เปาหมายการเรยนรประจาหนวยท ๓

เมอเรยนจบหนวยน� ผเรยนจะมความรความสามารถตอไปน�

๑. อธบายพฒนาการของไทยสมยรตนโกสนทรโดยสงเขป

(มฐ. ส ๔.๓ ป.๖/๑)

๒. อธบายปจจยทสงเสรมความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจ

และการปกครองของไทยสมยรตนโกสนทร

(มฐ. ส ๔.๓ ป.๖/๒)

๓. ยกตวอยางผลงานของบคคลสาคญดานตางๆ สมย

รตนโกสนทร (มฐ. ส ๔.๓ ป.๖/๓)

๔. อธบายภมปญญาไทยทสาคญสมยรตนโกสนทรท

นาภาคภมใจ และควรคาแกการอนรกษไว

(มฐ. ส ๔.๓ ป.๖/๔)

¤ÇÒÁ໚¹ÁҢͧªÒµÔä·Âหนวยการเรยนรท

ó

http://www.aksorn.com/lib/p/soc_04 (เรอง การสงคายนาพระไตรปฎก)EB GUIDE

โปรดใหขดคลองรอบกรงทเรยกชอตางๆ กน โดยทางตอนเหนอ เรยกวา คลองบางลาพ ทางตอนใต เรยกวา คลองโองอาง ทาใหกรงรตนโกสนทรเปนเหมอนเกาะทมแมนาลอมรอบเหมอนกบกรงศรอยธยา โปรดใหสรางกาแพงพระนครและสรางปอมปราการเรยงรายไวโดยรอบ ทรงเปนแมทพในการทาสงครามกบประเทศเพอนบานทขยายอานาจเขามา สงครามครงสาคญคอ สงครามเกาทพกบพมา ดานศาสนา พระราชกรณยกจทสาคญ มดงน ทรงออกกฎพระสงฆและมาตรการตางๆ เพอใหสถาบนสงฆ

อยในพระธรรมวนยและมระเบยบแบบแผนเหมอนเดม โปรดเกลาฯ ใหสงคายนาพระไตรปฎกใหมความถกตอง ซงนบเปนการสงคายนาพระไตรปฎกครงท ๙ โปรดใหกอสรางและปฏสงขรณวดตางๆ ทสาคญ ไดแก วดสระเกศ วดอรณราชวราราม (วดเเจง) วดสวรรณดาราราม วดราชบรณะ วดพระเชตพนวมลมงคลาราม (วดโพธ) วดสทศนเทพวราราม วดระฆง-โฆสตาราม เปนตน

พระปรางควดอรณราชวราราม ตงอยรมเเมนาเจาพระยา ภเขาทอง วดสระเกศ กรงเทพมหานคร

๗๕

๔. ดานสงคมและวฒนธรรม

ประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใตนนมรากฐานวฒนธรรมจากจน

และอนเดย แตมความแตกตางกนบาง เชน

ประเทศทรบอทธพลจากวฒนธรรมจน คอ เวยดนาม

ประเทศทรบอทธพลจากวฒนธรรมอนเดย คอ ไทย กมพชา

ลาว เเละพมา ประเทศทรบอทธพล

จากวฒนธรรมอนเดย แตตอมาได

รบอทธพลจากวฒนธรรมอสลาม คอ

มาเลเซย อนโดนเซย เเละบรไน

ประเทศทรบอทธพล

จากวฒนธรรมตะวนตก คอ ฟลปปนส

ตมอร-เลสเต เพราะชาตตะวนตกเคย

ปกครองมานานวดทตงอยในเมองดาลด ประเทศเวยดนาม

เปนสถาปตยกรรมทไดรบอทธพลมาจาก

ประเทศจน

¡Ô ¡ÃÃÁ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè ó

จงเปรยบเทยบความเเตกตางดานเศรษฐกจของประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

¡Ô ¡ÃÃÁÃǺÂÍ´

แบงกลม สบคนขอมลของประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมา ๑ ประเทศ

แลวนามาเปรยบเทยบกบประเทศไทย

๔๖

พฒนาการของไทยสมยรตนโกสนทร

กจกรรมนาสการเรยน

á¹Ç¤Ô´ÊíÒ¤ÑÞ ÊÁÑÂÃѵ¹â¡ÊÔ¹·Ã� ໚¹ª‹Ç§àÇÅÒ·ÕèªÒµÔä·ÂÁվѲ¹Ò¡Òà ÁÕ¤ÇÒÁà¨ÃÔÞ¡ŒÒÇ˹ŒÒ áÅÐà¡Ô´¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§µ‹Ò§æ Í‹ҧÁÒ¡ ·Ñ駴ŒÒ¹¡ÒÃàÁ×ͧ àÈÃÉ°¡Ô Êѧ¤Á áÅЪÕÇÔµ¤ÇÒÁ໚¹ÍÂÙ‹¢Í§»ÃЪҪ¹ ¤¹ÃØ‹¹»¨¨ØºÑ¹¤ÇÃÀÒ¤ÀÙÁÔ ã¨ã¹»ÃÐÇѵԤÇÒÁ໚¹ÁҢͧªÒµÔä·Â ¾ÃŒÍÁ·Ñ駹íÒµÑÇÍ‹ҧ·Õè Õ ã¹Í´ÕµÁÒ໚¹áººÍ‹ҧ㹡ÒôíÒà¹Ô¹ªÕÇÔµ

