Embed Size (px)
Citation preview
ERGONOMİ NİÇİN GEREKLİDİR?
Prof. Dr Emel Özcan
İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi
Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı
Kas İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi
Sağlık ve Verimlilik İçin
Emel Özcan
Emel Özcan
Ergonomi
Bir sistemin diğer elemanlarıyla insanlar
arasındaki etkileşimleri anlamaya çalışan ve
bütün sistem performansını ve insanın refahını
optimum kılacak teori, prensip, bilgi ve yöntemleri
uygulayan bilimsel bir disiplin ve uğraşıdır.
IEA
Dul J, Weerdmeester B. Ergonomi: Ne, Neden, Nasıl? (Yavuz M, Kahraman N, Çev). Ankara: Seçkin Yayınevi,
2007.
.
Emel Özcan
Emel Özcan
Emel Özcan
Niçin Ergonomi?
İş kas iskelet hastalıkları
için risk oluşturur.
Kas iskelet sağlığı ile
performans ilişkilidir.
Ergonominin etkinliği
kanıtlanmıştır.
Yasal gerekliliktir.
Emel Özcan
Kas İskelet Hastalıklarının
Performansa Etkisi
Hareketlilik
Dayanıklılık
Bilişsel kapasite
Konsantrasyon
Duygu durum
Güvenlik
Emel Özcan
Ergonominin Etkinliği
Kas iskelet hastalıklarını ve etkilerini
azaltır
Verimliliği artırır
Yatırımın geri dönüşünü hızlandırır
Emel Özcan
İşe Bağlı Kas İskelet Hastalıklarından
Korunma Programlarının Yarar-Maliyeti
İşveren
Yarar-
Maliyeti
Çalışan
Sayısı
Tasarruf
Doktor
80
12
$ 10.000
Plastik
92
245
$ 810.000
Petrol
145
6200
$ 2.420.000
Eğitim
214
891
$ 600.000
Enerji
288
10.000
$ 3.250.000
Uçak
sanayi
2.220
11.000
$
13.500.000
İnşaat
121
8
$ 100.000
Emel Özcan
Ofiste Ergonominin Etkinliği
RKÇ
Eğitim ve ergonomik sandalye
Ergonomi programı ile 1 yıl sonra tazminat
ödemelerinde %52 azalma
1000 dolar 1 yıl sonra 25.000 ABD Doları
geri dönüş sağlamıştır.
Amick BC et al. (2003) Spine. Dec 15;28(24):2706-11.
Emel Özcan
Çalışmalarımız
Uzmanlık Tezleri
Bilgisayar Kullananlarda Kas İskelet Hastalıklarında Eğitim ve
Egzersiz Programının Etkinliği
Uz. Dr. Şen RASİM ÖMER
Bilgisayar Kullanıcılarında Üst Ekstremite İşe Bağlı Kas İskelet
Hastalıklarında Ergonomi Girişiminin Etkinliği
Uz. Dr. Sina ESMAEILZADE
Hemşirelerde Kas İskelet Hastalıklarında Katılımcı Ergonomini
Etkinliği
Uz. Dr. Tuğba BAYSAK
Emel Özcan
Bilgisayar Kullananlarda Kas İskelet
Hastalıklarında Eğitim ve Egzersiz
Programının Etkinliği
Günde 6 saatten fazla bilgisayar kullanan 50
kişide RKÇ
Bir gruba eğitim, bir guruba 2 ay süreyle eğitim ve
egzersiz uygulandı.
İki ay sonra tedavi grubunda ağrı şiddeti,
fonksiyonel durum, sakatlık, yorgunluk ve
depresyonda farklı iyileşme saptandı.
Sen et al. (2004) J Back Muscu Sys Rehab,17(1), 9-13
Emel Özcan
İşyerinde günde en az 3 saat bilgisayar kullanan
94 bilgisayar kullanıcısı
– Girişim grubu, kontrol grubu
Çok komponentli ergonomi girişimi
– Kapsamlı ergonomi eğitimi
– Ergonomi eğitimi broşürü
– İş istasyonu düzenlenmesi
Altı ay takip
Bilgisayar Kullanıcılarında İşe Bağlı Üst Ekstremite
Hastalıklarında Ergonomi Girişiminin Etkisi: Randomize
Kontrollü Çalışma
Esmaeilzadeh S, Ozcan E, Capan N. Effects of ergonomic intervention on work-related upper extremity
musculoskeletal disorders among computer workers: a randomized controlled trial. Int Arch Occup
Environ Health. 2014 Jan;87(1):73-83.
