JANAR 20161

A JETOHE

FAQE6-7

JETO GJELBËRJETO GJELBËRGazetë Periodike, Janar 2016 www.fkpkk-shqiperi.org

Shpërndahet

FALAS

NJË NJË NJË NJË NJË ‘XHEV‘XHEV‘XHEV‘XHEV‘XHEVAHIRAHIRAHIRAHIRAHIRKURKURKURKURKURORE’ORE’ORE’ORE’ORE’ NË BALLKAN NË BALLKAN NË BALLKAN NË BALLKAN NË BALLKAN

T’I KTHEJMËMBULESËN

TOKËS TONË!

FAQE 4

StrategjiaKombëtare

e Angazhimitpër Pyjet

dhe Kullotat

Deputetët pjesëmarrës, z. Eduard Shal-si, Kryetar i Komisionit Parlamentar përVeprimtaritë Prodhuese, Tregtinë dheMjedisin, deputetët z. Besnik Bare dhez. Namik Kopliku, anëtarë të po këtij

Komisioni, së bashku me përfaqësuestë Federatës Kombëtare të Pyjeve, meProf. Dr. Vezir Muharremaj dhe Prof.Dr. Sherif Lushaj, u takuan dhe bisedu-an me banorë të fshatit Zall-Dajt, me

përfaqësues të Njësisë AdministrativeZall-Bastar dhe të shërbimit pyjor.Qëllimi i vizitës ishte njohja e deputetëveme gjendjen, përdorimin e pyjeve dheplotësimin e nevojave të fshatarëve me

prodhime drusore e jodrusore, me mod-elet e mira të menaxhimit tradicional tëpyllit nga fshati dhe familjet, si dhemundësitë për përmirësimin e qeverisjessë tokës pyjore në Shqipëri.

Mbledhja e IV e KomitetitMbledhja e IV e KomitetitMbledhja e IV e KomitetitMbledhja e IV e KomitetitMbledhja e IV e KomitetitKoordinues KombëtarKoordinues KombëtarKoordinues KombëtarKoordinues KombëtarKoordinues Kombëtar

FAQE 3

Të jesh me profesor Vezir Mu-harremaj, duket sikur të jepetmundësia të kthesh kohën pase të jesh si studenti me profe-sorin. I nderuari profesor Vezi-ri është mësues e nxënës i për-jetshëm, ndihem me fat që epatëm si gjeneratë, profesor ko-rrekt, këmbëngulës...

NGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLA

Konsolidimii tokës dhe

zhvillimi rurale bujqësor

PROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJ

SSSSShkurt imet buxhetore kanë patur ndikimin e tyre në shumë prohkurt imet buxhetore kanë patur ndikimin e tyre në shumë prohkurt imet buxhetore kanë patur ndikimin e tyre në shumë prohkurt imet buxhetore kanë patur ndikimin e tyre në shumë prohkurt imet buxhetore kanë patur ndikimin e tyre në shumë programe zhvi l lmi , g j i thëses i ndodhin dhe për jasht ime. Programi igrame zhvi l lmi , g j i thëses i ndodhin dhe për jasht ime. Programi igrame zhvi l lmi , g j i thëses i ndodhin dhe për jasht ime. Programi igrame zhvi l lmi , g j i thëses i ndodhin dhe për jasht ime. Programi igrame zhvi l lmi , g j i thëses i ndodhin dhe për jasht ime. Programi i

pyjeve të SNV ja ka dalë mbanë të vazhdojë si një pasues i saj. Por, sipyjeve të SNV ja ka dalë mbanë të vazhdojë si një pasues i saj. Por, sipyjeve të SNV ja ka dalë mbanë të vazhdojë si një pasues i saj. Por, sipyjeve të SNV ja ka dalë mbanë të vazhdojë si një pasues i saj. Por, sipyjeve të SNV ja ka dalë mbanë të vazhdojë si një pasues i saj. Por, siështë bërë kjo e mundur? Për këtë rrëfenjë Vice Versa ka udhëtuarështë bërë kjo e mundur? Për këtë rrëfenjë Vice Versa ka udhëtuarështë bërë kjo e mundur? Për këtë rrëfenjë Vice Versa ka udhëtuarështë bërë kjo e mundur? Për këtë rrëfenjë Vice Versa ka udhëtuarështë bërë kjo e mundur? Për këtë rrëfenjë Vice Versa ka udhëtuarpërmes pyjeve të Kosovës dhe Shqipërisë.përmes pyjeve të Kosovës dhe Shqipërisë.përmes pyjeve të Kosovës dhe Shqipërisë.përmes pyjeve të Kosovës dhe Shqipërisë.përmes pyjeve të Kosovës dhe Shqipërisë.

2 JANAR 2016

Me ftesë të Federatës Kombëtaretë Pyjeve dhe Kullotave Komunale,tre deputetë të Parlamentit Sh-qiptar, së bashku me ekspertë tëpyjeve, në datën 20 Nëntor 2015bënë një vizitë në pyjet e fshatit Zall-Dajt në Tiranë, ku u takuan mebanorë të fshatit. Vizita u organi-zua në bashkëpunim me Fondacio-nin "Bashkojmë Vlerat e Natyrës meNjerëzit" - CNVP dhe në kuadër tëzbatimit të Strategjisë Kombëtaretë Angazhimit, lehtësuar nga Ko-alicioni Ndërkombëtar i Tokës(ILC).Deputetët pjesëmarrës, z. EduardShalsi, Kryetar i Komisionit Par-lamentar për VeprimtaritëProdhuese, Tregtinë dhe Mjedisin,deputetët z. Besnik Bare dhe z.Namik Kopliku, anëtarë të po këtijKomisioni, së bashku me përfaqë-sues të Federatës Kombëtare tëPyjeve, me Prof. Dr. Vezir Muhar-remaj dhe Prof. Dr. Sherif Lushaj,u takuan dhe biseduan me banorëtë fshatit Zall-Dajt, me përfaqësuestë Njësisë Administrative Zall-Bastar dhe të shërbimit pyjor.Qëllimi i vizitës ishte njohja e de-putetëve me gjendjen, përdorimine pyjeve dhe plotësimin e nevojavetë fshatarëve me prodhime druso-re e jodrusore, me modelet e miratë menaxhimit tradicional të pyllitnga fshati dhe familjet, si dhemundësitë për përmirësimin eqeverisjes së tokës pyjore në Sh-qipëri. Vizita në terren i parapriudiskutimeve të mbledhjes së Ko-mitetit Koordinues Kombëtar, qëu mbajt me 2 Dhjetor 2015.Grupi pjesëmarrës dhe banorëtvendas, përdorues të pyjeve nëkëtë fshat, panë pyjet e përdourtradicionalisht nga familjet e fshatit.Këta pyje janë të mbrojtur dhe tëmirëtrajtuar. Sipas Meritës, Lum-turies, Saides dhe Flutrës, pylli ifshatit tradicionalisht përdoret nëdy mënyra: bashkërisht nga fshati(meraja) dhe nga familjet për pyjet

Deputetë të Parlamentit Shqiptarvizitë në pyjet e Zall-Dajtit

mbëtar. Nga vizita dhe diskutimete bëra në terren, u arritën disa për-fundime me vlera të përgjithshme.- Me reformën e re territoriale, bash-kitë marrin në pronësi të gjithë py-jet dhe kullotat brenda territorit ad-ministrativ të tyre (përveç parqeve epyjeve mbrojtës dhe pyjeve private).Banorët shtruan kërkesën që sipër-faqet e pyjeve komunale të kaluarnjësive të qeverisjes vendore me ven-dime të Këshillit të Ministrave, du-hen rishikuar për t'i zgjeruar ato,bazuar në traditën dhe duke llog-aritur plotësimin e nevojave përmaterial drusor të fshatit. Pyjet e fs-hatit dhe të familjeve duhet t'ukalojnë me dokumente zyrtare për-doruesve dhe të regjistrohen nëzyrën e regjistrimit të pasurive tëpaluajtshme (ZRPP); shpenzimet t'ipërballojë shteti. Ndërkaq, duhet tëjenë saktësuar në terren dhe të jenëligjëruar kufijtë e pyjeve dhe kullo-tave midis bashkive, fshatrave e për-doruesve tradicionalë.- Përdoruesit (fshati, familja rurale)kërkuan të kenë ligjërisht të drejtaekskluzive përdorimi mbi pyjetdhe kullotat e fshatit, si dhe të kenëtë drejtë të shesin prodhimetdrusore e jodrusore që rezultojnënga pylli e kullota në përdorim.Po ashtu, për përdoruesit tradicio-nalë siç janë këta banorë në Zall-Dajt, si dhe në gjithë Shqipërinë,kur shihet se i ruajnë dhe imbarështrojnë si duhet pyjet eveta, ligji të parashikojë kalimin ekëtyre pyjeve dhe kullotave ngapërdorimi në pronësi, sipas kriter-eve të caktuara.- Ende ka përqendrim të kompe-tencave në Ministri dhe organetmë lart, përfshirë edhe miratimine planeve të menaxhimit, tëshfrytëzimeve, damkimet, përcak-timin e tarifave dhe gjobave etj.Në ligjin e ri duhet të qartësohenrolet e aktorëve, përgjegjësitë dhetë drejtat e tyre, përfshirë për-doruesit, duke pasur parasysh de-centralizimin e kompetencave ngaMinistria tek bashkitë, fshati, për-doruesit tradicionalë(fshati,familjet rurale) dhe shoqatate tyre.- Banorët mbështesin moratori-umin 10 vjeçar për ndalimin eshfrytëzimit në pyjet shtetërorë dheeksportin e materialit drusor, përtë frenuar dëmtimet dhe shkatër-rimet e mëdha në shumë pyje tëvendit nga firmat shfrytëzuese dhekontrabanda, e mbështetur kjoedhe nga korrupsioni në këtë sek-tor.

