Enerji Verimliliive klim Deiiklii

WWF-Trkiye

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 3

Enerji Verimlilii ve klim Deiiklii

WWF-Trkiye

4 E

nerji

Ver

imlili

i v

e k

lim D

ei

ikli

i E

nerji Verim

lilii ve klim D

eiiklii 5

Metin: Ceren Ayas, WWF-TrkiyeEditrler: Deniz Tapan ve Deniz ztok, WWF-TrkiyeYayna Hazrlayan: Tuba Uur, WWF-TrkiyeTasarm: Yavuz Gndz, 12punto izimler: Emre UlaBasm: Ofset Matbaa

Enerji Verimlilii ve klim Deiiklii, 2011 WWF-Trkiye (Doal Hayat Koruma Vakf) stanbul, Trkiye

ISBN: 978-605-61279-3-9

WWF-Trkiye (Doal Hayat Koruma Vakf) Byk Postane Cad., No: 43-45 Kat:5 34420 Bahekap, stanbulTel: 0212 528 20 30Faks: 0212 528 20 40www.wwf.org.trinfo@wwf.org.tr

Tm haklar sakldr. Bu yaynn herhangi bir blm, WWF-Trkiyenin yazl izni

olmadan yeniden oaltlamaz ve baslamaz.

Giri

Enerji Verimlilii Nedir?

Enerji Verimliliinin klim Deiikliiyle Mcadeledeki Rol

Trkiyede Enerji

Trkiyenin Enerji Younluu

Trkiyenin Enerji Verimlilii Stratejisi

Enerjiyi Verimli Kullanan Trkiye

Sonu ve neriler

Evinizde Enerjiyi Verimli Kullanmak

yerinizde Enerjiyi Verimli Kullanmak

WWF-Trkiyenin Enerji Politikalar Gr

Kaynaklar

indekiler

6 E

nerji

Ver

imlili

i v

e k

lim D

ei

ikli

i E

nerji Verim

lilii ve klim D

eiiklii 7

Enerji verimlilii, tm sektrlerde geni kapsaml dnm zorunlu

klyor. Bununla birlikte; yeni i imkanlar yaratyor, yeni almlar ge-

tiriyor. Peki, neden erteleniyor? Dk karbon ekonomisine gei; hem

yerel, hem ulusal hem de kresel lekte, yeni i imknlar, yeni endst-

riler, yeni pazarlar ve daha verimli, daha retken ve daha yeil bir eko-

nomi iin bir balang noktas olabilir. Enerji verimlilii uzun vade-

de, emisyonlarn azaltlmasnn yan sra, pahal ve snrl bir kaynak

olan petrol ve doal gaza bamlln azaltlmas iin en etkin seenek-

tir. in kilit noktas, en verimli ekipmann yatrm maliyetinin kar-

lanmas iin gerekli kaynan oluturulmasdr. Sonu olarak; enerji ve-

rimliliine ynelik teknolojileri gelitirmek ve bunu ucuz hale getirerek

yaygnlatrmak ertelenemeyecek bir ncelik halini almak zorundadr.

Giri

Her dnemin kendine zg zorluklar ve sorunla-

r bulunur. Yaadmz an en byk sorunu

da kresel iklim deiikliidir. Kresel scak-

lk ortalamalarnn Sanayi Devrimi ncesi d-

zeyinin 2Cnin zerine ykselmesini engel-

lemek, yaamsal neme sahiptir. Atmosfere

salnan karbondioksit ve dier sera gazlar-

nn ou enerji retiminden ve kullanmn-

dan kaynaklanr. Birim enerji bana daha

ok enerji hizmeti ve rn almak anlamna

gelen enerji verimlilii, enerjide yzde 73ler

seviyesinde olan da bamllk oranmzn

azaltlmasnda ve iklim deiiklii ile mca-

delenin etkinliinin artrlmasnda byk bir

nem tar. Enerji ihtiyacn, dolaysyla emis-

yonlarmz azaltmann en ekonomik ve etkin yolu

enerji verimliliinin salanmasdr. Uluslararas Ener-

ji Ajansnn (UEA) en son senaryolar, enerji verimlilii-

nin 2050 ylnda toplam karbondioksit emisyonlarnn azal-

masnn yzde 31-53n oluturabileceini tahmin etmektedir.

Trkiye statistik Kurumu (TK) verilerine gre; Trkiyenin sera gaz

emisyonlar, 1990 ila 2007 yllar arasnda yzde 119 art gstermi-

tir. te yandan, klim Deiiklii Birinci Ulusal Bildiriminde belirtilen

sera gaz emisyon senaryolarna gre, nlem alnmamas durumunda

Trkiyenin emisyonlarnn 2020 yl itibariyle 2007 ylna gre yakla-

k ikiye katlanaca ngrlmektedir. lkemizde, bina sektrnde yz-

de 30, sanayi sektrnde yzde 20 ve ulam sektrnde yzde 15 ol-

mak zere nemli dzeyde enerji tasarruf potansiyeli olduu tespit edil-

mitir. Bu potansiyelin deerlendirilmesi ve enerji verimliliinin artrl-

mas amacyla 2007 ylnda Trkiyede Enerji Verimlilii Kanunu ve bu

Kanuna dayanlarak 2008 ylnda ise Enerji Kaynaklarnn ve Enerjinin

Kullanmnda Verimliliin Artrlmasna Dair Ynetmelik yrrle gir-

mitir. Bununla birlikte, uygulama ve yaygnlatrmada atlmas gere-

ken pek ok adm bulunduu grlmektedir.

8 E

nerji

Ver

imlili

i v

e k

lim D

ei

ikli

i E

nerji Verim

lilii ve klim D

eiiklii 9

Enerji Verimlilii Nedir?

Enerji verimlilii, yaam standardmz, retim kalitesini ve miktarn

drmeden, daha az enerji kullanarak ayn miktardaki ii yapa-

bilmektir. Baka bir deyile; enerji verimlilii birim hizmet ya da rn

miktarnda enerji tketimini azaltmaktr. Gaz, buhar, s, hava ve elek-

trikteki enerji kayplar enerji verimliliiyle nlenir, atklar deerlendirilir

ya da gelimi teknolojiler kullanlarak, retimi drmeden enerji talebi

azaltlr. Enerji verimlilii; daha verimli enerji kaynaklarnn kullanmnn

yan sra gelimi endstriyel sreler ve enerji geri kazanmlar gibi et-

kinlii artrc nlemlerle de gerekletirilebilir. Bununla birlikte; enerji

verimliliinin mutlaka teknolojik dnmlerle elde edilmesi gerekmez.

Verimlilik, kamuoyunda farkndalk olumasn, kamusal dzenlemelerin

yaama geirilmesini, sektrel dnm hzlandran ve verimlilii tevik

eden yasal dzenlemelerin devreye sokulmasn kapsayan uzun soluklu

bir sretir.

klim deiikliine neden olan emisyonlar ve fosil yaktlara bamll

azaltmak iin yenilenebilir enerji kullanmnn artmasnn ve mevcut enerji

talebinin drlmesi gerekir. Enerji talebinin drlmesinde enerji

verimlilii ok nemli bir role sahiptir. Enerjiyi verimli kullanmak, sera

gaz emisyonlarnn azaltlmasnda en hzl ve maliyeti en dk zm-

dr. zellikle; hzla artan dnya nfusu gz nnde bulundurulduunda,

artan talebin karlanmasnda enerji verimliliinin ne denli nemli

olduu daha iyi anlalr.

Evrendeki yaamn kayna olan enerji, bir ii yapmak iin harcanan emein tmdr. Yrmek, beslenmek, evimizi stmak ya da samz kurutmak enerji kullanmna birer rnektir. Gnlk yaantmzda gereksinim-lerimizi karlarken enerjiyi verimli kullanarak, btemize, lke ekonomisine ve doann korunmasna katk salamamz mmkndr.

Gnlk yaantmzn hemen her annda, enerjiyi verimli kullanmaya

ynelik byk bir potansiyel bulunur. Istma, aydnlatma ve ulam

gereksinimlerimizi karlarken, elektrikli ev aletlerini kullanrken

yapabileceimiz kk deiikliklerle enerjiyi daha verimli kullanabilir,

iklim deiikliiyle mcadele edebiliriz. Enerji verimlilii yalnzca iklim

deiikliiyle mcadele etmek ya da daha az fatura demek iin deil,

kendi konforumuza katk salamak iin de nemlidir. rnein, yaltm

yaplm bir ev kn daha scak, yazn daha serin olur. A+ enerji snf

bir buzdolab daha az enerji kullanmann yan sra daha az grlt ve

daha az buzlanma yapar. Amerikan Verimli Enerji Ekonomisi Konseyine

(American Council for an Energy-Efficient Economy) gre; ABDde 2000

ylnda kii bana den enerji tketimi 1973 ylndakine gre ok fazla

deiiklik gstermemitir; bu yllar iinde kii bana den milli gelir ise

yzde 74 artmtr. ABD retimini 1970teki enerji younluu1 dzeyinde

srdrseydi, 2000 ylndaki enerji tketimi yzde 80 artacakt. Bu du-

rum; piyasa deeri bir trilyon dolarn zerinde olan 13 milyar varil petrole

edeer ek enerji kullanmasna neden olacakt. Ksaca; ekonomik faaliyetle-

rimizi gerekletirirken harcadmz enerjiyi, yaam standardmzdan dn

vermeden drmek iin nemli bir potansiyel bulunmaktadr.