ºŒÒ¹àÁ×ͧ㹻˜¨¨ØºÑ¹áµ¡µ‹Ò§¨Ò¡ã¹Í´ÕµÍ‹ҧäÃ

ñบทท

๕๓

คาชแจงในการใชสอเปาหมายการเรยนร

กาหนดระดบความรความสามารถ

ของผเรยนเมอเรยนจบหนวย

มาตรฐานตวชวด

ระบตวชวดทกาหนดไว

ในแตละหนวย

แนวคดสาคญ

แกนความรทเปน

ความเขาใจคงทน

ตดตวผเรยน

กจกรรมนาสการเรยน

นาเขาสบทเรยนโดยใชกระตน

ความสนใจและวดประเมนผล

กอนเรยน

เน�อหา

ครบตามหลกสตรแกนกลางฯ’ ๕๑

นาเสนอโดยใชแผนภาพ แผนภม

ตารางเหมาะสมกบการเรยนการสอน

Web Guide

แหลงเรยนรทางอนเทอรเนต

กจกรรมการเรยนร

ใหผเรยนฝกปฏบตเพอพฒนา

ความรประจาหนวย

กจกรรมรวบยอด

ใหผเรยนฝกปฏบตเพอแสดงพฤตกรรมการเรยนรรวบยอด

และประเมนผลการเรยนรตามมาตรฐานตวชวดประจาหนวย

¤íÒ¹íÒ ´ŒÇ¡ÃзÃǧÈÖ¡ÉÒ¸Ô¡ÒÃä´ŒÁÕ¤íÒÊÑè§ãˌ㪌ËÅÑ¡ÊٵáÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõôô ã¹âçàÃÕ¹·ÑèÇä»·Õè Ñ ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×鹰ҹ㹻‚¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ òõôö áÅШҡ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÇÔ ÑÂáÅÐµÔ µÒÁ¼Å¡ÒÃ㪌ËÅÑ¡ÊٵáÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõôô Ö§¹íÒä»Ê‹Ù¡ÒþѲ¹ÒËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾Ø·¸ÈÑ¡ÃÒª òõõñ «Öè§ÁÕ¤ÇÒÁàËÁÒÐÊÁáÅÐªÑ à¨¹ à¾×èÍãˌʶҹÈÖ¡ÉÒä Œ¹íÒä»ãªŒà»š¹¡Ãͺ·Ôȷҧ㹡ÒÃ¨Ñ ËÅÑ¡ÊÙµÃʶҹÈÖ¡ÉÒáÅÐ¨Ñ ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹à¾×è;Ѳ¹Òà´ç¡áÅÐàÂÒǪ¹·Ø¡¤¹ã¹ÃРѺ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ãËŒÁդسÀÒ¾ ŒÒ¹¤ÇÒÁÃÙŒ áÅзѡÉзÕè íÒ໚¹ÊíÒËÃѺ¡Òà íÒçªÕÇÔµã¹Êѧ¤Á·ÕèÁÕ¡ÒÃà»ÅÕè¹á»Å§ áÅÐáÊǧËÒ¤ÇÒÁÃÙŒà¾×è;Ѳ¹Òµ¹àͧÍ‹ҧµ‹Íà¹×èͧµÅÍ´ªÕÇÔµ

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ »ÃÐÇѵÔÈÒʵÃ� ».ö àÅ‹Á¹Õé¨Ñ´·íÒ¢Öé¹ÊíÒËÃѺ㪌»ÃСͺ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹ªÑé¹»ÃжÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè ö â´Â´íÒà¹Ô¹¡ÒèѴ·íÒãËŒÊÍ´¤ÅŒÍ§µÒÁ¡Ãͺ¢Í§ËÅÑ¡Êٵ÷ء»ÃСÒà ʋ§àÊÃÔÁ¡Ãкǹ¡ÒäԴ ¡ÒÃÊ׺àÊÒÐËÒ¤ÇÒÁÃÙŒ ¡ÒÃá¡Œ»˜ÞËÒ ¤ÇÒÁÊÒÁÒö㹡ÒÃÊ×èÍÊÒà ¡ÒõѴÊԹ㨠¡ÒùíÒä»ãªŒã¹ªÕÇÔµ ÃÇÁ·Ñé§Ê‹§àÊÃÔÁãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹ÁÕ¤‹Ò¹ÔÂÁ·Õè´Õ§ÒÁ ¾Ñ²¹Òµ¹àͧÍÂÙ‹àÊÁÍ ÃÇÁ·Ñ駺íÒà¾çÞ»ÃÐ⪹�µ‹ÍÊѧ¤ÁáÅÐʋǹÃÇÁ

˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ »ÃÐÇѵÔÈÒʵÃ� ».ö àÅ‹Á¹Õé ÁÕ ó ˹‹Ç ã¹áµ‹ÅÐ˹‹ÇÂẋ§à»š¹º·Â‹ÍÂæ«Ö觻ÃСͺ´ŒÇÂ

ñ. ໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ»ÃШíÒ˹‹Ç ¡íÒ˹´ÃдѺ¤ÇÒÁÃÙŒ ¤ÇÒÁÊÒÁÒö¢Í§¼ÙŒàÃÕ¹NjÒàÁ×èÍàÃÕ¹¨ºã¹áµ‹ÅÐ˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ µŒÍ§ºÃÃÅØÁҵðҹµÑǪÕéÇÑ´·Õè¡íÒ˹´äÇŒã¹ËÅÑ¡ÊٵâŒÍã´ºŒÒ§

ò. á¹Ç¤Ô´ÊíÒ¤ÑÞ á¡‹¹¤ÇÒÁÃÙŒ·Õè໚¹¤ÇÒÁÃÙŒ¤ÇÒÁࢌÒ㨤§·¹µÔ´µÑǼٌàÃÕ¹ó. à¹×éÍËÒ ¤ÃºµÒÁËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾.È. òõõñ ¹íÒàʹÍàËÁÒÐÊÁ

¡Ñº¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹ã¹áµ‹ÅÐÃдѺªÑé¹ô. ¡Ô¨¡ÃÃÁ ÁÕËÅÒ¡ËÅÒÂÃٻẺãËŒ¹Ñ¡àÃÕ¹»¯ÔºÑµÔ ẋ§à»š¹

