F‹NANSAL TABLOLAR ANAL‹Z‹akadan.anadolu.edu.tr/sites/akadan.anadolu.edu.tr/files/...KÂRIN KAYNA⁄I, OLUﬁUMU, KÂR VE KÂRLILIK KAVRAMLARI..... 134 KÂRI ETK‹LEYEN FAKTÖRLER

T.C. ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ YAYINI NO: 2996

AÇIKÖ⁄RET‹M FAKÜLTES‹ YAYINI NO: 1949

F‹NANSAL TABLOLAR ANAL‹Z‹

YazarlarProf.Dr. Adem ÇABUK (Ünite 1, 3)

Yrd.Doç.Dr. Arman Aziz KARAGÜL (Ünite 2)Prof.Dr. Cengiz EROL (Ünite 4, 7)Doç.Dr. A. Banu BAfiAR (Ünite 5)Prof.Dr. fierafettin SEV‹M (Ünite 6)

Yrd.Doç.Dr. Özlem SAYILIR (Ünite 8)

EditörProf.Dr. Saime ÖNCE

ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹

Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.

‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay›tveya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.

Copyright © 2013 by Anadolu UniversityAll rights reserved

No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmittedin any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without

permission in writing from the University.

UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹

Genel Koordinatör Doç.Dr. Müjgan Bozkaya

Genel Koordinatör Yard›mc›s›Yrd.Doç.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n

Ö¤retim Tasar›mc›lar›Doç.Dr. T. Volkan Yüzer

Ö¤r.Gör. Orkun fien

Grafik Tasar›m YönetmenleriProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z Ö¤r.Gör. Nilgün Salur

Dil Yaz›m Dan›flman›Gözde Metin

GrafikerlerAyflegül DibekAysun fiavl›

Kitap Koordinasyon BirimiUzm. Nermin Özgür

Kapak DüzeniProf. Tevfik Fikret Uçar

Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z

DizgiAç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi

Finansal Tablolar Analizi

ISBN978-975-06-1657-0

2. Bask›

Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 50.000 adet bas›lm›flt›r.ESK‹fiEH‹R, Kas›m 2013

‹çindekilerÖnsöz ............................................................................................................ ix

Finansal Tablolar ve Finansal Analiz ..................................... 2G‹R‹fi .............................................................................................................. 3B‹LANÇO (F‹NANSAL DURUM TABLOSU) ................................................. 5Biçimlerine Göre Bilanço Türleri ................................................................. 5Kapsam›na Göre Bilanço Türleri.................................................................. 6Bilançonun S›n›fland›r›lmas› ......................................................................... 8GEL‹R TABLOSU ........................................................................................... 8Gelir Tablosu Biçimleri ................................................................................. 9SATIfiLARIN MAL‹YET‹ TABLOSU ............................................................... 11FON AKIfi TABLOSU .................................................................................... 12NAK‹T AKIfi TABLOSU................................................................................. 13ÖZKAYNAK DE⁄‹fi‹M TABLOSU ................................................................ 14NET ÇALIfiMA (‹fiLETME) SERMAYES‹ DE⁄‹fi‹M TABLOSU...................... 15F‹NANSAL TABLOLAR ANAL‹Z‹ AÇISINDAN F‹NANSAL TABLOLAR ...... 15Özet................................................................................................................ 16Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 18Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 19Okuma Parças› .............................................................................................. 20Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 20S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 21Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 21

Muhasebe Analizleri ................................................................ 22G‹R‹fi .............................................................................................................. 23TAHAKKUK ESASI VE NAK‹T ESASI........................................................... 23MUHASEBELEfiT‹RMEDEK‹ FARKLILIKLAR ................................................ 25FAAL‹YET TÜRLER‹....................................................................................... 25Finansman Faaliyetlerinin Analizi................................................................. 25

Yabanc› Kaynaklar .................................................................................. 26Finansal Kiralama (Leasing) ................................................................... 28K›dem Tazminat› ..................................................................................... 30Borç Karfl›l›klar› ve Koflullu Borçlar....................................................... 32Gelecek Aylara / Y›llara Ait Gelirler ve Gider Tahakkuklar› ............... 33Özkaynaklar............................................................................................. 33

Yat›r›m Faaliyetlerinin Analizi ...................................................................... 34Dönen Varl›klar ....................................................................................... 34Duran Varl›klar........................................................................................ 35Karfl›l›klar ................................................................................................. 37Gelecek Aylara/Y›llara Ait Giderler ve Gelir Tahakkuklar›.................. 37

‹flletme (Üretim-Sat›fl) Faaliyetlerinin Analizi............................................... 38Gelir Tablosu........................................................................................... 40

Özet................................................................................................................ 42Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 43Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 44S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 44Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 45Yararlan›lan ‹nternet Adresleri ..................................................................... 45

‹ ç indek i ler iii

1. ÜN‹TE

2. ÜN‹TE

Finansal Analiz Teknikleri.......................................... ............ 46F‹NANSAL ANAL‹Z TEKN‹KLER‹NE ‹L‹fiK‹N GENEL B‹LG‹LER ............... 47F‹NANSAL ANAL‹Z TÜRLER‹ ....................................................................... 48Kapsam›na Göre Finansal Analiz Çeflitleri................................................... 48

Statik Analiz............................................................................................. 48Dinamik Analiz........................................................................................ 48

Amac›na Göre Finansal Analiz Çeflitleri....................................................... 49Yönetim Analizleri................................................................................... 49Kredi Analizleri........................................................................................ 49Yat›r›m Analizleri..................................................................................... 50

Analizi Yapan›n Durumuna Göre Finansal Analiz Çeflitleri ....................... 50‹ç Analiz................................................................................................... 50D›fl Analiz ................................................................................................ 50

F‹NANSAL ANAL‹Z TEKN‹KLER‹.................................................................. 51KARfiILAfiTIRMALI F‹NANSAL TABLOLAR ANAL‹Z‹ ................................. 51Karfl›laflt›rmal› Finansal Tablolar›n Düzenlenmesi....................................... 52

Karfl›laflt›rmal› Finansal Durum Tablolar›n›n Düzenlenmesi ................ 52Karfl›laflt›rmal› Gelir Tablolar›n›n Düzenlenmesi................................... 53

E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ (TREND) ANAL‹Z‹ .................................................... 54Finansal Durum Tablosunun E¤ilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analizi .......... 54

Baz Y›la Göre Finansal Durum Tablosu E¤ilim YüzdelerininHesaplanmas› .......................................................................................... 55Bir Önceki Y›la Göre Finansal Durum Tablosu E¤ilim YüzdelerininHesaplanmas› .......................................................................................... 56

Gelir Tablosunun E¤ilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analizi ............................ 57Baz Y›la Göre Gelir Tablosu E¤ilim Yüzdelerinin Hesaplanmas›........ 57Bir Önceki Y›la Göre Gelir Tablosu E¤ilim YüzdelerininHesaplanmas› .......................................................................................... 57

D‹KEY YÜZDE ANAL‹Z‹ ............................................................................. 58Finansal Durum Tablosunun Dikey Yüzde Yöntemi ile Analizi................ 59Gelir Tablosunun Dikey Yüzde Yöntemi ile Analizi .................................. 61ORAN ANAL‹Z‹ ............................................................................................ 62Oran Analizinde Dikkate Al›nmas› Gerekli Unsurlar.................................. 63Oranlar›n S›n›fland›r›lmas› ............................................................................ 63Likidite Oranlar›............................................................................................. 64

Cari Oran ................................................................................................. 64Likidite Oran›........................................................................................... 65Nakit Oran› .............................................................................................. 65Likidite Analizi ile ‹lgili Di¤er Oranlar................................................... 65

Finansal Yap› Oranlar› .................................................................................. 66Yabanc› Kaynak Oran›............................................................................ 66Özkaynak Oran› ...................................................................................... 66Yabanc› Kaynaklar›n Özkaynaklara Oran› ............................................ 67K›sa Vadeli Yabanc› Kaynak Oran›........................................................ 67Uzun Vadeli Yabanc› Kaynak Oran›...................................................... 68Yabanc› Kaynaklar Vade Yap›s› Oran› .................................................. 68Finansal Yap› ve Yükümlülükleri Karfl›lama Yeterlili¤i ile ‹lgiliDi¤er Oranlar .......................................................................................... 68

Varl›k Kullan›m Oranlar› ............................................................................. 69Alacak Devir H›z› .................................................................................... 69

‹ ç indek i leriv

3. ÜN‹TE

Alacaklar›n Ortalama Tahsil Süresi ........................................................ 70Stok Devir H›z› ........................................................................................ 70Stok Devir Süresi..................................................................................... 71Aktif Devir H›z› ....................................................................................... 71Varl›k Kullan›m› ile ‹lgili Di¤er Oranlar ................................................ 71

Net ‹flletme Sermayesi Devir H›z› ................................................................ 71Kârl›l›k Oranlar› ............................................................................................. 72

Özkaynaklar Üzerinden Kârl›l›k Oranlar› .............................................. 73Sat›fllar Üzerinden Kârl›l›k Oranlar›........................................................ 73Varl›klar Üzerinden Kârl›l›k Oranlar› ..................................................... 74

Borsa Performans Oranlar› ........................................................................... 75Fiyat Kazanç Oran›.................................................................................. 75Hisse Senedi Bafl›na Kâr ......................................................................... 75

Özet ............................................................................................................... 76Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 77Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 78S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 78Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 79

Nakit Ak›fl Analizleri ............................................................... 80G‹R‹fi .............................................................................................................. 81NAK‹T AKIfi ANAL‹ZLER‹N‹N ÖNEM‹......................................................... 81MUHASEBE YÖNET‹M‹ VE NAK‹T AKIfi TABLOSU .................................. 83Bilanço ........................................................................................................... 83Gelir Tablosu ................................................................................................. 86NAK‹T AKIfi ANAL‹ZLER‹ ............................................................................. 87Nakit Ak›fl Tablosu........................................................................................ 87

‹flletme Faaliyet Yap›s›na Göre Haz›rlanm›fl Nakit Ak›fl Tablosu ‹çeri¤i ................................................................................ 87

‹flletmelerin Finansal Baflar›mlar›n›n Ölçülmesinde Faaliyetsel Yap›yaGöre Haz›rlanm›fl Nakit Ak›fl ....................................................................... 92Tablosunun Analizi ....................................................................................... 92Nakit Ak›fl Tablosu Alternatif Aç›klanmas› ve Analizi................................. 93

Firma Ola¤an Faaliyetinden Elde Edilen Nakit Ak›fl Mevcudunun Tespiti ............................................................................... 93Firma Serbest Nakit Mevcudunun Tespiti ............................................ 94

‹flletmelerin Finansal Baflar›mlar›n›n Ölçülmesinde Faaliyetsel Yap›ya Göre Haz›rlanm›fl Nakit Ak›fl Tablosu ......................................................... 95Oranlar›n›n Kullan›m› .................................................................................. 95

Nakit Ak›fl Oranlar›n›n Yorumu ............................................................ 95NAK‹T DÖNÜfi SÜRES‹ ANAL‹Z‹ ................................................................ 99Nakit Dönüfl Süresinin Belirleyicileri ........................................................... 99Özet................................................................................................................ 102Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 103Okuma Parças› .............................................................................................. 104Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 107S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 107Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 108

K›sa Vadeli Borç Ödeme Gücünün Analizi........................... 110G‹R‹fi .............................................................................................................. 111ÇALIfiMA SERMAYES‹ KAVRAMI ................................................................ 111

‹ ç indek i ler v

4. ÜN‹TE

5. ÜN‹TE

Çal›flma Sermayesi Gereksinimini Belirleyen Faktörler .............................. 112Çal›flma Sermayesi Aç›s›ndan Dönen Varl›klar›n Da¤›l›m› ve Dönüflümü ..................................................................................................... 113KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEME GÜCÜNÜN KARfiILAfiTIRMALI TABLOLAR (YATAY) ANAL‹Z TEKN‹⁄‹NE GÖRE BEL‹RLENMES‹ ........... 114KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEME GÜCÜNÜN E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ (TREND) ANAL‹Z‹ TEKN‹⁄‹NE GÖRE BEL‹RLENMES‹ .............................. 115KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEME GÜCÜNÜN YÜZDE ANAL‹Z‹ TEKN‹⁄‹ ‹LE BEL‹RLENMES‹ ........................................................................................ 116KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEME GÜCÜNÜN ORAN ANAL‹Z‹ TEKN‹⁄‹ ‹LE BEL‹RLENMES‹ ........................................................................................ 118Likidite Oranlar› Arac›l›¤›yla K›sa Vadeli Borç Ödeme Gücünün Analizi . 118

Cari Oran (Banker Oran›, Çal›flma Sermayesi Oran›) ........................... 118Likidite Oran› (Asit Test Oran›).............................................................. 121Nakit Oran› (Disponibilite Oran›) .......................................................... 122Stok Ba¤›ml›l›k Oran›.............................................................................. 122Nakit Dönüfl Süresi Analizi Arac›l›¤›yla K›sa Vadeli Borç Ödeme Gücünün Analizi ..................................................................................... 122

Özet................................................................................................................ 126Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 128Yaflam›n ‹çinden............................................................................................ 129Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 130S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 130Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 131

Kârl›l›k Analizi.......................................................................... 132G‹R‹fi .............................................................................................................. 133KÂRIN KAYNA⁄I, OLUfiUMU, KÂR VE KÂRLILIK KAVRAMLARI............. 134KÂRI ETK‹LEYEN FAKTÖRLER VE KÂRLILIK............................................. 135VARLIKLARIN TUTARI, DA⁄ILIMI VE VARLIKLARIN KÂRLILI⁄I ............. 135Varl›k Kârl›l›¤› Oranlar› ................................................................................. 136‹kincil Varl›k Devir H›zlar›............................................................................ 136SATIfiLAR, G‹DERLER VE SATIfiLARIN KÂRLILI⁄I ..................................... 137Brüt Kâr Marj› ................................................................................................ 137Faaliyet Kâr› Marj› ......................................................................................... 137Ola¤an Kâr Marj› ........................................................................................... 138Dönem Kâr Marj›........................................................................................... 138Sat›fllar›n Kârl›l›¤› Oran› (Net Kâr Marj›)...................................................... 138KAYNAK YAPISI VE ÖZKAYNAKLARIN KÂRLILI⁄I .................................. 139Özkaynaklar›n Kârl›l›¤› Oranlar›................................................................... 139KÂRLILI⁄I ETK‹LEYEN FAKTÖRLER ARASI ‹L‹fiK‹LER ............................. 140KÂRLILIK ANAL‹Z‹NE ‹L‹fiK‹N ÖRNEK UYGULAMA ................................. 142(B) ‹flletmesi Varl›klar›n Kârl›l›¤› Analizi Sonuçlar› ..................................... 143(B) ‹flletmesinin Varl›klar›n Kârl›l›¤›n›n Yorumu......................................... 144(B) ‹flletmesinin Sat›fllar›n›n Kârl›l›¤› Analizi ............................................... 146(B) ‹flletmesinin Sat›fllar›n›n Kârl›l›¤›n›n Yorumu........................................ 146(B) ‹flletmesinin Özkaynak Kârl›l›¤› Analizi ................................................ 147(B) ‹flletmesinin Özkaynak Kârl›l›¤› Yorumu .............................................. 148Özet................................................................................................................ 150Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 152Yaflam›n ‹çinden .......................................................................................... 153Okuma Parças› .............................................................................................. 155

‹ ç indek i lervi

6. ÜN‹TE

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 156S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 156Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 157

Sermaye Yap›s› ve Uzun Dönemli Borç Ödeme Gücünün Analizi....................................................................... 158

G‹R‹fi .............................................................................................................. 159‹fiLETMELER‹N SERMAYE YAPISINI ETK‹LEYECEK ALTERNAT‹F F‹NANSMAN KAYNAKLARI VE KÂRLILI⁄A ETK‹LER‹ ............................... 160SERMAYE YAPISI VE BORÇ ÖDEME GÜCÜNÜN ANAL‹Z‹NE TEOR‹K YAKLAfiIMLAR............................................................ 162Net Gelir Yaklafl›m› ....................................................................................... 162Net Faaliyet Geliri Yaklafl›m› ........................................................................ 164Geleneksel Yaklafl›m..................................................................................... 166Modigliani-Miller Yaklafl›m› .......................................................................... 168

MM Yaklafl›m›nda Firma Borçlanma Miktar› ve Bireysel Kald›raçOlana¤›n›n Firma De¤erine Etkisi .......................................................... 169MM Yaklafl›m›ndaki Vergi Olmad›¤› Varsay›m›n›n Kald›r›lmas› ......... 169Durumunda Sermaye Yap›s›n›n Firma Ortalama Sermaye Maliyeti ve Firma De¤eri Üzerindeki Etkisi .......................... 169Modigliani-Miller Yaklafl›m›na Yöneltilen Elefltiriler ............................. 170

Sermaye Yap›s› Teorisinde “Pecking Order” Teorisi Yaklafl›m› ................. 170SERMAYE-F‹NANSMAN KARARLARINDA H‹SSE BAfiINA ETK‹N‹N ANAL‹Z‹ VE SERMAYE KARARI .................................... 170Finansman Kararlar›nda Hisse Bafl›na Kazanç Bafla Bafl Noktas› Analizinin Kullan›m› ........................................................................ 170Optimum Sermaye Yap›s›n›n Oluflturulmas› ve Sermaye Yap›s›ndaki Finansal Esnekli¤inin Sa¤lanmas›n›n Önemi .......................... 174Firma Kald›raç Kavram› ............................................................................... 174Faaliyet Kald›rac› Derecesi ........................................................................... 175Finansal Risk ve Finansal Kald›raç............................................................... 177Finansal Kald›raç ‹le Hisse Bafl›na Kazanç ‹liflkisi ..................................... 178Finansal Kald›raç Kavram› ve Sermaye Yap›s› Oluflumundaki Etkisi ........ 180Finansal Kald›raç ve Özsermaye Verimlilik ‹liflkisi ..................................... 181Finansal Kald›rac›n Özsermaye Verimlilik Oran› Üzerine Etkisinin Grafiksel Analizi............................................................................. 182Finansman Kararlar›nda Dikkat Edilmesi Gereken Konular....................... 182Özet................................................................................................................ 184Kendimizi S›nayal›m...................................................................................... 186Okuma Parças› .............................................................................................. 187Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 188S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 189Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 189

Finansal Analiz, Finansal Öngörü ve ‹flletme De¤erininBelirlenmesi.............................................................................. 190

F‹NANSAL ANAL‹Z........................................................................................ 191Kredi Birimleri ............................................................................................... 191‹flletmelerin ‹ç Denetçileri............................................................................. 192Yeminli Mali Müflavirler ................................................................................ 192Finansal Analistler ......................................................................................... 193Y›ll›k Faaliyet Raporlar›................................................................................. 193

‹ ç indek i ler vii

7. ÜN‹TE

8. ÜN‹TE

Finansal Baflar›s›zl›¤›n Öngörüsü ................................................................. 194‹flletme Yönetimi ........................................................................................... 195De¤erleme ..................................................................................................... 195F‹NANSAL ÖNGÖRÜ .................................................................................... 195Proforma Finansal Tablolar .......................................................................... 195

Proforma Gelir Tablosu .......................................................................... 195Proforma Bilanço .................................................................................... 196

‹flletmenin Zorunlu Finansman ‹htiyac›n›n Öngörülmesi ........................... 196‹fiLETME DE⁄ER‹N‹N BEL‹RLENMES‹ ......................................................... 197De¤er ve De¤erleme Kavramlar›.................................................................. 197De¤er Yaratman›n Önemi............................................................................. 198‹ndirgenmifl Nakit Ak›mlar› Yöntemi ........................................................... 199

De¤erleme Mant›¤› ................................................................................. 199Sermaye Maliyeti ..................................................................................... 200Nakit Ak›mlar› ve De¤er Sa¤layan Faktörler ......................................... 201De¤erleme Süreci ................................................................................... 203Serbest Nakit Ak›mlar› ............................................................................ 203

Özet ............................................................................................................... 206Kendimizi S›nayal›m ..................................................................................... 207Yaflam›n ‹çinden ........................................................................................... 208Okuma Parças› ........................................................................................... .. 209Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› ............................................................ 210S›ra Sizde Yan›t Anahtar› .............................................................................. 210Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ............................................... 210

‹ ç indek i lerviii

Önsöz

‹flletmelerin gelecekteki faaliyet dönemleriyle ilgili rasyonel kararlar›nal›nabilmesi ve planlama yap›labilmesi için mevcut ve geçmifl durumlar›n›nincelenmesi gerekir. ‹flletmenin finansal durumunun, faaliyet sonuçlar›n›n vefinansal yönden gelifliminin yeterli olup olmad›¤›n› saptamak ve o iflletme ileilgili gelece¤e yönelik tahminlerde bulunabilmek için finansal tablolarda yeralan kalemler aras›ndaki iliflkiler ve bunlar›n zaman içinde göstermifl olduklar›e¤ilimler incelenmelidir.

‹flletmenin finansal durumunu, faaliyet sonuçlar›n› ve finansal yöndengeliflmesini de¤erlendirebilmek, geliflme yönlerini saptayabilmek ve o iflletmeile ilgili gelece¤e dönük tahminlerde bulunabilmek için, finansal tablolarda yeralan kalemler aras›ndaki iliflkilerin ve bunlar›n zaman içinde göstermifl olduklar›e¤ilimlerin incelenmesi “Finansal Tablolar Analizini” ifade eder.

Finansal tablolar analizinden beklenen sonuçlar›n al›nabilmesi için baz›koflullar›n oluflmas› gereklidir. Bu koflullar›n bafl›nda, analizin temelini oluflturanfinansal tablolar›n muhasebe temel kavramlar›na ve genel kabul görmüfl muhasebeilkelerine uyularak haz›rlanm›fl olmalar› gelir. Baflar›l› bir analizde ikinci koflul iseanalistin konu ile ilgili e¤itim alm›fl olmas›; analiz tekniklerini iyi bilmesi; muhasebe,finans, ekonomi ve ilgili konularda yeterli bilgi ve deneyime sahip olmas›, tarafs›zve ön yarg›s›z davranmas›d›r.

Finansal tablolar analizinin bafll›ca iki yönü vard›r. Bunlardan birincisi, finansaltablo analiz tekni¤ine ba¤l› olarak yeni bir tablonun düzenlenmesi veya birhesaplama iflleminin yap›lmas› suretiyle yeni bilgiler üretilmesi; ikincisi ise üretilenbilgilerin yorumlanmas›d›r. Dolay›s›yla finansal tablolar analizi, “analiz” ve “yorum”olmak üzere iki temel süreci içermektedir.

Kitab›n›zda öncelikle finansal tablolar ve bunlar›n finansal analiz aç›s›ndananlamlar› ele al›nm›fl daha sonra ise analiz teknikleri tan›t›lm›flt›r. Ancak analiztekniklerinin neler oldu¤unun bilinmesi tek bafl›na yeterli de¤ildir. Bu nedenleanaliz tekniklerini finansal tablolara uygulad›ktan sonra, iflletmenin k›sa vadeliborç ödeme gücü, kârl›l›¤›, uzun vadeli borç ödeme gücü ve sermaye yap›s›hakk›nda kararlar verebilmek için finansal tablolar› nas›l analiz edece¤imiz üzerindeayr›nt›l› olarak durulmufltur.

Kitaplar›n›zda ö¤renmenizi kolayl›flt›rmay› hedefleyen s›ra sizde sorular› ve ünitesonu sorular› haz›rlanm›flt›r. Bunlar› mutlaka yan›tlamaya çal›fl›n›z; bu, içeri¤e tekrardönmenizi ve eksiklerinizi görmenizi sa¤layacakt›r. ‹lgili televizyon programlar› dakonuya iliflkin temel bir anlay›fl kazanman›zda yard›mc› olacakt›r. Görüldü¤ü gibibir derse yönelik kitap ve di¤er araçlar›n haz›rlanmas› oldukça genifl kat›l›ml› vekapsaml› bir süreçtir. Bu nedenle baflta yazarlar›m›z olmak üzere dersimize vekitab›m›za katk› veren herkese sonsuz teflekkürler.

Kitab›n, siz ö¤renci arkadafllar›m›za ve kullanacak tüm taraflara yararl› olaca¤›inanc›yla en içten baflar› dileklerimi iletirim.

Editör

Prof.Dr. Saime ÖNCE

Önsöz ix

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Finansal tablolar›n ne anlama geldi¤ini aç›klayabilecek,Finansal tablolar analizinin ne anlama geldi¤ini aç›klayabilecek,Finansal tablolar›n nas›l s›n›fland›r›ld›¤›n› aç›klayabilecek,Finansal tablolar›n (Bilanço, Gelir Tablosu, Sat›fllar›n Maliyeti Tablosu, FonAk›fl Tablosu, Nakit Ak›fl Tablosu, Net Çal›flma Sermayesi De¤iflim Tablosu,Özkaynak De¤iflim Tablosu) ne oldu¤unu tan›mlayabilecek,Finansal tablolar analizi aç›s›ndan finansal tablolar›n tafl›d›¤› önem ve anlam›de¤erlendirip aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Finansal Tablolar• Finansal Tablolar Analizi• Bilanço (Finansal Durum Tablosu)• Gelir Tablosu• Fon Ak›fl Tablosu

• Nakit Ak›fl Tablosu• Net Kaynak Sermayesi De¤iflim

Tablosu• Sat›fllar›n Maliyeti Tablosu• Özkaynak De¤iflim Tablosu

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNNN

N

Finansal TablolarAnalizi

• G‹R‹fi• B‹LANÇO (F‹NANSAL DURUM

TABLOSU)• GEL‹R TABLOSU• SATIfiLARIN MAL‹YET‹ TABLOSU• FON AKIfi TABLOSU• NAK‹T AKIfi TABLOSU• ÖZKAYNAK DE⁄‹fi‹M TABLOSU• NET ÇALIfiMA (‹fiLETME)

SERMAYES‹ DE⁄‹fi‹M TABLOSU• F‹NANSAL TABLOLAR ANAL‹Z‹

AÇISINDAN F‹NANSAL TABLOLAR

Finansal Tablolar ve Finansal Analiz

1F‹NANSAL TABLOLAR ANAL‹Z‹

G‹R‹fi‹flletmede gerçekleflen finansal nitelikli ifllemlerin tan›mlanarak kaydedilmesi, s›-n›fland›r›lmas› ve özetlenmesi muhasebenin birinci ifllevini olufltururken finansaltablolarda özetlenen durumun analiz edilip yorumlanarak ilgili taraflara iletilmeside muhasebenin ikinci ifllevini ifade eder.

Muhasebenin iki temel ifllevi vard›r. Bunlar “kaydetme (defter tutma)” ve “analiz-yo-rum”dur.

Muhasebenin kay›t ve s›n›flamayla toplad›¤› bilgilerin, iflletmeyle ilgili taraflar-ca çeflitli amaçlarla kullan›lmas›na olanak vermek için özetlenerek gösterildi¤i tab-lolara “finansal tablolar” denir. Finansal tablolar iflletme faaliyetlerinin skor tablosuolarak kabul edilebilir. Çünkü muhasebe, iflletme faaliyetlerinin sonuçlar›n›n ölçül-mesi ve iflletme ile ilgili taraflar›n anlayabilece¤i flekilde özetlenmesine iliflkin birsistemdir. Finansal tablolar, iflletmenin muhasebe sistemi içerisinde kaydedilen ves›n›fland›r›lan bilgilerin belirli zaman aral›klar›yla bu bilgilere ihtiyaç duyan ve bubilgileri kullanacak olanlara iletilmesini sa¤layan araçlard›r. Tan›mdan da görüldü-¤ü gibi finansal tablolar bir bilgi iletiflim arac›d›r. Finansal tablolar çeflitli kullan›c›-lar›n ekonomik kararlar verirken faydalanmalar› için iflletmenin finansal durumu,finansal performans›, finansal durumundaki de¤ifliklikler ve nakit ak›fllar› hakk›n-da bilgiler sa¤lamay› hedefler.

Muhasebeden beklenen bilgi verme ifllevi, finansal tablolarla birlikte ifllerlik kazanm›flt›r.

Dönem sonlar›nda haz›rlanan finansal tablolar dönem içinde gerçekleflmifl ifl-lem ve faaliyetlerin sonuçlar›n› özetler ve geçmifle aittir. Ancak iflletme ile ilgili ola-rak al›nacak kararlar gelece¤e yöneliktir. Bu nedenle finansal tablolar çeflitli analizteknikleri kullan›larak analiz edilmelidir. Finansal verilerin analizi, sunulan verile-rin karfl›laflt›rmal› ve nispi önemini vurgulamak ve iflletmenin durumunu de¤erle-mek için çeflitli teknikler kullan›larak yap›l›r. Kullan›lacak analiz teknikleri 3. üni-tede ayr›nt›l› olarak ele al›nm›flt›r.

Finansal tablolar analizi, bir iflletmenin finansal durumunu, faaliyet sonuçlar›-n›, finansal performans›n› ve finansal yönden geliflimini de¤erlendirebilmek, gelifl-me yönünü ve büyüklü¤ünü öngörebilmek, gelece¤e yönelik tahminlerde buluna-bilmek için finansal tablolarda yer alan kalemler aras›ndaki iliflkilerin ve bunlar›nzaman içerisinde gösterdi¤i e¤ilimlerin incelenmesini gerektirir. Finansal analist fi-

Finansal Tablolar ve Finansal Analiz

N N

N N

Maliye Bakanl›¤› taraf›ndanyay›nlanan Muhasebe SistemiUygulama Genel Tebli¤i’ndefinansal tablolar›n amac› üçmadde halinde ifadeedilmektedir.

1. Yat›r›mc›lar, kredi verenlerve di¤er ilgililer için kararalmada yararl› bilgilersa¤lamak,

2. Gelecekteki nakitak›fllar›n›de¤erlendirmede yararl›bilgiler sa¤lamak,

3. Varl›klar, kaynaklar vebunlardaki de¤iflikliklerile iflletme faaliyetsonuçlar› hakk›nda bilgisa¤lamak.

Türkiye Muhasebe Standard›TMS1 Finansal Tablolar›nSunuluflu Standard›na göre“Finansal tablolar›n amac›,genifl bir kullan›c› kitlesininekonomik kararlaralmalar›na yard›mc› olan,iflletmenin finansal durumu,finansal performans› venakit ak›fllar› hakk›nda bilgisa¤lamakt›r. Ayr›ca finansaltablolar, yöneticilerinkendilerine emanet edilenkaynaklar› ne etkinliktekulland›klar›n› da gösterir”.

nansal tablolar› hem iflletmenin geçmiflte yürüttü¤ü faaliyetlerinin sonucu olarakiflletmenin baflar›m›n› de¤erlemek hem de gelecekteki baflar›m›n›n ne olaca¤›n›tahmin etmek için inceler.

Finansal Raporlamaya ‹liflkin Kavramsal Çerçeve, iflletme d›fl›ndaki kullan›c›lar için haz›r-lanan ve sunulan finansal tablolar›n tabi olacaklar› usul ve esaslar› belirlemektedir. F‹-NANSAL RAPORLAMAYA ‹L‹fiK‹N KAVRAMSAL ÇERÇEVE HAKKINDA TEBL‹⁄ içinhttp://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/01/20110127-9.htm

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤lerinde (MSUGT) finansal tablolariçin kullan›lan temel finansal tablo ve ek finansal tablo ay›r›m›na karfl›l›k TürkiyeMuhasebe Standartlar›nda finansal tablolar›n s›n›fland›r›lmas›nda genel amaçl› fi-nansal tablolar ve özel amaçl› finansal tablolar s›n›fland›r›lmas›na yer verilmifltir.Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤lerinde Bilanço ve Gelir Tablosu temelfinansal tablo olarak belirlenirken ek finansal tablolar ise Fon Ak›fl Tablosu, NakitAk›fl Tablosu, ‹flletme Sermayesi De¤iflim Tablosu, Sat›fllar›n Maliyeti Tablosu veÖzkaynak De¤iflim Tablosundan oluflmaktad›r.

Genel amaçl› finansal tablolar, özel bilgi ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için iste¤e gö-re haz›rlanm›fl raporlar› talep etme durumunda olmayan kullan›c›lar›n gereksinim-lerini karfl›lamaya yönelik tablolard›r.

TMS 1 Finansal Tablolar›n Sunuluflu Standard›na göre tam bir finansal tablolarseti afla¤›dakileri içerir:

a. Dönem sonu finansal durum tablosu (bilanço);b. Döneme ait kâr veya zarar ve di¤er kapsaml› gelir tablosuc. Döneme ait özkaynak de¤iflim tablosud. Döneme ait nakit ak›fl tablosu vee. Önemli muhasebe politikalar›n› özetleyen dipnotlar ve di¤er aç›klay›c› notlar. Finansal Tablolar›n Sunuluflu Standard›nda dipnotlara verilen önem artmakta-

d›r. Çünkü iflletmenin finansal yap›s› ve performans›yla ilgili bilgilerin alt bafll›klar-da ayr›nt›l› sunulmas› yerine ana bafll›klarda sunulmas› önem arz etmektedir. Busebeple tabloda yer alan bilgileri destekleyen aç›klay›c› bilgilerin dipnotlarda su-nulmas› gereklili¤i ortaya ç›km›flt›r.

Dipnotlar: Finansal durum tablosunda (bilanço), kâr veya zarar ve di¤er kap-saml› gelir tablosunda (veya tablolar›nda), özkaynak de¤iflim tablosunda ve nakitak›fl tablosunda sunulan bilgilere ilave bilgiler içerir. Dipnotlarda, bu tablolarda su-nulan kalemlere iliflkin aç›klay›c› metinler veya aç›l›mlar ve muhasebelefltirme kri-terlerini karfl›lamad›¤› için bu tablolarda yer verilmeyen kalemlere iliflkin bilgileryer al›r.

Özel amaçl› tablolar ise özellikli bilgi sunmak için talep edilmesi hâlinde haz›r-lanan tablolard›r. Özel amaçl› tablolara kâr da¤›t›m tablosu, sat›fllar›n maliyeti tab-losu, fon ak›m tablosu ve net çal›flma sermayesi de¤iflim tablosunu örnek olarakverebiliriz.

Finansal tablolar›n güvenilir bilgiler sunabilmesi için haz›rlanmalar› s›ras›ndabelirli kurallara uyulmas› gerekir. Çünkü finansal tablolar›n analizinden beklenensonuçlar›n al›nabilmesi, bu tablolar›n gerçe¤i yans›tmas›na ba¤l›d›r. Finansal tablo-lar›n gerçe¤i yans›tmas› belirli kurallarla sa¤lanabilir. Bu kurallar da finansal tablo-lar›n düzenlenmesinde bir çerçeve oluflturan muhasebe temel kavramlar›, muhase-be ilkeleri, Türkiye Muhasebe Standartlar› ve Türkiye Finansal Raporlama Standart-lar› olarak ifade edilebilir. ‹flletmenin finansal tablolar›n›n analizini yapacak analist,finansal tablolar›n hangi varsay›mlar alt›nda haz›rland›¤›n› bilmelidir. Çünkü anali-

4 Finansal Tablo lar Anal iz i

Toplumun ihtiyaçlar›n›karfl›lamak üzere faaliyettebulunan iktisadi birimlerolarak tan›mlananiflletmelerde meydana geleniktisadi faaliyetlerle ilgilibilgilere baflta ortaklarolmak üzere kredi kurumlar›,yöneticiler, tüketiciler,kamuoyu vb. ihtiyaçduyarlar. Bu ihtiyaç duyulanbilgiler iflletmeninmuhasebe sistemitaraf›ndan üretilen finansaltablolar arac›l›¤› ilesa¤lan›r.

Finansal tablolar ayn›zamanda yönetiminidaresinin sonuçlar›n› veyönetimin idaresine verilenkaynaklar›n kullan›m›n›netkinli¤ini de gösterir.‹flletme sahipleri ad›nahareket eden yönetiminyeterlili¤i finansal tablolarile belirlenebilir. Böylecekarar al›c›lar, ekonomikkararlar›n› bude¤erlendirmeleredayanarak verebilirler.

N N

zin sonuçlar›n› bu çerçevede de¤erlendirmek gerekir. Aksi hâlde iflletme ile ilgiligerçeklerin de¤iflken oldu¤u, finansal tablolar›n iflletmenin finansal durumu ve fa-aliyet sonuçlar› ile ilgili gerçe¤i bu s›n›rlar dahilinde yans›tt›¤› bilinmelidir.

B‹LANÇO (F‹NANSAL DURUM TABLOSU)Bilanço (finansal durum tablosu), bir iflletmenin belli bir anda sahip oldu¤u varl›k-larla, bu varl›klar›n sa¤land›¤› kaynaklar› bir düzen içinde gösteren tablodur. Tek-nik aç›dan tan›mland›¤›nda ise bilanço, muhasebe ilkelerine göre tutulan defterler-deki hesaplar›n, belirli bir tarihte kapat›lmas›yla saptanan ve gelecek döneme dev-rolunan borç ve alacak kalanlar›n›n bir listesi veya özetidir.

Bilanço iflletmenin belirli bir tarihteki finansal durumunu göstermesi nedeniyle finansaldurum tablosu olarak da adland›r›lmaktad›r.

Bilanço aktif ve pasif olmak üzere iki bölümden oluflmaktad›r. Bir iflletmeninbelli bir andaki aktif toplam›, pasif toplam›na eflittir. Çünkü aktifler, iflletmenin sa-hibi oldu¤u varl›klar› (mevcutlar ve alacaklar), pasifler ise bu varl›klar›n sa¤land›-¤› öz ve yabanc› kaynaklar› gösterir. Bu durumda varl›klar öz ve yabanc› kaynak-larla elde edilecektir. Bu nedenle de aktif toplam›ndan yabanc› kaynaklar ç›kar›l-d›¤›nda kalan, özkaynaklarla sa¤lanan varl›k toplam›, yani öz sermaye olacakt›r.

Bilançoyu k›saca aç›klay›n›z.

Bilançolar de¤iflik flekillerde düzenlenebilir. Bilançolar, biçimlerine göre vekapsamlar›na göre s›n›fland›r›labilir.

Biçimlerine Göre Bilanço TürleriBilançolar düzenlenirken hesap tipi veya rapor tipi olmak üzere iki formda düzen-lenebilir.

Hesap Tipi Bilanço: Hesap tipi bilançoda aktif ve pasif kalemler muhase-bede kullan›lan hesap çizelgesine benzer biçimde karfl›l›kl› olarak yaz›larak dü-zenlenir. Bilançonun hesap seklinde düzenlenmesi hâlinde Tablo 1.1’de de gö-rülebilece¤i gibi aktifler sol tarafta, pasifler sa¤ tarafta olmak üzere iki sütunolarak s›ralan›r.

51. Ünite - F inansal Tablo lar ve F inansal Anal iz

N N

N N

1

............. ‹flletmesinin ../. ./.... Tarihli Bilançosu

AKT‹F PAS‹F

Dönen Varl›klar xxx K.V.Yabanc› Kaynaklar xxx

Haz›r De¤erler Mali Borçlar

Menkul K›ymetler Ticari Borçlar

Ticari Alacaklar Ödenecek Vergi ve Yüküml.

Stoklar Borç ve Gider Karfl›l›klar›

Di¤er Dönen Varl›klar U.V.Yabanc› Kaynaklar xxx

Duran Varl›klar xxx Mali Borçlar

Mali Duran Varl›klar Özkaynaklar xxx

Maddi Duran Varl›klar Ödenmifl Sermaye

Birikmifl Amortismanlar (-) Sermaye Yedekleri

Kâr Yedekleri

Dönem Net Kar›

Aktif (Varl›klar) Toplam› xxxx Pasif (Kaynaklar) Toplam› xxxx

Tablo 1.1Hesap Tipi Bilanço

Hesap tipi bilanço flekli iflletmenin dönen varl›klar› ile k›sa vadeli yabanc› kay-naklar›, duran varl›klar› ile de uzun vadeli yabanc› kaynaklar› ve özkaynaklar› ara-s›nda karfl›laflt›rma yapma olana¤› sa¤lar.

Rapor Tipi Bilanço: Rapor tipi bilanço, aktif ve pasif kalemlerin alt alta yaz›l-mas› ile oluflturulur. Rapor tipi bilanço, bir iflletmenin birden fazla y›l›na ait bilan-ço rakamlar›n› yan yana yazarak karfl›laflt›rma f›rsat› verdi¤inden, analiz amac›ylakullan›lmaya daha uygundur. Bu nedenle bu çal›flman›n bundan sonraki k›s›mla-r›nda bilançolar rapor tipinde verilecektir.

Kapsam›na Göre Bilanço TürleriBilançolar kapsad›klar› bilgi düzeyi bak›m›ndan da ikiye ayr›l›r:

Özet Bilanço: Özet bilanço genel olarak hesap grup tutarlar›n› gösterir. Tablo1.3’de örne¤i verilmifltir.

Ayr›nt›l› Bilanço: Ayr›nt›l› bilanço, hesap gruplar› yan›nda her hesap grubun-da yer alan hesap kalemlerini de gösterir.

Bilanço düzenlenirken de¤er düzenleyici hesaplar, bilançoda ilgili varl›k veya kay-nak kalemlerinden indirilerek gösterilmelidir. De¤er düzenleyici hesaplar baz› varl›kve kaynak kalemlerini bilanço günündeki gerçek de¤erlerine indirgemek amac›ylakullan›lan hesaplard›r. Varl›klar bölümünde flüpheli alacak karfl›l›¤›, stok de¤er düflük-lü¤ü karfl›l›¤›, menkul k›ymetler de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤›, birikmifl amortismanlar vetükenme paylar› ile alacak senetleri reeskont hesaplar› aktif düzenleyici hesaplara ör-nektir. Pasif düzenleyici hesaplara ise borç senetleri reeskontu hesab›n› örnek olarakgösterebiliriz.


.......... ‹flletmesinin .../.../......Tarihli Bilançosu

AKT‹F Cari Y›l Önceki Y›l

Dönen Varl›klar xxx

Haz›r De¤erler

Menkul K›ymetler

Ticari Alacaklar

Stoklar

Di¤er Dönen Varl›klar

Duran Varl›klar xxx

Mali Duran Varl›klar

Maddi Duran Varl›klar

Birikmifl Amortismanlar (-)

Aktif (Varl›klar) Toplam› xxxx

PAS‹F

K.V.Yabanc› Kaynaklar xxx

Mali Borçlar

Ticari Borçlar

Ödenecek Vergi ve Yükümlülükler

Borç ve Gider Karfl›l›klar›

U.V.Yabanc› Kaynaklar xxx

Mali Borçlar

Özkaynaklar xxx

Ödenmifl Sermaye

Sermaye Yedekleri

Kâr Yedekleri

Dönem Net Kâr›

Pasif (Kaynaklar) Toplam› xxxx

Tablo 1.2Rapor Tipi Bilanço


AKT‹F (VARLIKLAR) ÖncekiDön.

CariDön.

PAS‹F (KAYNAKLAR) ÖncekiDön.

CariDön.

I-DÖNEN VARLIKLAR I-KISA VAD. YAB. KAYNAKLAR

A) Haz›r De¤erler A) Mali Borçlar

B) Menkul K›ymetler B) Ticari Borçlar

1- Menkul K›ym. De¤er Düflük. Karfl. (-) 1- Borç Senetleri Reeskontu (-)

C) Ticari Alacaklar D) Al›nan Avanslar

1- Alacak Senetleri Rees. (-) E) Y›l.Yay.‹nfl.ve Onar.Hak.Bed.

2- fiüpheli Alacaklar Karfl. (-) F) Ödenecek Vergi ve Yük..

D) Di¤er Alacaklar G) Borç ve Gider Karfl›l›klar›

1- Alacak Senetleri Rees. (-) 1- Dön. Kâr› Ver. ve Di¤. Yas. Yük. Karfl.

2- fiüpheli Alacaklar Karfl. (-) 2- D. Kâr› Pefl.Öd.Vergi ve Di¤. Yük. (-)

E) Stoklar 3- K›dem Tazminat› Karfl›l›¤›

1- Stok De¤er Düflüklü¤ü Karfl. (-) 4- Di¤er Borç ve Gider Karfl›l›klar›

2- Verilen Siparifl Avanslar› H) Gel. Aylara Ait Gel. ve Gid. Tahak.

F) Y›llara Yayg›n ‹nflaat ve Onar›m Maliyetleri 1- Di¤.K›sa Vadeli Yab. Kaynak.

G) Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkuk. KISA VADEL‹ YAB. KAYNAK. TOP.

H) Di¤er Dönen Varl›klar II-UZUN VAD. YABANCI KAYNAK.

DÖNEN VARLIKLAR TOPLAMI A) Mali Borçlar

II- DURAN VARLIKLAR B) Ticari Borçlar

A) Ticari Alacaklar 1- Borç Senetleri Reeskontu (-)

1- Alacak Senetleri Rees. (-) C) Di¤er Borçlar

2- fiüpheli Alacaklar Karfl. (-) 1- Di¤. Borç Senetleri Rees. (-)

B) Di¤er Alacaklar D) Al›nan Avanslar

1- Alacak Senetleri Rees. (-) E) Borç ve Gider Karfl›l›klar›

2- fiüpheli Di¤er Alacaklar Karfl. (-) 1- K›dem Tazminat› Karfl›l›k.

C) Mali Duran Varl›klar 2- Di¤. Borç ve Gider Karfl›l›k.

1- Ba¤l› Menkul K›ymetler F) Gel. Y›llara Ait Gel. ve Gid. Tahak.

2- Ba¤l› Menkul K›y. De¤er Düfl. Karfl. (-) G) Di¤.Uzun Vadeli Yab.Kaynak.

3- ‹fltirakler UZUN VAD. YAB. KAYNAK. TOP.

4- ‹fltiraklere Sermaye Taahh. (-) III. ÖZKAYNAKLAR

5- ‹flt. Sermaye Paylar› De¤. Düfl.Karfl. (-) A) Ödenmifl Sermaye

6- Ba¤l› Ortakl›klar 1- Sermaye

7- Ba¤l› Ortakl›klara Sermaye Taahhüt. (-) 2- Ödenmemifl Sermaye (-)

8- Ba¤l› Ort. Sermaye Pay. De¤er Düfl.Karfl. (-) B) Sermaye Yedekleri

9- Di¤er Mali Duran Varl›klar 1- Hisse Senedi ‹hraç Primleri

10- Di¤.Mali Duran Var. De¤er Düfl. Karfl. (-) 2- Hisse Senedi ‹ptal Karlar›

D) Maddi Duran Varl›klar 3- M.D.V. Yeniden De¤er. Art›fl.

1- Birikmifl Amortismanlar (-) 4- ‹fltirakler Yeniden De¤er. Art›fl.

2- Yap›lmakta Olan Yat›r›mlar 5- Di¤er Sermaye Yedekleri

3- Verilen Avanslar› C) Kâr Yedekleri

E) Maddi Olmayan Duran Varl›klar 1- Yasal Yedekler

1- Birikmifl Amortismanlar (-) 2- Statü Yedekleri

2- Verilen Avanslar 3- Ola¤anüstü Yedekler

F) Özel Tükenmeye Tabi Varl›klar 4- Di¤er Kâr Yedekleri

1- Verilen Avanslar 5- Özel Fonlar

G) Gelecek Y›llara Ait Gid. ve Gelir Tahakkuk D) Geçmifl Y›llar Karlar›

H) Di¤er Duran Varl›klar E) Geçmifl Y›llar Zararlar› (-)

DURAN VARLIKLAR TOPLAMI F) Dönem Net Kâr› (Zarar›)

ÖZKAYNAK TOPLAMI

AKT‹F TOPLAMI PAS‹F TOPLAMI

Tablo 1.3Özet Bilanço

Biçimlerine göre bilanço türleri nelerdir? K›saca aç›klay›n›z.

Bilançonun S›n›fland›r›lmas›Bilançodan beklenen faydan›n al›nabilmesi için baz› esaslar›n göz önünde bulun-durulmas› gerekir. Öncelikle bilançonun düzenlendi¤i tarih ve iflletme ad›, bilançosözcükleri, raporlamada esas al›nan para birimi, bilançodaki say›sal bilgilerin so-nucundaki kesinlik derecesi aç›kça belirtilmelidir. Ayr›ca bilançoda (dipnotlarda)uygulanan de¤erleme ölçüleri ve amortisman yöntemleri aç›klanmal›d›r.

Bilançonun belli bir düzen içinde ve bir önceki dönemin verileriyle karfl›laflt›-r›lmal› olarak sunulmas› gerekmektedir. Böylece muhasebe ilkelerine ba¤l› kal›na-rak karfl›laflt›r›labilir olma ilkesinin gerekleri yerine getirilmifl olmaktad›r. Bilançokalemleri bilançonun hizmet edece¤i amaca uygun olarak anlaml› flekilde ay›r›matabi tutulmal›d›r. Birbirleriyle ilgili olmayan nitelikleri farkl› kalemler ayn› bafll›k al-t›nda toplanmamal›d›r.

Bilançoda aktif hesaplar likidite esas›na göre s›ralanmaktad›r. Bilançonun pasi-finde yer alan hesaplar ise kayna¤›n sa¤land›¤› yer ve geri ödeme süresine göreyer al›r. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤i’nde (MSUGT) bu konuyla ilgi-li olarak; “bilançonun aktifinde yer alan varl›klar, paraya dönüflme h›zlar›na göreen çok likitten en az likit de¤ere do¤ru, pasifinde yer alan kaynaklar ise en k›savadeli kaynaktan en uzun vadeli kayna¤a do¤ru s›ralan›r” ifadesine yer verilmifltir.

Buna göre bilanço aktifi ve pasifi kendi içeresinde bölümlere ayr›l›r. Bilanço-nun aktifinde yer alan varl›klar dönen ve duran varl›klar, pasifinde yer alan kay-naklar ise k›sa vadeli yabanc› kaynaklar, uzun vadeli yabanc› kaynaklar ve özkay-naklar (özsermaye) olmak üzere grupland›r›lmaktad›r.

Dönen varl›klar, bir y›l veya iflletmenin normal faaliyet dönemi içinde parayaçevirebilece¤i (sataca¤›, tahsil edece¤i) veya kullanaca¤› varl›klardan oluflur. Dö-nen varl›klar k›sa sürede paraya çevrilme ve tekrar varl›klara yat›r›lma amac›ylaedinilmifllerdir. Duran varl›klar ise normal flartlar alt›nda bir y›l içinde elden ç›ka-r›lmas› düflünülmeyen veya yararlar› bir y›lda tükenmeyecek olan varl›klard›r.

K›sa vadeli yabanc› kaynaklar, iflletmenin bir y›l veya normal faaliyet dönemiiçinde vadesi gelen borçlar›n› ifade eder. Uzun vadeli yabanc› kaynaklar ise ifllet-menin bir y›l veya normal faaliyet dönemi içinde vadesi gelmemifl borçlar›n›n ra-porland›¤› bölümdür. Özkaynaklar, iflletme sahip veya ortaklar›n›n sahip veya or-tak s›fat›yla iflletme varl›klar› üzerindeki haklar›n›n raporland›¤› bölümdür. ‹fllet-menin bilanço tarihindeki ödenmifl sermayesi ile iflletme faaliyetleri sonucu oluflupçeflitli adlar alt›nda iflletmede b›rak›lan kârlar› ile dönem net kâr› veya zarar› bilan-çoda özkaynaklar içinde gösterilir.

Bilançonun aktifinde yer alan dönen ve duran varl›klar› ile pasifinde yer alank›sa vadeli ve uzun vadeli yabanc› kaynaklar› ile özkaynaklar› kendi içlerinde dealt bölümlere ayr›l›r. Ayr›lan her alt bölüm hesap numaras›na göre tekrar kendiiçinde bir s›n›fland›rmaya tabi tutulur. Hesaplar›n bölümlenmesi her ülkedeki uy-gulamaya göre de¤ifliklik gösterebilir. Bilançoyu oluflturan bu gruplar›n finansalanaliz aç›s›ndan önemi 2. Ünitede ayr›nt›l› olarak ele al›nm›flt›r.

GEL‹R TABLOSUGelir Tablosu, iflletmenin belli bir dönemde elde etti¤i bütün gelirlerle bu gelirlerielde etmek amac›yla ayn› dönem içinde katland›¤› bütün giderleri ve bunlar›n so-nucunda oluflan dönem net kâr›n› veya zarar›n› belli bir düzen içinde gösteren fi-


N N

2

nansal tablodur. Gelir tablosunun düzenlenmesinde genel kabul görmüfl muhase-be kavram ve ilkelerinde belirtilen esaslara göre hareket edilir.

Gelir Tablosu BiçimleriGelir tablosu, bilançonun sunuluflunda oldu¤u gibi hesap tipi ve rapor tipi olmaküzere iki ayr› biçimde düzenlenebilmektedir.

Hesap tipinde gelirler sa¤da, giderler ise solda yer al›r. Bu sunufl biçiminde ge-lir ve giderler grupland›r›larak verilmedi¤inden brüt sat›fl kâr›, faaliyet kâr›, ola¤ankâr gibi kâr kalemlerinin oluflumu hakk›nda bilgi edinilememekte, do¤rudan dö-nemin net sonucu görülmektedir. Rapor tipinde ise veriler kârlar›n oluflumunugösterecek biçimde, gelir ve gider unsurlar› grupland›rarak verilmektedir. Bu su-nufl biçiminde kolayl›kla iflletmenin brüt sat›fl kâr-zarar›, faaliyet kâr-zarar›, ola¤ankâr-zarar ve dönem net kâr-zarar›n› görmek mümkün olmaktad›r.

Gelir Tablosu içerik yönünden de özet ve ayr›nt›l› gelir tablosu olmak üzereikiye ayr›l›r. Özet gelir tablosu genel olarak hesap grup tutarlar›n› gösterirken(Tablo 1.4); ayr›nt›l› gelir tablosu, gruplar› oluflturan hesap tutarlar›n› da göste-rir (Tablo 1.5).