Enerji verimlilii, mevcut teknolojilerin iyiletirilmesi ya da yeni teknolojilerin kullanlmasyla tketilen enerji miktarnn azaltlmasdr. Verimlilik, nitelii ve nicelii drmeden, en az girdiyle en ok ktnn elde edilmesi anlamna gelir.

Dnyann her yerinde enerji, daha verimli kullanlabilir. Trkiyenin de

enerji verimlilii ile ilgili atabilecei pek ok adm bulunmaktadr. Ener-

ji masraflarnn drlmesiyle elde edilen tasarruf, enerji ithalatnn

azalmasyla ekonomide da bamlnn giderilmesi, evresel iyileme ve

iklim deiikliiyle mcadele, verimli enerji kullanmnn yararlarndan

yalnzca birkadr.

1- Enerji younluu, bir dolarlk mal ya da hizmet retmek iin tketilen enerji miktardr.

10

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 11

Enerji Verimliliinin klim Deiikliiyle Mcadeledeki Rol

Atmosferdeki sera gaz emisyonlarnn yzde 77si, petrol, kmr, doal

gaz gibi fosil yaktlarn yanmasyla oluur. Gnmzde, balca sera gaz-

larndan olan karbondioksitin atmosferdeki miktar, doann kabul ede-

bilecei miktardan ok daha hzl artmaktadr. Bunun sonucunda, yery-

znn ortalama scakl getiimiz yzyl iinde 0,7 C artmtr. Ener-

ji retiminde ve tketimindeki tm srelerde aa kan emisyonlar, ik-

lim deiikliinin en nemli nedenidir. Buna ek olarak kmr ve doal

gaz gibi yaktlarn kullanm, sera gazlarnn yan sra azot oksitler ve sl-

fr oksitler gibi zehirli gazlar aa karmakta, bu gazlar asit yamuru

gibi birok salk ve evre sorununa neden olmaktadr.

Enerji ihtiyacn, dolaysyla emisyonlar azaltmann en ekonomik ve et-

kin yolu enerji verimliliidir. 2010-2030 yllar arasnda; ulam, binalar

ve sanayide verimlilik salanmas ve yeni teknolojilere ynelik 8,3 trilyon

dolarlk yatrmn gereklemesi durumunda; ayn dnemde kresel lek-

te 8,6 trilyon dolar tasarruf edilebilecektir2. Baka bir deyile, verimlilik

iin yaplan yatrm kendi kendini karlamaktadr. klim deiikliiyle

mcadelede vazgeilmez neme sahip olan enerji verimlilii, artan enerji

ihtiyac iin doal kaynaklarn tahribini nlemenin yan sra ekonomik

adan da krldr.

WWF-Trkiye tarafndan yaynlanan klim zmleri 2050: Trkiye Vi-

zyonu adl raporda da belirtildii zere, 2020-2025 yllar itibariyle nfus

ve kalknma dzeyi artarken, enerji verimlilii sayesinde tahmini talep

ylda yzde 39 orannda azaltlabilir. Enerji verimlilii ve dk karbon

ekonomisine uygun enerji trleri kullanlarak bir yandan kalknma ve re-

fah seviyesinin artmas salanrken, dier yandan younluu dk ve fosil

kaynakl olmayan enerji biimlerinin yaygnlatrlmas mmkn olabilir.

Enerji arznda gvenliin salanmasnda, yzde 73ler seviyesinde olan da

bamllk oran ve bundan kaynaklanan risklerin azaltlmasnda ve iklim

deiikliiyle mcadelede etkinliin artrlmasnda, enerjinin retimin-

den kullanmna kadar tm srete verimliliin salanmas, israfn n-

lenmesi ve enerji younluunun azaltlmas byk bir nem tamaktadr.

Srdrlebilirlik penceresinden baktmzda, enerji tketimindeki art

en aza indirilirken, refah seviyesinin ykseltilmesi dk karbon ekono-

misiyle mmkndr. Enerji younluunu azaltrken, ekonomik bymeyi

dengelemek ve enerji tketimini azaltmak, hkmet politikalarnda nce-

liklendirilmelidir. Karbon younluunun drlmesini hedefleyen poli-

tikalar yerel, ulusal ve kresel lekte benimsenmelidir.

Avrupa Birlii (AB) iin enerji verimlilii, enerji ve iklim politikasnn en

nemli bileenlerindendir. Ekonomik geliim salanrken enerjinin azal-

tlmasnn mmkn olabilecei artk bir teori deildir. rnein, AB lke-

leri iin potansiyel nlemler ve mevcut teknolojiler verimli bir ekilde uy-

gulandnda, yllk en az yzde enerji retkenlii salanabilir. Ayn e-

kilde ABde enerji tketiminde yzde 20-30 dzeyinde kazanm herhan-

gi bir ekonomik maliyet olmakszn salanabilir. Bu durum artan petrol fi-

yatlaryla karlatrldnda ekonomik kazanm olarak da yorumlanabi-

lir. ABnin, 2008 Aralkta yeniledii ve ksaca 20/20/20 olarak aklad-

iklim ve enerji ile ilgili hedefleri; 2020ye kadar, 1990 rakamlarna gre,

yzde 20 sera gaz emisyonu azaltm, enerji verimliliinde yzde 20 art

ve enerji kullanmnda yenilenebilir enerjilerin paynn yzde 20ye karl-

mas eklindedir. ABde enerji sektrnde 2020de yllk deeri 60 milyar

Euro olan ve Almanya ve Finlandiyann enerji tketimine e deer olan

yzde 20 orannda enerji tasarrufu salanmas beklenmektedir. Bylece,

enerji verimliliini artrarak enerji gvenlii salanacak ve emisyon azal-

tm taahhdnn yarsna ulalacaktr.2- Trkiye Enerji Verimlilii Meclisi (TEVEM), Enerji Verimlilii Dernei (ENVERDER) ve Iconomy: Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu, stanbul, 2010.

12

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 13

Trkiyede Enerji

Trkiye gibi gelimekte olan lkelerde, kii bana den enerji t-

ketimi kalknma hamlelerine paralel olarak artmaktadr. Trkiyede

enerji faaliyetleriyle oluan emisyonlarn toplam emisyonlardaki pay

2008 ylnda yzde 76dr3. 2008 yl itibariyle, karbondioksitin sera

gaz emisyonlarndaki pay yzde 81, enerji kaynakl emisyonlardaki

pay ise yzde 91dir. 1990 ylnda sanayi sektrnde kullanlan enerji-

den kaynaklanan sera gaz emisyonlar yzde 27 ile en yksek paya sa-

hip iken, yllar iinde elektrik sektrnn pay art gstermitir. 2008

ylnda elektrik sektrnn emsiyonlar yzde 39a ulam ve elekt-

rik Trkiyenin toplam emisyonlarnda en fazla paya sahip sektr hali-

ne gelmitir. Elektrik sektrnn emisyonlardaki sorumluluk paynn

artmasna neden olan etmenlerden biri, Trkiyenin enerji ihtiyacna

paralel olarak artan elektrik retimidir. Bununla birlikte; enerjinin ge-

reken lde verimli kullanlmamas da emisyonlarn srekli olarak

artmasna neden olmaktadr.

2008 ylnda Trkiyede toplam birincil enerji tketimi 106,3 milyon

TEP4 , retimi ise 29,2 milyon TEP olarak gereklemitir. Enerji arznda

yzde 32lik pay ile doal gaz ilk sray alrken, doal gaz yzde 29,9 ile

petrol, yzde 29,5 ile kmr izlemi, yzde 8,6lk blm ise hidrolik dahil

olmak zere yenilenebilir enerji kaynaklarndan karlanmtr5. Yaplan

projeksiyonlara gre birincil enerji tketimimizin, referans senaryo er-

evesinde, 2020 ylna kadar olan dnemde de yllk ortalama yzde drt

orannda artmas beklenmektedir6. Avrupa ile kyaslandnda bu art,

Trkiye iin olumlu gzkse de aradaki farkn ana nedeni lkedeki byk

lekli hidroelektrik santralleridir. Hidroelektrik santrallerinin sera gaz

emisyonu az olmasna ramen, su yataklarnda oluan sorunlar nedeniyle

uygulanabilirlii tartma konusudur. Bu rakamlar, yenilenebilir enerji

kaynaklarnn dk oranda kullanldn gsterir.

2006 ylnda, kii ba sera gaz emisyonu deeri 4,55 ton karbondiok-

sit edeeridir. Avrupa Birliine ye olan 27 lkenin ortalamas ise 10,4

tondur.7 Trkiyenin kii bana den enerji tketimi ise Ekonomik Kal-

knma ve birlii rgt (OECD) ortalamasnn yaklak bete biridir.