(ñ) ¡Ô¨¡ÃÃÁ¹íÒÊ‹Ù¡ÒÃàÃÕ¹ ¹íÒࢌÒÊ‹Ùº·àÃÕ¹à¾×èÍ¡Ãе،¹¤ÇÒÁʹã¨á¡‹¼ÙŒàÃÕ¹(ò) ¡Ô ¡ÃÃÁ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ ãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹½ƒ¡»¯ÔºÑµÔà¾×è;Ѳ¹Ò¤ÇÒÁÃÙŒààÅзѡÉлÃШíÒ

˹‹Ç (ó) ¡Ô¨¡ÃÃÁÃǺÂÍ´ ãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹»®ÔºÑµÔà¾×èÍààÊ´§¾ÄµÔ¡ÃÃÁ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒÃǺÂÍ´ ààÅÐ

»ÃÐàÁÔ³¼Å¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒµÒÁÁҵðҹµÑǪÕéÇÑ´»ÃШíÒ˹‹ÇÂ˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ »ÃÐÇѵÔÈÒʵÃ� ».ö àÅ‹Á¹Õé ¹íÒàʹ͡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒãËŒàËÁÒÐÊÁ¡ÑºÇÑ¢ͧ

¼ÙŒàÃÕ¹㹪Ñé¹»ÃжÁÈÖ¡ÉÒ»‚·Õè ö «Öè§à»š¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒÊÔ觷Õè¼ÙŒàÃÕ¹à¡ÕèÂÇ¢ŒÍ§ã¹¡Òà íÒà¹Ô¹ªÕÇÔµ»ÃÐ íÒÇѹâ´Â㪌ÀÒ¾ á¼¹ÀÙÁÔ µÒÃÒ§¢ŒÍÁÙÅ ª‹ÇÂ㹡ÒùíÒàʹÍÊÒÃе‹Ò§æ «Ö觨Ъ‹ÇÂãËŒ¼ÙŒàÃÕ¹ÊÒÁÒöàÃÕ¹ÃÙŒä Œ§‹Ò¢Öé¹ ¤³Ð¼ÙŒ¨Ñ´·íÒ¨Ö§ËÇѧ໚¹Í‹ҧÂÔè§Ç‹Ò ˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ »ÃÐÇѵÔÈÒʵÃ� ».ö àÅ‹Á¹Õé ¨Ð໚¹Ê×èÍ¡ÒÃàÃÕ¹¡ÒÃÊ͹·ÕèÍíҹǻÃÐ⪹�µ‹Í¡ÒÃàÃÕ¹»ÃÐÇѵÔÈÒʵÃ� à¾×èÍãËŒÊÑÁÄ·¸Ô¼ÅµÒÁÁҵðҹµÑǪÕéÇÑ´·Õè¡íÒ˹´äÇŒã¹ËÅÑ¡ÊÙµÃ᡹¡ÅÒ§¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ¢Ñé¹¾×é¹°Ò¹ ¾.È. òõõñ ·Ø¡»ÃСÒÃ

เปาหมายการเรยนรประจ�าหนวยท๑เมอเรยนจบหนวยน�ผเรยนจะมความรความสามารถตอไปน�๑.อธบายความส�าคญของวธการทางประวตศาสตร

ในการศกษาเรองราวทางประวตศาสตรอยางงายๆ

(มฐ.ส๔.๑ป.๖/๑)๒.น�าเสนอขอมลจากหลกฐานทหลากหลายในการท�า

ความเขาใจเรองราวส�าคญในอดต(มฐ.ส๔.๑ป.๖/๒)

ÇÔ¸Õ¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ»ÃÐÇѵÔÈÒʵÃ�

หนวยการเรยนรท

ñหนวยการเรยนรท ๑ วธการศกษาประวตศาสตร ๑ บทท ๑ การศกษาประวตศาสตร ๒

หนวยการเรยนรท ๓ ความเปนมาของชาตไทย ๕๒ บทท ๑ พฒนาการของไทยสมยรตนโกสนทร ๕๓

บทท ๒ ผลงานของบคคลสาคญสมยรตนโกสนทร ๗๓ บทท ๓ ภมปญญาสมยรตนโกสนทร ๘๖

● บรรณานกรม ๙๐

● ภาคผนวก พเศษ ๑

๙๐

สารบญ

หนวยการเรยนรท ๒ เพอนบานของเรา ๑๘ บทท ๑ ประเทศเพอนบาน ๑๙

บทท ๒ ความรวมมอในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉ�ยงใต ๔๗

คนควาขอมลเพ�มเตม จากเวบไซตทอยในหนงสอเรยน หนา ๓๗, ๓๙, ๔๙,๖๔, ๖๘, ๗๔, ๗๕, ๗๙, ๘๐, ๘๗

EB GUIDE

๑ วธการทางประวตศาสตร วธการทางประวตศาสตร คอ ขนตอนหรอวธการทเราใชเพอศกษา

คนควาเเละเรยบเรยงเหตการณทางประวตศาสตรจากหลกฐานตางๆ

วธการทางประวตศาสตรชวยท�าใหเราไดขอมลหรอเรองราวทาง

ประวตศาสตรทมความถกตอง เทยงตรง สมบรณ เเละมความนาเชอถอ

เราสามารถน�าวธการทางประวตศาสตรมาใชศกษาคนควาความเปนมาของ

ชาตและทองถนไดโดยมวธการคนควา๕ขนตอนดงน

ขนตอนท๑การก�าหนดหวขอทสนใจ

เปนการก�าหนดหวขอทเราสนใจศกษาคนควาเกยวกบความเปนมาของ

ชาตเเละทองถนโดยอาจตงค�าถามกวางๆเชน

สถานททเราตองการศกษามประวตความเปนมาอยางไร ชอของสถานทมทมาอยางไร สภาพความเปนอยของคนในสมยรชกาลท๕เปนอยางไร บคคลทเราตองการศกษามประวตเเละผลงานส�าคญอะไร ทองถนของเรามประวตความเปนมาอยางไร ขนตอนท๒การรวบรวมหลกฐาน

