UNIVERZITET ZA POSLOVNI INENJERING I MENADMENT BANJA LUKA

Diplomski studijski program: Ekonomska diplomatija

SEMINARSKI RAD Naziv: Ekonomska diplomatija Kine

Mentor: Doc.dr Ilija J.Dombi

Student: Mirna Peji M50/08

BANJALUKA, MAJ 2011. godina SADRAJ:

Uvod................................................................................................................................3 Istorija Kine...................................................................................................................4 Osnovni podaci o Kini...................................................................................................5 Ekonomija Kine.............................................................................................................6 Kina danas....................................................................................................................18 Kineski model ekonomske diplomatije......................................................................19 Odnos Kine i SAD a..................................................................................................20 Odnos Kine i Srbije......................................................................................................20 Odnos Kine i Republike Srpske..................................................................................21 Zakljuak..22 Literatura..23

2

UVOD Tema ovog seminarskog rada je ekonomska diplomatija Narodne Republike Kine, koja je jedna od tri najvee svjetske sile i ujedno najmnogoljudnija zemlja svijeta. U poetnom dijelu sam se bazirala na istoriju Kine, kao i njene osnovne podatke. Nakon toga sam pisala o ekonomiji Kine, o mnogim prednostima ali i problemima sa kojima se Kina suoavala u prolosti i sa kojima se danas suoava. Poslije toga slijede poslovne karakteristike ili poslovni obiaji kineskog naroda i na kraju, odnosi Kine sa pojedinim dravama.

3

ISTORIJA KINE Kineska civilizacija traje neprekidno vie od 5000 godina. Prvo sredinje carstvo osnovao je Qin Shi Huang ( 221-206 p.n.e.). Od ranih poetaka kinesko dinastiko ureenje temeljilo se na jakoj dravnoj administraciji, to je kinesku civilizaciju uinilo superiornom u regiji, ak i kada su bili pokoreni od strane sjevernih nomadskih plemena. Posljednja dinastija je ustanovljena 1644., kada su Manduri svrgnuli sa vlasti hansku dinastiju Ming. Do kraja 17. vijeka, dinastija Qing iri granice carstva. Tokom 19. vijeka zapadne sile ulaze u Kinu, iznudivi niz takozvane teritorijalne koncesije ( Hong Kong je ugovorom iz Nankinga preputen Ujedinjenom Kraljevstvu 1842., nakon kineskog poraza u Prvom opijumskom ratu, a nakon toga je vraen matinoj zemlji 1997. ). Dinastiki period je trajao oko 2000 godina, do 1911. godine, kada je revolucijom zbaena dinastija Qing. Nakon toga slijedi haotian period u kojem je Kina razdijeljena od strane lokalnih monika, da bi se krajem 20-ih godina, pod vostvom Kineske nacionalne narodne stranke, relativno stabilizovala. Drutvene i ekonomske prilike pogoduju rastu snane Komunistike partije Kine, koja je potisnuta na sjever i na selo. 1931-1945. godine Kinu je okupirao Japan, i tada je bilo perioda kada su ove dvije kineske stranke saraivale. Nakon kapitulacije Japana, izbija graanski rat, u kojem pobjeuje Komunistika partija Kine, dok Kineska nacionalna narodna stranka prelazi na Tajvan. Mao Zedong proglaava 1. oktobra 1949., u Pekingu na glavnom trgu Tian An Men, Narodnu Republiku Kinu. Uvodi se politiki model sovjetskog tipa, sa jakom centralnom vlau i partijskom kontrolom. Do osamdesetih godina, este frakcijske borbe i politike kampanje obiljeavaju pojedine periode. Nakon Mao-ve smrti u septembru 1976., reformsko rukovodstvo sa Deng Xiaping-om preuzima vlast i Kina zapoinje proces ubrzanih reformi, razvoja i otvaranja prema svijetu. Septembar 1987. godine se rauna kao poetak sadanje moderne Kine. U 2008-oj godini Narodna Republika Kina je obiljeila svoju 30-tu obljetnicu svoje uspjene politike otvaranja, a Peking je bio domain Olimpijskih igara. U 2009-oj godini Kina je proslavila svoj 60-ti roendan.

4

OSNOVNI PODACI O KINI Narodna Republika Kina, poznatija kao Kina ili kontinentalna Kina, je drava Istone Azije. Narodna republika Kina ima obalu 14.500 km i granii sa Vijetnamom, Laosom, Mjanmarom, Indijom, Butanom, Nepalom, Pakistanom, Afganistanom, Tadikistanom, Kirgizijom, Kazahstanom, Rusijom, Mongolijom i Sjevernom Korejom. to se tie veliine teritorije, Kina se nalazi na treem mjestu, sa povrinom preko 9,6 miliona km. Ujedno je i najmnogoljudnija zemlja na svijetu sa oko 1,3 milijarde stanovnika, to je oko 20% od ukupnog broja stanovnika na svijetu. Etniki sastav Kine: postoje 56 razliitih grupa, od kojih su najbrojniji Han Kinezi ( 91,9 % ), a slijede Zhuangi ( 16 miliona ), Mandurci ( 10 miliona ), Hui ( 9 miliona ), Miaoi ( 8 miliona ), i dr. Vezano za vjeroispovijest, oko 60% Kineza se izjanjava da su ateisti, jedna treina slijedi tradicionalna vjerovanja, odnosno mjeavinu konfuijanizma i taoizma, 8% Kineza su aktivni budisti, ime budizam predstavlja najveu organizovanu religiju u Kini. to se tie obrazovanja, u Kini je obavezno devetogodinje kolovanje, a stopa pismenosti iznosi 93,3 %. Najvei gradovi su: Chungqing 30,9 miliona; angaj 16,7 miliona; Peking 13,8 miliona, koji je ujedno i glavni grad. Vezano za zatitu okoline, Kina ima jako velike probleme. Skupo plaa uspjeh ekonomskog razvoja, predvoenog industrijalizacijom i urbanizacijom. Problemi su zagaenje vazduha, vode i zemlje. Gotovo sve rijeke su zagaene, dok je 90% urbanih voda jako zagaeno. Procjena je da oko 1/5 gradova nema zdravu pitku vodu, kao i preko 300 miliona ruralnog stanovnitva. Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, meu deset gradova sa najveim stepenom oneienja vazduha, sedam je kineskih. Kina je izostavljena iz Kyoto protokola u pogledu karbonskih emisija i meu najveim je izvorima oneienja.