Buna karn, Trkiyenin enerji younluu OECD ortalamasnn iki katdr.

Trkiyenin kii bana den sera gaz emisyonu gelimi lkelerle kyaslan-

dnda dk olsa da, enerji younluu olduka yksektir ve dk karbon

ekonomisine geite younluun azaltlmas byk nem tar.

2000-2009 yllar arasnda yaplan toplam ihracat 706 milyar dolar, top-

lam ithalat 1.083 milyar dolar, ham petrol, doalgaz ve kmr ithalat 154

milyar dolar olmutur. Bu maliyetlere motorin, benzin ve fueloil dahil de-

ildir.8 377 milyar dolar olan d ticaret ann yzde 41i enerji ihtiya-

cndan kaynaklanmtr. Ayn zamanda, ihracat arttka enerji ithalat

artmaktadr. Trkiyenin son 10 yllk performansna bakldnda d ti-

caret amzn yars, yani 154 milyar dolarlk tutar enerji ithalatndan

kaynaklanmaktadr.9

3- evre ve Orman Bakanl Sera Gaz Envanteri Bilgi Notu, http://www.iklim.cob.gov.tr/iklim/Files/bilginotu/sera_envanter.pdf4- TEP (Ton Edeer Petrol): Enerji tketim hesaplamalarnda bir l birimi olarak kullanlmakta olup bir ton ham petroln edeerinde enerji anlamna gelir.5- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl web sitesi, http://www.enerji.gov.tr/6- a.g.e.

7- Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi (BMDS) Trkiye Ulusal Sera Gaz Envanteri Bildirimi, evre ve Orman Bakanl, Ankara 2007.8- Trkiye Enerji Verimlilii Meclisi (TEVEM), Enerji Verimlilii Dernei (ENVERDER) ve Iconomy: Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu, stanbul, 2010.9- a.g.e.

14

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 15

Trkiyenin Enerji Younluu Trkiyenin Enerji Verimlilii Stratejisi

Enerji younluu, bir dolarlk mal ya da hizmet retmek iin tketilen ener-

ji miktardr. Bir lkenin enerji younluunun dk olmas; retilen mal

ya da hizmetin daha az enerjiyle elde edilmesi anlamna gelir. Trkiyenin

kii bana den enerji tketimi OECD ortalamasnn yaklak bete biri

olmasna karn, Trkiyenin enerji younluu OECD ortalamasnn iki

katdr. Baka bir deyile; Trkiye bir dolarlk mal ya da hizmet ret-

mek iin OECD lkelerinde kullanlan enerji miktarnn iki kat enerji

kullanmaktadr.

Trkiyenin enerji younluu AB lkelerinin yaklak iki buuk, OECD lkelerinin ise iki katdr.

lkemizde, bina sektrnde yzde 30, sanayi sektrnde yzde 20 ve

ulam sektrnde yzde 15 olmak zere nemli dzeyde enerji tasarruf

potansiyeli olduu tespit edilmitir10. Ulam sektrnde gerekletirilecek

yzde 15lik elektrik tasarruf potansiyeli, 6,5 milyar TLlik doal gaz

santrali yatrmn nleyebilir. Binalarn ve iletmelerin stma ve

soutmasnda yzde 35 ve ulamda yzde 15 tasarruf salandnda ylda

1,4 milyar dolarlk petrol ve doal gaz ithalatna ihtiya kalmayabilir11.

Sanayi, bina ve hizmet sektrleri, toplam nihai enerji tketimi ve verimli-

lik potansiyellerinin yksek olmas sebebiyle ncelikli sektrlerdir.

Enerji younluunun drlmesi amacyla Trkiyede baz admlar

atlmaya balanmtr. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn 2010-2014

Stratejik Plannda Yrtlen ve planlanan almalar kapsamnda birin-

cil enerji younluunun 2023 ylna kadar, 2008 ylna gre yzde 20

orannda drlmesi hedeflenmektedir ifadesi yer almaktadr. Ayrca

imento, tekstil, seramik, kat, gda, iecek, otomotiv, ila ve plastik sek-

trlerinden 11 sanayi kuruluu yl iinde enerji younluunu yzde 10

drmek ve 2010 ylndan itibaren yrrle konulmak zere Elektrik

leri Etd daresi ile gnll anlama yapmtr.

Trkiyede enerji tketimi ylda yaklak yzde drt-be orannda artarken,

elektrik tketimindeki art yzde yedi-sekiz dzeyindedir. Trkiyede

elektriin yaklak yars sanayi tarafndan kullanlmaktadr

Enerjinin etkin kullanm, israfn nlenmesi, kayp ve kaaklar nedeniyle ku-

rulu gcn retime dnmesinde yaanan an azaltlmas ve enerji ma-

liyetlerinin ekonomi zerindeki yknn azaltlmasn amalayan Trkiye

Enerji Verimlilii Kanunu, 2007 ylnda yrrle girmitir. Trkiye statis-

tik Kurumu ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlna gre, kurulu gcn re-

timine dnmesinde mega watt bana ylda yaklak yzde 10luk bir iyile-

me sz konusudur. Bununla birlikte; kurulu gcn retime dnme oran-

na bakldnda Trkiye OECD lkelerinin ortalamasnn altndadr.

Bina sektrnde yzde 30, sanayi sektrnde yzde 20 ve ulam sek-

trnde yzde 15 olmak zere yaklak 7,5 milyar TL deerinde enerji

tasarruf potansiyelimizin olduu tespit edilmitir. Bu da, drt Keban

Barajnn rettii enerjiye edeerdir12. Potansiyelin deerlendirilmesi ve

enerji verimliliinin artrlmas amacyla 2007 ylnda Enerji Verimlilii

Kanunu ve 2008 ylnda Enerji Kaynaklarnn ve Enerjinin Kullanmnda

Verimliliin Artrlmasna Dair Ynetmelik yrrle girmitir. Kanun;

enerjinin retim, iletim, datm ve tketim aamalarnda, endstriyel

iletmelerde, binalarda, elektrik enerjisi retim tesislerinde, iletim ve

datm ebekelerinde ve ulamda enerji verimliliinin artrlmas ve

desteklenmesi, toplum genelinde enerji bilincinin gelitirilmesi ve yenile-

nebilir enerji kaynaklarndan yararlanlmas ile ilgili hkmleri kapsar.

Ulam sektr, verimlilii artrmann yan sra temiz kaynaklardan elde

edilen yaktlar kullanmaldr. Elektrik leri Etd daresinin enerji ve-

rimlilii stratejisindeki ana hedefi; sanayide, binalarda, ulamda ve ener-

ji sektrnde alnacak tedbirlerle 2023 ylnda birim milli gelir bana t-

ketilen enerjinin (enerji younluunun) yzde 20 orannda azalmasdr.13

Trkiyenin enerji tasarruf potansiyeli, bina sektrnde yzde 30, sanayi sektrnde yzde 20 ve ulam sek-trnde yzde 15 olarak tespit edilmitir. Bu potansiyel drt Keban Barajnn rettii enerjiye ya da yaklak 7,5 milyar TLye denk gelmektedir.

10- http://www.enerji.gov.tr/index.php?dil=tr&sf=webpages&b=enerjiverimliligi&bn=217&hn=&id=58711- Trkiye Enerji Verimlilii Meclisi (TEVEM), Enerji Verimlilii Dernei (ENVERDER) ve Iconomy: Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu, stanbul, 2010.

12- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Elektrik leri Etd daresi, Enerjini Boa Harcama kitap13- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl web sitesi, http://www.enerji.gov.tr/

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 1716

Y

ine

Yen

i Yen

iden

Yen

ilene

bili

r E

nerji

Trkiyenin birok stratejik plan dokmannda enerji verimlilii ve iklim deiiklii

konular birlikte ele alnm, iklim deiiklii ile mcadelede enerji verimlilii bir

frsat ve ara olarak deerlendirilmitir. Bina, ulam ve hizmet sektrlerinde enerji

verimliliinin artrlmas ve yerli kaynaklarn optimum kullanmnn salanmasn-

da 2010-2023 yllar iin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl tarafndan Enerji Ve-

rimlilii Stratejisinde belirlenen temel amalar unlardr:

Sanayi ve hizmet sektrlerinde enerji younluunu ve enerji kayplarn

azaltmak,

Enerji verimlilii yksek binalarn enerji taleplerini ve karbon

emisyonlarn azaltmak ve yenilenebilir enerji kaynaklar kullanan

srdrlebilir evre dostu binalar yaygnlatrmak,

Enerji verimli rnlerin piyasa dnmn salamak,

Elektrik retim, iletim ve datmnda verimlilii artrmak; enerji

kayplarn ve zararl evre emisyonlarn azaltmak,

Motorlu tatlarn birim fosil yakt tketimini azaltmak, kara, deniz ve

demiryollarnda toplu tamann payn artrmak ve ehirii ulamda ge-

reksiz yakt sarfiyatn nlemek,

Kamu kurulularnda enerjiyi etkin ve verimli kullanmak,

Kurumsal yaplar, kapasiteleri ve ibirliklerini glendirmek; ileri

teknoloji kullanmn ve bilinlendirme etkinliklerini artrmak; kamu

dnda finansman frsatlar yaratmak.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn 2010-2014 Stratejik Plannda;

enerji verimliliinin artrlmas temel amalardan biri olarak tanmlan-

mtr. Strateji dokmannda enerji arz gvenliinin salanmas, da

baml olmaktan kaynaklanan risklerin azaltlmas ve iklim deiikli-

i ile mcadelenin etkinliinin artrlmas hedefleri erevesinde, ener-

ji retiminden kullanmna kadar olan srete verimliliin artrlmas, is-

rafn nlenmesi ve enerji younluunun azaltlmas hayati nem arz et-

mektedir, ifadesi yer almaktadr. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn

2010-2014 Stratejik Plannda; alnacak tedbirlerle 2020 ylnana kadar

sanayide yzde 15, binalarda yzde 27 ve ulatrma sektrnde ise yzde

7 orannda daha az enerji kullanlmasnn salanmas hedeflenmektedir.