เปนการรวบรวมขอมลทางประวตศาสตรทเกยวของกบหวขอทเรา

ตองการศกษาคนควาซงหลกฐานเเบงเปน๒ชนดงน

๑) หลกฐานชนตนเปนหลกฐานรวมสมยกบบคคลหรอเหตการณทเกดขนในอดต นนกคอ เปนหลกฐานทเกดขนในยคสมยนนจรงๆ เชน

หลกฐานชนตนเกยวกบประวตศาสตรสมยรตนโกสนทรทมมากมายใหเรา

เหนอยในปจจบนน เชน กฎหมายพระราชพงศาวดาร บนทกประจ�าวน

ภาพถายเเถบบนทกภาพเเถบบนทกเสยงหนงสอพมพเอกสารราชการ

สถาปตยกรรมของพระทนง อาคารบานเรอนเเบบตะวนตก เปนตน ซง

เปนการเเสดงถงการรบวฒนธรรมตะวนตกเขามาในสงคมไทย

3

การศกษาประวตศาสตร

กจกรรมนาสการเรยน

แนวคดส�าคÞ ว¸การทางประวตศาสตร เป นว¸การศกษาคนควาทเราสามารถน�าไปใชศกษาไดทงประวตศาสตรชาตและประวตศาสตรทองถนหลกฐานท ใช ในการศกษาประวตศาสตร¨ะมทงหลกฐานชนตนและหลกฐานชนรองในการรวบรวมหลกฐานเราตองรวบรวมหลกฐานทหลากหลายและครบถวนเพอใหไดขอมลหรอเรองราวทมความถกตองนาเชอถอและใกลเคยงความ¨รงมากทสด

ÍÒ³Ò¨ÑกÃÊØ⢷ÑÂม»รÐǵԤÇามเ»šนมาÍ‹ҧäÃ

ñบทท

2

ขนตอนท๓การตรวจสอบหลกฐาน เปนการตรวจสอบหลกฐานทหามาไดวามความถกตองและนาเชอถอเพยงใดเชนขอมลทไดจากผทอยในเหตการณยอมนาเชอถอมากกวาผทไดรบการบอกเลาตอกนมาโดยไมไดเหนดวยตนเองหลกฐานทางราชการยอมนาเชอถอมากกวาบคคลทวไป หลกฐานทเปนตนฉบบยอมถกตองมากกวาฉบบคดลอกเปนตนการตรวจสอบหลกฐานจะท�าใหผใชหลกฐานรวาหลกฐานใดมความถกตองกวาสมบรณกวาเเละนาเชอถอมากกวา

นอกจากน ในบางทองถนอาจจะยงมต�านานหรอเรองทเลาตอๆ กนมาทเกยวกบความเปนมาของทองถน ทมาของชอสถานท ซงถอวาต�านานหรอเรองเลาเหลานเปนหลกฐานชนรองดวยเชน

ต�านานจามเทววงศ เกยวกบการสร างเมองหรภญไชย(ล�าพน)

ต�านานเรองพระยากงพระยาพาน เกยวกบการสรางพระปฐมเจดยและพระประโทนเจดยจงหวดนครปฐม

ต�านานหนองโสน เกยวกบการสรางเมองอยธยา

ต�านานจานกรอง จาการบรณ เกยวกบการสรางเมองพษณโลก

ต�านานเมองโยนกนครไชยบรศรชางแสน เกยวกบการสรางเมอง เชยงราย

๕

อนสาวรยวรชนชาวบานบางระจนจ.สงหบรสรางโดยกรมศลปากรจดเปนหลกฐานชนรอง

นายทองเหมน

นายอน

นายโชต

นายเเทน

นายทองเเสงใหญ

ขนสรรค

นายจน

หลกฐานชนตนของประวตศาสตรทองถนกเปนหลกฐานรวมสมยกบบคคลหรอเหตการณซงเกดขนในอดตของทองถนนนๆ เชนเอกสารทางราชการทมขนในอดตของแตละจงหวดโบราณวตถโบราณ-สถานทสรางขนในทองถน สถาปตยกรรมหรอสงปลกสรางในอดตทยงเหนอยในปจจบน เชน อาคารจนเเบบตะวนตก หรออาคารชโน-โปรตกสจงหวดภเกต อาคารแบบตะวนตกบรเวณถนนราชด�าเนนและส�าเพงกรงเทพมหานคร อาคารไมทตลาดรอยป จงหวดสพรรณบร เปนตนนอกจากนยงมสงของเครองใชตางๆทมอยในสมยนนเชนเรอพระราชพธนาฬกาพดลมวทยเปนตน

อาคารชโน-โปรตกสจงหวดภเกตสวนใหญสรางขนในสมยทพระยารษฎานประดษฐมหศรภกดเปนสมหเทศาภบาลส�าเรจราชการมณฑลภเกตสมยรชกาลท๕จดเปนหลกฐานชนตน

เรอพระทนงนารายณทรงสบรรณรชกาลท๙สรางขนเมอปพ.ศ.๒๕๓๗ซงเปนเรอล�าแรกทสรางในรชกาลปจจบนจดเปนหลกฐานชนตน

๒)หลกฐานชนรอง เปนหลกฐานทสรางขนมาในภายหลงเหตการณทเกดขนโดยใชขอมลจากหลกฐานชนตนเชนหนงสอบทความหรอบนทกความทรงจ�าทเขยนขนหลงเหตการณส�าคญในประเทศไทยอนสาวรยวรชนชาวบานบางระจนจงหวดสงหบรอนสาวรยประชาธปไตยทสรางขนเพอเปนทระลกถงเหตการณเปลยนเเปลงการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยเปนตน

