ELVIN MEKA 4(1) - Aktiviteti Bankar - InfoEkonomikeiefb.weebly.com/uploads/1/4/2/4/14240576/leksioni_4_aktiviteti_bankar_pj1.pdf · Huaja bankare –Metodat e zotërimit të huave

Aktiviteti Bankar

Dr. Elvin MEKA

4(1)

2

Aktivet e bankës

Aktiviteti Bankar

AKTIVET BANKARE

HuaCash dhe

likuiditete

Letra

me Vlerë

Investime

fikse

Hua për

biznes

Hua për

individë

4(1)

Huaja bankare

Aktiviteti Bankar

Huaja nënkupton blerjen e një aktivi financiar(borxhi i huamarrësit), që përfaqëson njëpretendim financiar tepër specifik e përgjithësishtjolikuid ndaj rrjedhave të ardhshme të parasë sëhuamarrësit.

Përfaqëson zotërimin e së drejtës ligjore, nga anae bankës, për përfitimin e një pjese të rrjedhavetë ardhshme të parasë së huamarrësit, për njëperiudhë të caktuar kohe, duke i paguarhuamarrësit vlerën aktuale (PV) të këtyrerrjedhave të parasë.

3

4(1)

Huaja bankare – Metodat e zotërimit të huave

Aktiviteti Bankar

Dy metoda për zotërimin e huave nga bankat:

1. E menjëhershme (spot lending). Banka iakordon huanë huamarrësit menjeherë pasaprovimit të kërkesës për hua.

i. Banka origjinuese e mban huanë në bilancine saj;

ii. Banka e blen huanë nga një bankë tjetërorigjinuese e huasë.

2. E shtyrë në kohë (forward lending). Bankapremton akordimin e huasë në të ardhmen,sipas disa kushteve të paracaktuara dhe sipaskërkesave të huadhënësit.

4

4(1)

Huaja bankare – Përbërja

Aktiviteti Bankar

5

4(1)

Elementët përbërës të huasë bankare:

1. Krijimi (Origjinimi) (BROKER),

2. Financimi (LENDER),

3. Shërbimi (COLLECTOR),

4. Manaxhimi i rrezikut (GUARANTOR)


Aktiviteti Bankar

6

4(1)

HUAJA

BANKARE

KRIJIMI

FINANCIMI

SHERBIMI

MANAXHIMI

I RREZIKUT

KULTURA E

HUADHENIES


Aktiviteti Bankar

7

4(1)

Krijimi (Origjinimi) (BROKER):

- Piketimi (kontaktimi) i biznesit të kërkuesit tëhuasë;

- Pranimi dhe shqyrtimi i kërkesës për hua;

- Analiza e huasë;

- Hartimi i kontratës së huadhënies;

- Çmuarja (pricing) e huasë.


Aktiviteti Bankar

8

4(1)

Financimi (LENDING):

- Akordimi i huasë, pas mbylljes sëprocesit të aprovimit të praktikës sëhuadhënies, në vijim të procesit tëanalizës së huasë;


Aktiviteti Bankar

9

4(1)

Shërbimi (COLLECTOR):

- Mbajtja e regjistrimeve respektive lidhurme huanë;

- Arkëtimi i kësteve të paguara të huasë.


Aktiviteti Bankar

10

4(1)

Manaxhimi i rrezikut (GUARANTOR):

- Monitorimi në vijim për manaxhimin errezikut të dështimit të huamarrësit;

- Manaxhimi i huave në vijim;

- Kontrolli i rrezikut të normës sëinteresit.


Aktiviteti Bankar

11

4(1)

Kultura e Huadhënies:

- Struktura organizative e bankës;

- Organizimi i sistemit të raportimit;

- Praktikat e komunikimit,

- Skemat shpërblyese për zyrtarët ehuasë.

Struktura e kontratës së huasë:

Aktiviteti Bankar

12

4(1)

Elementët përbërës:

- Kryegjëja (principali) – shumë që do tëmerret hua;

- Maturimi:�Aftshkurtër( deri në 1 vit),�Afatmesme (1 – 5 vjet),�Afatgjatë ( mbi 5 vjet).