A. Brüt Sat›fllar xxxxx

B. Sat›fl ‹ndirimleri (-) x

C. Net Sat›fllar xxxxx

D. Sat›fllar›n Maliyeti (-) xxx

Brüt Sat›fl Kâr› veya Zarar› xxx

E. Faaliyet Giderleri (-) x

Faaliyet Kâr› veya Zarar› xxx

F. Di¤er Faaliyetlerden Ola¤an Gelir ve Kârlar x

G. Di¤er Faaliyetlerden Ola¤an Gider ve Zararlar (-) x

H. Finansman Giderleri (-) x

Ola¤an Kâr veya Zarar xxx

I. Ola¤an D›fl› Gelir ve Kârlar x

J. Ola¤an D›fl› Gider ve Zararlar (-) x

Dönem Kâr› veya Zarar› xxx

K. Dönem Kâr› Vergi ve Di¤er Yasal

Yükümlülük Karfl›l›klar› (-)

Dönem Net Kâr› veya Zarar› x

Tablo 1.4Özet Gelir Tablosu


AYRINTILI GEL‹R TABLOSU

A. BRÜT SATIfiLAR

1. Yurt ‹çi Sat›fllar

2. Yurt D›fl› Sat›fllar

3. Di¤er Gelirler

B. SATIfi ‹ND‹R‹MLER‹

1. Sat›fltan ‹adeler (-)

2. Sat›fl ‹skontolar› (-)

3. Di¤er ‹ndirimler (-)

C. NET SATIfiLAR

D. SATIfiLARIN MAL‹YET‹

1. Sat›lan Mamuller Maliyeti (-)

2. Sat›lan Ticari Mallar Maliyeti (-)

3. Sat›lan Hizmet Maliyeti (-)

4. Di¤er Sat›fllar›n Maliyeti (-)

BRÜT SATIfi KÂRI VEYA ZARARI

E. FAAL‹YET G‹DERLER‹ (-)

1. Araflt›rma ve Gelifltirme Giderleri (-)

2. Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri (-)

3. Genel Yönetim Giderleri (-)

FAAL‹YET KÂRI VEYA ZARARI

F. D‹⁄ER FAAL‹YET. OLA⁄AN GEL‹R VE KÂRLAR

1. ‹fltiraklerden Temettü Gelirleri

2. Ba¤l› Ortakl›klardan Temettü Gelirleri

3. Faiz Gelirleri

4. Komisyon Gelirleri

5. Konusu Kalmayan Karfl›l›klar

6. Menkul K›ymet Sat›fl Kârlar›

7. Kambiyo Kârlar›

8. Reeskont Faiz Gelirleri

9. Di¤er Ola¤an Gelir ve Kârlar

G. D‹⁄ER FAAL‹YET OLA⁄AN G‹DER VE ZARARLAR

1. Komisyon Giderleri (-)

2. Karfl›l›k Giderleri (-)

3. Menkul K›ymet Sat›fl Zararlar› (-)

4. Kambiyo Zararlar› (-)

5. Reeskont Faiz Giderleri (-)

6. Di¤er Ola¤an Gider ve Zararlar (-)

H. F‹NANSMAN G‹DERLER‹

1. K›sa Vadeli Borçlanma Giderleri (-)

2. Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-)

OLA⁄AN KÂR VEYA ZARAR

I. OLA⁄AN DIfiI GEL‹R VE KÂRLAR

1. Önceki Dönem Gelir ve Kârlar›

2. Di¤er Ola¤an D›fl› Gelir ve Kârlar

J. OLA⁄ANDIfiI G‹DER VE ZARARLAR (-)

1. Çal›flmayan K›s›m Gider ve Zararlar› (-)

2. Önceki Dönem Gider ve Zararlar›

3. Di¤er Ola¤an D›fl› Gider ve Zararlar (-)

DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI

K. DÖN.KARI VERG‹ VE D‹⁄, YASAL YÜKÜM. KARfi. (-)

DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI

Tablo 1.5Ayr›nt›l› GelirTablosu

Ülkemiz uygulamas›nda gelir tablosu rapor tipinde, giderler ise fonksiyon esa-s›na göre grupland›r›larak sunulmaktad›r. MSUGT’de gelir tablosunun biçimsel ya-p›s› belirtilmifl ve bütün iflletmelerin buna uygun formatta gelir tablosu düzenleme-leri zorunlu k›l›nm›flt›r. Tekdüzen hesap plan› çerçevesinde, gelir tablosu ilkeleridikkate al›narak düzenlenen gelir tablosu, iflletmenin belli bir hesap dönemine aitbrüt sat›fllar›, faaliyet kâr›, ola¤an kâr›, dönem kâr› ve dönem net kâr›n› tasnifli birflekilde ortaya koymaktad›r.

Yukar›da verilen özet ve ayr›nt›l› tip gelir tablolar›nda izlenebilece¤i gibi gelirtablosu afla¤›da belirtilen befl ana bölümden oluflur:

• Brüt Sat›fl Kâr› veya Zarar›• Faaliyet Kâr› veya Zarar›• Ola¤an Kâr veya Zarar• Dönem Kâr› veya Zarar›• Dönem Net Kâr› veya Zarar›

Gelir Tablosu Türleri nelerdir? K›saca aç›klay›n›z.

SATIfiLARIN MAL‹YET‹ TABLOSUSat›fllar›n Maliyeti Tablosu gerçekte gelir tablosunun tamamlay›c›s› niteli¤inde birfinansal tablodur. Bu tablo, gelir tablosunda yer alan “Sat›fllar›n Maliyeti” kalemi-nin detay›n› gösterir. Gelir tablosundaki sat›fllar›n maliyeti k›sm›, iflletmenin dönemiçindeki stok hareketleri ile sat›lan mamul, ilk madde ve malzeme ile ticari mal gi-bi maddelerin ve sat›lan hizmetlerin maliyetini göstermek üzere ayr› bir tablo hâ-linde düzenlenir. Özellikle üretim iflletmelerinde üretim maliyet unsurlar› olan Di-rekt ‹lk Madde ve Malzeme Giderleri, Direkt ‹flçilik Giderleri ve Genel ÜretimGiderlerinin analizi aç›s›ndan dikkatle incelenmesi gereken bir finansal tablodur.

Sat›fllar›n Maliyeti Tablosu, gelir tablosunun eki olarak düzenlenmek zorunda-d›r. Bu tablo sonucuna göre oluflan Sat›fllar›n Maliyeti tutar› gelir tablosuna aktar›-l›r. Gelir tablosunda Sat›fllar›n Maliyeti alt›nda hesaplardan aktar›lan dört maliyetkalemi yer al›r. Bunlar; Sat›lan Mamul Maliyeti (620 nolu hesap), Sat›lan Ticari Mal-lar Maliyeti (621 nolu hesap), Sat›lan Hizmet Maliyeti (622 nolu hesap), Di¤er Sa-t›fllar›n Maliyeti (623 nolu hesap) olarak s›ralanabilir. Sat›fllar›n Maliyeti Tablosu,620; 621; 622 nolu hesaplar› oluflturmak üzere afla¤›da verilen biçim dikkate al›na-rak düzenlenir.


N N

3

Direkt ‹lk Madde veMalzeme: Üretilen mamulegöre kullan›lacak miktar vetutar› belirlenebilen vemamule göre izlemeye de¤erbulunan maddeleri kapsar.

Direkt ‹flçilik: Üretilenmamul üzerinde bizzat ifllemyapan çal›flanlar›n ücretgiderlerini kapsar.

Genel Üretim Giderleri:Üretimle ilgili oldu¤u hâldeyukar›da aç›klanan iki anagider içine al›namayangiderler de söz konusudur.Bunlar›n tamam› GenelÜretim Giderleri olaraküretimi yap›lan mamulmaliyetine dahil edilir. Bugiderler mamullere da¤›t›myolu ile yüklenir.

Sat›fllar›n maliyeti tablosunun kapsam›n› k›saca aç›klay›n›z.

FON AKIfi TABLOSUFon Ak›fl Tablosu, iflletmenin belirli bir dönemde fon kaynaklar›n› ve bunlar› kul-land›¤› alanlar› gösteren bir tablodur. Bu tabloda fon kavram› en genifl anlamdakullan›lmaktad›r. En genifl anlam›yla fon, yasal olarak kullan›labilen haklar›n, fi-nansal araçlar›n ve finansal olanaklar›n tümü anlam›nda aktifin tamam›n› ifade et-mektedir. Fon ak›fl tablosu, temel finansal tablolar› tamamlay›c› ve iflletmenin fi-nansal durumunun yorumlanmas›na yard›mc› bir kapsama sahiptir. Fon ak›fl tablo-sunun kaynaklar taraf› cari faaliyet döneminde elde edilen fonlar›n sa¤lam kaynak-lardan m› yoksa geçici ifllemlerden mi sa¤land›¤›n› gösterir. Tablonun fon kulla-n›mlar› taraf› ise söz konusu fonlar›n kullan›m yerlerinin uygunlu¤u ile ilgili bilgiverir. Buradan iflletme yönetiminin, finansmanda uygunluk ilkesine, yani uzun va-deli yat›r›mlar›n uzun vadeli fonlarla finanse edilmesi gere¤ine uyup uymad›¤› aç›kolarak görülebilir.

Fon ak›fl tablosunun düzenlenebilmesi için iflletmenin birbirini izleyen iki y›laait karfl›laflt›rmal› finansal durum tablolar› ile son hesap dönemine ait gelir tablo-suna ihtiyaç vard›r. Fon ak›fl tablosunun temel olarak fon kaynaklar› ve fon kulla-n›mlar› olmak üzere iki taraf› vard›r. Fon kaynaklar› ve fon kullan›mlar› daima bir-birine eflittir. Fon Ak›fl Tablosu Tablo 1.7’de verilmifltir.


Önceki Dönem Cari Dönem

ÜRET‹M MAL‹YET‹

A- Direkt ‹lk Madde ve Malzeme Giderleri

B- Direkt ‹flçilik Giderleri

C- Genel Üretim Giderleri

D- Yar› Mamul Kullan›m›

1- Dönem Bafl› Stok (+)

2- Dönem Sonu Stok (-)

ÜRET‹LEN MAMUL MAL‹YET‹

E- Mamul Stoklar›nda De¤iflim

1- Dönem Bafl› Stok (+)

2- Dönem Sonu Stok (-)

I- SATILAN MAMUL MAL‹YET‹

T‹CAR‹ FAAL‹YET

A- Dönem Bafl› Ticari Mallar Stoku (+)

B- Dönem ‹çi Net Al›fllar (+)

C- Dönem Sonu Ticari Mallar Stoku (-)

II.- SATILAN T‹CAR‹ MALLAR MAL‹YET‹

III- SATILAN H‹ZMET MAL‹YET‹

SATIfiLARIN MAL‹YET‹ (I+II+III)

Tablo 1.6Sat›fllar›n MaliyetiTablosu

N N

4

Fon ak›fl tablosu: Fon ak›fltablosu haz›rlan›rken fonkavram›n›n hangi anlamdakullan›ld›¤›n› bilmekzorunday›z. Fon ak›fl tablosuiflletmenin nereden kaynaksa¤lad›¤›n› ve sa¤lad›¤›kaynaklar› nereyekulland›¤›n› gösterentablodur. Aktifin tamam› fonolarak kabul edilir.

NAK‹T AKIfi TABLOSUNakit ak›fl tablosu bir hesap döneminde oluflan nakit ak›fl›n›, nakit girifl ve ç›k›fllar›n›;yani iflletmenin tahsilat ve ödemelerini kaynaklar› ve kullan›m yerleri ile birlikte göste-ren bir tablodur. Nakit ak›fl tablosu iflletmenin bugünkü nakit durumu hakk›nda bilgi-ler vererek gelece¤e yönelik gidiflat› göz önüne serer. Gelir tablosu ve bilançodan na-kit hareketleriyle ilgili elde edilemeyen birçok veriyi ayr›nt›l› olarak ortaya koyar.


Önceki Dönem Cari Dönem

A- FON KAYNAKLARI

1) Faaliyetlerden Sa¤lanan Kaynaklar

a) Ola¤an Kâr

b) Amortismanlar (+)

c) Fon Ç›k›fl› Gerektirmeyen Di¤er Giderler (+)

d) Fon Girifli Sa¤lamayan Gelirler (-)

2) Ola¤an D›fl› Faaliyetlerden Sa¤lanan Kaynaklar

a) Ola¤an D›fl› Kâr

b) Fon Ç›k›fl› Gerektirmeyen Di¤er Giderler (+)

c) Fon Girifli Sa¤lamayan Gelirler (-)

3) Dönen Varl›klar Tutar›ndaki Azal›fllar

4) Duran Varl›klar Tutar›ndaki Azal›fllar

5) K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklardaki Art›fllar (Borç ve Gider Karfl›l›klar›n› Kapsamaz)

6) Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklardaki Art›fllar (Borç ve Gider Karfl›l›klar›n› Kapsamaz)

7) Sermaye Art›r›m› (Nakit Karfl›l›¤› veyaD›flar›dan Getirilen Di¤er Varl›klar)

8)Hisse Senetleri ‹hraç Primleri

B- FON KULLANIMLARI

1) Faaliyetlerle ‹lgili Kullan›mlar

a) Ola¤an Zarar

b) Amortismanlar (+)

c) Fon Ç›k›fl› Gerektirmeyen Di¤er Giderler (+)

d) Fon Girifli Sa¤lamayan Di¤er Gelirler (-)

2) Ola¤an D›fl› Faaliyetlerle ‹lgili Kullan›mlar

a) Ola¤an D›fl› Zarar

b) Fon Ç›k›fl› Gerektirmeyen Giderler (+)

c) Fon Girifli Sa¤lamayan Gelirler (-)

3) Ödenen Vergi ve Benzerleri (Bir Önceki Dönem Kâr›ndan Ödenen)

4) Ödenen Temettüler

a) Bir Önceki Dönem Kâr›ndan Ödenen

b) Yedeklerden Da¤›t›lan

5) Dönen Varl›klar Tutar›ndaki Art›fllar

6) Duran Varl›klar Tutar›ndaki Art›fllar(Yeniden De¤erlemeyi Kapsamaz)

7) K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklardaki Azal›fllar

8) Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklardaki Azal›fllar

9) Sermayedeki Azal›fllar

Tablo 1.7Fon Ak›fl Tablosu

Nakit ak›fl tablosundaki fon kavram›, fon ak›m tablosundaki fon kavram›ndanfarkl›d›r. Nakit ak›fl tablosunda yer alan fon kavram›, nakit ve nakde efl de¤er un-surlar› ifade eder. Nakit ak›fl tablosu nakit ve nakde efl de¤er kaynak ve kullan›m-lar› içerirken, fon ak›m tablosu iflletmenin nakit d›fl›ndaki fon kaynak ve kullan›m-lar›n› da içermektedir.

‹flletmenin dönem sonunda elinde bulunan nakit ve nakde efl de¤er varl›klar›bilançoda raporlan›r. Ancak bilanço sadece o andaki durumu gösterdi¤i için dö-nem içindeki nakit hareketlerini ortaya koymaz. Nakit ak›fl tablosu iflletmenin na-kit tahsilat ve ödemelerini gerektiren ifllemlerini, bunlar›n gelir sa¤layan faaliyetle-rini dikkate almadan özetler. Gelir tablosunda yer alan baz› kalemler de nakit ha-reketi do¤urmaz. Buna karfl›n nakit ak›fl tablosunda yer alan baz› kalemler de ge-lir tablosunda görülmez. Gelir tablosu, bir dönem içinde elde edilen gelirle yap›-lan giderleri nakit hareketine neden olsun veya olmas›n dikkate almaktad›r. Bunakarfl›l›k nakit ak›fl tablosunun düzenlenmesinde nakit esas› geçerlidir. Bu tablo dü-zenlenirken, nakit girifli sa¤lamayan veya nakit ç›k›fl› gerektirmeyen ifllemler belir-lenmeli ve nakit ak›fl tablosunda yer almamal›d›r. Örne¤in, nakit hareketine nedenolmayan amortisman giderleri, karfl›l›k giderleri gibi kalemler gelir tablosunda yeral›rken nakit ak›fl tablosunda yer almamaktad›r.

Nakit ak›fl tablosu, iflletmedeki nakit ak›fl›n› özetleyerek hem geçmiflin finans-man politikas›n›n de¤erlendirilmesinde hem de gelece¤e yönelik nakit planlama-s›n›n yap›lmas›nda yönetime ve ilgili taraflara önemli bilgiler sunar. Nakit ak›fl tab-losundan elde edilen verilerle iflletmenin nakit ve nakit benzeri yaratma yetene¤i-nin de¤erlendirilmesi ve kullan›c›lar›n gelecekteki nakit ak›fllar›n› ölçmek ve bafl-ka iflletmelerle karfl›laflt›rma olana¤› sa¤lar.

Nakit ak›fl tablosu ile ilgili olarak ayr›nt›l› bilgi Ünite 4’te verilecektir.

ÖZKAYNAK DE⁄‹fi‹M TABLOSUÖzkaynak De¤iflim Tablosu, ilgili dönemde özkaynak kalemlerinde meydana ge-len art›fl veya azal›fllar› gösteren tablodur. Bu tablo, iflletme sahip ve ortaklar›n›nyapt›¤› ilave yat›r›mlar› gösterir. Yani sermaye art›r›m›, yedek, fon ve kâr kalemle-rindeki de¤ifliklikler bu tablo yard›m›yla finansal tablo kullan›c›lar›na aktar›l›r. Ge-lir tablosu iflletmenin özkaynaklar›nda meydana gelen de¤iflimleri göstermekte ye-terli bilgi sa¤lamaz. Özkaynaklardaki de¤ifliklikler kârdan meydana gelebilece¤igibi bu de¤ifliklikler kâr d›fl›ndaki di¤er ifllemlerden de meydana gelmifl olabilir.

Özkaynak bir yandan iflletmenin faaliyetlerini yürütmesi için gerekli olan kay-naklar› gösterirken di¤er taraftan iflletmeden alacakl› olanlara karfl› bir güvenceoluflturarak, yabanc› kaynaklardan yararlan›lmas›na da olanak sa¤lar. Ayr›ca ifllet-menin karfl›laflaca¤› çeflitli risklere karfl› da bir sigorta görevi üstlenmektedir.

Bu tablonun biçimsel yap›s› Tablo 1.8’de verilmifltir Tabloda özkaynak grubu-nu oluflturan ödenmifl sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmifl y›llara aitkâr›-zarar›, dönem net kâr-zarar kalemlerinin her birinin dönem bafl› tutar›n›, dö-nem içinde kalemlerde meydana gelen art›fl ve azal›fllar› ve dönem sonu kalan›n›ayr› ayr› gösterecek biçimde her bir özkaynak kalemi için birer sütun aç›l›r ve herkalemin hareketi bu sütunda izlenir. Özkaynak ifllemlerini art›ran ifllemler art›,azaltan ifllemler parantez içinde gösterilerek eksi olarak dikkate al›n›r. Özkaynakkalemlerindeki art›fllar ve azal›fllar yatay kalemlerde belirtilerek ait oldu¤u sütunave özkaynaklar toplam› sütununa kaydedilir.


NET ÇALIfiMA (‹fiLETME) SERMAYES‹ DE⁄‹fi‹M TABLOSUNet çal›flma (iflletme) sermayesi, dönen varl›klarla k›sa vadeli yabanc› kaynaklararas›ndaki farkt›r. Di¤er bir anlat›mla, net çal›flma sermayesi, dönen varl›klar›nuzun vadeli yabanc› kaynaklar ve öz kaynaklarla finanse edilen; yani k›sa vadeliyabanc› kaynaklar› aflan k›sm›d›r.

Net çal›flma sermayesi de¤iflim tablosu, net çal›flma sermayesinin oluflumundayer alan dönen varl›k ve k›sa vadeli yabanc› kaynak kalemlerindeki de¤iflimi gös-teren tablodur. Net çal›flma sermayesi de¤iflim tablosu, net çal›flma sermayesinde-ki de¤iflimin hangi dönen varl›k ve k›sa vadeli yabanc› kaynak kalemine yans›d›-¤›n› gösterir. Bu çerçevede dönen varl›k ve k›sa vadeli yabanc› kaynak kalemlerin-deki art›fl veya azal›fllar hesaplanarak bunlar›n net çal›flma sermayesi üzerindeki et-kileri ortaya konur. Net çal›flma sermayesi de¤iflim tablosunun düzenlenebilmesiiçin karfl›laflt›rmal› bilançolara ihtiyaç vard›r.

Net çal›flma (iflletme) sermayesi= Dönen Varl›klar - K›sa vadeli yabanc› kaynaklar

F‹NANSAL TABLOLAR ANAL‹Z‹ AÇISINDAN F‹NANSAL TABLOLAR Finansal tablolar iflletmelerin iktisadi ve finansal yap›lar›, faaliyet sonuçlar›, nakitak›fllar›, fon ak›fllar›, özkaynaklardaki de¤iflimler vb. konularda iflletmeyle ilgili ka-rar vericiler aç›s›ndan önemli bilgiler sa¤larlar. Bu finansal tablolarda yer alan ve-riler üzerinden yap›lacak baz› analitik uygulamalar iflletmeyle ilgili finansal yorumve de¤erlendirmeler aç›s›ndan daha anlaml› ve yararl› sonuçlar al›nmas›na katk›dabulunur. Bu analitik uygulamalar finansal analiz kapsam›nda yürütülür.

Temel görevi iflletmenin varl›k ve kaynaklar›n› do¤ru bir flekilde yöneterek be-lirlenen hedefe güvenli bir flekilde ulaflmak olan yöneticiler, ancak do¤ru bir eko-nomik ve finansal bir yap› ile hedefe ulaflmay› baflarabilir ve amaçlar› gerçekleflti-rebilirler. Bunun için de geçmiflle ilgili bilgilerden gelecekle ilgili ipuçlar› elde edil-mesi gerekmektedir. ‹flletmelerde finansal planlama ve kontrol faaliyetlerinin yürü-tülmesi için mevcut ve olmas› gereken finansal yap›n›n bilinmesine ihtiyaç vard›r.Finansal durumla ilgili bilgilerin kayna¤›n› da finansal tablolar oluflturur. Ancak butablolarda yer alan bilgilerin belirli teknikler kullan›larak analizi yap›lmaz ise ifllet-menin iktisadi ve finansal yap›s› ile faaliyet sonuçlar›n› do¤ru anlama imkân› aza-lacakt›r. Finansal analiz, finansal tablolardaki çeflitli hesaplar aras›ndaki iliflkilerinkurulmas›n›, ölçülmesini ve yorumunu kapsayan bir faaliyettir. Finansal analiz ya-p›larak, iflletmenin mevcut durumu de¤erlendirilip, gelece¤e iliflkin kararlar al›n-maktad›r. Analiz ve yorumun hareket noktas›n› oluflturan finansal tablolardaki bil-gilerin do¤ruluk ve güvenilirli¤i yap›lacak analiz ve yorumlar›n do¤ruluk ve güve-nilirli¤ini de artt›racakt›r. Finansal tablolar›n ba¤›ms›z denetimden geçmifl olmas›da bu aç›dan önemli bir güvencedir.


Aç›klamalarÖdenmiflSermaye

SermayeYedekleri

KârYedekleri

GeçmiflY›llar Kâr›

DönemNet Kâr›

ÖzkaynaklarToplam›

Tablo 1.8Özkaynak De¤iflimTablosu (TekdüzenMuhasebe SistemiUygulama Tebli¤i)

N N


Finansal tablolar›n ne anlama geldi¤ini aç›k-

lamak.

Finansal tablolar iflletmenin muhasebe sisteminekaydedilen ve s›n›fland›r›lan bilgilerin belirli za-man aral›klar›yla bu bilgilere ihtiyaç duyan ve bubilgileri kullanacak olanlara iletilmesini sa¤layanaraçlar fleklinde tan›mlanmaktad›r. Tan›mdan dagörüldü¤ü gibi finansal tablolar bir bilgi iletiflimarac›d›r. Bilgiye ihtiyaç duyan ve bilgiyi kulla-nanlar aç›s›ndan finansal tablolar iflletmelerin ik-tisadi ve mali yap›lar› ve faaliyet sonuçlar› aç›s›n-dan çok yararl› ve yap›lacak de¤erlemeler ile al›-nacak kararlara destek olacak bilgiler sa¤lar.

Finansal tablolar analizinin ne anlama geldi¤i-

ni aç›klamak.

Finansal tablolar analizi, bir iflletmenin finansaldurumunu, faaliyet sonuçlar›n›, finansal perfor-mans›n› ve finansal yönden geliflimini de¤erlen-direbilmek, geliflme yönünü ve büyüklü¤ünü ön-görebilmek, gelece¤e yönelik tahminlerde bulu-nabilmek için finansal tablolarda yer alan kalem-ler aras›ndaki iliflkilerin ve bunlar›n zaman içeri-sinde gösterdi¤i e¤ilimlerin incelenmesini gerek-tirir. Finansal analist finansal tablolar› hem ifllet-menin geçmiflte yürüttü¤ü faaliyetlerinin sonucuolarak iflletmenin baflar›m›n› de¤erlemek hem degelecekteki baflar›m›n›n ne olaca¤›n› tahmin et-mek için inceler.

Finansal tablolar›n nas›l s›n›fland›r›ld›¤›n› aç›k-

lamak.

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebli¤lerin-de finansal tablolar için kullan›lan temel finansaltablo ve ek finansal tablo ay›r›m›na karfl›l›k Tür-kiye Muhasebe Standartlar›nda finansal tablola-r›n s›n›fland›r›lmas›nda genel amaçl› finansal tab-lolar ve özel amaçl› finansal tablolar s›n›fland›r›l-mas›na yer verilmifltir. Muhasebe Sistemi Uygula-ma Genel Tebli¤lerinde Bilanço ve Gelir Tablo-su temel finansal tablo olarak belirlenirken ek fi-nansal tablolar ise Fon Ak›fl Tablosu, Nakit Ak›flTablosu, ‹flletme Sermayesi De¤iflim Tablosu, Sa-t›fllar›n Maliyeti Tablosu ve Özkaynak De¤iflimTablosundan oluflmaktad›r.

Genel amaçl› finansal tablolar, özel bilgi ihtiyaç-lar›n› karfl›lamak için iste¤e göre haz›rlanm›fl ra-porlar› talep etme durumunda olmayan kullan›-c›lar›n gereksinimlerini karfl›lamaya yönelik tab-lolard›r. Bilanço, gelir tablosu, nakit ak›fl tablosuve özkaynaklarda de¤iflim tablosu genel amaçl›finansal tablo olarak belirtilmifltir. Özel amaçl›tablolar ise, özellikli bilgi sunmak için talep edil-mesi hâlinde haz›rlanan tablolard›r. Özel amaçl›tablolara kâr da¤›t›m tablosu, sat›fllar›n maliyetitablosu, fon ak›m tablosu ve net iflletme serma-yesi de¤iflim tablosunu örnek olarak verebiliriz.

Finansal tablolar›n (Bilanço, Gelir Tablosu, Sa-

t›fllar›n Maliyeti Tablosu, Fon Ak›fl Tablosu, Na-

kit Ak›fl Tablosu, ‹flletme Sermayesi De¤iflim Tab-

losu, Özkaynak De¤iflim Tablosu) ne oldu¤unu

tan›mlamak.

Bilanço (finansal durum tablosu), bir iflletmeninbelli bir anda sahip oldu¤u varl›klarla, bu varl›k-lar›n sa¤land›¤› kaynaklar› bir düzen içinde gös-teren tablodur.Gelir Tablosu, iflletmenin belli bir dönemde eldeetti¤i bütün gelirlerle, bu gelirleri elde etmekamac›yla ayn› dönem içinde katland›¤› bütün gi-derleri ve bunlar›n sonucunda oluflan dönem netkâr›n› veya zarar›n› belli bir düzen içinde göste-ren finansal tablodur.Sat›fllar›n Maliyeti Tablosu gerçekte gelir tablosu-nun tamamlay›c›s› niteli¤inde bir finansal tablo-dur. Bu tablo gelir tablosunda yer alan Sat›fllar›nMaliyeti kaleminin detay›n› gösterir.Fon Ak›fl Tablosu, iflletmenin belirli bir dönemdefon kaynaklar›n› ve bunlar› kulland›¤› alanlar›gösteren bir tablodur. Fon ak›fl tablosunun kay-naklar taraf› cari faaliyet döneminde elde edilenfonlar›n sa¤lam kaynaklardan m› yoksa geçici ifl-lemlerden mi sa¤land›¤›n› gösterir. Tablonun fonkullan›mlar› taraf› ise söz konusu fonlar›n kulla-n›m yerlerinin uygunlu¤u ile ilgili bilgi verir.Nakit ak›fl tablosu bir hesap döneminde oluflannakit ak›fl›n›, nakit girifl ve ç›k›fllar›n›; yani ifllet-menin tahsilat ve ödemelerini kaynaklar› ve kul-lan›m yerleri ile birlikte gösteren bir tablodur.Özkaynak De¤iflim Tablosu, ilgili dönemde öz-kaynak kalemlerinde meydana gelen art›fl veya

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç


azal›fllar› gösteren tablodur. Bu tablo iflletme sa-hip ve ortaklar›n›n yapt›¤› ilave yat›r›mlar› göste-rir. Yani sermaye art›r›m›, yedek, fon ve kâr ka-lemlerindeki de¤ifliklikler bu tablo yard›m›yla fi-nansal tablo kullan›c›lar›na aktar›l›r.Net çal›flma sermayesi de¤iflim tablosu, net çal›fl-ma sermayesinin oluflumunda yer alan dönenvarl›k ve k›sa vadeli yabanc› kaynak kalemlerin-deki de¤iflimi gösteren tablodur. Net çal›flma ser-mayesi de¤iflim tablosu, net çal›flma sermayesin-deki de¤iflimin hangi dönen varl›k ve k›sa vade-li yabanc› kaynak kalemine yans›d›¤›n› gösterir.

Finansal tablolar analizi aç›s›ndan finansal tab-

lolar›n tafl›d›¤› önem ve anlam› de¤erlendirip

aç›klamak.

Finansal tablolar iflletmelerin iktisadi ve finansalyap›lar›, faaliyet sonuçlar›, nakit ak›fllar›, fon ak›fl-lar›, özsermayedeki de¤iflimler vb. konularda ifl-letmeyle ilgili karar vericiler aç›s›ndan önemlibilgiler sa¤larlar. Bu finansal tablolarda yer alanveriler üzerinden yap›lacak baz› analitik uygula-malar iflletmeyle ilgili finansal yorum ve de¤er-lendirmeler aç›s›ndan daha anlaml› ve yararl› so-nuçlar al›nmas›na katk›da bulunur. Bu analitikuygulamalar finansal analiz kapsam›nda yürütü-lür. Analiz ve yorumun hareket noktas›n› olufltu-ran finansal tablolardaki bilgilerin do¤ruluk vegüvenilirli¤i yap›lacak analiz ve yorumlar›n do¤-ruluk ve güvenilirli¤ini de artt›racakt›r. Finansaltablolar›n ba¤›ms›z denetimden geçmifl olmas›da bu aç›dan önemli bir güvencedir.

5NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi temel ve genel amaçl› fi-nansal tablodur?

a. Sat›fllar›n Maliyeti Tablosub. Net Çal›flma Sermayesinde De¤iflim Tablosuc. Fon Ak›fl Tablosud. Kâr Da¤›t›m Tablosue. Gelir Tablosu

2. ‹flletmenin belli bir anda sahip oldu¤u varl›klarla, buvarl›klar›n sa¤land›¤› kaynaklar› bir düzen içinde göste-ren finansal tablo afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Sat›fllar›n Maliyeti tablosub. Bilanço (Finansal Durum Tablosu)c. Özsermaye De¤iflim Tablosud. Gelir Tablosue. Kâr Da¤›t›m Tablosu

3. Afla¤›dakilerden hangisi Fon Ak›fl Tablosunun tan›-m›n› verir?

a. Dönen varl›k ve k›sa vadeli yabanc› kaynak ka-lemlerindeki art›fl veya azal›fllar hesaplanarakbunlar›n net çal›flma sermayesi üzerindeki etki-leri ortaya koyan tablodur.

b. ‹lgili dönemde özkaynak kalemlerinde meyda-na gelen art›fl veya azal›fllar› gösteren tablodur.

c. Bir hesap döneminde oluflan nakit ak›fl›n›, nakitgirifl ve ç›k›fllar›n›; yani iflletmenin tahsilât veödemelerini kaynaklar› ve kullan›m yerleri ilebirlikte gösteren bir tablodur.

d. ‹flletmenin belirli bir dönemde fon kaynaklar›-n› ve bunlar› kulland›¤› alanlar› gösteren birtablodur.

e. ‹flletmenin belli bir anda sahip oldu¤u varl›klar-la, bu varl›klar›n sa¤land›¤› kaynaklar› bir düzeniçinde gösteren finansal tablodur.

4. Muhasebenin kaç tane temel ifllevi vard›r? a. 1b. 2c. 3d. 4e. 5

5. Afla¤›dakilerden hangisinde net çal›flma sermayesido¤ru olarak verilmifltir?

a. Net Sat›fllar + Ticari Alacaklardaki Azal›fllar - Ti-cari Alacaklardaki Art›fllar

b. Dönen Varl›klar - K›sa vadeli yabanc› kaynaklar c. Net Sat›fllar - Ticari Borçlardaki Azal›fllar + Tica-

ri Borçlardaki Art›fllard. Net Sat›fllar + Ticari Borçlardaki Azal›fllar - Tica-

ri Borçlardaki Art›fllare. Dönen Varl›klar + K›sa vadeli yabanc› kaynaklar

6. Bir iflletmenin finansal durumunu, faaliyet sonuçla-r›n›, finansal performans›n› ve finansal yönden geliflimi-ni de¤erlendirebilmek, geliflme yönünü ve büyüklü¤ü-nü öngörebilmek, gelece¤e yönelik tahminlerde bulu-nabilmek için finansal tablolarda yer alan kalemler ara-s›ndaki iliflkilerin ve bunlar›n zaman içerisinde göster-di¤i e¤ilimlerin incelenmesi afla¤›dakilerden hangisiniifade eder?

a. Finansal tablolar b. Analiz teknikleric. Finansal tablolar analizi d. Analiz yöntemlerie. Muhasebe

7. Fon ak›fl tablosunda fon terimi hangi kapsamda kul-lan›lmaktad›r?

a. Fon, yasal olarak kullan›labilen haklar›n, finan-sal araçlar›n ve finansal olanaklar›n tümü anla-m›nda aktifin tamam›n› ifade etmektedir.

b. Fon kavram›, nakit ve nakde eflde¤er unsurlar›ifade eder.

c. Fon kavram›, net çal›flma sermayesi unsurlar›n›ifade eder.

d. Fon kavram›, brüt çal›flma sermayesi unsurlar›n›ifade eder.

e. Fon kavram›, nakit unsurlar› ifade eder.

8. Afla¤›daki kalemlerden hangisi bilançoda yer almaz?

a. Haz›r De¤erlerb. Mali Duran Varl›klarc. Stoklard. Menkul K›ymetlere. Sat›fllar›n Maliyeti

Kendimizi S›nayal›m


9. Afla¤›dakilerden hangisi gelir tablosunda yer alanunsurlardan de¤ildir?

a. Sat›fllar›n Maliyetib. Duran varl›k sat›fl zarar›c. Uzun vadeli borçlanma giderlerid. Genel Yönetim Giderlerie. Sermaye

10. Afla¤›dakilerden hangisi özkaynak de¤iflim tablo-sunun bir bölümü de¤ildir?

a. Ödenmemfl Sermayeb. Ödenmifl Sermayec. Sermaye Yedeklerid. Kâr Yedeklerie. Geçmifl Y›llar Kârlar›

Finansal Raporlama ve Mali Analiz

fiirketlerin finansal raporlar ve mali analizler yoluylasa¤lad›klar› bilgiler, flirketin amaçlar› ile tutarl› kararla-r›n temelini oluflturdu¤u gibi sa¤l›kl› bir planlama içinde gereklidir. Mevcut mali yap›y› ve faaliyet sonuçlar›-n› de¤erlendirmeden sa¤l›kl› ve tutarl› bir planlama yap-mak mümkün de¤ildir. fiirketlerin yönetimi aç›s›ndanfinansal raporlar; faaliyetlerin baflar› derecesini ölçerekgelece¤e dönük planlar haz›rlamak, gerçeklefltirileme-yen hedeflerin nedenlerini tespit etmek, faaliyetlerinher evresinde düzeltici kararlar alarak de¤erlendirmeve denetim yapmak aç›s›ndan çok önemlidir.Finansal raporlama sisteminin oluflturulmas› ve yöneti-mi destekleyecek flekilde tasarlanmas› hizmetleri dan›fl-manl›¤›m›z›n kapsam› içerisindedir. fiirket mali tablola-r›n›n analizi, finansal rasyolar›n incelenmesi, yorumlan-mas› ve ileriye yönelik finansal tedbirlere destek veril-mesi bu alanda verdi¤imiz hizmetler aras›ndad›r. Mev-cut sistemin finansal karar sürecinde yeterli olup olma-d›¤›n›n analiz edilmesi ve ihtiyaç duyulan finansal ra-porlar›n haz›rlanmas› temel amac›m›zd›r.

Kaynak: www.pozitifbutce.com/raporlama

Yaflam›n ‹çinden

”

“


Finansal Raporlama

‹flletmeler, gerek iflletme içindeki gerekse iflletme d›fl›n-daki çeflitli kullan›c›lar›n istifadesine sunduklar› finan-sal bilgileri finansal tablolar›nda gösterirler. Söz konusufinansal tablolar›n oluflturulmas› ifllemi finansal raporla-ma olarak adland›r›l›r. Buradan da anlafl›laca¤› gibi fi-nansal tablolar›n (bu yolla finansal raporlaman›n) temelamac›, bu tablolar› kullananlar›n iflletme ile ilgili karar-lar alabilmesine yard›mc› olmak maksad›yla, iflletmeninfinansal durumu, performans› ve fon ak›mlar› ile ilgilibilgi sunmakt›r. Finansal tablo kullan›c›lar› genel olarakafla¤›daki gruplardan oluflur. Bu gruplara iflletmeninpaydafllar› da denilir.

• Mevcut iflletme sahipleri (mevcut ortaklar)• Potansiyel yat›r›mc›lar• Borç verenler (kreditörler)• Çal›flanlar• Yöneticiler• Tedarikçiler• Müflteriler• Devlet• Kamu

Tabii ki her grubun iflletmeden beklentisi farkl›d›r, bunedenle finansal tablolardan elde etmek istedikleri bil-gi ihtiyaçlar› da farkl›d›r. Finansal tablolar tüm paydafl-lar› dikkate al›r ve hepsinin ortak ihtiyaçlar›n› karfl›laya-cak bilgileri sunar. ‹flletmelerin haz›rlad›klar› ana malitablolar bilanço, gelir tablosu ve nakit ak›m tablosudur.Bunlar›n d›fl›ndaki mali tablolar ise, özkaynaklar de¤i-flim tablosu, fon ak›m tablolar›, kâr da¤›t›m tablosu, sa-t›fllar›n maliyeti tablosudur......Türkiye’de finansal raporlama iki temel sisteme göre

yap›lmaktad›r. Bunlardan ilki tek düzen muhasebe sis-temi olarak da bilinen 1 Seri No’lu Muhasebe SistemiUygulama Genel Tebli¤idir. Bu tebli¤ ve bu tebli¤debugüne kadar de¤ifliklik yapan tebli¤lere afla¤›daki link-ten ulaflabilirsiniz.www.ismmmo.org.tr/html.asp?id=3988

Finansal tablolar›n haz›rlanmas›na yönelik di¤er dü-zenleme ise Uluslararas› Muhasebe Standartlar› ile tamuyumlu Türkiye Muhasebe Standartlar›d›r. Ancak bustandartlar› flu anda sadece özel kanunlar›nda hükümbulunan iflletmeler uygulamaktad›r. Di¤er iflletmeler fi-nansal raporlamalar›n› 1 Seri No’lu Muhasebe SistemiUygulama Genel Tebli¤i hükümlerine göre yapmakta-d›rlar. Türkiye Muhasebe Standartlar›na afla¤›daki link-ten ulaflabilirsiniz.

http://www.tmsk.org.tr/index.php?option=com_con-tent&task=view&id=126&Itemid=69Burada, “Finansal Tablolar›n Haz›rlanmas› Sunulma

Esaslar›na iliflkin Kavramsal Çerçeve” ve “TMS 1 : Fi-nansal Tablolar›n Sunuluflu” k›s›mlar›nda Türkiye Mu-hasebe Standartlar›na göre finansal raporlaman›n nas›lyap›lmas› gerekti¤i aç›klanm›flt›r.Konu hakk›nda daha fazla bilgi sahibi olmak için AB‹-

GEM taraf›ndan düzenlenen “Muhasebe” bafll›kl› e¤i-timden yararlanabilirsiniz.

Kaynak: http://www.abigem.org/appmanager/tr/por-tal?_nfpb=true&_pageLabel=pageKobiFinans&nodeNa-me=KobiFinans_06

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yeniden

gözden geçiriniz.2. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bilanço (Finansal Durum

Tablosu)” konusunu yeniden gözden geçiriniz.3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Fon Ak›fl Tablosu”

konusunu yeniden gözden geçiriniz.4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yeniden

gözden geçiriniz.5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Net Çal›flma Sermayesi De-

¤iflim Tablosu” konusunu yeniden gözden geçi-riniz.

6. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yenidengözden geçiriniz.

7. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Fon Ak›fl Tablosu”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Bilanço” konusunu yeni-den gözden geçiriniz.

9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Gelir Tablosu” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

10. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Özkaynak De¤iflim Tablo-su” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

Okuma Parças›


S›ra Sizde 1

Bilanço (finansal durum tablosu), bir iflletmenin bellibir anda sahip oldu¤u varl›klarla, bu varl›klar›n sa¤lan-d›¤› kaynaklar› bir düzen içinde gösteren finansal tab-lodur.

S›ra Sizde 2

Biçimsel aç›dan bilanço hesap tipi ve rapor tipi olmaküzere iki tipte düzenlenir. Hesap tipi bilançoda aktif vepasif kalemler muhasebede kullan›lan hesap çizelgesi-ne benzer biçimde karfl›l›kl› olarak yaz›larak düzenle-nir. Rapor tipi bilanço aktif ve pasif kalemlerin alt altayaz›lmas› ile oluflturulur.

S›ra Sizde 3

Gelir Tablolar› kapsad›klar› bilgi düzeyi bak›m›ndanözet ve ayr›nt›l› gelir tablosu olmak üzere ikiye ayr›l›r.Özet Gelir Tablosu genel olarak hesap grup tutarlar›n›gösterirken; ayr›nt›l› Gelir Tablosu gruplar› oluflturanhesap tutarlar›n› da gösterir.

S›ra Sizde 4

Sat›fllar›n Maliyeti Tablosu, gelir tablosunda yer alan Sa-t›fllar›n Maliyeti kaleminin detay›n› gösterir. Özellikleüretim iflletmelerinde üretim maliyet unsurlar› olan Di-rekt ‹lk Madde ve Malzeme Giderleri, Direkt ‹flçilik Gi-derleri ve Genel Üretim Giderlerinin analizi aç›s›ndandikkatle incelenmesi gereken bir finansal tablodur. Tab-lo dört ana maliyet kaleminden oluflur. Bunlar; Sat›lanMamul Maliyeti, Sat›lan Ticari Mallar Maliyeti, Sat›lanHizmet Maliyeti ve Di¤er Sat›fllar›n Maliyetidir.

Akdo¤an N. ve Tenker N. (2010). Finansal Tablolar

ve Finansal tablolar analizi Teknikleri, Gazi Ki-tabevi, Ankara.

Akgüç, Ö. (2010). Finansal Yönetim, Avc›ol Bas›n Ya-y›n, ‹stanbul

Bektöre S., Çömlekçi F. ve Sözbilir H. (2010). Mali Tab-

lolar Analizi, Nisan Kitabevi, EskiflehirÇabuk, A. ve Lazol ‹. (2011), Mali Tablolar Analizi,

Ekin Yay›nevi, Bursa.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar› Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Muhasebe analizlerinin önemini aç›klayabilecek,Finansman faaliyetlerinin analizinin iflletmeler aç›s›ndan ne anlam ifade etti¤ini de¤erlendirebilecek,Yat›r›m faaliyetlerinin analizinin finansal tablolar üzerindeki etkisini aç›klayabilecek,‹flletme (üretim-sat›fl) faaliyetlerinin analizinin gelir tablosuyla iliflkisini kura-bileceksiniz.

‹çindekiler

• Muhasebe Analizleri• Finansman Faaliyetlerinin Analizi• Yat›r›m Faaliyetlerinin Analizi• ‹flletme Faaliyetlerinin Analizi

• Tahakkuk Esas›• Nakit Esas›• Karfl›l›klar

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NN

N

N


Muhasebe Analizleri

• G‹R‹fi• TAHAKKUK ESASI VE NAK‹T ESASI• MUHASEBELEfiT‹RMEDEK‹

FARKLILIKLAR• FAAL‹YET TÜRLER‹


G‹R‹fiMuhasebe, iflletmenin dili olarak tan›mlanmaktad›r. ‹flletmelerin yapm›fl olduklar›faaliyetlerin iflletmenin finansal durumuna ve faaliyet sonuçlar›na olan etkisi, mu-hasebe arac›l›¤›yla, di¤er bir deyiflle muhasebenin kendisini ifade etme arac› olanfinansal tablolar arac›l›¤›yla iflletmeyle ilgili taraflara yans›t›lmaktad›r.

Muhasebe analizleri, iflletmenin muhasebe sisteminin iflletmede gerçekleflen fa-aliyetleri ne ölçüde yans›tabildi¤inin de¤erlemesidir. Bu de¤erleme, iflletmenin fa-aliyetlerinin incelenmesi, muhasebe politikalar›n›n finansal tablolar üzerindeki et-kisinin belirlenmesi ve böylelikle finansal tablolar›n faaliyetleri hem daha do¤rubir biçimde yans›tmas›n›n sa¤lanmas› hem de finansal tablolar›n analize haz›r hâ-le getirilmesi için yap›lmaktad›r.

‹flletmeyle ilgili karar verecek olan taraflar, iflletmenin finansal durum ve faali-yet sonuçlar›na iliflkin bilgileri finansal tablolardan elde etmektedirler. Dolay›s›ylafinansal analizin en temel kayna¤›n› finansal tablolar oluflturmaktad›r. Sa¤l›kl› birfinansal analiz, analiz edilen finansal tablolar›n güvenilirli¤iyle ve muhasebe ana-lizlerinin kalitesiyle do¤rudan iliflkilidir.

TAHAKKUK ESASI VE NAK‹T ESASIFinansal nitelikli ifllemlerin kaydedilmesinde nakit esas› yerine tahakkuk esas›-n›n benimsenmifl olmas› ve finansal tablolar›n çok çeflitli bilgi kullan›c›s› için ha-z›rlan›yor olmas› muhasebe analizlerini ortaya ç›karan temel sebeplerdir. ‹flletmeler, finansal tablolar›nda de¤iflim yaratan ifllemleri -ki bu ifllemler finansalkarakterli ifllemlerdir- muhasebenin tahakkuk esas›na göre kaydederler. Tahakkukesas›, ifllemlerin, nakit ödemenin veya tahsilat›n yap›ld›¤› anda de¤il, ifllemin ger-çekleflti¤i anda kaydedilmesini öngörmektedir. Buradan hareketle, tahakkuk esas›-n› benimseyen bir iflletmede has›lat›n ortaya ç›kmas› (gerçekleflmesi), tahsilat›n ya-p›lmas›yla de¤il, mal veya hizmetin sat›lmas›yla gerçekleflmektedir. Benzer bir fle-kilde, tahakkuk esas›nda giderler, ödeme an›nda de¤il giderin gerçekleflmesiyleoluflmaktad›r. Tahakkuk esas›, faaliyetlerden sa¤lanan has›lat ve faaliyetler nedeniy-le oluflan giderler üzerinde yo¤unlaflm›flt›r. Has›lat ve giderin kayda al›nma zaman›,bu faaliyetlerin nakit girifli veya nakit ç›k›fl› yaratma zaman›ndan ba¤›ms›zd›r.

Has›lat ve giderin olufltuklar› dönemde kay›t alt›na al›nmas›, muhasebenin te-mel kavramlar›ndan birisi olan dönemsellik kavram›n›n ruhuna uygun olarak, ha-s›lat ve giderleri efllefltirebilme olana¤› yaratmaktad›r. Hat›rlanaca¤› üzere dönem-

Muhasebe Analizleri

Tahakkuk Esas›: Finansalnitelikli olaylar›n etkilerinakit hareketiningerçekleflti¤i tarihte de¤il deifllemin gerçekleflti¤i tarihtekayda al›n›r. Has›lat, sat›flgerçekleflti¤inde; gider iseolufltu¤unda kayda al›n›r.Tahakkuk esas›n›n karfl›t›Nakit Esas›d›r. Nakitesas›nda ise ifllemleringerçekleflmesi yerine nakithareketlerinin gerçekleflti¤itarihler esast›r.

sellik kavram›, iflletmenin sonsuz olarak kabul edilen yaflam›n›n finansal raporla-ma amac›yla belirli zaman dilimlerine bölünmesini belirtmektedir. Dolay›s›yla bö-lünmüfl olan dönemlerin faaliyet sonuçlar›n›n di¤er dönemlerin faaliyet sonuçla-r›ndan ba¤›ms›z olarak belirlenmesi gerekmektedir. Bu da dönemsellik kavram›n›nbelirtti¤i üzere her bir dönemin has›lat›n›n yine o döneme ait giderlerle efllefltiril-mesiyle sa¤lanabilir (efllefltirme ilkesi). ‹flte bu noktada tahakkuk esas› devreye gir-mektedir. Meydana gelen faaliyetlerin nakit girifl ve ç›k›fl zaman›na bak›lmaks›z›n,meydana gelifl dönemlerinde muhasebelefltirilmesi, tahakkuk esas›n›n temelindeyatan unsurdur.

Nakit esas›na göre muhasebelefltirmede ise mal ve hizmet sat›fl›ndan sa¤lananhas›lat, nakit tahsilat›n yap›ld›¤› dönemde; mal, sigorta, ücret, elektrik vb. unsurlariçin yap›lan giderler de nakit ç›k›fl›n›n gerçekleflti¤i dönemde muhasebelefltiril-mektedir. Bu flekilde yap›lan muhasebe ifllemleri sonucunda dönemin sonucunun(kâr veya zarar) do¤ru bir flekilde belirlenebilme olas›l›¤› ortadan kalkabilir. Örne-¤in, iflletme peflin olarak mal sat›n alm›fl ve kredili olarak satm›fl ise döneme iliflkinhas›lat ve gider büyüklükleri takip eden dönemle kar›flabilecektir. Nakit esas›n›nbir di¤er etkisi de has›lat›n kayda al›naca¤› zaman› ertelemesiyle ilgilidir. Tahak-kuk esas›nda has›lat›n elde edilmesi için mal›n sat›lmas› yeterli iken nakit esas›ndahas›lat›n elde edildi¤i dönem, tahsilat›n yap›ld›¤› dönemdir. Bu durumda has›lat,faaliyetin etkisinin ortaya ç›kt›¤› dönemden farkl› bir dönemde raporlanabilir. Ha-s›lat›n, tahsilat›n yap›ld›¤› dönemde kaydedilmesi, alacak hesaplar›n›n do¤mama-s›; giderlerin ödemelerin yap›ld›¤› zaman kaydedilmesi de borçlara iliflkin hesapla-r›n do¤mamas› anlam›na gelmektedir.

Tahakkuk esas›n›n ve nakit esas›n›n gelir tablosu üzerindeki etkisini basit birörnek yard›m›yla somutlaflt›ral›m.

“BAK ‹flletmesi 1 Haziran 2012 tarihinde inflaat faaliyetlerinde bulunmak üzerekurulmufltur. Haziran ay› içinde gelen bir siparifli de¤erlendiren iflletme, 750.000liraya üç katl› prefabrik bir konut yap›m iflini alm›flt›r. Haziran ay›nda inflaatabafllayan iflletme, çeflitli giderleri için 400.000 lira borçlanm›flt›r. Haziran ay› so-nunda konut, müflteriye teslim edilmifltir. Temmuz ay› içerisinde iflletme, müflteri-sinden, siparifl bedeli olan 750.000 liray› tahsil etmifl, 400.000 lira tutar›ndakiborcunu da A¤ustos ay› içerisinde ödemifltir.”

Örnekte yer alan veriler do¤rultusunda BAK ‹flletmesi’nin Haziran, Temmuz veA¤ustos aylar›na iliflkin gelir tablosu afla¤›daki flekilde oluflacakt›r;


Ö R N E K 1

Nakit Esas›na göre

Haziran Temmuz A¤ustos TOPLAM

Nakit Tahsilat - 750.000 - 750.000

Nakit Ödeme - - (400.000) (400.000)

Kâr (Zarar) - 750.000 (400.000) 350.000

Tahakkuk Esas›na göre

Haziran Temmuz A¤ustos TOPLAM

Toplam Has›lat 750.000 - - 750.000

Toplam Giderler (400.000) - - (400.000)

Kâr (Zarar) 350.000 - - 350.000

Sonuçlar incelendi¤inde üç ayl›k toplamlar itibar›yla nakit esas› ve tahakkukesas›n›n ayn› sonucu verdi¤i görülmektedir. Ancak muhasebede sonuç kadar, so-nucu oluflturan faaliyetlerin de gerçeklefltikleri dönemler itibar›yla finansal tablo-larda yans›t›lmalar› önemlidir.

MUHASEBELEfiT‹RMEDEK‹ FARKLILIKLARMuhasebe analizlerinin yap›lmas›n›n di¤er bir sebebi de finansal tablolar›n farkl›kullan›c›lar için haz›rlanmas›d›r. Dolay›s›yla farkl› bilgi kullan›c›lar›n›n ve taraflar›nihtiyaç duydu¤u finansal bilginin üretilebilmesi için baz› düzenlemelerin yap›lma-s› gerekebilmektedir. Bu düzenlemelerin yap›lmas›n›n nedeni de muhasebe farkl›-l›klar›n›n finansal tablolar üzerindeki etkileridir.Finansal tablolarda raporlanan bilgiler, muhasebe uygulamalar›ndaki, ölçme yön-temlerindeki ve tahmin yöntemlerindeki farkl›l›klardan dolay› farkl› olabilmekte-dir. Örne¤in, amortisman hesaplanmas›nda farkl› yöntemler kullan›lmas› sonucun-da amortisman gideri büyüklü¤ü farkl›l›k gösterecektir. Dolay›s›yla birikmifl amor-tisman büyüklü¤ü de farkl› olaca¤›ndan bilançonun aktif (varl›k) toplam›na yans›-yan maddi duran varl›k defter de¤eri farkl› büyüklüklerde raporlanacakt›r. Bu du-rum gelir tablosunu da etkileyecektir. Amortisman hesaplama yönteminde yap›la-cak olan bir de¤ifliklik y›ll›k amortisman gideri büyüklü¤ünde de¤iflme yarataca-¤›ndan gelirin büyüklü¤ünün beklenenden farkl› ç›kmas›na yol açacakt›r. Tahmin-de yap›lacak hatalar da bilançolarda farkl›l›klar yaratabilecektir.

Muhasebe farkl›l›klar›n›n finansal tablolarda belirsizlikler yaratabilme ihtimalimuhasebe riski olarak ifade edilmektedir. Muhasebe analizlerinin bir amac› da burisklerin de¤erlemesinin yap›larak azalt›lmas›n› sa¤lamak ve finansal tablolar› da-ha karfl›laflt›r›labilir hale getirmektir.

Muhasebe analizleri ve finansal tablolar aras›nda nas›l bir iliflki vard›r?