4

นกเรยนสามารถน�าวธการทางประวตศาสตรมาใชในการศกษาคนควาเรองราวของทองถนดงน ๑. การก�าหนดหวขอทสนใจ สมมตวานกเรยนเปนชาวจงหวดบรรมยและมความสนใจในการศกษาประวตของจงหวดบรรมยนกเรยนอาจจะก�าหนดหวขอทสนใจเชน ประวตความเปนมาของจงหวดบรรมย ทมาของชอจงหวดบรรมย สถานทส�าคญทางประวตศาสตรของจงหวดบรรมย ประเพณวฒนธรรมของจงหวดบรรมย ๒. การรวบรวมหลกฐาน การศกษาเกยวกบจงหวดบรรมยสามารถศกษาไดจากหลกฐานทางประวตศาสตรดงน ๑) หลกฐานชนตน เชน ปราสาทหนเมองต�า แหลงเตาเผาโบราณอทยานประวตศาสตรพนมรงจารกปราสาทหนพนมรงราชกจ-จานเบกษาเลม๑๖ร.ศ.๑๑๘เปนตน ๒)หลกฐานชนรองเชน สถานทเชนศาลากลางจงหวดบรรมยศนยวฒนธรรมจงหวดบรรมยอนสาวรยเราสเปนตน หนงสอ เชนบรรมย มาจากไหน ของสจตต วงษเทศสารานกรมวฒนธรรมไทย ภาคอสาน ของมลนธสารานกรมวฒนธรรม-ไทยธนาคารไทยพาณชยเปนตน ประเพณวฒนธรรม เชน งานมหกรรมวาวอสาน งานประเพณขนเขาพนมรง งานเครองเคลอบพนปประเพณบานกรวด งานเทศกาลขาวหอมมะลเปนตน

๒ ตวอยางการน�าวธการทางประวตศาสตรมาใชศกษา เรองราวในทองถน

7

กจกรรมพฒนาการเรยนรท ๑

ขนตอนท๔การตความหลกฐาน เปนการน�าขอมลจากหลกฐานทไดมาตรวจสอบความถกตองเเละความนาเชอถอแลวน�ามาจดเปนหมวดหมเเละตความวาจะไดรบความรหรอเรองราวใดจากขอมลนนบาง โดยเรยงล�าดบขอมลตามความส�าคญตามล�าดบเวลากอนหลงหรอเรยงตามหวขอ เพอความสะดวกในการน�าขอมลทไดจากหลกฐานมาใช ขนตอนท๕การเรยบเรยงและน�าเสนอขอมล เปนการน�าขอมลจากหลกฐานทไดมาเรยบเรยงใหเปนเรองราวเพอตอบขอสงสยหรอประเดนทตงไว โดยน�ามาเรยบเรยงอยางมเหตเเละผลมหลกฐานอางองทสามารถเชอถอได ไมล�าเอยงจากนนน�าเสนอความรทคนความาไดในรปแบบตางๆเชนน�ามาเขยนเรยงความเลาใหผอนฟงจดนทรรศการเปนตน

รวมกนอภปรายวาการตรวจสอบหลกฐานเเละการตความขอมลมความส�าคญอยางไร

การจดนทรรศการเปนวธการหนงในการน�าเสนอเรองราวทางประวตศาสตรทศกษาคนความาได

6

๓หลกฐานทางประวตศาสตรทใชในการศกษาประวตศาสตรสมยรตนโกสนทร

นกเรยนสามารถศกษาประวตศาสตรในสมยรตนโกสนทรไดจากหลกฐานทางประวตศาสตรตางๆในสมยรตนโกสนทรดงน

๑. หลกฐานชนตน ๑) หลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษรเชน โบราณสถาน เชน วดพระศรรตนศาสดาราม วดพระเชตพนวมลมงคลารามฯพระทนงอนนตสมาคม โบราณวตถเชนพระพทธไตรรตนนายกพระพทธไสยาสน ๒)หลกฐานทเปนลายลกษณอกษรเชน จารกเชนจารกต�ารายาวดพระเชตพนวมลมงคลารามฯ พงศาวดารเชนพงศาวดารกรงรตนโกสนทรพระราช-พงศาวดารกรงสยามจนถงตนรชกาลท๕พงศาวดารทองถน จดหมายเหตเชนจดหมายเหตพระราชกรณยกจรายวนในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาฯจดหมายเหตรชกาลท๑-๓ กฎหมายเชนกฎหมายตราสามดวงรฐธรรมนญ เอกสารทางราชการเชนประกาศราชการประกาศส�านกพระราชวงจดหมายราชการเอกสารการทตรายงานการประชม พระราชหตถเลขาเชนพระราชหตถเลขาของพระมหา-กษตรยรชกาลตางๆ พระราชนพนธและพระนพนธเชนพระราชนพนธเรองไกลบานในรชกาลท๕พระนพนธสมเดจฯกรมพระยาด�ารงราชานภาพ หนงสอพมพเชนบางกอกรคอรเดอรกรงเทพเดลเมล บนทกสวนตวเชนความทรงจ�าในสมเดจฯกรมพระยาด�ารงราชานภาพบนทกพระยาทรงสรเดชเปนตน

9

กจกรรมพฒนาการเรยนรท ๒

๓. การตรวจสอบหลกฐาน น�าหลกฐานทไดมาพจารณาวามความถกตองนาเชอถอหรอไมและควรพจารณาจากหลกฐานหลายชนประกอบกนแลวเลอกเอาขอมลทตรงกนทกแหลงขอมล ๔. การตความหลกฐาน น�าหลกฐานทไดตรวจสอบแลววานาเชอถอ มาแยกประเภทจดหมวดหมโดยเรยงล�าดบตามเวลากอนหลงและความส�าคญของขอมลทส�าคญผตความตองท�าใจเปนกลางไมอคตและไมน�าความคดเหนสวนตวเขาไปใชในการตความตองตความจากหลกฐานเทานน จงจะเปนขอมลทถกตองและนาเชอถอ ๕. การเรยบเรยงและการน�าเสนอขอมล น�าขอมลทตความแลวมาน�าเสนอความจรงและขอเทจจรงใหผอนรบทราบซงการน�าเสนอขอมลมหลายวธ เชน การเขยนรายงานการจดนทรรศการ การเลาขอมลทไดศกษามาใหผอนฟงเปนตนทงน