Emel Özcan
Bilgisayar Kullanıcılarında İşe Bağlı Üst Ekstremite
Hastalıklarında Ergonomi Girişiminin Etkisi:
Randomize Kontrollü Çalışma
Girişim sonrasında çalışma postüründe ve
ekipman yerleştirmelerinde iyileşme
Hastalıkların şiddeti ,süresi ve sıklığında azalma
Verimlilikte artma
Fonksiyonel durumda iyileşme saptandı.
Emel Özcan
Sonuç
Çalışmamızda bilgisayar kullanıcılarında
uygulanan ergonomi girişiminin iş yerindeki
ergonomik risk etkenlerinin ve semptomların
azalmasında etkili olduğu gösterilmiştir
Esmaeilzadeh S, Ozcan E, Capan N. Effects of ergonomic intervention on work-related upper extremity
musculoskeletal disorders among computer workers: a randomized controlled trial. Int Arch Occup
Environ Health. 2014 Jan;87(1):73-83.
Emel Özcan
Emel Özcan
Bilgisayar Kullanıcılarında İşe Bağlı Üst Ekstremite
Hastalıklarında Ergonomi Girişiminin Etkisi: Randomize
Kontrollü Çalışma
Emel Özcan
Hemşirelerde İşe Bağlı Kas İskelet Hastalıklarında
Katılımcı Ergonomi Girişiminin Etkinliği
Prospektif, randomize ve kontrollü çalışma İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesi’nde
500 hemşirede yapıldı. Boyun, sırt ve bel ağrısı olanlar iki gruba ayrıldı. Girişim
grubu, GG; n=40, kontrol grubu, KG; n=40. GG’de yer alan olgulara 8 hafta süren
katılımcı ergonomi girişimi yapıldı. Süreç sonunda 2. değerlendirme yapılarak
sonuçlar iki grup arasında karşılaştırıldı
Bulgular: Girişim sonrasında GG’de yer alan olguların boyun, sırt ve bel ağrısı
şiddetinde azalma, organizasyonel ve fiziksel risk faktörlerine, kötü postüre
maruziyet şiddetinde azalma, bel, boyun, omuz/kol, el/elbilek fiziksel yüklenme, iş
hızı ve stres mazuriyet şiddetinde azalma,,genel fiziksel sağlığa bağlı yaşam
kalitesinde artma, bel ağrısına bağlı fonksiyonel yetersizlikte iyileşme, depresyon
şiddetinde azalma görülürken, genel mental sağlığa bağlı yaşam kalitesinde
iyileşme saptanmadı.
Sonuçlar: Çalışmamızda hemşirelerde uygulanan katılımcı ergonomi girişiminin
iş yerindeki ergonomik risk etkenlerinin, kas iskelet semptomlarının azalmasında
ve fonksiyonel durumun iyileştirilmesinde etkili olduğu saptanmıştır.
Ozcan E, Baysak T, Esmaeilzadeh S, AAPMR congress 2013, USA
Emel Özcan
Başarılı Ergonomi Stratejisi
Yönetici desteği
Çalışanların katılımı
Planın yapılması, uygulanması, kontrolü
Etkin
Süre
Para
Mucizevi Başarı Mümkün Değil!
Emel Özcan
Katılımcı Ergonomi Programı
İş yeri risk değerlendirilmesi
Ergonomi eğitimi
Ergonomik girişim
– Ekipman tasarımı
– Organizasyonel kontroller
Sonuçların izlenmesi
Maliyet/yarar oranının belirlenmesi
Tıbbi yaklaşım
Emel Özcan
Uluslararası Mevzuat
ILO sözleşmeleri
AB Direktifleri
Standartlar
Emel Özcan
Ulusal Mevzuat
6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
KANUNU
– Ekranlı araçlarla çalışmalarda sağlık ve güvenlik
yönetmeliği
– Elle taşıma işleri yönetmeliği vd .
ÇALIŞMA GÜCÜ VE MESLEKTE
KAZANMA GÜCÜ KAYBI ORANI TESPİT
İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ
Emel Özcan
Fiziksel Etkenlere Bağlı Olan
Meslek Hastalıkları
Titreşim sonucu kemik eklem arızaları
Sürekli lokal baskı sonucu artiküler bursaların hastalıkları
Aşırı yüklenme sonucu tendon kılıfı ve periost hastalıkları
Maden ocağı ve benzeri yerlerde meniskus zararları
Fazla zorlanma sonucu vertebra prosesusları yırtılması
Sürekli lokal baskı sonucu sinir felçleri
Kas krampları
ÇALIŞMA GÜCÜ VE MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYBI
ORANI TESPİT İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ, 2008
Emel Özcan
Emel Özcan
İşe Bağlı Kas İskelet Hastalıkları
Risklere maruziyete bağlı olarak gelişebilen
Maruziyetle şiddetlenebilen
Görevleri yerine getirme işlevlerini kısıtlayabilen
meslek hastalıkları
United States Department of Labor.Lost–worktime injuries and illnesses charecterists and resulting
days away from work. 2001.