Benzer ekilde, Ulusal klim Deiiklii Strateji Belgesinde (2010-2020);

Sera Gaz Emisyon Kontrol bal altndaki enerji blmnde; binalarda

enerji verimlilii potansiyelinin tespit edilecei, sanayi ile ibirlii iinde

enerji verimliliini salayacak yap malzemeleri ve teknolojilerine ynelik

ncelikli projeler belirlenecei, binalarda enerji kimlik belgesi uygulamas

iin gerekli altyapnn salanaca, sanayi ve bina sektrlerinde sertifikal

enerji yneticileri ile standartlara uygun enerji ynetimi uygulanaca be-

lirtilmekte, uzun vadede ise 2020 ylna kadar enerji younluunun 2004

ylna gre daha dk seviyelere indirilecei, kamu kurulularnn bina

ve tesislerinde iyiletirme salanaca ifade edilmektedir.

Enerjiyi Verimli Kullanan Trkiye

Trkiyenin enerji verimlilii ile ilgili atabilecei birok adm bulun-

maktadr. 1970lerden bu yana elektrik ve doa lgaz ihtiyacmz hzla art-

yor. Bu art, nfus ve elektrikli cihazlarn kullanm arttka daha da hz

kazanyor. Enerji verimlilii potansiyeli sektrden sektre farkllk gs-

teriyor. Fosil yaktla enerji retiminde ortalama yzde 25 verimlilik art-

potansiyeli bulunuyor. Ulam iin bu potansiyel yzde 40tr. Enerji ve

Tabii Kaynaklar Bakanl tarafndan belirtilen yzde 15lik tasarruf sa-

landnda petrol ve doal gaz ithalatnda yllk 1,4 milyar dolarlk azalma

salanabilecei belirtilmektedir.

ebeke kayplarnn lkemizde olduka yksek olduu grlyor. 2008

ylnda Trkiyedeki iletim hatt kayplar 3,4 TwH (terawatt/saat),

datm hatt kayplar ise 19,8 TwH olarak gereklemitir. Baka bir

deyile Trkiyede ebeke kayplar yaklak olarak yzde 14,4tr. Bu

kayplarn drlmesi 1,7 milyar TLlik kazanm anlamna gelmekte-

dir14. ebeke kayplar Almanya ve Japonyada yaklak yzde be, Gney

Korede drt, ABDde yedidir.

14- Trkiye Enerji Verimlilii Meclisi (TEVEM), Enerji Verimlilii Dernei (ENVERDER) ve Iconomy: Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu, stanbul, 2010

2020 iin yaplan

senaryolara gre gelecek

222 MTEPlik birincil

enerji talebini en az % 15

azaltabilecek potansiyel

var. Bu potansiyel, 2005

fiyatlaryla yaklak 16,5

milyar TLlik bir

tasarrufa edeerdir.

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Sektrlere Gre Enerji Tasarrufu - 2020

Enerji Verimlilii Kongresi, 2007

Sanayi Binalar Ulam Tarm P. Kimya evrim

2020 yl iin tahmin edilen evrim kayplar 2007 yl elektrik tketiminin 4 kat olacak.

Termik santrallerin veya byk s reten tesislerin atk ssndan blgesel konut veya sera stmasnda yararlanabilir.

78,7

10,5

16,5

5

47,5

34

6,755,2

52,1

18

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 19

Trkiyenin eitli byme senaryolarna gre yaplan hesaplarda her yl en az 12 milyar kilowatt/saat ek enerji-ye ve ylk 4-5 milyar dolar yatrma ihtiyac olduu ngrlyor. Son 10 ylda ortalama yzde 10 tasarruf edebil-mi olsaydk, 25 milyar dolar tasarruf edilmi olacakt. Sz edilen verimlilik yatrmlar 25 milyar dolarlk i hacmi oluturmann yan sra atmosferde 50 milyon ton daha az sera gaz emisyonu anlamna geliyor15.

Byk apta enerji verimlilii btn ekonomilerde mmkndr. lkele-

rin altyaplar, enerji verimlilii artrmna direnli grnebilir. Engelle-

rin banda bilgilendirme eksiklii ile hukuki ve kurumsal yetersizlik ge-

liyor. Bu balamda 2007 ylnda karlan Enerji Verimlilii Kanunu ve

2008 ylnda karlan Enerji Kaynaklarnn ve Enerjinin Kullanmnda

Verimliliin Artrlmasna Dair Ynetmelik hukuki dzlemde atlm ile-

riye dnk olumlu gelimelerdir, ancak uygulanmasnda ve yaygnlatrl-

masnda atlmas gereken admlar vardr.

15- Trkiye Enerji Verimlilii Meclisi (TEVEM), Enerji Verimlilii Dernei (ENVERDER) ve Iconomy: Trkiye Enerji ve Enerji Verimlilii almalar Raporu, stanbul, 2010

20

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 21

Enerji Verimliliinin Yaygnlatrlmas

Enerji verimlilii artrm potansiyeli sektrden sektre farkllk gsteri-

yor. Kresel lekte fosil yaktla enerji retimi iin ortalama yzde 25

verimlilik artrm potansiyeli bulunuyor. Ulam iin bu potansiyel yzde

40 dzeyine kyor. Mmkn olan btn verimlilik artrmn tek bir

politika veya teknoloji ile elde etmek mmkn deildir. Birden ok poli-

tika ve ykmlln uygulamaya girmesi zorunludur.

WWF-Trkiye, enerji verimliliinin salanmas ve bu konuy-

la ilgili politikalarn etkin bir ekilde hayata geirilmesi iin

aadaki frsatlarn deerlendirilmesi gerektiini savunuyor:

Tm dnya lkelerinde enerji verimlilii potansiyelinin

harekete geirilmesi iin uluslararas ibirlii gerekmektedir.

Gnmzde lkeler aras ibirlii yalnzca kalknma programlar ile

snrl kalmyor, bunun yan sra, enerji ve iklim politikalar da ibirliine

konu olabiliyor. Enerji verimliliinin uluslararas ibirlii programlarnn

ncelikli konusu olmas gerekmektedir.

Kirleten der ilkesi uygulanmaldr.

Kirleten der ilkesi16 dorultusunda fosil yaktlar zerinden alnan ver-

giler artrlmal ve geleneksel enerji kaynaklarna ynelik devlet destei

zamanla azaltlmaldr.

Enerji verimlilii iin net hedefler belirlenmeli ve buna uy-

mayanlar iin cezalar konulmaldr.

Enerji verimlilii iin net hedeflerin belirlenmesi, verimlilik artnn

salanmasnda n kouldur. Dzenli denetim yaplmas ve buna

uymayanlarn cezalandrlmas baarl bir strateji iin nemlidir.

Yeni ve mevcut binalar iin performans standartlar be-

lirlenmelidir.

Standartlarn, gelien teknolojiye paralel olarak sklatrlmas, zaman

geldiinde ayarlamalar yaplmas ve uyulmad takdirde cezalarn

uygulanmas verimli bir strateji iin nemlidir.

Beyaz eya ve ofis cihazlar iin minimum verimlilik ve bekle-

me modunda enerji kullanm standartlar ortaya konmaldr.

Bu standartlar tercihen uluslararas lekte olmal ve geni bir kitleye

hitap etmelidir. Standartlarn hzla gelien teknolojiye ayak uydurmas,

gerektiinde gncellenmesi ve uyulmad takdirde cezalarn uygulanmas

verimli bir strateji iin nemlidir. Ayrca beyaz eya ve ofis cihazlarnda

enerji verimlilii etiketlendirme sistemi getirilmelidir.

Kargo ve yolcu tatlar iin minimum enerji verimlilii

standartlar ortaya konmaldr.

