eğitim için, müfredatların,

okulların, sınıfların hatta öğretmen yetiştirme programlarında önemli değişiklikler yapılması

gerekmektedir. Günümüzde “Y kuşağı” olarak adlandırılan nesile kağıt kalemle yapılan eski

usul anlatımlar yetersiz gelmektedir. Okullarımızda öğrenme, öğretme ve değerlendirme

süreçlerinde geçmişten kalan yöntemler yerine, uygun yenilikçi yaklaşımlar kullanılmalıdır.

Milli Eğitim Bakanlığı 2006 yılından itibaren yapılandırmacı eğitim yaklaşımını temel

almaktadır. MEB, yapılandırmacı eğitim yaklaşımı ile birlikte düşünen, sorgulayan, öğrenen,

hayat boyu öğrenmeyi kendisine ilke edinen, üreten, takım olma bilincine sahip bireyler

yetiştirmeyi planlamaktadır. Eğitim alanında yapılan bu inovasyon oldukça etkili görülmekle

birlikte, inovasyonun etkililiği kısmında sıkıntılar göze çarpmaktadır. Bu eğitim yaklaşımının

etkili olabilmesi için okulların mimarisinden, sınıf yapısına ve öğretmenin yetiştirilmesine

kadar eğitim-öğretim ortamını etkileyen her alanda inovasyonun gerçekleştirilmesi sistem

düşüncesi içinde gerçekleştirilmesi gerekir.

Mebbis, E-okul, FATİH projesi gibi teknolojinin eğitimle bütünleştirilmesi anlamında

çeşitli inovasyonlar göze çarpmaktadır. Fakat eğitimde inovasyon, sadece teknoloji ile sınırlı

kalmamalıdır. Önemli olan okul liderleri aracılığı ile okulda inavosyon kültürü oluşturmak;

öğretmeninden öğrencisine herkesi inovatif düşünen bireyler olarak geliştirebilmektir. Gelişmiş

ülkelere baktığımızda, eğitimde inovasyonu bir eğitim politikasına haline getirdikleri

görülmektedir.

İnovasyon, ülkelerin, her anlamda kalkınmasının anahtarıdır. Bu nedenle, ulusal

inovasyon sistemlerinin oluşturularak kurumların birbiriyle iş birliği içinde çalışması

sağlanmalıdır. Ulusal inovasyon sistemlerinde eğitim bakanlıkları önemli görülmektedir.

Çünkü; diğer kurumlar için nitelikli insan gücünü sağlayan eğitim kurumlarıdır.

İnovasyon ile ilgili en önemli kaynaklardan bir tanesi de Oslo Kılavuzu (OECD,

2005)’dur. Ülkeler yenilik çalışmalarını geliştirmek ve diğer ülkeler ile rekabet edebilir hale

gelmek için bu kılavuzu dikkatli bir biçimde incelemelidir.

Bu kapsamda kılavuzun bizim için önem arz eden 6. Bölüm Yenilik Faaliyetlerinin

Ölçümü, 7. Bölüm Yeniliğin Amaçları Engelleri ve Sonuçları, Ek A Gelişmekte Olan Ülkelerde

Yenilik Taramaları ve Ek B Yenilik Örnekleri raporun sonunda verilmiştir.

Kaynakça

Bayrakçı, M., & Erarslan, F. (2014). Ortaöğretim Okul Yöneticilerinin İnovasyon Yeterlikleri.

Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(28), 100-141.

BTSO. (2007). İnovasyon Nedir? Şirketlere Ne Getirir? Bursa: BTSO.

Demirkaya, H., & Zengin, R. (2014). Hizmet İnovasyonu ve Bir Uygulama Örneği. Elektronik

Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOİR), 2(1), 106-116.

Elçi, Ş. (2006). İnovasyon, Kalkınma ve Rekabetin Anahtarı. İstanbul: İnomer.

Karaata, E. S. (2012, Ocak 1). İnovasyon Ölçümünde Yeni Arayışlar. (S. Ü. Forumu, Dü.)