5

EKONOMIJA KINE Od kraja 1987. kinesko vodstvo je zapoelo sa ekonomskim reformama. Dotad je ekonomija Kine bila planska ekonomija sovjetskog tipa. Reformisana je u mjeovitu ekonomiju, to je mnogo blie trinoj ekonomiji, ali jo uvijek pod politikim okvirima. Kolektivizacija u poljoprivredi je zamijenjena privatizacijom zemlje. Poveana je odgovornost lokalnih vlasti i direktora fabrika. Dozvoljeno je otvaranje velikog broja manjih privatnih firmi, a strane investicije su ohrabrene brojnim ekonomskim i politikim mjerama. Ono to je rezultovalo tim promjenama jeste to da je kineska ekonomija postala mjeovita, a 2001. godine Kina je primljena u Svjetsku trgovinsku organizaciju. U 5 specijalnih ekonomskih zona, zakoni o investiranju su mnogo povoljniji sa ciljem da se u te zone privue strani kapital. Od 1990 ih specijalne ekonomske zone su se proirile i na vee kineske gradove ukljuujui Peking i angaj. Zbog toga je Kina poveala ak za est puta bruto domai proizvod od 1978. godine. Kina ima jednu od najbrih ekonomskih stopa rasta, s tim da je prosjeni godinji rast BDP a 9,4% u zadnjih 25 godina. Krajem 2009. godine, Kina je postala druga ekonomija svijeta po ukupnom BDP u i druga u svijetu po BDP u izraunatom po paritetu kupovne moi. Kina je uglavnom postala proizvoa sa niskim trokovima. Trokovi proizvodnje u Kini su mnogo manji nego trokovi u Aziji ili u Latinskoj Americi. Postoji ogromna razlika u bogatstvu izmeu obalnog podruja Kine i unutranjosti, to predstavlja problem koji moe destabilizovati zemlju, pa je vlada Kine zadnjih godina poela sa nizom inicijativa, kojima bi se pomoglo unutranjosti Kine da dostigne, odnosno da sustie ekonomski razvoj naprednog podruja. Kao rezultat velikog ekonomskog razvoja, standard ivota u Kini je bitno vei a broj siromanih je postao malen. Kao to sam ve pomenula, ekonomija Narodne Republike Kine je druga ekonomija u svijetu, sa proizvodom od 9,8 miliona $. Ona je i najbre rastua svjetska ekonomija, sa prosjenim godinjim rastom od 10% u posljednjih 30 godina. Nominalni BDP po glavi stanovnika iznosi 7400 $, to je i dalje nisko za svjetske standarde, ali ubrzano raste. 70% BDP a Kine potie iz privatnog sektora. U Kini postoji 812,7 miliona radno sposobnih stanovnika. Od toga u poljoprivredi radi 39,5%, industriji 33,2%, i sektoru usluga 27,2% zaposlenih. Stopa nezaposlenosti iznosi 4,2 %, a stopa inflacije 3,3%.

* Istorija razvoja Od 1978. godine vlada Narodne Republike Kine reformie ekonomiju pravei od ablonizirane, centralistiki planirane vie trino orijentisanu ekonomiju, ali i sa dalje jakim uticajem kontrole Komunistike Partije Kine. Ovaj sistem je tip kombinovane ekonomije.

6

Reforme koje traju od 1987. su ekonomski ojaale Kineze i izdigle ih iznad granice siromatva. Od poetka reformi, vlasti su reformisale poljoprivredu. Od velikih kolektivnih imanja su napravljeni mali privatni posjedi, sa prateim malim preduzeima koja bi potpomogla razvoju poljoprivrede. Podrano je i otvaranje agencija koje su povezivale kineske zemljoradnike sa stranim agentima. Dozvoljene su strane investicije i zapoljavanje stranih obrazovanih rukovodilaca koji su sa sobom donosili iskustva sa zapada. Stvoren je novi sistem koji je omoguio porat kupovne moi, ivotnog standarda i produktivnosti. Vlada se okree meunarodnoj trgovini kao snanom pokretau ekonomskog rasta. Veina strunjaka smatra da je kineski ekonomski rast uhvatio zamah u periodu od 1989. do 2000. godine, kada su se tekim fabrikim postrojenjima pridruila mala i srednja porodina preduzea.

* Kineski nominalni BDP trend od 1952. do 2005. godine Ukupan industrijski proizvod Kine 1952. godine je dostizao 34,900 miliona juana u dananjoj novanoj vrijednosti. To je inilo skoro 3% svjetske ekonomije i tada je bio 1,5 puta manji od proizvoda Japana ili Indije. ezdesetih godina bruto domai proizvod Kine je beznaajno porastao za 17%, sedamdesetih za 70%, kada i prestie Indiju, a u osamdesetim 63% i konano, u devedesetim, kada je dostigla vrhunac razvoja, ak 175%. Kako sam ve pomenula, prisutan je bio problem, a to je da se Kina razvijala samo u svom priobalnom pojasu i junim provincijama. Napori koji su uloeni proteklih godina u stimulisanje razvoja unutranjih provincija i industrijskog sjevera, su propali ili su dali jako slabe rezultate. U osamdesetim godinama prolog vijeka pokuano je kombinovanje centralistike planirane privrede sa reformskom trino orijentisanom privredom, kako bi se podigla produktivnost, ivotni standard i nivo tehnologije, a kako bi se spustila inflacija, nezaposlenost i budetski deficit. Vlada je ohrabrivala agrarne i neagrarne aktivnosti, kao to su seoske kompanije u ruralnim predjelima i promovisala vei stepen samoupravljanja u dravnim preduzeima, istovremeno podiui konkurenciju na tritu i olakavala direktan kontakt izmeu domaih kineskih trgovinskih i stranih konsalting preduzea. Ove reforme su prosjeni godinji rast popele na 10% u poljoprivredi i industriji. U unutranjosti, prihodi su se udvostruili. Industrijski rast postaje sve vei, posebno u obalnim dijelovima blizu Hong Konga i Tajvana, gdje su strane investicije podstakle proizvodnju roba za iroku potronju u Kini i za izvoz, tako da je proizvodnja namirivala potronju. Poinje zapoljavanje velikog broja radno sposobnog stanovnitva. Broj grana lake industrije i robe za iroku potronju je porastao. Tada zapoinju reforme i u fiskalnim, finansijskim, bankarskim granama, kontrola cijena i sl. Sa druge strane, ovaj sistem pokazuje najgore strane socijalizma i kapitalizma, a to su korupcija, nestaice elektrine energije, nafte i naftnih derivata, nepotovanje privatne svojine, inflacija, nagla bankrotstva, propadanja preduzea i slino tome.