Kargo ve yolcu tatlar iin iddial ve balayc enerji verimlilii veya

emisyon standartlarnn uygulamaya konulmas, ulam sektrnde ener-

ji kullanmn azaltmada etkili olacaktr. Eer aralar iin maksimum bir

deer belirlenirse veya ok enerji kullanan aralara yksek vergi uygula-

nrsa, enerji kullanm daha da azaltlabilir.

Teknolojik ibirlii ve uluslararas programlarda enerji

verimliliine ncelik verilmelidir.

Enerji verimlilii, tm ekonomik faaliyetlerin planlanmasnda gz nnde

bulundurulmal, yeni teknolojik ibirlikleri kapsamnda ele alnmaldr.

Sanayi sektrnn enerji verimlilii salayan teknolojileri

devreye sokarak kullanmas salanmaldr.

Sanayi sektrnde faaliyet gsteren irketlerin enerji verimlilii salayan

teknolojileri uyarlamas iin gerekli tevik mekanizmalar oluturulmaldr.

16- Kirleten der prensibi havaya salnan sera gaz miktar bana belirlenen belli bir verginin denmesi eklinde iler.

22

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 23

Evlerde enerjiyi verimli kullanmak iin...

Emisyonlarn azaltlmasnda, evlerde tketilen enerjinin nemli bir pay

bulunur. Evlerde harcanan enerji, Trkiyedeki toplam enerji tketi-

minin yzde 13n oluturur. Evlerde enerji tketiminin azaltlmas,

hem iklim deiikliiyle mcadelede, hem de masraflarn drlmesi

iin gereklidir.

Yaplan aratrmalar, binalarn atlarndan yzde yedi, d duvarlarndan

yzde 40, demelerinden yzde alt, pencerelerinden yzde 30 ve

kaplarndan yzde 17 orannda s kayplar gerekletiini gsterir.

Konutlarn yalnzca yzde 14nde merkezi stma sisteminin bulunduu;

yzde 10unun atsnda s yaltmnn olduu ve yzde dokuzunun ift

cam olduu yine aratrmalar tarafndan ortaya karlmtr.

Evlerde kullanlan enerjinin yaklak yzde 20si elektrikli ev aletleri

tarafndan tketilir. Enerji verimli ev aletlerinin kullanm bu tketimi

en az dzeye ekebilir. Elektrik leri Etd daresine gre; ev ii elek-

trik tketiminde ilk sray yzde 30luk payla buzdolab alr. Buzdolabn,

yzde 28 ile aydnlatma takip ederken, elektrikli frnlar yzde 10 ile

nc sradadr. Televizyon, ortalama bir ailenin elektrik tketiminde

yzde 10, amar makinesi yzde yedi, bulak makinesi yzde yedi, t

yzde drt, elektrikli sprgesi yaklak yzde iki ve sa kurutma maki-

nesi yzde iki paya sahiptir.

Aadaki neriler hem ev ii enerji tketimini azaltmakta, hem de enerji

masraflarnzdan tasarruf etmekte yararldr:

Ampulleri, enerjiyi verimli kullanan ampullerle deitirin. Hem am-

pulleriniz daha uzun sre dayanacak hem de elektrik masraflarnz

azalacaktr. Akkor telli lambalarn yerine kullanlan KFLler (Kompakt

Fluoresan Lamba) yzde 80lere varan enerji tasarrufu salayabilir. 60

watt deerinde bir akkor telli lambay 11 watt deerinde bir kompakt fluo-

resan lambayla deitirdiinizde, ylda 20 kg karbondioksitin atmosfere

salmn nlemi olursunuz17.

Enerji verimlilii salayan elektronik aletler ve aydnlatma sistemleri

(A+ makineler, tasarruflu ampuller) kullann. Kullanacanz ev aletleri-

ni satn alrken yalnzca fiyat olarak deil, enerji tasarrufu asndan da

deerlendirin. Evlerde kullanlan enerjinin yaklak yzde 20sinin elek-

trikli aletler tarafndan tketildiini unutmayn. Enerji verimlilii yksek

bir ev aletine ilk bata daha fazla cret demi olarabilirsiniz. Bununla

birlikte, cihazn kullanm mr boyunca salayaca enerji tasarrufu

sayesinde dediiniz para size geri hzla geri dnecektir . Enerji verimlilii

yksek olan ev aletlerini tercih etmenizin bir baka nedeni, yksek verimli

ve dk verimli aletler arasndaki yzde 60n zerinde enerji tketimi

fark olmasdr. Ayrca, elektrikli cihazlarn gnlk kullanm oranlar toplam

tketim zerinde olduka etkilidir18. Her evde lambann deitirilmesi, iki

Keban Baraj byklnde santral yatrmn amorti edebilir19.

Odadan ayrlrken lambalar kapatn. Aile bireylerinin odadan ayrlr-

ken lambalar kapatmalarn hatrlatacak notlar konmas faydal olacaktr.

Bina aydnlatmas iin sensrl sistemleri tercih edin.

17- Heinrich Bll Stiftung Dernei, Enerji Verimlilii Teknik Kitapk, stanbul:200818- Elektrik Mhendisleri Odas, http://www.emo.org.tr/ekler/a58b38c06d81193_ek.pdf19- Elektrik leri Etd daresi web sitesi, http://www.eie.gov.tr/

24

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 25

Ders alrken veya kitap okurken tm klar amak yerine kk bir

lamba kullann.

Gn ndan mmkn olduunca faydalann. Odalar doal aydnlk

avantajn daha iyi kullanacak ekilde dzenleyin.

Daha fazla a ihtiya duyulan blmlerde, ok sayda dk gl

lamba yerine daha yksek gl tek bir lamba kullann.

Eer kullanmyorsanz, elektrikli cihazlarnzn filerini prizden

karn. Elektrikli cihazlarn (arj aleti, televizyon, DVD oynatc, bilgi-

sayar, mzikalar) fii takl olduu srece g harcar.

iniz bittiinde televizyon, video oyunu, bilgisayar, mzik seti gibi

elektrikli cihazlarnz dmesinden kapatn. Cihazlar, kumandadan

kapatlmas halinde, bekleme konumunda (stand-by) enerji tketmeye

devam eder. Harcanan enerji, yaklak olarak cihazn alrken tkettii

enerjinin yzde bei kadardr. ABDde yaplan bir aratrmaya gre,

evsel elektrik tketiminin ortalama yzde bei, bekleme konumundaki

aletlerden kaynaklanyor. Bu rakam yzde bire dtnde, elektrik

tketiminde gerekleecek azalma, kmrle alan 17 yeni enerji san-

tralinin kurulmasn engelleyebilir20.

Sa kurutma makineleri ok fazla elektrik tketir. Sa kurutma maki-

nelerinin 15 dakika almas 75 wattlk bir lambann saat boyunca

yanmasna e deerdir. Dikkatli kullanmla yzde 10 enerji tasarrufu

yaplabilir.

Ev aletleri ve/veya beyaz eya satn alrken enerji verimli rnleri tercih

edin. Yeni nesil rnler ok daha az enerjiyle ok daha fazla i yapar. Gn-

mzde A enerji snf bir buzdolab, 1990l yllara gre yzde 75, amar maki-

neleri 1980li yllarda kullanlan modellere gre enerjide yzde 44 ve suda

yzde 62 tasarruf salar. Ayn ekilde; bulak makineleri 1980li yllarda

tkettii elektrik miktarn yarya, su tketimini ise te bire dmtr21.

lkemizde enerjinin yzde 26s snma amal kullanlr. Oda scakln

bir derece drrseniz, evinizin snma masraf yzde 10 azalacaktr.

Apartmanlarn yaltmnn iyiletirilmesi enerji verimlilii asdan ok

nemlidir. Isnma iin kullanlan enerjinin te biri yaltm yetersiz olan

blgelerden kaar. Evlerde kullanlan kalorifer peteklerinin arkalarna

konulacak yaltm malzemeleri kolay, ucuz ve etkili yaltm salar22.

Pencerelerinizde iki ya da katl cam kullann. Tek caml pencereler-

de s kayb yzde 20dir. ift cam kullanarak bu kayp yarya indirilebilir.

Trkiyede 1970lerden beri kullanlan bu teknikte, iki cam arasna hapse-

dilen kuru ve durgun hava sayesinde bina ssnn da ka yaklak ola-

rak yzde 50 azaltlabilmektedir23. 12 mm aralkl ift cam, tek cama gre

s kaybn yar yarya azaltr. ift camlarda, camlar aras boluun argon

gibi iletkenlii dk gazlarla doldurulmas s kaybn daha da azaltr24.

AB lkelerinde ift cam kullanm minumum yzde 50 oranndadr. Dani-

marka ve rlandada bu oran yzde 80e, Finlandiya ve svete ise yzde

100e kar.25

Evlerde inaat aamasndan balayarak s yaltm ve enerji

verimliliini salayn.

Yaz aylarnda odanzn perdesini veya gneliini kapal tutun, bylece

odanz daha serin kalacaktr.