e trashëguar historikisht prej tyre.Kufijtë e ngastrave pyje e kullota tëfshatit dhe familjeve njihen e res-pektohen nga të gjithë. "Në pyllinqë ne e kemi të trashëguar nukndodh të bëhen dëmtime, ne e ru-ajmë atë nga prerjet, kullotjet dhezjarret dhe plotësojmë nevojat toname dru zjarri, gjeth për bagëtinë,hunj e thupra, bimë mjekësore etj".- u shprehën ato.Grupi vizitoi pyllin e lisit të ferm-erit Shaban Mansaku, i përdorurtradicionalisht nga familja e tij.Këtu vihej re gjendja e mirë e pyl-lit falë mbrojtjes dhe kujdesit tëfamiljes. Ky pyll trajtohet si mod-

el prej 4 vitesh, me mbështetje tëKoalicionit Ndërkombëtar tëTokës - ILC. Pylli model shër-ben për të përmirësuar njohuritëe fermerëve për zhvillimin e pyl-lit të tyre dhe si shëmbull për tëtreguar formën më të mirë tëpronësisë dhe trajtimit me dobisa më të madhe për prodhimindrusor dhe mbrojtjen e tokës dheujërave. Aktualisht, të dhënatteknike tregojnë se ky pyll ka njërritje mbi 3 herë më të madhe serritja mesatare vjetore ne shkallekombëtare (rreth 3.6 m3/ha/vit).U ngrit problemi se kësaj zone,me vendim të Këshillit të Minis-

trave i kanë kaluar në pronësirreth 1200 hektarë pyje e kullotapër t'ua dhënë në përdorim fsha-trave dhe familjeve për nevojatvetjake drusore e kullosore. Nëfakt, kërkesa për plotësimin enevojave të 840 familjeve që ban-ojnë këtu, është për krejt sipër-faqen e pyjeve dhe kullotave qëgjenden në territorin e kësaj njësieadministrative prej rreth 3500 ha.Janë përgatitur hartat përkatëse dhekërkesa është përsëritur disa herëpor nuk është miratuar.Ekspertët e pyjeve dhe banorët ven-das iu përgjigjën interesimit të de-putetëve për çështjet e pyjeve nëpërgjithësi dhe sidomos për plotë-simin e nevojave të fshatarësisë medru zjarri, që është një problem ko-

Nga vizita dhe diskutimet e bëranë terren, u arritën disa përfun-dime me vlera të përgjithshme.- Me reformën e re territoriale,bashkitë marrin në pronësi tëgjithë pyjet dhe kullotat brendaterritorit administrativ të tyre(përveç parqeve e pyjevembrojtës dhe pyjeve private). Ban-orët shtruan kërkesën që sipër-faqet e pyjeve komunale të kalu-ar njësive të qeverisjes vendoreme vendime të Këshillit të Minis-trave, duhen rishikuar për t'izgjeruar ato, bazuar në traditën dheduke llogaritur...

“

“

JANAR 20163

Me datë 2 Dhjetor 2015, në amb-jentet e Hotel Tirana Internation-al, Tiranë u zhvillua takimi i katërti Komitetit Koordinues Kombëtarnë kuadër të zbatimit të StrategjisëKombëtare të Angazhimit për Py-jet dhe Kullotat në Shqipëri.Strategjia Kombëtare e Angazhim-it është lehtësuar nga KoalicioniNdërkombëtar i Tokës.Në takim morën pjesë 25 persona,përfaqësues të Ministrisë së Mje-disit, Ambasadës Suedeze, BankësBotërore, Prezencës së OSCE nëShqipëri, Ministrit të Shtetit përÇështjet Vendore, Fakultetit të Sh-kencave Pyjore, Bashkive Mirditëdhe Fier, Fondacionit “BashkojmëVlerat e Natyrës me Njerëzit” dhepërfaqësues të organizatave të sho-qërisë civile si Federatat Rajonaletë Pyjeve Korçë, Kukës, Fier, Qen-dra e Studimeve dhe Konsultimeve“NATYRA” dhe Shoqata “NatyraNdërkufitare”.Takimit iu bashkua edhe deputetii Parlamentit të Republikës së Sh-qipërisë z.Besnik Bare. Të pran-ishëm në takim ishin edhe përfaqë-sues të Televizionit Kombëtar Sh-qiptar (TVSH).Komiteti Koordinues Kombëtarështë ngritur me qëllim lehtësimine një dialogu kombëtar mes ak-torëve të ndryshëm të përfshirë nëqeverisjen e pyjeve dhe kullotavenë Shqipëri si dhe krijimin e njëmjedisi të përshtatshëm politik, lig-jor dhe institucional për të siguru-ar të drejta mbi pyllin për për-doruesit tradicionalë.Objektivi i përgjitshëm i këtij taki-mi ishte diskutimi mbi projekt –ligjin e pyjeve dhe kullotave të Sh-qipërisë. Objektivat specifikë ishininformimi i anëtarëve të Komitetitmbi ecurinë e punës për projekt -ligjin nga Ministria e Mjedisit dhendarja e informacionit rreth takimetrajonale mbi projekt - ligjin të zh-villuara nga Federata Kombëtare ePyjeve.Një prezantim rreth projekt-ligjit tëpyjeve dhe kullotave u bë nga z.YlliHoxha, Drejtor i Drejtorisë sëMbrojtjes, Trajtimit të Pyjeve pranëMinistrisë së Mjedisit. Ai ndër tëtjera tha se projekt-ligji ka paturrrugën e tij të gjatë e të vështirë.Ligji është prekur nga reformat endryshme, veçanërisht ajo territo-rial–administrative, gjë që bëri tëdomosdoshme kalimin e adminis-trimit të pyjeve dhe kullotave tekBashkitë e reja. Z.Hoxha tha se meligj përfitimi 100 % i të ardhurave ikalojnë Bashkive të reja. Ligji ten-ton të rregullojë konturin adminis-trativ dhe manaxherial të fonditpyjor tek strukturat e Bashkive. 59Bashki do të ngrenë stafet e admin-

Strategjia Kombëtare e Angazhimit për Pyjet dhe Kullotat

istrimit të pyjeve dhe kullotave tëtyre.Për sa i përket përdoruesve tradi-cionalë, ai tha se Ministria ka mar-rë parasysh komentet e bëra ngaBanka Botërore dhe Federata. Aitha se është punuar për ti dhënëmë shumë të drejta njerëzve për tëkullotur, për dru zjarri e bimëmjeksore, duke futur kështu kon-ceptin e përdoruesit në ligj.Ndërsa për strukturat që do të ve-projnë ne pyje dhe kullota, ai thase tashmë funk-sionet e hartim-it, administrim-it dhe kontrollitjanë të ndara meqëllim shmang-ien e konfliktittë interesit.Përveç tyre dotë ketë edhë njëhallkë tjetër tëpavaruar siç ësh-të Drejtoria ePyjeve e cila dotë prodhojë shifra të pavarura ngamonitorimi për të prodhuar poli-tika sa më të mira menaxhimi.Një tjetër prezantim u bë nga Albo-ra Kacani, përfaqësuese e FederatësKombëtare të Pyjeve e cila filli-misht falenderoi të pranishmit përpjesëmarrjen dhe në mënyrë tëveçantë për bashkëpunimin e vazh-dueshëm z.Besnik Bare, z.YlliHoxha, znj.Drita Dade dhez.Robert Nygard. Gjithashtu një fal-enderim të veçantë ajo shprehu përKoalicionin Ndërkombëtar tëTokës - ILC dhe FondacioninCNVP për mbështetjen e vazh-dueshme.Ajo informoi të pranishmit mbi re-zultatet e takimeve diskutuese rrethprojekt-ligjit të realizuara në Div-jakë, Kukës, Tiranë, Dibër,Gjirokastër, Librazhd, Fier dhe