7

Zbog toga, Peking je morao da ini odreene kompromise, pojaava i smanjuje kontrolu poslovanja, izdaje naloge bankama za davanje ultrapovoljnih kredita velikim kompanijama i dr. Krajem 1988. godine, kao reakcija pod naletom inflacije uzrokovanom loom reformom cjenovnog sistema, vlast predstavlja novi program koji se bazira na tednji, manjoj javnoj potronji i veoj odgovornosti. Ponovni uzlet kineska ekonomija doivljava poetkom devedesetih. Tokom 1993. godine, proizvodnja je rasla, a strane investicije su punile dravni budet. Priliv stranog kapitala uinio je Specijalne ekonomske zone veoma funkcionalnim, efikasnim i realno korisnim. Specijalnim dekretima iz 1993., 1994. i 1995. godine stvaraju se nove institucije koje su se bavile jaanjem trine ekonomije i centralne kontrole finansijskog sistema; dravne kompanije nastavljaju dominaciju u mnogim privrednim granama, ali konkurencija postaje sve ozbiljnija. Inflacija ponovo postaje veliki problem. Da bi je oborila, Vlada podie interesne stope kamata i revidira javne inveticione projekte. To je oborilo inflacju sa 17% u 1995. na 8% u 1996. godini. Ali izaziva i negativne efekte. Ekonomski rast krajem devedesetih iz ovih razloga poinje da pada. Polet ponovo poinje poetkom dvadesetog vijeka, dostiui 2003. 9,1%, 2005. 9,9%, 2006. 10,2%. Centralni Komitet Komunistike partije krajem 2005. godine odobrava jedanaesti po redu petogodinji plan razvoja za period 2006 2010., kojim se predvia rast BDP a od 45% i smanjenje potronje energenata za 20%. Petogodinji plan predvia i stimulativni rast BDP a od 7,5 % i rast drutvenog proizvoda sa 18,2 biliona juana na 26,1 bilion. Ekonomski rast za 2010. godinu iznosi 10,3%.

* Izazovi U periodu od 1995 1999. inflacija je padala, reflektujui jau monetaru politiku Narodne banke i jau kontrolu cijena hrane. U to vrijeme, Vlada vodi ozbiljne borbe za: - naplatu poreza u dalekim provincijama i naplatu poreza velikim stranim kompanijama - smanji stepen korupcije i privrednog kapitala - odri konkurentnim velike dravne kompanije i oivi firme koje su u konkurenciji sa inostranim, mjeovitim i jakim domaim privatnim kompanijama oslabile i nisu u stanju da servisiraju dugove i isplauju zarade. Izmeu 50 i 100 miliona radnika iz ruralnih oblasti je prekobrojno, pa oni stoga trae svoju ansu kroz zaposlenje na kratkoronim slabo plaenim poslovima. Populaciona politika Vlade Narodne Republike Kine je ozbiljno ugroena jer oblasti u unutranjim provincijama sve su slabije podlone kontroli i lokalni zvaninici nisu u stanju da se bore sa stanovnitvom, zbog korupcije ali i ponivanja ugleda i autoriteta institucija. Noviji dugoroni problem, koji je sve uoljiviji, je zagaenost vode i vazduha. Kina nastavlja i nekontrolisano da gubi obradivo zemljite zbog erozije.

8

* Pregrijanost ekonomije Jo jedna prijetnja kineskoj ekonomiji je i mogunost da zbog rekordnog i rapidnog rasta u posljednjoj deceniji krene ka stvaranju prevelikih kapaciteta i preforsiranju infrastrukture i inflaciji, koje uveavaju spoljni dug i podiu nezaposlenost. Kineski zvaninici odbijaju da u cjelini priznaju problem, ali ne mogu da poreknu da se u nekim oblastima privreda ozbiljno zagrijava, to sigurno vodi ka eksploziji, jer te oblasti nisu sposobne, tj. nemaju dovoljno razvijenu infrastrukturu da izdre intenzitet razvoja. Poreski sistem takoe koi stabilizaciju ekonomije. Vlada, zbog toga planira poreske olakice kako bi sprijeila nejednakost u razvoju ruralnih i urbanih oblasti i kako bi ohrabrila dravne kompanije da se takmie sa inostranim. * Nedostatak radnika U 2005. godini je bilo znakova jaih zahtjeva za radnom snagom. Reforma je omoguila da radnici sami biraju gdje e se zaposliti, pa su tako, logikom, odlazili na radna mjesta u kompanije koje su im nudile vee plate i bolje uslove rada. To je dovelo do nevjerovatnog broja upranjenih radnih mijesta u tekoj industriji. Nedostatak radne snage uzrokovan je i demografskim trendovima populacione politike. 2006. godine cijena rada u Kini raste, a nedostatak obrazovanog kadra je narastao na vie od milion upranjenih mijesta. Fabrike ija se djelatnost zasniva na jeftinoj nekvalifikovanoj radnoj snazi premjetaju se iz udaljenih provincija u okoline gradova ili ee u okolne zemlje. Mnogi mladi se radije odluuju za kolovanje nego za rad uz minimalne zakonom propisane plate. Kao mjeru odbrane, Vlada stimulie one radnike koji se odlue na takvu vrstu posla.

* Novani disparitet Iako se mora naglasiti da je ivotni standard svima drastino porastao u odnosu na prereformsku eru, u Kini je veoma izraena razlika u bogatstvu. Mnogi strani i domai istraivai optuuju nedostatak politikih reformi, kao glavnog krivca za rasprostranjenu korupciju u Kini, zbog ega se novac akumulira samo u jednom sloju drutva. Kina je, krajem devedesetih bila druga zemlja svijeta po uzraenosti novanog dispariteta, da bi sredinom 2000. godine '' zauzela '' prvo mjesto. Do kraja 2000. godine, disparitet je dostigao postotak od 41,7%, to je iznad krajnje granice opasnosti od 40%. Na sve to, svega 3,5% Kineza je zaraivalo vie od 2500$ godinje, dok je vie od 50% zaraivalo samo 25$. Ono to je zaudilo strunjake jeste to da 1,5% kineskih porodica dri preko 70% kineskog kapitala u svojim rukama. Novani disparitet je 15 puta izraeniji nego na Zapadu. Problem ekstremnog novanog dispariteta se namee kao veliki problem ekonomskog razvoja Kine. Meutim, veina stanovnitva Kine, uprkos svemu ovome, i dalje vrsto ostaje rijeena da istraju u daljim reformama i prednost daju slobodnom tritu.