FAAL‹YET TÜRLER‹‹flletmeler, amaçlar›na ulaflabilmek için çeflitli faaliyetlerde bulunurlar. Bu faaliyet-lerin özetleri, finansal tablolar arac›l›¤›yla ilgili bilgi kullan›c›lar›na iletilir. Muhase-benin tan›m›nda da belirtildi¤i gibi finansal tablolar, iflletmelerin faaliyetlerininözetlendi¤i tablolard›r.

Muhasebe analizleri kapsam›nda finansal tablolarda yer alan faaliyetler temelolarak üç faaliyet grubunda özetlenmifltir. Bunlar;

• Finansman Faaliyetleri• Yat›r›m Faaliyetleri• ‹flletme (Üretim-Sat›fl Faaliyetleri) Faaliyetleridir.

Finansman Faaliyetlerinin Analizi‹flletmeler, faaliyetlerini yerine getirmek amac›yla birtak›m varl›klara sahip olmakzorundad›r. ‹flletmenin sahip oldu¤u bu varl›klar temel olarak iki kaynaktan finan-se edilir: Yabanc› kaynaklar ve Özkaynaklar. ‹flte, finansman faaliyetleri, ifllet-menin çeflitli ihtiyaçlar›n› karfl›lamak ve varl›klar›n› finanse etmek için kaynak sa¤-lama faaliyetleridir.

Kaynaklar, varl›klar›n ne flekilde finanse edildi¤ini göstermektedir. Kimi ifllet-meler özkaynak a¤›rl›kl› çal›flma politikas› izlerken kimi iflletmeler de yabanc› kay-nak a¤›rl›kl› çal›flma politikas›n› tercih etmektedir. Özkaynak a¤›rl›kl› çal›flan ifllet-meler, alacakl›lar aç›s›ndan nispeten güvenli olarak görülmektedir. Çünkü varl›k-

252. Ünite - Muhasebe Anal iz ler i

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE SIRA S ‹ZDE

AMAÇLARIMIZAMAÇLARIMIZ N NK ‹ T A P

T E L E V ‹ Z Y O N

K ‹ T A P


‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T

1

‹flletmelerin amaç vehedeflerine ulaflabilmeleriiçin yerine getirmek zorundaolduklar› ifllemlerfinansman, yat›r›m veiflletme faaliyetleri (üretim-sat›fl faaliyetleri) olmaküzere üç ana gruptatoplan›r.

‹flletmeye kaynak sa¤lamafaaliyetleri finansmanfaaliyetleri olarakadland›r›l›r.

lar üzerinde ortaklar›n hakk› çok daha fazlad›r. Yabanc› kaynak a¤›rl›kl› çal›flan ifl-letmelerin ise riski yüksektir. Borçlanarak finansman politikas›n›n tercih edilmesi-nin alt›nda yatan etken, daha az özkaynak sa¤lanarak yüksek kârl›l›k elde edilme-si, böylelikle hisse bafl›na kâr›n yüksek olmas›n›n sa¤lanmas›d›r. Ancak borçla fi-nansman; faaliyetlerin aksamas›, yabanc› kaynaklar›n pay›n›n çok olmas›ndan do-lay› yeni kaynak bulunamamas›, faiz giderlerinin özkaynak a¤›rl›kl› çal›flan iflletme-lere göre daha yüksek olmas› gibi olumsuzluklar› ve riskleri tafl›maktad›r.

Finansman faaliyetleri niçin analiz edilmektedir?

Yabanc› KaynaklarYabanc› kaynaklar, bir iflletmenin geçmifl olay ve ifllemlerinin bir sonucu olarak,gelecekte di¤er kifli ve iflletmelere nakit veya di¤er varl›klarla (örne¤in, ticari mal-lar, mamuller) ödeme yap›lmas› veya hizmet sa¤lanmas› için mevcut yasal ve ya-p›sal yükümlülüklerdir.

Yabanc› kaynaklar vadelerine göre k›sa vadeli yabanc› kaynaklar ve uzun va-deli yabanc› kaynaklar olarak iki grubu ayr›lmaktad›r.

K›sa Vadeli Yabanc› KaynaklarK›sa vadeli yabanc› kaynaklar, bir y›l içinde ödenecek borçlardan oluflmaktad›r. Bukapsamda hem borcun do¤du¤u tarihten itibaren en fazla bir y›l vadeli olan borçlarhem de borcun do¤du¤u an itibar›yla vadeleri bir y›l›n üzerinde olup bilanço tarihin-de vadeleri bir y›l›n alt›na inmifl olan uzun vadeli borçlar yer almaktad›r. K›sa vadeliyabanc› kaynaklar, ödenmeleri dönen varl›k kullan›m› veya bir baflka k›sa vadeli borçyaratmas› beklenen borçlard›r. Bu tan›mdan hareketle dönen varl›klar›n tan›mlanma-s›nda bir y›l esas al›nd›¤›ndan k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n da bir y›l içinde veyafaaliyet dönemi içinde (hangisi uzunsa) ödenecek borçlar oldu¤u anlafl›lmaktad›r.

K›sa vadeli yabanc› kaynaklar, iflletme faaliyetleri ve finansman faaliyetleri so-nucunda ortaya ç›kmaktad›r. ‹flletme faaliyetleri sonucunda ödenecek vergiler, al›-nan avanslar, gelecek aylara ait gelirler, ticari borçlar ve di¤er borçlar gibi unsur-lar oluflmaktad›r. Finansman faaliyeti sonucunda ise k›sa vadeli olarak do¤an ban-ka kredileri, ç›kar›lm›fl bonolar gibi unsurlar ile uzun vadeli olarak do¤an finansalborçlar›n vadeleri bir y›l›n alt›na inen anapara borç, taksit ve faizleri oluflmaktad›r.

Uzun Vadeli Yabanc› KaynaklarUzun vadeli yabanc› kaynaklar, vadeleri bir y›l›n üzerinde olan veya bir faaliyetdöneminden (hangisi uzunsa) sonraki dönemlerde ödenecek olan borçlard›r. Uzunvadeli yabanc› kaynaklar temel olarak finansal borçlar, ticari borçlar ile borç ve gi-der karfl›l›klar› gibi unsurlardan oluflmaktad›r.

Uzun vadeli yabanc› kaynaklar›n ödenmesi genellikle tüm borç tutar› için tekbir ödeme yapmak yerine vadeye kadar olan süre içinde belirli aral›klarla ve dü-zenli olarak yap›lan ödemeler yoluyla gerçekleflmektedir. Bu da ödeme tarihi yak-laflan borcun (toplam borcun bir k›s›m faiz ve anaparas›) k›sa vadeli borç hâlinedönüflmesi anlam›ndad›r. Dolay›s›yla k›sa vadeli borca dönüflen bu k›sm›n öden-mesi dönen varl›klarla yap›lacakt›r. K›sa vadeli borçlar›n ödenmesinde dönen var-l›klar›n kullan›lmas›ndan hareketle, uzun vadeli borçlar›n ödenmesinde duran var-l›klar›n kullan›laca¤› fleklinde yanl›fl bir alg›ya kap›lmamak gerekir. Yukar›da dade¤inildi¤i gibi vadesi veya taksiti yaklaflan uzun vadeli bir borç, k›sa vadeli bor-ca dönüflece¤inden ödemesi yine dönen varl›klarla yap›lacakt›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Uzun Vadeli Yabanc›Kaynak: Kredikurumlar›ndan, sermayepiyasas›ndan ve iflletmeniniliflkide bulundu¤u üçüncükiflilerden sa¤lanan biry›ldan fazla vadeli olaniflletme borçlar›na denir. Biry›ldan daha sonra ödenmesigereken borçlard›r.

Yabanc› Kaynaklar›n Analiz Aç›s›ndan ÖnemiYabanc› kaynaklar iflletmenin varl›klar›n› finanse etmek için kullan›lmaktad›r. Do-lay›s›yla yabanc› kaynak kullan›m› iflletmenin varl›klar›nda de¤iflim yaratmaktad›r.

Kullan›lan k›sa vadeli borçlardan baz›lar› aktife hem nakit girifli sa¤lamaktahem de aktiften nakit ç›k›fl›na sebep olmaktad›r. Hatta bu nakit ç›k›fllar›, kullan›-lan borcun faizini de içerdi¤inden nakit girifllerinden daha fazla olmaktad›r. Örne-¤in, iflletmelerin bankalardan sa¤lad›¤› krediler aktife nakit girifli sa¤larken vadele-ri geldi¤inde anapara art› faiz büyüklü¤ü kadar nakit ç›k›fl›na sebep olacakt›r.

Kimi k›sa vadeli borçlar aktife stok girifli sa¤larken vadeleri geldi¤inde aktiftennakit ç›k›fl›na sebep olmaktad›r. Örne¤in, kredili olarak ticari mal alan bir iflletme-nin aktifinde stok art›fl› (ticari borç do¤ar) gerçekleflmektedir. Ancak ticari borcunvadesi geldi¤inde al›fl bedeli nakit olarak ödenece¤inden aktifte do¤rudan bir na-kit art›fl› yaratmam›fl olmas›na ra¤men aktiften nakit ç›k›fl›na yol açacakt›r.

Baz› k›sa vadeli borçlar aktife nakit girifli sa¤larken vadeleri geldi¤inde aktiftenstok ç›k›fl›na sebep olurlar. Örne¤in, bir ürünün üretilmesi için al›nan avans nakitgirifli yarat›rken borcun ödenmesi ise ürün teslimi fleklinde olaca¤›ndan, aktiftennakit de¤il stok ç›k›fl›na sebep olacakt›r.

K›sa vadeli borçlardan baz›lar› aktife nakit girifli sa¤lamakta ama buna karfl›-l›k aktiften do¤rudan bir ç›k›fla sebep olmamaktad›r. Örne¤in, gelecek aylara aitgelirler, aktife nakit girifli sa¤lamakta, karfl›l›¤› gelir tablosundaki bir has›lata (ör-ne¤in sat›fllar, kira gelirleri...) dönüflmektedir. Dergi yay›nc›s› bir iflletmenin ya-y›nlad›¤› dergiye bir y›ll›k abone olan bir müflteri, abonelik bedelini peflin olaraködemifltir. ‹flletme aç›s›ndan bu ifllem, gelecek aylara ait sat›fl bedelinin peflinentahsili oldu¤u için nakit giriflinin karfl›l›¤›nda gelecek aylara ait bir borç hesab›nakay›t yap›l›r. Her dönemin sonunda (ayl›k raporlama yap›ld›¤›n› varsayal›m) o ayaisabet eden gelecek aylara ait gelirler dönem gelirine dönüflecektir. Bu durumdagelecek aylara ait gelir fleklindeki yabanc› kaynak unsuru, gelir tablosunda sat›flhas›lat›na dönüflecektir.

Aktife do¤rudan bir girifl yaratmad›¤› hâlde aktiften nakit ç›k›fl›na yol açanborç türleri de vard›r. ‹flletmenin devlete olan vergi borçlar›, sosyal güvenlik kuru-muna olan prim borçlar› buna örnek olarak verilebilir.

Aktife nakit girifli yaratmayan ve ayn› zamanda da aktiften nakit ç›k›fl›na yolaçmayan borç unsurlar› da bulunmaktad›r. Vergi karfl›l›klar›, mali kâr üzerindenhesaplanmakta ve sonras›nda bir baflka borç unsuru olan Ödenecek Vergi ve Fon-lara dönüflmektedir. Borç grubu kendi içinde dönüflüm gösterdi¤inden aktifi etki-lememektedir.

K›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n hangi borç türlerinden olufltu¤unun bilinmesidönen varl›klar›n yap›lanmas› (kompozisyonu) aç›s›ndan da önemlidir. K›sa vade-li yabanc› kaynaklar dönen varl›klarla ödenece¤i için dönen varl›klar kapsam›ndayer alan varl›klar›n hem tür hem de tutar olarak k›sa vadeli borçlarla uyumlu olma-s› gerekmektedir.

Uzun vadeli borçlar da iflletmenin aktifini finanse etmektedir. Ancak ödenme-leri iflletmenin yat›r›m gücü ve kârl›l›¤›yla ilgilidir. Maddi duran varl›klar›n duranvarl›klar içindeki pay›n›n duran varl›klar›n di¤er unsurlar›na göre çok daha yüksekolmas›ndan dolay› yat›r›m gücü, maddi duran varl›klar›n amortisman giderlerininiflletmenin elde etti¤i kârla karfl›lanmas›yla ilgilidir. Di¤er bir ifadeyle iflletme enaz›ndan amortisman giderleri kadar kâr elde etmelidir.


Finansal Kiralama (Leasing)Finansal kiralama, iflletmelerin s›kl›kla kulland›¤› finansman tekniklerinden birisi-dir. Finansal kiralama ifllemi, kiralayan ve kirac› (kullan›c›) aras›ndaki finansal ki-ralama sözleflmesiyle hayata geçmektedir. Bu sözleflmede yer alan koflullara görekirac›, kiralayan›n sahip oldu¤u bir maddi duran varl›¤› kullanma hakk›na sahip ol-maktad›r. Bu kullan›m hakk› karfl›l›¤›nda da kirac›, kiralayana kira ödemesi yap-maktad›r.

Finansal kiralama ifllemleri ülkemizde 3226 say›l› Finansal Kiralama Kanunu ileyasal bir zemine kavuflmufltur. 4842 Nolu “Baz› Kanunlarda De¤ifliklik Yap›lmas›na‹liflkin Kanun’la Vergi Usul Kanunu’na eklenen mükerrer 290. madde ile finansal ki-ralama ifllemine iliflkin de¤erleme hükümleri düzenlenmifltir. 319 seri numaral› Ver-gi Usul Kanunu tebli¤i ile uygulamaya yönelik usul ve esaslar belirlenmifltir.

Finansal kiralama iflleminde kirac›, gelir tablosunda kiralar›n faize iliflkin k›sm›-n› ve amortisman giderlerini gösterecektir. Bilançoda ise kullan›m hakk›n› göste-ren kalemi maddi olmayan duran varl›klarda, kiralama sözleflmesinden do¤an yü-kümlülü¤ünü ise yabanc› kaynaklarda gösterecektir. Tek düzen hesap plan›nda ki-rac› aç›s›ndan finansal kiralama iflleminde kullan›lan hesaplar flunlard›r;

301 – 401 Finansal Kiralama ‹flleminden Borçlar Hesab›302 – 402 Ertelenmifl Finansal Kiralama Borç Maliyetleri(-) Hesab›260 – Haklar Hesab›268 – Birikmifl Amortismanlar Hesab›

(www.vergivekanun.com ve www.aklease.com adreslerinde yer alan örneklerdenuyarlanm›flt›r).A ‹flletmesi 1.000.000 lira tutar›ndaki bir duran varl›k için finansal kira sözleflme-si yapm›flt›r. Yap›lan kira sözleflmesinden ve ödeme plan›ndan elde edilen bilgilerflu flekildedir;

Varl›k Cinsi : MakinaVarl›k Tutar› : 1.000.000 liraÖdeme Süresi : 24 ayFaydal› Ömür : 10 y›l


Ö R N E K 2

K›sa Vadeli Anapara Tutar› : 400.000

Uzun Vadeli Anapara Tutar› : 600.000

1.000.000

K›sa Vadeli Faiz Tutar› : 30.000

Uzun Vadeli Faiz Tutar› : 23.000

53.000

K›sa Vadeli Anapara : 400.000

K›sa Vadeli Faiz : 30.000

K›sa Vade Toplam› 430.000

Uzun Vadeli Anapara : 600.000

Uzun Vadeli Faiz : 23.000

Uzun Vade Toplam› 623.000

Kirac› iflletmenin muhasebe kay›tlar›1. Kiralama Sözleflmesinin Kayd›

2. ‹lk ödeme için finansal kiralama flirketince düzenlenen faturada flu bilgilerbulunmaktad›r;

Faiz ve ücretler : 2.300Anapara Tutar› : 45.000KDV : 200

Al›nan faturaya istinaden yap›lacak olan kay›t:

3. Fatura ödenme kayd›

4. Y›lsonu amortisman kayd›

TMS 17 Kiralama ‹fllemleri Standard›na göre finansal kiralama, bir varl›¤›n mül-kiyetine sahip olmaktan kaynaklanan her türlü risk ve yararlar›n kirac›ya devredil-di¤i bir sözleflmedir.

Finansal kiralama sözleflmeleri niçin yap›lmaktad›r?


/260 HAKLAR HS. 1.000.000302 ERTELENMİŞ FİNANSAL KİRA.

BORÇ MALİYETLERİ HS. 30.000402 ERTELENMİŞ FİN. KİR.

BORÇ MLY. HS. 23.000301 FİN. KİR. İŞL. BORÇ. HS. 430.000401 FİN. KİR. İŞL. BORÇ. HS. 623.000

/

/301 FİN. KİR. İŞL. BORÇ. HS. 47.300780 FİNANSMAN GİDERLERİ HS. 2.300191 İNDİRİLECEK KDV HS. 200

302 ERTELENMİŞ FİN. KİR.BORÇ MLY. HS. 2.300

103 VERİLEN ÇEKLER HS. 47.500/

/103 VERİLEN ÇEKLER HS. 47.500

102 BANKALAR HS. 47.500/

/770 GEN. YÖN. GİD. HS. 100.000

268 BİR. AMORT. HS. 100.000/

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

K›dem Tazminat›K›dem tazminat›, iflçinin ifl sözleflmesinin sona erifl biçimine ba¤l› olarak ve iflçininçal›flt›¤› süre dikkate al›narak ücret tutar›na göre iflverence ödenen bir miktar paraolarak tan›mlanmaktad›r.

K›dem tazminat›, ‹fl Kanunu ve Türkiye Muhasebe Standartlar› (TMS) 19: Çal›-flanlara Sa¤lanan Faydalar Standard›nda düzenlenmifltir. ‹fl Kanunu aç›s›ndan eleal›nd›¤›nda, çal›flan›n ifl yerinden kanunda say›l› hak edifl koflullar› do¤rultusundak›dem tazminat›na hak kazanmas›, iflvereni k›dem tazminat› ödeme yükümlülü¤üalt›na sokmaktad›r.

‹fl Kanunu’na göre k›dem tazminat›, iflçinin son ald›¤› brüt ücret üzerinden he-saplanmaktad›r. Kanunda her 365 günlük süre k›dem tazminat› hesaplamada 1 y›lolarak kabul edilmektedir. K›dem tazminat› tutar› her 1 y›ll›k çal›flma karfl›l›¤›nda1 ayl›k ücrettir. K›dem tazminat›na esas al›nacak ücret hesaplan›rken asli ücret veiflçiye sa¤lanan di¤er menfaatler toplam› dikkate al›nmal›d›r.

Vergi kanunlar›m›za göre k›dem tazminat›, ödemenin gerçekleflti¤i dönemdegider olarak muhasebelefltirilebilmektedir. Ancak k›dem tazminat›, çal›flan›n o iflyerinde en az bir y›ll›k çal›flmas›ndan sonra hak etmifl oldu¤u bir büyüklük oldu-¤undan, ödemenin yap›ld›¤› dönemde gider olarak muhasebelefltirilmesi do¤ru birbilgi sunmayacakt›r. Önceki konularda da belirtildi¤i üzere muhasebenin tahak-kuk esas› ve dönemsellik kavram›, dönemsel faaliyet sonuçlar›n›n ve finansal du-rumun gerçe¤i yans›tacak flekilde raporlanmas›n› amaçlamaktad›r. Dolay›s›yla y›l-lar boyunca çal›flm›fl olman›n karfl›l›¤›nda hak edilen k›dem tazminat›n›n yaln›zcaödendi¤i y›l gider olarak muhasebelefltirilmesi ilgili dönemin faaliyet sonuçlar›n›olumsuz etkileyecektir.

Muhasebenin temel ilkelerinden olan ihtiyatl›l›k kavram› da k›dem tazminat›konusuyla ilgili olarak düflünülmelidir. ‹htiyatl›l›k kavram›, kesin olarak ölçüleme-se bile bütün bilinen veya olas› borçlar›n ve zararlar›n kaydedilmesi gerekti¤ini ifa-de etmektedir. Bu yüzden y›llara yay›lm›fl olan k›dem tazminat›n›n sadece ödeme-nin yap›ld›¤› dönemde de¤il, tahakkuku gerçekleflen her dönem “karfl›l›k” olarakgider kaydedilmesi ve böylece dönem sonuçlar›n›n daha do¤ru bir flekilde saptan-mas› sa¤lanm›fl olacakt›r. Bundan dolay› k›dem tazminat›n› finansal tablolara yan-s›tmak amac›yla çeflitli gider hesaplar› ve yabanc› kaynaklar kapsam›ndaki borçhesaplar› kullan›lmaktad›r.

K›dem tazminat›, yap›lan tahminlerin ve hesaplamalar›n sonucunda tahakkuketmektedir. Ancak tahminlerden farkl› geliflmelerin olmas› durumunda (örne¤in,çal›flan›n k›dem tazminat›n› hak etmeyecek flekilde ifl akdinin feshedilmesi) ilgiliçal›flan için önceki dönemlerde kayda al›nm›fl olan karfl›l›klar›n iptal edilmesi ge-rekecektir.

K›dem tazminat› uygulamas›n› basit bir örnek yard›m›yla aç›klayabiliriz.

BAK ‹flletmesi’nin 31.12.2009 tarihli bilançosuna göre kayda al›nm›fl k›dem taz-minat› karfl›l›¤› 150.000 lirad›r. K›dem tazminat› karfl›l›¤›n›n bölümsel da¤›l›m›ise afla¤›daki flekildedir;Yönetsel Departmanlarda Çal›flan Personel ‹çin : T100.000 Pazarlama Departman› Personeli ‹çin : T50.000 2010 y›l›na ait k›dem tazminat› karfl›l›¤› büyüklü¤ü 25.000 lirad›r. Bu tutar›n15.000 liral›k k›sm› yönetsel departmanlarda çal›flan personel için, 10.000 liral›kk›sm› da pazarlama departman›nda çal›flan personel içindir.


Ö R N E K 3

2010 y›l›na ait bu k›dem tazminat› karfl›l›¤›n›n finansal tablolara yans›t›lmas› içinflu kay›t yap›lacakt›r;

2011 y›l› sonunda 10 personel iflten ayr›lacakt›r. Bu personel için 2010 y›l›n›nsonuna kadar kayda al›nm›fl k›dem tazminat› karfl›l›¤› 7.000 lirad›r.

‹flten ayr›lacak ve k›dem tazminat›n› almaya hak kazanan personele ödenecekk›dem tazminat›, dönemsellik kavram› gere¤ince uzun vadeli borçlar alt›nda yeralan 472 K›dem Tazminat› Karfl›l›¤› Hesab›ndan ç›kart›larak k›sa vadeli yabanc›kaynaklar grubuna aktar›l›r. Bu iflleme iliflkin kay›t ise flu flekildedir;

2011 y›l› sonunda ilgili personel iflten ayr›lm›flt›r. Kendilerine 10.000 lira k›-dem tazminat› ödenecektir. 10.000 liran›n 7.000 liral›k k›sm› 2010 y›l› sonunakadar olan y›llar için, 3.000 liral›k k›s›m ise 2011 y›l›na aittir.

Bu ifllem için yap›lacak olan kay›tta, 2010 y›l› sonunda k›sa vadeli yabanc› kay-naklar grubunda yer alan 372 K›dem Tazminat› Karfl›l›klar› Hesab› borçland›r›la-cakt›r. 3.000 liral›k k›s›m ise 2011 y›l›na ait oldu¤u için ve cari dönem de 2011 y›-l› oldu¤u için dönem gideri olarak kaydedilecektir.

2011 y›l› içinde yönetim departman›nda çal›flan iki personelin iflverenin mes-lek s›rlar›n› ortaya ç›karmaktan dolay› k›dem tazminat› almay› gerektirmeyecekflekilde ifl akitleri feshedilmifltir. Bu personel için toplam 5.000 lira k›dem tazmina-t› bulunmaktad›r.


/760 PAZ. SAT. DAĞ. GİD. HS. 10.000770 GEN. YÖN. GİD. HS. 15.000

472 KIDEM TAZM.KARŞILIĞI HS. 25.000/

472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HS.150.00025.000

/472 KIDEM TAZM. KARŞ. HS. 7.000

372 KIDEM TAZM.KARŞILIĞI HS. 7.000/

472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HS.7.000 150.000

25.000

/372 KIDEM TAZM. KARŞ. HS. 7.000770 GEN. YÖN. GİD. HS. 3.000

335 PERSONELEBORÇLAR HS. 10.000

/

Bu durumda ilgili personel için kayda al›nm›fl bulunan k›dem tazminat› karfl›l›-¤›n›n iptal edilmesi gerekmektedir. Muhasebe uygulamalar› çerçevesinde yap›la-cak olan iptal kayd›nda ilgili gider hesab›n› alacakland›rmak yerine bir gelir hesa-b› kullan›l›r.

K›dem tazminat›n›n muhasebelefltirilmesinde dönemsellik kavram›n›n ne yönde bir etkisivard›r?

Borç Karfl›l›klar› ve Koflullu BorçlarFinansman faaliyetlerinin analizinde özellik gösteren bir di¤er konu da borç karfl›-l›klar› ve koflullu borçlard›r. Koflullu (flarta ba¤l›) durumlar kâr veya zarar olarakbelirsizlik içeren mevcut durum, koflul veya koflullar bütünü olarak tan›mlanmak-tad›r. Belirsizli¤in ortadan kalkmas›, sorunun çözümlenmesi, bir olay›n gerçeklefl-mesi veya gerçekleflmemesine ba¤l›d›r.

Genel olarak tüm borç karfl›l›klar›, zaman ve tutar aç›s›ndan kesin olmad›kla-r›ndan koflulludurlar. Ancak “koflullu borçlar” terimi borç karfl›l›klar›ndan farkl›d›r(TMS 37 Karfl›l›klar, Koflullu Borçlar ve Koflullu Varl›klar Standard›).

• Borç Karfl›l›klar› mevcut bir yükümlülük olduklar›ndan ve yükümlülü¤ünifas› için iflletmeden kaynak ç›k›fl› gerekece¤inden, yükümlülük olarak mu-hasebelefltirilirler (güvenilir bir tahmin yap›labildi¤i varsay›m›yla).

• Koflullu borçlar (veya flarta ba¤l› borçlar) borç olarak muhasebelefltirilmez-ler çünkü bunlar geçmifl olaylardan kaynaklanan olas› yükümlülüklerdir.Yükümlülü¤ün yerine getirilmesi için iflletmeden kaynak ç›k›fl› olas› de¤ildirya da ilgili yükümlülü¤ün tutar› yeterince güvenilir bir flekilde tahmin edile-memektedir.

Konumuz olan finansman faaliyetleri aç›s›ndan bu durum ele al›nd›¤›nda, için-de borçlar›n bulundu¤u belirsizlik durumu borç karfl›l›klar›n› ve koflullu borçlar›ifade etmektedir. Örne¤in, dava konusu olan ihtilafl› borçlar, aleyhte aç›lm›fl taz-minat davalar›, garantiler, çevre zararlar› tazmin karfl›l›klar› örnek olarak gösterile-bilir. Koflullu durumlar›n muhasebelefltirilmesi ve raporlanmas›na iliflkin ilkelerafla¤›daki tabloda gösterilmektedir.


/472 KIDEM TAZM. KARŞ. HS. 5.000

679 DİĞER OLAĞANDIŞIGELİR VE KÂRLAR HS. 5.000

/

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

SONUÇ OLASILIK MUHASEBELEfiT‹RME VERAPORLAMA

Hemen hemen kesin En az %90 Karfl›l›k, Yükümlülük olarak raporlama

Muhtemel %51-%89 Karfl›l›k, Yükümlülük olarak raporlama

Mümkün %5-%50 Dipnotlarda aç›klama yeterli

Uzak ihtimal %5’ten az Aç›klamaya gerek yok

Gelecek Aylara / Y›llara Ait Gelirler ve Gider Tahakkuklar›Gelecek aylara/y›llara ait gelirler, sonraki dönem/dönemlere ait gelirlerin, içindebulunulan dönemde peflin olarak tahsil edilmifl k›s›mlar›n› içermektedir. Gelecekaylara ait gelirler k›sa vadeli yabanc› kaynaklarda; gelecek y›llara ait gelirler iseuzun vadeli yabanc› kaynaklarda yer almaktad›r.

Örne¤in, iflletmenin Kas›m 2011’den Kas›m 2012 tarihine kadar olan dönemeait 1 y›ll›k kira bedelini peflin olarak tahsil etti¤ini varsayal›m. ‹flletmenin kira be-delini peflin olarak tahsil etmifl olmas›, kira gelirinin tamam›n›n 2011 y›l›na ait ol-du¤u anlam›na gelmemelidir. Tahsil edilen bedelin içinde 2012 y›l›na ait aylar›n ki-ra bedelleri de bulunmaktad›r. Bundan dolay›, dönemsellik kavram› ve efllefltirmeilkesi gere¤ince tahsil edilen kira bedelinin 2011 y›l›na ve 2012 y›l›na ait olan k›-s›mlar›n›n ayr›flt›r›lmas› gerekmektedir. 2011 y›l›na ait olan k›s›m 2011 y›l›n›n kiragelirini oluflturmakta ve bu suretle dönem geliri olarak kaydedilirken; 2012 y›l›naait olan k›s›m ise gelecek aylara ait gelirler hesab›nda muhasebelefltirilmelidir.01.01.2012 tarihinden itibaren 2012 y›l›na ait olan k›s›m her bir kira döneminde ge-lecek aylara ait gelirler hesab›ndan ç›kart›larak döneme ait bir gelir hesab›na kay-dedilmelidir.

Analiz aç›s›ndan incelendi¤inde gelecek aylara/y›llara ait gelirler, iflletmeye nakitgirifli sa¤lad›¤›ndan iflletmenin bu nakdi faaliyetlerinde kullanarak kazançlar›n› art›r-ma olanaklar›n›n bulunmas› iflletme aç›s›ndan olumlu bir durumu yans›tmaktad›r.

Gider tahakkuklar›, içinde bulunulan dönemde tahakkuk etmifl olmas›na ra¤-men henüz ödenebilir veya istenebilir durumda olmayan giderlerin izlendi¤i hesap-t›r. Örne¤in, iflletmenin 1 Eylül 2011’de 1 y›l vadeli, vade tarihinde ödemeli bir bo-no ihraç etti¤ini varsayal›m. Bu durumda faiz ve anapara 1 Eylül 2012 tarihinde öde-necektir. 31 Aral›k 2011 tarihinde ç›kar›lacak olan finansal tablolarda 1 Eylül 2011ile 31 Aral›k 2011 tarihleri aras›ndaki 132 gün için iflleyen faizler 2011 y›l›n›n finans-man gideridir. Ancak henüz ödenebilir olmad›¤› için (karfl› taraf aç›s›ndan da iste-nebilir) Gider Tahakkuklar› fleklindeki bir borç hesab›nda muhasebelefltirilecektir.

Gelecek aylara ait gelirler ile gider tahakkuklar› aras›ndaki temel fark nedir?

Özkaynaklar‹flletmelerin kaynaklar› vade esas›na göre s›n›fland›r›lm›flt›r. Bir y›l içinde ödene-cek borçlar k›sa vadeli yabanc› kaynaklar, bir y›ldan daha uzun vadeye sahip olanborçlar ise uzun vadeli yabanc› kaynaklard›r. Kaynaklar›n di¤er bir unsuru olanözkaynaklar ise ortaklar›n iflletmeye tahsis ettikleri sermaye ve kârdan iflletmeyeb›rak›lan k›s›mlar› kapsamaktad›r. Bu yüzden geri ödenmeleri söz konusu de¤ildir.Di¤er bir deyiflle iflletmenin süreklili¤i kavram›nda yer alan iflletmenin yaflam›n›nsonsuz oldu¤u varsay›m› kapsam›nda, özkaynaklar sonsuz vadeye sahiptir.

Özkaynaklar kredi verenler aç›s›ndan bir güven unsuru olarak görülmektedir.Özkaynak a¤›rl›kl› çal›flan bir iflletme ilk bak›flta güvenli bir iflletme izlenimi ver-mektedir. Bu izlenimi olumlu hâle getirebilmek için özkaynaklar›n kendi içindekida¤›l›m›n›n da önemli oldu¤u unutulmamal›d›r.

Özkaynaklar grubunda tutarca en büyük pay› otofinansman kalemlerinin alma-s› beklenmektedir. Kâr yedekleri, geçmifl y›llar kârlar› ve dönem net kâr› büyüklü-¤ünden oluflan otofinansman büyüklü¤ü, iflletmenin kendi faaliyetleri sonucundayaratt›¤› de¤erlerin bir göstergesi olmas›ndan dolay› güvenin önemli bir gösterge-sidir. Özkaynaklar grubunda büyüklük olarak ikinci s›ray› ortaklar›n tahsis etti¤i


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

büyüklük olan Ödenmifl Sermayenin almas› beklenmektedir. Gerçek kâr büyük-lüklerinin yan› s›ra görüntü (fiktif) büyüklüklerin de yer ald›¤› Sermaye Yedekleri-nin grupta üçüncü s›ray› almas› tercih edilmektedir. Zarar kalemleri olan dönemnet zarar› ve geçmifl y›llar zararlar›n›n hiç olmamas› veya varsa bile son s›rada ol-mas› özkaynaklar›n da¤›l›m›n›n uygun olmas› aç›s›ndan önem tafl›maktad›r.

Yat›r›m Faaliyetlerinin Analizi‹flletmeler faaliyetlerini sürdürebilmek amac›yla dönen varl›klar›na ve duran varl›k-lar›na yat›r›m yapmaktad›rlar.

Hat›rlanaca¤› üzere en genel tan›m›yla varl›klar, iflletmenin sahip oldu¤u eko-nomik de¤erler olarak tan›mlanmaktad›r. Varl›klar bilançoda, dönen varl›klar veduran varl›klar olmak üzere iki ana grupta raporlanmaktad›r. Bu ay›r›m›n temelnoktas›, varl›klar›n paraya dönüflüm h›zlar›, di¤er bir ifadeyle likiditeleridir. Varl›k-lar bilançoda en likitten en az likit olan varl›¤a do¤ru s›ralan›rlar. Ana gruplar aç›-s›ndan geçerli olan bu s›ralama, alt gruplar ve alt gruplarda yer alan kalemlerin s›-ralamas› için de geçerlidir.

‹flletmelerin faaliyet konular› ile varl›klar›n da¤›l›m› aras›nda da iliflki bulun-maktad›r. Ticaret iflletmelerinde dönen varl›klar›n aktif içindeki pay› duran varl›k-lara oranla daha fazlayken, sanayi iflletmelerinde ve hizmet iflletmelerinde duranvarl›klar›n pay› daha fazlad›r. Üretim iflletmelerinin ve hizmet iflletmelerinin özel-likle maddi duran varl›k ve maddi olmayan duran varl›k yat›r›mlar›n›n büyük tu-tarlara ulaflmas› iflletmeler aras›ndaki bu fark› ortaya ç›karmaktad›r.

Dönen Varl›klarDönen varl›klar, bir y›l içerisinde veya normal faaliyet dönemi içinde paraya çev-rilebilecek, tahsil edilebilecek, sat›labilecek, kullan›labilecek de¤erler ile para vepara benzeri varl›klar› içeren gruptur. ‹flletmenin sahip oldu¤u haz›r de¤erler, ge-çici yat›r›m amac›yla elinde bulundurdu¤u menkul k›ymetler, vadesi bir y›l›n alt›n-da olan ticari alacaklar, stoklar, gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkuklar› iledi¤er dönen varl›klar bu grupta yer almaktad›r.

Finansal analiz aç›s›nda ele al›nd›¤›nda dönen varl›klar grubu iflletmenin Brütçal›flma (iflletme) sermayesini (kaynaklarda yer alan “Sermaye” ile kar›flt›r›lmama-l›) oluflturmaktad›r. Brüt çal›flma sermayesinin iki temel görevi bulunmaktad›r.Bunlar;

• K›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n ödenmesi• Günlük faaliyetlerin yürütülmesiDönen varl›klar›n sahip oldu¤u bu görevler, dönen varl›klar›n bilanço içindeki

nispi büyüklü¤ü ile ilgili bir ipucu bar›nd›rmaktad›r. fiöyle ki dönen varl›klar›n büyük-lü¤ü en az›ndan k›sa vadeli yabanc› kaynaklar› ödemeye yeterli büyüklükte olmal›-d›r. Ancak dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklara eflit büyüklükte olmas›,dönen varl›klar›n ikinci görevini yerine getirememesi anlam›na gelmektedir. Dolay›-s›yla dönen varl›klar k›sa vadeli yabanc› kaynaklardan daha büyük olmak durumun-dad›r. ‹flte, dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklardan büyük olan k›sm› NetÇal›flma (‹flletme) Sermayesi olarak adland›r›lmakta ve günlük faaliyetlerin sürdürül-mesinde kullan›lmaktad›r. E¤er dönen varl›klar k›sa vadeli yabanc› kaynaklardan kü-çükse bu durumda Net Çal›flma (‹flletme) Sermayesi Noksan› oluflacakt›r. Net çal›flmasermayesi noksan›n›n olmas› durumunda iflletme k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n›ntamam›n› ödeyemedi¤i gibi günlük faaliyetleri yürütmede s›k›nt›lar yaflayacakt›r. Budarbo¤az› aflabilmek için iflletme yeni kaynaklar bulmak zorunda kalacakt›r.


Gerekli üretim faktörlerininedinilmesine yönelikfaaliyetlere yat›r›mfaaliyetleri denilir.

Dönen Varl›k: Bir dönemiçinde sat›lacak,kullan›lacak, tahsil edilecekolan unsurlar ile paran›nkendisinden oluflur.

Dönen varl›klar›n toplam büyüklük olarak k›sa vadeli yabanc› kaynaklardanbüyük olmas› net çal›flma sermayesinin varl›¤›n› göstermektedir ancak bu durumher zaman için borçlar›n rahatl›kla ödenebilece¤i ve günlük faaliyetlerin sürdürü-lebilece¤i anlam›na gelmemelidir. Finansman faaliyetlerinin analizi bölümünde dede¤inildi¤i üzere k›sa vadeli yabanc› kaynaklar aktife sa¤lad›¤› girifller ve aktiftensebep oldu¤u ç›k›fllar itibar›yla farkl› borç kalemlerinden oluflmaktad›r. Dolay›s›y-la dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklar› ödeyebilmesi için o borcu öde-yebilecek grup içi da¤›l›ma sahip olmas› gerekmektedir.

K›sa vadeli yabanc› kaynaklar yaln›zca dönen varl›klar› finanse etmesi gerekti-¤ine göre dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklar› aflan k›sm›n›n finans-man kayna¤› nedir? Bu sorunun cevab› do¤al olarak k›sa vadeli yabanc› kaynaklard›fl›nda kalan kaynak unsurlar›nda aranmal›d›r. Uzun vadeli yabanc› kaynaklariçinde dönen varl›klar› finanse edebilecek iki temel alt grup bulunmaktad›r. Bun-lar ticari borçlar ve al›nan avanslard›r. ‹flletmenin uzun vadeli olarak ham mad-de/ticari mal sat›n almas› do¤rudan stoklar grubunu etkilemektedir. Uzun vadedeteslim edilecek bir siparifl için al›nan avanslar da haz›r de¤erler grubunu etkile-mektedir. Özkaynaklar grubunda da sermaye ve dönem net kâr› dönen varl›klar›nfinansman yerlerindendir. Ortaklar›n sermaye taahhüdü olarak nakit para, mal,alacak tahsis etmesi dönen varl›k grubunu etkilemektedir. Dönem içinde sa¤lanankârlarla fon giriflleri genelde dönen varl›klara oldu¤undan dönem net kâr› da dö-nen varl›klar› etkilemektedir.

Paran›n stoklara, stoklar›n sat›l›p alaca¤a, alacaklar›n da tahsil edilip yenidenparaya dönüflüm süreci normal faaliyet döngüsü olarak adland›r›lmaktad›r. Kârl›sat›fl varsay›m› alt›nda bu döngünün her bir tam dönüflü, iflletmeye kâr sa¤layacak-t›r. Dolay›s›yla y›l içinde faaliyet döngüsü ne kadar çok döndürülebilirse iflletmedönen varl›klar›n› o kadar verimli ve kârl› kullan›yor demektir. Stoklar›n sat›fllar›n-daki aksakl›klar, alacaklar›n tahsil kabiliyetinin zay›f olmas› gibi etkenler dönüflü-mü yavafllataca¤›ndan hem verimlilik hem de kârl›l›k azalacak ve de say›lan faali-yetlerdeki olumsuzluklar›n iflletmeye maliyet yükü ve zarar olarak dönme olas›l›¤›artacakt›r. Örne¤in, sat›fllardaki aksakl›klar stok bulundurma maliyetlerini art›rabi-lece¤i gibi stoklar›n bozulma, modas› geçme gibi sebeplerle de¤erlerinde düflmeolabilecektir.

Net çal›flma sermayesinin finansman kaynaklar› neler olabilir?

Duran Varl›klarDuran varl›klar, iflletme faaliyetlerinde bir y›l›n üzerinde kullan›lmak amac›ylaedinilen varl›klar ile vadeleri bir y›l›n üzerinde olan alacaklar› içermektedir. Duranvarl›klar; ticari alacaklar, di¤er alacaklar, finansal duran varl›klar, maddi duran var-l›klar, maddi olmayan duran varl›klar, gelecek y›llara ait giderler ve gelir tahakkuk-lar› ile di¤er duran varl›klar alt gruplar›ndan oluflmaktad›r.

Duran varl›klar›n esas finansman yeri özkaynaklard›r. Özkaynaklar›n yeterli ol-mad›¤› durumlarda özkaynaklarla birlikte uzun vadeli yabanc› kaynaklar da duranvarl›klar›n finansman›nda kullan›lmaktad›r. K›sa vadeli yabanc› kaynaklar duranvarl›klar›n finansman›na kat›lmamal›d›r. Böyle bir durum k›sa vadeli yabanc› kay-naklar›n dönen varl›klardan büyük olmas›n› gerektirece¤inden net çal›flma serma-yesi noksan›n›n oluflmas›na yol açacakt›r.

Duran varl›k unsurlar›n›n kendi aras›nda dönüflüm neredeyse hiç yoktur. Dolay›-s›yla duran varl›klar›n verimlili¤i ve kârl›l›¤›, grubu oluflturan kalemlerin da¤›l›m›yla


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

Duran Varl›klar: Bir y›ldanveya bir normal faaliyetdöneminden daha uzunsürelerle iflletmefaaliyetleriningerçeklefltirilmesi içinkullan›lmak amac›ylaedinilmifl ve ilke olarak biry›lda veya normal faaliyetdöneminde parayaçevrilmesi veya tüketilmesibeklenmeyen varl›klard›r.Arsa, bina, makine gibi biry›ldan uzun sürekullan›lacak unsurlar ile biry›ldan daha uzun süresonunda tahsil edilecek olanunsurlar uzun vadelivarl›klard›r.

do¤rudan iliflkilidir. Örne¤in, uzun vadeli ticari alacaklar kredili sat›fltan do¤mufl vesat›fl›n yap›ld›¤› dönemde has›lat yaratm›flt›r. Ancak alacak tahsil edilinceye kadar ifl-letme faaliyetlerinde kullan›lamayacakt›r. ‹flletmenin likit yap›s›n›n kötü olmas›, uzunvadeli al›fllar›n›n olmamas› gibi durumlarda da faaliyetlerin devam etmesi zorlaflabile-cektir. Örne¤in, maddi duran varl›klar›n› tam kapasitede kullanan bir iflletmede birimmaliyetlerin düflmesi ve buna ba¤l› olarak kârl›l›¤›n artmas› söz konusu olabilecektir.

AmortismanlarDuran varl›klar›n bir y›ldan daha uzun sürelerde iflletme faaliyetlerinde kullan›lmaözellikleri, iflletmede kullan›ld›klar› süre zarf›nda iflletmenin elde etti¤i has›lata da kat-k›da bulunduklar›n› göstermektedir. Bofl arsa ve araziler d›fl›ndaki maddi duran var-l›klar, faydal› ömürleri sonunda kullan›lamaz hâle geleceklerdir ve iflletme faaliyetle-rine katk› sa¤layamayacaklard›r. Ancak maddi duran varl›klar ömürlerinin son y›l›ndabirdenbire tükenmemektedir. Kullan›ld›klar› süre boyunca tükendiklerinden maliyet-lerini ömürlerinin son döneminde gidere dönüfltürmek yerine dönemsellik kavram›ve efllefltirme ilkesi gere¤ince faydal› ömürlerini oluflturan dönemlere da¤›t›lmas›,do¤ru ve gerçek bilgi sunulmas›n› sa¤layacakt›r. Amortisman ifllemi, maddi duran var-l›¤›n maliyetinin fayda sa¤lad›klar› dönemlere da¤›t›lmas› olarak ifade edilmektedir.

Amortisman›n muhasebelefltirilmesinde ilgili döneme isabet eden amortismanpay›, dönem gideri olarak kaydedilirken aktif düzenleyici bir hesap olan BirikmiflAmortismanlar hesab›na alacak kayd› yap›l›r. Birikmifl Amortismanlar Hesab›, ilgi-li maddi duran varl›¤›n y›llar itibar›yla gidere dönüflen k›s›mlar›n› toplad›¤›ndanvarl›¤›n maliyetinin ne kadarl›k bir k›sm›n›n gidere dönüfltü¤ü görülebilir. Dolay›-s›yla birikmifl amortisman büyüklü¤ü, maddi duran varl›¤›n maliyetine ne kadaryak›nsa, varl›¤›n nispeten eskidi¤i ve iflletmenin yeniden maddi duran varl›k yat›-r›m›na gidece¤i düflünülebilir.

Fiziki yap›ya sahip maddi duran varl›klar›n aksine, iflletmeye belirli yasal hak-lar ve rekabet avantajlar› sa¤layan, maddi veya fiziksel özellikleri bulunmayan du-ran varl›klar da bulunmaktad›r. Maddi olmayan duran varl›klar olarak adland›r›lanbu varl›klar iflletmenin faaliyet gösterebilmesi aç›s›ndan gereklidir. Örne¤in, baflkabir iflletmeden al›nan lisansla üretim yap›lmas› (bir otomotiv firmas›n›n baflka birotomotiv firmas›ndan ald›¤› lisansla üretim yapmas› gibi), telif haklar›, patentler,markalar, finansal kiralama haklar› gibi. Bu örneklerden de görülece¤i üzere ifllet-meler maddi olmayan duran varl›klar›n› faaliyette bulunmak ve faaliyetlerini sür-dürmek amac›yla kullanmaktad›r. Dolay›s›yla aynen maddi duran varl›klarda oldu-¤u gibi maddi olmayan duran varl›klar›n da de¤eri bir gün yok olacakt›r. Bu yüz-den maddi olmayan duran varl›klar›n maliyeti de faydalan›ld›klar› dönemler bo-yunca dönemin has›lat›yla efllefltirilmek üzere itfa edilmelidir.

‹flletmeler, iflletilmesi sonucunda yarar› tükenecek bir varl›¤›n aran›p bulunma-s› ve bulundu¤u yerden al›nmas› için yap›lan ve karfl›l›¤›nda bir maddi varl›k eldeedilemeyen harcamalar da yapabilmektedir. Özellikle madencilik faaliyetiyle u¤ra-flan iflletmeler bu faaliyetleri s›kl›kla yerine getirmektedir. Özel tükenmeye tabivarl›klar olarak adland›r›lan bu alt grupta arama giderleri, haz›rl›k ve gelifltirme gi-derleri kalemleri yer almaktad›r. Her ne kadar hesaplarda “gider” ifadesi bulunsada yap›lan iflletme faaliyetinin bu giderlerin oluflmas›na ba¤l› olmas› harcaman›nekonomik yarar›n›n ç›kar›lan cevher miktar›na paralel olarak tükenmesini gerektir-mektedir. Bu yüzden ilgili harcamalar aktiflefltirilmekte ve cevherin ç›kar›lmas› sü-resince amorti edilmektedir. Bu grubun özel niteli¤inden dolay› amortisman ifllemi“tükenme pay›” olarak muhasebelefltirilmektedir.

Amortismana tabi duran varl›k unsurlar› hangileridir?


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



7

Karfl›l›klarÜlkemiz muhasebe uygulamalar›nda karfl›l›k terimi farkl› durumlar› ifade edenolaylar için farkl› anlamlarda kullan›labilmektedir. En yayg›n olarak karfl›m›za ç›-kan kullan›m, aktif kalemlerin de¤er kayb› veya olas› gider ve zararlar› kaydede-bilmek için oluflturulan düzenleyici hesaplar için olan›d›r. Aktif düzenleyici karfl›-l›k hesaplar› pasif karakterli hesaplar gibidir ve alacak kalan› verirler. Ancak ilgiliolduklar› varl›klarla iliflkilendirilmek amac›yla bilançonun aktifinde indirim olarakraporlanmal›d›r. Çünkü bu hesaplar›n oluflturulma amac›, varl›klar›n aktifte bilan-ço tarihi itibar›yla tafl›d›klar› de¤er üzerinden raporlanmalar›n› sa¤lamakt›r.

Aktifte indirim olarak raporlanan baz› karfl›l›k kalemleri flunlard›r:

Analiz aç›s›ndan aktifte yer alan karfl›l›klar bir de¤er kayb›n› ifade etti¤i için ifl-letme aç›s›ndan olumlu bir durum ifade etmemektedir.

TMS 37: Karfl›l›klar, Koflullu Borçlar ve Koflullu Varl›klar Standard›nda karfl›l›kterimi “gerçekleflme zaman› ve tutar› belli olmayan yükümlülükler” olarak tan›m-lanmaktad›r. Ülkemizdeki mevcut uygulamalarda bu tan›ma uyan karfl›l›klar bilan-çonun pasifinde “Borç ve Gider Karfl›l›klar›” aras›nda yer almaktad›r. Bunlar de¤erdüzeltici bir ifllemi de¤il, iflletmenin yükümlülü¤ünü ifade etmektedir. Borç karfl›-l›klar›, gelecek bir tarihte yap›lacak harcaman›n zaman ve tutar›n›n kesin olmama-s› nedeniyle, di¤er yükümlülüklerden (ticari borçlar ve tahakkuklar gibi) farkl›d›rve bilançoda ayr› bir kalem olarak raporlan›r. (Borç Karfl›l›klar› ve Koflullu Borçlarbafll›¤›nda ele al›nm›flt›r.)

Gelecek Aylara/Y›llara Ait Giderler ve Gelir Tahakkuklar›Gelecek aylara/y›llara ait giderler sonraki dönem/dönemlere ait giderlerin içindebulunan dönemde peflin olarak ödenmifl k›s›mlar›n› içermektedir. Gelecek aylaraait giderler dönen varl›klarda, gelecek y›llara ait giderler ise duran varl›klarda yeralmaktad›r.

Örne¤in, iflletmenin Ekim 2011’den Ekim 2012’ye kadar olan dönem için bir y›l-l›k kiras›n› peflin olarak ödeyerek bir bina kiralad›¤›n› varsayal›m. Kiran›n tamam›-n›n peflin olarak ödenmifl olmas› kira giderinin tamam›n›n 2011 y›l›na ait oldu¤unugöstermez. Çünkü peflinen ödenmifl olan bedel, 2012 y›l›ndaki aylara ait kira bedel-lerini de içermektedir. Dolay›s›yla dönemsellik kavram› ve efllefltirme ilkesi gere¤in-ce kira giderlerinin ait oldu¤u dönemler aç›s›ndan ayr›flt›r›lmas› gerekmektedir.Ekim 2011’de ödenen kira bedelinin ilk üç ayl›k k›sm› 2011 y›l›n›n kira gideriniolufltururken, kalan 9 ayl›k k›s›m 2012’de kira giderine dönüfltürülmek üzere gele-cek aylara ait giderler hesab›na kaydedilecektir. 2012 y›l›na girildi¤inde ise her birkira döneminde gelecek aylara ait giderler hesab›na kaydedilmifl olan tutar, ayl›k ki-ra bedeli tutar› büyüklü¤ünde alacakland›r›l›p ilgili gider hesab› borçland›r›lacakt›r.


Ülkemizde “karfl›l›klar”terimi, varl›klarda de¤erdüflüklü¤ü ve flüphelialacaklar gibi kavramlar›ifade etmek için dekullan›lmaktad›r. Örne¤in,fiüpheli Ticari AlacaklarKarfl›l›¤›. Bunlar, varl›klar›ndefter de¤erinde yap›lande¤iflikliklere iliflkindüzeltmelerdir (ayarlamalar)ve bir yükümlülükdo¤urmazlar.

DÖNEN VARLIKLAR DURAN VARLIKLAR

(-) Menkul K›ymet De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤›(-) Ba¤l› Menkul K›ymetler De¤er Düflüklü¤ü

Karfl›l›¤›

(-) fiüpheli Ticari Alacaklar Karfl›l›¤› (-) ‹fltirakler De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤›

(-) fiüpheli Di¤er Alacaklar Karfl›l›¤› (-) Ba¤l› Ortakl›klar De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤›

(-) Stok De¤er Düflüklü¤ü Karfl›l›¤›

(-) Di¤er Dönen Varl›klar Karfl›l›¤›

Finansal analiz aç›s›ndan de¤erlendirildi¤inde gelecek aylara/y›llara ait giderlerortaya ç›kt›¤› tarih itibar›yla gerçekleflmemifl giderlerin peflin ödenmesi anlam›nagelmektedir. Dolay›s›yla iflletme, ödeme tutar› kadar büyüklü¤ü kendi faaliyetle-rinde kullanmaktan feragat etmifl olmaktad›r. Bu sebepten dolay› e¤er zorunlulukhâlleri yoksa gelecek aylara/y›llara ait giderler hesab›n›n tutarca az olmas› beklen-mektedir. Örne¤in, baz› illerimizde daire veya konut sahipleri en az 1 y›ll›k kirabedellerini peflin olarak kirac›dan talep etmektedirler. Böyle bir durumla karfl›la-flan iflletme, faaliyetlerinin devam› için kira bedelini peflinen ödemek durumundakalacakt›r. Bu anlamda analizde muhasebe bilgisinin yan› s›ra iflletmenin faaliyetgösterdi¤i sektörü ve faaliyette bulundu¤u ekonomik çevre koflullar›n›n bilinme-sinde fayda bulunmaktad›r.