Korçë. Problemet dhe shqetësim-et që kanë dalë nga këto takimejanë përcjellë institucioneve ven-dim-marrëse si dhe organizmavendërkombëtare (Delegacionit Eu-ropian, Ambasadës Suedeze, GEFShqipëri). Gjithashtu janë zhvillu-ar disa takime formale dhe infor-male me përfaqësuesit e Parla-mentit, Ministrisë së Mjedisit, Min-istrisë së Pushtetit Vendor, ish Ko-munave si dhe një fushatë në me-dia nëpërmjet publikimeve në

gazeta të ndryshme dhe një doku-mentar dedikuar Pylltarisë Komu-nale (TVSH).Ajo tha se me shumë rëndësi kaqenë vizita e organizuar në terrenme Deputetët z. Eduard Shalsi,Kryetar i Komisionit Parlamentarpër Veprimtaritë Prodhuese,Tregtinë dhe Mjedisin, z. BesnikBare dhe z. Namik Kopliku,anëtarë të po këtij Komisioni. Nëkëtë vizitë ata patën mundësinë tëtakohen dhe bisedojnë me banorëtë fshatit Zall-Dajt dhe me përfaqë-sues të Njësisë Administrative Zall-Bastar. Qëllimi i vizitës ishte njohjae deputetëve me gjendjen, për-dorimin e pyjeve dhe plotësimin enevojave të fshatarëve me prodhimedrusore e jodrusore, me modelet emira të menaxhimit tradicional tëpyllit nga fshati dhe familjet, si dhe

mundësitë për përmirësimin e qever-isjes së tokës pyjore në Shqipëri.Në vazhdim Albora theksoi se draft–Ligji ka progres në drejtim të njo-hjes së përdoruesve tradicionalë, tëdrejtës tradicionale të përdorimit(neni 34, pika 4), njohjen e rolit tëShoqatës për planifikimin e puni-meve (neni 26 pika 2), normimin epunës së eksperteve dhe detyriminpër të emëruar specialistë Pyjesh .

Në përfundim të prezantimeve ak-torët e institucioneve pjesëmarrësëpatën mundësinë të shprehin men-dimet e tyre mbi projekt-ligjin dhebënë komente konkrete drejtpërmirësimit të tij. Në mënyrë tëpërmbledhur po japim më poshtëdisa nga përfundimet e këtij takimi:

- Sipas projekt ligjit pronësia mbi pyjetdhe kullotat mbetet 98% shtetëroredhe 2% private. Projekt-ligji duhet tëmbështesë kalimin e të drejtave tëpronësisë dhe përdorimit tek komu-nitetet vendore. Nëse prona nuk sh-kon tek njerëzit ata nuk kanë mundësitë zhvillojnë aktivitetet jetësore dhedo të vazhdojmë të kemi braktisje tëzonave rurale dhe largime të njerëzvejashtë vendit. Prandaj është tepër erëndësishme që pyjet dhe kullotat etrashëguara nga të parët të kalojnë nëpronësi dhe përdorim të banorëveqë jetojnë pranë tyre. Projekt-ligjiduhet të njohë kufijtë e fshatit dhepyjet afër komuniteteve tu jepen nëpërdorim fshatit. Kështu ligjerojmëproçesin dhe banorët ndjehen më tëmotivuar.- Projekt-ligji duhet të bënte dhe njëhap më tej duke ju dhënë të drejtënkomuniteteve për përfitimekonomik nga pyjet dhe kullotat.Falë mbështetjes disa vjeçare nga qe-veritë dhe organizmat ndërko-mbëtare si Banka Botërore, Agjen-sia Suedeze pë Zhvillim, USAID,

ILC etj. janë krijuar modele të mirabashkëpunimi mes komunitetevedhe Njësive Vendore. Bazuar nëkëtë eksperiencë pyjet tashmë kanënjë vlerë më shumë për komunite-tet vendore se sa vetëm për dru zjar-ri apo kullotë.- Komuniteti i pylltarëve duhet tëjetë më i bashkuar për të qenë njëzë shumë më i fuqishëm në mbrojtjetë pyjeve por dhe për të bërë mëshumë presion qeverisë përmangësitë e sektorit. Të gjithë ak-torët e interesuar ftohen që të mar-rin pjesë në takimet e komisionitParlamentar për VeprimtaritëProdhuese, Tregtinë dhe Mjedisinpër të dhënë kontributin e tyre nëpërmirësimin e projekt-ligjit.- Shumica e pjesëmarrësve ranë da-kord që kalimi i pyjeve pranë Bash-kive ishte hapi i duhur nga qeveriapor Bashkitë e reja kanë nevojë përmbështetje me buxhet dhe më tepërbesim.- Për sa i përket moratoriumit pjesë-marrësit ishin të mendimeve tëndryshme. Disa prej tyre mendojnëse moratoriumi për pyjet është i do-mosdoshëm dhe do të çojë nëpërmirësimin e gjendjes së pyjeve.Për disa të tjerë moratoriumi nuk ishërben zhvillimit dhe krijon konf-likt me bashkitë të cilave ju kalohetadministrimi. Prej vitesh ështëkërkua ndalimi i eksportit por jo itë gjitha veprimeve në pyje. Nuk kaarsye të pezullohen totalisht shfrytë-zimet sepse paralizohet e gjithë jetae veprimtaria e njerëzve që nukbëjnë kondrabandë.- Të ndalohen shfrytëzimet e pa kon-trolluara dhe kontabanda në pyje.Shembuj të abuzimeve vijnë ngaOroshi e Fani në Mirditë dhe ngaqarku i Korçës dhe Dibrës.- Federata Kombëtare e Pyjeve dheKullotave duhet të mendojë njëstrategji për ridimensionimin e sajpor edhe se si të bëhet partnereme Bashkitë e reja. Gjithashtu ajoduhet të shtojë rolin e saj për of-rimin e shërbimit këshillimor.Projekti i ri i Bankës Botërore di-het tashmë që do të bazohet nëgrante kështu që lind nevoja përpërgatitjen e fermerëve për thithjene këtyre fondeve.- Ligji duhet të nxjerrë në pah roline Shoqatave të Përdoruesve tëPyjeve dhe Kullotave si një aktordhe partner i rëndësishëm nëmenaxhimin e pyjeve.- Të krijohet Qendra Kombëtare eTeknologjisë së Informacionit nëfushën e pyjeve dhe kullotave përtë mbështetur kadastrën pyjore, kry-erjen e Inventarit Kombëtar tëPyjeve dhe aktivitetet montioruesenë pyje në perputhje me marrëvesh-jet dhe detyrimet ndërkombëtare.

Mbledhja e IV e Komitetit Koordinues KombëtarMbledhja e IV e Komitetit Koordinues KombëtarMbledhja e IV e Komitetit Koordinues KombëtarMbledhja e IV e Komitetit Koordinues KombëtarMbledhja e IV e Komitetit Koordinues Kombëtar

4 JANAR 2016

NGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLANGA: HAKI KOLA

Të jesh me profesor Vezir Mu-harremaj, duket sikur të jepetmundësia të kthesh kohën pas etë jesh si studenti me profesorin.I nderuari profesor Veziri ështëmësues e nxënës i përjetshëm,ndihem me fat që e patëm si gjen-eratë, profesor korrekt, këmbën-gulës, e fati shansi e të tjera rre-thana na mundësuan që të vazh-dojmë së bashku rrugëtimin, medebate, përpjekje e bashkëpunim40 vjeçar.Nëse ne kontribuojmë për taparë në ecjen gjeologjike e his-torike ekosistemin shqiptar, e navjen momenti që dijet që përftu-am ti ndajmë me gjeneratat e reja,çëlësin e sekretin gjeologjik,ekologjik, apo stadin se ku janënë rrugën e evolucionit, ekosiste-met që përbëjnë atdheun tonë,atëherë ndoshta shkolla, univer-siteti dhe ndërgjegja jonë ko-mbëtare do krijojnë shanse përreflektim, ai moment do të jetëfillimi i një rruge ndryshe, si përLurë e Shqipëri ku bimët e eko-sistemet ripërtërihen bashkë megjeneratat e reja njerëzore që dopasojnë Shqiperinë tonë. Jetojmënë një vend me peizazhe fantas-tike, por që janë shumë shumëtë brishta, kërkojnë shumë dije ekujdes për tu administruar.