K aylarnda perdelerinizi kapal tutun. Gndzleri, gne n dorudan

alan perdeleri ak tutun. Radyatrlerin s akna engel olacak ekilde uzun

perdeler kullanmayn, radyatrleri mobilyalarn arkasna saklamayn.

20- Brown, L. Plan 3.0, Uygarl Kurtarmak iin Harekete Gemek, Earth Policy Institute ve Tema Vakf, stanbul:200821- Makine Mhendisleri Odas, Dnyada ve Trkiyede Enerji Verimlilii Oda Raporu, 2008

22- Elektrik Mhendisleri Odas, http://www.emo.org.tr/ekler/a58b38c06d81193_ek.pdf 23- a.g.e.24- Heinrich Bll Stiftung Dernei, Enerji Verimlilii Teknik Kitapk, stanbul:200825- Makine Mhendisleri Odas, Dnyada ve Trkiyede Enerji Verimlilii Oda Raporu, 2008

Buzdolab

Aydnlatma

Elektrikli frn

Televizyon

amar makinesi

Bulak makinesi

t

Elektrik sprgesi

Sa kurutma makinesi

30

28

10

10

7

7

2 24

26

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 27

K aylarnda binalarnzn kaplarn ak brakmayn.

Kullanlmayan odalar dk sda tutun. Soumu odalar stmak, bu

odalar srekli olarak dk bir sda tutmaktan daha fazla enerji harca-

masna neden olur.

Kazan, s pompas, klima gibi cihazlarnzn filtrelerini temizletin ya da

deitirin.

Uzun sreli banyo yapmak yerine du yapmay tercih edin. Banyo yap-

mak yerine du almak, yzde 30a yakn enerji tasarrufu demektir. Dk

debili du balklarn tercih edin. Drt kiilik bir ailede herkes gnde be

dakikalk du alsa, haftada 2.500 litreden fazla su kullanlr. Bu miktar,

su akn yzde 50 veya daha fazla azaltrken yeterli su tazyiki salayan

du balklar kullanarak yarya indirebilirsiniz. Bu sayede sera gaz emis-

yonunu ylda 135 kilogramn zerinde azaltabilir, su ve elektrik giderleri-

ni drebilirsiniz.

Su tasarrufu salayan banyo ve mutfak rnlerini kullann.

Scak suyunuzu 60Cye kadar stn.

Buzdolabnz 3-5C aralnda altrn.

Buzdolabnn kapan ak tutarak ne alacanz buzdolabnn nnde

dnmeyin. Amadan nce ne alacanz dnn, daha sonra ihtiyacnz

olan alp kapan tekrar kapatn.

amar makinenizi 30Cde altrn ve kurutma makinesi kullanmak

yerine amarlarnz asarak kurutun.

Scak su deponuzu ve borularnz yaltm malzemesiyle kaplayn.

Evinize, gne enerjisi kullanan scak su sistemi monte edin. Elektrikli

termosifonla stlan her 13 litre su, yaklak bir kilo sera gaz emisyonuna

neden olur. Gne enerjisi ile alan scak su sistemleri her yl 2,5 tonun

zerinde karbondioksit emisyonunun olumasna engel olur.

pleri geri dnme uygun olarak ayrtrn. Alminyum bir kutu-

nun geri dntrlmesi, yeni bir kutu yapmak iin gereken enerjinin

sadece yzde beiyle mmkndr. Cam rnlerin geri dntrlmesi

yzde 50 daha az enerji gerektirir. Geri dntrlen her bir ton kat,

yzde 60 enerji tasarrufu salayarak 17 aa ve 26.500 litre suyu kurtarr;

27 kg hava kirliliinin nlenmesini salar26.

Ambalaj fazla rnlerden kanarak gereksiz atklar azaltn.

Doaya duyarl firmalara ynelin ve doa dostu rnleri tercih edin.

Aylk faturalarnz toplayn. Elektrik ve doal gaz faturalarn ayrn

ve en yksek gider ksmn belirleyin (snma, aydnlatma vb). Tasarruf

plannz buna gre ayarlayn.

Ara kullanrken gereksiz olarak gaza basmak ve fren yapmak yzde

be daha ok yakt tketimi demektir. Saatte 120 km hzla giderken, 105

kmdekinden yzde 15 daha fazla yakt harcarsnz.

26- Mckay, K., Bonnin J., Dnyay Kurtarmak in, National Geographic Society:2008

28

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 29

yerlerinde enerjiyi verimli kullanmak iin...

Bilgisayarlar gece ak kalyor mu?

Monitrler le tatilleri gibi kullanlmadklar zamanlarda kapatlyor mu?

Halen geleneksel akkor amplleri mi kullanyorsunuz?

Lambalar, elektrik donanmlar ve tavan klar temiz mi?

Kullanmadnz odalarda klar kapatyor musunuz?

Gne varken klar kapatyor musunuz?

Termostatlar alyor mu, en dk dereceye gre mi ayarland?

Pencerelerden ve kaplardan szan souk hava ak var m?

Pencereler ve kaplar stma sistemleri alrken ak m duruyor?

Kullanlmad zaman pompalar, fanlar ya da komprese edilmi hava

kapatlyor mu?

Eer bunlardan herhangi bir tanesini tespit ediyorsanz harekete gein.

Yeil Ofis Program, kurum/kurulularn pratik ve uygulanabilir kaynak

ynetimiyle, atklarn ve maliyetlerini azaltarak, evreye etkilerini en

az dzeye ekmeyi amalar. Tasarruf hedeflerine ulamak ve irketin

evreyle ilgili giriimlerinin tutarl, somut, llebilir ve gerek olmasn

salamak iin programn nerdii uygulamalar yerine getirmek gerek-

mektedir. Buna gre irketin, her yl aada belirtilen konularn en az

tanesinde iyiletirmeye gitmesi ya da en azndan mevcut durumu

korumas Yeil Ofis Programnn getirdii bir kouldur.

Enerji Tasarrufu

Ofis Binas

Aydnlatma

Ofis Ara ve Gereleri

Ulamn evre zerindeki Etkilerinin Azaltlmas

yerine Ulam

Seyahatleri

Malzemelerin Verimli Kullanm ve Atk retiminin Azaltlmas

evre Dostu Tketim Kararlar

Kt Tketimi

Malzemelerin Verimli Kullanm

Atk Ynetimi

Yeil Ofis evre Ynetimi ProgramYeil Ofis Program, WWFin Finlandiyada 1999da balatm oldu-

u ve bugn dnyada 100den fazla ofiste uygulanan bir evre yne-

timi programdr. Yeil Ofis Program, WWFin dnyada yrtt a-

lmalarn temelini oluturan iklim deiiklii ile mcadele konusunda-

ki stratejik yaklamnn bir paras niteliindedir. Program, iklim dei-

iklii ile mcadele konusunda karbon emisyonu bata olmak zere

enerji tasarrufu, yenilenebilir kaynaklar, doal kaynaklarn bilinli kul-

lanm ve yaam tarznn deimesi konularnda ofis uygulamalarn-

da deiim yaratmay ve alanlarda farkndalk yaratmay amalar.

Yeil Ofis evre Ynetimi Program WWF Finlandiya tarafndan yeni

bilgilere ve teknolojik gelimelere paralel olarak srekli olarak geliti-

rilmekte ve gncellenmektedir. Yeil Ofis Programnn Trkiyedeki

uygulamalar da ayn ekilde WWF-Trkiye tarafndan lke koullar-

na uygun biimde gelitirilir.

Yeil Ofis Program; irketin ofisteki kaynak kullanmnnn sistematik

bir deerlendirmesini gerekletirir, olas tasarruf kriterlerini belirler,

irketin doa korumaya ynelik almalarnda gsterdii ball a-

lanlarna, i ortaklarna ve mterilerine ek bir deer olarak duyurur.

30

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 31

Aadaki neriler ofisinizde hem enerji tketiminizi azaltmanza ve hem

de enerji masraflarnzda tasarruf etmenize yardmc olacaktr:

Ofis Binas

Ofiste kullanlan enerjinin mmkn olduunca yenilenebilir kaynak-

lardan alnmasn salayn.

Binadaki stma ve klima cihazlarnn durumunu ve bunlarn stma ve

soutma ayarlarn kontrol edin.

Istma, su tesisat ve klima/havalandrma sistemleriyle ilgili yenileme

ve iyiletirme ilemlerini gerekletirin.

Ofis scakln kn 18-20C, yazn ise 24Cde tutun.

Klimalar dorudan gne almayan yerlere yerletirin.

Kn kap ve pencereleri gerekmedike kapal tutarak kaloriferleri ksn.

Radyatrlerin stn rtmeyin ve gereksiz s kaybndan kann.

Yeni beyaz eya satn alnrken enerji verimliliinin n plana kt

cihazlar tercih edin.

Musluklarda ve dularda su tasarrufu salayan conta gibi malzemele-

rin kullanmn yaygnlatrn.

Aydnlatma

yerinizin mmkn olduunca gn yla aydnlanmasn salayn.

Her i ortam iin doru tip ve byklkte aydnlatma kullann.