Gelir tahakkuklar› ise içinde bulunulan dönemde tahakkuk etmifl olmas›na ra¤-men henüz istenebilir durumda olmayan gelirlerin izlendi¤i hesapt›r. Örne¤in, ifl-letmenin 1 Kas›m 2011 tarihinde 1 y›l vadeli ve vade tarihi ödemeli bir bono ald›-¤›n› varsayal›m. 31 Aral›k 2011 tarihinde 1 Kas›m’dan 31 Aral›k tarihine kadar olan61 günlük iflleyen faizi dönemsellik kavram› ve efllefltirme ilkesi gere¤ince faiz ge-liri olarak kaydedilecektir. Ancak henüz bu tutar istenebilir olmad›¤› için kesin biralacak yerine gelir tahakkuklar› hesab›nda muhasebelefltirilmesi yap›lacakt›r. Ana-liz aç›s›ndan gelir tahakkuklar›, gelirin gerçekleflmifl olmas›n› göstermesi aç›s›ndanolumludur. Ancak bu büyüklük, vade tarihinden itibaren iflletme faaliyetlerindekullan›labilir hâle gelecektir.

‹flletme (Üretim-Sat›fl) Faaliyetlerinin AnaliziT1.500.000

Yukar›da yer alan kâr büyüklü¤ü yeterli midir? ‹flletmenin büyüklü¤ü önemlidir gi-bi cevaplardan hareketle bu soruya cevap bulunmaya çal›fl›labilir. Ancak konuyabir de kâr› oluflturan unsurlar aç›s›ndan yaklaflmak cevaba ulaflmada daha yard›m-c› olacakt›r. Kâr, has›lat ve giderler aras›ndaki pozitif fark olarak tan›mlanmaktad›r.Fakat bu tan›mlama yukar›da yer alan sorunun cevab›n› vermesi aç›s›ndan yeter-siz kalmaktad›r. fiöyle ki 1.500.000 liral›k kâr büyüklü¤üne matematiksel olaraksonsuz biçimde ulafl›labilir. Örnek vermek gerekirse;

111.500.000 – 110.000.000 = 1.500.00011.500.000 – 10.000.000 = 1.500.0006.500.000 – 5.000.000 = 1.500.000

Görüldü¤ü üzere her üç durumda da kâr 1.500.000 lira olmas›na ra¤men has›latve gider büyüklükleri, sonucun farkl› yorumlanmas›na yol açmaktad›r. ‹lk durum-da 111.500.000 liral›k bir has›lata karfl›l›k 1.500.000 liral›k kâr elde edilmiflken üçün-cü durumda 6.500.000 liral›k has›lata karfl›l›k 1.500.000 liral›k kâr elde edilmifltir.Has›lat ve gider büyüklüklerinin ne kadar oldu¤unun bilinmesi sorunun cevab›nabir ad›m daha yaklafl›ld›¤›n›n bir göstergesidir. Ancak has›lat ve gider büyüklükle-rinin biliniyor olmas› iflletme strateji ve politikalar›n›n belirlenmesi ve uygulanmas›aç›s›ndan yeterli de¤ildir. Örne¤in, iflletmenin sat›fl has›lat›n›n ne kadar oldu¤u ve-ya sat›fllar›n maliyetinin ne kadar oldu¤u bu gösterimden elde edilemedi¤ine göreiflletmenin sat›fl has›lat›n› art›rma veya giderlerini düflürme kararlar›n› alma olana¤›olmayacakt›r. ‹flte bu bak›mdan has›lat ve giderlerin türleri ve tutarlar› aç›s›ndangösterilmesi, iflletme yöneticilerine has›lat ve giderleri analiz edebilme, sonuçlar›yorumlayabilme ve bu sonuçlar› politikalarda kullanabilme olana¤› sunmaktad›r.


‹flletmelerin ana faaliyeti mal al›p satmak veya ürün/hizmet üretip satmak ola-rak özetlenebilir. Ancak iflletmeler ana faaliyetleri d›fl›nda da faaliyetlerde bulun-maktad›r ve bu faaliyetlerden de gelir elde etmekte veya bu faaliyetler sonucundagiderlere katlanmaktad›rlar. Dolay›s›yla iflletmenin ana faaliyetine iliflkin faaliyetsonuçlar› ve bunlar› oluflturan unsurlar ile ana faaliyet d›fl›nda elde etti¤i gelir vekârlar ile katland›¤› gider ve zararlar›n birbirinden ayr› olarak raporlanmas› analizve yorumlar›n sa¤l›kl› olmas›n› sa¤layacakt›r. Buradan hareketle bir iflletmenin el-de etti¤i dönem kâr›n› flu flekilde göstermek yanl›fl olmayacakt›r:

Kâr = Has›lat - Giderler + Faaliyet D›fl› Kârlar - Faaliyet D›fl› Zararlar

Bu noktada eflitlikte yer alan kavramlar› aç›klamakta fayda vard›r. Has›lat, mal-lar›n teslimi veya hizmetlerin yerine getirilmesi faaliyetleri ile bunlara yard›mc›olan faaliyetleri içeren tüm ola¤an faaliyetlerin sonucunda varl›klardaki art›fllar ve-ya borçlardaki azal›fllar olarak tan›mlanmaktad›r. Türkiye Muhasebe Standard› 18:Has›lat Standard›nda (TMS 18) ise has›lat, ortaklar›n sermayeye katk›lar› d›fl›ndaözkaynakta art›flla sonuçlanan ve iflletmenin dönem içindeki ola¤an faaliyetlerin-den elde edilen brüt ekonomik fayda tutar› olarak tan›mlanmaktad›r. Her iki ta-n›mdan da görülebilece¤i üzere has›lat›n baz› temel özelikleri bulunmaktad›r.Bunlar;

• Has›lat, kazanma sürecinin bir sonucudur.• Has›lat, ola¤an faaliyet ile ilgili veya beklenen nakit giriflleriyle sonuçlan›r.• Has›lat, brüt tutar üzerinden raporlan›r.Has›lat›n gelir tablosunda raporlanabilecek duruma gelebilmesi, ancak has›la-

t›n gerçekleflmesiyle mümkün olabilmektedir. Bu da has›lat›n;• ‹flletmenin, yerine getirmeyi umdu¤u hizmetlerin tümünü veya büyük bir

k›sm›n› yerine getirdi¤inde,• Has›lat tutar› veya zaman› makul derecede güvenilirlikle belirlenebilir oldu-

¤unda ve• El de¤ifltirme ifllemi gerçeklefltirildi¤inde kayda al›nmas›yla mümkündür.TMS 18, has›lat›n finansal tablolara yans›t›lma koflullar›na da yer vermektedir.

Mal sat›fl›na iliflkin has›lat,• ‹flletmenin mallar›n sahipli¤i ile ilgili önemli risk ve getirileri al›c›ya devret-

mifl olmas›;• ‹flletmenin sat›lan mallar üzerinde etkin bir kontrolü veya sahipli¤in genel

olarak gerektirdi¤i flekilde bir yönetim etkinli¤ini sürdürmemesi;• Has›lat tutar›n›n güvenilir biçimde ölçülebilmesi;• ‹flleme iliflkin ekonomik yararlar›n iflletmece elde edilmesinin muhtemel olmas›• ‹flleme iliflkin yüklenilen veya yüklenilecek olan maliyetlerin güvenilir biçim-

de ölçülebilmesi koflullar›n›n tümü sa¤land›¤›nda mümkün olabilmektedir.Hizmet sunumuna iliflkin bir ifllemin sonucu güvenilir biçimde tahmin edilebi-

liyorsa ifllemle ilgili has›lat, ifllemin raporlama dönemi sonu itibar›yla tamamlanmayüzdesi dikkate al›narak finansal tablolara yans›t›l›r. Di¤er bir deyiflle, ifllerin ta-mamlanma yüzdesi dikkate al›narak has›lat›n dönemlere da¤›t›lmas›, raporlamaiçin uygun olacakt›r. Örne¤in, bir hizmetin tamamlanmas› iki ya da daha uzun birdöneme yay›lm›flsa, has›lat›n ilgili oldu¤u dönemlere yans›t›lmas› raporlama aç›s›n-dan uygun olacakt›r.

Dönem kâr›n›n belirlenmesinde esas al›nacak di¤er bir etken de katlan›lan gi-derlerdir. Giderler, iflletmeye eklenen veya iflletmeden çekilen de¤erler (sermaye


hareketleri) hariç olmak üzere, has›lat temini amac›yla varl›klarda meydana gelenazalmalar veya borçlardaki art›fllar olarak tan›mlanmaktad›r. Gider, hizmet üretildi-¤inde veya ürün, has›lata katk›da bulundu¤unda kayda al›nmaktad›r.

Faaliyet d›fl› kârlar ise has›lat ve ortaklarca yap›lan yat›r›mlar d›fl›nda tesadüfi veyan faaliyetlerden ve dönem boyunca iflletmeyi etkileyen tüm di¤er ifllem, olay vekoflullardan dolay› özkaynaklarda meydana gelen art›fllar fleklinde ifade edilmekte-dir. Faaliyet d›fl› zararlar ise giderler ve sermaye azalt›m› d›fl›nda tesadüfi ve yan fa-aliyetlerden ve dönem boyunca iflletmeyi etkileyen tüm di¤er ifllem, olay ve koflul-lardan dolay› özkaynaklarda meydana gelen azal›fllar fleklinde ifade edilmektedir.

Gelir Tablosu‹flletmenin belirli bir dönemdeki faaliyet sonuçlar›n› gösteren tablo gelir tablosu-dur. Bu noktaya kadar anlat›lanlar ›fl›¤›nda gelir tablosunun iflletmenin ana faaliye-tine ve yan faaliyetlere iliflkin bilgileri ayr› ayr› raporlayacak flekilde bölümlendiril-mifl oldu¤unu söyleyebiliriz. Gelir tablosu flu bölümlerden oluflmaktad›r:

• Brüt Sat›fl Kâr› bölümü• Faaliyet Kâr› bölümü• Ola¤an Kâr bölümü• Dönem Kâr› bölümü• Net Dönem Kâr› bölümüGelir tablosunun ilk iki bölümü ana faaliyet sonuçlar›na iliflkin detaylar› içer-

mekte, üçüncü ve dördüncü bölümler yan faaliyetlere iliflkin sonuçlar› raporla-maktad›r. Net dönem kâr› bölümünde ise vergi karfl›l›klar› yer almaktad›r.

Brüt Sat›fl Kâr› BölümüBrüt sat›fl kâr› bölümü iflletmenin mal/hizmet/ürün sat›fl›ndan elde etti¤i toplamhas›lat ve bu has›lat› elde etmek için katland›¤› giderlerden oluflmaktad›r.

Analiz aç›s›ndan bu bölümde öne ç›kan iki nokta bulunmaktad›r. Bunlardan il-ki brüt sat›fllar ile net sat›fllar aras›ndaki iliflkidir. Net sat›fllar›n brüt sat›fllar büyüklü-¤üne yak›n olmas› beklenmektedir. Di¤er bir ifade ile sat›fllardan indirimlerin az ol-mas› istenir. Böylelikle iflletme, yapm›fl oldu¤u sat›fllardan elde etti¤i has›lat› müm-kün oldu¤unca kaybetmeden elinde tutabilmifl olacakt›r. Brüt sat›fl kâr› bölümündeanaliz aç›s›ndan ikinci önemli nokta ise net sat›fllar ve sat›fllar›n maliyeti iliflkisidir.‹flletmenin brüt sat›fl kâr›na ulaflabilmesi için sat›fllar›n maliyetinin net sat›fllardanküçük olmas› gerekmektedir. Ancak sat›fllar›n maliyetinin çok küçük olmas›mal/ürün/hizmet kalitesiyle ilgili olumsuzluklar› akla getirebilmektedir. Sat›fllar›nmaliyetinin net sat›fllar›n alt›nda ama ona çok yak›n olmas› da yeterli bir brüt sat›flkâr› büyüklü¤ünün elde edilememesine yol açacakt›r. Brüt sat›fl kâr›n›n yeterli olupolmad›¤› ise kendisinden sonra gelen faaliyet giderlerini karfl›lamas›na ve sonras›n-da da dönem kâr› büyüklü¤ü içindeki pay›n›n büyüklü¤üyle anlafl›labilmektedir.


Brüt Sat›fllar xxxxx

(-) Sat›fl ‹ndirimleri (xxx)

Sat›fl ‹adeleri xx

Sat›fl ‹skontolar› xx

NET SATIfiLAR xxxx

(-) Sat›fllar›n Maliyeti (xxx)

BRÜT SATIfi KÂRI (ZARARI) xx

Faaliyet Kâr› BölümüFaaliyet kâr› bölümü, iflletmenin ana faaliyetiyle ilgili olup sat›fllar›n maliyetine da-hil edilemeyen Araflt›rma-Gelifltirme Giderleri, Pazarlama, Sat›fl ve Da¤›t›m Gider-leri ve Genel Yönetim Giderlerinden oluflmaktad›r. ‹flletmenin ana faaliyetiyle ilgi-li toplam kârl›l›¤› brüt sat›fl kâr› büyüklü¤ünün faaliyet giderlerini karfl›lamas› so-nucunda kalan faaliyet kâr› ile görülmektedir.

Ola¤an Kâr BölümüOla¤an kâr bölümü, iflletmenin dönem içinde süreklilik gösteren yan faaliyetlerineiliflkin faaliyet sonuçlar›n›n yer ald›¤› bölümdür. Bu bölümde alt gruplar olarak;

• Di¤er Faaliyetlerden Ola¤an Gelir ve Kârlar• Di¤er Faaliyetlerden Ola¤an Gider ve Zararlar• Finansman Giderleri

yer almaktad›r. Faiz gelirleri, kambiyo kârlar›, komisyon gelirleri, karfl›l›k giderle-ri, menkul k›ymet sat›fl zararlar›, uzun vadeli borçlanma giderleri bu bölümde yeralan kalemlere örnek olarak gösterilebilir.

Gelir tablosunda bir bölümün içinde gelir/kâr kalemleri ile gider/zarar kalem-leri bulunuyorsa gelir/kâr kalemlerinin toplam›n›n gider/zarar kalemlerinin topla-m›ndan büyük olmas›, bölüm içi kârl›l›¤›n sa¤lanmas› aç›s›ndan beklenmektedir.Ayn› zamanda bu durum faaliyet kâr›n› art›r›c› bir etki veya faaliyet zarar›n› azalt›-c› bir etki yaratacakt›r.

Dönem Kâr› BölümüDönem kâr› bölümü, iflletmenin dönem içinde süreklilik göstermeyen yan faaliyet-lerine iliflkin faaliyet sonuçlar›n› göstermektedir. Bu bölümde alt gruplar olarak;

• Di¤er Faaliyetlerden Ola¤and›fl› Gelir ve Kârlar• Di¤er Faaliyetlerden Ola¤and›fl› Gider ve Zararlaryer almaktad›r. Önceki dönem gelir ve kârlar›, maddi duran varl›k sat›fl kârlar›,

çal›fl›lmayan k›s›m zararlar› gibi kalemleri bu bölümde yer alan kalemlere örnekolarak gösterilebilir. Bölüm içi sonuçlar itibar›yla gelir/kâr kaleminin gider/zararkaleminden büyük olmas› beklenmektedir. Böylece bölüm içi kârl›l›k sa¤lanarakola¤an kâr büyüklü¤ü art›r›lmakta veya ola¤an zarar büyüklü¤ü azalt›lmaktad›r.

Bu noktaya kadar anlat›lanlar ›fl›¤›nda dönem kâr› büyüklü¤ünün ana faaliyet,süreklilik gösteren yan faaliyet ve süreklilik göstermeyen yan faaliyet büyüklükle-rinden etkilenerek olufltu¤unu söylemek yanl›fl olmayacakt›r. Dolay›s›yla dönemkâr› büyüklü¤ü içinde en büyük pay›n ana faaliyetten gelen paydan oluflmas› bek-lenmektedir. Çünkü ana faaliyet iflletmenin esas faaliyet alan›d›r ve gelecekte dedevam edece¤i beklenmektedir. Yan faaliyetlerden elde edilecek kârlar da ana fa-aliyet kâr›n› destekleyerek iflletmenin toplam kârl›l›¤›n› art›rmaya yard›m etmelidir.

Gelir tablosunun analiz aç›s›ndan önemi nedir?


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



8


Muhasebe analizlerinin önemini aç›klamak.

‹flletmenin kendisini ifade edebilmesi, finansaltablolar arac›l›¤›yla olmaktad›r. ‹flletmeye ilgile-nen taraflar iflletme hakk›nda karar verebilmekiçin finansal tablolara ihtiyaç duymaktad›rlar.Bundan dolay› finansal tablolar›n da iflletmeninyapt›¤› faaliyetlere iliflkin bilgileri gerçe¤i yans›t›rflekilde raporlayabilmesi gerekmektedir. Muha-sebe analizlerinin yap›lmas›ndaki amaç finansaltablolara etki eden etkenleri belirleyip, bilgi kul-lan›c›lar›na iflletme faaliyetleri hakk›nda gerçekbilgileri verebilmektir. Finansal tablolarda ifllet-menin temelde üç faaliyetiyle ilgili bilgiler yer al-maktad›r. Dolay›s›yla muhasebe analizleri de bufaaliyetler üzerine yo¤unlaflm›flt›r. Bunlar finans-man faaliyetleri, yat›r›m faaliyetleri ve iflletme fa-aliyetleridir.

Finansman faaliyetlerinin analizinin iflletmeler

aç›s›ndan ne anlam ifade etti¤ini de¤erlendirmek.

Varl›klar›n hangi kaynaklarla finanse edildi¤ininanaliz edilmesi iflletmenin finansal durumu vekârl›l›¤›n›n gelecekteki durumunun ne flekildegeliflece¤ini ortaya ç›karmaktad›r. Varl›klar›nhangi tür borçlarla finanse edildi¤i, borçlar›nödenmesinde hangi varl›klar›n kullan›laca¤›, kâr-l›l›¤›n hangi düzeyde olaca¤› gibi konular finans-man analiziyle ortaya konulmaktad›r.

Yat›r›m faaliyetlerinin analizinin finansal tab-

lolar üzerindeki etkisini aç›klamak.

‹flletmenin varl›klar›n›n yap›s›n›n analiz edilmesi,varl›klar›n kullan›m alanlar›n›n etkinlefltirilmesi,yeni yat›r›m kararlar›n›n al›nabilmesi gibi konu-lar aç›s›ndan önem tafl›maktad›r. Dönen varl›kla-r›n k›sa vadeli borçlar› ödeyebilme gücü ve gün-lük faaliyetleri sürdürebilme kalitesi yat›r›m ana-lizi sonucunda belirlenebilmektedir. Duran var-l›klar›n analizi ise temel olarak iflletmenin faaliyetve üretim kapasitesi hakk›nda bilgi vermektedir.Duran varl›klar›n da¤›l›m›n›n iflletmenin ana fa-aliyetiyle olan iliflkisi duran varl›klar›n analiz edil-mesiyle ortaya ç›kar›lmaktad›r.

‹flletme faaliyetlerinin (üretim-sat›fl) analizinin

gelir tablosuyla iliflkisini kurmak.

Gelir tablosu, iflletmenin belirli bir dönem için-deki faaliyet sonuçlar›n› gösteren tablodur. ‹fllet-menin yapt›¤› faaliyetler sonucunda elde etti¤ihas›lat, gelir ve kârlar ile katland›¤› gider ve za-rarlar gelir tablosunda raporlan›r. ‹flletmenin anafaaliyeti ve yan faaliyetlerine iliflkin faaliyet so-nuçlar› bilgisi de gelir tablosundan elde edilebil-mektedir. ‹flletmelerin ana faaliyet konusundakikârl›l›klar›n›n a¤›rl›kl› olmas› beklenirken, yanfaaliyetlerden elde edilen kârlar›n, ana faaliyetkârlar›n› desteklemesi beklenmektedir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç


1. Tahakkuk esas›yla ve nakit esas›yla ilgili olarak afla-¤›dakilerden hangisi do¤rudur?

a. Nakit esas›nda alacaklara iliflkin hesaplar borçkalan› verir.

b. Tahakkuk esas›nda ifllemin gerçekleflti¤i anönemlidir.

c. Tahakkuk esas›nda alacak ve borç hesaplar› ça-l›flt›r›lmaz.

d. Nakit esas›nda borç hesaplar› ödemenin yap›ld›-¤› güne kadar alacakl›d›r.

e. Tahakkuk esas›nda borçlanma, ödeme an›ndaortaya ç›kar.

2. Amortisman yönteminin de¤iflmesi sonucunda gelir

tablosunda nas›l bir de¤ifliklik ortaya ç›kabilir?a. Dönem kâr›nda de¤ifliklik ortaya ç›kabilir.b. Maddi duran varl›klar›n defter de¤erinde de¤ifl-

me ortaya ç›kabilir.c. Duran varl›klar›n net tutar›nda de¤ifliklik ortaya

ç›kabilir.d. Maddi olmayan duran varl›klar›n büyüklü¤ünde

de¤iflme ortaya ç›kabilir.e. K›sa vadeli yabanc› kaynaklarda azalama gözle-

nebilir.

3. Afla¤›dakilerden hangisi finansman faaliyetlerininanalizinde ele al›nan konulardan birisi de¤ildir?

a. Özkaynaklar›nb. K›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n analizic. Uzun vadeli yabanc› kaynaklar›n analizid. Brüt sat›fl kâr› büyüklü¤ünün analizie. Otofinansman unsurlar›n›n analizi

4. Bankalardan al›nan nakdi krediler aktifte ne flekildebir de¤iflme yaratmaktad›r?

a. Ödenirken stok ç›k›fl› yarat›r.b. Al›nd›¤›nda stok girifli yarat›r.c. Al›nd›¤›nda nakit girifli yarat›r.d. Ticari alacaklarda art›fl yarat›r.e. Duran varl›klarda azal›fl yarat›r.

5. Finansal kiralama ifllemiyle ilgili afla¤›dakilerdenhangisi do¤rudur?

a. Duran varl›klar için uygulanmaktad›r.b. Stoklar›n finansman›nda kullan›l›r.c. Hammadde al›m›nda s›kl›kla kullan›lmaktad›r.d. Menkul k›ymetlerin finansman› aç›s›ndan önem-

lidir.e. Kirac› aç›s›ndan bir alacak do¤urur.

6. K›dem tazminat›yla ilgili olarak hangisi do¤rudur?a. K›dem tazminat›na iliflkin karfl›l›k kayda al›nma-

l›d›r.b. K›dem tazminat› ödendi¤i dönemde topluca gi-

dere dönüfltürülmelidir.c. ‹flletmenin süreklili¤i kavram›yla yak›ndan ilgi-

lidir.d. K›dem tazminat› karfl›l›¤› gelir tablosunda rapor-

lan›r.e. K›dem tazminat› karfl›l›¤› aktifte yer almaktad›r.

7. ‹flletme aleyhine aç›lm›fl olan tazminat davalar› ifllet-meyi ne tür bir borç alt›na sokar?

a. Menkul k›ymet borcub. Finansal borçc. Duran varl›k borcud. Ticari borç e. Koflullu borç

8. Dönen varl›klarla ilgili olarak hangisi yanl›flt›r?

a. K›sa vadeli borçlar›n ödenmesinde kullan›l›r.b. Dönen varl›klar›n di¤er ismi net çal›flma serma-

yesidir.c. En likit alt grup haz›r de¤erlerdir.d. K›sa vadeli ticari alacaklar bu grupta yer al›r.e. Faaliyet döngüsü dönen varl›k unsurlar› aras›n-

da gerçekleflir.

9. Günlük faaliyetlerin yürütülmesi için kullan›lan bü-yüklük afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Net çal›flma sermayesib. Defter de¤eric. Net defter de¤erid. Devaml› sermayee. Özkaynak

10. Gerçekleflme zaman› ve tutar› belli olmayan yü-kümlülükler afla¤›dakilerden hangisidir?

a. Net çal›flma sermayesib. Giderlerc. Has›latd. Zarare. Borç karfl›l›klar›



1. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Tahakkuk Esas› ve NakitEsas›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

2. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebelefltirmedeki Fark-l›l›klar” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

3. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansman FaaliyetlerininAnalizi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Yabanc› Kaynaklar›n Ana-liz Aç›s›ndan Önemi” konusunu yeniden göz-den geçiriniz.

5. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Kiralama” konusu-nu yeniden gözden geçiriniz.

6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “K›dem Tazminat›” konusu-nu yeniden gözden geçiriniz.

7. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Borç Karfl›l›klar› ve KoflulluBorçlar” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

8. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Dönen Varl›klar” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Dönen Varl›klar” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Karfl›l›klar” konusunu yeni-den gözden geçiriniz.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›S›ra Sizde 1

Finansal analizin en temel kayna¤› finansal tablolard›r.Analizin amaçlar›na ulaflabilmesi, finansal tablolar›n gü-venilirli¤iyle, daha do¤ru bir ifadeyle muhasebe analiz-lerinin kalitesiyle do¤rudan iliflkilidir.

S›ra Sizde 2

Finansman faaliyetleri, iflletmenin çeflitli ihtiyaçlar›n›karfl›lamak ve varl›klar›n› hangi kaynaklarla finanse et-ti¤ini ortaya ç›karmak için yap›lmaktad›r.

S›ra Sizde 3

‹flletmenin sahip olmad›¤› bir maddi duran varl›¤›, bafl-ka bir iflletmeden kiralayarak kullanma hakk›na sahipolma amac›yla yap›lmaktad›r.

S›ra Sizde 4

K›dem tazminat›, çal›flan›n o ifl yerinde en az bir y›ll›kçal›flmas›ndan sonra hak etmifl oldu¤u bir büyüklüktür.Dönemsellik kavram›, dönemsel faaliyet sonuçlar›n›nve finansal durumun gerçe¤i yans›tacak flekilde rapor-lanmas›n› amaçlamaktad›r. Dolay›s›yla y›llar boyuncaçal›flm›fl olman›n karfl›l›¤›nda hak edilen k›dem tazmi-

nat›n›n yaln›zca ödendi¤i y›l gider olarak muhasebelefl-tirilmesi, ilgili dönemin faaliyet sonuçlar›n› olumsuz et-kileyecektir. Bu yüzden y›llara yay›lm›fl olan k›dem taz-minat›n›n sadece ödemenin yap›ld›¤› dönem de¤il, ta-hakkuku gerçekleflen her dönem “karfl›l›k” olarak giderkaydedilmesi gerekmektedir.

S›ra Sizde 5

Gelecek aylara ait gelirler, takip eden döneme ait olangelirin peflin olarak bu içinde bulunulan dönemde tah-sil edilmifl k›s›mlar›n› göstermektedir. Gider tahakkuk-lar› ise henüz ödenebilir durumda olmayan ancak ta-hakkuk etmifl olan giderleri göstermektedir.

S›ra Sizde 6

Net çal›flma sermayesi, uzun vadeli yabanc› kaynaklar-da yer alan ticari borçlar ve al›nan avanslar ile özkay-naklarda yer alan sermaye ve dönem net kâr› büyük-lükleriyle finanse edilmektedir.

S›ra Sizde 7

Bofl arazi ve arsalar d›fl›ndaki tüm maddi duran varl›k-lar, maddi olmayan duran varl›klar amortismana tabi-dir. Özel tükenmeye tabi varl›klar da uygulama olarakamortismana tabidir ancak özel tükenmeye tabi varl›k-lar için amortisman kavram› yerine tükenme pay› kav-ram› kullan›lmaktad›r.

S›ra Sizde 8

‹flletmenin faaliyet sonuçlar›n›n detayl› bir flekilde ana-liz edilebilmesi ve analiz sonuçlar›n›n iflletme faaliyetle-rine uygulanabilmesi aç›s›ndan gelir tablosu analiz edil-mektedir.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›


Akdo¤an, N. ve Sevilengül, O. (2007) Tekdüzen Mu-

hasebe Sistemi Uygulamalar›, 12. Bask›, Gazi Ki-tabevi, Ankara.

Cemalc›lar, Ö. ve Önce, S. (1999) Muhasebenin Ku-

ramsal Yap›s›, Anadolu Üniversitesi Yay›nlar› No:1093, Eskiflehir.

Çetin, A. ve Ö¤üz, A. A. (2010) “Karfl›l›klar, KoflulluBorçlar ve Koflullu Varl›klar›n ‹ncelenmesi”, Mar-

mara Üniversitesi ‹.‹.B.F. Dergisi, Cilt XXIX, Say›II.

Çömlekçi, F., Sözbilir, H. ve Bektöre, S. (2006) Finan-

sal Tablolar Analizi, Eskiflehir.Güven, E. ve Ayd›n, U. (2010) Bireysel ‹fl Hukuku, Ni-

san Kitabevi, Eskiflehir.Örten, R., Kaval, H. ve Karap›nar, A. (2011) UFRS (TMS

- TFRS) Uygulamalar›, Ankara.Pamukçu, F. ve Pamukçu, N. (2011) “K›dem Tazminat›

Karfl›l›¤›n›n Hesaplanmas›nda ‹fl Kanunu ve TürkiyeMuhasebe Standartlar› Düzenlemelerinin Karfl›laflt›-r›lmas›”, Muhasebe ve Denetime Bak›fl, Y›l: 11,Say› 34.

Robinson, T. R., Munter, P. ve Grant, J. (2004) Financi-

al Statement Analysis: A Global Perspective,

Prentice Hall.Subramanyam, K. R. ve Wild, J. J., (2009) Financial

Statement Analysis, International Edition, 10thEdition, McGraw Hill Company.

TMS 18 Has›lat Standard›.Wild, J. J., Subramanyam, K. R. ve Halsey, R. F., (2004)

Financial Statement Analysis, McGraw Hill Com-pany.

www.aklease.com (Finansal Kiralama ‹fllemlerinin

Muhasebelefltirilmesi) (08.07.2012)www.bilgilidenetim.net (Murat Yapm›fl, Finansal Kira-

lama ‹fllemlerinde De¤erleme ve Muhasebe ‹fl-

lemleri) (04.07.2012)www.evergi.net/kidem-tazminati-ve-muhasebelestiril-

mesi.html (09.07.2012)www.vergivekanun (Finansal Muhasebe ‹fllemlerin-

de Muhasebe Kay›tlar›) (08.07.2012)

Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklar

Yararlan›lan ‹nternet Adresleri

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Finansal analiz tekniklerini s›n›fland›rabilecek, Karfl›laflt›rmal› finansal tablolar analiz tekni¤inin özelliklerini aç›klayabilecek,E¤ilim yüzdeleri analiz tekni¤inin özelliklerini aç›klayabilecek,Dikey yüzde analiz tekni¤inin özelliklerini aç›klayabilecek,Oran analiz tekni¤inin özelliklerini aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Finansal Analiz• Finansal Analiz Türleri• Finansal Analiz Teknikleri• Karfl›laflt›rmal› Finansal Analiz

• E¤ilim Yüzdeleri Analizi• Dikey Analiz• Oran Analizi

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNNNN


Finansal AnalizTeknikleri

• F‹NANSAL ANAL‹Z TEKN‹KLER‹NE‹L‹fiK‹N GENEL B‹LG‹LER

• F‹NANSAL ANAL‹Z TÜRLER‹ • F‹NANSAL ANAL‹Z TEKN‹KLER‹• KARfiILAfiTIRMALI F‹NANSAL

TABLOLAR ANAL‹Z‹ • E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ (TREND)

ANAL‹Z‹ • D‹KEY YÜZDE ANAL‹Z‹ • ORAN ANAL‹Z‹


F‹NANSAL ANAL‹Z TEKN‹KLER‹NE ‹L‹fiK‹N GENELB‹LG‹LER Temel finansal tablolar, bir iflletmenin finansal durumu ile finansal durumundakide¤ifliklikleri aç›klayan birer araç niteli¤i tafl›r. Bu tablolarda yer alan veriler üze-rinde yap›lacak baz› analitik uygulamalar, iflletme ile ilgili finansal yorum ve de¤er-lendirme aç›s›ndan daha anlaml› ve yararl› sonuçlara ulaflmam›z› sa¤lar. Söz konu-su uygulamalar finansal analiz kapsam›nda yürütülür. Finansal analiz, bir ifllet-menin finansal bilgilerinin belirli teknikler yard›m›yla analiz edilmesi, raporlanma-s› ve bu raporlar›n yorumlanarak iflletme hakk›nda bir yarg›ya var›lmas› faaliyetle-rinin bütünüdür. Daha genifl bir yaklafl›mla finansal analiz; bir iflletmenin finansaldurumunun ve finansal yönden geliflmesinin yeterli olup olmad›¤›n› belirlemekiçin finansal tablo kalemlerindeki de¤iflikliklerin, kalemler aras›ndaki iliflkilerin,kalemlerin zaman içinde göstermifl olduklar› e¤ilimlerin incelenmesi ve gerekti¤in-de belirlenen standart ve sektör ortalamalar› ile karfl›laflt›r›larak yorumlanmas› fa-aliyetlerinin bütünü olarak tan›mlanabilir.

‹flletmelerde yöneticinin ana görevi iflletmenin varl›k ve kaynaklar›n› yöneterekhedeflenen kâra güvenli bir flekilde ulafl›lmas›n› sa¤lamakt›r. Yani iflletme, ancakdo¤ru bir ekonomik yap› (varl›k yap›s›) ve finansal yap› (kaynak yap›s›) ile amaç-lar›n› gerçeklefltirebilir. Bunun için de geçmiflle ilgili bilgilerden gelecekle ilgili ba-z› ipuçlar› elde etmek gerekir. ‹flletmelerde finansal planlama ve kontrol faaliyetle-rinin yürütülebilmesi için iflletmelerin mevcut ve olmas› gereken finansal durumu-nun bilinmesi gerekir. Finansal durumla ilgili bilgilerin kayna¤›n› da finansal tab-lolar oluflturur. Ancak bu tablolarda yer alan bilgilerin belirli teknikler kullan›larakanalizi yap›lmaz ise iflletmenin ekonomik ve finansal yap›s›n› ve bunlar›n sonuçla-r›n› anlamak mümkün olmaz. Analiz sonuçlar›ndan yararlan›larak gelecekle ilgilikararlar›n do¤ruluk derecesi artt›r›labilir. Tespit edilen unsurlardan yararlanmaksuretiyle de iflletmelerin plan ve bütçelerinin yap›lmas› yoluna gidilir.

Finansal tablolar›n analizi, analizden beklenen amaç, analiz sonuçlar›ndan ya-rarlanacak olan taraflar ve analizi yapan taraf›n iflletme ile iliflkisi dikkate al›nmaksuretiyle de¤iflik aç›lardan yap›labilir. Afla¤›da finansal analiz türleri bu aç›lardanele al›narak aç›klanacakt›r.

Finansal tablolar analizi ne demektir?

Finansal Analiz Teknikleri

Finansal analiz: ‹flletmelerinfinansal bileflenlerininfinansal analiztekniklerinden yararlanarakanaliz edilmesi veyorumlanmas›d›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

F‹NANSAL ANAL‹Z TÜRLER‹ Finansal analiz; analizin kapsam›, amac› ve analizi yapan›n durumu dikkate al›na-rak s›n›fland›r›labilir. Bu aç›lardan konuya yaklaflt›¤›m›zda finansal analiz üç farkl›flekilde s›n›fland›r›labilir:

• Finansal analizin kapsam›na göre s›n›fland›r›lmas›• Finansal analizin amac›na göre s›n›fland›r›lmas›• Finansal analizi yapan›n durumuna göre s›n›fland›r›lmas›

Kapsam›na Göre Finansal Analiz ÇeflitleriYap›lan çal›flman›n kapsad›¤› dönemler dikkate al›nd›¤›nda finansal analiz;

• Statik analiz• Dinamik analiz

olmak üzere ikiye ayr›l›r. Afla¤›da bunlar s›rayla ele al›narak aç›klanacakt›r.

Statik AnalizBelirli bir tarihte düzenlenmifl veya tek bir döneme ait finansal tablolarda yer alankalemler aras›ndaki iliflkilerin tespiti ve de¤erlendirilmesine “statik analiz” denir.Statik analiz tek bir dönemle ilgili olarak yap›l›r. Statik analiz, iflletmenin finansaldurumunu ve faaliyet sonuçlar›n› cari faaliyet dönemi için gösterir ve yap›lacak ge-nifl kapsaml› analizin önemli bir parças›n› oluflturur.

Statik analizde oranlar, dikey yüzdelerden ve di¤er analitik tekniklerden yarar-lan›l›r. Statik analizde dikey yüzdeler yöntemi kullan›larak bir döneme ait varl›kda¤›l›mlar›, yabanc› kaynak ve özkaynak iliflkileri konusunda bilgi edinildi¤i gibi,net sat›fl has›lat›na nispetle gelir tablosunun di¤er kalemlerinin büyüklük ve du-rumlar›n› da görmek mümkündür. Burada hesaplanan oranlar yard›m›yla da ifllet-menin cari faaliyet dönemine ait likidite, varl›k kullan›m›ndaki verimlilik, kârl›l›kile finansal yap›s› konusunda önemli bilgiler elde edilir. Statik analizle, iflletmeninbelli bir faaliyet dönemiyle ilgili yararl› ve önemli bilgiler elde edilmesine karfl›l›k,sadece dikey bir analiz yap›lmas›, yani bilgilerin karfl›laflt›r›lamamas› bu analizineksikli¤ini teflkil eder.

Dinamik Analiz‹flletmelerin birbirini takip eden dönemlerine ait finansal tablolar›nda yer alan ka-lemler aras› iliflkinin ve bu kalemlerin zaman içerisinde göstermifl oldu¤u e¤ilimle-rin belirlenmesi ve yorumlanmas› fleklindeki analize dinamik analiz ad› verilir. Di-namik analiz belli bir faaliyet dönemine ait bilgilerin geçmifl dönemlerle karfl›laflt›-r›larak de¤iflim, e¤ilim ve iliflkilerin belirlenmesi, olumlu ve olumsuz geliflmeleringörülmesini sa¤lar. Bu da statik analize göre dinamik analizin üstünlü¤ünü teflkileder.

Dinamik analizde iflletmenin cari dönem bilgileri;• Geçmifl faaliyet dönemi sonuçlar›yla,• ‹flletmede belirlenen standartlarla (plan ve bütçe hedefleriyle)• Sektör veya benzer iflletme sonuçlar›yla,• Genel standartlarla,

karfl›laflt›r›l›r. Bu karfl›laflt›rmaya ba¤l› olarak iflletmenin ulaflt›¤› sonuçlar›n tatmin-kâr olup olmad›¤› belirlenir. Olumlu sapmalar›n kal›c› olmas›; olumsuz sapmalar›nda giderilmesi için çaba gösterilir.


Dinamik analizde karfl›laflt›rmal› finansal tablolar, dikey ve yatay yüzde ve orananaliz tekniklerinden yararlan›l›r.

Amac›na Göre Finansal Analiz ÇeflitleriYap›lma amac› dikkate al›nd›¤›nda finansal analiz;

• Yönetim Analizleri• Kredi Analizleri• Yat›r›m Analizleri

olmak üzere üç ana bafll›kta toplan›r. Afla¤›da bunlar s›rayla ele al›narak aç›kla-nacakt›r.

Yönetim AnalizleriYönetim analizleri, yöneticilerin kararlar›na ve izleyecekleri politikalara esas teflkiletmek üzere yap›lan bir analizdir. Yönetim analizlerinde hem statik hem de dina-mik analizden yararlan›l›r. ‹flletme faaliyetlerinin baflar›l› bir flekilde yürütülebilme-si için finansal tablolarda yer alan bilgilerin bütünüyle anlafl›lmas› gerekir. Yöne-tim bu bilgilerden yararlanmak suretiyle gelecekle ilgili daha sa¤l›kl› ve isabetli ka-rarlar alabilir.

Yönetim analizi, iflletmenin verimlili¤ini, kârl›l›¤›n› artt›rmak, kaynaklar›n etkinbir flekilde kullan›m›n› sa¤lamak ve yönetim kararlar›n›n do¤ruluk derecesini art-t›rmak konular›nda yöneticilere yard›mc› olur.

Yap›lacak yönetim analizlerinde temel finansal tablo bilgileri yan›nda iflletme-nin iç raporlar›nda yer alan finansal bilgiler de kullan›labilir. Bu analizde bütünanaliz yöntemlerinden yararlan›ld›¤› gibi özellikle iflletmeyi oluflturan bölüm per-formanslar›n›n ölçülmesine yönelik teknikler de kullan›l›r. Bunlar›n bafl›nda da ifl-çilik ve malzeme kullan›m verimlili¤inin belirlenmesi, pazar da¤›l›m analizleri, üre-tim maliyeti ve kârl›l›k analizleri, kapasite kullan›m analizi, çal›flan devir h›z›, müfl-teri memnuniyet analizleri, bölüm ve genel bütçe kontrolleri gelir.

Kredi Analizleri‹flletmeye kredi veren kurum ve flah›slar›n amac›, verdikleri krediyi faiziyle birlik-te zaman›nda geri almakt›r. Bu nedenle kredi analizleri iflletmeye kredi veren ve-ya verecek olan kredi kurumlar› taraf›ndan yap›lan bir analiz türü olup iflletmeninfinansal durumu ile borç ödeme gücünü tespite yönelik olarak yap›lmaktad›r. Kre-di analizleri aç›s›ndan iflletmenin dönen varl›klar› ile k›sa vadeli yabanc› kaynakla-r› aras›ndaki iliflkiler çok önemlidir. Bu nedenle kredi analizleri aç›s›ndan dönenvarl›klarla k›sa vadeli yabanc› kaynaklar aras›ndaki iliflkileri konu alan analiz tek-niklerinin önemi çok büyüktür. ‹flletmeye kredili mal satan bir iflletmenin yapt›¤›analiz ile kredi kurumlar›n›n yapt›¤› analiz aras›nda amaçlar farkl› olmas›na ra¤-men büyük ölçüde benzerlikler vard›r. Her iki kurum da alacakl› olduklar› iflletme-nin borç ödeme gücüyle ilgilenirler. Kredi analizlerinde iflletmenin dönen varl›kla-r› ile k›sa vadeli yabanc› kaynaklar› aras›ndaki iliflkiler yan›nda, dönen varl›klar›nyap›s›, sermaye yap›s›, özkaynak-yabanc› kaynak (borç) dengesi, duran varl›klar›nyap›s› ve finansman yöntemleri üzerinde de durulur. Ayr›ca gelir tablosu verilerin-den yararlan›larak iflletmenin kârl›l›¤›, alacaklar›n devir h›z›, stoklar›n devir h›z› ya-n›nda yöneticilerin nitelikleri kurumun sayg›nl›¤›, iktisadi durum, sektörel geliflme-ler de göz önünde al›nmal›d›r.

493. Ünite - F inansal Anal iz Teknik ler i

Yat›r›m AnalizleriYat›r›m analizleri arac›l›¤›yla iflletmenin gelecekteki kazanma gücünün tespiti yo-luna gidilir. Yat›r›m analizleri iflletmenin mevcut ortaklar› ile iflletmeye gelecekteortak olmay› düflünenler ve iflletmeye uzun vadeli fon sa¤layan veya fon sa¤lama-y› düflünenler taraf›ndan yap›l›r.

Bir iflletmenin mevcut ortaklar› ile iflletmeye ortak olmay› düflünenler, iflletme-nin süreklili¤i, yat›r›m›n güvencesi, kârl›l›k, gelecekteki kazanma gücü, hisse se-netlerinin de¤erindeki art›fllar, kâr da¤›t›m politikas› ve bunlar›n gösterdi¤i e¤ilim-le ilgilenirler. Ortaklar ile ortak olmay› düflünenlerin bu konudaki bilgi ihtiyaçlar›finansal tablolar ve finansal tablolar›n analizi suretiyle sa¤lan›r.

‹flletmeye uzun vadeli fon sa¤lam›fl olanlar ile fon sa¤lamay› düflünenler iseiflletmenin borç ödeme gücü ile ilgilenirler. Bunlar sa¤lad›klar› fonlar›n anaparataksitleri ve faizlerinin zaman›nda kendilerine ödenip ödenmeyece¤ini bilmekisterler. ‹flletmeye uzun vadeli fon sa¤lam›fl olanlarla fon sa¤lamay› düflünenleriflletmenin kazanç gücü yan›nda iflletme sermayesi durumu ve iflletme sermaye-sinin ölçülü bir biçimde finanse edilip edilmedi¤i konular›yla da ilgilenirler. Bukonulardaki bilgiler de finansal tablolar ve bu tablolar›n analizi suretiyle sa¤la-n›r. Yat›r›m kararlar›n›n do¤ruluk derecesi yat›r›m analizlerinin baflar› derecesi-nin de bir ölçüsüdür. Sa¤l›kl› finansal tablolar ve bunlara dayan›larak yap›lacaksa¤l›kl› yat›r›m analizleri sermaye piyasas›n›n geliflmesi aç›s›ndan büyük biröneme sahiptir.

Analizi Yapan›n Durumuna Göre Finansal Analiz ÇeflitleriAnalizi yapan›n durumu dikkate al›nd›¤›nda finansal analiz;

• ‹ç analiz• D›fl analiz

olmak üzere ikiye ayr›l›r. Afla¤›da bunlar k›saca aç›klanacakt›r.

‹ç AnalizAnalizi yapan finansal analist e¤er iflletme içinden bir kifliyse yap›lan analize içanaliz ad› verilir. ‹ç analizde analizi yapacak olan kifli iflletmenin d›fl kullan›ma daaç›k olan bilançosu (finansal durum tablosu) ve gelir tablosu yan›nda iflletmedemevcut di¤er tüm belge ve bilgilerden yararlan›r. Bu nedenle iç analizde, iflletme-nin kârl›l›¤›, verimlili¤i, ekonomik ve finansal yap›s› detayl› bilgilere dayan›larakortaya konabilir.

D›fl AnalizAnalizi yapan finansal analist e¤er iflletme d›fl›ndan bir kifliyse yap›lan analize d›flanaliz denir. D›fl analizde finansal analist iflletme yönetiminin üçüncü kiflilerin kul-lan›m› amac›yla yay›nlam›fl oldu¤u finansal tablolar ve bunlar›n dipnotlar›nda yeralan bilgilerden yararlanmak suretiyle analiz yapar. D›fl analizi, iflletmeyle ilgisi bu-lunan sat›c›lar, kredi kurumlar›, iflletmeye yat›r›mda bulunmak isteyenler (potansi-yel yat›r›mc›lar) yapar.

Finansal analiz türlerini s›n›fland›rarak yaz›n›z.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

F‹NANSAL ANAL‹Z TEKN‹KLER‹‹kinci ünitede incelenerek analiz aç›s›ndan anlam ve kapsamlar›n›n s›n›rlar› belir-lenen finansal tablolar, gerek iflletme yöneticileri gerek yat›r›mc›lar gerekse krediverenler aç›s›ndan çeflitli yöntemlerle analiz edilerek de¤erlemeye tabi tutulmaktave elde edilen bilgiler analizi yapan ve yapt›ranlar›n amaçlar› do¤rultusunda de-¤erlendirilmektedir. Bu ünitede finansal tablolar›n analizinde kullan›lan tekniklerele al›nacakt›r.

Finansal tablolar›n analizinde kullan›lan temel teknikler (yöntemler):• Karfl›laflt›rmal› Finansal Tablolar Analizi• E¤ilim (Trend) Yüzdeleri Yöntemi ‹le Analiz • Dikey Yüzde Yöntemi ‹le Analiz• Oran Analizi

olmak üzere dört bafll›k alt›nda toplanmaktad›r. Afla¤›da bu teknikler s›ras› ile eleal›narak incelenecektir.

Finansal tablolar›n analizinde kullan›lan teknikler nelerdir?

KARfiILAfiTIRMALI F‹NANSAL TABLOLAR ANAL‹Z‹ Karfl›laflt›rmal› finansal tablolar analizi, bir iflletmenin birbirini izleyen en aziki veya daha fazla faaliyet dönemine ait finansal tablolar›n›n karfl›laflt›rmal› olarakdüzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan kalemlerin zaman içinde göstermifl oldu-¤u geliflmelerin ve de¤iflikliklerin tespit ve incelenmesidir.

Karfl›laflt›rmal› finansal tablolar analizi birden fazla döneme ait bilgilerin karfl›-laflt›r›lmas› ve de¤erlemesini öngördü¤ünden dinamik bir yap›ya sahiptir. Karfl›lafl-t›rmal› finansal tablolar analizinde finansal analist iflletmenin birkaç döneme ait fi-nansal tablolar›n› yan yana koymak suretiyle inceleyerek, iflletmenin iktisadi ve fi-nansal yap›s›ndaki, kârl›l›¤›ndaki, verimlili¤indeki geliflmeler konusunda önemlibilgiler elde edebilir. Bu teknikle iflletmenin geçmiflteki durumu ile bugünkü du-rumu karfl›laflt›r›lmak suretiyle elde edilecek bilgiler iflletmenin gelece¤iyle ilgilikararlara da ›fl›k tutar.

Finansal tablolarda yer alan rakamlar›n karfl›laflt›r›labilmesi için faaliyet dönem-lerinin efl de¤er olmas›, tablolardaki bilgilerin ayn› muhasebe kavram ve ilkelerinegöre haz›rlanm›fl olmas› gerekir. Bu çerçevede haz›rlanan finansal tablolar›n karfl›-laflt›r›lmas› ve analizi sonucu al›nacak kararlar›n isabet derecesi de artar.

Karfl›laflt›rmal› finansal tablolar›n amac›, y›llar itibar›yla al›nan sonuçlar› di¤ery›llarla karfl›laflt›rarak baflar› durumu hakk›nda fikir edinmektir. Ancak bu, enflas-yon ortam›nda dikkatli uygulanmas› gereken bir tekniktir. Çünkü enflasyon, ana-lizde kullan›lan finansal tablo rakamlar›n› bozar ve yüksek enflasyon yafland›¤›n-da finansal tablolar›n karfl›laflt›r›lmalar› sonucu elde edilen farklar anlaml› biçimdeyorumlanamaz. Bunun giderilmesi için karfl›laflt›r›lan finansal tablolar›n enflasyo-nun bozucu etkisinden kurtar›lmas› gerekir.

Karfl›laflt›rmal› finansal tablolar analizinde hesaplanan de¤iflimler hem tutarhem de yüzde olarak dikkate al›nmal›d›r. Sadece tutar veya sadece yüzde de¤iflim-lere bak›lmas›, de¤iflimin iflletme aç›s›ndan öneminin gözden kaç›r›lmas›na veyagerekenden fazla önemli görülmesine neden olabilir. Bu da de¤iflimlerle ilgili yo-rumu zay›flat›r. Finansal tablo içinde nispi olarak küçük bir kalemde yüzde olarakbüyük bir de¤iflim, gerçekte iflletmeyi pek etkilemeyebilir. Ancak finansal tablo-nun bütünü bak›m›ndan tutardaki küçük de¤iflme de sadece tutar de¤iflimine ba-k›larak inceleme d›fl› b›rak›lmamal›d›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Karfl›laflt›rmal› finansaltablolar analizi: ‹flletmeninbirden fazla dönemine aitfinansal tablolar›n›n yanyana konulmak suretiylede¤erlendirilipyorumlanmas›d›r.

Karfl›laflt›rmal› Finansal Tablolar›n DüzenlenmesiKarfl›laflt›rmal› finansal tablolar analizi, uygulanmas› kolay ve pratik bir tekniktir.Karfl›laflt›r›lacak iki y›la ait finansal durum tablosu (bilanço) ve gelir tablosu bilgi-leri yan yana getirilerek, her kalemdeki art›fl veya azal›fl hem tutar hem de yüzdeolarak hesaplan›r. Sonra da bu de¤iflimlerin iflletmeye etkisi araflt›r›l›r ve yorumla-n›r. Olumlu geliflmelerin devam ettirilmesi, olumsuzluklar›n ise ortadan kald›r›lma-s› için gerekli önlemler al›n›r. Karfl›laflt›rmal› finansal tablo analizinde afla¤›da be-lirtilen esaslara uymak gerekir.

• Karfl›laflt›r›lmas› yap›lacak cari ve önceki dönem finansal tablolar› ayn› za-man dilimlerini kapsayacak flekilde haz›rlanm›fl olmal›d›r.

• Finansal tablolar üç veya alt› ayl›k dönemleri kaps›yor ise karfl›laflt›rma yabir önceki üç veya alt› ayl›k finansal tablolarla ya da bir önceki y›l›n ayn› dö-nemleri ile yap›lmal›d›r.

• Cari döneme ait finansal tablolar dönemin bütçe rakamlar›yla karfl›laflt›r›la-bilir. Bu ifllem bütçe kontrolü kapsam›ndad›r.

• Bir iflletmenin cari y›l›na ait finansal tablolar di¤er iflletmelerin ayn› dönemi-ne ait finansal tablolar›yla karfl›laflt›r›labilir. Bu, iflletmenin benzer iflletmele-re göre baflar›s›n› de¤erlendirmeye yöneliktir.

• Temel finansal tablolar yan›nda ek finansal tablolar›n da karfl›laflt›rma yoluy-la analizi yap›labilir.

• Karfl›laflt›r›lacak finansal tablolar enflasyonun bozucu etkisinden ar›nd›r›l-mal›d›r.

Karfl›laflt›rmal› tablolar arac›l›¤›yla art›fl ve azal›fllar›n analizi ve yorumu için ön-ce karfl›laflt›rmal› finansal tablolar›n düzenlenmesi daha sonra da de¤iflimlerin yo-rumlanmas› gerekir. Tüm finansal tablolar karfl›laflt›rmal› finansal tablolar analizinekonu teflkil edebilir. Ancak özellikle d›fl analizde, bu teknikten daha çok finansaldurum tablosu ve gelir tablosu analizinde yararlan›lmaktad›r.

Karfl›laflt›rmal› finansal tablolar›n nas›l düzenlendiklerini aç›klay›n›z.

Karfl›laflt›rmal› Finansal Durum Tablolar›n›n DüzenlenmesiKarfl›laflt›rmal› finansal durum tablolar›, iflletmenin birden fazla faaliyet dönemineait finansal durum tablosu bilgilerinin yan yana yaz›larak karfl›laflt›r›lmalar› fleklin-de düzenlenir ve finansal durum tablosu kalemlerinde meydana gelen art›fl ve aza-l›fllar tutar ve yüzde olarak hesaplan›r. Bu tablolardan yararlan›larak tespit edilende¤iflimler yorumlanarak iflletmenin geliflimi konusunda sonuçlar ç›kar›l›r. De¤er-leme yap›l›rken iflletme ile ilgili büyüklükler yan›nda sektör ve genel ekonomide-ki geliflmeler de dikkate al›n›r.

Afla¤›da, B1 ve B2 dönemine ait karfl›laflt›rmal› finansal durum tablosu kalem-leri üzerinde de¤iflimlerin nas›l hesapland›¤› aç›klanm›flt›r.