- Formula e përllogarites së normës sëinteresit:�Fikse,�Të ndryshueshme.

Struktura e kontratës së huasë(II):

Aktiviteti Bankar

13

4(1)

Elementët përbërës standardë:

- Kushtet paraprake (conditionsprecedent): duhen plotësuar ngahuamarrësi, para se banka të akordojëjuridikisht huanë.

�Opinioni i këshilltarëve,

�Deklarata e ’’pastërtisë’’,

�Aprovimi dhe autorizimi nga bordi apokëshilli mbikëqyrës i huamarrësit.

Struktura e kontratës së huasë(III):

Aktiviteti Bankar

14

4(1)

Elementët përbërës standardë(II):

- Garancitë (warranties): infomacion mbi statusinjuridik dhe besueshmërinë e huamarrësit.

� Deklarata e vërtetësisë së pasqyravefinanciare,

� Zotërimi real i titujve të pronësisë mbikolateralet dhe kolaterale pa barra siguruese;

� Përputhshmëri e plotë me ligjet dhe rregullatnë fuqi dhe mospasje të proceseve të hapuraligjore,

� Shlyerje e të gjithë detyrimeve fiskale,� Nuk ka shkelje të marrëveshjeve të tjera.

Struktura e kontratës së huasë(IV):

Aktiviteti Bankar

15

4(1)

Elementët përbërës standardë(III):

- Klauzolat detyruese (covenants): pjesë enegociueshme e marrëveshjes së huasë.

Përcaktojnë detyrimet në vijim të huamarrësit,si standarde minimale të sjelljes dhe ecurisë sëtij në të ardhmen, lidhur me shlyerjen e huasë.

Shkelja e këtyre klauzolave çon në ‘’dështimin’’e huasë dhe fillimin e shlyerjes së përshpejtuartë huasë.

Analiza e huasë: Faktorët

Aktiviteti Bankar

16

4(1)

Objektivi kryesor i analizës së huasë ështëpërcaktimi i aftësisë dhe vullnetit tëhuamarrësit për të shlyer huanë (huanë).

Shtrëngimi i huamarrësit për të shlyerhuanë nuk është i lehtë në kushtet e njëbote reale (pengesat që vendos kuadriligjor i falimentimit).


Aktiviteti Bankar

17

4(1)

KAPACITETI

KARAKTERI

(BESUESHMERIA)

KAPITALI

KOLATERALI

KUSHTET

Faktorët tradicionalë

(5 K-të)


Aktiviteti Bankar

18

4(1)

Kapaciteti:

Nënkupton kapacitetin:

- juridik (aprovimet përkatëse apo autorizimetrespektive ligjore e rregullative për marrje tëhuasë),

- financiar (gjenerimi i rrjedhave të ardhshme tëparasë dhe përcaktimi i rradhës sëpretendimeve),

të huamarrësit për të marrë hua.


Aktiviteti Bankar

19

4(1)

Karakteri (Besueshmëria):

Nënkupton aftësinë e huamarrësit për të shlyerhuanë dhe në përgjithësi të gjithë detyrimet, sipaskushteve dhe afateve të kontratës.

Merr prasysh historikun shlyerjes së detyrimeve ëmëparshme.

Huamarrësit me historik pozitiv shlyerjesh kanënjë rrezik më të ulët:

- Përfitimi nga mospagesat e kësteve;

- Përfitimi nga shlyerja në kohë e kësteve.


Aktiviteti Bankar

20

4(1)

Kapitali:

Nënkupton shkallën e pjesëmarrjes me kapital tëvet të huamarrësit në shoqërinë tregtare.

Sa më i lartë kapitali i vet i investuar, aq mëpozitiv është perceptimi nga banka lidhur mebesimin që kanë zotëruesit e shoqërisë në tëardhmen e kësaj të fundit.