9

* Rad Jedna od osobina kineske socijalistike ekonomije je bilo obeanje sigurnog zaposlenja svim sposobnim i voljnim za rad i sigurnost radnog mjesta tokom itavog ivota. Neuspjene reforme iz sedamdesetih godina zbog obeanja potpuno su destimulisale Kineze za rad. 1979. 1980., reformisana dravna preduzea su davala poviice zaposlenima, to se domah odrazilo na inflaciju koja je porasla do 7%. to znai da, iako su radnici dobili vee plate, njihova kupovna mo je opala, jer su za vie novca mogli da kupe manje nego prije, to ih je uinilo siromanijim. Drava je ovaj problem pokuavala da rijei tako to je radnicima podijelila bonove, dravne obveznice i razne donacije. 2006. godine je predloen novi Zakon o radu i dat je na javnu raspravu. Novi Zakon doputa kolektivne ugovore po formi i rjeenjima sline onima sa Zapada, iako e i dalje biti dozvoljen rad samo jednom sindikatu koji je direktno pod upravom Komunistike Partije Kine. Zakon podravaju radnici, ali je ipak u neskladu sa standardima Amerike privredne komore ili Evropske komore za rad.

* Poljoprivreda Glavni poljoprivredni proizvodi su: pirina, ito, krompir, kikiriki, aj, jeam, uljarice, pamuk, svinjsko meso, riba. Kina je najvei svjetski proizvoa poljoprivrednih dobara na svijetu. Neto ispod 50% kineskog radno sposobnog stanovnitva zaposleno je u poljoprivredi, iako je samo 15,4% zemljita pogodno za obradnju. U Kini ima 329 miliona farmera koji uglavnom rade na malim komadima zemlje slino farmerima u SAD u. Gotovo sva obradiva zemlja se obrauje u prehrambene svrhe, pa je tako Kina u vrhu svjetskih proizvoaa rie, krompira, jema, aja, trske. Glavne nejestive industrijske biljke koje Kini obezbjeuju ogromnu dobit u spoljnoj trgovini su pamuk i uljarice. Izvoz poljoprivrednih dobara, povra i voa, riba i koljki, mesa, itarica dobrim dijelom je usmjeren ka Hong Kongu. Prinosi su veliki, ali se Kina nada jo veim, jer se ulau veliki napori u unapreivanje tehnologije i organizovanja proizvodnje.

* Industrija Kina se rangira kao trea zemlja svijeta po fabrikom proizvodu. Glavni industrijski aduti Kine su: elik i gvoe, ugalj, mainska industrija, tekstilna i modna uopte, petrolejska, cementna, hemijske, automobila, bijele tehnike, telekomunikacionih i informacionih tehnologija.

* Enegetika

10

Tokom protekle decenije, Kina je uspjela da zadri rast potronje energije na pola u odnosu na stopu rasta BDP a. Iako je potronja energije pala, pretpostavlja se da e se potronja do 2020. udvostruiti. Do 2020 godine, Kina ima namjeru da prijee sa trenutnog naina snabdijevanja na naftu, prirodni gas, obnovljive izvore energije i nuklearne energije. U posljednjih nekoliko godina, Kina je zatvorila preko 30.000 rudnika uglja, kako bi sprijeila preveliku proizvodnju. Ovo je smanjilo proizvodnju uglja za 25%. Kina je zainteresovana i za uvoz nafte iz Centralne Azije, pa je uloila znaajna sredstva u naftna polja u Kazahstanu. Planira i poveanje proizvodnje prirodnog gasa. Peking namjerava i da nastavi sa poboljanjem energetske efikasnosti i promocijom istog korienja uglja. Samo 1/5 novih elektrana na ugalj ima ugraen filter i opremu za desulfatizaciju. Interesovanje za obnovljive izvore raste, osim za hidroenergiju, gdje se oekuje da e udio ovog vida u ukupnom snabdijevanju Kine porasti za svega 1 2 %. Kineski energetski sektor nastavlja da se susree sa tekoama u pronalaenju finansijskih sredstava za restruktuiranje. Nesloga lokalnih politiara zadrava i sprijeava da se grade vea i znaajnija postrojenja to dovodi do daljih neslaganja.

* Usluge Kina se na svijetu rangira kao deveta u proizvodu usluga. I ovom sektoru dugorono se predvia siguran rast. Kineska ukupna trgovinska razmjena u 2004. godini premaila je 1 bilion $, to je vie nego duplo u odnosu na 2001. godinu. Krajem 2004. godine Kina je postala trea najvea trgovaka sila na svijetu, iza SAD a i Njemake. Suficit ostvaren trgovinom, iznosi svega 30 milijardi $, to je manje nego 1998, ali vie nego 2003. Kineski najvei spoljnotrgovinski partneri su Japan, SAD, Juna Koreja, Njemaka, Singapur, Malezija, Rusija i Holandija. U razmjeni sa SAD, 2006. godine, Kina je ostvarila suficit od 170 milijardi $. Najvei izvoznik iz SAD a u Kinu je Volmart, ija saradnja po obimu malo zaostaje za saradnjom Ujedinjenog Kraljevstva i Kine. Od pet najprometnijih svjetskih luka, tri su u Kini. SAD su jedna od glavnih kineskih dobavljaa avio opremom, razliitom opremom za energetiku, kompjuterima, industrijskim mainama, sirovinama. I pored toga, saradnja SAD a i Kine nije na najviem nivou zbog mjera restrikcija SAD a prema Kini i obrnuto. Kraa i nepotovanje intelektualne svojine u Kini na Zapadu, prvenstveno u Evropi i SAD u izaziva osudu, pa neke kompanije odustaju od otvaranja svojih fabrika na dalekom istoku. Meutim, EU i SAD su nemone pred jeftinim falsifikatima, pogotovo to kineske vlasti ne ine nita kako bi ovo sprijeile. Zbog toga su SAD, kao kontramjeru, usvojile niz protekcionitikih i restruktivnih mjera, pa je tako uvedena i vrlo visoka stopa poreza na veliki broj proizvoda iz Kine od ak 27,5%. Obim trgovine Kine i Rusije je dostigao 29,1 milijardu $ u 2005. godini. Kina u Rusiju izvozi maine i elektroniku, hi tech opremu i garderobu. Rusija je Kini osmi najvei trgovinski partner, dok je Kina Rusiji etvrti partner po obimu trgovine. U Rusiji je trenutno aktivno preko 750 kineskih firmi.

11

Internet se u Kini razvija velikom brzinom. U 2006. godini prijavljeno je 37.504.000 internet prikljuaka i preko 70% ADSL prikljuaka za internet.