GRUP / HESAP ADI YILLAR DE⁄‹fi‹M

B1 B2 TUTAR %

Dönen Varlıklar Toplamı 600.000 1.080.000 480.000 80

Duran Varlıklar Toplamı 1.400.000 1.680.000 280.000 20

AKT‹F TOPLAMI 2.000.000 2.760.000 760.000 38

Kısa Vadeli Yabancı Kaynakl. 800.000 1.360.000 560.000 70

Uzun Vadeli Yabancı Kaynakl. 200.000 100.000 -100.000 -50

Öz Kaynaklar 1.000.000 1.300.000 300.000 30

PAS‹F TOPLAMI 2.000.000 2.760.000 760.000 38

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

Tablo 3.1Karfl›laflt›rmal›finansal durumtablosununbilançonunhaz›rlanmas›

Karfl›laflt›rmal› Gelir Tablolar›n›n DüzenlenmesiKarfl›laflt›rmal› gelir tablolar› birden fazla faaliyet dönemlerine ait gelir tablolar›n›nyan yana dizilmesi suretiyle düzenlenir ve gelir tablosu kalemlerinde meydana ge-len art›fl ve azal›fllar tutar ve yüzde olarak hesaplan›r.

Bu tablolardan yararlan›larak tespit edilen de¤iflimler yorumlanarak iflletmeningeliflimi konusunda sonuçlar ç›kar›l›r. De¤erleme yap›l›rken iflletme ile ilgili bü-yüklükler yan›nda sektör ve genel ekonomideki geliflmelerde dikkate al›n›r.

Afla¤›da, B1 ve B2 dönemine ait karfl›laflt›rmal› finansal gelir tablolar› kalemleriüzerinde de¤iflimlerin nas›l hesapland›¤› aç›klanm›flt›r.


De¤iflimin Hesaplanması: De¤iflim Tutar›: B2 - B1

Dönen Varl›klar Toplam› 1.080.000-600.000 = 480.000

Duran Varl›klar Toplam› 1.680.000-1.400.000 = 280.000

AKT‹F TOPLAMI 2.760.000-2.000.000 = 760.000

K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar 1.360.000-800.000 = 560.000

Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar 100.000-200.000 = -100.000

Öz Kaynaklar 1.300.000-1.000.000 = 300.000

PAS‹F TOPLAMI 2.760.000-2.000.000 = 760.000

De¤iflim %'si : ((B2-B1) / B1) *100 = %

Dönen Varl›klar Toplam› ((1.080.000-600.000) / 600.000) *100 = 80

Duran Varl›klar Toplam› ((1.680.000-1.400.000)/1.400.000) *100 = 20

AKT‹F TOPLAMI ((2.760.000-2.000.000)/1.000.000) *100 = 38

K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar ((1.360.000-800.000) / 800.000) *100 = 70

Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar ((100.000-200.000) / 200.000) *100 = -50

Öz Kaynaklar ((1.300.000-1.000.000 /1.000.000) *100 = 30

PAS‹F TOPLAMI ((2.760.000-2.000.000)/2.000.000)*100 = 38

GRUP / HESAP ADI YILLAR DE⁄‹fi‹M

B1 B2 TUTAR %

NET SATIfiLAR 400.000 600.000 200.000 50

SATIfiLARIN MAL‹YET‹ 240.000 480.000 240.000 100

BRÜT SATIfi KÂRI 160.000 120.000 -40.000 -25

De¤iflimin Hesaplanmas›:

De¤iflim Tutar›: B2-B1

Net Sat›fllar 600.000 - 400.000 = 200.000

Sat›fllar›n Maliyeti 480.000 - 240.000 = 240.000

Brüt Sat›fl Kâr› 120.000 - 160.000 = -40.000

De¤iflim %’si: ((B2-B1) / B1)*100 %

Net Sat›fllar ((600.000-400.000) / 400.000) *100 = 50

Sat›fllar›n Maliyeti ((480.000-240.000) / 240.000) *100 = 100

Brüt Sat›fl Kâr› (( 120.000-160.000) / 120.000) *100 = -25

Tablo 3.2Karfl›laflt›rmal› gelirtablosununhaz›rlanmas›

E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ (TREND) ANAL‹Z‹ Finansal tablolar›n analizinde kullan›lan tekniklerden bir di¤eri e¤ilim yüzdeleriile analiz tekni¤idir. E¤ilim Yüzdeleri (Trend) analizi ile iflletmenin gösterdi¤i ge-liflmeler y›llar itibar›yla görülür. Bu analize Yatay Yüzde Analizi de denir.

Bu yöntemde, birbirini izleyen dönemlere ait finansal tablolarda yer alan ka-lemlerin temel (baz) al›nan finansal tablo kalemlerine göre gösterdi¤i e¤ilim yüz-de olarak hesaplan›r. Bu flekilde iflletmenin finansal tablolar›nda yer alan her birkalemin temel kabul edilen y›la göre yüzde olarak geliflme trendi bulunur. Te-mel y›l olarak finansal tablo serisinin ilk y›l› kabul edilebilir. Temel y›la göre he-saplanan yüzdeler belli tarih veya dönemler aras›ndaki finansal durumu ve faali-yet sonuçlar›nda meydana gelen de¤iflimleri aç›k olarak gösterir ve karfl›laflt›rma-l› finansal tablolara ait verilerin yatay olarak analizine imkân verir. Finansal ana-list, finansal tablo kalemlerindeki art›fl ve azal›fl e¤ilimlerinin olumlu veya olum-suz oldu¤unu belirlerken aralar›nda anlaml› iliflkiler kurulabilecek kalemleri bir-likte de¤erlendirir.

Ayr›ca analizin anlaml› olabilmesi için temel olarak seçilen y›l›n her bak›mdaniflletme faaliyetlerini yans›tacak normal bir y›l olmas› gerekir.

Hesaplanan e¤ilim yüzdeleri yorumlan›rken fiyatlar genel seviyesindeki de¤i-flimlerin de gözden uzak tutulmamas› gerekir. Asl›nda finansal tablolar analiz edil-meden önce fiyatlar genel seviyesinde meydana gelen de¤ifliklikler dikkate al›na-rak bunlar›n finansal tablo kalemleri üzerindeki etkisinin giderilmesi ve finansaltablo kalemlerinin temel y›l olarak seçilen y›ldaki paran›n sat›n alma gücüyle ifa-de edilmesinde yarar vard›r.

E¤ilim yüzdeleri hesaplanacak dönemin analizinden beklenen yarar›n sa¤lana-bilmesi için mümkün oldu¤u kadar uzun bir süreyi kapsamas› gerekir. Sadece bir-kaç y›ldaki e¤ilime bakarak sa¤l›kl› karar vermek mümkün de¤ildir.

E¤ilim yüzdeleri hesaplanmas›nda seçilecek temel y›l›n her bak›mdan normalve ola¤anüstü faktörlerin etkisinde kalmam›fl bir y›l olmas› gerekir. Aksi hâlde ya-p›lacak analiz ve yorum hatal› olabilir.

Finansal tablo içindeki nispi pay› küçük kalemler için e¤ilim yüzdeleri hesap-lanmayabilir.

E¤ilim yüzdeleri analizinin uygulanmas›nda;• Baz Y›la Göre Trend Hesaplanmas›• Bir Önceki Y›la Göre Trend Hesaplanmas›

olmak üzere iki yaklafl›m söz konusudur.

Finansal Durum Tablosunun E¤ilim Yüzdeleri Yöntemi ileAnaliziE¤ilim yüzdeleri yöntemi ile yap›lacak analizde ilk aflamay›, dönemler itibar›ylae¤ilimlerin hesaplanmas› oluflturur. ‹kinci aflamada ise yap›lan hesaplamalar ra-porlanarak yorumlan›r. Afla¤›da finansal durum tablosu analizi bu çerçevede eleal›nacakt›r.

E¤ilim yüzdelerinde baz y›l ve bir önceki y›l olmak üzere iki yaklafl›m oldu¤uyukar›da belirtilmiflti. Afla¤›da yap›lacak hesaplamalarda her iki yaklafl›m ayr› ayr›ele al›nacakt›r.


E¤ilim yüzdeleri: ‹flletmeninbirbirini izleyen dönemlereait finansal tablolar›ndakie¤ilimin temel y›la görehesaplanmas›d›r.

Baz Y›la Göre Finansal Durum Tablosu E¤ilim YüzdelerininHesaplanmas›E¤ilim yüzdelerinin hesaplanmas›nda Baz Y›l Yöntemi benimsendi¤inde genelekonomi ve iflletme bak›m›ndan normal olarak tamamlanm›fl bir y›la ait finansaltablolar baz olarak al›n›r ve bu y›l›n bütün rakamlar› 100 kabul edilir. Di¤er y›l ka-lemlerindeki e¤ilimler baz y›la göre hesaplan›r. B1; B2 ve B3 birbirini izleyen y›l-lar› temsil etmektedir.


GRUP / HESAP ADI YILLAR

B1 B2 B3

Dönen Varl›klar Toplam› 600.000 720.000 1.080.000

Duran Varl›klar Toplam› 1.400.000 1.260.000 1.680.000

AKT‹F TOPLAMI 2.000.000 1.980.000 2.760.000

K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar 800.000 840.000 1.360.000

Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar 200.000 120.000 100.000

Öz Kaynaklar 1.000.000 1.020.000 1.300.000

PAS‹F TOPLAMI 2.000.000 1.980.000 2.760.000

Tablo 3.3Karfl›laflt›rmal› özetfinansal durumtablosu (B1-B2-B3y›llar› için)

TREND ANAL‹Z‹

Dönen Varl›klar Toplam› 100 120 180

Duran Varl›klar Toplam› 100 90 120

AKT‹F TOPLAMI 100 99 138

K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar 100 105 170

Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar 100 60 50

Özkaynaklar 100 102 130

PAS‹F TOPLAMI 100 99 138

Tablo 3.4E¤ilim YüzdeleriAnalizininhesaplanmas› (Baz y›l› = B1)

Trendin Hesaplanmas›: (Cari Y›l Rakam› / Baz Y›l Rakam›)*100

Dönen Varl›klar

B2 = 720.000 /600.000*100 = 120

B3 = 1.080.000 / 600.000*100 = 180

Duran varl›klar

B2 = 1.260.000 / 1.400.000*100 = 90

B3 = 1.680.000 /1.400.000*100 = 120

AKT‹F TOPLAMI

B2 = 1.980.000 / 2.000.000*100 = 99

B3 = 2.760.000 / 2.000.000*100 = 138

K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar

B2 = 840.000 / 800.000*100 = 105

B3 = 1.360.000 / 800.000*100 = 170

Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar

B2 = 120.000 / 200.000*100 = 60

B3 = 100.000 / 200.000*100 = 50

Özkaynaklar

B2 = 1.050.000 / 1.000.000*100 = 102

B3 = 1.300.000 / 1.000.000*100 = 130

PAS‹F TOPLAMI

B2 = 1.980.000 / 2.000.000*100 = 99

B3 = 2.760.000 / 2.000.000*100 = 138

Bir Önceki Y›la Göre Finansal Durum Tablosu E¤ilim YüzdelerininHesaplanmas›Bu hesaplama fleklinde finansal tablo kalemlerindeki e¤ilim daima bir önceki y›lagöre hesaplan›r. Bu yöntemde bir önceki y›l›n bütün rakamlar› 100 kabul edilir. Buyöntem benimsendi¤inde e¤ilim yüzdelerinin hesaplamas›n›n nas›l yap›ld›¤› afla¤›-da finansal durum tablosu ana gruplar› itibar›yla aç›klanacakt›r. B1; B2 ve B3 bir-birini izleyen y›llar› temsil etmektedir.


Trendin Hesaplanmas›: (Cari Y›l Rakam› / Bir Önceki Y›l Rakam›)*100

Dönen Varl›klar

B2 = 720.000 /600.000*100 = 120

B3 = 1.080.000 / 720.000*100 = 150

Duran varl›klar

B2 = 1.260.000 / 1.400.000*100 = 90

B3 = 1.680.000 / 1.260.000*100 = 133

AKT‹F TOPLAMI

B2 = 1.980.000 / 2.000.000*100 = 99

B3 = 2.760.000 / 1.980.000*100 = 139

K›sa Vadeli Yabanc› Kaynak.

B2 = 840.000 / 800.000*100 = 105

B3 = 1.360.000 / 840.000*100 = 162

Uzun Vadeli Yabanc› Kaynak.

B2 = 120.000 / 200.000*100 = 60

B3 = 100.000 / 120.000*100 = 83

Özkaynaklar

B2 = 1.050.000 / 1.000.000*100 = 102

B3 = 1.300.000 / 1.050.000*100 = 127

PAS‹F TOPLAMI

B2 = 1.980.000 / 2.000.000*100 = 99

B3 = 2.760.000 / 1.980.000*100 = 139


B1 B2 B3

Dönen Varl›klar Toplam› 600.000 720.000 1.080.000

Duran Varl›klar Toplam› 1.400.000 1.260.000 1.680.000

AKT‹F TOPLAMI 2.000.000 1.980.000 2.760.000

K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar 800.000 840.000 1.360.000

Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar 200.000 120.000 100.000

Özkaynaklar 1.000.000 1.020.000 1.300.000

PAS‹F TOPLAMI 2.000.000 1.980.000 2.760.000

Tablo 3.5Karfl›laflt›rmal› özetfinansal durumtablosu (B1-B2-B3y›llar› için)

TREND ANAL‹Z‹

Dönen Varl›klar Toplam› 100 120 150

Duran Varl›klar Toplam› 100 90 133

AKT‹F TOPLAMI 100 99 139

K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar 100 105 162

Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklar 100 60 83

Özkaynaklar 100 102 127

PAS‹F TOPLAMI 100 99 139

Tablo 3.6E¤ilim yüzdelerianalizininhaz›rlanmas› (Bazy›l= Bir önceki Y›l)

Gelir Tablosunun E¤ilim Yüzdeleri Yöntemi ile AnaliziE¤ilim yüzdeleri yöntemi ile yap›lacak analizde ilk aflamay›, dönemler itibar›ylae¤ilimlerin (trendlerin) hesaplanmas› oluflturur. ‹kinci aflamada ise yap›lan hesap-lamalar raporlanarak yorumlan›r.

Baz Y›la Göre Gelir Tablosu E¤ilim Yüzdelerinin Hesaplanmas›Trend hesaplanmas›nda Baz Y›l Yöntemi benimsendi¤inde genel ekonomi ve ifl-letme bak›m›ndan normal olarak tamamlanm›fl bir y›la ait finansal tablolar baz ola-rak al›n›r ve bu y›l›n bütün rakamlar› 100 kabul edilir. Di¤er y›l kalemlerindeki de-¤iflimler baz y›la göre hesaplan›r.

Bir Önceki Y›la Göre Gelir Tablosu E¤ilim YüzdelerininHesaplanmas›Gelir tablosu rakamlar›n›n gösterdi¤i e¤ilimin bu yöntemle belirlenmesinde, ince-lemesi yap›lan y›l›n bir önceki y›la göre e¤ilimi hesaplan›r.

Trendi hesaplanan y›l›n bir önceki y›la göre e¤ilimi afla¤›da tabloda aç›klana-cakt›r. B1; B2 ve B3 birbirini izleyen y›llar› temsil etmektedir.



B1 B2 B3

NET SATIfiLAR 400.000 600.000 1.000.000

SATIfiLARIN MAL‹YET‹ 240.000 480.000 720.000

BRÜT SATIfi KÂRI 160.000 120.000 280.000

TREND

NET SATIfiLAR 100 150 250

SATIfiLARIN MAL‹YET‹ 100 200 300

BRÜT SATIfi KÂRI 100 75 175

Tablo 3.7Gelir tablosu e¤ilimyüzdelerininhesaplamas› (Baz y›l= B1)

Trendin Hesaplanmas›: (Cari Y›l Rakam› / Baz Y›l Rakam›)*100

Net Sat›fllar

B2 (600.000 / 400.000)*100 = 150

B3 (1.000.000 / 400.000)*100 = 250

Sat›fllar›n Maliyeti

B2 (480.000/ 240.000)*100 = 200

B3 (720.000/ 240.000)*100 = 300

Brüt Sat›fl Kâr›

B2 (120.000/ 160.000)*100 = 75

B3 (280.000/ 120.000)*100 = 175


B1 B2 B3

NET SATIfiLAR 400.000 600.000 1.000.000

SATIfiLARIN MAL‹YET‹ 240.000 480.000 720.000

BRÜT SATIfi KÂRI 160.000 120.000 280.000

TREND

NET SATIfiLAR 100 150 167

SATIfiLARIN MAL‹YET‹ 100 200 150

BRÜT SATIfi KÂRI 100 75 233

Tablo 3.8Gelir tablosu e¤ilimyüzdelerininhesaplamas›(Baz y›l= Bir öncekiy›l)

Enflasyonun finansal tablolar üzerindeki etkisini en aç›k biçimde yans›tan fi-nansal analiz tekni¤i trend analizidir. Enflasyonun iflletme finansal tablolar› üzerin-deki bozucu etkisi bilinmektedir. Bu nedenle de cari rakamlarla yap›lan trend ana-lizi büyük ölçüde yan›lt›c› olabilir.

Söz konusu yan›lg›y› ortadan kald›rmak amac› ile finansal tablolar›n bu bozu-cu etkiden kurtar›lmas› gerekir Bu durumda, yukar›da aç›klanan baz y›l ve bir ön-ceki y›l yöntemlerinde cari rakamlar kullan›labilece¤i gibi enflasyona veya yaban-c› para cinsine göre düzeltilmifl rakamlar da kullan›labilir.

E¤ilim yüzdeleri analizini aç›klayarak nas›l uyguland›¤›n› tart›fl›n›z.

D‹KEY YÜZDE ANAL‹Z‹ Finansal tablolar›n analizinde kullan›lan tekniklerden biri de dikey yüzde analizi-dir. Dikey yüzde analizi ile finansal tablolarda bulunan bir kalemin toplam veyagrup içindeki oransal büyüklü¤ü irdelenir.

Bu yöntemle her bir finansal tablo kaleminin bulundu¤u grup toplam› içindekioransal (yüzde) pay› ile finansal tablo toplam› içindeki oransal pay› hesaplan›r. Ör-ne¤in, finansal durum tablosu bu yöntemle analiz edilirken bir varl›k kaleminintoplam aktifler içindeki pay› ve bulundu¤u grup içindeki pay› yüzde olarak hesap-lan›r. Gelir tablosunda ise her bir gelir tablosu kaleminin net sat›fllar içindeki pay›ve her kalemin ait oldu¤u grup içindeki pay› hesaplan›r.

Dikey yüzdeler yöntemine göre düzenlenmifl finansal tablolar, farkl› büyüklük-teki iflletmeler aras› karfl›laflt›rma için ortak bir baz olufltururlar. Bu yöntemle, ifllet-menin finansal tablolar› rakip iflletmelerin finansal tablolar› ile karfl›laflt›r›labilir.

Dikey yüzde yöntemi ile tek bir döneme ait finansal tablolar analiz edilebile-ce¤i gibi birden fazla dönemin finansal tablolar› da analiz edilebilir. Bu nedenle di-key yüzdeler hem statik hem de dinamik bir analiz yapma olana¤› verir.

Dikey yüzdeler yöntemi iflletmeler aras› karfl›laflt›rmalar veya iflletmenin sektöriçindeki yerini belirleme aç›s›ndan veya iflletmenin finansal yap›s›nda meydana ge-len de¤ifliklikleri izleme aç›s›ndan yararl› bir araç niteli¤indedir.

Enflasyonun dikey yüzde analizi üzerindeki etkisi finansal tablolar›n enflasyonkarfl›s›nda bozulan kompozisyonuna paralellik gösterir. Analizde bu bozulma gözönünde tutulmal›d›r. Çünkü finansal tablolarda bulunan her bir unsur enflasyon-dan ayn› oranda etkilenmez. Bu nedenle, analiz yap›l›rken bu unsurlar›n etkilen-me oranlar› dikkate al›nmal›d›r.


Trendin Hesaplanmas›: (Cari Y›l Rakam› / Bir Önceki Y›l Rakam›)*100

Net Sat›fllar

B2 600.000 / 400.000*100 = 150

B3 1.000.000 / 600.000*100 = 167

Sat›fllar›n Maliyeti

B2 480.000 / 240.000*100 = 200

B3 720.000 / 480.000*100 = 150

Brüt Sat›fl Kâr›

B2 120.000 / 160.000*100 = 75

B3 280.000 / 120.000*100 = 233

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

Dikey yüzde yöntemi:Finansal tablolardakikalemlerin toplam içindekiyüzdelik paylar›n›nhesaplanarakyorumlanmas›d›r.

Finansal tablolar›n dikey yüzde yöntemi ile düzenlenmesinde finansal tablotoplam› (gelir tablosunda net sat›fllar toplam›) yüz kabul edilir ve her bir finansaltablo kaleminin toplam içindeki yüzde pay› hesaplanmak suretiyle finansal tabloyüzdelerle ifade edilir. Bu düzenleme finansal tablolar›n analizinde mutlak rakam-lar›n do¤urdu¤u sak›ncalar› ortadan kald›r›r ve mutlak rakamlar müflterek bir esa-sa indirgendi¤i için de iflletmeler aras› karfl›laflt›rmalar, sektör ortalamas› ile yap›la-cak karfl›laflt›rmalara imkan verir. Bütün finansal tablolar›n dikey yüzde yöntemiy-le analizi mümkündür. Ancak bu çal›flmada yöntemin uygulamas› yayg›n bir kul-lan›m alan› buldu¤u temel finansal tablolar üzerinde yap›lacakt›r.

Finansal Durum Tablosunun Dikey Yüzde Yöntemi ileAnaliziDikey yüzde yöntemi ile yap›lacak analizde ilk aflama, analizi yap›lacak dönemeait finansal durum tablosunun dikey yüzdelerinin hesaplanmas›d›r. ‹kinci aflamadaise yap›lan hesaplamalar raporlanarak yorumlan›r.

Finansal durum tablosu dikey yüzdeler yöntemi ile analiz edilirken finansal du-rum tablosu toplam› yüz kabul edilerek her bir finansal durum tablosu kaleminintoplam içindeki yüzdesi hesaplan›r. Bu flekilde finansal durum tablosu rakamlar› or-tak bir esasa indirgenmifl olur. Ayr›ca finansal durum tablosunda her bir hesap gru-bunun toplam› yüz kabul edilmek suretiyle grupta yer alan kalemlerin grup topla-m› içindeki yüzde pay›n›n hesaplanmas› yoluna gidilerek daha detayl› bir analiziçin veri oluflturulabilir. Örne¤in, her bir dönen varl›k kaleminin dönen varl›k top-lam› içindeki yüzde pay›, duran varl›k kalemlerinin her birinin duran varl›k toplam›içindeki yüzde pay›, k›sa ve uzun vadeli yabanc› kaynaklar ve özkaynak gruplar›içinde yer alan her bir kalemin kendi grubu içindeki yüzde pay› hesaplan›r.

Finansal durum tablosu dikey yüzdeleri afla¤›daki hesaplamalar› kapsar:


Yüzdesi HesaplanacakAna Gruplar›n Aktif/Pasif Toplam› içindeki pay›: Ana Grup Tutar›

Aktif (Pasif) Toplam›

Yüzdesi HesaplanacakAlt Gruplar›n Aktif/Pasif Toplam› içindeki pay›: Alt Grup Tutar›


Yüzdesi HesaplanacakKalemlerin Aktif/Pasif Toplam› içindeki pay›: Kalem Tutar›


Yüzdesi HesaplanacakAlt Gruplar›n Ana Grup içindeki pay›: Alt Grup Tutar›

Ana Grup Toplam›

Yüzdesi HesaplanacakKalemlerin Ana Grup içindeki pay›: Kalem Tutar›

Ana Grup Toplam›

Yüzdesi HesaplanacakKalemlerin Alt Grup içindeki pay›: Kalem Tutar›

Alt Grup Toplam›

× 100

× 100

× 100

× 100

× 100

× 100

Afla¤›daki tabloda dikey yüzdelerin hesaplanmas› sade bir finansal durum tab-losundan yararlanarak aç›klanacakt›r. B1; her hangi bir y›l› temsil etmektedir.


GRUP / HESAP ADI B1Aktif ‹çindeki

Pay› %

Ana Grup

‹çindeki pay› %

Haz›r de¤erler 20.000 2 5

Menkul k›ymetler 40.000 4 10

Ticari alacaklar 140.000 14 35

Stoklar 200.000 20 50

Dönen Varl›klar Toplam› 400.000 40 100

Finansal duran varl›klar 120.000 12 20

Maddi duran varl›klar (net) 480.000 48 80

Duran Varl›klar Toplam› 600.000 60 100

AKT‹F TOPLAMI 1.000.000 100

Finansal Borçlar 160.000 16 33

Ticari Borçlar 320.000 32 67

K. Vadeli Yabanc› Kaynaklar Top. 480.000 48 100

Sermaye 300.000 30 58

Kâr Yedekleri 100.000 10 19

Dönem Net Kâr› 120.000 12 23

Özkaynaklar Toplam› 520.000 52 100

PAS‹F TOPLAMI 1.000.000 100

Dikey Yüzdelerin Hesaplanmas›:

Aktif / Pasif ‹çindeki Pay› = Yüzdesi Hesaplanacak Kalem Tutar› × 100


Haz›r de¤erler = 20.000 / 1.000.000*100 = 2

Menkul k›ymetler = 40.000 / 1.000.000*100 = 4

Ticari alacaklar = 140.000 / 1.000.000*100 = 14

Stoklar = 200.000 / 1.000.000*100 = 20

Dönen Varl›klar Toplam› = 400.000 / 1.000.000*100 = 40

Finansal duran varl›klar = 120.000 / 1.000.000*100 = 12

Maddi duran varl›klar (net) = 480.000 / 1.000.000*100 = 48

Duran varl›klar Toplam› = 600.000 / 1.000.000*100 = 60

AKT‹F TOPLAMI = 1.000.000 / 1.000.000*100 = 100

Finansal Borçlar = 160.000 / 1.000.000*100 = 16

Ticari Borçlar = 320.000 / 1.000.000*100 = 32

K. Vd. Yabanc› Kaynaklar Top. = 480.000 / 1.000.000*100 = 48

Sermaye = 300.000 / 1.000.000*100 = 30

Kâr Yedekleri = 100.000 / 1.000.000*100 = 10

Dönem Net Kâr› = 120.000 / 1.000.000*100 = 12

Özkaynaklar Toplam› = 520.000 / 1.000.000*100 = 52

PAS‹F TOPLAMI = 1.000.000 / 1.000.000*100 = 100

Tablo 3.9Finansal durumtablosunun dikeyyüzde analizi

Tablo 3.10Aktif /Pasiftoplam›na göre dikeyyüzdelerinhesaplanmas›

Gelir Tablosunun Dikey Yüzde Yöntemi ile AnaliziDikey yüzde yöntemi ile yap›lacak analizde ilk aflamay›, analizi yap›lacak gelir tab-losunun dikey yüzdelerinin hesaplanmas› oluflturur. ‹kinci aflamada ise yap›lan he-saplamalar raporlanarak yorumlan›r.

Gelir tablosu dikey yüzdeler yöntemine göre analiz edilirken net sat›fllar topla-m› yüz kabul edilir ve her bir gelir tablosu kaleminin net sat›fllar içindeki yüzdesihesaplan›r. Daha detayl› bir analiz için, her bir hesap grup toplam› 100 kabul edi-lerek grupta yer alan kalemlerin grup içindeki yüzdesi hesaplan›r.

Dikey yüzde analizi ile ilgili hesaplamalar gelir tablosu yönünden afla¤›da aç›k-land›¤› gibi yap›l›r.


Dikey Yüzdelerin Hesaplanmas›:

Grup ‹çindeki Pay› = Yüzdesi Hesaplanacak Kalem Tutar› × 100

Grup Toplam›

Haz›r de¤erler = 20.000 / 400.000*100 = 5

Menkul k›ymetler = 40.000 / 400.000*100 = 10

Ticari alacaklar = 140.000 / 400.000*100 = 35

Stoklar = 200.000 / 400.000*100 = 50

Dönen Varl›klar Toplam› = 400.000 / 400.000*100 = 100

Finansal duran varl›klar = 120.000 / 600.000*100 = 20

Maddi duran varl›klar (net) = 480.000 / 600.000*100 = 80

Duran Varl›klar Toplam› = 600.000 / 600.000*100 = 100

Finansal Borçlar = 160.000 / 480.000*100 = 33

Ticari Borçlar = 320.000 / 480.000*100 = 67

K. Vd. Yabanc› Kayn. Top. = 480.000 / 480.000*100 = 100

Sermaye = 300.000 / 520.000*100 = 58

Kar Yedekleri = 100.000 / 520.000*100 = 19

Dönem Net Kâr› = 120.000 / 520.000*100 = 23

Özkaynaklar Toplam› = 520.000 / 520.000*100 = 100

Tablo 3.11Finansal durumtablosu anagruplar›na göredikey yüzdelerinhesaplanmas›.

GRUP / HESAP KALEM‹ ADI B1 Sat›fllar ‹çindeki pay›Grup ‹çindeki

pay›

Brüt Sat›fllar 2.060.000 103

Sat›fl ‹ndirimleri (-) 60.000 3

Net Sat›fllar 2.000.000 100

Sat›fllar›n Maliyeti (-) 1.400.000 70 100

Sat›lan Mamul Maliyeti 280.000 14 20

Sat›lan Ticari Mal Maliyeti 1.120.000 56 80

Brüt Sat›fl Kâr› 600.000 30

Faaliyet Giderleri (-) 320.000 16 100

Paz., Sat›fl ve Da¤›t›m Giderleri 80.000 4 25

Genel Yönetim Giderleri 240.000 12 75

Faaliyet Kâr› 280.000 14

Tablo 3.12Gelir Tablosu dikeyyüzdelerininhesaplanmas›

ORAN ANAL‹Z‹ Oran (rasyo) analizi ile finansal tablolarda yer alan kalemlerin nispi iliflkileri in-celenerek iflletmenin finansal durumu konusunda bilgi edinilir.

Finansal tablolardan çok say›da oran hesaplamak mümkündür. Ancak oran he-saplamaktan amaç, yorumlanabilir bilgi üretmek olmal›d›r. Bu nedenle anlaml› ilifl-ki içinde bulunan kalemler seçilerek birbiriyle oranlan›r. Daha sonra bulunan so-nuçlar, geçmifl y›l sonuçlar›yla, benzer iflletme oranlar›yla veya var ise genel stan-dartlarla karfl›laflt›r›larak iflletmenin finansal durumu yorumlan›r.

Finansal tablolar›n analizinde kullan›lan en yayg›n tekniklerden biri oran anali-zidir. Oran, finansal tablolarda yer alan iki kalem aras›ndaki iliflkinin matematikselifadesi olarak tan›mlanabilir. Hesaplanan oranlar yüzde veya kat› fleklinde ifadeedilir. Tek bafl›na bir oran herhangi bir anlam ifade etmez. Oran herhangi bir stan-dartla mukayese edildi¤inde anlam kazan›r. Bu flekilde karfl›laflt›r›lan oran›n yeter-li olup olmad›¤› konusunda bir karara var›labilir. Oranlar, di¤er istatistiki veriler gi-bi daha derin incelemeler gerektiren olay ve iliflkiler üzerine finansal analistin dik-katini çeker.


Dikey YüzdelerinHesaplanmas›:

Net Sa ar çindeki Payı =

Yüzdesi Hesaplanac

tı lş İ

aak

Kalem Tutarı

Net Satı lar 100

ş×

Brüt Sat›fllar = 2.060.000 / 2.000.000*100 = 103

Sat›fl ‹ndirimleri (-) = 60.000 / 2.000.000*100 = 3

Net Sat›fllar = 2.000.000 / 2.000.000*100 = 100

Sat›fllar›n Maliyeti (-) = 1.400.000 / 2.000.000*100 = 70

Sat›lan Mamul Maliyeti = 280.000 / 2.000.000*100 = 14

Sat›lan Ticari Mal Maliyeti = 1.120.000 / 2.000.000*100 = 56

Brüt Sat›fl Kâr› = 800.000 / 2.000.000*100 = 40

Faaliyet Giderleri (-) = 320.000 / 2.000.000*100 = 16

Paz., Sat›fl ve Da¤. Giderleri = 80.000 / 2.000.000*100 = 4

Genel Yönetim Giderleri = 240.000 / 2.000.000*100 = 12

Faaliyet Kâr› = 280.000 / 2.000.000*100 = 14

Grup çindeki Payı =

Yüzdesi Hesaplanacak

Kalem İ

TTutarı

Grup Toplamı 100×

Sat›fllar›n Maliyeti (-) = 1.400.000 / 1.400.000*100 = 100

Sat›lan Mamul Maliyeti = 280.000 / 1.400.000*100 = 25

Sat›lan Ticari Mal Maliyeti = 1.1200.000 / 1.400.000*100 = 75

Faaliyet Giderleri (-) = 3200.000 / 320.000*100 = 100

Paz., Sat›fl ve Da¤. Giderleri = 80.000 / 320.000*100 = 25

Genel Yönetim Giderleri = 240.000 / 320.000*100 = 75

Oran analizi: Finansal tablokalemleri aras›ndaki anlaml›iliflkilerden yararlan›larakhesaplanan oranlaradayanan bir analiztekni¤idir.

Oran analizinden gere¤i gibi yararlan›labilmesi için hesaplanan oranlar›n iyi birflekilde yorumlanmas›, yorumda baz› ölçülerden yararlan›lmas› gerekir. Yorumdadikkate al›nmas› gerekli ölçü veya standartlar afla¤›da s›ralanm›flt›r.

• Analistin kendi flahsi tecrübe ve gözlemleriyle oluflturdu¤u yarg› yetene¤i,• ‹flletmenin geçmifl faaliyet dönemleriyle ilgili olarak hesaplanm›fl oranlar,• Rakip ve baflar›l› iflletmelerin oranlar›,• Bütçelenmifl bilgilere dayan›larak hesaplanan oranlar,• ‹flletmenin faaliyette bulundu¤u sektöre ait oran veya standartlar,• Genel standartlar.Her sektörün kendisine özgü özellikleri vard›r. Bu özellikler finansal durum ve

faaliyet sonuçlar› aras›ndaki iliflkileri belirler. Bu nedenle belli bir sektördeki ifllet-menin baflar›s›n› ölçmede bu sektöre ait standart oranlarla karfl›laflt›rma en anlam-l› sonucu verecektir.

Oran analizleri yoluyla iflletmenin iktisadi ve finansal yap›s›, kârl›l›¤›, verimlili-¤i, iktisadi varl›klar›n etkin kullan›m›, likiditesi vb. konularda önemli ve anlaml›bilgiler elde edilir. Elde edilen bu bilgiler iflletmenin amaçlar› da dikkate al›nmaksuretiyle iyi bir flekilde yorumland›¤› takdirde bir de¤er ifade eder.

Oran Analizinde Dikkate Al›nmas› Gerekli UnsurlarFinansal tablolar analizinde baflar›, sadece analiz tekniklerinin uygulanmas›na ba¤-l› de¤ildir. Baflar›, tekniklerin uygulanmas› sonucu ortaya ç›kan verilerin uygun veanlaml› bir flekilde de¤erlendirilmesini de gerektirir. Bu da büyük ölçüde bilgi, tec-rübe ve finansal analistin yetene¤ine ba¤l›d›r. Finansal tablolar›n analizinde yayg›nolarak kullan›lan oran analizinde baflar›l› olabilmek için afla¤›daki faktörlerin dik-kate al›nmas› gerekir.

• Oran analizinde anlams›z oran kullanmaktan kaç›n›lmal›d›r.• Oranlar do¤ru ve amaçlara uygun biçimde yorumlanmal›d›r.• Oranlar üzerindeki mevsimlik ve konjonktür hareketlerinin etkileri yorum-

da dikkate al›nmal›d›r.• Oranlardaki de¤iflikliklerin nedenleri ve iflletme aç›s›ndan tafl›d›¤› önem

do¤ru belirlenmelidir.• Oran sonuçlar›, oranda yer alan de¤erlerin tutarlar› da dikkate al›narak yo-

rumlanmal›d›r.• Oranlar de¤erlendirilirken iflletmenin kendi geçmifl y›llar bilgileri yan›nda

sektörün genel gidifli de dikkate al›nmal›d›r.• Oran analizi ile iflletmenin geçmifl performans› de¤erlendirilirken gelecekle

ilgili ipuçlar› yakalamak bir hedef olmal›d›r.

Oranlar›n S›n›fland›r›lmas›Oranlar de¤iflik flekillerde s›n›fland›r›labilir. Bu s›n›fland›rma flekillerinden birisinioranlar›n hesaplanmas›nda esas al›nan finansal tabloya göre yap›lan oluflturur. Bu-na göre oranlar› afla¤›daki gibi s›n›fland›r›lmaktad›r:

1. Finansal durum tablosu oranlar›2. Gelir tablosu oranlar›3. Karma oranlarC.F. Westwick ise oranlar› afla¤›daki gibi s›n›fland›rm›flt›r.1. Üst yönetici için hesaplanan oranlar2. Genel de¤erleme için hesaplanan oranlar3. Pazarlama yönetimi için hesaplanan oranlar


4. Finansal yönetim için hesaplanan oranlar5. Sat›n alma departman› için hesaplanan oranlar6. Üretim departman› için hesaplanan oranlar7. Personel departman› (veya de¤erlemesi) için hesaplanan oranlar8. Di¤er kurulufllar (üretim d›fl›) için hesaplanan oranlarOranlar, iflletme faaliyet sonuçlar› ile finansal durumunu de¤erlemedeki kulla-

n›l›fl amaçlar› dikkate al›nmak suretiyle de s›n›fland›r›l›r. Bu durumda oranlar;1. Likidite Oranlar›2. Finansal yap› Oranlar›3. Varl›k Kullan›m Oranlar›4. Kârl›l›k Oranlar›5. Borsa Performans Oranlar›

olmak üzere 5 ana bafll›kta toplanabilir.

Oran analizi ne demektir? Oranlar› nas›l s›n›fland›rabiliriz?

Bu ünitede oranlar bu son s›n›flama dikkate al›narak incelenecektir. Daha ön-ce de belirtildi¤i gibi, oran analizinde çok say›da oran hesaplamak mümkündür.Ancak analizde, gerekenden az veya çok say›da oran hesaplanmas› analizin bafla-r›s›n› düflürür. Bu nedenle bu ünitede önce her grup alt›nda yayg›n olarak kullan›-lan oranlar incelenmifl; sonra daha ayr›nt›l› analizlerde kullan›labilecek oranlar di-¤er oranlar olarak sunulmufltur.

Likidite Oranlar›Likidite oranlar› iflletmelerin k›sa vadeli borç ödeme gücünü ölçmede kullan›l›r.Ayr›ca likidite oranlar› iflletmelerin net çal›flma (iflletme) sermayelerinin yeterliolup olmad›¤›n› tespit için de bir ölçü olarak kullan›l›r. Likidite oranlar› bilanço ka-lemleri aras›ndaki miktar iliflkilerini dikkate alarak hesaplan›rlar. Bu nedenle oran-lara bakarak likidite durumu konusunda bir karara varmadan önce varl›klar›n ka-litesinin de gözden geçirilmesi gerekir. Kalite, ilgili iktisadi varl›¤›n sat›fla ç›kar›ld›-¤›nda gerçek de¤erini bulma ihtimali olarak ifade edilir. Dönen varl›klar›n kalem-ler aras›ndaki da¤›l›m›, minimum ve maksimum stok miktarlar› ile stoklar›n ve ala-caklar›n kalite durumunun bilinerek likidite durumuyla ilgili de¤erleme yap›lmas›durumunda al›nacak kararlar›n isabet derecesi artacakt›r. Genelde iflletmenin k›savadeli yabanc› kaynaklar›n› ödemekte kullanaca¤› varl›klar dönen varl›klar aras›n-da yer al›r. Bu nedenle iflletmenin k›sa vadeli borç ödeme gücü bulunup bulunma-d›¤›n› tespit için dönen varl›klarla k›sa vadeli yabanc› kaynaklar aras›ndaki oransaliliflkilerin incelenmesi gerekir. Dönen varl›klarla k›sa vadeli yabanc› kaynaklar ara-s›ndaki iliflkileri gösteren üç temel oran vard›r. Bunlar cari oran, likidite oran› (asittest oran›) ve nakit oran›d›r.

Cari Oran

Cari oran, iflletmenin k›sa vadeli borçlar›n› ödeme gücünü gösterir. Her sektördefarkl› olmakla birlikte, bu oran›n 2 olmas› genellikle yeterli kabul edilir. Oran, ifllet-menin her bir liral›k borcuna karfl›l›k ne kadar dönen varl›¤a sahip oldu¤unu gös-

Cari Oran = Dönen Varlıklar

Kısa Vadeli Yabancı KKaynaklar


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

terir. Cari oran›n yüksek olmas› iflletmenin borç ödeme gücünün de yüksek oldu-¤unun göstergesi olarak kabul edilir. Ancak oran›n çok yüksek olmas› kredi veren-lerin lehine olurken, iflletme lehine kabul edilemez. Oran›n yüksek olmas› iflletme-de at›l fon bulundu¤una, kaynaklar›n etkin kullan›lmad›¤›na iflaret eder. Cari oranher bir liral›k k›sa vadeli borca karfl›l›k iki liral›k dönen varl›k bulundurulmas›n›önerirse de sermaye piyasas›n›n yeterince geliflmedi¤i geliflmekte olan ülkelerdeoran›n 1,5 olmas›n›n borç ödeme gücü aç›s›ndan yeterli olaca¤› ileri sürülebilir.

Likidite Oran›Likidite (Asit-Test) oran› kaba bir oran olan cari oran› tamamlayan ve cari oran› da-ha anlaml› hâle getiren bir orand›r.

Likidite oran› iflletmenin k›sa vadeli borçlar›n› ödeme gücünü gösterir. Stoklar›dönen varl›klardan ay›rd›¤› için daha keskin bir orand›r. Ödeme gücünün belirlen-mesinde stoklar›n paraya çevrilmeme riskini ortadan kald›rmaktad›r.

Stoklar›n paraya çevrilmesinde bir belirsizlik vard›r. Bu oran iflletmenin sat›flla-r› durdu¤u anda kalan dönen varl›k kalemleri ile k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n›karfl›lay›p, karfl›lamayaca¤›n› gösterir. Cari orana göre daha hassas bir orand›r.Oran›n 1 olmas› iflletmenin k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n›n tamam›n› nakit ve k›-sa sürede nakde dönüfltürülmesi mümkün olan iktisadi k›ymetlerle ödeyebilece¤i-ni gösterir.

Nakit Oran›Nakit oran› para ve para benzeri dönen varl›k kalemlerinin k›sa vadeli yabanc›kaynaklara bölünmesi suretiyle hesaplan›r. Bu oran iflletmenin elindeki mevcut ha-z›r de¤erlerle k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n ne ölçüde karfl›land›¤›n› gösterir. Di-¤er likidite oranlar›na göre daha hassas bir orand›r. Bu oran iflletmenin sat›fllar›n›ndurmas› ve alacaklar›n›n da tahsil edilememesi durumunda iflletmenin k›sa vadeliborçlar›n›n ne kadarl›k k›sm›n› karfl›layabildi¤ini gösterir ve afla¤›daki formül yar-d›m›yla hesaplan›r.

Stoklar yan›nda alacaklar› da dönen varl›klardan ay›rd›¤› için likidite oran›ndanda keskin bir oran olan nakit oran›n sektörden sektöre farkl› olmakla birlikte, 0,20olmas› genellikle yeterli kabul edilir.

Likidite Analizi ile ‹lgili Di¤er OranlarLikidite oranlar› de¤erlendirilirken yararlan›lmas› gereken alacak devir h›z›, stokdevir h›z› vb. faaliyet oranlar› da bu bölümde incelenecektir.

Burada faaliyet oranlar› d›fl›nda kalan ve likiditeyi ölçmede likidite oranlar›n›tamamlay›c› nitelik tafl›yan, stoklar›n dönen varl›klara oran›, iflletme sermayesininfaaliyetlerden sa¤lanan fona oran›, faaliyet sonucu sa¤lanan fonlar›n k›sa vadeliyabanc› kaynaklara oran› vb. oranlara yer verilecektir.

a) Stoklar›n Dönen Varl›klara Oran›: ‹flletme sermayesinin ne kadarl›k k›s-m›n›n stoklara ba¤land›¤›n› gösteren bu oran, stoklar›n dönen varl›klara bölün-

Nakit Oran = Hazır De erler + Menkul Kıymetler

Kğ

ıısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Likidite Oranı = Dönen Varlıklar - Stoklar

Kısa VVadeli Yabancı Kaynaklar


mesi suretiyle hesaplan›r. Oran›n düflük olmas› beklenir ancak stok devir h›z› vealacak devir h›z› yüksek olan iflletmelerde oran›n yüksek olmas› bir sak›nca teflkiletmez.

b) Net Çal›flma Sermayesinin Faaliyetlerden Sa¤lanan Fonlar Oran›: Buoran net çal›flma sermayesinin faaliyetlerden sa¤lanan fonlarla karfl›lanma oran›n›gösterir.

c) Faaliyet Sonucu Yarat›lan Fonlar›n K›sa Vadeli Yabanc› KaynaklaraOran›: Bu oran da faaliyet sonucu yarat›lan finansal kaynaklar›n k›sa vadeli ya-banc› kaynaklar›n ne kadarl›k k›sm›n› karfl›lad›¤›n› gösterir. Oran genel olarak ifl-letmenin durumu hakk›nda kabaca bir bilgi sa¤layabilir.

Finansal Yap› Oranlar›Bu grupta iflletmenin finansal yap›s›n›n ve uzun vadeli borç ödeme gücünün gös-tergesi olan oranlar yer al›r. Kald›raç oranlar› olarak da adland›r›lan bu oranlar var-l›klar›n ne kadarl›k k›sm›n›n k›sa ve uzun vadeli yabanc› kaynaklarla ne kadarl›kk›sm›n›n ise özkaynak ile finanse edildi¤ini, özkaynaklarla yabanc› kaynaklar ara-s›nda uygun bir denge bulunup bulunmad›¤›n› tespitte kullan›l›rlar. Finansal ya-p›yla ilgili oranlar iflletmenin faaliyetlerini zararla kapatmas›, varl›klar›n›n de¤erinindüflmesi ve bekledi¤i nakit hareketlerinin gerçekleflmemesi durumunda iflletmeninyabanc› kaynaklar›n› zaman›nda ödeyip ödeyemeyece¤i konusunda önemli bilgi-ler sa¤lar. Özkaynaklar›n toplam kaynaklar içindeki oran›n›n yüksek olmas›, krediverenler aç›s›ndan riski azalt›r. Özkaynak ve yabanc› kaynak dengesini iflletmeninözelliklerini ve faaliyet alan›n› da dikkate almak suretiyle optimal düzeyde kurmakfinans yöneticilerinin temel görevidir.

Yabanc› Kaynak Oran›Bu oran, iflletmenin varl›klar›n›n ne kadarl›k k›sm›n›n yabanc› kaynaklarla finanseedildi¤ini gösterir. Kald›raç oran› olarak da bilinen bu oran, tüm borç toplam›n›npasif (veya aktif) toplam›na bölünmesi suretiyle hesaplan›r.

Bu oran›n %50 civar›nda olmas› normal karfl›lanabilir. Ancak yaflanan enflasyo-nun bilançolar›n pasif yap›s› üzerindeki bozucu etkisi sonucu, ülkemizde bu ora-n›n %70’lere kadar ç›kt›¤› görülmektedir. Bunda ülkemizdeki sermaye k›tl›¤› veborçlanman›n avantajl› olmas›n›n rolü büyüktür. Ancak borçlanma maliyetinin ol-dukça yüksek seyretmesi, bu durumu giderek ortadan kald›rmaktad›r. Oran›n yük-sek olmas› iflletmenin riskli bir flekilde finanse edildi¤ini gösterir. Kredi kurumlar›bu oran›n küçük olmas›n› isterler. Oran›n yüksek olmas› kredinin riskini artt›r›r.Buna karfl›l›k kredi kullanan iflletmeyi de güç durumda b›rakabilir. Geliflmifl ülke-lerde bu oran›n %50’nin üzerine ç›kmamas› gerekir. Fakat ülkemiz gibi geliflmek-te olan ülkelerde bu oran genellikle %60’›n üzerindedir. Bu sonuç enflasyonun fi-nansal tablolar› etkilemesinden de kaynaklanmaktad›r.

Özkaynak Oran›Bu oran, iflletme varl›klar›ndan yüzde kaç›n›n ortaklar veya iflletme sahibince fi-nanse edildi¤ini gösterir. Orta ve uzun vadeli kredi analizlerinde iflletmenin kredide¤erini tespit amac›yla yayg›n olarak kullan›l›r. Oran, afla¤›daki formül yard›m›y-la hesaplan›r.

Yabancı Kaynak Oranı = Toplam Yabancı Kaynaklar

PPasif Toplamı


Oran›n yüksek olmas› iflletmenin uzun vadeli yabanc› kaynaklar› ile bunlar›nfaizlerini ödemede güçlükle karfl›laflma ihtimalinin zay›f oldu¤unu gösterir. Bu ora-n›n %50 civar›nda olmas› normal karfl›lanabilir. Ancak yaflanan enflasyonun bilan-çolar›n pasif yap›s› üzerindeki bozucu etkisi sonucu, ülkemizde bu oran›n %30’la-ra kadar düfltü¤ü görülmektedir.

Oran›n %50’nin alt›na düflmesi, iflletmenin yükümlülüklerini karfl›lamada güç-lükle karfl›laflma riskini ortaya ç›kar›r Ancak geliflmekte olan ülkelerde sermaye bi-rikiminin yeterli düzeyde olmamas› nedeniyle oran genelde %50’nin alt›nda kal›r.

Yabanc› Kaynaklar›n Özkaynaklara Oran›Yabanc› kaynaklar›n Özkaynaklara oran› iflletmenin özkaynaklar› ile yabanc› kay-naklar› aras›ndaki iliflkiyi gösterir. Oran yabanc› kaynaklar›n özkaynaklara bölün-mesi suretiyle afla¤›daki flekilde hesaplan›r.

Oran›n 1 olmas› özkaynak borç dengesi aç›s›ndan yeterli görülür. Oran›n 1’denküçük olmas› iflletme faaliyetlerinde kullan›lan iktisadi varl›klar›n büyük k›sm›n›nözkaynak ile finanse edildi¤ini gösterir. Buna karfl›l›k oran›n 1’in üstüne ç›kmas›,üçüncü kiflilerden sa¤lanan kaynaklar›n ortaklardan sa¤lanan kaynaklardan dahafazla oldu¤unu gösterir. Oran küçüldükçe iflletmenin herhangi bir kriz karfl›s›ndagüç durumda kalma riski azal›r.

K›sa Vadeli Yabanc› Kaynak Oran›K›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n aktif veya pasif toplam›na oran› iktisadi varl›klar›nne kadarl›k bölümünün k›sa vadeli yabanc› kaynaklarla finanse edildi¤ini gösterir.Oran afla¤›daki flekilde hesaplan›r.

Pasif içinde k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n a¤›rl›¤›n› gösteren bir orand›r. Biriflletmenin çok fazla k›sa vadeli borcu olmas› geri ödeme riskini artt›r›r. Bu oran›n1/3 seviyesini aflmamas› uygun olur. Bu risk k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n uzunvadeli varl›k finansman›nda kullan›lmas›yla daha da artar.

Enflasyon dönemlerinde bu oran, sermaye ve uzun vadeli yabanc› kaynaklardagöreceli bir statiklik nedeniyle büyüme e¤ilimi gösterebilir.

Oran›n yüksek olmas› aktiflerin büyük bölümünün k›sa vadeli yabanc› kaynak-larla finanse edildi¤ini gösterir. Sanayi iflletmelerinde bu oran›n 1/3’ün üzerine ç›k-mas› iflletme aç›s›ndan bir riskin mevcudiyetini gösterir. Ancak ülkemizde uzun va-deli kredi temin miktarlar›n›n s›n›rl› olmas› ve sermaye piyasas›n›n geliflmemifl bu-lunmas› nedeniyle oran genellikle 1/3’ün üzerine ç›kmakta ve %50 dolaylar›ndagerçekleflmektedir. ‹flletmelerin herhangi bir ödeme darbo¤az›na girmemeleri aç›-s›ndan kesinlikle duran varl›klar›n› k›sa vadeli yabanc› kaynaklarla finanse etme-meleri gerekir.

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Pasif Toplamı

Yabancı Kaynakların Özkaynaklara Oranı = Toplam Yabancı Kaynaklar

Özkaynaklar

Özkaynaklar Oranı Özkaynaklar

=

Pasif Toplamı


Uzun Vadeli Yabanc› Kaynak Oran›Uzun vadeli yabanc› kaynaklar›n pasif (veya aktif) toplam›na oran› iflletmenin sa-hip oldu¤u varl›klar›n ne kadarl›k k›sm›n›n uzun vadeli yabanc› kaynaklarla finan-se edildi¤ini gösterir. Oran afla¤›daki flekilde hesaplan›r.

Oran›n normal flartlarda 1/6 olmas› gerekmektedir. Ancak oran›n daha yüksek ol-mas› k›sa vadeli yabanc› kaynak oran›n› azaltmak kayd›yla normal kabul edilebilir.

Yabanc› Kaynaklar Vade Yap›s› Oran›K›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n, toplam yabanc› kaynaklar içindeki nispi öneminitespite yönelik olarak hesaplanan bu oran afla¤›daki gibi bulunur.

Bu oran›n genel standart olarak 2/3 dolay›nda olmas› kabul edilebilir.

Finansal Yap› ve Yükümlülükleri Karfl›lama Yeterlili¤i ile ‹lgili Di¤erOranlarBu grupta iflletmenin varl›k-kaynak yap›s›ndaki uyum ve iflletmenin sabit nitelik ta-fl›yan finansal yükümlülüklerini yerine getirip getiremeyece¤ini tespit amac›yla ya-rarlan›labilecek oranlar ele al›nacakt›r.

Ticari Borç Devir H›z›: Ticari borç devir h›z› bir faaliyet dönemindeki al›fllar›nticari borçlara bölünmesi suretiyle hesaplan›r. Ticari borçlar›n y›lda kaç defa ödendi-¤ini gösterir. Bu oran ticari alacaklar›n ortalama tahsil süresi ile karfl›laflt›r›larak de-¤erlendirilmelidir. Al›fl tutarlar› temel finansal tablolarda yer almad›¤›ndan bu oran içanalizde kullan›labilir.

Ticari Borçlar›n Ortalama Ödeme Süresi: Borçlar›n ortalama ödeme süresiborçlar›n devir h›z›n› tamamlay›c› bir orand›r. Bu oran iflletmenin ticari niteliklial›fllar›ndan do¤an borçlar›n› ortalama kaç gün sonra ödedi¤ini gösterir. Bu oranticari alacaklar›n ortalama tahsil süresi ile karfl›laflt›r›larak de¤erlendirilmelidir.

Duran Varl›klar›n Özkaynaklara Oran›: Bu oran, duran varl›klar›n ne ka-darl›k bölümünün özkaynak ile finanse edildi¤ini gösterir. Oran›n 1’civar›nda ol-mas› arzu edilir. Bu, iflletme duran varl›klar›n›n tamam›n›n özkaynak ile finanseedilmesi anlam›na gelir. Oran 1’den büyük olursa duran varl›klar›n bir bölümü ya-banc› kaynaklarla finanse edilmifl demektir. Oran afla¤›daki flekilde hesaplan›r.