ความรเสรม ภาพถาย เปนหลกฐานทางประวตศาสตรทไมเปนลายลกษณอกษร สะทอนใหเหนถงสภาพการด�ารงชวตของคนไทยในสมยนน สามารถใชประกอบหลกฐานทเปนลายลกษณอกษรไดภาพถายทเกาแกทสดในประเทศไทยคอภาพถายในสมยรชกาลท๔

แบงกลม น�าวธการทางประวตศาสตรมาใชศกษาเรองราวในทองถนของตนเอง จากนนออกมารายงานหนาชนเรยน

บคคลเชนผวาราชการจงหวดนายอ�าเภอผใหญบานก�านนคนในชมชนเปนตน

ควรจะน�าเสนอขอมลทมเหตมผลและมแหลงอางองทเชอถอไดเพอความนาเชอถอของขอมล

8

ขอมลทางประวตศาสตรทไดจากหลกฐานชนตนในสมยรตนโกสนทร

การสรางพระนคร “ในจลศกราช ๑๑๔๕ ปเถาะ เบ­ จศก (พ.ศ. ๒๓๒๖) โปรดใหตงกองสกเลกไพรหลวงสมก�ำลงและเลกหวเมองทงปวง แลวใหเกณฑท�ำอฐขนใหมบำง ใหไปรออฐก�ำแพงเมองกรงเกำลงมำบำง ลงมอกอสรำงพระนครทวพระบรมมหำรำชวงและพระรำชวงบวรสถำนมงคลในปนน... ... และขดคลองใหญเหนอวดสระแกอกคลองหนง พระรำชทำนนำมวำ คลองมหำนำค เปนทส�ำหรบประชำชนชำวพระนครจะไดลงเรอไปประชมเลนเพลงและสกวำในเทศกำลฤดน�ำ เหมอนอยำงครงกรงศรอยธยำเกำ และวดสระแกนน... พระรำชทำนนำมเปลยนใหมวำ วดสระเกศ...”

ตวอยาง

(พระราชพงศาวดารกรงรตนโกสนทร รชกาลท ๑ ฉบบเจาพระยาทพากรวงศ (ข�า บนนาค),

กรงเทพฯ : กรมศลปากร, ๒๕๔๕, หนา ๒๒)

จากขอมลทระบไวในพระราชพงศาวดารฯ รชกาลท๑ ท�าใหทราบวาพระบรม-

มหาราชวงสรางในพ.ศ.๒๓๒๖โดยใชก�าลงไพรหลวงและไพรสมโดยเกณฑไพรทง

ในกรงและในหวเมองอฐทใชสรางพระนครมทงอฐทท�าขนใหมและอฐทรอมาจากก�าแพง

เมองอยธยาจากขอมลนเราอาจตความตอไปไดวาในขณะนนกรงศรอยธยาเหลอเพยง

ซากปรกหกพงมผคนอยนอยและยงไมจ�าเปนตองฟนฟกรงศรอยธยาเพราะบานเมอง

ยงไมปลอดภยจากกองทพขาศกเเละการเผาอฐใหมอาจเสยเวลาและสนเปลองแรงงาน

จงรออฐก�าแพงเมองอยธยามาใชประโยชน

สวนขอมลเรองการขดคลองและการเลนเพลงเลนสกวาในฤดน�าหลากแสดงใหเหน

วาการละเลนเชนนเปนประเพณทนยมกนมากตงเเตสมยอยธยา นอกจากนเราสามารถ

ตความไดอกวาการทผปกครองในสมยรตนโกสนทรพยายามสรางกรงเทพฯใหมรปแบบ

เหมอนกรงศรอยธยาทงในดานผงเมองคคลองพระบรมมหาราชวงชอสถานททเหมอน

กบสถานทในกรงศรอยธยาและการฟนฟประเพณใหเหมอนอยางสมยอยธยากเพอสราง

ขวญก�าลงใจใหราษฎร และเพอเปนการแสดงใหเหนวากรงเทพมหานครสบทอดอ�านาจ

การปกครองและวฒนธรรมจากสมยอยธยา

11

๒.หลกฐานชนรอง ๑) หลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษรเชน อนสาวรยเชนอนสาวรยทหารอาสาสงครามโลกครงท๑พระบรมรปทรงมาอนสาวรยประชาธปไตย ๒)หลกฐานทเปนลายลกษณอกษรเชน ต�านานเชนต�านานพระแกวมรกต หนงสอและวารสาร เชน หนงสอประวตศาสตรกรงรตนโกสนทรวารสารประวตศาสตรศลปวฒนธรรม วรรณคดและวรรณกรรมเชนนวนยายองประวตศาสตรเรองรตนโกสนทรนวนยายองประวตศาสตรเรองสแผนดน เอกสารงานวจยเเละวทยานพนธ เชนเอกสารงานวจยเเละวทยานพนธของคณะอกษรศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร ๓. เเหลงหลกฐานทางประวตศาสตร หลกฐานทางประวตศาสตรสามารถหาไดจากเเหลงตางๆดงน