Madhësia e kapitalit të vet të investuar në shoqërizgjidh problemin e dëmit moral (moral hazard),lidhur me transferimin e barrës kryesore tëhumbjeve mbi huamarrësin, për projektet edobëta të investimit dhe sipërmarrjes.


Aktiviteti Bankar

21

4(1)

Kapitali (II):

Shërben si vija e parë e mbrojtjes kundrejthumbjeve dhe amortizon goditjet drejthuadhënësit.

Kontributi me kapital të vet jep një sinjal të fortëmbi përfitueshmërinë e shoqërisë apo dhe tëprojekteve që ajo dëshiron të financojë me hua.

Banka logjikisht duhet të aplikojë një normëinteresi që lidhet në përpjestim të zhdrejtë memadhësinë e raportit:

��

��


Aktiviteti Bankar

22

4(1)

Kolaterali:

Pjesa dërrmuese e huave të biznesit dhe atokonsumatore janë të kolateralizuara.

Dy lloje kolateralesh:

- I brendshëm (zotërohen nga shoqëria, individi):- Makineri, pajisje,- Llogari të arkëtueshme,- Pasuri të paluajtshme, etj.

- I jashtëm (aktivet, mjetet dhe pasuritë personaletë ortakëve në një sipërmarrje ortakërie).


Aktiviteti Bankar

23

4(1)

Kolaterali (II):

Kostot për bankat:

- Përdorimi i papërshtatshëm dhe konsumimi ikolateralit nga vetë huamarrësi,

- Monitorimi i vazhdueshëm i vlerës së tij,- Transferimi i kolaterialit në aktivet e bankës dhe

kostot ligjore gjatë procesit të ekzekutimit tëdetyrueshëm të tij.

Kostot për humarrësin:

- Kosto e huamarrjes së mëtejshme rritet sipasojë e disponimit të një stoku më të vogëlaktivesh si kolateral për huatë e reja.


Aktiviteti Bankar

24

4(1)

Kolaterali (III): Pse preferohet përdorimi i tij?

Ka 3 arsye:

1. Zvogëlimi i rrezikut (për humbje të thella ngabankat në rast falimentimi),

2. Instrument sinjalizues (gatishmëria dhemadhësia e kolateralit të ofruar nga huamarrësiështë në përpjestim të zhdrejtë me rrezikun edështimit të huasë),

3. Dëmi moral (evitimi i investimeve të pamjaftueshme, mungesës së përgjegjësisë menaxheriale dhe zëvendësimit të aktiveve).


Aktiviteti Bankar

25

4(1)

Kushtet:

Përfshin kushtet ekonomike, që ndikojnë mbiaftësinë e huamarrësit për të ripaguar huanë.

Huatë paguhen prej huamarrësit nga 4 burime:

1. Të ardhurat,

2. Shitja e aktiveve dhe mjeteve,

3. Shitja (emetimi) i aksioneve,

4. Huatë nga huadhënës të tjerë.


Aktiviteti Bankar

26

4(1)

Kushtet (II):

Aftësia e huamarrësit për të gjeneruar të ardhuravaret nga:

1. Çmimet e shitjes,

2. Kosto e lëndëve të para,

3. Konkurrenca,

4. Marketingu efektiv,

5. Cilësia e menaxhimit.

Analiza e huasë: Burimet e informacionit

Aktiviteti Bankar

27

4(1)

Burimet e brendshme:

(1)Intervista me aplikantin. Vendos bazat e tëdhënave të nevojshme lidhur me përdorimin eardhshëm të huasë dhe siguronpërputhshmërinë me politikat dhe kërkesathuatuese të bankës.

(2)Të dhënat e vetë bankës. Ndihmon nëvlerësimin e sjelljeve të aplikantit me bankën nëtë kaluarën.

Analiza e huasë: Burimet e informacionit

Aktiviteti Bankar

28

4(1)

Burimet e jashtme:

(1)Pasqyrat financiare të aplikantit. Kjo është njëkërkesë standarde e të gjithë bankave. Nërastin e huave konsumatore kërkohen të dhënafinanciare personale.