Ticari Borçların Ortalama Ödeme Süresi = 365

Ticaari Borçlar Devir Hızı

Ortalama Ticari Borçlar =Dönem Ba ı Ticari Borçlarş Dönem Sonu Ticari Borçlar+

2

Ticari Borç Devir Hızı = Net Alı lar

Ortalama Tiş

ccari Borçlar

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Toplam Yabancı Kaynaklar

Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı Pasif Toplamı


Duran Varl›klar›n Devaml› Sermayeye Oran›: Duran varl›klar›n ne kadarl›kbir k›sm›n›n özkaynak ve uzun vadeli yabanc› kaynaklarla (devaml› sermaye) fi-nanse edildi¤ini gösterir. Oran duran varl›klar›n özkaynak ile uzun vadeli yabanc›kaynaklar toplam›na bölünmesiyle hesaplan›r. Oran›n 1’den küçük olmas› gerekir.Oran›n 1’in üstüne ç›kmas› duran varl›klar›n bir k›sm›n›n k›sa vadeli yabanc› kay-naklarla finanse edildi¤ini gösterir.

Maddi Duran Varl›klar›n Özkaynaklara Oran›: Oran fiziki yap›ya sahip ik-tisadi k›ymetlerin ne ölçüde özkaynak ile finanse edildi¤ini gösterir. Oran›n 1’denküçük olmas› istenir. Bunun anlam› duran varl›klar›n tamam›n›n özkaynak ile fi-nanse edilmesidir. Bu oran afla¤›daki gibi hesaplan›r.

Maddi Duran Varl›klar›n Uzun Vadeli Yabanc› Kaynaklara Oran›: Maddiduran varl›klar›n uzun vadeli yabanc› kaynaklara oran› T1’lik uzun vadeli borcakarfl›l›k iflletmenin elinde ne kadarl›k maddi duran varl›k bulundu¤unu gösterir.Oran›n yüksek olmas› uzun vadeli kredinin vadesinde geri ödenmesinin bir temi-nat› niteli¤ini tafl›r. Oran afla¤›daki gibi hesaplan›r.

Banka Kredilerinin Aktif Toplam›na Oran›: Banka kredilerinin aktif top-lam›na oran› varl›klar›n ne kadarl›k bölümünün banka kredileriyle finanse edil-di¤ini ortaya koyar ve banka kredilerinin aktif toplam›na bölünmesi suretiyle he-saplan›r.

Varl›k Kullan›m Oranlar› Bu grupta yer alan oranlar iflletmenin sahip oldu¤u ve faaliyetlerini gerçeklefltirme-de kulland›¤› iktisadi k›ymetlerin ne ölçüde etkin kullan›ld›¤›n› tespit etmede kul-lan›l›r. Faaliyet oranlar› ad›yla da an›lan bu oranlar sat›fllar ile çeflitli aktif kalemleraras›nda uygun bir denge ve iliflki bulundu¤unu varsayar.

Alacak Devir H›z›Alacak devir h›z› bir faaliyet dönemindeki kredili sat›fllar›n ticari alacaklara bölün-mesi suretiyle hesaplan›r. Ancak analist iflletmenin kredili sat›fl tutar›n› belirleyemi-yorsa, payda net sat›fllar tutar›na yer verilmek suretiyle oran hesaplan›r.

Banka Kredileri Aktif Toplamı

Maddi Duran Varlıklar (Net) Uzun Vadelii Yabancı Kaynaklar

Maddi Duran Varlıklar (Net) Özkaynaklarr

Duran Varlıklar (Net) Uzun Vadeli Yabanncı Kaynaklar + Özkaynaklar

Duran Varlıklar (Net) Özkaynaklar


Alacaklar›n y›lda kaç defa tahsil edildi¤ini gösterir. Alacak devir h›z› artt›kçaalacaklar›n likidite de¤eri artar. Oran›n büyümesi alacak devir h›z›n›n artt›¤›n› (ya-ni vadelerin k›sald›¤›n›), küçülmesi ise devir h›z›n›n düfltü¤ünü (yani vadelerinuzad›¤›n›) gösterir. Alacak devir h›z› hesaplan›rken afla¤›daki hususlar›n göz ard›edilmemesi gerekir.

• Dönem bafl›, dönem sonu ticari alacaklarda büyük farkl›l›klar meydana gel-miflse oran›n paydas›nda ticari alacaklar›n ortalamas›na yer verilmelidir. Ak-si hâlde cari y›l ticari alacaklar› al›nabilir.

• ‹flletme faaliyetleri mevsimlik hareketlerin etkisi alt›nda kal›yorsa bununpaydadaki ticari alacaklar üzerindeki etkisini giderecek flekilde ortalama he-saplanmal›d›r.

• Gerek sat›fllar gerekse ticari alacaklar aras›nda sadece iflletmenin ana ticarifaaliyetinden kaynaklanan ifllemlere yer verilmelidir.

• Ticari alacaklar›n henüz vadesi dolmam›fl, de¤ersiz veya flüpheli hâle gelme-mifl alacaklar› kapsamas› sa¤lanmal›d›r.

Alacaklar›n Ortalama Tahsil SüresiAlacaklar›n ortalama tahsil süresi alacak devir h›z›n› tamamlay›c› bir orand›r. ‹fllet-menin fonlar›n› ortalama ne kadarl›k bir süre için alacaklara ba¤land›¤›n› gösterir.Bu oran› afla¤›daki flekillerde hesaplamak mümkündür.

veya

Bu oran, borçlar›n ortalama ödeme süresi ile karfl›laflt›r›larak de¤erlendirilmeli-dir. Bu oran üzerinde enflasyon pek etkili olmaz. Çünkü oran› oluflturan pay vepayda enflasyondan ayn› yönde ve hemen hemen ayn› oranda etkilenir. Ticari ala-caklar›n ortalama tahsil süresi çok genel olarak sanayi iflletmelerinde 30 gün ola-rak kabul edilmektedir.

Stok Devir H›z›Stok devir h›z› genel anlamda afla¤›daki gibi hesaplan›r.

Stok Devir Hızı = Satı ların MaliyetiOrtalama S

ş

ttoklar

Ortalama GünlükSatıNetSatı lar

ş =ş

360

Alacakların Ortalama Tahsil Süresi = Ticari Alaccaklar

Ortalama Günlük Net Satı larş

Alacakların Ortalama TahsilSüresiAlacak Devir H

=360

ıızı

Ortalama TicariAlacaklar =Dönem Ba ı Ticari Alacaş kklar Dönem Sonu Ticari Alacaklar+

2

Alacak Devir Hızı = Net Satı lar

Ortalama Ticariş

Alacaklar


‹flletme yap›s›na göre iflletmelerde bulunan stok çeflitleri de de¤iflir. Ticari ifllet-melerde genellikle sadece ticari mal stoklar› bulunurken üretim iflletmelerinde ilkmadde ve malzeme, yar› mamul ve mamul stoklar› bulunur.

Stok Devir SüresiStok devir süresi, stok devir h›z›n› tamamlayan bir orand›r. ‹flletme stoklar›n›n or-talama olarak stokta kal›fl süresini gösterir. Bu oran afla¤›daki gibi hesaplan›r.

Aktif Devir H›z›Aktif devir h›z› net sat›fllar›n net aktif toplam›na bölünmesi suretiyle hesaplan›r. Buoran, iflletmenin aktif varl›klar›n›n kaç kat› sat›fl yapt›¤›n› gösterir. Aktif devir h›z›-n›n yüksek olmas› olumludur.

Varl›k Kullan›m› ile ‹lgili Di¤er OranlarDaha ayr›nt›l› bir analiz için varl›k kullan›m› ile ilgili olarak afla¤›daki oranlardanda yararlan›labilir.

Brüt Çal›flma Sermayesi Devir H›z›: Oran net sat›fllar›n ortalama brüt çal›flmasermayesine (dönen varl›k toplam›na) bölünmesi suretiyle hesaplan›r.

Oran›n yüksek olmas› iflletmenin dönen varl›klar›n verimli kullan›ld›¤›n› göste-rir. Ancak, h›z›n art›fl ve azal›fl›yla birlikte kardaki de¤iflimin de izlenmesi gerekir.

Net ‹flletme Sermayesi Devir H›z›: Net iflletme sermayesi dönen varl›klarlak›sa vadeli yabanc› kaynaklar aras›ndaki farkt›r. Net iflletme sermayesi devir h›z›net sat›fllar›n ortalama net iflletme sermayesine bölünmesi suretiyle hesaplan›r.

Net çal›flma sermayesinin kullan›m›n› de¤erlemeye yönelik olarak hesaplananbir orand›r. Oran›n yüksek olmas› hem çal›flma sermayesinin etkin kullan›ld›¤›n›,hem de net çal›flma sermayesinin yetersiz oldu¤unu gösterebilir. Oran›n düflük ol-mas› ise iflletme sermayesinin etkin kullan›lamad›¤› veya afl›r› çal›flma sermayesi-nin mevcudiyetini gösterir. Hangi nedenin geçerli oldu¤u finansal analist taraf›n-dan di¤er göstergeler de dikkate al›narak ortaya konmal›d›r.

Net Sermayesi Devir Hızı = Net Satı lar

Çalı maşş

OOrtalama Net SermayesiÇalı maş

Brüt Çalı Sermayesi Devir HızıNet Satı lar

Ortalşma

ş=

aama Brüt Çalı Sermayesişma

Aktif Devir Hızı = Net Satı lar

Aktif Toplamış

Stok Devir Süresi (gün) = 360

Stok Devir Hızı

Ortalama Stoklar =+Dönem Ba ı Stok Dönem Sonu Stş ook360


Duran Varl›k Devir H›z›: ‹flletmenin duran varl›klar›n›n verimlili¤ini ölçmedekullan›l›r ve net sat›fllar›n duran varl›klara bölünmesi suretiyle hesaplan›r. Duranvarl›klarda afl›r› de¤iflim söz konusu olur ise ortalama al›nmal›d›r.

Duran varl›k devir h›z› duran varl›klara yap›lan yat›r›m›n seviyesini belirlemeyeyard›mc› olur. Oran›n düflme e¤ilimi göstermesi kapasite kullan›m oran›n›n düfltü-¤ünü, duran varl›klar›n verimli kullan›lamad›¤›n› gösterirken, oran›n art›fl e¤ilimiiçine girmesi kapasite kullan›m oran›n›n artt›¤›n› ve iflletmenin duran varl›klar›n›verimli kulland›¤›n› gösterir. Genel olarak sanayi iflletmelerinde oran›n 2 olmas›yeterli görülmektedir.

Maddi Duran Varl›k Devir H›z›: Maddi duran varl›k devir h›z› net sat›fllar›nnet maddi duran varl›klara bölünmesi suretiyle hesaplan›r ve maddi yap›ya sahipiktisadi k›ymetlerin faaliyet döneminde ne ölçüde etkin kullan›ld›¤›n› gösterir.Maddi duran varl›klarda afl›r› de¤iflim söz konusu olur ise ortalama al›nmal›d›r.

Bu oran›n yüksek olmas› maddi duran varl›klar›n etkin kullan›ld›¤›n› gösterir.Ancak h›z›n yüksek olmas› maddi duran varl›klar›n kapasitelerin üzerinde kullan›l-d›¤›n›n da göstergesi olabilir. Oran›n düflme e¤iliminde olmas› ise kapasite kulla-n›m oran›n›n düfltü¤ünü gösterir. Oran konusunda kesin bir standart olmamaklabirlikte sanayi iflletmelerinde 5 olmas›n›n uygun olaca¤› ifade edilmektedir.

Özkaynak Devir H›z›: Özkaynak devir h›z›, net sat›fllar›n ortalama özkaynak-lara bölünmesi suretiyle hesaplan›r.

Bu oran özkaynaklar›n ne ölçüde verimli kullan›ld›¤›n›n tespit edilmesinde kul-lan›l›r. Oran›n çok yüksek olmas› iflletmenin faaliyetlerini büyük ölçüde borçlan-mak suretiyle finanse etti¤ini gösterir. Oran›n düflük olmas› ise iflletmenin özkay-naklar›n› etkin olarak kullanamad›¤›n› ve iflletmenin faaliyet seviyesinin gerekti-¤inden daha fazla öz kayna¤a sahip oldu¤unu gösterir.

Kârl›l›k Oranlar›Kârl›l›k birçok karar ve politikalar sonucu oluflan net sonuçtur. Daha önce incele-nen oranlar iflletmenin faaliyetleri konusunda belirli sonuçlar› elde etmemize im-kan verir. Ancak kârl›l›k oranlar› iflletmenin ne ölçüde etkin yönetildi¤i konusun-da nihai bilgileri sa¤lar.

Kârl›l›kla ilgili oranlar afla¤›daki gibi s›n›fland›r›lmaktad›r:• Özkaynaklar üzerinden kârl›l›k oranlar›,• Sat›fllar üzerinden kârl›l›k oranlar›,• Varl›klar üzerinden kârl›l›k oranlar›,

Özkaynaklar Devir Hızı = Net Satı lar

Ortalama Öş

zzkaynaklar

Maddi Duran Varlık Devir Hızı = Net Satı lar

Madş

ddi Duran Varlıklar (net)

Duran Varlık Devir Hızı = Net Satı lar

Duran Varş

llıklar (net)


Özkaynaklar Üzerinden Kârl›l›k Oranlar›

Dönem Net Kâr›n›n Özkaynaklara Oran›Bu oran; net kâr›n özkaynaklara bölünmesi suretiyle afla¤›daki gibi hesaplan›r.

Bu oran, iflletmeye ortaklarca tahsis edilmifl bulunan de¤erlerin ne ölçüde etkinve verimli olarak kullan›ld›¤›n› tespit etmek amac›yla hesaplan›r. ‹flletmenin özkay-nak kârl›l›¤›n› gösterir. Bu oran›n yüksek olmas› olumludur. Bu oran üzerinde enf-lasyon etkili olabilir. Çünkü oran› oluflturan pay ve payda enflasyondan ayn› oran-da etkilenmez. Dönem net kâr› enflasyondan do¤rudan etkilenirken, özkaynaklariçindeki sermayenin nispi bir statikli¤i nedeniyle özkaynaklar enflasyonu biraz ge-riden takip edebilir. Bu durumda ise oran büyüme e¤ilimi gösterir. Sermaye art›r›-m› y›llar›nda ise oran küçülebilir.

Dönem Kâr›n›n Özkaynaklara Oran›Dönem kâr›n›n özkaynaklara bölünmesi suretiyle hesaplan›r. Bu oran, özkaynaknet kârl›l›k oran›n› tamamlayan bir orand›r. Vergiden önceki kâr›n özkaynaklaraoran› vergi yükünden kaynaklanabilecek hatalar›n önüne geçilmesine imkânsa¤lar.

Sat›fllar Üzerinden Kârl›l›k Oranlar›

Brüt Sat›fl Kâr› Oran›Gelir tablosunun kâr bölümlerinden yararlanmak suretiyle sat›fllar üzerinden çeflit-li kârl›l›k oranlar› hesaplanabilir. Bu grupta yer alan oranlar afla¤›da incelenecek-tir. Bunlar›n ilki sat›fl kâr marj› oran›d›r. Bu oran brüt sat›fl kâr›n›n net sat›fllara bö-lünmesi suretiyle hesaplan›r.

‹flletmenin sat›fl kârl›l›¤›n› gösterir. Bu oran›n yüksek olmas› yan›nda de¤erlerintutarlar› da önemlidir. Oran›n yükselme e¤ilimi içinde olmas› toplam sat›fllar için-de sat›lan mal›n maliyetinin pay›n›n azald›¤›n› gösterir. Oran›n yükselmesi iflletme-nin lehine yorumlan›r.

Faaliyet Kâr› Oran›Bu oran, faaliyet kâr›n›n net sat›fllara bölünmesiyle hesaplan›r.

Sat›fllar üzerinden faaliyet kârl›l›¤›n› gösterir ve iflletmenin ana faaliyetlerinin neölçüde kârl› oldu¤unu tespitte kullan›l›r. Oran›n yüksek olmas› iflletmenin ana fa-aliyetinin kârl› ve verimli oldu¤unu gösterir.

Faaliyet Kârı Oranı = Faaliyet KârıNet Satı larş

Brüt Satı Kârı Oranı = Brüt Satı Kârı

Net Satış

ş

şşlar

Özkaynak Kârlılık Oranı = Dönem KârıÖzkaynaklar

Özkaynak Net Kârlılık Oranı = Dönem Net Kârı

Özkaaynaklar


Ola¤an Kâr Oran›Sat›fllar üzerinden ola¤an kâr› gösterir. Faaliyet Kâr› Oran›ndan sonra kârl›l›k üze-rinde etkili olan di¤er faaliyetlerle ilgili gelir ve giderlerle finansman giderlerininkârl›l›k üzerindeki etkisi bu orandan anlafl›labilir. Oran afla¤›daki gibi hesaplan›r.

Dönem Kâr› Oran›‹flletmenin dönem kâr› veya zarar›n›n net sat›fllar içindeki oran›n› gösterir. Bu ora-n›n yüksek olmas› olumludur. Ancak oran›n yüksek olmas› yan›nda de¤erlerin tu-tarlar› da önemlidir. Oran afla¤›daki gibi hesaplan›r.

Dönem Net Kâr› Oran›Bu oran iflletme faaliyetlerinin net verimlili¤i konusunda bilgi verir. ‹flletmenin uygula-d›¤› çeflitli politika ve kararlar›n sonuçlar›n› gösterir. Bu oran›n yüksek olmas› olumlu-dur. Ancak oran›n yüksek olmas› yan›nda de¤erlerin tutarlar› da önemlidir. Bu oraniçin de bir standart mevcut de¤ildir ancak büyük sanayi iflletmelerinde bu oran›n % 4-6 aras›nda olmas›n›n uygun olaca¤› ileri sürülmektedir. Oran afla¤›daki gibi hesaplan›r.

Varl›klar Üzerinden Kârl›l›k Oranlar›

Aktif Kârl›l›k Oran›Bu oran, aktiflerin iflletmede ne ölçüde kârl› kullan›ld›¤›n› tespit amac›yla hesapla-n›r. Oran› hem vergiden sonraki kâr› hem de vergiden önceki kâr› esas almak su-retiyle iki farkl› flekilde hesaplamak mümkündür. Ancak vergi tutar›n›n iflletme yö-netiminin kontrolünde olmamas› ve vergi uygulamalar›ndan iflletmelerin farkl› et-kilenmesi nedeniyle kâr olarak dönem kâr›n›n kullan›lmas› daha uygundur.

Oran analizi yap›l›rken enflasyonun, sektörün ve rakiplerin durumunun ve iflletmenin geç-miflteki analiz sonuçlar›n›n da dikkate al›nmas› gerekmektedir.

Du Pont AnaliziBu analiz Du Pont firmas› taraf›ndan uzun bir süre kullan›ld›ktan sonra aç›klanm›flve bu nedenle bu adla literatüre girmifltir. Du Pont analizi iflletmenin aktif üzerin-den kârl›l›¤›n› etkileyen unsurlar›n analizini kapsar. Analiz, iflletmenin yat›r›mlar›üzerinden kârl›l›¤›n› artt›rabilmek için al›nabilecek önlemler konusunda faydal› birinceleme süreci sunar. Bu analiz, iflletmenin yüksek kâr marj› ile sat›fl yapmas›n›ntatminkâr bir dönem kâr›n› garanti etmeyece¤ine; bunun için kullan›lan kaynaklar-la iliflkili bir sat›fl tutar›n›n da gerçekleflmesi gerekti¤ine iflaret eder. Di¤er taraftanyüksek sat›fl hacminin de yeterli kâr marj› olmaks›z›n istenen sonucu vermeyece-¤ini aç›klar. Du Pont analizi afla¤›daki oran bileflimini kapsar.

Aktif (Yatırım) Kârlılık Oranı = Dönem Kârı

Aktiff Toplamı

Dönem Net Kârı Oranı = Dönem Net Kârı

Net Satı lş aar

Dönem Kârı Oranı = Dönem KârıNet Satı larş

Ola an Kâr Oranı = Ola an KârNet Satı lar

ğğ

ş


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Borsa Performans Oranlar›

Fiyat Kazanç Oran›Bu oran, hisse senedi bafl›na kâr pay› ile hisse senedinin borsa de¤eri aras›ndakiba¤lant›y› tespit amac›n› güder.

‹flletmenin borsa de¤erinin iflletmenin özkaynaklar›n›n kaç kat› oldu¤unugösterir.

Hisse Senedi Bafl›na KârBu oran iflletmenin her bir hisse senedi bafl›na ne kadar kâr elde etti¤ini tespit et-mek amac›yla hesaplan›r.

HisseSenedi Ba ına KârDönem Net Kârı

HisseSenediSayş =

ıısı

Piyasa De eri Defter De eriletmenin Toplam Borsa

ğ ğİş

− =DDe eri

Öz kaynaklar toplamığ

Fiyat Kazanç Oranı

letmenin Toplam Borsa De eri

bi=

İş ğ

( rr hissenin borsa fiyatı hisse senedi sayısıDönem Ne

× )tt Kârı


fiekil 3.1

Mamul Karmas›Sat›fl Fiyat›

Sat›fllar›n MaliyetiFaaliyet Giderleri

Stoklar

Tesis, Makine veCihazlarTafl›tlarDemirbafllar

Sat›fl ‹ndirimleri

Ar-Ge GiderleriPaz. Sat. ve Da¤.GiderleriGenel ÜretimGiderleri

Di¤er Gelir veGiderler (+/-)

Nakit veBenzerleriAlacaklar

Arsa ve Binalar

Di¤er DuranVarl›klar

Net Sat›fllar

Maliyet veGiderler

DönenVarl›klar

DuranVarl›klar

Dönem Kâr›

Net Sat›fllar

(/)

(-)

Kâr Marj›

Net Sat›fllar

Aktif Toplam›

(/)Aktif Devir H›z›

(+)

Yat›r›m Kârl›l›¤› (X)

Du Pont fiemas›


Finansal analiz tekniklerini s›n›fland›rmak.Temel finansal tablolar bir iflletmenin finansaldurumu ile finansal durumundaki de¤ifliklikleriaç›klayan birer araç niteli¤i tafl›r. Bu tablolardayer alan veriler üzerinde yap›lacak baz› analitikuygulamalar iflletme ile ilgili finansal yorum vede¤erlendirme aç›s›ndan daha anlaml› ve yararl›sonuçlara ulaflmam›z› sa¤lar. Söz konusu uygula-malar finansal analiz kapsam›nda yürütülür. Fi-nansal analiz, bir iflletmenin finansal bilgilerininbelirli teknikler yard›m›yla analiz edilmesi, ra-porlanmas› ve bu raporlar›n yorumlanarak ifllet-me hakk›nda bir yarg›ya var›lmas› faaliyetlerininbütünüdür. Finansal tablolar›n analizi, analizden beklenenamaç, analiz sonuçlar›ndan yararlanacak olantaraflar ve analizi yapan›n iflletme ile iliflkisi dik-kate al›nmak suretiyle de¤iflik aç›lardan yap›la-bilir. Finansal analiz; analizin kapsam›, amac› veanalizi yapan›n durumu dikkate al›narak s›n›f-land›r›labilir.Yap›lan çal›flman›n kapsad›¤› dönemler dikkateal›nd›¤›nda finansal analiz; statik analiz ve dina-mik analiz olmak üzere ikiye ayr›l›r.Yap›lma amac› dikkate al›nd›¤›nda finansal ana-liz; yönetim analizi, kredi analizi ve yat›r›m ana-lizi olmak üzere üç ana bafll›kta toplan›r. Analizi yapan›n durumu dikkate al›nd›¤›nda fi-nansal analiz; iç analiz ve d›fl analiz olmak üze-re ikiye ayr›l›r.Finansal analizden beklenen sonuçlar›n al›na-bilmesi için baz› koflullar›n oluflmas› gerekir. Bukoflullar›n bafl›nda, analizin temelini oluflturanfinansal tablolar›n muhasebe temel kavramlar›-na ve genel kabul görmüfl muhasebe ilkelerineuyularak haz›rlanm›fl olmalar› gelir. Böyleliklesöz konusu kavram ve ilkeler çerçevesinde dü-zenlenen finansal durum tablosu ve gelir tablo-lar› iflletmenin gerçek durumunu yans›t›r. Bafla-r›l› bir analizde ikinci bir koflul ise analizi yapa-n›n yeterli ve samimi olmas›d›r. Analizci, konuile ilgili e¤itim alm›fl olmal›, muhasebe teori veuygulamalar› konusunda yeterli bilgiye sahipolmal›, tarafs›z ve ön yarg›s›z davranmal›d›r.

Karfl›laflt›rmal› finansal tablolar analiz tekni¤i-nin özelliklerini aç›klamak.Finansal tablolar›n analizinde kullan›lan temelteknikler dört bafll›k alt›nda toplanmaktad›r. Bun-lardan ilki karfl›laflt›rmal› finansal tablolar analizi-dir. Bu analiz, bir iflletmenin birbirini izleyen enaz iki veya daha fazla faaliyet dönemine ait fi-nansal tablolar›n›n, karfl›laflt›rmal› olarak düzen-lenmesi ve bu tablolarda yer alan kalemlerin za-

man içinde göstermifl oldu¤u geliflmelerin ve de-¤iflikliklerin tespit ve incelenmesidir.

E¤ilim yüzdeleri analiz tekni¤inin özellikleriniaç›klamak.‹kinci analiz türü e¤ilim yüzdeleri analizidir. Buyöntemde, birbirini izleyen dönemlere ait finan-sal tablolarda yer alan kalemlerin temel (baz) al›-nan finansal tablo kalemlerine göre gösterdi¤iart›fl veya azal›fllar yüzde olarak hesaplan›r. Buflekilde iflletmenin finansal tablolar›nda yer alanher bir kalemin temel kabul edilen y›la göre yüz-de olarak geliflme trendi bulunur. Finansal tabloserisinin ilk y›l› genellikle temel y›l olarak kabuledilebilir. Ancak analizin anlaml› olabilmesi içintemel olarak seçilen y›l›n her bak›mdan iflletmefaaliyetlerini yans›tacak normal bir y›l olmas› ge-rekir. Temel y›l analistin iste¤ine göre bir öncekiy›l olarak da al›nabilmektedir.

Dikey yüzde analiz tekni¤inin özelliklerini aç›k-lamak.Finansal tablolar›n analizinde kullan›lan teknik-lerden biri de dikey yüzde yöntemidir. Dikeyyüzde analizi ile finansal tablolarda bulunan birkalemin toplam veya grup içindeki oransal bü-yüklü¤ü irdelenir. Bu yöntemle her bir finansaltablo kaleminin bulundu¤u grup toplam› içinde-ki yüzde pay› ile finansal tablo toplam› içindekiyüzde pay› hesaplan›r. Örne¤in finansal durumtablosu bu yöntemle analiz edilirken, bir aktifkalemin, toplam aktifler içindeki pay› ve bulun-du¤u grup içindeki pay› yüzde olarak hesapla-n›r. Gelir tablosunda ise her bir gelir tablosu ka-leminin net sat›fllar içindeki pay› ve her kaleminait oldu¤u grup içindeki pay› hesaplan›r.

Oran analiz tekni¤inin özelliklerini aç›klamak.Son analiz türü oran analizidir. Bu analiz ile finan-sal tablolarda yer alan tutarlar›n nispi iliflkileri in-celenerek iflletmenin finansal durumu konusundabilgi edinilir. Finansal tablolardan çok say›da oranhesaplamak mümkündür. Ancak oran hesapla-maktan amaç yorumlanabilir bilgi üretmek olma-l›d›r. Bu nedenle anlaml› iliflki içinde bulunan ka-lemler seçilerek birbiriyle oranlan›r. Oranlar de¤i-flik flekillerde s›n›fland›r›labilir. Bunlardan en çokkullan›lan› iflletme faaliyet sonuçlar› ile finansaldurumunu de¤erlemedeki kullan›l›fl amaçlar› dik-kate al›nmak suretiyle yap›lan s›n›fland›rmad›r.Bu s›n›fland›rmaya göre oranlar; likidite oranlar›,finansal yap› oranlar›, varl›k kullan›m oranlar›, kâr-l›l›k oranlar› ve borsa performans oranlar› olmaküzere befl ana bafll›kta toplanabilir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç

5NA M A Ç


1. Afla¤›daki ifadelerden hangisi yanl›flt›r?

a. Temel finansal tablolar iflletmenin finansal duru-munu ve faaliyet sonuçlar›n› gösterir.

b. Temel finansal tablolar enflasyondan etkilenir.c. Temel finansal tablolar, onlar› düzenleyenin ki-

flisel kararlar›ndan etkilenir.d. Finansal tablolar genel kabul görmüfl muhasebe

ilkelerine uyularak haz›rlanmal›d›r.e. Finansal tablolar finansal analizin temel veri kay-

na¤›d›r.

2. Afla¤›dakilerden hangisi amac›na göre finansal ana-liz türlerinden biridir?

a. Yönetim Analizib. ‹ç Analizc. D›fl Analizd. Statik Analize. Dinamik Analiz

3. Afla¤›dakilerden hangisi finansal analiz tekniklerin-den biri de¤ildir?

a. Trend analizib. Dikey Yüzde Analizi c. Karfl›laflt›rmal› Analizd. Oran Analizie. Kârl›l›k Analizi

4. Finansal tablolarda bulunan bir kalemin toplam ve-ya grup içindeki oransal büyüklü¤ünü de¤erlendirenanaliz türü hangisidir?

a. Karfl›laflt›rmal› Analizb. E¤ilim Yüzdeleri Analizic. Dikey Yüzde Analizid. Oran Analizie. Yatay Analiz

5. Kasa hesab›n›n bakiyesi y›llar itibar›yla; 2009: T1.000;2010: T1.500, 2011: T800, 2012: T1.200’dir. Baz y›l ola-rak 2009’u seçen iflletmenin trend analizi yüzdeleriafla¤›dakilerden hangisidir?

a. 100 - 50 - 20 - 20 b. 100 - 150 - 80 - 120c. 0 - 150 - 80 - 120d. 0 - 50 - 20 - 20e. 100 - 50 - 30 - 40

6. Afla¤›daki ifadelerden hangisi oran analizini tan›m-lamaktad›r?

a. Finansal tablolarda yer alan tutarlar›n aras›ndakinispi iliflkilerin incelenmesidir.

b. Finansal tablolarda yer alan tutarlar›n y›llaritibar›yla karfl›laflt›r›lmas›d›r.

c. Finansal tablolarda yer alan tutarlar›n toplamiçindeki pay›n›n hesaplanmas›d›r.

d. Finansal tablolarda yer alan tutarlar›n rakip fir-man›n verileriyle karfl›laflt›r›lmas›d›r.

e. Finansal tablolarda yer alan tutarlar›n y›llaritibar›yla gösterdi¤i nispi farklar›n incelenmesidir

7. Likidite oranlar› hangi amaçla hesaplan›r?a. Uzun vadeli borç ödeme gücünün tespitib. ‹flletmelerin finansal yap›s›n›n gücünün tespitic. Varl›klar›n verimli kullan›m›n›n ölçülmesid. Finansal tablo hata paylar›n›n tespit edilmesie. K›sa vadeli borç ödeme gücünün tespiti

8. Afla¤›dakilerden hangisi finansal yap› oranlar›n›namaçlar›ndan biridir?

a. K›sa vadeli borç ödeme gücünün tespitib. Yap›lan yat›r›mlar›n kârl›l›¤›n›n hesaplanmas›c. Uzun vadeli borç ödeme gücünün tespitid. ‹flletmenin verimlili¤inin tespit edilmesie. ‹flletmenin kâr elde etme gücünün tespiti

9. Bir iflletmenin sahip oldu¤u iktisadi k›ymetlerin et-kinli¤ini ölçen oran hangisidir?

a. Likidite Oranlar›b. Varl›k Kullan›m Oranlar›c. Kârl›l›k Oranlar› d. Finansal Yap› Oranlar›e. Cari Oran

10. Afla¤›dakilerden hangisi yat›r›m kârl›l›¤› oran›n› gös-termektedir?

a. Ola¤an Kâr / Aktif Toplam›b. Dönem Kâr› / Toplam yabanc› kaynaklarc. Ola¤an Kâr› / Toplam yabanc› kaynaklard. Dönem Kâr› / Aktif Toplam›e. Dönem Kâr› / Uzun Vadeli Kaynaklar



1. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Analiz Teknikleri-ne ‹liflkin Genel Bilgiler” bafll›kl› konuyu yeni-den gözden geçiriniz.

2. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Amac›na Göre Finansal Ana-liz Çeflitleri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Analiz Teknikleri”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Dikey Yüzde Analizi”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “E¤ilim Yüzdeleri Analizi”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

6. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Oran Analizi” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

7. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Likidite Oranlar›” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

8. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Yap› Oranlar›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

9. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Varl›k Kullan›m Oranlar›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Varl›k Kullan›m Oranlar›”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

S›ra Sizde 1

‹flletmenin finansal bilgilerinin belirli teknikler yard›-m›yla analiz edilmesi, raporlanmas› ve bu raporlar›nyorumlanarak iflletme hakk›nda bir yarg›ya var›lmas› fa-aliyetlerinin bütünüdür.

S›ra Sizde 2

Yap›lan çal›flman›n kapsad›¤› dönemler dikkate al›nd›-¤›nda finansal analiz; statik analiz ve dinamik analiz ol-mak üzere ikiye ayr›l›r. Yap›lma amac› dikkate al›nd›-¤›nda finansal analiz; yönetim analizi, kredi analizi veyat›r›m analizi olmak üzere üç bafll›kta toplan›r. Analiziyapan›n durumu dikkate al›nd›¤›nda finansal analiz; içanaliz ve d›fl analiz olmak üzere ikiye ayr›l›r.

S›ra Sizde 3

Finansal tablolar›n analizinde kullan›lan temel teknik-ler; karfl›laflt›rmal› finansal tablolar analizi, dikey yüzdeanalizi, e¤ilim yüzdeleri analizi ve oran analizi olmaküzere dört bafll›k alt›nda toplanmaktad›r.

S›ra Sizde 4

Karfl›laflt›r›lacak iki y›la ait finansal tablo bilgileri yanyana getirilerek, her kalemdeki art›fl veya azal›fl hem tu-tar hem de yüzde olarak hesaplan›r. Sonra da bu de¤i-flimlerin iflletmeye etkisi araflt›r›l›r ve yorumlan›r.

S›ra Sizde 5

Bu yöntemde, birbirini izleyen dönemlere ait finansaltablolarda yer alan kalemlerin baz al›nan finansal tablokalemlerine göre gösterdi¤i art›fl veya azal›fllar yüzdeolarak hesaplan›r. Bu flekilde iflletmenin finansal tablo-lar›nda yer alan her bir kalemin temel kabul edilen y›lagöre yüzde olarak geliflme trendi bulunur. E¤ilim yüz-deleri baz y›la göre veya bir önceki y›la göre tüm finan-sal tablolar için hesaplanabilir.

S›ra Sizde 6

Oran analizi, finansal tablo kalemleri aras›ndaki anlam-l› iliflkilerden yararlan›larak hesaplanan oranlara daya-nan bir analiz tekni¤idir. Oranlar de¤iflik flekillerde s›-n›fland›r›lmakla birlikte en yayg›n olarak kullan›lan› ifl-letmenin faaliyet sonuçlar› ile finansal durumunu de-¤erlemedeki kullan›l›fl amaçlar› dikkate al›nmak sure-tiyle yap›lan s›n›fland›rmad›r. Buna göre oranlar; likidi-te oranlar›, finansal yap› oranlar›, varl›k kullan›m oran-lar›, kârl›l›k oranlar› ve borsa performans oranlar› ol-mak üzere befl ana bafll›kta toplanabilir.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› S›ra Sizde Yan›t Anahtar›


Çabuk, A. ve Lazol ‹. (2011). Mali Tablolar Analizi, EkinYay›nevi, Bursa.

Akdo¤an N. ve Tenker N. (2010). Finansal Tablolar veMali Analiz Teknikleri, Gazi Kitabevi, Ankara.

Akgüç, Ö. (2010). Finansal Yönetim, Avc›ol Bas›n Yay›n,‹stanbul.

Bektöre S., Çömlekçi F. ve Sözbilir H. (2010). MaliTablolar Analizi, Nisan Kitabevi, Eskiflehir.


Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;‹flletmenin kâr plan› ve nakit plan› aras›ndaki iliflkiyi analiz edebilecek,Nakit yönetiminde sektörel farkl›l›klar›n önemini anlayabilecek,Nakit dönüfl süresinin belirleyicileri ve hesaplamas›n› aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Nakit Ak›fl Tablosu• Bilanço• Gelir Tablosu

• Nakit Ak›fl Tablosu Oranlar›• Nakit Dönüfl Süresi• Serbest Nakit Mevcudu

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNN


Nakit Ak›flAnalizleri

• G‹R‹fi• NAK‹T AKIfi ANAL‹ZLER‹N‹N

ÖNEM‹• MUHASEBE YÖNET‹M‹ VE NAK‹T

AKIfi TABLOSU• NAK‹T AKIfi ANAL‹ZLER‹• NAK‹T DÖNÜfi SÜRES‹ ANAL‹Z‹


G‹R‹fi‹flletmeler kurulurken faaliyet konular›n›n ne kadar baflar›l› olaca¤›n›n hesab›ylagiriflimde bulunurlar. Genel olarak baflar›l› olmak kâr elde etmekle efl de¤er kabuledilir. Modern finans teorisine göre iflletme yöneticisinin temel amac›, firma ortak-lar›n›n flirketteki servetlerinin de¤erini maksimize etmektir. Her ne kadar tan›msalolarak finans teorisi iflletme amac›n›n hissedarlar›n›n servetlerini maksimize etmekoldu¤unu ileri sürse de iflletmeler baflar›l› olmak için önce kâr planlamas› yaparlar.Bir iflletme öncelikle, “ne kadar kârl›” bir sahada ifle girece¤inin hesab›n› yapar.Ancak iflletme ne kadar kârl› bir olanak bulursa bulsun, yöneticiler iflletme faaliye-tinin kâr olanaklar›n› analiz ederken ayn› zamanda flirketin baflar›l› olmak için ye-terli nakdinin olup olmad›¤›n› (nakit imkânlar›n›n) ve yat›r›mc›ya dönüflünün ye-terli etkileyicilikte olup olmad›¤›n› (özsermaye verimlilik oran›n›) da analiz eder-ler. E¤er bu kritik noktada iflletme tahmin etti¤i kâr› elde edebilecek nakde sahipolamayacaksa sat›fllar›n›n kâr›n› mevcut nakit imkânlar›na göre yeniden planlar.Bu durumda iflletme kâr plan›n› yeniden gözden geçirerek yeni kâr plan›n› yapar.‹flletmeler kâr plan› ile nakit plan› aras›ndaki iliflkiyi analiz ederken iflletme kâr› ileesnek bir plastik top gibi oynanabilece¤ini, iflletme nakit yap›s› ve mevcudununise “kristal top” gibi hassas flekilde elde tutulmas› gerekti¤ini unutmamal›d›r. Çün-kü kristal top elden düflerse parça parça olur ve tekrar kullan›lamaz.

NAK‹T AKIfi ANAL‹ZLER‹N‹N ÖNEM‹Firman›n nakit yap›s› ve mevcudu, firman›n faaliyet baflar› döngüsünün sinyaliniverir. fiöyle ki ürünlerinin ve hizmetlerinin müflterilere kredili olarak sat›fl› sonun-da daha sonra nakde dönüflecek olan alacaklar do¤ar; faaliyet sonucu elde edilennakit mevcudu, sat›fllar› gerçeklefltirmede kullan›lmak üzere stok (ilk madde vemalzeme, ticari mal ve ilgili di¤er kalemler) edinmek için kullan›l›r. Fakat iflin do-¤as›na ba¤l› olarak firma, stok sat›n almak, iflletme masraflar›n› ödemek, firmamüflterilerine yapt›¤› kredili sat›fllar ve hizmetler karfl›l›¤›nda nakit tahsil etmek içinbelli bir süre beklemek zorundad›r. Bu süre içinde firma, iflletme çal›flma sermaye-si ve sabit yat›r›m masraflar›n› karfl›lamak için ya kendi paras›n› kullan›r ya daborçlanmak zorunda kal›r.

‹flletmenin nakit mevcudunu ve yap›s›n› analiz etti¤imizde, bir flirketin endüs-trisine ve stratejisine ba¤l› olarak daha fazla veya daha az iflletme nakit sermayesi-ne ihtiyaç duydu¤unu anlayabiliriz. ‹flletme faaliyet gösterdi¤i sektöre göre, nas›l

Nakit Ak›fl Analizleri

bir seviyede stok ihtiyac› oldu¤unu ve ihtiyaç duydu¤u sto¤u nas›l finanse edece-¤ini iyi flekilde analiz etmelidir. ‹flletme, ihtiyaç duydu¤u stok miktar› ve kullan›msüresine iliflkin ne kadar nakit gereksinimine ihtiyaç duydu¤unu iyi planlamal›d›r.Gereksinim duyulan stok büyüklü¤üne göre firma, nakit yönetiminde daha bafla-r›l› olur. Firma stok için nakit analizi ve planlamas›n› yaparken ayn› zamanda bu-na benzer olarak, müflteri finansman› için de iyi bir nakit analizi ve plan› yapmal›-d›r. Örne¤in, firma vadeli sat›fllar›n›n kredi süresini 30 günden 60 güne ç›kar›rsafirman›n yeni vadeli sat›fl politikas›ndan kaynaklanan ilave 30 gün kredili sat›fl› içinekstra nakit ihtiyac› olacakt›r. Firma bu yeni müflteri finansman› için gerekli nakitç›k›fl›n› karfl›lamak üzere daha fazla k›sa vadeli yabanc› kaynak sa¤lamak zorundakalabilir. Müflteri finansman nakit ihtiyac›n› iyi planlamayan firma, kredili sat›fl fi-nansman›nda de¤ifliklik yaparsa gelir kayb› yaflayabilir ve daha düflük kâr seviye-lerinde kalabilir.

Nakit ihtiyac›n› tahmin etmek iflletmeler için oldukça önemlidir. Çünkü genel-de firmalar›n s›n›rl› nakit rezervleri ve borç alma kapasiteleri vard›r. Yöneticiler,e¤er iflletmenin çal›flmas› için gerekli olan nakdin nakit rezervlerini ve maksimumborçlanma kapasitesini aflt›¤›n› hesaplarlarsa bu durumda kâr hedefleri baflar›l› ola-maz. Bu nedenle firma nakit pozisyonuna göre yeniden kâr plan›n› çal›flmal›d›r.Örne¤in, h›zl› büyüyen firmalar, çal›flan sermayedeki (stoklar ve alacaklar) art›fl› fi-nanse etmek ve makine-ekipman gibi yeni üretici varl›klar› sat›n almak için çokfazla nakde ihtiyaç duyarlar. Fakat var olan borç, onlar›n ödünç alma kapasiteleri-ni s›n›rlar. E¤er bir firman›n ödünç alma kapasitesi T500.000 ise ve kâr plan›T700.000’yi yeni varl›klar›na yat›r›m olarak gösteriyorsa bu kâr plan› olanakl› de-¤ildir. Bu s›n›rlamay› aflmak için yöneticiler ya büyümelerini azaltarak kâr planla-r›n› revize ederler ya da nakit tutarlar›n› artt›rmak için özsermaye art›fl›na giderler.

Basit bir yaklafl›mla, firman›n nakit ihtiyac›n› hesaplamak gayet kolayd›r. Firma-n›n, nakit gereksinimlerini tahmin etmek için en basit yol, her bir belirli zaman di-limi için nakdin içeriye ve d›flar›ya ak›fl›n› tahmin etmektir. Bu yaklafl›ma en basittan›m›yla Nakit Ak›fl Tahmini diyebiliriz.

‹flletme Nakit ‹htiyac› = Firma Faaliyetlerinden ve Müflterilerden Tahsil EdilenNakit Miktar› - (‹flletme Masraflar› + Mal ve Hizmet Sa¤layanlara Ödenen Nakit)

Basit bir formülle yukar›da belirlemeye çal›flt›¤›m›z nakit ihtiyac›n›n tespiti veyönetiminde ele al›nacak de¤iflik yöntemler vard›r. Firma ne kadar ve hangi süreiçin nakit ihtiyac› oldu¤unu ve planlamas›n›, nakit bütçesini de¤erlendirerek yapa-bilir. Firmalar, nakit bütçesi tekni¤ini s›kl›kla k›sa dönem nakit gereksinimleri vekullan›mlar› için kullan›rlar. Firma, nakit bütçe süresini bir gün, bir hafta, bir ay, biry›l için kabul edebilir. Her bir dönem için yöneticiler, toplanacak olan nakdi (na-kit girifli) ve ödenecek olan nakdi (nakit ç›k›fl›) tahmin ederler. E¤er firmadaki na-kit giriflleri, nakit ç›k›fllar›ndan fazla ise firman›n elindeki nakit mevcudu artar. Amae¤er nakit hareketinde tersi gerçekleflirse, nakit kullan›mlar› nakit girifllerinden da-ha fazla olursa firman›n nakit pozisyonu kötüleflir. Bazen yöneticiler sabit borçlan-ma limitlerine ulaflabileceklerini ya da bu limiti geçebileceklerini planlarlarsa, fir-malar çok detayl› nakit ihtiyac› tahminleri yapmak zorunda kal›rlar hatta bunlargünlük bile olabilir.

Nakit bütçesini araflt›r›n›z, nakit ak›fl tablosu ile farklar›n› belirleyiniz.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Günümüz nakit analizi ve yönetiminde en yayg›n kullan›lan araç Nakit Ak›flTablosudur. ‹flletmeler nakit analizinde ve planlamas›nda nakit ak›fl tablosu tekni-¤ini kullan›r. Nakit ak›fl tablosunu nakit bütçesinden ayr›flt›ran temel farkl›l›k, na-kit bütçesinin firman›n ne zaman ve ne kadar nakit ihtiyac› oldu¤unun tespitineyönelik olmas›d›r. Nakit ak›fl tablosu ise firma faaliyetlerini üç ana bafll›kta ele ala-rak firma nakit analizinin ve planlamas›n›n yap›lmas›n› sa¤lar. Bu bölümde kap-saml› olarak inceleyece¤imiz nakit ak›fl tablosunun ilk bölümü “Firma nakit girifl-leri ve ç›k›fllar›n›n do¤rudan sat›fl ve üretimle ilgili olan hizmetleri” k›sm›n› içerir.‹kinci bölüm “Yat›r›m, sabit k›ymet al›mlar› ve sat›fllar›yla ifltiraklerinden kaynakla-nan nakit giriflleri ve ç›k›fllar›n›” içerir. Üçüncü bölüm “Firma finansman kararlar›n-dan, borç ve özsermaye ifllemlerinden kaynaklanan nakit hareketlerini” kapsar.

“Türkiye Muhasebe Standard› 7 (TMS 7) Nakit Ak›fl Tablolar›” Bu Standard›n amac›, ifllet-me, yat›r›m ve finansman faaliyetlerinden dönem buyunca elde edilen nakit ak›fllar›n› s›-n›fland›ran nakit ak›fl tablosu vas›tas›yla bir iflletmenin nakit ve nakit benzerlerindeki ta-rihi de¤iflikliklere iliflkin bilgi sa¤lamas› hususunu düzenlemektedir. ‹flletmeler bu stan-darda göre Nakit Ak›fl Tablosu haz›rlamal› ve finansal tablolar›n haz›rland›¤› her dönemiçin finansal tablolar›n ayr›lmaz parças› olarak sunmal›d›r.

Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartlar› Kurulu http://www.kgk.gov.tr/

MUHASEBE YÖNET‹M‹ VE NAK‹T AKIfi TABLOSU‹flletmenin sa¤l›kl› finansman kararlar› alabilmesi ve etkin bir nakit yönetimi içinetkin bir muhasebe sistemine sahip olmas› gereklidir. ‹nceleyece¤imiz nakit ak›fltablosu için temel finansal tablolar Birinci Ünitede ele al›nm›flt›. Fakat biz buradanakit ak›fl tablolar›n›n haz›rlanmas›nda gerekli ve önemli olan bilanço ve gelir tab-losuna k›saca de¤inece¤iz.

BilançoFinansal tablolar› haz›rlamay› amaç edinen finansal muhasebe, iflletme gerçekleri-ni özetleyen, kaydeden ve raporlayan bir disiplindir. Muhasebenin “nakit esas›” ve“tahakkuk esas›” olmak üzere iki esas› vard›r. Son y›llarda önem kazanmaya bafl-layan nakit esasl› muhasebe sistemi, yaln›z nakit ifllemleri içerir. ‹flletmelerin nakitkarfl›l›¤› yapm›fl oldu¤u faaliyetlerin muhasebelefltirmesini konu alan muhasebesistemidir. Faaliyetler iflletmenin finansal yap›s›n› etkilese de nakit ödeme veyatahsilât› gerektirmiyorsa muhasebe kay›tlar›nda görünmezler. Tahakkuk muhasebesisteminde ise muhasebe kay›tlar›, iflletmenin finansal yap›s›n› etkileyen ifllemlerinoluflumu ile bafllar. Tahakkuk muhasebe sisteminde, iflletmenin finansal durumu-nu veya yap›s›n› etkileyen tüm hizmet ve sat›fl ifllemleri gerçeklefltikleri anda mu-hasebe kay›tlar›nda yer al›r. Tahakkuk muhasebesinde esas, iflletmenin finansaldurumunu etkileyen faaliyetlerin muhasebe ifllemleri olarak görünmesidir. Günü-müzde yo¤un flekilde kullan›lan tahakkuk muhasebesi, çift tarafl› kay›t esas›na(muzaaf kay›t sistemine) göre çal›fl›r.

Konuyu daha iyi aç›klayabilmek için varsayal›m ki Ça¤dafl Erol ve arkadafllar›03.02.2010 tarihinde 100.000 Türk liral›k kaynak gerektiren Ça¤dafl G›da MalzemeSanayi Ticaret ve Anonim fiirketini kurmay› istemektedirler ve bunun için afla¤›da-ki alternatif kaynaklar› de¤erlendirmifllerdir.

834. Ünite - Naki t Ak ›fl Anal iz ler i

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Bir iflletmenin nakitak›fllar›na iliflkin bilgiler,finansal tablokullan›c›lar›na, iflletmeninnakit ve nakit benzeriyaratma yetene¤ini veiflletmenin bu nakitak›fllar›n› kullanmaihtiyac›n›de¤erlendirebilmelerindedayanak oluflturmas›bak›m›ndan faydal›d›r.Kullan›c›lar›n ald›¤›ekonomik kararlar,iflletmenin nakit ve nakitbenzeri yaratma yetene¤ininve söz konusu nakit ve nakitbenzerlerinin yarat›lmazamanlamas›n›n vekesinli¤ininde¤erlendirilmesinigerektirmektedir.

‹flletme muhasebe sistemi,finansal (genel) muhasebeve yönetim muhasebesiolarak iki k›s›mda ele al›n›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



De¤erlendirilen alternatif kaynaklar: -Ticari bankadan al›nan k›sa vadeli borç = T15.000-Kalk›nma bankas›ndan al›nan uzun vadeli borç = T35.000-Hisse senedi ihrac› = T50.000TOPLAM = T100.000

Kurucular iflletmeyi faaliyete geçirmek için ihtiyaçlar› olan 100.000 Türk liras›n› üçayr› kaynaktan sa¤lam›fl bulunmaktad›rlar. Toplam kayna¤›n 40.000 Türk Liras› ile ma-kina, 5.000 Türk liras› ile ham madde sat›n ald›klar›n› varsayarsak bu ifllemlerden son-ra iflletmenin durumu nedir? Sorunun cevab› basitçe afla¤›daki gibi gösterilebilir.

NELERE SAH‹B‹Z?1. Nakit (Haz›r De¤erler) = T55.0002. Ham madde (Stok). = T5.000 AKT‹FLER 3. Makine (Maddi Duran Varl›k). = T40.000TOPLAM = T100.000

K‹MLERE BORÇLUYUZ? 1. Ticari Bankaya (K›sa Vadili Borç) = T15.0002. Kalk›nma Bankas›na (Uzun Vadeli Borç) = T35.000 PAS‹FLER3. Hissedarlara (Özsermaye) = T50.000 TOPLAM = T100.000 Yukar›da sundu¤umuz kaynak ve finansal sorumluluk kalemlerinin birleflik fle-

kilde sunumu, en basit bir bilanço örne¤idir. fiöyle ki,

Ça¤dafl G›da Malzeme Sanayi Ticaret Anonim fiirketi03.02.2010 Tarihli Kurulufl Bilançosu

AKT‹FLER (VARLIKLAR)1. Nakit (Haz›r De¤erler) = T55.0002. Ham madde (Stok) = T5.0003. Makine (Maddi Duran Varl›k) = T40.000

AKT‹F (VARLIKLAR) TOPLAMI = T100.000PAS‹F (KAYNAKLAR)1.Ticari Banka (K›sa Vadeli Ticari Borç) = T15.0002.Kalk›nma Bankas› (Uzun Vadeli Borç) = T35.0003.Hissedarlar (Özsermaye) = T50.000

PAS‹F (KAYNAKLAR) TOPLAMI = T100.000

Yukar›da basit olarak sundu¤umuz bilanço örne¤i iflletmenin 03.02.2010 tari-hindeki finansal durumunu veya yap›s›n› gösteren statik (sabit) bir tablodur. Yu-kar›daki tablodaki aktifler, iflletmenin elindeki varl›klar› içermektedir. Bu varl›kla-r›n s›n›fland›r›lmas› k›sa vadeli ve uzun vadeli esasa göre yap›l›r. Bir y›l ve bir y›l-dan daha k›sa sürede kullan›lacak varl›klar› dönen varl›klar; kullan›m ve/veyatüketimleri bir y›ldan daha uzun dönemi kapsayan varl›klar› da duran varl›klar

alt›nda gösteririz. Pasifler de iflletmenin finansal yükümlülüklerini ifade eder. ‹flletme d›fl›ndaki

üçüncü partiye olan sorumluluklar k›sa vadeli yabanc› kaynaklar ve uzun

vadeli yabanc› kaynaklar olarak iki grupta gösterilir. Bir y›l içinde ödenecekborçlar k›sa vadeli yabanc› kaynaklar, bir y›ldan daha uzun süreye yay›lm›fl borç-


F‹NANSAL (GENEL)MUHASEBE: Yasal-tahakkukesas›na göre düzenlenmifltemel finansal tablolar›nhaz›rlanmas› için verigiriflini ve Bilanço (FinansalDurum Tablosu), GelirTablosu (Kapsaml› GelirTablosu), Nakit Ak›fl Tablosu,Özkaynaklar De¤iflimTablosu gibi finansaltablolar› haz›rlar. Finansalmuhasebe, yasalar›ngerektirdi¤i yukar›da verilentemel finansal tablolar›düzenler.