Është me e lehtë të marrësh ven-dim për të operuar një njeri tëdashur se sa të bësh ndërhyrjebrutale në vendin e brishtë qëquhet Shqipëri. Lurën e vramë.Vramë shumë male e kodra, sh-katërruam shumë shtretër lumen-jsh. Kemi humbur pothuaj nëtotal mbulesën e mrekullueshmetë tokës sonë. Në shumë pjesëtokën e kemi si një trup që e kahumbur lëkurën dhe dielli e pla-gos dhe e djeg. Diellin që e kemime shumicë, dhe aq shumë naduhet për dimër, nuk dijmë tavjelim, nuk dijmë ta lidhim metokën, pasi kemi humbur bimët,pjesën engjëllore që lidh qiell etokë. Dua të kujtoj se me gjithësfidat e ndryshimet klimatike, tokadhe ekosistemet tona të brishtasynojnë e përpiqen fort të ritkthe-hen e të na japin jetë, bukuri eprodukte. Brenda një viti ato

T’I KTHEJMË MBULESËNTOKËS TONË!

rriten e hijëshohen. Mjerimi,varfëria, anarshia e padija, ndë-rhyn fort dhe i pengon të mbu-lojnë tokën. Mediat tona janëshurdhmemece karshi bukurisë ebrishtësisë së ekosistemit. Medi-at tona janë shurdhmemece edhepërkarshi ndryshimeve klimatikeqë po trondisin globin. Bota ziennga debatet e alternativat se si tëzbusim ndryshimet klimatike.Tek ne ka shurdhi e pak zëra nëshkretetirë që duken si jo normal,në një normalitet të mjerë qëbërtet përbalt e ndihmon të pa-drejtën, të padobishmen. Pyjettona, të kthyera në shkurre

gëlojnë nga banorët lokaëe, qëvjelin shkarpa, prodhojnë qymyr,kullosin gjënë e gjallë, vjelin bimëmjeksore. Pak njerëz këtë e dijnë.Deputetët i takojnë këto njerëz nësheshe qyetesh dhe nuk e besojnëse sa halle zgjidh qoftë edhe kypyll i lodhur.Shqipëria ka nevojë për ekonomie edukatë të gjelbër. Ajo ështëlarg, e ka pushtuar botën e civili-zuar, por nuk ka vizë për të hyrënë Shqipëri. Një ekonomi e ori-entuar gjelbër, gjen më tepërpërkrahje nga natyra dhe komu-niteti ndërkombëtar. Donatorëtna ofrojnë projekte. Na ofrojnë

mbështetje me projekte për shër-bime mjedisore.Burokracia e pengon zbatimin.Janë miliona dollarë të bllokuarnë 3 vitet e fundit, dhe projektinuk fillon. Fondi i karbonit napaguan, pasi ka 10 vite që kemivënë në dispozicion 6 mijë hek-tarë shkurre për ti rritur në 24 ishkomuna tashmë njësi të qeverisjesvendore. Kjo shifër ka nevojë tëbëhet 120 mijë hektarë, me tokatashmë të ç’veshura, që mund tiveshim për të rikthyer mbulesëntokësore e jetën, në këtë ofertë,që duhet dikush ta projektojë, pasie kemi shembullin tashmë 10vjeçar, mund të punësohen, për tishërbyer tokës, bimëve, biomasës,qindra familje dhe merren kred-ite karboni si shërbim mjedisor.Heshtin universitetet.Dikush thotë nuk kemi treg për

shërbime mjedisore, e Shqipëriaka kontraëe që në 2005 dhe kamarrë dy pagesa në rreth gjysëmmilion dollarë, vetëm për 6 mijëhektarë që i lejojmë të jetojnëbimët e të rriten. Pra ka një mod-el që nuk e dinë se e ka. Në mon-itorim kanë marrë pjesë profesora,por çuditërisht heshtin Institutet eFakultetet. Komentatorët e opin-ionistët merren me politikën.Por jo me politikat pyjore e mjed-isore, që hapin rrugë për një tëardhme më të mirë për tokën enjerëzit. E pyes vehten a ështëpadije? Çfarë ....Është...Thirrinimendjes o njerëz, shkollarë, pro-fesorë, opinionistë, kjo është tokajonë, e brishtë që mund ta bëjmëmë të bukur, më të dobishme, mëpjellore. Shqipëria mund të bëhete bukur, nëse i jep fund shkatërim-it të ekosistemeve. Kërkohet dijee profesionalizëm, kërkohetpërkushtim e dashuri. Kjo duhettë gjejë vend, në universitete edhenë media.Nuk ka pse ndalohen prerjet, atojanë pjesë e jetës, por vihet në dis-pozicion sipërfaqe pyjore për shër-bime mjedisore. Ka brenda arsye.Të ndalosh prerjen është të ndal-osh jetën. Një dorëzim paranatyrës e jetës. Ndoshta edhe njëdeklarim legal i injorancës. Në çdopëllëmbë të Shqipërisë, banorëtrural hyjnë e dalin çdo ditë në pyll,në tokën e tyre. Këtë poli-tikëbërësit duket nuk e dijnë.Duan të ndajnë njerëzit rural ngatoka e tyre....Duhet bërë e kundërta, duhet tëmenaxhojmë këtë marrëdhënie tëbanorëve me natyrën, të bëhemitë arsyeshëm, mos luajmë me vet-evehten. Kërkohet që tek sektoritë kthehet vullneti i profesorVezirit. Politikanët duhet të kup-tojnë që kanë gabuar, e s’duhet tëvazhdojnë të dëmtojnë vendin kudo lënë pasardhësit. Politikanëtduhet të reshtin dëmet që i kanëbërë nga padija apo mosngopja. 17vite regres për Lurën e përmbulesën pyjore shqiptare. Siçduket para 17 vitesh paskam qenëpak më ndryshe !!!!!

Nëse ne kontribuojmë për ta parë në ecjen gjeologjike e historikeekosistemin shqiptar, e na vjen momenti që dijet që përftuam tindajmë me gjeneratat e reja, çëlësin e sekretin gjeologjik, ekologjik,apo stadin se ku janë në rrugën e evolucionit, ekosistemet që për-bëjnë atdheun tonë, atëherë ndoshta shkolla, universiteti dhendërgjegja jonë kombëtare do krijojnë shanse për reflektim...

“

“

NË KUADËR TË MUAJIT TË PYLLËZIMEVENË KUADËR TË MUAJIT TË PYLLËZIMEVENË KUADËR TË MUAJIT TË PYLLËZIMEVENË KUADËR TË MUAJIT TË PYLLËZIMEVENË KUADËR TË MUAJIT TË PYLLËZIMEVEOFROJMË FIDANA ME ÇMIME TË ARSYESHMEOFROJMË FIDANA ME ÇMIME TË ARSYESHMEOFROJMË FIDANA ME ÇMIME TË ARSYESHMEOFROJMË FIDANA ME ÇMIME TË ARSYESHMEOFROJMË FIDANA ME ÇMIME TË ARSYESHME

TË LLOJEVE SI MË POSHTË:TË LLOJEVE SI MË POSHTË:TË LLOJEVE SI MË POSHTË:TË LLOJEVE SI MË POSHTË:TË LLOJEVE SI MË POSHTË:

Për më shumë informacion kontaktoni z. KUJTIM LUSHAz. KUJTIM LUSHAz. KUJTIM LUSHAz. KUJTIM LUSHAz. KUJTIM LUSHA nga Puka në numrine telefonit: 068 24 21 732.

OFERTË PËR SHITJE FIDANASHOFERTË PËR SHITJE FIDANASHOFERTË PËR SHITJE FIDANASHOFERTË PËR SHITJE FIDANASHOFERTË PËR SHITJE FIDANASH