(2)Byrotë e Informacionit të huave. Ofrojnë tëdhëna të vlefshme të natyrës financiare dhetregtare lidhur me aplikantin.

(3)Bankat e tjera. Sigurohen të dhëna ngakomunikimi me bankat e tjera ose me klientet evetë aplikantit.

Analiza e huasë: Analiza e pasqyrave financiare

Aktiviteti Bankar

29

4(1)

Banka fokusohet në këto aspekte për vlerësimin eaftësisë paguese të huamarrësit:

(1) Të ardhurat neto,

(2) Zhvlerësimi dhe amortizimi

(3) Zvogëlimi i llogarive të arkëtueshme,

(4) Zvogëlimi i inventareve.

Gjithsesi pasqyrat financiare nuk janë libratë shenjtë dhe duhen lexuar dhe pranuarme shumë kujdes dhe mençuri!!!


Aktiviteti Bankar

30

4(1)

Bilanci: AKTIVET

(a)Llogaritë e arkëtueshme (madhësia, burimet,kohëzgjatja e llogarive). Një nga burimetkryesore të gjenerimit të rrjedhës së parave përhuatë afatshkurtra.

(b)Llogaritë e arkëtueshme të kontraktuara(përdorimi i chattel papers). Huamarrësi mundtë kontraktohet për të ofruar shërbime oseporosi për të tretët. Të ardhurat e arkëtueshmenga palët e treta mund të vendosen si kolateral.Mbartin një ’’dëm moral’’ të dyfishtë.


Aktiviteti Bankar

31

4(1)

Bilanci: AKTIVET

c) Inventaret (kohëzgjatja, likuiditeti, shkatërrueshmëria, zvogëlimi i stokut, faza e përpunimit, etj).

d) Aktivet e trupëzuara (shihen si gjeneruese tërrjedhave të parasë, por mund të nxirrenpërfitime dhe nga shitja e tyre nga huamarrësit).

e) Aktivet e patrupëzuara (markat, patentat, tëdrejtat e autorit, emri i mirë). Zakonisht bankatnuk i vlerësojnë shumë këto aktive.

f) Detyrime të punonjësve.


Aktiviteti Bankar

32

4(1)

Bilanci: PASIVET

c) Llogaritë e pagueshme (korrektësia e pagesave ndaj të tretëve, pagesat në cash, detyrime për taksa, etj).

d) Detyrimet afatgjata (huatë dhe detyrimet e tjeraafatgjata të huamarrësit, aktivet që janëvendosur si kolateral për to).

e) Vlera neto (kapitali i vet).

f) Detyrimet kontigjencë (të pritshme).


Aktiviteti Bankar

33

4(1)

PA&SH:

Bilanci përdoret nga banka për të vlerësuargjendjet (dhe kryesisht vlen për huatëafatshkurtra), kurse PA&SH përdoret për tëvlerësuar rrjedhat e parasë (dhe kryesisht përhuatë afatgjata).

Zakonisht shqyrtohet stabiliteti në vite i PA&SHdhe përdoret bashkërisht me bilancin përpërllogaritjen e raporteve financiare tëdomosdoshme.


Aktiviteti Bankar

34

4(1)

PA&SH: Raportet fnanciare

- Likuiditetit (raporti korent, prova acide),

- Aktivitetit (qarkullimi i inventareve, periudhamesatare e arkëtimit, qarkullimi i totalit tëaktiveve, dhe atyre fikse),

- Përfitueshmërisë (fitimi nga shitjet, kthimi ngatotali i aktiveve, kthimi nga vlera neto),

- Levës (mbulimi i interesave para taksave dheEBITDA).

Analiza e huasë: Klauzolat detyruese (covenants):

Aktiviteti Bankar

35

4(1)

Janë klauzola që synojnë mbrojtjen e bankës dhe endalojnë huamarrësin të veprojnë në dëm tëinteresave të bankës, lidhur me shlyerjen e huasë.