YÖNET‹M MUHASEBES‹:Faaliyetin planlanmas› vekontrolü için yönetiminihtiyac› esas›na göredüzenlenen Üretim FaaliyetRaporlar›, BütçelemeRaporlar›, Standart MaliyetSistem Raporlar›, YönetimAnaliz Raporlar›, Kâr AnalizRaporlar›, Finansal AnalizRaporlar› gibi raporlar›kapsar.

Tahakkuk esasl›muhasebelefltirme uyar›nca,ifllemler ile di¤er olaylar vedurumlar›n raporlayaniflletmenin ekonomikkaynaklar› ve haklar›üzerindeki etkileri, buetkilerin gerçekleflti¤idönemde gösterilir. Nakitgiriflleri ve ödemelerin farkl›bir dönemde gerçekleflmiflolmas› bu durumuetkilemez.

Dönen Varl›klar: Bu anahesap grubu nakit olarakelde ve bankada tutulanvarl›klar ile normalkoflullarda en fazla bir y›l yada iflletmenin normalfaaliyet dönemi içindeparaya çevrilmesi veyatüketilmesi öngörülen varl›kve unsurlar› kapsar.

Duran Varl›klar: Likiditedurumuna göre bilançonunikinci ana grubunda yer alanduran varl›klar bir y›ldanveya bir normal faaliyetdöneminden daha uzunsürelerle, iflletmefaaliyetleriningerçeklefltirilmesi içinkullan›lmak amac›yla eldeedilen ve ilke olarak bir y›ldaveya normal faaliyet dönemiiçinde paraya çevrilmesiveya tüketilmesiöngörülmeyen varl›klar›kapsar.

} (VARLIKLAR)

(KAYNAKLAR)}

lar uzun vadeli yabanc› kaynaklar grubunda yer al›r. ‹flletmenin kendi ortaklar›naolan sorumlulu¤u ise özkaynaklar (özsermaye) k›sm›nda yer al›r.

Konuyu gerçekçi aç›dan ve karfl›laflt›rmal› olarak görebilmek için 31.12.2010 ve31.12.2011 tarihli bilançolardaki baz› rakamlar ve ait oldu¤u flirketin gerçek ismi vebilanço tarihi de¤ifltirilerek verilmifltir. Örnek iflletmemizin ad›n›n Ça¤dafl G›daMalzeme Sanayi Ticaret Anonim fiirketi oldu¤unu varsayaca¤›z. fiirketin özet bilan-ço örne¤i afla¤›da sunulmufltur.


ÇA⁄DAfi GIDA MALZEME SAN. T‹C. A.fi.31 ARALIK 2010 VE 31 ARALIK 2011 YILLARI B‹LANÇOLARI

VARLIKLAR (AKT‹F) 31. 12. 2010 31. 12. 2011

I- DÖNEN VARLIKLAR 20.396.549 20.576.221

A. HAZIR DE⁄ERLER 7.231 108.845

C. T‹CAR‹ ALACAKLAR 14.935.416 13.473.591

E. STOKLAR 5.161.291 6.378.866

G. GELECEK AYLARA A‹T G‹DER VE GEL‹R TAHAKKUK. 67.261 87.167

H. D‹⁄ER DÖNEN VARLIKLAR 160.350 527.752

II DURAN VARLIKLAR 1.616.927 2.676.053

A. T‹CAR‹ ALACAKLAR 25.998 25.163

C. MAL‹ DURAN VARLIKLAR 236.906 236.906

D. NET MADD‹ DURAN VARLIKLAR 878.718 1.972.596

BRÜT DURAN VARLIKLAR 2.028.075 3.313.36

(-) B‹R‹KM‹fi AMORT‹SMANLAR -1.149.357 -1.340.780

E. NET MADD‹ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 302.789 281.921

BRÜT MADD‹ OLMAYAN DUR. VAR. 735.395 798.443

(-) B‹R‹KM‹fi AMORT‹SMANLAR -432.606 -516.522

H. D‹⁄ER DURAN VARLIKLAR 172.516 159.467

AKT‹F TOPLAMI 22.013.476 23.252.274

KAYNAKLAR (PAS‹F) 31.12. 2010 31.12. 2011

I-KISA VADEL‹ YABANCI KAYNAKLAR 18.933.831 18.269.539

A. MAL‹ BORÇLAR 7.928.240 9.228.128

B. T‹CAR‹ BORÇLAR 10.243.437 8.661.570

C. D‹⁄ER BORÇLAR 9.016 22.234

D. ALINAN AVANSLAR 232.785 42.165

F. ÖDENECEK VERG‹ VE D‹⁄ER YÜKÜMLÜKLER 496.350 209.312

G. BORÇ VE G‹DER KARfiILIKLARI 0 65.728

H. GELECEK AYLARA A‹T GEL‹R VE G‹DER TAHAKKUK 24.005 40.402

II- UZUN VADEL‹ YABANCI KAYNAKLAR 19.798 1.159.963

A. MAL‹ BORÇLAR 0 1.141.132

B. T‹CAR‹ BORÇLAR 19.798 18.831

III- ÖZKAYNAKLAR 3.059.845 3.822.772

A. ÖDENM‹fi SERMAYE 2.891.186 3.654.111

C. KÂR YEDEKLER‹ 168.661 168.661

PAS‹F TOPLAMI 22.013.476 23.252.274

Tablo 4.1

K›sa Vadeli Yabanc›Kaynaklar: K›sa vadeliyabanc› kaynaklar, en çokbir y›l veya iflletmeninnormal faaliyet dönemisonunda ödenecek borçlar›kapsar.

Uzun Vadeli Yabanc›Kaynaklar: Kredikurumlar›ndan, sermayepiyasas›ndan ve iflletmeniniliflkide bulundu¤u üçüncükiflilerden sa¤lanan ve biry›ldan fazla vadeli olaniflletme borçlar›n› kapsar.

Özkaynaklar: ‹flletme sahipveya ortaklar›n›n bilançotarihinde iflletmeye yapm›flolduklar› sermayeyat›r›mlar›n›n tutar›n›gösteren ödenmifl sermayeile sermaye yedekleri ve kâryedekleridir. Ülkemizbilançosunda özsermayek›sm›nda ilave olarak, varsageçmifl y›llar kârlar›, geçmifly›llar zararlar› ve döneminnet kâr veya zarar›n› kapsar.

Gelir Tablosu‹flletmenin kuruluflundan veya mali hesap dönemi sonundan itibaren iflletme faali-yetleri ilerledikçe iflletme mamul veya hizmet üretiminde bulunup, bunlar› müflteri-ye nakit veya kredili olarak satar. Sat›fl›n amac› gelir veya kâr elde etmektir. Ancakbu ifllemler sürerken birçok fley olmufltur. Neler olmufltur önce bunlar› görelim.

NELER OLMUfiTUR?1. Üretim maliyetleri oluflmufltur.2. ‹flletme masraflar› olmufltur.3. Sat›fllardan veya di¤er faaliyetlerden gelirler elde edilmifltir.4. Faaliyetlerden net kâr veya zarar elde edilmifltir. Yukar›da s›ralad›¤›m›z bu bilgileri belli bir dönemi kapsayacak flekilde düzenli

olarak gösteren tabloya Gelir Tablosu diyoruz. Gelir Tablosunun bafl›nda Bilanço-da oldu¤u gibi iflletmenin ismi, tablonun türü ve içerdi¤i dönem gösterilir. Gelirtablosunun ilk kalemini sat›fllar oluflturur. Daha sonra sat›fllar›n maliyeti ve di¤ergiderler yer al›r. Gelir tablosunun son kalemini Dönem Net Kâr› veya Zarar› olufl-turur. Gelir tablosu, bilançodan zaman dilimi aç›s›ndan farkl›d›r. Bilanço iflletme-nin 31.12.2011 gibi belli bir tarihteki finansal durumunu özetler. Gelir tablosu isebilançodan farkl› olarak iflletmenin bir y›l, alt› ay gibi belli bir dönemi kapsayan fa-aliyetlerinin sonucunu özetler.

Bilanço, gelir tablosu ve nakit ak›m tablosu aras›ndaki farklar› araflt›r›n›z.

fiirketin gerçek ismi ve baz› rakamlar› de¤ifltirilerek verilen Ça¤dafl G›da Malze-me Sanayi Ticaret Anonim fiirketinin, 01.01.2011-31.12.2011 dönemine ait özet ge-lir tablosu afla¤›da sunulmufltur.

ÇA⁄DAfi GIDA MALZEME SAN. T‹C. A.fi. 01.01.2011-31.12.2011 DÖNEM‹ GEL‹R TABLOSU

A- BRÜT SATIfiLAR 38.524.575

B- SATIfiLARDAN ‹ND‹R‹MLER (-) 1.594.065

C- NET SATIfiLAR 36.930.510

D- SATIfiLARIN MAL‹YET‹ (-) 26.556.457

BRÜT SATIfi KÂRI VEYA ZARARI 10.374.053

E- FAAL‹YET G‹DERLER‹ (-) 8.301.664

ESAS FAAL‹YET KÂRI VEYA ZARARI 2.072.389

F- D‹⁄ER FAAL‹YET. OLA⁄AN GEL‹R VE KÂRLAR 1.633.618

G- D‹⁄ER FAAL‹YET. OLA⁄AN G‹DER VE ZARARLAR (-) 1.166.508

H- F‹NANSMAN G‹DERLER 2.334.827

FAAL‹YET KÂRI VEYA ZARARI 204.672

I- OLA⁄AN DIfiI GEL‹R VE KÂRLAR 8.039

J- OLA⁄AN DIfiI G‹DER VE ZARARLAR (-) 139.922

DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI 72.789

VERG‹ (%20) (-) 14.558

DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI 58.231


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Tablo 4.2

Brüt Sat›fllar: ‹flletmeninesas faaliyetleriçerçevesinde sat›lan mal yada hizmetler karfl›l›¤›ndaal›nan ya da tahakkukettirilen toplam de¤erlerikapsar.

Faaliyet Giderleri: ‹flletmeninesas faaliyeti ile ilgilibulunan ve üretimmaliyetlerine yüklenmeyenaraflt›rma ve gelifltirmegiderleri; pazarlama, sat›flve da¤›t›m giderleri ve genelyönetim giderlerinden oluflanhesap grubudur.

NAK‹T AKIfi ANAL‹ZLER‹

Nakit Ak›fl TablosuYukar›da k›saca aç›klad›¤›m›z bilanço ve gelir tablosu tahakkuk esas›na göre ha-z›rlanm›fl tablolard›r. Nakit ak›fl tablosu, bilanço ve gelir tablosunu birlefltirerek fir-man›n nakit ak›fl yap›s›n› gösteren bir tablodur. ‹flletmenin faaliyet bölümlerine gö-re haz›rlanm›fl nakit ak›fl tablosu bilanço, gelir tablosu, net çal›flma sermayesi de-¤iflim tablolar› bilgilerini bir arada sunabilme özelli¤ine sahip olmas› nedeniyle sony›llarda önemli bir tablo olarak ortaya ç›km›flt›r. Gerek uygulamaya gerekse sony›llarda yay›nlanm›fl muhasebe ve finans kitaplar›na bakt›¤›m›zda fon ak›m tablo-su, çal›flma sermayesi kaynak ve kaynak kullan›m tablosu, net çal›flma sermayeside¤iflim tablosu, çal›flma sermayesi de¤iflim tablosu yerini nakit ak›fl tablosuna b›-rakm›fl bulunmaktad›r.

‹flletme Faaliyet Yap›s›na Göre Haz›rlanm›fl Nakit Ak›fl Tablosu ‹çeri¤iNakit ak›fl tablosunun haz›rlanmas›, yukar›da örnek olarak verdi¤imiz tahakkukesas›na göre haz›rlanan bilanço ve gelir tablosunun nakde dönüfltürülmesi olay›-d›r. Nakit ak›fl tablosunun haz›rlanmas›na geçmeden önce iflletmenin nakit girifl veç›k›fllar›n›n de¤iflik bak›mlardan s›n›fland›rarak vermekte yarar vard›r. Herhangi biriflletme faaliyetinin nakit girifl ve ç›k›fllar›n›n genel olarak gruplanmas›n› afla¤›dakigibi verebiliriz:

A. Ola¤an ‹flletme Faaliyetleri Nedeniyle Nakit Giriflleri ve Ç›k›fllar›Ola¤an ‹flletme Faaliyetleri Nedeniyle Nakit Giriflleri

Mal Sat›fl› ve Müflteri Hizmetlerinden Sa¤lanan Nakit GiriflleriBorç ve Faiz Tahsilatlar›Temettü Gelirleri

Ola¤an ‹flletme Faaliyetleri Nedeniyle Nakit Ç›k›fllar›Maafl ve Ücret ÖdemeleriBorç ve Faiz ÖdemeleriNakit Esasl› Faaliyet GiderleriVergi Ödemeleri

B. ‹flletme Yat›r›m Faaliyetleri Nedeniyle Nakit Giriflleri Ve Ç›k›fllar›Yat›r›m Faaliyetleri Nedeniyle Nakit Girifller

Nakit Karfl›l›¤› Sabit K›ymet Sat›fl›Nakit Karfl›l›¤› Menkul De¤er Sat›fl›

Yat›r›m Faaliyetleri Nedeniyle Nakit Ç›k›fllarNakit Karfl›l›¤› Sat›n Al›nan Sabit De¤erler Nakit Karfl›l›¤› Menkul De¤er Al›fl›

C. ‹flletme Finansman Faaliyetleri Nedeniyle Nakit Giriflleri ve Ç›k›fllar›Finansman Faaliyetleri Nedeniyle Nakit Giriflleri

Sermaye Art›fl›ndan Sa¤lanan Nakit GiriflleriK›sa ve Uzun Vadeli Borçlardaki Art›fllar

Finansman Faaliyetleri Nedeniyle Nakit Ç›k›fllar›‹flletmenin Kendisine Ait Hisse Senetlerinin Nakit Karfl›l›¤› Sat›n al›nmas›K›sa ve Uzun Vadeli Borç ÖdemeleriTemettü Ödemeleri


Di¤er Faaliyetlerden Ola¤anGelir ve Kârlar: ‹flletmeninesas faaliyeti d›fl›ndaifltiraklerden ve ba¤l›ortakl›klardan elde edilentemettü geliri ile faiz vedi¤er temettü gelirleri,temerrüt faizleri, kambiyokârlar›, kira gelirleri, menkulk›ymet sat›fl kârlar› gibidi¤er faaliyetlerden eldeedilen ola¤an gelir vekârlardan oluflur.

Finansman Giderleri:‹flletmenin borçland›¤›tutarlarla ilgili olarakkatlan›lan ve varl›klar›nmaliyetine eklenmemiflbulunan faiz, kur farklar›,kredi komisyonlar› ve benzeridi¤er giderleri kapsar.

Ola¤and›fl› Gelir ve Kârlar:‹flletmenin ola¤anfaaliyetlerinden ba¤›ms›zolan ve bu nedenle ar›zinitelik tafl›yan duranvarl›klar›n sat›fllar›ndan eldeedilen kârlar ile ola¤and›fl›olay ve geliflmeler nedeniyleortaya ç›kan gelir ve kârlar›nyer ald›¤› hesap grubudur.

Yukar›da belirtilen nakit girifl ve ç›k›fl kalemlerini, gelir tablosunun ilk rakam›-n› oluflturan sat›fl rakam›ndan hareket ederek tespit edebiliriz. Nakit ak›fl tablosu-nun bu flekilde haz›rlanmas›na “Do¤rudan (direkt) Yöntem” denilir. Do¤rudanyöntemle haz›rlanan nakit ak›fl tablosunun ilk bölümünü oluflturan iflletme faali-yetlerinin en önemli kalemi “sat›fllardan elde edilen nakit” tutar›d›r. Do¤rudan yön-temle haz›rlanm›fl nakit ak›fl tablosunun özelli¤i, nakit hesab›n›n gelir tablosununüst ana kalemi olan sat›fl geliriyle bafllamas›ndan kaynaklanmaktad›r. E¤er nakitak›fl tablosunun düzenlenmesi gelir tablosunun son kalemi olan “net kârla” baflla-narak yap›l›rsa bu tür nakit ak›fl tablosuna “Dolayl› (endirekt) Yöntem” ile haz›rlan-m›fl nakit ak›fl tablosu denilir. Bu iki yöntemle haz›rlanan tablolar›n tek fark› Dö-nem Faaliyetleri Nedeniyle Nakit Ak›fl›n›n hesaplanmas›ndan gelmektedir. Yat›r›mve finansman faaliyetleri nedeniyle nakit ak›fl bölümleri her iki yöntemde de ayn›-d›r. Kitab›m›zda nakit ak›fl tablosu haz›rlanmas› ve analizini dolayl› yöntem kulla-narak aç›klayaca¤›z.

“Türkiye Muhasebe Standard› 7 (TMS 7) Nakit Ak›fl Tablolar›” Standard›na göre nakit ak›fl

tablosunun hangi yönteme göre haz›rlanaca¤›n› araflt›r›n›z.

Yukar›da verdi¤imiz nakit girifl ve ç›k›fllar› gruplamas›n› dikkate alarak kapsam-l› nakit ak›fl tablosunun kapsam› dolayl› yöntemle afla¤›daki gibidir

‹fiLETME OLA⁄AN DÖNEM FAAL‹YETLER‹ NET NAK‹T AKIMI:

Net Kâr

Net Kâr Nakit Düzeltme Kalemleri

+ Amortismanlar ve Nakit Ç›k›fl› ‹çermeyen Masraflar+ Ticari Alacaklarda Net Azal›fllar+ Ticari Borçlarda Net Art›fllar+ Borç Gider Karfl›l›¤› Art›fl›+ Kredili Müflterilerden Sat›fl Fazlas› Al›nan Avans+ Di¤er Dönen Varl›klarda Azal›fl+ Di¤er Dönen Varl›klarda Art›fl(-) Ticari Alacaklarda Net Art›fllar(-) Stoklarda Art›fl(-) Ticari Borçlarda Net Azal›fllar

NAK‹T G‹R‹fiLER‹ (NAK‹T KAYNAKLARI)

NAK‹T ÇIKIfiLARI (NAK‹T KULLANIMLARI)

Dönem Sonu Net Kâr Dönem Sonu Net Zarar

Amortismanlar ve Nakit Ç›k›fl›Gerektirmeyen Di¤er Kalemler

Temettü Ödemeleri

Aktif Kalemlerdeki Azalma Aktif Kalemlerdeki Art›fllar

Pasif Kalemlerdeki Art›fllar Pasif Kalemlerdeki Azal›fllar

Nakit Hisse Senedi ‹hrac› Hisse Senedi Al›fllar›


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Tablo 4.3Nakit Giriflleri veÇ›k›fllar›n›nGruplanmas›

Kaynak: Gitman,2012, S.119-123

(-) Borç Gider Karfl›l›¤› Azal›fllar(-) Kredili Müflterilerden Al›fl Fazlas› Verilen Avans(-) Di¤er Dönen Varl›klarda Art›fl‹fiLETME OLA⁄AN DÖNEM FAAL‹YETLER‹NDEN SA⁄LANAN NET NAK‹T AKIMI‹fiLETME YATIRIM FAAL‹YETLER‹ NET NAK‹T AKIMI:

+ Maddi Duran Varl›k Sat›fl›+ Nakit Karfl›l›¤› Menkul De¤er Sat›fl›(-) Maddi Duran Varl›k Yat›r›m›(-) Nakit Karfl›l›¤› Menkul De¤er Al›m›‹fiLETME YATIRIM FAAL‹YETLER‹ NET NAK‹T AKIMI‹fiLETME F‹NANSMAN FAAL‹YETLER‹ NET NAK‹T AKIMI:

+ K›sa Vadeli Borçlarda Art›fl (Ticari Borçlar Hariç)+ Uzun Vadeli Borçlarda Art›fl (Ticari Borçlar Hariç)+ Uzun Vadeli Alacaklarda Azal›fl (Ticari Alacaklar Hariç)+ Hisse Senedi ‹hraç Primi(-) Sat›c›lara Kredi Al›m Fazlas› Yap›lan Ödemeler (-) Uzun Vadeli Borçlarda Azal›fl (Ticari Borçlar Hariç)(-) Uzun Vadeli Alacaklarda Art›fl (Ticari Alacaklar Hariç)(-) Temettü Ödemeleri‹fiLETME F‹NANSMAN FAAL‹YETLER‹ NET NAK‹T AKIMI= TOPLAM NET NAK‹T AKIfiINDA ARTIfi (AZALIfi)= DÖNEM SONU NAK‹T VE NAK‹T Efi DE⁄ERL‹ KALEMLER ARTIfi (AZALIfi) Faaliyetsel Yap›ya Göre Haz›rlanm›fl Nakit Ak›fl Tablosu Haz›rlanmas›

ve Örne¤i

Nakit ak›fl tablosu haz›rlayabilmek için yukar›da verdi¤imiz örnek firmam›z›nbilanço ve gelir tablosu bilgilerini de¤erlendirerek dolayl› yöntemle nakit ak›fl tab-losunu haz›rlayabiliriz. Bunun için önce örnek iflletmemizin son dönem gelir tab-losundaki net kâr rakam›n›, haz›rlad›¤›m›z nakit ak›fl tablosundaki en üst sat›ra ya-zar›z. Nakit ak›fl tablosu her iki dönem aras›ndaki nakit hareketini verdi¤i için ör-nek iflletmemizin 31.12.2010 ve 31.12.2011 tarihli bilanço kalemleri aras›ndakifarklar› hesaplar›z. Hesaplam›fl oldu¤umuz farklar› nakit ak›fl tablosundaki yerleri-ne koyarak nakit ak›fl tablomuzu haz›rlar›z.



ÇA⁄DAfi GIDA MALZEME SAN. T‹C. A.fi. B‹LANÇO KALEMLER‹NDEK‹DE⁄‹fi‹MLER

VARLIKLAR (AKT‹F) 31.12.2010 31.12.2011 FARK

I- DÖNEN VARLIKLAR 20.396.549 20.576.221 179.670

A HAZIR DE⁄ERLER 7.231 108.845 101.614

C T‹CAR‹ ALACAKLAR 14.935.416 13.473.591 (1.461.825)

E STOKLAR 5.161.291 6.378.866 1.217.575

G GELECEK AYLARA A‹T G‹DER VEGEL‹R TAHAKKUK

67.261 87.167 19.906

H D‹⁄ER DÖNEN VARLIKLAR 160.350 527.752 367.402

II- DURAN VARLIKLAR 1.616.927 2.676.053 1.059.126

A T‹CAR‹ ALACAKLAR 25.998 25.163 (835)

C MAL‹ DURAN VARLIKLAR 236.906 236.906 0

D NET MADD‹ DURAN VARLIKLAR 878.718 1.972.596 1.093.878

BRÜT DURAN VARLIKLAR 2.028.075 3.313.376 1.285.301

(-) B‹R‹KM‹fi AMORT‹SMANLAR (1.149.357) (1.340.780) 191.423

E NET MADD‹ OLMAYAN DURANVARLIKLAR

302.789 281.921 (20.868)

BRÜT MADD‹ OLMAYAN DUR.VAR. 735.395 798.443 63.048

(-) B‹R‹KM‹fi AMORT‹SMANLAR (432.606) (516.522) 83.915

H D‹⁄ER DURAN VARLIKLAR 172.516 159.467 (13.049)

AKT‹F TOPLAMI 22.013.476 23.252.274 1.238.796

KAYNAKLAR (PAS‹F)

III- KISA VADEL‹ YABANCIKAYNAKLAR

18.933.831 18.269.539 (664.290)

A MAL‹ BORÇLAR 7.928.240 9.228.128 1.299.888

B T‹CAR‹ BORÇLAR 10.243.437 8.661.570 (1.581.867)

C D‹⁄ER BORÇLAR 9.016 22.234 13.218

D ALINAN AVANSLAR 232.785 42.165 (190.620)

F ÖDENECEK VERG‹ D‹⁄ER

YÜKÜMLÜKLER496.350 209.312 (287.038)

G BORÇ VE G‹DER KARfiILIKLARI 0 65.728 65.728

H GELECEK AYLARA A‹T GEL‹R VE

G‹DER TAHAKKUK. 24.005 40.402 16.397

IV-UZUN VADEL‹ YABANCIKAYNAKLAR

19.798 1.159.963 1.140.165

A MAL‹ BORÇLAR 0 1.141.132 1.141.132

B T‹CAR‹ BORÇLAR 19.798 18.831 (967)

V- ÖZKAYNAKLAR 3.059.845 3.822.772 762.925

A ÖDENM‹fi SERMAYE 2.891.186 3.654.111 762.925

C KÂR YEDEKLER‹ 168.661 168.661 0

PAS‹F TOPLAMI 22.013.476 23.252.274 1.238.796

Tablo 4.4

Buradaki çal›flmam›zda nakit ak›fl tablosunu kapsaml› olarak haz›rlayabilmekiçin firmaya ait tüm verilere ulaflmam›z mümkün olmad›¤› ve çal›flman›n kapsam›aç›s›ndan daha fazla detaya giremeyece¤imizden, nakit ak›fl tablosunu haz›rlarkentüm bilanço kalemlerinin net nakit hareketini içerdi¤ini varsayarak örne¤imizi ha-z›rlam›fl bulunmaktay›z. Okuma parças›nda uygulamada faydalan›lmas› aç›s›ndan,kapsaml› bir anlat›mla nakit ak›fl tablosunun haz›rlanmas›nda dikkat edilmesi ge-reken özellik gösteren bilanço ve gelir tablosu kalemleri ile ilgili anlat›mlar veril-mifltir. K›sacas› nakit ak›fl tablosunu haz›rlarken dikkat edece¤imiz nokta, bilançove gelir tablosunda yer alan nakit içerikli olmayan kalemlerin ay›klanmas› ifllemi-dir. Bizim örnek firmam›z›n finansal tablolar›nda bu ay›klama ifllemlerinin yap›ld›-¤›n› varsayarak haz›rlanm›fl nakit ak›fl tablosu örne¤i afla¤›da sunulmufltur.

ÇA⁄DAfi GIDA MALZEME SAN. T‹C. A.fi. 01.01.2011 - 31.12.2011 DÖNEM‹NAK‹T AKIM TABLOSU

‹fiLETME OLA⁄AN DÖNEM FAAL‹YETLER‹ NET NAK‹T AKIMI:

Dönem Net Kâr 58.231

Net Kâr Nakit Düzeltme Kalemleri:

+ Amortismanlar ve Nakit Ç›k›fl› ‹çermeyen Masraflar 275.338

+ Ticari Alacaklarda Net Azal›fllar 1.461.825

+ Mali Borçlarda Net Art›fllar 1.299.888

+ Di¤er Borçlarda Art›fl 13.218

+ Gelecek Y›llara Ait Gelir ve Gider Tahakkuk Art›fl› 16.397

(-) Stoklarda Art›fl (1.217.575)

(-) Ticari Borçlarda Net Azal›fllar (1.581.867)

(-) Gelecek Y›llara Ait Gelir Tahakkuklar› (19.906)

(-) Di¤er Dönen Varl›klarda Art›fl (367.402)

(-) Al›nan Avanslarda Azal›fl (190.620)

(-) Ödenecek Vergi ve Di¤er Yükümlülüklerde Azal›fl (287.038)

(-) Borç Gider Karfl›l›¤› Azal›fllar (65.728)

‹fiLETME OLA⁄AN DÖNEM FAAL‹YETLER‹NDENSA⁄LANAN NET NAK‹T (605.239)

‹fiLETME YATIRIM FAAL‹YETLER‹ NET NAK‹TAKIMI:

(-) Brüt Maddi Duran Varl›k Art›fl› (1.285.301)

(-) Brüt Maddi Olmayan Duran Varl›k Art›fl› (63.048)

+ Di¤er Duran Varl›klar Azal›fl› 13.049

‹fiLETME YATIRIM FAAL‹YETLER‹ NET NAK‹TAKIMI

(1.335.300)

‹fiLETME F‹NANSMAN FAAL‹YETLER‹ NETNAK‹T AKIMI:

+ Özkaynak Nakit Art›fl› 762.925

+ Mali Borçlarda Art›fl 1.141.132

(-) Uzun Vadeli Borçlarda Azal›fl (Ticari Borçlar Hariç) (967)

+ Uzun Vadeli Alacaklarda Azal›fl (Ticari Alacaklar Hariç) 835

‹fiLETME F‹NANSMAN FAAL‹YETLER‹ NET NAK‹TAKIMI 1.903.925

TOPLAM NET NAK‹T AKIfiINDA ARTIfi (AZALIfi) 36.614

DÖNEM SONU NAK‹T VE NAK‹T Efi DE⁄ER‹KALEMLER ARTIfi (AZALIfi) 36.614


Tablo 4.5

Bilanço ve gelir tablosu verileri kullan›larak nakit içerikli olmayan ifllemlerdegerekli düzeltmeler yap›ld›ktan sonra gerek do¤rudan yöntemle gerekse dolayl›yöntemle haz›rlanan nakit ak›fl tablosu, iflletmenin tahakkuk esas›na göre muhase-belefltirdi¤i ifllemleri nakit esas›na dönüfltürmüfl olur. Nakit esasl› ifllemler tablosufleklinde kabul edebilece¤imiz nakit ak›fl tablosu, iflletmenin likidite, verimlilik vede¤er yaratma potansiyelini göstermesi aç›s›ndan analitik bir birlefltirici özelli¤e sa-hiptir. Yani nakit ak›fl tablosundaki bilgiler de¤erlendirilerek, iflletmenin finansalbaflar›m yap›s›; likidite, kârl›l›k, verimlilik ve de¤er yaratma potansiyeli bak›m›n-dan birlikte analiz edilebilir. Bu nedenle nakit ak›fl tablosu daha önce kullan›mdaolan fon ak›m tablosu, iflletme sermayesi kaynak ve kaynak kullan›m tablosu, netiflletme sermayesi de¤iflim tablosu, iflletme sermayesi analiz tablosunun görevinibirlikte ve daha etkin flekilde yapm›fl olur.

‹flletmelerin Finansal Baflar›mlar›n›n Ölçülmesinde Faaliyetsel Yap›ya Göre Haz›rlanm›fl Nakit Ak›fl Tablosunun AnaliziYukar›da sundu¤umuz iflletmenin faaliyet bölümlerine göre haz›rlanm›fl nakit ak›fltablosu, iflletmenin likiditesini, kârl›l›¤›n› ve de¤er yaratma potansiyelini ayr› ayr›ve birlikte gösterme aç›s›ndan önemli bir tablodur. Bu bölümdeki analizler, örnekolarak haz›rlad›¤›m›z Ça¤dafl G›da Malzeme Sanayi ve Ticaret Anonim fiirketi na-kit ak›fl tablosu bilgileriyle yap›lacakt›r. Analize bafllamadan önce belirtmek gere-kir ki etkin bir finansal analiz, firman›n endüstri standartlar› ve firman›n de¤iflik dö-nemler aras›ndaki verilerinin karfl›laflt›r›lmas› ile mümkündür. Ancak çal›flmam›zdaanalizimiz, sadece 31.12.2010 ve 31.12.2011 y›llar› bilanço ve 31.12.2011 dönemigelir tablosu bilgilerinden haz›rlam›fl oldu¤umuz 01.01.2011-31.12.2011 dönemineait nakit ak›fl tablosu bilgilerine dayal› olacakt›r.

‹flletmenin nakit ak›fl analizleri, nakit ak›fl tablosu rakamlar›n›n içeri¤ine bak›la-rak yap›laca¤› gibi bu rakamlar kullan›larak gelifltirilen oranlar (rasyolar) yönte-miyle de yap›lacakt›r. Nakit ak›fl analizini; oranlar kullanmadan önce, nakit ak›fltablosunun genel bilgilerini kullanarak örnek firmam›z için yapabiliriz.

Nakit ak›fl tablosunun birinci ana kalemini oluflturan dönem faaliyetlerinden el-de edilen net nakit ak›fl›, iflletmenin ola¤an faaliyetlerinin devam› için gereklidir.Bu kalem gelecek dönemlerde iflletmenin gelir (kaynak) yaratma potansiyelini deyans›tt›¤› için, tablonun en önemli kalemi olarak yorumlanabilir. Ola¤an dönem fa-aliyetlerinden sa¤lanan net nakit miktar›na bakt›¤›m›zda, bu miktar›n negatifT605.239 oldu¤unu görürüz. Bu rakam iflletmenin dönem faaliyetlerinden elde et-ti¤i nakit girifllerinin dönem faaliyetleri için kulland›¤› nakit ihtiyac›n› karfl›lamad›-¤›n› gösterir. ‹flletme 2011 döneminde T605.239 nakit aç›¤› vermifltir. Di¤er bir ifa-de ile örnek iflletmemizin dönem faaliyetlerinden elde etti¤i nakit kaynaklar, kay-nak kullan›mlar›na göre T605.239 daha azd›r. K›saca, iflletme ola¤an dönem faali-yetlerini kendi yaratt›¤› nakit giriflleri ile karfl›layamamaktad›r. Bu durumda iflletmedönem ola¤an faaliyetlerini sürdürebilmek için di¤er firma d›fl› nakit kaynaklar›de¤erlendirmektedir.

Nakit ak›fl tablosu nakit analizlerinde ayr›ca de¤erlendirilmesi gereken di¤er birfaaliyet bölümü de yat›r›m faaliyetlerinden do¤an nakit hareketidir. Yat›r›m faali-yetleri nakit ak›fl analizi ile minimum maddi varl›k yat›r›mlar›n›n cari dönem amor-tisman giderlerine eflit olup olmad›¤›n› tespit ederiz. Yat›r›m gruplamas› ile maddivarl›k yat›r›m finansman›n›n, faaliyetlerden elde edilen kaynaklarla m› yoksa borçkaynaklar›yla m› sa¤land›¤›n› ortaya koyabiliriz. Örne¤imizde, cari dönem amortis-


man gideri büyüklü¤ü T275.338’dir. Toplam net yat›r›m nakit miktar› ise negatifT1.335.300’dir. (Dönem içi maddi ve maddi olmayan toplam varl›k art›fl miktar›T1.335.300’dir.) ‹flletme, dönem amortisman gideri büyüklü¤ünden daha fazla ya-t›r›mda bulunmufltur. Yat›r›m net nakit ak›fl miktar›na göre firma, varl›klar›nda yük-sek bir art›fl yapm›flt›r. ‹lginç olan nokta, ola¤an dönem faaliyetlerini kendi yarat-m›fl oldu¤u nakit kaynaklarla karfl›layamayan firman›n faaliyet nakit aç›¤›n›n ikikat›ndan fazla yat›r›m art›fl›nda bulunmas›d›r. Bu da firman›n 2011 döneminde netnakit aç›¤›n›n;

T605.239 + T1.335.300 = T1.940.539 oldu¤unu gösterir.

Nakit ak›fl tablosundaki üçüncü bölüm, finansman faaliyetleri nakit hareketineayr›lm›flt›r. Bu bölümde göze çarpan hareket, do¤al olarak daha önceki iki bölüm-deki nakit aç›¤›n›n finansman› için gereken art›fl miktar›d›r. ‹flletme finansman fa-aliyetleri net nakit ak›fl miktar› toplam T1.903.925’dir. Firma, nakit aç›¤›n›, finans-man kaynaklar›n› harekete geçirerek karfl›lam›flt›r. Finansman nakit ak›fl›n›n enyüksek kalemini, T1.141.132 ile mali borçlardaki art›fl oluflturmufltur. ‹flletme te-mettü d›fl›nda önemli bir finansman faaliyetinde bulunmam›flt›r. Bunun nedeni, ifl-letmenin iç kaynak yöntemiyle elde etti¤i kaynak yeterlili¤i olabilir. Firman›n na-kit ak›fl tablosu, firman›n nakit aç›¤›nda oldu¤unu ve faaliyetlerini büyük orandaborç finansman› ile karfl›lad›¤›n› gösterir.

Nakit Ak›fl Tablosu Alternatif Aç›klanmas› ve Analizi

Firma Ola¤an Faaliyetinden Elde Edilen Nakit Ak›fl Mevcudunun TespitiNakit ak›fl tablosunun birinci bölümünü firman›n ürün ve hizmet sat›fllar›ndan el-de etti¤i faaliyet nakit ak›fllar› oluflturur. Firman›n nakit ak›fl analizini daha sistema-tik olarak analiz etmek ve faaliyetten elde edilen nakit ak›fl›n› (operasyon nakitak›fl›n›) farkl› bir boyuttan hesaplamak için, firman›n Dönem Faaliyetinden EldeEtti¤i Kâr miktar›n› formüle ederek afla¤›daki gibi tan›mlayabiliriz (Gitman andZutter, 2012, s.121-123).

Vergi Sonras› Faaliyet Net Kâr› (VSFNK) = Faiz ve Vergi Öncesi Kâr (FVÖK) ×(1- Vergi Oran› (T))

VSFNK = FVÖK × (1- T)

Bu eflitli¤i kullanarak, firman›n faaliyetten elde etti¤i nakit tutar›n›, vergi sonra-s› faaliyet net kâr formülünü yeniden yazarak afla¤›daki gibi tan›mlayabiliriz:

Firma Ola¤an Faaliyetinden Elde Edilen Nakit Ak›fl Miktar› (OFNA) = Vergi Son-ras› Faaliyet Net Kâr› (VSFNK) + Amortisman Giderleri

Yukar›daki VSFNK formülünü kullanarak eflitli¤i yeniden yazar›z.

OFNA = FVÖK × (1 - T) + Amortisman Giderleri

Örnek firmam›z›n 2011 gelir tablosu verilerini kulland›¤›m›zda, firman›n 2011y›l› sonu faaliyet nakit ak›fl›n› T2.306.937 olarak hesaplar›z. fiöyle ki;

OFNA = FVÖK × (1- T) + Amortisman GiderleriOFNA = 2.539.499 (1- 0,20) + 275.338 OFNA = T2.306.937


Firma Serbest Nakit Mevcudunun Tespiti Firma serbest nakit ak›fl miktar›, firma dönem sonu faaliyet nakit ak›fl miktar› ilenet duran varl›k yat›r›mlar› ve net çal›flma sermaye yat›r›m fark›n› ifade eder.

Serbest Nakit Mevcudu (SNM) = Ola¤an Faaliyetinden Elde Edilen Nakit Ak›flMiktar› (OFNA) - (Duran Varl›k Yat›r›mlar› (DVY) + Net Çal›flma Sermaye Yat›r›m-lar› (NÇSY))

SNM = OFNA- (DVY + NÇSY)

Eflitli¤i açt›¤›m›zda,

SNM = FVÖK × (1- T) + Amortisman Giderleri - (DVY + NÇSY)

Duran varl›k yat›r›mlar› (DVY), iki dönem aras›ndaki maddi duran varl›klarda-ki net de¤iflim miktar› ile amortisman giderleri toplam›d›r.

2011 Y›l› DVY = T1.348.348.

Yukar›daki hesaplamada firma yat›r›mlar›ndaki net art›fllar amortismanlardanfazlad›r. Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta; hesaplamada e¤er de¤iflim ar-t›fl yerine azal›flla sonuçlanm›fl olsayd› ve bu net maddi varl›klardaki azal›fl miktar›amortisman giderlerinden daha küçük olsayd›, bu durum firman›n net maddi var-l›klar›n› azaltarak nakde çevirdi¤i anlam›na gelecektir.

Serbest nakit mevcudunun tespiti için de¤erlendirilen eflitlikteki NÇSY, firma-n›n dönen varl›klarla k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n›n de¤iflim miktarlar›n›n fark›-na eflittir. Bu de¤eri, firman›n iki dönem aras›ndaki dönen varl›k de¤iflim büyüklü-¤ü ile firman›n iki dönem aras›ndaki k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n›n de¤iflim bü-yüklü¤ü aras›ndaki fark› bularak hesaplar›z.

2010-2011 DÖNEN VARLIKLAR FARKI = 20.576.221 - 20.396.549 = T179.672KISA VADEL‹ YABANCI KAYNAKLAR FARKI = 18.269.539 - 18.933.831 = (T664.292)NET ÇALIfiMA SERMAYE YATIRIM TUTARI (NÇSY) = (T484.620)

Yukar›da hesaplad›¤›m›z de¤erleri serbest nakit miktar› eflitli¤imizdeki yerleri-ne koydu¤umuzda firman›n serbest nakit mevcudunu buluruz.

SNM = FVÖK × (1 - T) + Amortisman Giderleri - (DVY + NÇSY)SNM = 2.539.499 (1 - 0,20) + 275.338 - (1.348.348 + 484.620)

= 2.306.937 - (1.348.348 + 484.620)= T1.443.209

Net Maddi Duran Varl›klar ve Net MaddiOlmayan Duran Varl›klar

2011 Y›l› T2.254.517

(-) 2010 Y›l› (T1.181.507 )

NET DE⁄‹fi‹M M‹KTARI T1.073.010

+ 2011 Dönemi Toplam Amortisman Giderleri + T275.338

2011 YILI TOPLAM VARLIK MADD‹ VEMADD‹ OLMAYAN DURAN VARLIKYATIRIMLARI

T1.348.348


Tablo 4.6

Gitman ve Zutter (2012)’in firma serbest nakit mevcudu de¤erlendirmesine gö-re örnek iflletmemizin 2011 dönemi yaratm›fl oldu¤u serbest nakit mevcuduT1.443.209’dir.

‹flletmelerin Finansal Baflar›mlar›n›n Ölçülmesinde Faaliyetsel Yap›ya Göre Haz›rlanm›fl Nakit Ak›fl TablosuOranlar›n›n Kullan›m› Yukar›da genel hatlar› ile analiz etmeye çal›flt›¤›m›z iflletmenin nakit hareketi dahasa¤l›kl› ve doyurucu olarak nakit ak›fl tablosu oranlar› yard›m›yla analiz edilebilir.Çal›flmada kullan›lan oranlar Giacomino ve Mielke’nin (Giacomino, D. E., Mielke,D. E., May 1988. s.54-57) çal›flmas›ndan uyarlanm›flt›r.

Nakit Ak›fl Oranlar›n›n Yorumu Nakit ak›fl tablosu bilgileri kullan›larak hesaplanan oranlar “Kazanç Kalitesi NakitAk›fl Oranlar›”, “Finansal Yönetim Nakit Ak›fl Oranlar›”, “Zorunlu Nakit Ak›fl Oran-lar›”, “Takdiri Nakit Ak›fl Oranlar›” fleklinde dört bafll›k alt›nda afla¤›da yorumlar› ilebirlikte verilmifltir.

Kazanç Kalitesi ile ‹lgili Nakit Ak›fl Oranlar›Faaliyet Nakit Endeksi (FNE) = Net Dönem Kâr› / Dönem Faaliyetlerinden EldeEdilen Net Nakit Miktar›FNE = 58.231 / -605.239 = -0,10

Örnek firmam›z›n dönem net kâr›n› dönem faaliyetlerinden elde edilen negatifnet nakit ak›fl›na böldü¤ümüzde sonuç oldukça düflük ç›km›flt›r. Bu da net kâr›m›-z›n negatif faaliyetten elde edilen nakit miktar›n›n yüzde alt›s›n› (%6) karfl›l›yor an-lam› tafl›r.

Yat›r›m Yenileme Oran› (YYO)= Brüt Maddi Duran Varl›k Yat›r›mlar› / NetMaddi Duran Varl›k Amortismanlar›

YYO =1.285.301 / 191.423 = 6,71

Dönem Faaliyetlerinden Elde Edilen Nakit Kaynak Bafl›na Düflen Maddi Varl›kYat›r›m› (KBDMVY) = Brüt Maddi Duran Varl›k Yat›r›mlar› / Dönem Faaliyetlerin-den Elde Edilen Net Nakit

KBDMVY = 1.285.301/ -605.239 = - 2,12

Negatif 2,12 sonucuna göre dönem faaliyetleri, yat›r›ma harcanabilecek nakityaratmam›flt›r.

Nakit Ak›fl Yeterlilik Oran› (NAYO) = Dönem Faaliyetlerinden Elde Edilen NetNakit / (Brüt Maddi Duran Varl›k Yat›r›mlar› + Temettüler + Toplam Borç Ödeme-leri + Stok Art›fl›)

NAYO = -605.239 /(1.285.301 + 967) = T-605.239 / 1.286.268 = -0,47

Kazanç Kalitesi ile ilgili nakit ak›fl›n›n analizinde kullan›lan oranlardan birincisifaaliyet nakit endeksi olarak hesaplanm›flt›r. Bu birinci oran, net kâr›n faaliyetler-den elde edilen nakitler içindeki önemini belirtir. Örnek iflletmemizin net kâr›, fa-aliyetlerden elde edilen nakdin -0,10’unu oluflturmaktad›r.


Yat›r›m yenileme oran› olarak verdi¤imiz ikinci oran, iflletmenin kendisini ye-nileyip yenilemedi¤ini göstermesi aç›s›ndan önemlidir. ‹flletmenin kendisini yeni-lemesi uzun dönem nakit yaratmas› ve yeterlili¤i aç›s›ndan zorunludur. ‹flletme sü-rekli flekilde maddi duran varl›k yat›r›mlar› ile kendisini yenileyerek uzun dönemnakit yaratma potansiyelini art›rmal›d›r. Örnek iflletmemizin bu oran› 6,71’dir. Ör-nek iflletmemizin yat›r›m yenileme oran› oldukça yüksek ç›km›flt›r. Sonuca göre fir-ma kayda alm›fl oldu¤u amortisman tutar›n›n 6,71 kat› yat›r›m yenilemesine gitmifl-tir. Uzun dönem nakit beklentisi aç›s›ndan bu durum olumludur.

Kulland›¤›m›z üçüncü oran, dönem faaliyetlerinden elde edilen nakit kaynakbafl›na düflen maddi varl›k yat›r›m oran›, yarat›lan toplam nakit kaynaklar›n nekadar›n›n maddi duran (sabit) varl›klara ayr›ld›¤›n› gösterir. Örne¤imizdeki iflletmeiçin bu oran -2,12’dir. ‹flletmenin dönem içinde yaratm›fl oldu¤u toplam kaynaklarnegatif oldu¤undan yat›r›ma ay›ramam›flt›r.

Nakit ak›fl yeterlilik oran› olan dördüncü oran ile iflletmenin dönem faaliyetle-rinden elde etmifl oldu¤u nakit miktar›n›n ne kadar›n›n stratejik nakit faaliyetlerineyat›rd›¤›n› anlamaya çal›fl›yoruz. Di¤er bir deyiflle dördüncü oran, dönem faaliyet-lerinden elde edilen nakdin iflletmenin maddi duran varl›k yat›r›mlar›, stok art›flla-r›, temettü ve borç ödemeleri için yeterli olup olmad›¤›n› gösterir. Örnek iflletme-mizde bu oran negatif 0,47’dir.

Finansal Yönetimle ‹lgili Nakit Ak›fl Oranlar›Dördüncü oran ile bir ölçüde de¤inmeye çal›flt›¤›m›z yabanc› kaynak ödemeleri ilenakit ak›fl› aras›ndaki iliflkinin nakit ak›fl tablosunda gösterimi önemli bir konudur.Daha önce derinlemesine tart›flt›¤›m›z nakit ak›fl tablosu, iflletmenin finansman poli-tikalar›n› ve iflletmenin faaliyetlerini finanse edebilmek için yabanc› kaynaklardan nekadar yararlan›ld›¤›n› aç›k flekilde gösterir. ‹flletmenin borçlar›n› azalt›p azaltmad›¤›-n›, özsermayesini att›r›p artt›rmad›¤›n›, yat›r›mlar›nda art›fl ya da azalma olup olma-d›¤›n› ve yeni yat›r›mlar›n›n üretkenli¤ini nakit ak›fl tablosunun sa¤lad›¤› bilgilerin›fl›¤›nda de¤erlendirebiliriz. Bunun yan›nda, faaliyetlerden elde edilen nakit mikta-r›nda bir de¤ifliklik olup olmad›¤›n›, yat›r›mlar›n› kendilerini geriye ödeyip ödeme-di¤ini, üretkenlik yeteneklerini nakit ak›fl bilgileri ve oranlar› ile gösterebiliriz.

Nakit Kaynaklar Da¤›l›m Oran› (NKDO) = Her Bir Faaliyet Net Nakit Ak›fl Ka-lem Tutar›/ Toplam Net Nakit Ak›fl Tutar›

Beflinci oran, toplam nakit kaynaklar›n›n yüzde kaç›n›n bireysel kaynaklardangeldi¤ini gösterir. Ayn› zamanda, fonlar›n di¤er kaynaklara göre birlefliminin yap›-s›n› verir. Oran, her bir nakit ak›fl kalemi için ayr› ayr› hesaplanaca¤› gibi, üç anafonksiyon için de ayr›ca hesaplanabilir. Net kâr, amortismanlar ve ana bölümlernakit kaynaklar da¤›l›m oranlar› afla¤›da verilmifltir.

NKDO Net kâr = 58.231 / 36.614 = 1,59NKDO Amortismanlar = 275.338 / 36.614 = 7,52NKDO Dönem Faaliyetlerinden Sa¤lanan Net Nakit = -605.239 / 36.614 = -16,53NKDO Yat›r›m Faaliyetlerinden Sa¤lanan Net Nakit = -1.335.300 / 36.614 = -36,47NKDO Finansman Faaliyetlerinden Sa¤lanan Net Nakit = 1.903.925 / 36.614 = 52,00

Beflinci oran grubunda hesaplad›¤›m›z net kâr›n toplam net nakit art›fl (azal›fl)kayna¤›na oran› yüzde yüzellidokuzdur (%159). Yani iflletme dönem net kâr›, top-lam net nakit miktar›ndan daha fazlad›r.


Yukar›daki hesaplamada amortismanlar toplam net nakit miktar›n›n 7,5 kat› se-viyesindedir. Faaliyet bölümlemesine göre her bir faaliyetin toplam net nakit art›fl(azal›fla) oran›, -16,53, -36,47 ve 52,00 kat olarak hesaplanm›flt›r. Sonuçlara göre,toplam net nakit ak›fl art›fl ve azal›fla tek olumlu yüksek katk›s› olan bölüm, finans-man faaliyetlerdir. Di¤er ilk iki bölüm nakit kullanan bölümler olmufltur.

Yabanc› Kaynaklar Finansman Endeksi (YKFE) = Dönem Faaliyetlerinden El-de Edilen Net Nakit / Yabanc› Kaynaklardan Elde Edilen Net Nakit

YKFE = -605.239 / (1.141.132 - 967 +835)= -605.239 / 1.141.000 = - 0,53

Bu oran grubu iflletmenin finansman›n›n sa¤lanmas›nda faaliyetlerle yabanc›kaynaklar› karfl›laflt›r›r. Benzer bir karfl›laflt›rma “di¤er kaynaklar” ile faaliyetlerdensa¤lanan kaynaklar ve yabanc› finansman kaynaklar› aras›nda yap›labilir. Örnek ifl-letmemizin durumuna bakt›¤›m›zda yabanc› kaynak finansman›n›n yok denecekkadar az oldu¤unu alt›nc› orandan elde etti¤imiz -0,53 rakam›ndan ç›karabiliriz.Di¤er bir ifade ile iflletmenin faaliyetlerinden elde etti¤i nakit miktar›n›n yabanc›kayna¤a oran› -0,53’tür. ‹flletme negatif T605.230 faaliyetten sa¤lad›¤› net nakitmevcuduna karfl›n T1.141.000 yabanc› kaynaklar› art›rarak nakit elde etmifltir.

Prodüktivite Yeterlilik Oran› (PYO) = Dönem Faaliyetlerinden Elde Edilen NetNakit / Brüt Maddi Duran Varl›k Yat›r›mlar›

PYO = -605.239 / 1.285.301 = -0,47

Prodüktivite yeterlilik oran›m›z iflletmenin uzun dönem s›hhatini tahminlemedekullan›labilir. Oran›n küçük olmas› durumunda, iflletme kaynaklar›n›n yat›r›mlarakanalize edildi¤i anlafl›l›r. Oran›n büyük olmas› tam tersi bir yorumu gerektirir.Yaln›z bu tür bir yoruma gitmeden önce, iflletmenin büyüme sürecine ve içindebulundu¤u sektöre bakmam›z gerekir. E¤er iflletme yeni kurulmufl ise bu oran›n,do¤al olarak küçük olmas› beklenir. Çünkü yeni kurulan, büyüme aflamas›ndakibir iflletmenin yat›r›m miktar› yaratt›¤› kayna¤a oranla büyük olacakt›r. Dolay›s›ylaoran rakam› küçük olabilir. Di¤er taraftan iflletme olgunlaflm›fl bir kurulufl ise du-rum tam tersi olur. ‹flletme nakit yaratma aflamas›nda olup yaratm›fl oldu¤u kayna-¤a oranla fazla yat›r›m yapmas› gerekmeyebilir. Di¤er bir nokta da iflletmenin kul-land›¤› teknolojiyle iliflkilidir. ‹flletme sürekli de¤iflime u¤rayan hassas bir teknolo-jik yap›ya sahipse pazar rekabet yap›s›n› koruyabilmek için sürekli yüksek yat›r›m-larda bulunmak zorunda kalabilir. Bu nedenle iflletmenin prodüktivite yeterlilikoran› küçük olabilir. Örnek iflletmemizin bu oran negatif 0,47’dir. ‹flletmenin faali-yetlerden sa¤lad›¤› kaynaklar, yat›r›mlara göre negatif bir sonuç vermifltir. Yani ifl-letme faaliyetlerinden elde etti¤i net nakit sonucu negatiftir. ‹flletme faaliyetindenyaratt›¤› nakit, kulland›¤› nakitten T605.239 daha azd›r. Firma, ola¤an faaliyetinidevam ettirecek nakit yaratamam›flt›r. Bu nedenle yat›r›m yenileme için faaliyetin-den nakit kullanma olana¤› olmam›flt›r.

Zorunlu Faaliyetlerle ‹lgili Nakit Ak›fl Oranlar›Temettü, faiz ve anapara geri ödemeleri için ne kadar nakit ayr›lm›flt›r? Her ne ka-dar cari oran ve borç-öz sermaye oran› iflletmenin likiditesi hakk›nda bir bilgi ver-se de faaliyetsel yap›da haz›rlanm›fl nakit ak›fl tablosu iflletmenin yükümlülükleriniyerine getirme ve yat›r›mc›lar›na gelir sa¤layabilme yetene¤i konusunda ek bilgi-ler sunacakt›r. Bir iflletme, uzun vadede yükümlülüklerini yerine getirebilmek için


gerekli nakit kaynaklar›n› faaliyetlerinden elde etmelidir. ‹flletmenin kaynaklar› herzaman kullan›mlar›ndan fazla olmal›d›r. Uzun vadeli borç geri ödemeleri, faaliyet-lerden sa¤lanan kaynaklarla m› yoksa yeniden borçlanmayla m› karfl›lanmal› ko-nusu titizlikle ele al›nmal›d›r. Bu konular bu bölümdeki oranlarla tespit edilmeyeçal›fl›lacakt›r.