JANAR 20165

KONSOLIDIMI I TOKËS DHEZHVILLIMI RURAL E BUJQËSOR

PROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJPROF.DR.SHERIF LUSHAJ

Modernizimi i shoqërisë rurale,mundëson përmirësimin rrënjësortë cilësisë së jetës së popullsisë ru-rale, ngushtimin e dallimeve rural–urbane në drejtim të shërbimeve,nivelit ekonomik, zhvillimit të ko-muniteteve rurale, por edhe të ndry-shimeve të thella në zhvillimin eekonomisë kombëtare. Bujqësiapërbën bazën ekonomike për pop-ullsinë rurale dhe shërben si njëburim punësimi për 50% të forcavetë afta për punë në shkallë vendi.Popullsia rurale është shumë mëtepër e varur nga bujqësia se sa nëshumicën e vendeve të Evropës, pasiaktualisht jeton rreth 47% e popull-sisë së përgjithshme të vendit. Porcili është niveli i zhvillimit rural ebujqësor në vend? Sa e mbështeturështë bujqësia për një zhvillim tëqëndrueshëm, si është dinamika erritjes ekonomike dhe uljes sëvarfërisë? Cilat probleme nuk pres-in për zgjidhje? Duhet thënë se diç-ka po bëhet në mbështetjen e ferm-erëve, për rehabilitimin e sistemittë kullimit, priten impakte pozitivenga ndarja e re territoriale dhe orga-nizimi i institucioneve më afër fshatit.Por të mos harrojmë se bujqësia nëperiudhën e tranzicionit pësoi trau-ma të forta nisur me kriminekonomik të dëmtimit të pronës, siste-meve të kullimit dhe ujitjes, pemtarisëdhe goditja që pësoi nga firmat pira-midale, impakte që vazhdojnë të re-flektojnë mungesë zhvillimi të qën-drueshëm. Fjala është që në këtokushte, bujqësia nuk mund të ngrejëkokën me punë e mbështetje të za-konshme, por me zgjidhjen e proble-meve dhe pengesave të mëdha. Zh-villimi i bujqësisë, diversifikimi i ekon-omisë rurale dhe rivitalizimi i zhvil-limit rural përbën një bazë të sigurtëpër rritje të shpejte ekonomike,zbutjen e varfërisë në zonat rurale dhembështetjen e ekonomisë kombetare.Bujqësia, vazhdon të ulë kontribu-tin e saj, për shkaqe që kanë të bëjnëme mbështetjen e ulët financiare,problemet e shumta të trashëguarae të pa zgjidhura dhe nevoja për pri-oritarizimin e objektivave. Faktorëtkufizues të zhvillimit, prodhimit dhetë ardhurave e ulta nga bujqësia dhetë zhvillimit rural janë të njohura,por po veçoj 2-3 prej tyre, për të cilatas është vënë dorë dhe që kanë tëbëjnë me një prespektivë afatgjatëtë qëndrueshërisë rurale e bujqë-sore. Së pari, dallohet qartë si njëpengese afatgjatë madhësia e fermës

dhe fragmentimi tokës në shumëpika të pa kufizuara me njëra tjetrën.Në disa zona prona është shpërn-darë deri në 10 vende. Pas 25 vjetevetë reformës së tokës, madhësia efermës, pothuajse ka mbetur aty kuishte, mesatarisht rreth 1.2 ha përfermë në shkallë vendi dhe në disazona nën këtë madhësi. Fermatbujqësore të vogla, janë te pa aftapër zhvillimin e prodhimit të madh,për të dalë në treg dhe shitjen e pro-dhimeve për eksport. Në tokat efragmentuara kostoja e prodhimit,transportit, punimeve dhe imputevetë përdorura është vërtetuar se rritet25-35 %. Fermat e vogla sigurojnëprodukte kryesisht për nevojat e tyrefamiljare dhe pak produkte në treg.Problemet e fragmentimit të tokësdhe fermave të vogla, pothuajse ikanë kaluar të gjitha vendet, veçanër-isht vendet e lindjes, por i kanëkapërcyer ato. Gjermania, që ështënjë nga prodhuesit më të mëdhenjbujqësor të BE, nga 1.6 milion fer-ma në vitin 1950 në Gjermaninëperëndimore, në vitin 1990 u ulënnë 630 mijë, duke rritur madhësinëdhe rentabilitetit e tyre. Nëse në vitin1950, një fermer Gjerman kaprodhuar ushqim të mjaftushëmvetëm për 10 njerëz, në vitin 2004,ka prodhuar për të ushqyer 143njerëz. Zmadhimi i fermës dhe kon-solidimi i tokës, nëpërmjet financim-it të projekteve, përbëjnë dy shtyllakryesore të suksesit në bujqësi dhezhvillimin rural në Gjermani. Vetëmne Landin e Bavarisë, shpenzohenpër konsolidimin e tokës jo më pak

se 200 milion Euro në vit.Në kushtet e vendit tonë, tregu itokës (shitblerja dhe qiradhënia)mbetet nga instrumentet kryesore tëzmadhimit të fermës dhe konsoli-dimit të tokës, por i pa zhvilluar nëfunksion të konsolidimit, imple-mentimi i projekteve për organiz-imin e territorit dhe pronës të bash-kuar në një vend të vetëm. Nukbëhet fjalë për projekte për të shk-ruar raporte, as për të bërë intervis-ta, as për ndonjë workshop të thatë,por për të zbatuar në terren bash-kimin e pronës së coptuar. Me mijraprojekte janë duke u zbatuar në ven-det e lindjes dhe të Evropës. Koo-perimi mbetet një rrugë tjetër erëndësishme dhe e mundeshme.Shembulli më i qartë gjendet nëXarë të Sarandës, një ekonomimoderne, e ngritur mbi bazën evullentarizmit të banorëve për tëpunuar sëbashku për prodhimin,blerjen dhe tregtimin e prodhimit.Xara është aktualisht një model zh-villimi e drejtuar nga menaxheri italentuar Dhimo Kote. Është njëshembell që duhet të përgjithëso-het në shkallë vendi. Është detyrë eInstitucioneve përgjegjëse, Minis-trisë së Zhvillimit Rural e bujqësordhe bashkive të reja, që ta zbatojnëkëtë përvojë. Ka vend që shumë fi-nancime nga projektet të drejtohenpikërisht në konsolidimin e tokëspër bashkimin e pronës në një vendtë vetëm, si një investim afatgjatë.Institucionet qëndrore, vendimar-rësit dhe politikbërësit, është kohata vleresojnë konsolidimin e tokës si

çështje prioritare, si një zgjidhje afat-gjatë e domosdoshme, pasi ështëpengesa kryesore e zhvillimit tëbujqësisë dhe pa të cilën ndryshimiqë duhet nuk mund të ndodhë.Nevoitet plotësimi i kuadrit ligjor,krijimi i ekipeve të eksperteve të kual-ifikuar, grumbullimi i informacion-it, delegimi i kopetencave pushtetitvendor. Por konsolidimi i tokësmbetet iniciativë edhe e fermerëvepër të punuar në grupe, me mar-rëveshje midis tyre dhe në forma tëtjera. Konsolidimi i tokës dhe zma-dhimi i fermave mund të shënojnëkthesën më të madhe të zhvillimit tëbujqësisë dhe ekonomisë rurale,kufizimin e degradimit të tokës sipasojë migrimit të popullsisë drejtzonës urbane. Bujqësia është ndërsektorët që mund të ndryshojë mëshpejt.Problemi i dytë lidhet me zhvillimine integruar në territorin ruralnëpërmjet administrimit të përbash-kët të gjithë burimeve të tokës bujqë-sore, pyjeve, kullotave, ujrave në kon-ceptin e pellgut ujëmbledhës, për tëpërfituar të ardhura nga bujqesia,pyjet ( dru zjarri, lëndë druri, frutapylli etj), kullotat, ujrat, bimët mjek-sore, në ndryshim nga administrimii veçuar që bëhet deri tani. Në nivelglobal rreth 1.6 milion njerëz e kanëtë lidhur jetën e tyre me aktivitetinnë pyje, 12 % e popullsisë të botësjeton në zonat malore. Pikërisht përkëtë pyjet duhet të administrohen samë afër pushtetit vendor dhe tëbëhen burim i të ardhuraveekonomike. Administrimi në bazë të

pellgut ujëmbledhës do të përmirë-sojë menaxhimin dhe rritjen e tëardhurave me diversifikimin e ekon-omisë rurale në aktivitete jashtëbujqësisë, veçanërisht nga pyjet. Tëardhurat nga pyjet që sot nuk llog-ariten, mund të zënë 10-15% të tëardhurave totale nga bujqësia dhe dotë sigurohet administrimi dhembrojtja. Menaxhimi unik i territoritlejon zhvillimin e turizmit, grum-bullimin e bimëve mjekësore, pro-movimin e vlerave kulturore tëzonave rurale, agroturizmit, shër-bimet, pyllëzimet, punë mjeshtërie,përmiresimin e infrastruktures, in-dustrisë agro-ushqimore etj.Kur flitet për zhvillimin rural,nevojitet të bëhet një dallim i qartëme intensifikimin e bujqësisë e tëprodhimit bujqësor, pasi shpesh kon-ceptet rreth tyre barazohen. Zhvilli-mi rural është një instrument nëpërmirësimin e mirëqenies dhe stan-dardit jetësor të banorëve të zonaverurale, dhe si i tillë siguron jo vetëmplotësimin e nevojave të popullsisëme produkte ushqimore, por edhetë kërkesave jetësore dhe shërbimevebazë të nevojshme. Prandaj ekono-mia rurale lipset të diversifikohet meburime nga i gjithë territori dhe jovetëm nga bujqësia. Konsolidimi itokës, mbetet një problem madhorpër zgjidhje. Askush nuk mund tëqetesojë ndërgjegjen për sa është bërëderi më sot. Humbjet e deri tan-ishme nga fragmentimi i tokës janëshumë të mëdha.