Emel Özcan
Sıklığı
Yaklaşık % 50
Maliyet 1999 yılı maliyeti 1 trilyon ABD Doları
Olgu maliyeti diğer sakatlanmaların10 misli fazla
Bilgisayarla ilişkili yaralanma ve rahatsızlıkların
kişi başı maliyeti 6000-35 000 ABD dolarıdır
Emel Özcan
Çalışmalarımız
Temizlik işlerinde çalışanlarda bel ağrısı sıklığı %40
Metal işlerinde çalışanlarda KİH sıklığı % 83, bel
ağrısı sıklığı % 65
311 hemşirede prevalans bel ağrısı için %75.7,
boyun ağrısı için % 60,5 ve sırt ağrısı için %76,3
Ozcan ve ark.
Emel Özcan
Prospektif Çalışmalar
Yeni işe alınan haftada 15 saatten fazla
bilgisayar kullanan kişilerin %50‘nden
fazlasında ilk yıl içinde üst ekstremite
yakınmalarının görüldüğü saptandı.
Büyük çoğunluğunda spesifik hastalık belirlendi.
Gerr F et al. (2002) Am J Ind Med. 2002; 41: 221–235
Emel Özcan
Bilgisayar Kullanıcılarında İşe Bağlı Kas İskelet
Hastalıkları Sıklığı ve Risk Etkenleri
307 bilgisayar kullanıcısında sıklık
-Boyun 65%,
-Omuzlar 61%
-Sırt ve bel % 56
-El bilekleri eller 25%
•Ozcan E, Esmaeilzadeh S, Uysal B, Alptekin HK, Cihan C, Issever H. Towards ergonomics in computer users: The
prevalence of symptoms and physical risk factors of work-related musculoskeletal disorders (WMSDs) in Turkey.
International Conference on Computing Systems for Human Benefits, WWCS 21-24 May 2007. Stockholm, Sweden.
Book of Abstracts, p. 85.
Emel Özcan
Çay Tarımında Çalışanlarda Kas İskelet
Hastalıklarının Sıklığı ve Risk Etkenleri
Amaç: Çay tarımında çalışanlarda bel ağrısı ve kas iskelet hastalıklarının
sıklığını, iş ile ilişkisini, etkilerini ve risk etkenlerini belirlemek ve çözüm önerileri
geliştirmektir.
Yöntem: Çalışma Rize Unilever Lipton çay fabrikasına çay tedarik eden
üreticiler arasından çay alım yerlerindeki sayıya ve cinsiyete göre orantılı olarak
rastgele seçilen 405 kişide kendi bildirimli sorgulama anketi uygulanarak
Unileverin yürüttüğü Sürdürülebilir Çay Tarımı Projesinin parçası olarak yapıldı.
Birinci fazda sıklık ve risk etkenlerin belirlenmesi
İkinci fazda katılımcı ergonominin etkinliği
Emel ÖZCAN , Gamze ÇAN, Murat TOPBAŞ, Bekir BULUT, Fizyoterapist Akın BAŞKENT
7. İş Saglığı ve Güvenliği Konferansı, İstanbul 2014
Emel Özcan
Bulgular
Son 12 ayda vücudun herhangi bir bölgesinde ağrılı kas iskelet yakınması olanların sıklığı
%90
En sık tutulan bölgeler bel (%65), sırt (%53.5) ve el bileği-el(%47)
Kas iskelet yakınmaların % 80.5’i iş ile ilgili
%61’ ine tanı konmuş
Yakınımlar nedeni ile % 51.8’i doktora başvurmuş
% 29’u işini aksatmış
%79,5’inin herhangi bir psikososyal yakınması var
Çay toplamada katılımcıların %96.ı bel, sırt ve el bileği için riskli kötü pozisyonda ve
sürede çalışıyor
Belde kötü postürde çay toplama ile dirsek, kalça ve uyluk ve ayak bileği ağrısı, tek
tekerlekli araba ile çay taşıma ile el bileği, kalça ve uyluk ve diz ağrısı arasında anlamlı ilişki
var.