พพธภณฑสถานแหงชาต เชน พพธภณฑสถานแหงชาตพระนครพพธภณฑสถานแหงชาตเจาสามพระยา พพธภณฑสถานประจ�าจงหวด เชน พพธภณฑสถานจงหวดก�าแพงเพชรเฉลมพระเกยรต จงหวดก�าเเพงเพชร พพธภณฑอบค�าจงหวดเชยงราย สถานทราชการ เชน ศาลากลางจงหวด ทวาการอ�าเภอกระทรวงกรมส�านกงานเขต แหลงโบราณคดในจงหวดตางๆเชนวดพระราชวงพระทนง หอสมดหรอหองสมดเชนหอสมดแหงชาตหอจดหมายเหตแหงชาตหอสมดมหาวทยาลยหองสมดประจ�าสถานศกษา10

ในประกาศยงระบวาราษฎรเชอชาตตางๆ ทถอเปนราษฎรของไทย ท�าใหเราได

ขอมลวาในกรงสยาม(ประเทศไทย)มราษฎรหลากหลายเชอชาตทอาศยอยรวมกนและ

อยภายใตการปกครองของพระมหากษตรยไทยนอกจากนในประกาศระบถง“ลกหลาน

ฝรงโปรตเกสเดม”หมายถงราษฎรทสบเชอสายมาจากชาวโปรตเกสทเขามาตงแตสมย

อยธยาและตงรกรากอยในกรงศรอยธยาและตอมาอพยพมายงกรงเทพฯพรอมราษฎร

ไทยเชอชาตอนๆแสดงถงความเกาแกของชมชนเชอสายโปรตเกสในเมองไทย

กจกรรมพฒนาการเรยนรท ๓๑. เเบงกลม ส�ารวจหลกฐานชนตน(หลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษร) ในทองถนของ

ตนเองจากนนออกมารายงานหนาชนเรยน๒. เเบงกลมส�ารวจหลกฐานชนรอง(หลกฐานทเปนลายลกษณอกษร)ในทองถนของตนเอง

จากนนออกมารายงานหนาชนเรยน๓. แบงกลมส�ารวจชมชนของตนวามแหลงหลกฐานทางประวตศาสตรใดบางและใหขอมล

เกยวกบสงใดจากนนออกมารายงานหนาชนเรยน๔. เเบงกลมศกษาคนควาขอมลจากหลกฐานชนตนในสมยรตนโกสนทรมา๑อยางเเละ

รวมกนอภปรายวาหลกฐานนนใหขอมลเกยวกบอะไรจากนนออกมารายงานหนาชนเรยน๕. เเบงกลมศกษาคนควาขอมลจากหลกฐานชนรองในสมยรตนโกสนทรมา๒อยางเเละ

เปรยบเทยบขอมลทไดจากหลกฐานทง๒ชนจากนนออกมารายงานหนาชนเรยน

ประชมประกาศเปนเอกสารทพระมหากษตรยใชตดตอกบราษฎรเพอสรางความสมพนธและเปนการเขาถงราษฎรมากขน

13

ประชมประกาศรชกาลท ๔“ประกาศอน­ าตใหชาวกรงฯ รบจางฝรง (พ.ศ. ๒๓๙๙)”

“มพระบรมราชโองการ...ใหประกาศรทวไปแกบรรดาราษฎรทอยในพระ-

ราชอาณาจกร...ใหทราบจงทวกนวา บดนมหานครใหญนอกประเทศทงสาม

เมองไดเขามาท�าสญญาทางพระราชไมตรแลการคาขายกบดวยพระมหานคร

น...มลกคาพาณชคนผวขาวทเรยกวาฝรงหลายพวกหลายคนเอาเงนเอาทองเปน

อนมากเขามา...แลจางคนฝายไทยใชใหเปนครสอนภาษาแลท�าการงานตางๆ

พระเจาแผนดนแลเสนาบดกมความยนด วาราษฎรฝายไทยทยากจนจะไดชอง

เพอจะคาขายแลรบจางท�าการหาเงนทองเปนประโยชนเจรญแกบานเมอง...

...เพราะฉะนนจงประกาศมาบดน...ไทยจนญวนพมามอญเขมรลาว

แขกมลายแขกจามแลลกหลานฝรงโปรตเกสเดมทงปวงทงหญงชายใครจะ

ไปรบจาง...ไปท�าการของคนนอกทเรยกวาฝรง...โปรดใหท�าหมดทกอยางมได

หามคนทงปวงทอยากจะใครรบจาง จงไดคาจางเปนผลประโยชนของตวเลยง

ชวตเถดไมมความผดอนใดเพราะทรบจางคนนอกทเรยกวาฝรงนนเอย

ประกาศมาณวนเสาร เดอน๑๑ขน๕ค�าปมะโรงนกษตรอฐศก”

(ตรงกบวนท๔ตลาคมพ.ศ.๒๓๙๙)

จากขอมลในประชมประกาศรชกาลท๔ฉบบนท�าใหเราทราบวาประกาศฉบบน

ออกมาในพ.ศ.๒๓๙๙

หลงจากมการท�าพนธสญญาทางการคาและพระราชไมตรกบชาตตะวนตก๓ชาต

คอองกฤษในพ.ศ.๒๓๙๘สหรฐอเมรกาและฝรงเศสในพ.ศ.๒๓๙๙ท�าใหมชาวตะวนตก

หรอฝรงเขามาทกรงเทพฯ มากขน และมความตองการจางราษฎรไทยใหท�างานตางๆ

ทงสอนภาษาไทย ตดตอการคา ฯลฯ แตราษฎรอาจจะเกรงวาทางการจะไมอนญาตให

ท�างานกบฝรงจงทรงมประกาศอนญาตวาใหราษฎรท�างานรบจางฝรงได

12

ถนนเจรญกรงเปนถนนสายเเรกของเมองไทยสองฟากของถนนเปนทตงของรานคาของคนจนเเละหางฝรง

นกเรยนควรเรมตนดวยการคนควาหลกฐานชนรอง คอ หนงสอทเกยวกบรชกาลท๔ เชน หนงสอเรอง ประวตศาสตรกรงรตนโกสนทรเลม ๒ รชกาลท๔-พ.ศ.๒๔๗๕ และหนงสอเรอง ใตรมพระบารมจกรนฤบดนทรสยามมนทราธราชในบททเกยวกบรชกาลท๔เพอศกษาเรองราวในหวขอทตองการคนควา เมอมความรพนฐานทเกยวกบหวขอนแลวนกเรยนสามารถคนควาขอมลเพมเตมไดจากเอกสารชนตน เชน ประชมประกาศรชกาลท๔โดยเลอกขอมลทเกยวของกบการปรบปรงบานเมองมาอานเพมเตมเชน