Klauzolat detyruese varen nga:

- Kushtet financiare të huamarësit,- Mundësitë për investime,- Eksperienca e manaxhimit të huamarrësit,- Filozofia e huadhënies së bankës.

Analiza e huasë: Llojet e klauzolave detyruese (covenants):

Aktiviteti Bankar

36

4(1)

POHUESE (DETYRUESE)Vendosin detyrime mbi huamarrësin (detyrimi përinformim periodik të bankës me pasqyrafinanciare, mbajtja e një kapitali minimalqarkullues dhe mbajtja e një ekipi të caktuarmanaxherial).

KUFIZUESEVendosin kufizime në veprimet e huamarrësit (mbishpërndarjen e dividendëve, rritjen e pagave,shpërblimet, paradhëniet, investimet në aktive tëtrupëzuara).

Analiza e huasë: Llojet e klauzolave detyruese (covenants):

Aktiviteti Bankar

37

4(1)

NEGATIVE

Ndalojnë kategorikisht veprimet e huamarrësit, pamarrë pëlqimin e bankës (ndalimi i vendosjes sëaktiveve të huadhënësit si kolateral për hua tëtjera, lejimi i shkrirjeve, bashkimeve dhe shitjes sëaktiveve, garantimi apo dhënia e huave tek tëtretët).

Analiza e huasë: klauzolat detyruese Parametra dhe kërkesa të tjera

Aktiviteti Bankar

38

4(1)

Disa parametra të tjerë të rëndësishëm:

- Skeduli i tërheqjeve të fondeve,

- Skeduli i pagesave të kësteve,

- Balanca minimale kompensuese (depozitë edetyrueshme),

- Penalitetet për shlyerje të parakohshme tëhuasë.

Gjithsesi klauzolat detyruese nuk mund tëparashikojnë dhe evitojnë të gjithë ngjarjet qëmund të ndikojnë negativisht mbi bankën.

Lloje të tjera të huasë:

Aktiviteti Bankar

39

4(1)

Huatë Sindikale,

Shitjet e huave,

Financimi i Projekteve.

Lloje të tjera të huasë: Huatë Sindikale

Aktiviteti Bankar

40

4(1)

Hua që i akordohet huamarrësit nga një gruphuadhënësish, kryesisht banka.

Çdo huadhënës ka linjën (pretendimin) e tij tëhuasë, pavarësisht se ekziston vetëm një kontratëhuaje.

Zakonisht është vetëm një (ose dhe disa) bankaorigjinuese (senior lender) që kryejnë analizën ehuasë, negocion strukturën e çmimit të huasë,ofron dhe përpunon informacionin parakontraktorsi dhe harton kontratën e huasë.

Bankat e tjera pjesëmarrëse ofrojnë vetëm fondet.


Aktiviteti Bankar

41

4(1)

Arsyet e ofrimit të huave sindikale:

Për bankat udhëheqëse:

• Diversifikimi dhe zvogëlimi i ekspozimit ndajrrezikut të besueshmërisë (credit risk) ndaj njëklienti të vetëm.

• Gjenerimi i komisioneve për totalin e huasë.

• Një mënyrë për bankat që të zbusin “konfliktin”midis përfitimit nga specializimi dhe ato ngadiversifikimi.


Aktiviteti Bankar

42

4(1)

Arsyet e ofrimit të huave sindikale:

Për bankat pjesëmarrëse:

• Sigurim pjesëmarrje në proces huadhënie, dukeshmangur kostot e origjinimit (lidhur me fusha tëtjera ekspertize në huadhënie).

• Mundësi për njohje klientele dhe ofrim tëshërbimeve dhe produkteve drejt saj në tëardhmen.

Lloje të tjera të huasë: Shitja e Huave

Aktiviteti Bankar

43

4(1)

Janë shumë të ngjashme me huatë sindikale.

Klasifikohen si:

- Hua sekuenciale (Loan strips),

- Hua me pjesëmarrje (Loan participation).