İstanbul, Tuzla, Türkiye. Nisan 12, 2015 tarihinde

ref.sabanciuniv.edu/sites/ref.sabanciuniv.edu/files/skaraata_rapor_0.pdf adresinden

alındı

Karakaş, F. (2007, Ocak 4). Yaratıcılık, kreatif düşünce ve inovasyon. Nisan 3, 2015 tarihinde

Milliyet Blog: http://blog.milliyet.com.tr/yaraticilik--kreatif-dusunce-ve-

inovasyon/Blog/?BlogNo=19992 adresinden alındı

Karatoy, M. G. (2014, Mart 22). İnovasyon Kültürü Oluşturmak. Nisan 15, 2015 tarihinde

İnovatürk: http://www.inovaturk.com.tr/haber3.php adresinden alındı

Kasımoğlu, M., & Akkaya, F. (2012). Kamu Kurumlarında İnovasyon. İstanbul: İstanbul İl

Özel İdaresi.

Kurtuluş, M. F. (2012). Eğitimde İnovasyon: Öğretmen ve Öğrencilerin İnovasyona Bakışı ve

Yeterliliğinin. Kocaeli, Gebze: Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Sosyal Bilimler

Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.

Matiloğlu, Y. (2014). ArelSEM. Mart 21, 2015 tarihinde Arel Edu:

http://arelsem.arel.edu.tr/tr/makale/e4da3b7fbbce2345d7772b0674a318d5/inovasyon

adresinden alındı

Müstakil Sanayi ve İşadamları Derneği. (2012, Mart 1). Küresel Rekabet İçin Ar-Ge ve

İnovasyon. İstanbul, Beyoğlu, Türkiye.

www.musiad.org.tr/F/.../Kuresel_Rekabet_icin_Ar-Ge_ve_inovasyon.pdf adresinden

alındı

Negiz, M. (2013). İnovasyon Çalışmalarında Bir Ülke Analizi; Rusya Örneği. 12. Ulusal

İşletmecilik Kongresi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

OECD. (2005). OSLO Kılavuzu. Paris: OECD Publications.

Ozan, M. B., & Karabatak, S. (2013). Ortaöğretim Okul Yöneticilerinin Yenilik Yönetimine

Yaklaşımları ve Karşılaştıkları Sorunlar. International Online Journal of Educational

Sciences, 5(1), 258-273.

Özdevecioğlu, M., & Biçkes, D. M. (2012). Örgütsel Öğrenme ve İnovasyon İlişkisi: Büyük

Ölçekli İşletmelerde Bir Araştırma. Erciyes İİBF Dergisi(39), 19-45.

Özmusul, M. (2012). Öğretmen Eğitiminde Yaratıcılık ve İnovasyon. Kastamonu Eğitim

Dergisi, 20(13), 731-746.

Sungur, O. (2006). Bir Başarı Örneği Olarak Finlandiya Ulusal İnovasyon Sisteminin Analizi:

Aktörler, Roller, Güçlü ve Zayıf Yönler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü Dergisi, 2(4), 120-145.

TEPAV. (2010, Eylül). Güney Kore inovasyondaki başarısını nelere borçlu? Türkiye İçin

Çıkarımlar. İstanbul, Türkiye. Mart 20, 2015 tarihinde

http://www.tepav.org.tr/upload/files/1285828695-

5.Guney_Kore_Inovasyondaki_Basarisini_Nelere_Borclu_Turkiye_icin_Cikarimlar.p

df adresinden alındı

TİMDER. (2011). TİMDER Akademi Ders Notları. İstanbul: Ömür Matbacılık.

Ulusal İnovasyon Girişimi. (2012). İnovasyonun Renkleri. İstanbul: UİG.

Yamaç, K. (2001). Nedir Bu İNOVASYON? Bilim, Eğitim ve Düşünce Dergisi, 1(3), 6.

Yavuz, Ç. (2010). İşletmelerde İnovasyon - Performans İlişkisinin İncelenmesine Dönük Bir

Çalışma. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(2), 143-173.

Yüksel, A., Uçkun, G., Dinçel, G., & Demir, B. (2013). İnovasyon Yeteneğinin Artırılmasında

Üniversite Sanayi İşbirliği ve Meslek Yüksekokullarının Rolü. Electronic Journal of

Vocational Colleges(UMYOS Özel Sayı), 21-28.