Në kushtet e vendit tonë, tregui tokës (shitblerja dheqiradhënia) mbetet nga instru-mentet kryesore të zmadhimittë fermës dhe konsolidimit tëtokës, por i pa zhvilluar në funk-sion të konsolidimit, implemen-timi i projekteve për organiz-imin e territorit dhe pronës tëbashkuar në një vend të vetëm.Nuk bëhet fjalë për projekte përtë shkruar raporte, as për tëbërë intervista, as për ndonjëworkshop të thatë, por për tëzbatuar në terren bashkimin epronës së coptuar. Me mijraprojekte janë duke u zbatuar nëvendet e lindjes dhe të Evropës.Kooperimi mbetet një rrugëtjetër e rëndësishme dhe emundeshme.

“

“

6 JANAR 2016

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

Shkurt imet buxhetore kanëShkurt imet buxhetore kanëShkurt imet buxhetore kanëShkurt imet buxhetore kanëShkurt imet buxhetore kanëpatur ndikimin e tyre nëpatur ndikimin e tyre nëpatur ndikimin e tyre nëpatur ndikimin e tyre nëpatur ndikimin e tyre nëshumë programe zhvi l lmi ,shumë programe zhvi l lmi ,shumë programe zhvi l lmi ,shumë programe zhvi l lmi ,shumë programe zhvi l lmi ,g j i thëses i ndodhin dhe për -g j i thëses i ndodhin dhe për -g j i thëses i ndodhin dhe për -g j i thëses i ndodhin dhe për -g j i thëses i ndodhin dhe për -jasht ime. Programi i py jevejasht ime. Programi i py jevejasht ime. Programi i py jevejasht ime. Programi i py jevejasht ime. Programi i py jevetë SNV ja ka dalë mbanë tëtë SNV ja ka dalë mbanë tëtë SNV ja ka dalë mbanë tëtë SNV ja ka dalë mbanë tëtë SNV ja ka dalë mbanë tëvazhdojë si një pasues i saj .vazhdojë si një pasues i saj .vazhdojë si një pasues i saj .vazhdojë si një pasues i saj .vazhdojë si një pasues i saj .Por , s i është bërë k jo ePor , s i është bërë k jo ePor , s i është bërë k jo ePor , s i është bërë k jo ePor , s i është bërë k jo emundur? Për këtë rrëfen jëmundur? Për këtë rrëfen jëmundur? Për këtë rrëfen jëmundur? Për këtë rrëfen jëmundur? Për këtë rrëfen jëVice Versa ka udhëtuarVice Versa ka udhëtuarVice Versa ka udhëtuarVice Versa ka udhëtuarVice Versa ka udhëtuarpërmes py jeve të Kosovëspërmes py jeve të Kosovëspërmes py jeve të Kosovëspërmes py jeve të Kosovëspërmes py jeve të Kosovësdhe Shqipër isë .dhe Shqipër isë .dhe Shqipër isë .dhe Shqipër isë .dhe Shqipër isë .

ÇÇÇÇÇdo ditë, ekzaktësisht në orën6 të mëngjesit zilja e alarmit tëorës zgjon fermerin Ismet Lesk-ovica. Në 7 të mëngjesit ai sëbashku me të shoqen e nipin etyre hajnë mëngjesin, e fill mëpas ai shkon drejt pyllit të tij. Aipunon në pyllin dhe fermën etij deri në 7 të mbrëmjes. Pritenpemët e dëmtuara, pemët që juzënë rrezen të tjerave krasiten,e ndërsa pemët e mplakura du-het t’ju lënë vend atyre të rejave.E kështu pemët e së nesërmesdo të duken po aq të bukura satë tjerat sot. Bashkëshortja për-dor për gatim drurët e prerë ngai shoqi, po kështu vepron dheme drutë e zjarrit, ashtu sikurseveprohet gjerësisht nga familjete tjera në Kosovë. Ndërkohë, te-pricat e druve shiten në treg. Së

CNVP një pasuese e SNVCNVP një pasuese e SNVCNVP një pasuese e SNVCNVP një pasuese e SNVCNVP një pasuese e SNV

Autori Selma ZijlstraAutori Selma ZijlstraAutori Selma ZijlstraAutori Selma ZijlstraAutori Selma ZijlstraFotograf Leonard FäustleFotograf Leonard FäustleFotograf Leonard FäustleFotograf Leonard FäustleFotograf Leonard Fäustle

Një artkull i përkthyer nga origjinali në gjuhën Hollan-Një artkull i përkthyer nga origjinali në gjuhën Hollan-Një artkull i përkthyer nga origjinali në gjuhën Hollan-Një artkull i përkthyer nga origjinali në gjuhën Hollan-Një artkull i përkthyer nga origjinali në gjuhën Hollan-dezedezedezedezedeze11111 (Translated from original Dutch article in Vice (Translated from original Dutch article in Vice (Translated from original Dutch article in Vice (Translated from original Dutch article in Vice (Translated from original Dutch article in ViceVersa)Versa)Versa)Versa)Versa)

NJË ‘XHEVAHIRKURORE’ NË BALLKAN

bashku me të ardhurat e siguru-ara nga katërmbëdhjetë lopë përtë cilat kujdeset e zonja e sh-tëpisë, ata sigurojnë rreth 900 €në muaj, gjë e cila është një eardhur e mirë për standarded eKosovës.

Kur Ismet Leskovica që nga fer-ma e tij e izoluar në mes maleshhedh vështrimin mbi tokën e tij,me atë kapelen mbi kryet meflokët e zinj e kaçurrela, me atëbluzën e pylltarit dhe xhaketënngjyrë jeshile të errët, të duketsikur ai sapo ka dalë nga një për-rallë. ‘Kam shpresë që edhenipërit e mij të bëhen fermerënë këto pyje sikurse dhe unë’,e them këtë me zë të lartë. ‘Ko-sova nuk do të eksportojë asMercedez e as Volkswagen. Nena duhen fermerë për brezat esë ardhmes.’Jeta e Ismetit është e ndërthu-rur me drurët e Kosovës dhe kjonuk përbën një gjë të rrallë nëkëtë vend të ri të Ballkanit, nëtë cilin pothuajse gjysma e terri-torit është e mbuluar me pyje.Nëntëdhjetë përqind e popull-sisë së Kosovës përdorin druzjarri si për ngrohje ashtu edhepër gatim, dhe një pjesë e mad-he e popullsisë rurale e ka tëlidhur jetën pjesërisht nga të

ardhurat e siguruara nga pyjet.Në vendet e Ballkanit përrethsituata është pothuajse e ngjas-hme. Eshtë pikërisht ashtusikurse shprehet n jë fermertjetër nga Shqipëria: ‘Pylli ësh-të vetë jeta.’Aktualisht potenciali nuk ështëpërdorur plotësisht. Prerjet ile-gale, menaxhimi i dobët, qever-isja e dobët si dhe menaxhimi ipa qëndrueshëm i pyjeve janëfaktorë pengues për pyjet dhenjerëzit që varen prej tyre. NdajSNV, kjo organizatë aktive nëBallkan që prej vitit 1993, fillojinë Shqipëri programin e pyjevenë vitin 1999. Ky program mëvonë u shtri edhe në Maqedo-ni, Mal të Zi, Bosnje Herce-govinë dhe Kosovë, në këtë tëfundit që prej vit i t 2009. Si-doqoftë, tre vjet më vonë SNVmori vendim të mbyllte zyrën esaj të përfaqësimit në Ballkan.Shkurtimet buxhetore e detyru-an SNV të përqëndrohej në tresektorë dhe në tre kontinente –pjesë e të cilave nuk ishin aspyjet dhe as Ballkani.