* Dravne kompanije Reforma dravnih preduzea i modernizacija bankarskog sektora i dalje ostaje glavni problem. Vie od polovine kineskih dravnih kompanija posluje sa gubitkom. 1997. godine, predsjednik je ozvaniio plan po kojem bi veina velikih dravnih firmi bila privatizovana, spajana, restruktuirana ili zatvarana. Slabani bankarski sistem je najvea rtva loeg poslovanja velikih dravnih kompanija, zato to banke moraju po direktnom nalogu Vlade da nastave sa davanjem po nijh same veoma nepovoljne pozajmice kako bi velike dravne kompanije opstale. Vlada Narodne Republike Kine se plai da bi u sluaju neisplaivanja zarada izbile masovne demonstracije. Banke su davale kredite sa kamatnim stopama na godinjem nivou ak ispod 2%. Ovakva politika mjera pritisaka na banke je i dalje na snazi, tako da su banke do sada iscrpile 48% svojih novanih sredstava i mogunosti. Spoljnopolitiki prioriteti Kine jasno odraavaju njezin status velike sile i sve vei uticaj koji Kina ima na regionalnoj i svjetskoj sceni: to su odnosi sa susjednim dravama, odnosi sa velikim silama, te odnosi sa dravama u razvoju. Pomjeranju ekonomskih interesa pripada vana uloga u hijerarhiji kineskih diplomatskih prioriteta, a kao lanica Savjeta sigurnosti UN a, Kina ima sve veu ulogu u multilateralnoj diplomatiji. Osnovna zadaa Narodne Republike Kine u narednih 20 godina jeste izgradnja dobrostojeeg drutva na korist svih slojeva na sveobuhvatan nain. Za to je potrebno imati mirno meunarodno okruenje. Na osnovu procjene meunarodnih odnosa poetkom 80 ih godina, novo reformsko rukovodstvo, zakljuilo je da su mir i razvoj osnovne teme savremenog svijeta. Tada je definisana nova linija '' miroljubive i nezavisne spoljne politike. '' Saradnja je postala kljuni element meunarodnih odnosa. Danas se uloga Kine kao tree najvee ekonomije na svijetu i druge spoljnotrgovinske sile, sve vie ogleda i u sve snanijoj politikoj prisutnosti na meunarodnoj sceni. Prema tome, primjeuje se njezina sve aktivnija uloga kako u multilateralnim tako i bilateralnim odnosima. Kina jaa i postojee odnose sa stratekim partnerima poput EU, SAD i Ruske Federacije. Peking postaje jedno od najfrekventnijih diplomatskih sredita, gdje je samo 2006. godine zabiljeeno preko stotinu i deset posjeta visokih delegacija na nivou premijera ili ministara spoljnih poslova, te preko pedeset posjeta na nivou dravnih efova. * Prioritetni pravci razvoja

12

Prema strategiji razvoja i modernizacije kineske privrede i drutva u periodu od 2001. do 2050. se planira dalji ekonomski razvoj, poboljanje uslova ivota mnogobrojne kineske populacije, kao i sveukupni drutveni progres. Osnovni principi ekonomskog razvoja se baziraju na industrijalizaciji i modernizaciji izvozno orijentisane privrede.

* Strani kapital Strani kapital u Kinu ulazi prvenstveno kroz direktne investicije i kredite. Privlaenje stranih direktnih investicija je jedna od glavnih komponenti kineske politike otvaranja prema svijetu. Ono omoguava Kini da privue kapital, i to je jo vanije, da unese i primjeni naprednu tehnologiju i bogato zapadno iskustvo u menadmentu. Strana trita su dostupnija, a konkurencija raste. Sve to doprinosi privrednom razvoju Kine. Drava je uvela olakice za uvoz investicione opreme omoguavanjem uvoza bez plaanja carine kada je u pitanju uvoz opreme na bazi najsavremenijih tehnolokih dostignua. Zahvaljujui stranom kapitalu, osposobljeni su fondovi potrebni za graevinarstvo, unapreenje eksploatacije energetskih izvora, transporta i sistema telekomunikacija, dobijanje sirovina i za industriju polufabrikata, uvoenje visoke tehnologije i opreme i jaanje kapaciteta zemlje u cilju obezbjeivanja deviza na bazi realizovanog izvoza. Zauzvrat, strani investitori su dobili kinesko trite i doli do naina za ostvarivanje profita. Do kraja 2003. godine, u Kini je otvoreno 465.277 preduzea sa stranim kapitalom. Deset godina za redom, Kina je bila u samom vrhu na listi zemalja sa najveim prilivom direktnih stranih investicija, a 2002. godine, po prvi put je prestigla SAD i nala se na prvom mjestu. U prvoj fazi otvaranja Kine prema svijetu, zapoetoj 1970. godine, strane ivesticije su bile ograniene na odreene teritorije koje su pruale olakice. Sa proirivanjem ovakvih teritorija, kineskim ekonomskim razvojem i pristupanjem Kine WTO, oblasti otvorene za strane investicije su poele da gube na nekadanjoj privlanosti. Sada se one usmjeravaju da maksimalno koriste svoj povoljan geografski poloaj, povoljno okruenje za ulaganja, izgraenu infrastrukturu, kvalifikovanu radnu snagu i dr., radi privlaenja multinacionalnih kompanija da investiraju. S' druge strane, provincije i gradovi u unutranjosti Kine treba da pokuaju da svojom jeftinom radnom snagom i niskim taksama, privuku investicije manjeg i srednjeg obima. Najvei dio stranih investicija u Kini se uglavnom koncentrie du obale. U 2002. godini, 87% ukupnih stranih ulaganja u Kini bilo je koncentrisano na 12 priobalnih provincija i regija. Razlog je taj to se kinesko priobalno podruje prvo otvorilo za strana ulaganja, uslovi su bolji, industrijska baza je bolja, a ekonomija razvijenija. U 2005. godini, direktna strana ulaganja su iznosila 72,4 milijarde dolara. U prvoj polovini 2006. godine, u Kini je osnovano 22.772 novih firmi sa stranim kapitalom u vrijednosti od 32,7 milijardi dolara. Na proizvode firmi sa stranim kapitalom otpada 57,3% ukupnog kineskog izvoza. Kineske investicije u inostranstvu iznose preko 60 milijardi dolara. Do 2005. godine u svijetu je osnovano 1.067 firmi.