ความรเสรม ถนนเ¨รÞกรง เดมมชอวา “นวâรด” เรมตงแตถนนสนามไชย¨นถงแมน�าเ¨าพระยาทดาวคนอง กรงเทพมหานคร ใชเทคนคการสรางแบบตะวนตกค�าวา“เ¨รÞกรง”มความหมายวาความเ¨รÞรงเรองของบานเมอง เชนเดยวกบชอถนนบ�ารงเมองและถนนเ¿„›องนครทรชกาลท๔âปรดใหสรางขนในเวลาเดยวกน

ประกาศเรองใหประชาชนชวยกนรกษาความสะอาด ไมทงขยะและซากสตวลงแมน�าล�าคลองประกาศเรองการตดถนนสายใหมเชนถนนเจรญกรงถนนบ�ารงเมองเปนตน

1๕

๔การศกษาประวตศาสตรสมยรตนโกสนทร เราสามารถใชวธการทางประวตศาสตรมาศกษาคนควาประวตศาสตรสมยรตนโกสนทร เพอใหเกดความรความเขาใจประวตศาสตรในสมยนและเหนพฒนาการของบานเมองได ซงนกเรยนสามารถน�าวธการทางประวตศาสตร๕ขนตอนมาใชไดดงน ขนตอนท๑การก�าหนดหวขอทสนใจ หวขอทสนใจคอการปรบปรงบานเมองในสมยรชกาลท๔ ขนตอนท๒การรวบรวมหลกฐาน เมอก�าหนดหวขอไดแลว เราจะตองคนควาหลกฐานทเกยวของกบประวตศาสตรรตนโกสนทร ซงมทงหลกฐานชนตนและหลกฐานชนรองดงน

หลกฐานชนตน หลกฐานชนรอง

พระราชพงศาวดารสมยรชกาลท๔

ราชกจจานเบกษา

ประชมประกาศรชกาลท๔

เอกสารราชการเชนรายงาน

การประชม

หนงสอพมพ

ภาพถาย

หนงสอเรองประวตศาสตรกรง

รตนโกสนทรเลม๒รชกาลท๔

พ.ศ.๒๔๗๕ของคณะกรรมการ

ช�าระประวตศาสตรไทยส�านกนายก

รฐมนตรจดพมพเนองในการสมโภช

กรงรตนโกสนทรครบ๒๐๐ปเมอ

พ.ศ.๒๕๒๕

หนงสอเรองใตรมพระบารมจกร

นฤบดนทรสยามมนทราธราชของ

คณะบรรณาธการจดท�าสารานกรม

ประวตศาสตรไทยราชบณฑตยสถาน

พ.ศ.๒๕๔๗

14

ก กÃÃÁÃǺÂÍ´

แบงกลม ใหแตละกลมก�าหนดหวขอทสนใจศกษาเกยวกบประวตศาสตรมา ๑ หวขอจากนนใชวธการทางประวตศาสตรในการศกษาเรองราวและจดท�าเปนรายงานเเละสงตวแทนออกมาน�าเสนอหนาชนเรยน

ส�าหรบการน�าเสนอขอมลนกเรยนอาจท�าไดดวยการเขยนเรยงความการจดนทรรศการหรอการจดสนทนากบเพอนรวมชน

กจกรรมพฒนาการเรยนรท ô

รวมกนอภปรายวานกเรยนจะสามารถหาหลกฐานทางประวตศาสตรในสมยรตนโกสนทรไดจากทใดบาง

การรายงานหนาชนเปนวธหนงในการน�าเสนอขอมล

17

ขนตอนท๓เเละ๔การตรวจสอบเเละตความหลกฐาน เมอไดหลกฐานเเลวนกเรยนสามารถตรวจสอบความนาเชอถอของหลกฐานไดดวยการเทยบขอมลจากหลายๆ แหลง เพอดวามขอมลทสอดคลองหรอขดแยงกนหรอไมอยางไร เเลวจดหมวดหมขอมลเพอใหใชงานไดสะดวกเชนจดขอมลตามประเภทของหลกฐานจดขอมลตามหวขอเปนตน ขนตอนท๕การเรยบเรยงเเละน�าเสนอขอมล หวขอทนกเรยนเลอก คอ การปรบปรงบานเมอง สมยรชกาลท๔อาจท�าไดดงน สวนท ๑นกเรยนอาจเรมตนดวยการกลาวถงเรอง พระราชประวตเพออธบายวา เพราะเหตใดรชกาลท๔ จงทรงมแนวคดทจะปรบปรงบานเมอง สวนท ๒นกเรยนอาจน�าเสนอเรองการปรบปรงบานเมองในสมยรชกาลท๔โดยแยกเปนหวขอยอยเชนการปรบปรงบานเมองดานสขอนามยการปรบปรงบานเมองดานการกอสรางการปรบปรงบานเมองดานการเปลยนแปลงความคดเกาๆของราษฎร

ถนนบ�ารงเมองเปนถนนรนแรกทใชเทคนคการสรางแบบตะวนตกในสมยรชกาลท๔

คลองผดงกรงเกษมเปนคลองทขดขนเมอพ.ศ.๒๓๙๔ในสมยรชกาลท๔

16