Sidoqoftë sektori i py jevekërkonte shumë punë dhe kish-te kërkesa të mjaftueshme. Eki-pi, që krahas Drejtorit Hollan-dez Peter Kampen, ishte i për-

bërë nga punonjës lokalë, kish-te shfaqur vendosmërinë për tëvazhduar punën së bashku. Atatë gjithë hoqën dorë nga shpër-blimet që do të mund të kishinmarrë në rastin e mbylljes sëprogramit të SNV, dhe i inves-tuan ato në një organizatë të re.Në këtë mënyrë në vitin 2012 ukrijua “Lidhim Vlerat e Natyrësme Njërëzit” (Connecting Nat-ural Values and People -CNVP). Buxheti mbështetësende ekzistonte: deri në 2014organizata kishte kontratat ekz-istuese me Qeverinë Suedezepërmes Sida, dhe tashmë ka për-fituar projekte të reja për peri-udhën katër vjecare në vazhdim.CNVP është ndërtuar mbi em-r in e SNV. ‘SNVP’, ‘CNV’‘CNVP’ dhe ‘SNV’ janë emratqë përoren nga punonjësit dhepërfituesit e lehtësisht ngatërro-hen gjatë komunikimit. Gjith-ashtu në drejtim të përmbajtjes

së punës pothuajse nuk ndry-shoji asgje. Ekipi vazhdon tëpunojë me çështje që kanë tëbëjnë me ndërtim kapaciteteshtë komuniteteve për për-dorimin e pyjeve me një menax-him të qëndrueshëm. Ndër tët jera , k jo rea l i zohet dukembështetur shoqatat lokale tëpyjeve me trajnime mbi menax-h imin e qëndrueshëm tëpyjeve, shitjen e produkteve py-jore të tilla si bimët apo kër-pudhat, duke mbështetur pro-dhimin e energ j i së së r ino-vueshme nga biomasa drusore(duke përdorur degëza dhembeturina të pemëve pas pre-rjes) dhe ndoshta ajo çfarë ësh-të më e rëndësishme: lobimi.Mënyra se si funksionon i gjithëmekanizmi do të bëhet e qartëkur ekipi do të vizitojë aspektetë ndryshme të projekteve nëKosovë dhe Shqipëri përgjatëdy ditëve.

1 Ky është një version i përkthyer i artikullit origjinal në gjuhën Hollandeze. Artikulliorigjinal është botuar në Vice Versa, botmi 49, Mars 2015 (http://magzine.nu/magazine/Vice-Versa). Vice Versa është një revistë profesionale për zhvillimin e bashkëpunimit nëHollandë (http://www.viceversaonline.nl/).

JANAR 20167

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI DINAMIKPYLLI DINAMIKPYLLI DINAMIKPYLLI DINAMIKPYLLI DINAMIK

Mëngjesi në Prishtinë është imjergullt, e në rrugën për nëNovobërdë dielli fillon të pen-etrojë gradualisht. Kjo bën qëedhe pyjet të shfaqen më duk-shëm. Vel lo ja në zhdukje esipër ju jep pyjeve një pamjemagjike, por Haki Kola e hedhvështrimin drejtë përmes kësajpamjeje. ‘Shiko në çfarë situ-ate të keqe është ai pyll. Askushnuk kujdeset për të’, dhe tre-gon në drejtimin e pyllit. Dtej-tori i këndshëm i CNVP Kos-ovë është me eksperiencë nëkëtë fushë dhe pa dyshim ishqetësuar për pyjet. ‘Ndërsa aipylli,’ dhe na tregon një pylltjetër më tutje ‘është dinamik.Ka specie të ndryshme pyjore,pemë me lartësi të ndryshmedhe është i mirëmbajtur. Kypyll i këtu mund të përdoretshumë më mirë.’ Në praninë emjegullës një person që nuk ipërket fushës së pyjeve e ka tëvështirë të dallojë ndryshimin,por duke hedhur një vështrimtë dytë mund të dallosh në pyl-lin e parë se ka një prani më tëmadhe të shkurreve, trungje tëprerë e të pa jetë si dhe drurëqë rriten me dredhërime të çu-ditshme. E ndërkaq disa dhijanë të pranishme përqarkpemëve.Pylli i parë është një pyll pub-lik ndërsa i dyti një pyll privat,dhe është pikërisht kjo pronë-si që përbën ndryshimin. Nëpërgjithësi, pronarët privatë tëpy jeve i mirëmbajnë py je tshumë më mirë. Gjashtëdhjetëpërqind e pyjeve në Kosovëmenaxhohen nga qeverija. Pje-sa më e madhe e këtyre pyjevepërbëhet nga ato që quhen pyjetë ulët që nënkupton cungish-te: një tip pylli ku nga cungu ipemës rriten kërcejtë e rinj.Nëse një kërcell i tillë pritetbrenda një periudhe të shkurtër

(në terma pyjore kjo është njëperiudhë prej pesëmbëdhjetëderi në njëzet vjet) rritet një fil-iz i ri. Ndaj, kjo metodë ështëshumë e përshtatëshme për druzjarri dhe e pëlqyeshme nga ko-munitetet lokale.Qeverija është e përqëndruarmë shumë në pyjet e larta, tëcilët kanë drurë shtatlartë, tëmëdhenj e të përshtatshëm përshitje të lëndës drusore. Atomenaxhohen nga ag jens ia epyjeve dhe sjellin më shumë tëardhura. Pyjet e ulët është enevojshme të konvertohen nëpyje të lartë. Së paku kjo ështëideja. Gjithësesi, përpjekjet përta realizuar këtë ishin të pa fryt-shme dhe pjesa më e madhe ekëtyre pyjeve të ulët siç na thotëZoti Kola në fakt janë lënë pas

dore. Në të nëjtën kohë popu-llsia lokale e ka të ndaluar ri-cungimin në pyjet cungishte.‘Ka shumë prer je të paligjshme. Njerëzve ju nevojitendru zjarri për ngrohje dhe ga-tim, ndaj ata presin pemët mëtë mira (jashte sistemit te du-hur s i l v ikul turor ) . Në këtëmënyrë pylli degjeneron akomamë shumë’ , shp jegon HakiKola.

Në Novobërdë CNVP zhvillojinjë eksperiment në të cilin ko-muniteti lokal, agjensia e pyjevedhe shoqatat lokale të pyjevemenaxhojnë pyjet në praktika tëpërbashkëta menaxhuese. Njësipërfaqe prej 40 hektarë ështërehabilituar në këtë rast. Druringa pylli i cungishtes mund të

përdoret nga komuniteti lokal,e kështu 80 familje përfitojnëdru zjarri. Zoti Kola shprehet:‘Prerja e drurëve tashmë bëhetnë mënyrë të ligjshme dhe jo tëpa ligjshme si më pare. Dikushe kontrollon dhe e monitoronsituatën për ndërhyrje në mënyrëtë qëndrueshme ku pylli nuk de-gjeneron. ’Gji thashtu, bash-këpunimi me Ministrinë e Punëssiguron se të rinjtë mund tëpunojnë në pyll për gjashtë muajnë vit duke siguruar një të ardhurprej 250 Euro në muaj, punë kjoe mirëpritur nga një pjesë e kon-siderueshme e të rinjve të papunë në komunitet.Pyjet po përmirësohen shpejt.‘Shihni sa e gjallëruar është kjopemë e vogël tre vjecare’ thotëZ. Kola me krenari prej babai

teksa tregon një pemë që porritet me një shtat të drejtë. Prit-shmërija është që në dymbëdh-jetë vjet kjo pemë të jetë rriturmjaftueshëm për të siguruar druzjarri. Pak më tutje qëndrojnëdisa drurë pyjorë, pasi mund tëkombinohen të dy tipet e pyjeve,na thotë Z. Kola.‘Në këtë mënyrë ne duam të thye-jmë tabunë e krijuar mbi cung-ishtet.’Qeveri ja nuk është e pandjeshme ndaj këtij eksperimen-ti. ‘Agjensia e Pyjeve të Kosovësnë planet e saj ka përfshirë 1,200hektarë që duhet të menaxho-hen me plane të përbashkëtamenaxhimi të cungishteve’, nathotë Peter Kampen, drejtori iCNVP në Ballkan. Procesi ësh-të i ngadalshëm – shumë i ngad-alshëm në opinionin e tij. ‘Porkjo kërkon një ndryshim nëmentalitetin e pylltarëve në niv-el qeverisës, pasi ata ende duantë konvertojnë gjithska në pyjetë larta. Krahas kësaj, ata nuk dotë jenë më menaxhuesi t evetëm të pyjeve, atyre ju duhetqë ta ndajnë pushtetin që kanë.Kjo është diçka e re për Ballka-nin, ku përgjithësisht ekzistonnjë shkallë e lartë pa besuesh-mërie. Pa dyshim ekzistojnë in-teresa për ta mbaj tur g ja l lësistemin e prerjeve ilegale nëpyje. Disa njerëz fitojnë parathjesht duke bërë syrin qorr.’