Aktiviteti Bankar

44

4(1)

Huaja sekuenciale (Loan strips):

Banka origjinuese shet për periudha (sekuenca) tëshkurta kohe (5, 30 ose 60 ditë) porcione tëcaktuara të një huaje të madhe tek bankat oseinvestues të tjerë.

Në fund të periudhës së caktuar banka i kthenfondet bankës financuese dhe përpiqet që tarishesë tek financues të tjerë.


Aktiviteti Bankar

45

4(1)

Huaja me pjesëmarrje (Loan participation):

Është shumë e ngjashme me huanë sindikale dhedallon nga huaja sekuenciale, pasi shitja eporcionit të huasë është definitive (e plotë).

Në dallim nga huaja sekuenciale huadhënësipjesëmarrës nuk ka asnjë lloj lidhje mehuamarrësin, por banka udhëheqëse nënshkruankontratë me bankën pjesëmarrëse.

Banka udhëheqëse mbulon të gjithë shërbimet dheveprimet parakontraktore dhe pas akordimit tëhuasë ndaj huadhënësit dhe është palë e vetme nëkontratën e huasë.


Aktiviteti Bankar

46

4(1)

Huaja me pjesëmarrje (Loan participation)(II):

Bankat pjesëmarrëse janë si “aksionerë” në këtëpraktikë kredie.

Bankat pjesëmarrëse komunikojnë dhe negociojnëvetëm me bankën udhëheqëse.

Lloje të tjera të huasë: Financimi i Projekteve

Aktiviteti Bankar

47

4(1)

Është një teknikë e financimit të projekteve tëmëdha të infrastrukturës, ose që lidhen meshfrytëzimin e burimeve natyrore (energji, miniera,etj).

Firma ose sponsori i projektit krijon një shoqëri mëvete nga vetë ai/ajo dhe financimi kërkohet dhembulohet vetëm nga rrjedha e ardhshme e paraveqë do të gjenerojë projekti.

Sponsori (në bashkëpunim dhe me disa bankainvestimesh) vendos një pjesë të kapitalit, kursepjesa tjetër mbulohet nga huaja që merret përfinancimin e projektit.


Aktiviteti Bankar

48

4(1)

Avantazhet e financimit të projekteve:

- Analizë më e thjeshtë huaje dhe shmangie easimetrive të informacionit parakontraktual,

- Zëvendësimi i aktiveve dhe dëmi moral është mëi vogël,

- Më pak kosto kapitali për huamarrësin dhe mëshumë interesa të zbritshme para taksave,

- Përdoret huaja sindikale, duke ulur rrezikun eekspozimit të një banke të vetme.

- Biznesi i sponsorit nuk rrezikohet nga ecuria jo emirë e projektit.


Aktiviteti Bankar

49

4(1)

Çmuarja e huasë

Aktiviteti Bankar

50

4(1)

Përllogaritja e marzhit të fitimit të huasë:

Të ardhurat:

(a) Interesi i huasë,

(b) Të ardhurat nga komisionet e lidhura me huanë,

(c) Të ardhurat nga shërbimet e lidhura me huanë,që i ofrohen huamarrësit.

Çmuarja e huasë

Aktiviteti Bankar

51

4(1)


Shpenzimet:

(a) Kostot e shqyrtimit dhe praktikës së huasë,

(b) Pagat,

(c) Shpenzimet postare (komunikimit),

(d) Shpenzime marketingu,

(e) Shpenzime të tjera të lidhura me huanë.

Çmuarja e huasë

Aktiviteti Bankar

52

4(1)


Kosto e fondeve:

(a) Kosto e depozitave pa afat,

(b) Kosto e depozitave me afat,

(c) Kosto e fondeve të tjera,

(d) Kostot e shërbimit.

Çmuarja e huasë

Aktiviteti Bankar

53

4(1)


Documents

ELVIN MEKA 4(1) - Aktiviteti Bankar - InfoEkonomikeiefb.weebly.com/uploads/1/4/2/4/14240576/leksioni_4_aktiviteti_bankar_pj1.pdf · Huaja bankare –Metodat e zotërimit të huave