(rnein; 150 Wattlk bir ampul iki adet 75 Wattlk ampulden daha fazla

k verir ve daha verimlidir.)

Elektrik ampullerini kompakt floresan lambalarla veya enerji tasar-

ruflu ampullerle deitirin.

Aydnlatma hizmetinin ayarlanabilmesi iin harekete duyarl detektr-

ler ve zamanlama cihazlar tahsis edin.

Geni alanlarn aydnlatlmas ayn elektrik dmesine balysa, bu

alanlar birka ayr dmeden aydnlanacak ekilde blmlere ayrn.

saatleri dnda, gvenlik haricindeki aydnlatmay devreden karn.

Ofis Ara ve Gereleri

Ofis iinde kullanlan elektrikli aletlerin (bilgisayar, fotokopi, yazc,

kahve makineleri gibi) enerji verimliliini salayan konumlarn kon-

trol edin.

Ofisin kesintisiz almas ve stma/soutma amacyla kullanlan ve

enerji tketimi yksek cihazlarn (jeneratr, kesintisiz g kayna, klima

vb) verimli altklarn dzenli kontrol edin ve tketim artlarnda ge-

rekli bakm ve deiimlerin yapn.

alanlar, bilgisayarlarn kullanmadklar durumda daima kapal

(stand-by deil) tutmalar konusunda bilgilendirin. Bir saatten fazla ofis

dnda olunaca durumlarda bilgisayar ekrann, iki saatten fazla ofis d-

nda olunaca durumlarsa ise bilgisayar tamamen kapatn.

Donanm satn almalarnda enerjiyi verimli kullanan cihazlar ter-

cih edin. Ofis bilgisayar donanm yenilenirken, masast ve dizst

bilgisayarlarn dk enerji tketimine sahip bileenlerden (ilemci,

bellek, disk, ekran, g kayna vb) olumasna dikkat edin.

Geceleri, elektrikli ofis cihazlarnn kapatlmas iin zamanlama

cihazlarn devreye sokun.

Cep telefonlarnn arj aletleri, arj etme ilemi tamamlandktan sonra

bile akm ekmeyi ve enerji harcamay srdrr. Telefonlar arj ettikten

hemen sonra arj aletini prizden karn.

yerine ulam

alanlara ulamn evre zerindeki etkisi hakknda bilgi verin.

alanlara servis hizmeti salayn.

alanlarn kullandklar servis aralarnn mmknse yeni aralar

olmasn, bakmnn dzenli aralklarla yaplmasn salayn.

seyahatleri

Gerekli tehizat telefon, internet ve video konferans yapacak ekilde

dzenleyin ve alanlar eitin.

irket faaliyetlerinin ve i seyahatlerinin neden olduu karbon emisyo-

nunu offset edin27.

alanlar, i seyahatlerinde toplu tama aralarn kullanmalar iin

tevik edin.

alanlarla, doa dostu ara kullanma yntemlerini paylan.

irket aralar yenilenirken az yakt harcayan aralar tercih edin.

evre dostu tketim kararlarnn alnmas

Birden fazla cihaz yerine ok amal bir kopyalama makinesi aln

(fotokopi, yazc, faks bir arada).

Kiisel yazclar yerine a yazcs kullann.

Yazc ve fotokopi cihazlar iin yeniden doldurulabilen mrekkep

kartular aln.

Geri dnml kt kullann.28

FSC logolu kt rnleri kullann.29

Geri dnmle kazanlm malzemelerden retilmi bro malze-

meleri kullann.

PVC (poli vinil klorr), vb yksek miktarda klor ieren tehlikeli

kimyasallarn kullanld malzemelerin tercihini azaltn.

Plastik bardak, atal, tabak, poet vb kullanmn mmkn

olduunca azaltn.

27- irketin karbon emisyonu, WWF-Trkiye ile i birlii iinde oluturulacak offset programna katlarak azaltlabilir. Bu konuda ayrntl bilgiyi WWF-Trkiyeden alabilirsiniz.28- WWF, geri dnmle kazanlm ya da sertifikal kt kullanlmasn nermektedir. Tedarikinizden doa dostu rnler talep edin.29- FSC: Forest Stewardship Council; WWF tarafndan kurulan ve srdrlebilir ormanclk uygulamalarn tevik eden uluslararas bir konseydir. Daha fazla bilgi iin WWF-Trkiye ile temasa gein.

32

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 33

arj edilebilir pilleri kullann.

Temizlik rnleri satn alrken, konsantre ve doada znen rnler

olmasna dikkat edin.

Kt tketiminin azaltlmas

Dijital veri ynetimi kullann.

Yazcnn ve fotokopi makinesinin yanna ve toplant odas gibi ortak

alanlara geri kazanm sepetleri yerletirin ve toplanan ktlarn atk kt

toplama merkezlerine dzenli olarak gnderilmesini salayn.

Fotokopi ve yazclarda kdn iki yzn de kullann.

Yayn ve brorleri kt kopyalar yerine elektronik formatta oaltn.

Bror ve dier yaymlarn bask miktarnn ihtiyac amamasna dikkat edin.

Antetli ktlarda ve rapor formlarnda basl alann mmkn

olduunca verimli bir ekilde kullanlmas iin bu alanlar yer kaplamaya-

cak ekilde tasarlayn.

Bankaclk ilemlerinde internet ubelerinin kullanmnn tevikiyle

gereksiz kt tketimini ve zaman kaybn nleyin.

Mterilere, i ortaklarna vb ynelik ylba ve bayram hediyelerinde

geri dnml ambalaj kullann.

Yeni yl ve bayram tebriklerinde online kartlar kullann.

Malzemenin verimli kullanm / Atk retiminin azaltlmas

rnleri mmkn olduunca hafif ve doa dostu paket malzemesi

iinde byk koliler halinde sipari verin.

irket toplantlarnda ve etkinliklerinde tek kullanmlk tabak ve bar-

dak kullanmayn.

Seminerlerde kullanlan isimlikleri tekrar kullann.

Atklarn ayrtrlmas ve geri kazanmnn yaygnlatrlmas

Atk mevzuatn ve geri dnm olanaklarn inceleyin.

Gerekli atk ayrtrma niteleri temin edin.

eitli p bidonlarnn yanna ve grlebilir yerlere atk ayrtrma

talimat yerletirin.

Kt, cam, metal, plastik ve pil atklarnn ayr ayr toplanmas iin

gerekli dzenlemeleri yapn.

Kullanlm bro ve mektup malzemelerinin geri kazanm iin gerekli

dzenlemeleri yapn.30

Elektrikli ve elektronik cihazlarn uygun bir ekilde bertaraf edilmesini salayn.

Yazc ve fotokopi cihazlarnn kartu ve tonerlerinin geri dnm

iin gerekli dzenlemeleri yapn.

Bilgisayar, fotokopi makinesi, yazc gibi eski elektronik eyalar

ihtiyac olan kurumlara ve okullara balayn.

30- Geri dnme uygun bro malzemeleri arasnda; dosyalar, klasrler, dergi klasrleri, plastik evrak klasrleri ve kalemler yer alr. Yeniden kullanlabilecek posta malzemesi arasnda iyi durumda olan zarf, paket ve ambalaj katlar bulunur.

34

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 35

WWF-Trkiyenin Enerji Politikalar Gr

WWF-Trkiye; enerjide uzun vadeli ve kalc zmleri destekleyici politikalar tevik eder.inde bulunduumuz ada, fosil yaktlardan ya da nkleer enerjiden

daha ucuz ve evre dostu rzgr, gne ve jeotermal gibi alternatifler mev-

cuttur. Bu potansiyeli deerlendirmek iin yeni teknolojileri gelitirmek

ve destekleme mekanizmalar oluturmak gerekir. Btn sektrlerde

enerji verimliliini salamaya ynelik nlemler srdrlebilir bir enerji

geleceini temin etmekte kilit rol oynar.

WWF-Trkiye; ebeke sistemlerinin iyiletirilmesini ve restorasyonunu talep eder.Yenilenebilir enerji kaynaklarn eitlendirmek ve bu potansiyeli geni

kesimlere ulatrmak iin elektrik ebekelerinin yeniden yaplandrlmas

gereklidir. Depolama altyapsn gelitirmek maliyetli olduu iin, bu

konuda yeni politik almlar gelitirilmelidir. Uzun vadedeki yararlar

dikkate alndnda bu i iin balangta yaplacak yatrmn maliyetine

dedii grlecektir.

WWF-Trkiye; yeniliki yaklamlar ieren byk lekli projelerin devreye sokulmasn nerir.Yenilenebilir enerji teknolojileri gnmzde fosil yaktlardan daha pahal

olsa da byk bir potansiyele sahiptir. Geni lekli gne ve rzgr

parklarnn maliyeti drlebilir: Bylece geni kesimlere yenilenebilir

enerji salanabilir. Doann kendini yenileme kapasitesi iinde, doru

uygulandnda doay kirletmeyecek olan yenilenebilir enerji daima

mevcut ve elde edilebilir olacaktr.