13

U toku 2007. godine strane investicije nastavile su da se slivaju u Kinu u iznosu od 74,8 milijardi dolara. Time se Kina, poslije SAD a i Velike Britanije, po obimu stranih investicija, nalazi na treem mjestu u svijetu. Strani krediti se dobijaju kao dravni krediti zemalja ili ih odobravaju meunarodne finasijske organizacije, kao izvozni krediti stranih banaka i krediti stranih komercijalnih banaka, i kroz izdavanje hartija od vrijednosti koje se plasiraju na meunarodnom tritu. Strani krediti uglavnom se koriste za velike i srednje graevinske projekte. Veina ih je u oblasti energetike, transporta i telekomunikacija, petrohemije, u proizvodnji gvoa i elika, lakoj industriji, poljoprivredi, obrazovanju i kulturi i naunim istraivanjima. Poslovni ljudi iz inostranstva ulau u Kinu uglavnom kroz razvoj poslova na bazi zajednikog ulaganja, kroz uspostavljanje saradnje sa kineskim preduzeima i osnivanjem sopstvenih preduzea.

* Carinska tarifa Carinska tarifa je zasnovana na harmonizovanom sistemu. Minimalne carinske stope se primjenjuju na uvoz iz zemalja sa kojima je Kina potpisala sporazume o trgovini ili reciprone sporazume o povlaenom tretmanu. Za ostale zemlje vae generalne carinske stope. Vei dio carinske tarife je ad valorem baziran na CIF vrednosti (Incoterms 2000). Roba koju uvoze dravne trgovinske organizacije je osloboena plaanja carine. Broj proizvoda za koje se plaa carina pri izvozu se konstantno smanjuje. Izvozne carinske stope se kreu u rasponu od 5 do 50 %, zasnovane na FOB ceni. Carinske stope za kljune minerale poput olova, cinka i kalaja se odreuju godinje. Da bi se podstakle strane investicije u kljunim sektorima (posebno visoko-tehnolokim sektorima i poljoprivredi), odreeni proizvodi prilikom uvoza su osloboeni plaanja carine. Od ukljuenja u STO, Kina je snizila prosjenu stopu carine sa 15,6% u 2000.godine, na 10,6% u 2004.godini. Tokom 2005.godine, prosjena stopa carine je sputena na 10,1%. Prosjena carinska stopa za industrijske proizvode je 9,3%, a za poljoprivredne proizvode 15,6%. Carinska stopa za informaciono-tehnoloke proizvode, u skladu sa Sporazumom STO o informacionoj tehnologiji, je nula. Pravila ponaanja u poslovnom svijetu u Kini u globalu sve vie lie na ona koja vae i u Evropi. Ipak, i dalje postoje neke osobenosti. Na primer, obiaj je da se prilikom razmjenjivanja vizit kartica one pruaju ili primaju sa obe ruke. Time se ukazuje potovanje prema drugoj strani. Poeljno je imati vizit kartu sa jednom stranom odtampanom na kineskom jeziku.

14

* Kineski savjet za promociju meunarodne trgovine CCPIT Kineska komora za meunarodnu trgovinu Kineska komora za meunarodnu trgovinu je nevladina organizacija, osnovana 1952. godine, priznata od strane kineske Vlade. CCPIT je 28. juna 1988. godine, kao drugi naziv, prihvatila Kineska komora za meunarodnu trgovinu. Tijesno je povezan sa domaim ekonomskim i tehnikim institucijama i uspostavlja poslovne i prijateljske veze sa oko 100 trgovinskih komora, ekonomskim trgovinskim krugovima, kao i preduzeima irom svijeta. CCPIT preduzima razne aktivnosti u cilju promocije ekonomskih i trgovinskih veza Narodne Republike Kine sa drugim zemljama. Poslovi koje obavlja CCPIT: Povezuje se sa inostranim ekonomskim i trgovinskim krugovima; doekuje inostrane privredne i trgovinske delegacije i strunjake; organizuje i alje kineske privredne, trgovinske i tehnoloke delegacije u inostranstvo u posjete i istraivanja; Jaa veze sa inostranim trgovinskim komorama, ekonomskim i trgovinskim asocijacijama; uestvuje u relevantnim aktivnostima meunarodnih ekonomskih i trgovinskih organizacija ili aktivnostima medjunarodnih i trgovinskih organizacija ili aktivnosti ije su one sponzori; povezuje se sa predstavnitvima stranih industrijskih i trgovinskih organizacija i stranih trgovinskih komora u Pekingu, i alje stalne predstavnike ili osniva trgovinska predstavnitva u stranim zemljama; Organizuje i uestvuje na medjunarodnim ekonomskim i trgovinskim konferencijama, ukljuujui one koje kosponzorie CCPIT, i sline strane organizacije; Organizuje izlobe u inostranstvu ili uestvuje na meunarodnim sajmovima i pomae kineskim organizacijama i preduzeima u organizaciji izlobi u inostranstvu ili uestvovanju na meunarodnim sajmovima; Prireuje inostrane ekonomske, trgovinske i tehnike izlobe u Kini, sponzorie meunarodne izlobe i sajmove u Kini; Organizuje i odrava tehniku razmjenu izmeu Kine i drugih zemalja;brine o prikupljanju, distribuciji i izlaganju literature i uzoraka novih proizvoda, novih raznih stranih nauno-tehnolokih publikacija; U okviru Savjeta posluje Meunarodna spoljnotrgovinska arbitraa i Meunarodna pomorska arbitraa. Bavi se registracijom patenata i zatitnog znaka u zemlji i inostranstvu; prua usluge u oblasti industrijske svojine; pomae u rijeavanju sporova i ostalim sluajevima koji se bave razmjenom tehnologije ili trgovine;

15

Sakuplja i objavljuje asopise o privrednim i trgovinskim odnosima Kine s inostranstvom, i druge publikacije; sponzorie skupove sa temom kineske privrede, namjenjene posjetiocima iz inostranstva; Istrauje i sakuplja privredne informacije, prua informativne i konsultantske usluge domaim i stranim preduzeima sa aspekta ekonomije, trgovine i tehnike kooperacije; rukovodi procenjivanjem i izradom fizibiliti studija za kineske projekte sa stranim partnerima, i prua informativne usluge o kreditiranju; Vodi poslove lokalnih i industrijskih podsavjeta i rukovodi drugim poslovima u promociji privrednih i trgovinskih aktivnosti. CCPIT pod sobom ima 49 lokalnih pod-savjeta i 18 granskih posavjeta i sa 60.000 lanova praktino pokriva sve dijelove Kine i cjelokupnu privredu zemlje.