Ismet Leskovice, pronar pylliIsmet Leskovice, pronar pylliIsmet Leskovice, pronar pylliIsmet Leskovice, pronar pylliIsmet Leskovice, pronar pylli

Në fermën e Ismet LeskoviceNë fermën e Ismet LeskoviceNë fermën e Ismet LeskoviceNë fermën e Ismet LeskoviceNë fermën e Ismet Leskovice

Të rinjtë mund të krijojnë një të ardhur prej 250 euro në muaj kurTë rinjtë mund të krijojnë një të ardhur prej 250 euro në muaj kurTë rinjtë mund të krijojnë një të ardhur prej 250 euro në muaj kurTë rinjtë mund të krijojnë një të ardhur prej 250 euro në muaj kurTë rinjtë mund të krijojnë një të ardhur prej 250 euro në muaj kurpunojnë në pyllpunojnë në pyllpunojnë në pyllpunojnë në pyllpunojnë në pyll

8 JANAR 2016

“Këshilli Botues: R. Ndreu, N. Çollaku, V. Tabaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A.KacaniKryeredaktor: Prof.Dr Vezir Muharremi Zv.kryeredaktorë: Nijazi Idrizi, Ferdin LiçajRedaksia: H.Kola, A.Lila, M.Shehi, Prof. Sherif LushajAdresa: Bulevardi “Zogu I”, Godina e ZP, kati II, TiranëMobile: 068 40 75 975; e-mail: kontakt@fkpkk-shqiperi.org

Budget cuts have affected manydevelopment programmes, butthere are exceptions. The forestryprogramme of SNV managed tocontinue as a spinoff. How was thisdone? For this story, Vice Versatravelled through Kosovo's and Al-bania's forests.Every day, exactly at 6 a.m. thealarm clock wakes up the farmerIsmet Leskovica. At 7 a.m. he hasbreakfast with his wife and neph-ew, after which he hurries to hisforest. He works in his forest andfarm till 7 in the evening. Sick treesare cut, trees that take up too muchlight for others are pruned and oldtrees have to make place for youngones. This way the trees tomorrowwill be as beautiful as today. Whenhis wife cooks she is using thewood harvested by her husband,and she does this also when sheheats up the woodstove, as is com-monly done in Kosovo. The sur-plus of wood is sold. Togetherwith the income from fourteencows that are taken care of by hiswife, they earn an income of about900 € per month, which is not badfor Kosovo standards.

When Ishmet Leskovicafrom his isolated farm in themountains, oversees his land, hav-ing a hat on his curly black hair,wearing a lumberjack shirt anddark green jacket, it looks as if he'sjust walked out of a fairy tale. 'Ihope my grandchildren will be-come farmers in these forests aswell', he says with his high voice.'Kosovo will not export Mercedes

CNVP an inheritance ofCNVP an inheritance ofCNVP an inheritance ofCNVP an inheritance ofCNVP an inheritance ofSNVSNVSNVSNVSNV

Author Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraPhotography Leonard FäustlePhotography Leonard FäustlePhotography Leonard FäustlePhotography Leonard FäustlePhotography Leonard FäustleArticle of Vice Versa1 (Trans-Article of Vice Versa1 (Trans-Article of Vice Versa1 (Trans-Article of Vice Versa1 (Trans-Article of Vice Versa1 (Trans-lated from original Dutch arti-lated from original Dutch arti-lated from original Dutch arti-lated from original Dutch arti-lated from original Dutch arti-cle in Vice Versa)cle in Vice Versa)cle in Vice Versa)cle in Vice Versa)cle in Vice Versa)

or Volkswagen cars. We needfarmers.'

Ishmet's life is intertwined withKosovo trees and that is not an ex-ception in this young country onthe Balkans, in which almost halfof the land territory is coveredwith forests. Ninety percent ofKosovo people use firewood toheat or even cook, and a large partof the rural population partly de-pends on income from forests. Inthe surrounding countries on theBalkans the situation is not muchdifferent. It is as another farmerfrom Albania says: 'The forest islife itself.'The potential is currently not com-pletely used. Illegal logging, poormanagement, weak governanceand unsustainable forest manage-ment constrain the forests and thepeople depending on them. Thisis the reason why SNV, active inthe Balkans since 1993, started aforestry programme in Albania in1999. This programme was later onextended in Macedonia, Mon-tenegro, Bosnia-Herzegovina andKosovo, the latter since 2009.Three years later, however, SNVdecided to close its office on theBalkans. The budget cuts forcedSNV to focus on three sectors andthree continents - forestry and theBalkans were not part of these.

However, there was sufficient workas well as the demand for this. Theteam, which besides the Dutch di-rector, Peter Kampen, consistedentirely of local staff, was deter-mined to continue the work to-gether. They all foregone

their severance package, whichthey would have received in caseof closure of the SNV programme,and invested this in a new organi-sation. In this way in 2012 Con-necting Natural Values and Peo-ple (CNVP) was born. Budget wasstill there: till 2014 they had exist-ing contracts with the SwedishGovernment through Sida, andrecently new projects have beenobtained for the upcoming fouryears.

CNVP builds on the name ofSNV. 'SNVP', 'CNV' 'CNVP' and'SNV' are names used by the staffand the beneficiaries and are eas-ily mixed up in communication.Also in the content of the workalmost nothing changed. Theteam continues to work on capac-ity building of the communitiesfor using forests with sustainableforest management. Among oth-er things, this is done by assistinglocal forest associations with train-ing on sustainable forest manage-ment, selling of forest productssuch as herbs or mushrooms, sup-porting production of renewableenergy from wood biomass (us-ing branches and remainders oftrees after harvesting) and maybemost importantly: lobbying. Howthis functions will become clearwhen the CNVP-team visits dif-ferent aspects of the projects inKosovo and Albania in two days.

DYNAMIC FORESTDYNAMIC FORESTDYNAMIC FORESTDYNAMIC FORESTDYNAMIC FORESTThe morning in Pristina is foggy,on the way to Novobërdë gradu-ally the sun breaks through. Thenalso the forests become visible.The disappearing mist gives theforest a magical impression, butHaki Kola looks through thisstraight away. 'Look how bad thesituation of that forest is. Nobodylooks after it', he points out. Thesympathetic director of CNVP inKosovo is experienced in thefield and is obviously concernedabout the forests. 'But that forest,'and he points to a forest a bit fur-

ther, 'is dynamic. There are dif-ferent tree species and trees withdifferent heights and it is wellmaintained. This forest here canbe used much better.' In the fogthe difference is difficult to dis-tinguish for a layman, but on asecond look one can discover inthe first forest more shrubs, cutstems with no life left in it andtrees that grow strangely tortuous.A few goats are wandering aroundbetween the trees.The first forest being public for-est and the second a private for-est, is making the difference. Ingeneral, private forest ownersmaintain their forests much bet-ter. 60 percent of the forests inKosovo are managed by the gov-ernment. A majority of those for-ests are the so called low forestsmeaning coppice forests: a foresttype in which from the stool of atree new stems grow. If such a stemis cut, within a short period (inforestry terms this is about fifteento twenty years) it grows a newtrunk. Therefore it is very suitablefor firewood and appreciated bythe local communities.

The government is more focusedon the high forests, which havetall, big trees suitable for timbersales. The forests are managed bythe forest agency and give morerevenues. Low forests need to beconverted into high forests. At leastthat is the idea. However, the ef-forts of doing so were fruitless andmost of these low forests are ne-

glected in practice, tells Kola. Atthe same time it is forbidden forthe local community to cut treesin the coppice forests. 'There is alot of illegal logging. People needthe firewood for heating and cook-ing so they cut the best trees. Inthis way the forest is degeneratingeven further', explains Haki Kola.

In Novobërdë CNVP started anexperiment in which the local com-munity, the forest agency and lo-cal forest associations manage theforest in joint forest managementpractices. An area of 400 hectaresis rehabilitated. The wood fromthe coppice forest can be used bythe local community, in this way80 families obtain firewood. Kola:'The wood harvest is now donelegally instead of illegal. One cancontrol it and monitor that it isdone sustainably and the forest isnot degenerating.' In addition, acooperation with the Ministry ofLabour assures that young peoplecan work in the forest for sixmonths a year for an income ofabout 250 euro per month, whichis welcomed job for the mostlyunemployed youth from the com-munity.The forests are improving fast.'Look how vital this small threeyear old baby-tree is' says Kola withpaternal pride when pointing to atree that is growing up very straight.The expectation is that in twelveyears this tree will be big enoughfor firewood. A little further a fewhigh forest trees are standing. Be-cause you can combine both for-est types, informs Kola. 'In this waywe want to break the taboo oncoppice forests.'The government is not insensitiveto the experiment. 'The KosovoForestry Agency has included inits plans 1200 hectares that shouldbe managed by joint coppice for-est management', tells Peter Ka-mpen, the director of CNVP onthe Balkans. It goes slowly - tooslowly for his liking. 'But it re-quires a mentality change of theforesters in the government, theywould still like to convert every-thing into high forests. Besides,they will no longer be the singlemanager, they will need to sharepower. That is new on the Balkans,where a lot of distrust exists in gen-eral. And there are, of course, in-terests to maintain the system ofillegal wood harvest. Some peo-ple earn money to turn a blindeye.'

A 'CROWN JEWEL'ON THE BALKANS