WWF-Trkiye; lkeler arasnda teknolojik i birliinin ve gelimekte olan lkelere destein nemine inanr.Avrupa Birlii, Amerika Birleik Devletleri, in ve Hindistan gibi lkeler

yenilenebilir enerji teknolojilerine yatrm yaparken; Afrika, Latin Ameri-

ka, Uzak Dou ve Orta Dou ise bu konuda geri planda kalmaktadr. Bu

nedenle, iklim deiikliine neden olan sera gazlarnn byk blmn

salan gelimi lkelerin, kresel snmada tarihi sorumluluu olmayan

Trkiye gibi gelimekte olan lkelere teknoloji transferi konusunda fon

salamas gerekir. Bu fonlarn oluturulmas ve datm Kyoto Pro-

tokol ya da Birlemi Milletler klim Deiiklii ereve Szlemesi

mekanizmalarnca ak ve net biimde belirlenmelidir.

WWF-Trkiyeye gre; yenilenebilir enerji ve doa korumann birlikte dnlmesi gerekir. Yenilenebilir enerjinin yaygnlamas; fosil yaktlara dayal enerji arznn,

evresel sorunlarn ve iklim deiikliine neden olan sera gazlarnn

byk lde azaltlmasn salayacaktr. Bununla birlikte; yenilene-

bilir enerji teknolojilerinin gelitirilmesi ve yaygnlatrlmas srecinde

biyolojik eitliliin korunmas ilkesinden dn verilmemesi, korunan

alanlarn ve doal varlklarn srdrlebilirliinin tehlikeye atlmamas

ok nemlidir.

36

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 37

Kaynaklar

14. Uluslararas Enerji ve evre Teknolojileri Sistemleri Konferans

Bildiriler Kitab, 2008. stanbul.

Akademiler Aras Konsey, 2008. Gelecein Srdrlebilir Enerjisine

Doru Yolu Aydnlatalm, Ankara.

Brown, L. 2008. Plan 3.0, Uygarl Kurtarmak iin Harekete Gemek,

Earth Policy Institute ve Tema Vakf, stanbul.

Copoui, R. 2010. Energy Efficieny: The Shortest Route to a Stronger

Future. stanbul.

engel, Y. ve dierleri, 2009. Enerji Verimlilii Kltr ve Tasarrufun

Gc, ICCI 2008 Bildiriler Kitab, stanbul.

Dnya Enerji Konseyi Trk Milli Komitesi, 2009. Trkiye Enerji

Raporu 2009, Ankara.

Dnya Enerji Konseyi Trk Milli Komitesi, Trkiye Enerji Raporu 2009.

Enerji Verimlilii Farkndalk Bror, 2008. Heinrich Bll Stiftung

Dernei, stanbul.

Enerji Verimlilii Strateji Belgesi 2010-2023.

Enerji Verimlilii Teknik Kitapk, 2008. Heinrich Bll Stiftung Dernei,

stanbul.

International Energy Agency, 2010. Energy Efficiency Governance

Handbook. Paris.

International Energy Agency, 2010. Key World Energy Statistics. Paris.

International Energy Agency, 2010. World Energy Outlook 2010. Paris.

Keskin, T. 2000. Trkiyede Enerji Verimlilii ve Trkiyenin

Potansiyeli, Dnya Enerji Konseyi Trk Milli Komitesi 8. Enerji

Kongresi in Tebli, Ankara.

Mckay, K., Bonnin J. 2008. Dnyay Kurtarmak in, National

Geographic Society.

T.C. evre ve Orman Bakanl.2007. Trkiye 1. Ulusal Geri Bildirimi,

Ankara.

T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl Elektrik leri Genel

Mdrl, Enerjini Boa Harcama.

TEVEM, ENVERDER. 2010. Iconomy, Trkiye Enerji ve Enerji

Verimlilii almalar Raporu Yeil Ekonomiye Gei. stanbul.

Uluta, F. 2010. Enerji Verimlilii ve Temiz retim.

WWF International. 2007. Ecofys, Making Energy Efficiency Happen:

From Potential to Reality, Hollanda.

WWF-Trkiye. 2009. klim zmleri 2050: Trkiye Vizyonu, stanbul.

http://www.aceee.org/energy/effact.htm

http://www.emo.org.tr

http://www.enerji.gov.tr

http://www.enver.org.tr

http://www.greenpeace.org.tr

http://www.panda.org

http://www.wwf.org.uk

38

Ene

rji V

erim

lilii

ve

klim

De

iik

lii

WWF-TrkiyeTek Dnya Geleceine

Enerjiyi daha az tketerek, retimimizi artrmamz mmkn

Dnyann en byk doa koruma kurulularndan WWFnin lkemizdeki

temsilcisi olan WWF-Trkiye; deerli doal yaam alanlarn ve canl tr-

lerinin koruyarak, insann doadaki ayak izini azaltmay ve lke apnda

bir deiim yaratmay amalar.

WWF-Trkiyenin vizyonu: Yeryznde herkes Trkiyedeki insanlar

gibi yaasayd, dnyamz bize yetmeyecek, bir gezegene daha ihtiyacmz

olacakt. WWF-Trkiyenin vizyonu; Trkiyenin doayla uyum iinde

yaayan bir lke olmas, bu lkenin insanlarnn Tek Dnya Geleceinde

yaamasdr.

WWF-Trkiyenin misyonu: WWF-Trkiye, yeryznn doal evresinin

bozulmasnn durdurulmas ve insanlarn doayla uyum iinde yaad

bir gelecek kurulmas iin alr. Bunun iin WWF-Trkiye;

Biyolojik eitlilii korur.

Yenilenebilir doal kaynaklarn srdrlebilir kullanmn destekler.

Kirliliin ve ar tketimin azaltlmasn salamaya alr.

WWF-Trkiye almalarn lkemizin doasnn korunmas, yaam

biimimizin deimesi ve iklim deiikliiyle mcadele olmak

zere ana bileende yrtr. lkemizin doasn korumaya ynelik

almalarda biyolojik eitlilik asndan nemli bayrak trler ve alan-

lar ele alnr. Yaam biimimizin deimesi birbiriyle balantl iki

amaca hizmet eder. Doal kaynaklarmzn aklc kullanm ve tek dnya

gelecei diye zetlenen ekolojik ayak izimizin azaltlmas dncesinin

hayata geirilmesi bu kapsamda yer alr. klim deiikliiyle mcadelede

WWF-Trkiye; lkemizin Kyoto ve sonrasndaki srete etkili admlar

atmas; enerji verimlilii ve yenilenebilir enerji hamleleriyle dk kar-

bon ekonomisine sahip olmas iin alr.

Aydnlatmann kresel maliyeti ylda 230 milyar ABD $. Ar tketime neden olan eski teknolojilerin modernletirilmesiyle enerjide yzde 60 tasarruf elde edilebilir.WWF Enerji Raporu 2011

Enerji V

erimlilii ve klim

Deiiklii 39

42 Y

ine

Yen

i Yen

iden

Yen

ilene

bili

r E

nerji

Gndelik yaantmzn hemen her annda, enerjiyi verimli kullanmaya ynelik byk bir potansiyel bulunuyor. Enerji verimlilii, tm sektrlerde byk lekli dnmleri zorunlu klyor. Ayn zamanda yeni i imkanlar yaratyor, yeni frsatlar sunuyor. Peki neden erteliyoruz? Dk karbon ekonomisine gei; hem yerel, hem ulusal, hem de kresel lekte, yeni i imkanlar, yeni endstriler, yeni pazarlar ve daha verimli, daha retken ve daha yeil bir ekonomi iin bir balang noktas olabilir. Ar sanayiden ulama, binalardan bireysel tketime kadar geni bir alanda maliyet etkin dnmler ve yeni tasarmlar devreye sokularak enerji tketimi yzde 30 ila 80 arasnda azaltlabilir. Enerji verimlilii nlemleri uzun vadede, emisyonlarn yan sra pahal ve snrl bir kaynak olan benzin ve doal gaz ithalatna bamlln azaltlmas iin en etkin seenektir. Trkiyenin enerji verimlilii ile ilgili atabilecei birok adm bulunuyor. WWF-Trkiye enerji verimliliinin toplumun tm kesimlerince hayata geirilmesi ve ilgili politikalarn etkin bir ekilde uygulanmas iin alyor.

WWF-Trkiye WWF-Trkiyenin misyonu; doal evrenin bozulmasnn durdurulmas ve insanlarn doayla

uyum iinde yaad bir gelecek kurulmasdr.

Bunun iin WWF-Trkiye; biyolojik eitlilii korur,

yenilenebilir doal kaynaklarn srdrlebilir

kullanmn destekler, kirliliin ve ar tketimin

azaltlmasn salamaya alr.

Byk Postane Cad. No: 43-45 Kat: 5

34420 Bahekap, stanbul Tel: 0212 528 20 30

Fax: 0212 528 20 40 info@wwf.org.tr www.wwf.org.tr