16

* Meudravni sporazumi Sporazum izmeu NR Kine i SFRJ o kulturnoj saradnji iz 1957. godine; Sporazum o civilnom vazdunom saobraaju izmeu Vlade NR Kine i Vlade SFRJ iz 1972. godine; Sporazum o saradnji u pomorskom saobraaju izmeu Vlade NR Kine i Vlade SFRJ iz 1980. godine; Sporazum o saradnji u oblasti zdravstva, medicinskih nauka i farmacije izmeu Vlade NR Kine i Saveznog izvrnog vijea Skuptine SFRJ iz 1984. godine; Sporazum o finansijsko-bankarskoj saradnji izmeu Vlade NR Kine i Saveznog izvrnog vijea Skuptine SFRJ iz 1985. godine; Sporazum o trgovinskoj i ekonomskoj saradnji izmeu Savezne vlade SR Jugoslavije i Vlade NR Kine iz 1996. godine; Sporazum o naunoj i tehnikoj saradnji izmeu Savezne vlade SR Jugoslavije i Vlade NR Kine iz 1998. godine; Sporazum izmeu Savezne vlade SR Jugoslavije i Vlade NR Kine o uzajamnom podsticanju i zatiti ulaganja; Ugovor izmeu Savezne vlade SR Jugoslavije i Vlade NR Kine o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja u odnosu na poreze na dohodak i na imovinu; Sporazum o saradnji u oblasti telekomunikacija i pota izmeu Savezne vlade SR Jugoslavije i Vlade NR Kine;

17

KINA DANAS Kineska ekonomija bi u sljedeih 20 godina mogla jaati prosjeno 8% godinje, to bi joj omoguilo da dvostruko premai obim amerike ekonomije. Kina sada, druga po veliini ekonomija na svijetu, mogla postati dva puta vea od amerike, na bazi pokazatelja takozvanog pariteta kupovne moi. Kineska ekonomija je u posljednjih 10 godina jaala prosjeno vie od 10% godinje i tokom tog perioda pretekla ekonomije Japana, Njemake, Britanije i Francuske. Kina zadrava stabilan kurs juana prema dolaru tokom perioda globalne finansijske krize, to je omoguilo da se izbjegne konkurentno snienje vrijednosti kineske valute, to je pruilo "ogroman doprinos" ekonomskom oporavku. Rizici po ekonomiju Kine, ukljuuju skok cijena hrane, sirovina i goriva koji predstavlja prijetnju socijalnoj stabilnosti. Ukoliko se obistine ova predvianja, znaajno e se promijeniti globalni odnos snaga. Meunarodni monetarni fond (MMF) je jue u najnovijem izvjetaju objavljenom u Hong Kongu predvidio da e rast kineskog bruto domaeg proizvoda 2011. godine biti 9.6%, a da e inflacija u Kini ove godine dostii vrhunac, ali da e inflacija u Kini 2012. godine biti izmeu 4% i 4.5%. Prema predvianjima MMF-a, pod vostvom Kine i Indije, privreda u azijsko-pacifikom podruju e u naredne dvije godine i dalje imati tendenciju brzog razvoja. Predsjednik kineske vlade je izjavio da e budui glavni zadatak vlade Kine biti promjena naina privrednog rasta i da e Kina unaprijediti i politiku i ekonomsku reformu. Kineska vlada e dalje podravati nauni i tehniki razvoj i podizati kvalitet radne snage. Bez politike reforme, ekonomska reforma ne moe biti uspjena. U Kini su trenutno najopasnija pojava korupcija. Za otklanjanje korupcije u osnovi su neophodni reforma politikog sistema i mehanizama, stvaranje uslova i otklanjanje kanala za kontrolu od strane naroda. Cilj kineske vlade je postepeno ostvarenje ravnopravnosti u raspodjeli prihoda i smanjenje velike razlike u dohotku. U budunosti se mora paziti na infaciju, Kina mora da pone postepeno podizati vrijednosti svoje valute. to se tie akcija Kine, Kina je pretekla Japan i zauzela drugo mjesto po ukupnoj trinoj kapitalizaciji kompanija ijim se akcijama trguje na berzama u tim zemljama. Ukupna kapitalizacija kompanija, ije se akcije ugovaraju na berzama u Kini, dostigla je 3,96 biliona $, to je priblino 5,3% vie od istog pokazatelja u Japanu koji je iznosio 3,76 biliona $. Ekonomisti ukazuju da su uspjehu kineskih trita akcija umnogome doprinjeli katastrofalni zemljotres u Japanu i posljedice koje su iz njega proistekle, koji su u ponedjeljak doveli do najveeg pada osnovnog japanskog indeksa akcija Nikei 225 za vie od dvije godine - za 6,2 %.

18

Zaostajanje japanskog trita akcija e se vjerovatno poveati narednih dana, kao posljedica daljih rasprodaja na berzama u toj zemlji. Danas je vrijednost indeksa Nikei 225 potonula 13%, najvie od 1987. godine.

KINESKI MODEL EKONOMSKE DIPLOMATIJE Ekonomska mo Kine mijenja svjetske trgovinske trendove. Ekonomska diplomatija Kine se realizuje kroz Ministarstvo spoljnih poslova. Bivi ambasador Narodne Republike Kine u Bosni i Hercegovini, o znaaju ekonomske diplomatije, je rekao: '' Prodor kineskih proizvoda i usluga na svjetsko trite zavisi od uspjeha nae ekonomske diplomatije. '' Kina svoj ekonomski razvoj zasniva na jasno utvrenim i definisanim strategijama ekonomskog razvoja. Prema strategiji razvoja i modernizacije privrede i drutva u periodu od 2001. do 2050. godine planira se dalji ekonomski razvoj, poboljanje uslova ivota mnogobrojne kineske populacije i sveobuhvatni drutveni progres. Kineska Vlada, kao svoj primarni zadatak, je postavila dugoroni cilj prema kojem e Kina nastojati da povea spoljnotrgovinsku razmjenu sa svijetom na vrijednosti od 2.000 mlrd $. Svjetski analitaari predviaju da e Kina do 2020. postati najvea trgovinska sila u Aziji. Primarna aktivnost kineske ekonomske diplomatije je usmjerena na dobijanje statusa trine privrede. Vei broj zemalja priznao je Kini taj status. Meutim, glavni partneri ( SAD, EU, Japan i Australija ) ovo pitanje i dalje dre otvorenim. EU odbija da prizna status trine privrede, navodei da u kineskoj privredi ne postoji mjerljiv sistem trokova rada, to kinesku robu ini jeftinijom u odnosu na druge svjetske proizvoae. Kineski proizvodni sistem prolazi kroz transformaciju, ali je evidentno da postoje najnii trokovi proizvodnje zbog obilja radne snage. Meu osnovnim zadacima ekonomske diplomatije je i obezbjeivanje stranih direktnih investicija. Deset godina za redom Kina je bila u samom vrhu na listi zemalja sa najveim prilivom stranih direktnih investicija, a 2002. po prvi put je prestigla SAD i nala se na prvom mjestu.