Ergonomi eğitimi, çalışma koşullarının,ekipmanın ve materyalin ergonomik
iyileştirilmesini ve egzersizleri kapsayan katılımcı ergonomik girişimlerin sorunların ve
etkilerinin azaltılmasında yararlı olacağını düşünüyoruz.
Emel Özcan
Emel Özcan
Risk Etkenleri
PSİKOSOSYAL
KİŞİSEL
FİZİKSEL ve
ERGONOMİK
ÇEVRESEL
Risk Etkenleri
Emel Özcan
Endüstride Ergonomik Riskler
Emel Özcan
Ofiste Ergonomik Riskler
Emel Özcan
Psikososyal ve Organizsyonel
Risk Etkenleri
Yüksek talepler
Düşük iş kontrolü
Zaman baskısı
Yüksek iş stresi
Emel Özcan
Hızlı Maruziyet Değerlendirme (HMD)
Quick Exposure Checklist (QEC)
1998’de Li ve Buckle tarafından İngiltere’de Surrey University, Robens
Health Ergonomics Center’de geliştirilmiş
• 2003’de Woods, David ve Buckle tarafından yeniden gözden geçirilerek iyileştirilme çalışmaları yapılmış
• Kullanımı kolay, puanlama ile ölçebilen, farklı işlerde uygulanabilen
• Geçerliliği, güvenirliliği gösterilmiş
• Çalışanın aktif katılımını sağlayan
• Türkçe adaptasyonu ve güvenilirliği çalışılmış
• Rehber hazırlanmış bir yöntemdir
Emel Özcan
Kullanılabildiği İşler
• Elle taşıma
• Tekrarlamalı
• Statik ve dinamik
• Ayakta ve oturarak
• Düşük yada yüksek dikkat gerektiren
Li, G ve Buckle, P., HSE Books, 1999
David ve ark. HSE Books, 2005
Emel Özcan
Çalışana ve Gözlemciye ait
Bölümler
Kas iskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi
Emel Özcan
HMD Puanları
Bel
Omuz/kol
Bilek/el
Boyun
Vücut postürü
Tekrarlama
Ağırlık
Süre
Uygulanan kuvvet
Görsel dikkat
Titreşim
Stres ve
İş hızı
Taşıt kullanma
Emel Özcan
Marruziyet Seviyesi
6+6+6+6+6=30
Emel Özcan
Türkçe Uyarlamasının Güvenirliği
• Temizlik işlerinde çalışan 200 kişi arasından
randomizasyon ile seçilen 28 çalışanda
gerçekleştirildi.
• Test tekrar test güvenilirliği orta- iyi bulundu.
• Rehber geliştirilerek Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığının desteği ile yayınlandı .
Emel Özcan
Emel Özcan
Emel Özcan
İTF / Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD
Kas İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi
Amaç:
İKİH ve sonuçlarını engellemek
– Araştırma yapmak
– Ergonomi programları
oluşturmak
– Ergonomi bilinci oluşturmak
Emel Özcan
Kas İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi
Çalışma Programı
Poliklinik
İşe özgü rehabilitasyon
İş yeri risk etken değerlendirilmesi
Ergonomi eğitimi
Ergonomi programı oluşturma
Araştırma
Emel Özcan
Düzenlenen Kurslar
Kas İskelet Hastalıkları İçin İşyerinde Risk Değerlendirme Kursu – Hızlı
Maruziyet Değerlendirme (HMD – Quick Exposure Check ) 2007
Uygulamalı Endüstriyel Ergonomi Kursu 2008
Uygulamalı Ofis Ergonomisi Kursu 2008
İnsan Kaynakları Yöneticileri İçin Ofis Ergonomisi, 2008
Sağlıklı Yaşam İçin Ergonomi, İstanbul Sanayi Odası, 2009
Uygulamalı ofis Ergonomisi, 13-14 Ocak 2011, İstanbul Tıp Fakültesi,
İstanbul
Uygulamalı Endüstriyel Ergonomi ve Uygulamalı Ofis Ergonomisi Kursu
1-2 Haziran 2011, İstanbul
Uygulamalı Endüstriyel Ergonomi ve Hızlı Maruziyet Değerlendirme
(HMD)Yöntemi Kursu, 4-5 Ekim 2011, İstanbul
Uygulamalı Ofis Ergonomisi, Mart 2012
Uygulamalı Endüstriyel Ergonomi, Mart 2012
Uygulamalı Ofis Ergonomisi , Nisan 2013
Ofis Ergonomisi Kursu Mayıs, 2014
Emel Özcan
TEŞEKKÜRLER
Emel Özcan