* Poslovne karakteristike kineskog poslovnog svijeta Uspostavljanje poslovnih odnosa sa kineskim poslovnim svijetom esto je dug proces, koji u velikom broju sluajeva zavrava neuspjehom. Razlog neuspjeha je nerazumijevanje uloge i sutine kineske kulture. Ono to je potrebno znati, jeste to da Kinezi stavljaju veliki akcenat na povjerenje i meusobne veze. Presudan znaaj za poslovni uspjeh u Kini je struno znanje. esto se deava da Kinezi postavljaju pitanja i da klimaju glavom u znak odobravanja ili shvatanja sagovornika, kao i kada ele da sklope dogovor. Ako se desi da poslovni sastanak bude otkazan i ponovo zakazan, ne treba gubiti strpljenje, jer tako Kinezi provjeravaju strpljenje stranog poslovnog partnera. Poslovni sastanak se zapoinje razgovorom o optim temam, putovanju, porodici i sl.

19

Kada zvanino sastanak treba da pone, kineski domain e dati potrebno upozorenje. Isto tako, kada je sastanak zavren, domain e pokazati da je vrijeme da gost ode. Kod poslovnih pregovora sa Kinezima vaan je reciprocitet. Na primjer, ako oni daju koncesiju, oni oekuju neto za uzvrat. Uobiajeno je da oni usporavaju pregovore da bi koristili prednost elje zapadnjaka da zakljue poslovni aranman o je prije mogue. Cilj ovakve taktike je da se izvuku dalje koncesije ili dodatni ustupci od stranog poslovnog partnera. ODNOS KINE I SAD-a Kina i SAD trenutno nisu u dobrim odnosima, jer Kina ne eli da dozvoli da joj SAD diktiraju politike reforme i bilo kakav pritisak SAD a vezan za ljudska prava. Kinezi nisu spremni na to da im Amerikanci govore ta da rade. Kina nee prihvatiti zahteve SAD-a i veina Kineza je "ogorena" zbog spoljnih pritisaka u vezi ljudskih prava. Kina je suverena zemlja i nema mogunosti da se dozvoli Sjedinjenim Amerikim Dravama da diktiraju njen politiki razvoj. Ako SAD nastavi da vri pritisak na Kinu, to e uticati da ne bude napretka. Ove dvije strane su razmjenile hladne poruke u pregovorima koji su se vodili iza zatvorenih vrata. SAD ele da se koncentriu na sadanju kinesku kampanju protiv protivnika vlade, vladavini prava, slobodi vjeroispovjesti i prava zaposlenih i manjina. Kinesko ministarstvo spoljnih poslova upozorilo je SAD da ne koriste ljudska prava za mijeanje u unutranje poslove Kine.

ODNOS KINE I SRBIJE Kina i Srbija imaju dobre odnose i jedna i druga strana su spremne da uloe odreene napore u zajednikoj saradnji. Kina je spremna i eli da uestvuje u izgradnji velikih infrastrukturnih projekata u Srbiji. Tema skorog sastanka predsjednika Srbije Borisa Tadia, efa srpske diplomatije Vuka Jeremia i Ministra spoljnih poslova, bili su bilateralni odnosi i jaanje stratekog partnerstva, naroito u privrednoj saradnji. Tadi je rekao da Srbija principijelno podrava politiku Kine i Ministru je zahvalio na podrci Kine ouvanju teritorijalnog integriteta Srbije. Poslije te posjete, nivo odnosa i saradnje Srbije i Kine je vei nego u prolosti. Srbija je jedini strateki partner Kine u regionu. U skorije vrijeme, i predsjednik Tadi bi trebao da posjeti predsjednika Kine.

20

Kina i Srbija e u naredno periodu intenzivirati ekonomsku saradnju, bilo je prie i o kulturnoj saradnji, kada su najavili eksperimentalni projekat uenja kineskog jezika u kolama u Srbiji kao izbornog predmeta.

ODNOS KINE I RS Odnosi izmeu ove dvije zemlje su veoma dobri i uspjeno se razvijaju. Prije nekoliko dana, Predsjednik Vlade Republike Srpske Aleksandar Dombi je razgovarao sa ambasadorom Narodne Republike Kine Vangom Fuguom u Banjaluci. Nakon sastanka, Dombi je izjavio da je upoznao ambasadora upoznao sa situacijom u Republici Srpskoj, ekonomksim kretanjima i ekonosmkim ciljevima, mogunostima za investiranje, te sa stratekim pravcima razvoja Republike Srpske u svim oblastima. Postoji mnogo zajednikih taaka za ulaganja i postoji interes kineskih firmi da uestvuju u Republici Srpskoj u zajednikim projektima. Delegacija Vlade Republike Srpske je posjetila privredne subjekte u Kini i razmatra se o mogunosti saradnje u oblasti putne infrastrukture i izgradnje energetskih objekata, kao i mogunost saradnje u oblasti kulture i svim drugim oblastima. to se tie dalje saradnje izmeu RS i Kine, postoji veliki potencijal za saradnju u svim oblastima, bilo na politikom, bilo na ekonomskom planu.

21

ZAKLJUAK Narodna Republika Kina, bez obzira na brojne probleme i prepreke sa kojima se suoavala i suoava, ipak je danas druga ekonomija u svijetu. Tome doprinosi velika vrijednost ostvarenog izvoza, industrijalizacija i modernizacija privrede, ulazak stranog kapitala kao i ogromno trite radne snage, koje opet s' druge strane, predstavlja nedostatak jer zbog toga postoje najnii trokovi proizvodnje u Kini. Ekonomija i privreda Kine imaju tendenciju brzog rasta, to se vidi iz priloenih podataka. Ono to je sigurno jeste da ekonomska mo Narodne Republike Kine mijenja svjetske trendove i po svemu sudei, za nekoliko godina bi mogla prestii ekonomiju SAD a i zauzeti prvo mjesto.

. .

22

LITERATURA: - Internet, podaci sa interneta ; - Ilija J. Dombi, Ekonomska diplomatija Bosne i Hercegovine, Banjaluka 2008 ;

23