Zorunlu Nakit Endeksi (ZNE) = (Dönem Faaliyetlerinden Elde Edilen Net Nakit+ Uzun Vadeli Borç Ödemeleri) / Toplam Net Nakit ak›fl› Tutar›

ZNE = (-605.239 + 967) / 36.614 = -16,50

Zorunlu nakit endeksi (ZNE) oran› iflletmenin elde etti¤i kaynaklar›n hangi yüz-desinin zorunlu kullan›mlara ayr›ld›¤›n› gösterir. Örnek iflletmemizin bu oran› dö-nem faaliyetlerden elde edilen net nakit mevcudunun negatif 16,50 kat yüksek ol-du¤unu gösterir. Firman›n ola¤an faaliyetlerinden elde etti¤i net nakit mevcudunegatif oldu¤u için zorunlu ödemeler için kullan›lamam›flt›r.

Uzun Vadeli Borç Ödeme Oran› (UVBÖO) = Uzun Vadeli Borç ÖdemelerindeKullan›lan Nakit / Uzun Vadeli Borçla Elde Edilen Nakit

UVBÖO = 967 / (1.141.132 + 835) = 0,0009

Analizimizde tek olumlu sonuç veren orand›r. Sonuca göre firman›n uzun va-deli borçlanmas› uzun vadeli borç ödemesinde kullan›lmam›flt›r. Oran çok dü-flüktür.

Uzun Vadeli Borçlar ‹çin Gerekli Nakit Miktar›n›n Toplam Nakit KaynaklaraOran› (UVBTKO) = Uzun Vadeli Borç Ödemelerinde Kullan›lan Nakit / ToplamNet Nakit ak›fl Tutar›

UVBTKO = 967 / 36.614 = 0,03

Bu oran, uzun vadeli borçlar› kaynak-kullan›m baz›nda analiz eder. Uzun va-deli borç ödemeleri, zorunlu kullan›mlar›n bir k›sm›d›r. Toplam nakit art›fl› veyaazal›fl›n›n uzun vadeli borç için kullan›m oran› 0,03’tür. Daha önce de belirti¤imizgibi, elde edilen nakit kaynaklar›n uzun vadeli borç ödemesi için kullan›lmad›¤›n›gösterir.

Takdiri Faaliyetlerle (Zorunlu Olmayan Faaliyetlerle) ‹lgili Nakit Ak›flOranlar›Bir iflletme nakit kaynaklar›n› de¤iflik alternatiflerde kullanabilir. ‹flletme, kaynak-lar›n› kullan›rken iflletmenin likiditesinin, verimlili¤inin, pazar rekabet yap›s›n›n vekaynak yaratma potansiyelinin korunmas›na çok dikkat etmek zorundad›r. ‹fllet-me, elde etmifl oldu¤u kaynaklar›n› önce faaliyetinin süreklili¤i için kullan›r. Eldeedilen kaynaklar daha sonra iflletmenin zorunlu borç ödemelerinde kullan›l›r. Biriflletme, faaliyetleri ve borç geri ödemeleri için gerekli olan kaynaklardan fazlas›n›elde edebilir. Bu fazlal›k zorunlu olmayan (takdiri) amaçlarla kullan›labilir. Örne-¤in, iflletme temettü da¤›tabilir. Fazla kaynaklarla baflka iflletmeleri sat›n alabilir.Faaliyetlerini veya kapasitesini geniflletebilir ya da gelecekteki giderlerini karfl›la-mak için k›sa vadeli menkul de¤erler yat›r›m›nda bulunabilir.

Bu amaçla haz›rlanan oranlar örnek iflletmemizin nakit ak›fl tablosunda yer al-mad›¤› için hesaplanamam›flt›r. Sadece oranlar formül olarak verilmifltir.


Takdiri Toplam Nakit Kullan›m Oran› (TNKO) = Takdiri Nakit Ç›k›fllar / Dö-nem Faaliyetlerinden Elde Edilen Nakit

Takdiri Nakit Ç›k›fllar = (Menkul K›ymet Yat›r›mlar› + Temettü Ödemeleri)Takdiri Yat›r›mlarda Kullan›lan Nakit Oran› (TYKNO) = Dönem ‹çi Menkul

K›ymet Yat›r›mlar› / Dönem Faaliyetlerinden Elde Edilen NakitDi¤er Takdiri Nakit Ödemeler Oran› (DTNÖO) = Nakit Temettü Ödemeleri /

Dönem Faaliyetlerinden Elde Edilen Nakit

Nakit ak›fl tablosunu kullanarak aç›klamaya çal›flt›¤›m›z oranlar geleneksel fi-nansal oranlardan farkl› bir özellik arz etmektedir. Bu oranlar yard›m›yla iflletme-nin ödeme, kârl›l›k (verimlilik) ve kaynak yaratma potansiyelini de¤iflik aç›dangörme olana¤› elde edilmektedir. Bir iflletme ile ilgilenen yat›r›mc›lar, kredi (borç)verenler ve di¤er ilgililer bu oranlar yard›m›yla tahakkuk esas›na dayanan kârl›l›koranlar›ndan daha kapsaml› ve etkin bilgiler edinebilirler. Çünkü nakit kâr, tahak-kuk eden kârdan daha somut flekilde iflletmenin baflar›s›n› yans›t›r. Bu nedenler-le, tahakkuk esas›na dayanan finansal analizlerin nakit ak›fl bilgilerine dayanananalizlerle birlikte kullan›lmas› bir iflletmenin finansal baflar›m›n›n (performans›-n›n) de¤erlendirilmesi aç›s›ndan çok önemlidir.

NAK‹T DÖNÜfi SÜRES‹ ANAL‹Z‹ Yukar›daki bölümlerde finansal tablolar, özellikle de nakit ak›fl tablosu üzerindenfirman›n nakit ak›fllar›n› analiz etmeye çal›flt›k. Bu k›s›mda firma nakit ak›fl anali-zinde önemli bir yaklafl›m olan nakit dönüfl süresini aç›klayaca¤›z. Nakit dönüfl sü-resinde önemli olan konu, firman›n nakit dönüfl analiziyle ne kadar süre için kay-naklar›n› nakde çevirebilece¤ini hesaplamas› ve ona göre nakit yönetimine kararvermesidir. Nakit süresi analizinde firma için önemli olan nokta, firma nakit dönü-flüm süresini tespit ederken toplam çal›flma sermayesi ve net çal›flma sermayesimiktar›na ve politikalar›na da ayn› anda karar verebilmesidir. Firma nakit süresianalizi ile çal›flma sermayesi bileflenleri ve miktarlar›n›n yan›nda iflletmenin likidi-te esnekli¤i de tespit edilebilir (Erol, 2001).

Nakit Dönüfl Süresinin Belirleyicileri‹flletmenin likidite yeterlili¤ini ve nakit ak›fl›n› aç›k flekilde anlayabilmek için ifllet-menin nakit dönüfl süresi analiz edilmelidir. Çünkü nakit dönüfl süresi, k›sa vade-li borçlar ve dönen varl›klar üzerinde odaklanarak, iflletme likiditesinin öneminigösterir. Nakit dönüfl süresi uzad›kça iflletmenin likidite durumu kötüleflir, nakitdönüfl süresi k›sald›kça likidite iyileflir. Nakit dönüfl süresini eflitlik olarak afla¤›da-ki gibi ifade edebiliriz.

NAK‹T DÖNÜfi SÜRES‹ = ‹fiLETME NAK‹T FAAL‹YET DÖNEM‹ - BORÇLARINERTELENME SÜRES‹

‹fiLETME NAK‹T FAAL‹YET DÖNEM‹ = STOK DÖNÜfi SÜRES‹ + ALACAKLA-RIN TAHS‹L SÜRES‹

Eflitliklerdeki terimleri afla¤›daki flekildeki Nakit Dönüfl Süresi flemas›na yerlefl-tirdi¤imizde konuyu daha aç›kça görebiliriz.


Nakit Dönüfl Süresinin Hesaplanma Tekni¤i: fiekilde gösterdi¤imiz nakitdönüfl süresi belirleyicileri ve nakit dönüfl süresinin hesaplanmas›nda afla¤›dakiformüller ve aflamalar izlenir:

Aflama 1. Alacaklar›n Devir H›z› (ADH) hesaplan›rADH = 2011 YILI NET SATIfiLAR / 2011 YILI T‹CAR‹ ALACAKLAR

= 36.930.510 / 13.473.591 = 2,74 Kez

Aflama 2. Stoklar›n Devir H›z› (SDH) hesaplan›rSDH = 2011 SATILAN MALLAR MAL‹YET‹ / 2011 YILI STOKLAR

= 26.556.457 / 6.478.866 = 4,10 Kez

Aflama 3. Ticari Borçlar Devir H›z› (BDH) hesaplan›rBDH = (SATILAN MALLARIN MAL‹YET‹ + GENEL YÖNET‹M G‹DERLER‹) /

(KISA VADEL‹ BORÇLAR + ÜCRET VE VERG‹ BORÇLARI)= (26.556.457 + 8.301.661) / (8.661.570 +209.312)= (26.556.457 + 8.301.661) / (8.661.570 +209.312)= 34.858.118 / 8.870.882 = 3,93 Kez

Aflama 4. Bir y›la karfl›l›k kullan›lan 365 gün say›s› her bir devir h›z›naayr› ayr› bölünerek hesaplan›r

2011 YILI ALACAKLARIN TAHS‹L SÜRES‹ (ATS) = 365 / 2,74 =133 GÜN2011 YILI STOKLARIN TAHS‹L SÜRES‹ (STS) = 365 / 4,10 = 89 GÜN2011 YILI T‹C. BORÇLARIN ERTELEME SÜRES‹ (BES) = 365 / 3.93 =93 GÜN

Aflama 5. Dördüncü aflamadan elde edilen de¤erlerden ‹fiLETME FAAL‹-YET DÖNEM‹ (‹FD) ve NAK‹T DÖNÜfi SÜRES‹ (NDS) hesaplan›r.

‹flletme Nakit Faaliyet Dönemi (NFD) = ATS + STSNakit Dönüfl Süresi (NDS) = ATS + STS - BES

veya


1

STOKLARIN DÖNÜfi SÜRES‹

2

ALACAKLARIN TAHS‹L SÜRES‹

GÜN GÜN

3

BORÇ ERTELEME SÜRES‹

4

NAK‹T DÖNÜfi SÜRES‹

GÜN GÜN

FAAL‹YET DÖNEM‹

=

HAM MADDEALIfiLARI

KRED‹L‹SATIfiLAR

ALACAKLARINTAHS‹L‹

NAK‹T ÇIKIfiI NAK‹T G‹R‹fi‹=(1)+(2)-(3)=(4)

fiekil 4.1

NAK‹T DÖNÜfiSÜRES‹.

Alacak Devir H›z› = TOPLAMKRED‹L‹ SATIfiLAR / TOPLAMKISA VADEL‹ ALACAKLARveya ADH = TOPLAM NETSATIfiLAR / TOPLAM KISAVADEL‹ ALACAKLAR

Stok Devir H›z› = SATILANMALLARIN MAL‹YET‹ /TOPLAM VEYA ORTALAMASTOKLAR

Ticari Borçlar Devir H›z›(BDH) = (SATILAN MALLARINMAL‹YET‹ + GENEL YÖNET‹MG‹DERLER‹) / (KISA VADEL‹BORÇLAR + ÜCRET VEVERG‹ BORÇLARI)

ALACAKLARIN TAHS‹L SÜRES‹(ATS) = 365 / Alacaklar›nDevir H›z›

STOKLARIN TAHS‹L SÜRES‹(STS) = 365 / Stoklar›n DevirH›z›

T‹CAR‹ BORÇLARINERTELEME SÜRES‹ (BSE) =365 / Borç Devir H›z›

Nakit Dönüfl Süresi (NDS) = NFD - BESÖRNEK F‹RMAMIZIN NAK‹T FAAL‹YET DÖNEM‹ (NFD) = 133 GÜN + 89 GÜN = 222 GÜNÖRNEK F‹RMAMIZIN NAK‹T DÖNÜfi SÜRES‹ (NDS) = 222 GÜN - 93 GÜN = 129 GÜN

2011 Y›l› finansal verilerini kullanarak örnek firmam›z›n nakit faaliyet dönemi-ni 222 gün olarak hesaplam›fl bulunmaktay›z. Bu hesaplamaya göre firmam›z hiçborçlanmadan faaliyetini yürütmek isterse 222 günlük nakit ihtiyac› olacakt›r. Di-¤er bir ifade ile ortalama olarak firmam›z›n nakit harcamas› ile nakit tahsilat› ara-s›nda 222 günlük bir nakit finansman›na ihtiyac› vard›r. E¤er bu sürede kendisinifonlayamazsa ya stoklar›n›n kullan›m süresini ya da alacaklar›n›n veya her ikisininsüresini k›saltmak zorunda kalacakt›r. Günümüz iflletmeleri faaliyetlerinin finans-man›nda tamamen kendi kaynaklar›n› kullanmamaktad›r. Firma d›fl› fon yaratmakgereklidir. Örnek firmam›z›n borçlanma veya borç erteleme süresi olan 93 günü fa-aliyet nakit süresi olan 222 günden ç›kard›¤›m›zda firman›n nakit dönüfl süresiolan 129 günü hesaplar›z. Bu hesaplamaya göre firma net olarak 129 günlük faali-yetini kendi nakit olanaklar› ile karfl›lamak zorundad›r. E¤er örnek iflletmemiz na-kit dönüfl süresini k›saltmak isterse stoklar›n dönüfl süresi ile alacaklar›n tahsil sü-resini azaltmal›d›r. E¤er iflletme bu azaltman›n yan›nda borç erteleme süresini yük-seltirse nakit dönüfl süresini daha da k›saltabilir.

‹flletmenin Alacak Devir H›z› 6, Stok devir h›z› 2; borçlar›n ertelenme süresi 3 oldu¤undabu iflletmenin nakit dönüfl süresini hesaplay›n›z.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4


‹flletmenin kâr plan› ile nakit plan› aras›ndaki

iliflkiyi analiz etmek.

Bu bölümde de¤iflik boyutlar ve tekniklerle fir-man›n nakit ak›fl analizini aç›klam›fl bulunmakta-y›z. Firmalar kâr yönetimini ve nakit yönetiminibaflar›l› flekilde yerine getirmek zorundad›r. Ba-zen firmalar kâr yönetiminde baflar›s›zl›klara u¤-rasalar da bu durumu belli bir sürece yayarak es-netebilirler. Daha önce belirti¤imiz gibi firmalarkâr yönetimini plastik top gibi idare edebilirler.Ancak nakit yönetimindeki baflar›s›zl›k ve hata,bir sürece yay›lamad›kça firman›n yok olmas›naneden olabilir. Bu nedenle nakit yönetimine kris-tal küreyi hassas tutmam›z gibi özen gösterip eli-mizden düflürmemiz gerekir. Aksi takdirde firmabaflar›s›nda geri dönülemez sonuçlar yaratabilir.Yukar›daki analizlerden de anlafl›ld›¤› gibi, bir y›liçin düzenlenen kâr plan›n›n aksine nakit ak›fl›planlamalar› s›kl›kla daha k›sa dönemlere odak-lanmal›d›r. ‹flletme faaliyet döngüsü s›ras›ndakinakit girifli ve ç›k›fl› aras›ndaki fark, ço¤u flirketiçin en az›ndan ayl›k olarak tahmin edilmelidir.

Nakit yönetiminde sektörel farkl›l›klar›n önemi-

ni anlamak.

Nakit yönetiminde iflletmenin içinde bulundu¤usektör önemli rol oynar. Örne¤in, kayak üretimigibi mevsimsel sektörlerde faaliyet gösteren fir-malar ya da gemi yap›m›, uçak üretimi gibi uzundönem faaliyet gösteren firmalar, nakit ak›fl› den-gesini kendi üretim, sat›fl ve tahsilat durumlar›nagöre saatlik, günlük, haftal›k, ayl›k borcunu öde-yebilecek flekilde ele almal›d›r. Firman›n nakitesnekli¤i olmad›¤› dönemlerde, yani borcunuödeyebilecek nakit paras› olmad›¤› kritik dönem-lerde ise günlük olarak yönetmelidir. Bu endüs-trilerde, bir banka, bir flirket için ortalama nakitgereksinimini borç olarak vermeye istekli olabi-lir, ama as›l önemli olan bankan›n ifl döngüsüiçinde flirketin gereksindi¤i maksimum nakit ek-sikli¤ini artt›r›p artt›ramayaca¤›d›r. Yani nakit yö-netimini kendi kontrolünden borç verene b›ra-k›rsa, sonuç firma için olumsuz olabilir. Çünküborç veren, firmaya göre de¤il, kendi nakit yap›-s›na göre planlama yapar. Konuyu biraz daha aç-mak istersek, mevsimsel üretimle u¤raflan k›fl

sporlar› malzemesi üreten bir firmay› ela alal›m.Bu tür üretici firmalar, sat›fllar›n›n tahsilat›n›n bü-yük k›sm›n› sezonda al›rlar. Ama bu firmalar üre-tim için nakit kullan›mlar›na sezondan aylar ön-ce bafllarlar. Sonuç olarak bu tür sezonluk üretimyapan iflletmeler ödünç almaya en çok sezonunbafl›nda ihtiyaç duyarlar; çünkü o zamana kadarbütün nakitlerini üretim ve stok için kullanm›flolup müflterilerden alacaklar›n›n nakit tahsilat›nabafllamam›fllard›r. Tüm y›l boyunca nakdin içeri-ye ve d›flar›ya ak›fl› aras›ndaki toplam ve ortala-ma fark› tahmin etmek, sezon sat›fllar› ve tahsi-latlar› bafllamadan önceki k›tl›¤› ve sorunu aç›k-lamaz. Bu flirketlerdeki yöneticiler sezon baflla-madan önceki bir kaç kritik ay s›ras›nda günlük,haftal›k, ayl›k nakit gereksinimlerine çok dikkatetmelidirler. Nakit ak›fl planlamas›nda ve analizinde bütün flir-ketlerin önemli miktarlardaki kaynaklar›n›n ala-caklara, stoklara ve di¤er çal›flan sermaye hesap-lar›na ba¤l›d›r. Sonuç olarak, yöneticiler nakitak›fl analizinde nakit etraf›ndaki ak›fllar› h›zlan-d›rmak ve bu yolla yat›r›m, finans ve ifl büyütmeamac›yla nakit ak›fl› düzenini ayarlamak içinözenle çal›flmak zorundad›r.

Nakit dönüfl süresinin belirleyicileri ve hesap-

lanmas›n› aç›klamak.

‹flletmenin likitide yeterlili¤i ve nakit ak›fllar›n›anlayabilmek için nakit dönüfl süresi analiz edil-melidir. Nakit dönüfl süresi, k›sa vadeli borçlarve dönen varl›klar üzerinde odaklanarak iflletmelikitidesinin önemini gösterir.

Nakit Dönüfl Süresi = ‹flletme Nakit Faaliyet Dö-nemi - Borçlar›n ertelenme Süresi‹flletme Nakit Faaliyet Dönemi = Stok Dönüfl Sü-resi + Alacaklar›n Tahsil Süresi

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç


1. Modern finans teorisine göre iflletme yöneticisininve firman›n temel amac› nedir?

a. fiirket ortaklar›n›n servetlerini (k›ymetini) mak-simize etmek

b. fiirket gelirini maksimize etmekc. fiirket nakit giriflini maksimize etmekd. Özsermaye verimlilik oran› art›rmake. fiirket büyümesine maksimize etmek

2. Afla¤›daki hangisi firma faaliyetlerini üç ana bafll›ktaele alarak firma nakit analizinin ve planlamas›n›n yap›lma-s›n› sa¤layan nakit ak›fl tablosu içeri¤inde yer almaz?

a. Firma nakit giriflleri ve ç›k›fllar›n›n direkt do¤ru-dan sat›fl k›sm›

b. Yat›r›m, sabit k›ymet al›mlar› ve sat›fllar›yla, ifltirak-lerinden kaynaklanan nakit giriflleri ve ç›k›fllar›

c. Firma finansman kararlar›ndan, borç ve özserma-ye ifllemlerinden kaynaklanan nakit hareketleri

d. Faiz ve Vergi Öncesi Kazanç nakit giriflleri e. Firma nakit giriflleri ve ç›k›fllar›n›n direk do¤ru-

dan ve üretimle ilgili olan hizmetleri k›sm›

3. Afla¤›daki kalemlerden hangisi firma nakit giriflleriaras›nda yer al›r?

a. Dönem Sonu Net Kar›b. Temettü Ödemeleric. Pasif Kalemlerde Azal›fllar d. fiirketin Kendi Hisse Senedi Al›mlar›e. Aktif Kalemlerde Art›fllar

4. Afla¤›daki tablolardan hangisi finansal (genel) mu-hasebe tablolar› aras›nda yer almaz?

a. Finansal Durum Tablosub. Gelir Tablosuc. Nakit Ak›fl Tablosud. Özkaynaklar De¤iflim Tablosue. Maliyet Analiz Tablosu

5. Afla¤›daki kalemlerden hangisi firma nakit giriflleriolarak kabul edilmez?

a. Dönem Sonu Net Kârb. Amortismanlar ve Nakit Ç›k›fl› Gerektirmeyen

Kalemlerc. Aktif Kalemlerdeki Azalmad. Pasif Kalemlerdeki Azalmae. Nakit Hisse Senedi ‹hrac›

6. Afla¤›daki ifadelerden hangisi firman›n serbest nakitak›fl›n› tan›mlar?

a. Firma serbest nakit ak›fl›, firma dönem sonu za-rar› ile net duran varl›klardaki yat›r›m fark›d›r

b. Firma serbest nakit ak›fl miktar›, firma dönem so-nu faaliyet nakit ak›fl miktar› ile net duran varl›kyat›r›mlar› ile net çal›flma sermaye yat›r›m fark›d›r.

c. Firma serbest nakit ak›fl› dönen varl›k yat›r›mla-r›ndan sonra kalan faaliyet nakdidir

d. Firma faaliyet net nakit ak›fl›, finansman net na-kit ak›fl› ve yat›r›m nakit ak›fl toplam›d›r

e. Firma serbest nakit ak›fl miktar› firma finansmanfaaliyetlerinden sa¤lanan nakittir.

7. Hangisi Kazanç Kalitesi ile ‹lgili Nakit Ak›fl Oranlar›aras›nda yer almaz?

a. Faaliyet Nakit Endeksib. Yat›r›m Yenileme Oran›c. Nakit Kaynaklar›n Da¤›l›m Oran› d. Nakit Ak›fl Yeterlilik Oran›e. Dönem Faaliyetlerinden Elde Edilen Nakit Kay-

nak Bafl›na Düflen Maddi Varl›k Yat›r›m›

8. Afla¤›daki ifadelerden hangisi do¤rudur?a. ‹flletme Faaliyet Dönemi (‹FD) = ATS + SDSb. Nakit Dönüfl Süresi (NDS) = ATS + SDS - BSEc. Nakit Dönüfl Süresi (NDS) = ‹FD + ATSd. Nakit Dönüfl Süresi (NDS) = ‹FD - BSEe. A, B, ve D

9. Firma alacaklar›n tahsil süresi 140 gün, stok dönü-flüm süresi 60 gün, borç erteleme süresi 90 gün olmas›durumunda, firman›n nakit dönüfl süresi kaç gün olur?

a. 140 günb. 200 günc. 110 gün d. 150 güne. 190 gün

10. Afla¤›daki cümlelerden hangisi do¤rudur?a. Firman›n nakit yap›s› ve mevcudu firman›n fa-

aliyet baflar› döngüsünün sinyalini verir.b. ‹flletmeler baflar›l› olmak için kar yapmak zorun-

da de¤ildir.c. Firma için Nakit ihtiyac›n› tahmin etmek önemli

de¤ildir.d. Firma karl› ise her zaman nakit ödemesini rahat

yapar.e. Firman›n nakit mevcudu her zaman esnektir.



NAK‹T AKIM TABLOSUNUN HAZIRLANMASINDA

ÖZELL‹K GÖSTEREN BAZI DURUMLAR(1)

Nakit ak›m tablosunun haz›rlanmas›nda baz› k›ymet ha-reketlerinin nakit ak›fl› üzerindeki etkileri ile hangi fa-aliyet grubu içinde yer alaca¤› konusu baz› güçlükleryaratmaktad›r. Bu bölümde bu kalemler tart›fl›lacakt›r.Amortisman ve ‹tfalar

Amortismanlar (ve itfalar), sermayenin korunmas›nayönelik bir uygulama tekni¤idir. Daha önceki dönem-lerde veya cari dönemde bedeli ödenmifl olan sabit k›y-metlerin ömrü boyunca ayr›lan karfl›l›klar›n› temsil eder.Bu ay›r›m, cari dönem kâr›n› azalt›c› bir etkiye sahiptir.Bu yolla amortisman kadar bir miktar›n temettü olarakortaklara ve bu miktar üzerindeki verginin devlete öden-mesi önlenerek iflletme bünyesinde kalmas› sa¤lanmak-tad›r.Kâr› azalt›c› etkisi olan amortismanlar, herhangi bir na-kit hareketi yaratmad›¤›ndan nakit ak›fl tablosunun ha-z›rlanmas›nda net kâra eklenen bir düzeltme kalemiolarak dikkate al›n›r. Ancak bu uygulama, amortisman-lar›n kaydedildi¤i yere göre baz› özellikler göstermek-tedir.Amortismanlar mamulün maliyetine eklendi¤inde, birk›sm› sat›lan mal›n maliyetinde, bir k›sm› da henüz sa-t›lmam›fl veya üretim hatt›nda bulunan mallar (stoklar)üzerinde yer alacakt›r. Sat›lan mal›n maliyeti üzerinde-ki miktar kâr› azalt›c›, fakat nakdi etkilemeyen bir nite-li¤e sahip oldu¤undan düzeltilmesi gerekecektir. Stok-lar üzerindeki amortisman›n cari dönemde kâr› azalt›c›bir etkisi yoktur. Buna karfl›l›k stoklar› art›rmaktad›r.Ancak stoklarda bundan dolay› meydana gelen art›fl na-kit ç›k›fl› gerektirmeyen bir art›flt›r. Bunun da düzeltil-mesi gerekir.Görüldü¤ü gibi bu ayr›mlar›n yap›lmas› oldukça güç-tür. Bu nedenle cari dönem toplam amortisman gider-lerinin net kâra eklenmesi (endirekt yöntem) veya sat›-lan mal›n maliyetinden ç›kar›lmas› daha uygun gözük-mektedir. Stoklar üzerindeki miktar ise stoktaki art›fl›nnet kârdan düflülmesi veya sat›lan mal›n maliyetine ek-lenmek suretiyle düzeltilece¤inden dönem içinde sade-ce sat›lan mal›n maliyeti üzerindeki miktar› kadar etki-si olacakt›r. ‹flte bu aç›lardan stoklardaki art›fl (azal›fl)gerçek bir nakit hareketi niteli¤inde de¤il, faaliyetler-den kaynaklanan net nakdi bulmada düzeltme kaleminiteli¤indedir.Amortismanlar, yap›lmakta olan yat›r›mlar›n maliyetineeklendi¤inde, bu ifllerdeki art›fl›n gerçek bir fon kulla-n›m› olup olmad›¤›n› maskeler. Bu aç›dan ek bilgi ola-

rak verilmesi gereken bu tür amortismanlar›n da, yat›-r›m faaliyetlerindeki nakit ak›fllar›n›n tespitinde dikkateal›nmas› gerekir.Senet ‹skontolar›

Uygulamada alacak ve borç senetleri iskonto iflleminetabi tutulabilmektedir. Bu iskonto vadeden önce yap›-lan ödemelerden veya senet k›rd›rmalardan dolay› ola-bilece¤i gibi y›l sonunda kullan›lan de¤erleme ölçüsün-den dolay› da olmaktad›r. Türkiye’de banka, bankerkurulufllar›, sigorta flirketleri ve SPK’ya tabi özel sektörkurulufllar› senetli borç ve alacaklar›n› de¤erleme gü-nündeki de¤erlerine çevirmek zorundad›rlar.Alacak ve borç senetlerinin dönem sonu de¤erlendir-melerinde bulunan iskontolar kâr› etkiledi¤i halde birnakit hareketi niteli¤inde de¤ildir. Yap›lan bu uygula-mada alacak ve borç senetleri ya iskonto tutar› kadarazalt›larak ya da karfl›l›k hesab› aç›larak gösterilecektir.Bu durumda azal›fllar veya karfl›l›klar düzeltme kayd›olarak kâra yans›t›ld›¤›nda iskontonun kâr üzerindekinakit olmayan etkisi ortadan kalkm›fl olacakt›r.Ancak vadeden önce ödeme veya senet k›rd›rmalardadurum yukardakinden farkl› olmaktad›r. Bu uygulama-larda, bir k›s›m alacaktan vazgeçilmekte, dolay›s›yla ka-y›tlarda gözükenden daha az nakit girifli (ç›k›fl›) söz ko-nusu olmaktad›r (vade sonu itibariyle belirlenen ve se-netler üzerinde görünmeyen faizden vazgeçme durumuhariç). Örne¤in, T10.000 tutar›ndaki alacak senedindeerken ödemeden dolay› 1.000 lira iskonto yap›lmas› du-rumunda senet iskontosu dönem kâr›nda 1.000 lira tu-tar›nda nakit olmayan azalt›c› bir etki yapacakt›r. Ayr›-ca alacak senetlerindeki 10.000 liral›k azalma ise faali-yetlerden nakit ak›fl›n› tespitte, kâr› art›ran bir düzeltmeolarak gözükmektedir. Bu durumda senet iskontosu-nun, nakdi etkisi olmad›¤› için düzeltme kayd› olarakdikkate al›nmas› mükerrerlik yaratacakt›r. Ayn› flekildedirekt yöntemde alacaklardaki azalmay› brüt tutar› üze-rinden göstermek, sat›fllardan sa¤lanan nakdin do¤rubir gösterimi olmayacakt›r. Bu bak›mdan direkt yön-temde alacaklardaki azalmay›, net tutar› üzerinden giriflkaydetmek, buna karfl›l›k senet iskontolar›n› giderleriçerisinden ç›karmak; endirekt yöntemde ise alacaklar-daki azal›fl› iskontodan önceki de¤eri üzerinden giriflkaydetmek, iskontoyu ise hiç dikkate almamak dahauygun gözükmektedir. Borç senetleriyle ilgili uygula-malar da belirtilenin tersi do¤rultusunda olacakt›r.fiüpheli Alacaklar Karfl›l›¤› ve De¤ersiz Alacaklar

fiüpheli alacaklar karfl›l›¤›nda art›fl nakit hareketi yarat-mayan fakat kâr› azaltan bir etkiye sahiptir. Bu art›fl en-

Okuma Parças›


direkt yöntemde, ya net kâra eklenen bir düzeltme ka-lemi olarak ya da alacaklardaki de¤iflimin netlefltirilme-si suretiyle gösterilebilir. Örne¤in alacaklarda görülen100.000 liral›k art›fl flüpheli alacaklar karfl›l›¤›nda görü-len 20.000 liral›k art›fl›n giderilmesinden sonra 80.000lira olarak net kârdan ç›kar›lacakt›r.Direkt yöntemde ise sat›fllardan elde edilen nakdin gös-terimi önemli oldu¤undan, yukar›da verilen örnektealacaklardaki art›fl 100.000 lira olarak sat›fl has›lat›ndandüflülecek, flüpheli alacaklar karfl›l›¤›ndaki art›fl ise ala-caklar› netlefltirmede ve gider kalemleri aras›nda kulla-n›lmayacakt›r.fiüpheli alacaklar karfl›l›¤›nda azalma olmas› ya alaca-¤›n tahsil edilmesinden ya da de¤ersiz hale gelmesin-den kaynaklanm›fl olabilir. fiüpheli alaca¤›n tahsil edil-mesi kâr ve nakit ak›fl›n› etkileyen bir durumdur. Butahsilat, flüpheli alacak karfl›l›¤›n›n kâra aktar›lmas› su-retiyle net kâr üzerine yans›m›fl olaca¤›ndan, endirektyöntemde flüpheli alacak karfl›l›¤›ndaki azalman›n netkârdan ç›kar›lmas› ve ayn› miktar alacak azal›fl›n›n netkâra eklenmesinin bir anlam› olmayacakt›r. Ancak di-rekt yöntemde sat›fl has›lat›ndan elde edilen nakdindo¤ru gösterimi aç›s›ndan alacak azal›fl›n› sat›fl has›lat›-na eklerken flüpheli alacak karfl›l›¤›ndaki azal›fl› nakitç›k›fl› ve bundan sa¤lanan geliri de nakit girifli olarak al-mamak gerekir.Alaca¤›n tahsil imkân›n›n kalmamas› yani de¤ersiz halegelmesinden dolay› oluflan de¤iflmenin, önceden karfl›-l›k ayr›lm›flsa kâr ve nakit üzerinde bir etkisi olmaya-cakt›r. Bu durumda alacaklarda bu nedenden dolay›oluflan azalmay› flüpheli alacak karfl›l›¤›ndaki azalma ilekarfl›lamak, yani netlefltirmek, daha sonra bunun d›fl›n-daki nedenlerden oluflan de¤iflmeleri dikkate almak ge-rekecektir.De¤ersiz alacaklar için önceden karfl›l›k ayr›lmam›flsa budurum kâr üzerinde nakdi olmayan azalt›c› bir etki yapa-cakt›r. Direkt yöntemde, alacaklarda bundan dolay› olu-flan azalmay› dikkate almamak, ayn› flekilde bundan do-¤an zarar› da giderler içine eklememek, endirekt yön-temde ise alacaklardaki azalmay› net kâra eklemek, de-¤ersiz alacak zarar›n› ise hiç dikkate almamak gerekir.Vergi Giderleri

Kâr üzerinden hesaplanan vergilerin kesin miktar› Ge-nel Kurulda kâr da¤›t›m karar›n›n al›nmas›ndan sonrabelli olmaktad›r. Genel Kurul toplant›lar› da cari döne-mi takip eden y›l içinde yap›lmaktad›r. Bu bak›mdanbaz› iflletmeler vergi karfl›l›¤› ay›r›p bundan sonraki kâ-r›, baz›lar› da vergiden önceki kâr› rapor etmektedirler.E¤er vergi için bir karfl›l›k ayr›lm›fl ise direkt yöntemde

bunun dikkate al›nmamas›, endirekt yöntemde ise netkâra eklenmesi gerekir. Çünkü henüz ödeme de¤il ta-hakkuk yap›lm›flt›r. Ancak Türkiye’de peflin vergi uygu-lamas› nedeniyle tahakkuk eden bu verginin bir k›sm›cari dönemde ödenmifl olaca¤›ndan yukar›daki uygula-mayla birlikte bu miktar, nakit ç›k›fl› olarak düzeltilme-lidir. Öte yandan bir önceki döneme ait verginin cariy›lda ödenen miktar› da ayn› flekilde ele al›nmal›d›r.Gerçekte vergi tahakkuklar› aras›ndaki fark dikkate al›-narak da bu düzeltmeler yap›labilir. Ancak hem her dö-nem için ödenen vergi miktar›n›n ayr› ayr› görülebilme-si, hem de karfl›l›k ayr›lan miktarla ödenen miktarlar›nfarkl› olmas› nedenleriyle ayr› ayr› de¤erlendirilmesin-de yarar vard›r.Nakit ak›fl tablosunda vergiler, iflletme faaliyetlerindenkaynaklanan nakit ak›fllar› bölümünde dikkate al›nmak-tad›r. Bu nedenle tablonun yat›r›m ve finansman bö-lümlerinde gösterilen sabit k›ymetler, ifltirak hisseleri,iflletmenin kendi hisseleri gibi k›ymetlerin sat›fllar›ndansa¤lanan nakit giriflleri ilgili bölümlerde (yat›r›m ve fi-nansman) yer ald›¤› halde, bu sat›fllardan sa¤lanan ka-zançlar›n vergileri an›lan bölümlerde yer almamaktad›r.Bu bir eksiklik olarak gözükmektedir.Temettüler

Bilindi¤i gibi temettüler ortaklar›n kârdan alaca¤› pay›temsil etmektedir. Ödenecek tutar ise Genel Kurul ka-rar› ile belirlenmektedir. Ödenecek temettüler, vergilerve da¤›t›lmayan kârlar›n kesin durumu Genel Kuruldansonra belli oldu¤undan nakit ak›fl tablosunun haz›rlan-mas›nda, bu bilgileri verecek kâr da¤›t›m tablosuna (ve-ya da¤›t›lmayan kârlar tablosu) da gereksinim olacakt›r.Cari dönem kâr›na ba¤l› olarak takip eden dönemde ta-hakkuk ettirilip ödenen temettüleri bilançoda görmeninolana¤› yoktur. Bu bak›mdan kâr da¤›t›m tablosundankesin tutar› ö¤renilen temettüleri, al›nan borçlar içinödenen faizde oldu¤u gibi ortaklar›n yapt›klar› yat›r›-m›n bir karfl›l›¤› fleklinde de¤erlendirip iflletme faaliyet-lerinden kaynaklanan nakit ç›k›fllar› bölümünde göster-mek, bunun yan›nda ödenmeyen temettü miktar›n› dabilançoda yer alan ortaklara temettü borçlar› hesab›n-daki de¤iflmeyi dikkate alarak düzeltmek gerekir. Te-mettü olarak hisse senedi verilmesi durumunda serma-yede görülen art›fl›n nakit etkisi olmayaca¤›ndan finans-man faaliyetlerinden kaynaklanan nakit ak›fllar› bölü-münde bunu dikkate almamak gerekir.‹fltirak Kazançlar›

‹fltiraklerden nakden elde edilen kazançlar, kâr üzerin-de gözüktü¤ünden, ayr›ca bir düzeltme yap›lmayacak-t›r. Tamam› veya bir k›sm› nakden tahsil edilmemiflse bu


miktar direkt yöntemde di¤er faaliyet gelirleri k›sm›ndayer almamal›, alm›flsa ç›kar›lmal›, endirekt yöntemde isenet kârdan düflülmelidir. Tahsil edilmemifl miktar, bilan-çoda yer alan ifltiraklerden alacaklar hesab›ndan tespitedilebilir. ‹fltiraklerden temettü alaca¤›na karfl›l›k hissesenedi al›nmas› durumunda, ifltirakler hesab›nda bun-dan dolay› oluflan art›fl›, yat›r›m faaliyetleri bölümündenakit ç›k›fl› olarak göstermemek; ayn› flekilde bu art›fl›n,net kâr üzerindeki etkisini de yok etmek için, endirektyöntemde ç›kar›lan bir kalem olarak dikkate almak, di-rekt yöntemde ise hiç dikkate almamak gerekir.Sabit K›ymet ve ‹fltirak Hisselerinin Sat›fl Kârlar›

Sabit k›ymet ve ifltirak hisselerinin sat›fl›ndan elde edi-len kâr veya zarar, muhasebe sistemi gere¤i kâr› etkile-yen faaliyetler olarak kaydedilmektedir. Nakit ak›fl tab-losunun haz›rlanmas›nda bu tür ifllemler tablonun yat›-r›m faaliyetlerinden nakit ak›fllar› bölümünü ilgilendir-di¤i düflünüldü¤ünden, bu suretle elde edilen kâr veyazarar›n iflletme faaliyetlerinden nakit ak›fllar› bölümün-den ç›kar›lmas› gerekir. Endirekt yöntemde, bu suretlekâr edilmiflse net kârdan düflülerek, zarar edilmiflse netkâra eklenerek düzeltme yap›l›r. Direkt yöntemde isehiç dikkate al›nmaz. Böylece, belirtilen sat›fllarla ilgilinakit hareketleri do¤rudan yat›r›m faaliyetleri bölümün-de görülecektir. K›dem Tazminat› Karfl›l›¤›

Türkiye’de vergileme aç›s›ndan, ileriki y›llarda ödene-cek k›dem tazminatlar› için karfl›l›k ayr›lmas› ve bununvergi matrah›ndan indirilmesi kabul edilmemifltir. Bunakarfl›l›k sermaye piyasas› ve bankalar ile ilgili mevzuat-larda, Sermaye Piyasas› Kanunu’na tabi kurulufllar vebankalar›n k›dem tazminat› karfl›l›¤› ay›rmalar› zorunlututulmufltur. Belirtilen mevzuatlara göre düzenlenengelir tablosunda gider olarak yer alan ancak nakdi nite-li¤i olmayan bu kalemin de nakit ak›fl tablosunun haz›r-lanmas›nda düzeltme kalemi olarak dikkate al›nmas›gerekir. Bu düzeltme, direkt yöntemde gider olarak gös-terilmemek, endirekt yöntemde ise net kâra eklenmeksuretiyle yap›labilir. Ancak bu düzeltme yap›l›rken pa-sifte karfl›l›k hesab›nda görülen art›fl› ayr›ca kullanma-mak gerekir.Kur Fark›

Kur farklar›, yabanc› paralarda ve yabanc› cinsindenborç ve alacaklarda ulusal paran›n de¤er kaybetmesiveya kazanmas› sonucu ortaya ç›kan fark› temsil eder.Kasa ve bankalarda bulunan yabanc› paralar›n kur fark-lar›, do¤rudan nakit içinde yer ald›¤›ndan herhangi birdüzeltmeye tabi olmayacakt›r. Yabanc› para cinsinden borçlarda kur fark›ndan dolay›

oluflan art›fl gelir tablosuna yans›t›ld›¤› zaman kâr› azal-tacakt›r. Ancak nakdi bir etkisi yoktur. Bu nedenle, kurfarklar›n›n direkt yöntemde gider olarak dikkate al›n-mamas›, endirekt yöntemde ise net kâra eklenmesi, ay-n› flekilde borçlarda bundan dolay› ortaya ç›kan art›fl›nda düzeltilmesi gerekir. Kur farklar›n›n gider yaz›lmas›yerine aktiflefltirilmesi durumunda bunun kâr üzerindebir etkisi olmayacakt›r. Ancak sabit k›ymetlerde ve borç-lardaki art›fl›n düzeltilmesi gerekir.Nakit Olmayan Önemli K›ymet Hareketleri

Nakit ak›fllar› tablosu iflletme -yat›r›m- finansman faali-yetlerinin nakit etkilerini raporlad›¤›ndan baz› önemlinakit olmayan yat›r›m ve finansal k›ymet hareketlerininetkilerini yans›tmamaktad›r. Örnek olarak borç karfl›l›¤›varl›k elde edilmesi, parasal olmayan varl›klar›n birbir-leriyle de¤iflimi, uzun vadeli borçlar›n vadelerinin uza-t›lmas› gibi hareketler say›labilir. Bu eksiklik, bu tür ha-reketleri tablo ile birlikte ayr›ca sunulmas› veya raporedilmesi suretiyle gidilebilir.Kasa, Bankalar ve Serbest Menkul K›ymetler

‹flletme ile ilgili gruplar aç›s›ndan, nakit ve nakit denk-leri olarak adland›r›lan kasa, bankalar ve serbest men-kul k›ymetlerin analizi de çok önemlidir. Çünkü bu var-l›klar aras›nda çekler, mevduat, menkul k›ymetler gibikalemlerin vadeleri, karar vermede önemli bir faktördurumundad›r. Bu bak›mdan belirtilen konular›n ekbilgi olarak verilmesinde yarar vard›r. Öte yandan men-kul k›ymet yat›r›mlar› nakit kapsam› d›fl›nda al›nd›¤›n-da, bununla ilgili nakit hareketlerini yat›r›m faaliyetle-rinden kaynaklanan nakit ak›fllar› bölümünde göster-mek daha uygundur. Ancak bunlardan sa¤lanan faizgelirleri(sat›fl kâr veya zararlar› hariç), iflletme faaliyetle-ri bölümünde gösterilmelidir.Ayn› Bölümde Z›t Yönde Nakit Hareketleri

Belirli bir bölümde oluflan net de¤iflmelerin mi yoksabu de¤iflmenin nedeni olan z›t yönde varsa iflletmelerinayr› ayr› göstermesi mi gerekti¤i konusu ö¤retide tart›-fl›lmaktad›r. Örne¤in uzun vadeli borçlar›n (veya taksit-lerinin) ödenmesi; baz› sabit k›ymetlerin elden ç›kar›l-mas› ve öteki baz› sabit k›ymet al›mlar› gibi durumlar-da net de¤iflmelerin mi yoksa her bir hareketin ayr› ay-r› (brüt) m› gösterilmesi daha uygundur. Hiç flüphesizdaha ayr›nt›l› bilgi verme özelli¤i olan brüt de¤iflmele-rin tercih edilmesi gerekir. Brüt de¤iflmelerin tercih edil-mesi gerekir. Not (1): Bu bölümün haz›rlan›lmas›nda yazar›n kay-nakçada verilen eserleri ve yazar›n yönlendirdi¤i Hü-seyin Gürsoy’un yay›nlanmam›fl doktora tezinden ken-dilerinin bilgileri ›fl›¤›nda faydalan›lm›flt›r.


1. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yenidengözden geçiriniz.

2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yenidengözden geçiriniz.

3. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebe Yönetimi ve Na-kit Ak›fl Tablolar›” konusunu yeniden geçiriniz.

4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Muhasebe Yönetimi ve Na-kit Ak›fl Tablolar›” konusunu konusunu yeni-den geçiriniz.

5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Nakit Ak›fl Analizleri” ko-nusunu yeniden gözden geçiriniz.

6. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Firma Serbest Nakit Mevcu-dunun Tespiti” konusunu yeniden geçiriniz.

7. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kazanç Kalitesi ‹le ‹lgili Na-kit Ak›fl Oranlar›” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.

8. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Nakit Dönüfl Süresinin Be-lirleyicileri” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Nakit Dönüfl Süresinin He-saplanma Tekni¤i” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.

10. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Girifl” konusunu yenidengözden geçiriniz.

S›ra Sizde 1

Nakit Bütçesi, k›sa süreli nakit ihtiyac›n›n belirlenme-sinde kullan›lan bir planlama arac›d›r. Nakit bütçesi,bir iflletmenin gelecekteki bir zaman aral›¤› içinde nakitgirifl ve ç›k›fllar›n›n tahmin edilmesini sa¤layan bir plan-d›r. Nakit ak›m tablosu, bir hesap döneminde gerçekle-flen nakit girifl ve ç›k›fllar›n› kaynaklar› ve kullan›m yer-leriyle birlikte gösteren bir tablodur.Nakit bütçesi, kapsad›¤› dönem ait tüm nakit girifl ve ç›-k›fl tahminlerini bir arada raporlad›¤› için iflletmede na-kit aç›¤›n›n m› yoksa nakit fazlal›¤›n›n m› oldu¤ununtahmin edilmesini sa¤layacakt›r. Dolay›s›yla finans yö-neticisi nakit aç›¤›n› önceden görerek önlemler alacakve olas› alternatif kaynaklar› de¤erlendirecektir. Nakitfazlal›¤›n›n oldu¤u dönemlerde de bu fazlal›klar› gelirgetirici yerlere yat›rarak nakdin etkin kullan›lmas›n› sa¤-layacak ve iflletmenin kârl›l›¤›na katk›da bulunacakt›r.

S›ra Sizde 2

Gelir tablosu ve nakit ak›m tablosu bilançodan zamandilimi aç›s›ndan farkl›d›r. Bilanço iflletmenin 31.12.2011gibi belli bir tarihteki finansal durumunu özetler. Gelirtablosu ve nakit ak›m tablosu ise bilançodan farkl› ola-rak iflletmenin bir y›l, alt› ay gibi belli bir dönemi kap-sar. Gelir tablosu belirli bir döneme ait faaliyet sonuç-lar›n› raporlarken nakit ak›m tablosu belirli bir dönemeait nakit girifl ve ç›k›fllar›n› raporlar. Bilanço ve gelirtablosunun haz›rlanmas›nda tahakkuk esas› kullan›l›r-ken nakit ak›m tablosu nakit esas›na göre haz›rlan›r.

S›ra Sizde 3

Nakit ak›fl›n›n sunumuna iliflkin ilgili standartta iki yön-temden bahsedilir. Dolayl› yöntem ve do¤rudan yön-tem... Türkiye Muhasebe Standartlar› Kurulu do¤rudanyöntemin daha uygun olaca¤› yönünde görüfl bildir-mifltir. Do¤rudan yöntem biraz daha derin hesaplama-lar içermekle birlikte daha net bir bak›fl aç›s› sunmakta-d›r. Dolayl› yöntem ise ilgili gelir tablosu ve bilançodanfaydalanarak haz›rlanabilen, karmafl›k hesaplamalar›bar›nd›rmayan sunum içerir.

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›


S›ra Sizde 4

Nakit Dönüfl Süresi (NDS) = ATS + STS - BESALACAKLARIN TAHS‹L SÜRES‹ (ATS) = 365 / 6 = 61GÜNSTOKLARIN TAHS‹L SÜRES‹ (STS) = 365 / 2 = 183 GÜNT‹C. BORÇLARIN ERTELEME SÜRES‹ (BSE) = 365 / 3 =122 GÜNNakit Dönüfl Süresi (NDS) = 61 + 183 - 122Nakit Dönüfl Süresi (NDS) = 122 GÜN

Brigham, E. F. (1993) Fundamentals of Financial Ma-

nagement, 5th Ed. New York.: The Dryden Press, 1993,Bölüm 2.Clark, R. G., Wilson, B., Daines, R. H., Nadauld, S. D.(1988) Strategic Financial Management, Homewo-od, Irwin, Bölüm 4.Erol, C. (2001) ‹flletmelerde Finansal Yönetim, ‹mgeYay›nevi, AnkaraGiacomino, D. E., Mielke, D. E. (1988) Using The Sta-

tement of Cash Flows to Analyze Corporate Per-

formance, Management Accounting: Vol. LXIX, No.11, s.54-57.Gitman, L. J., Zutter, C. J., (2012) Principals of Mana-

gerial Finance, 13th Ed. Pearson.Gürsoy, H. (1990) Nakit Ak›fl Tablosu ve ‹flletmele-

rin Finansal Analiz ve Planlamas›nda Kullan›m›:

Adana’da Büyük Ölçekli Özel Sektör Sanayi ‹fllet-

melerinde Bir Araflt›rma. Ç.Ü. ‹ktisadi ve ‹dari Bilim-ler Fakültesi, Doktora Tezi, Adana.Horngren, C. T., Sundem, G. L. (1990) Introduction to

Financial Accounting, 4th Ed., Englewood Cliffs, N.J.:Prentice-Hall, Bölüm 11.Sar›aslan, H., Erol, C. (2008) Finansal Yönetim. Siya-sal Yay›nevi, Ankara.Staubus, G. J. (1989) Cash Flow Accounting and Li-

quidity: Cash Flow Potential and Wealth, Accoun-ting and Business Research, Vol. 19 (74), s.161-169.Street, D. L., Stanga, K. G. (1993) The Relevance of a

Segment Cash Flow Statement in Lending Decisi-

ons: An Empirical Study, Accounting and BusinessResearch, s.353-361.Van Horne, J. C. (1986) Fundamentals of Financial

Management, 6th Ed., Englewood Cliffs, N.J.: Prenti-ce-Hall, Bölüm 7.

Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Çal›flma sermayesi kavram›n› ve bunun iflletmenin k›sa vadeli borç ödemegücü aç›s›ndan ne anlama geldi¤ini tan›mlayabilecek, Karfl›laflt›rmal› tablolar ve trend analizi tekniklerine göre k›sa vadeli borçödeme gücünün analizinin nas›l yap›ld›¤›n› aç›klayabilecek,Dikey analiz tekni¤ine göre k›sa vadeli borç ödeme gücünün nas›l analizedildi¤ini aç›klayabilecek, Oran analiz teknigine göre k›sa vadeli borç ödeme gücünün nas›l analiz edil-di¤ini aç›klayabileceksiniz.

‹çindekiler

• Dönen Varl›klar• Brüt Çal›flma Sermayesi• Net Çal›flma Sermayesi• Net Çal›flma Sermayesi Noksan›• Nakit Dönüfl Süresi

• Alacak Tahsil Süresi• K›sa Vadeli Borç Ödeme Süresi• Stok Tutma Süresi

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

N

N

N

N


• G‹R‹fi• ÇALIfiMA SERMAYES‹ KAVRAMI • KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEME

GÜCÜNÜN KARfiILAfiTIRMALITABLOLAR (YATAY) ANAL‹ZTEKN‹⁄‹NE GÖRE BEL‹RLENMES‹

• KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEMEGÜCÜNÜN E⁄‹L‹M YÜZDELER‹(TREND) ANAL‹Z‹ TEKN‹⁄‹NEGÖRE BEL‹RLENMES‹

• KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEMEGÜCÜNÜN YÜZDE ANAL‹Z‹TEKN‹⁄‹ ‹LE BEL‹RLENMES‹

• KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEMEGÜCÜNÜN ORAN ANAL‹Z‹TEKN‹⁄‹ ‹LE BEL‹RLENMES‹

K›sa Vadeli BorçÖdeme GücününAnalizi


G‹R‹fi‹flletmenin k›sa vadeli borçlar›n› ödeyebilme gücünü korumas›, iflletme ile ilgili ka-rar al›c›lar aç›s›ndan önemlidir. Çok kârl› bir iflletme k›sa vadeli borçlar›n› ödeye-mezse iflas edebilir. Öte yandan, zarar raporlayan bir iflletmenin elinde borç öde-mek için yeterli nakdi varsa k›sa vadeli borç ödeme gücü olabilir. E¤er bir iflletmek›sa vadeli borç ödeme gücünü sürdüremezse uzun dönemli borç ödeme gücünüde sürdüremeyecek ve paydafllar›n› tatmin edemeyecektir. Sonuçta bir iflletmenink›sa vadeli borçlar›n› ödeme yetene¤i kârl›l›¤›ndan çok nakit yaratma yetene¤ineba¤l›d›r.

‹flletmenin k›sa vadeli borç ödeme gücünün analiz edilmesinde öncelikle çal›fl-ma sermayesi büyüklü¤ü ele al›n›r. Bu nedenle özellikle bilançonun “dönen var-l›klar” ve “k›sa vadeli yabanc› kaynaklar” gruplar› incelenir. Hem çal›flma serma-yesinin yeterlili¤i hem de k›sa vadeli borçlar›n ödenebilirli¤inin ortaya koyulabil-mesi için analiz teknikleri uygulanarak iflletmenin likiditesi ve dolay›s›yla k›sa va-deli gücünün yeterlili¤i analiz edilir ve yap›lan analizlere ba¤l› olarak gelecektekidurumu ve geliflimi tahmin edilmeye çal›fl›l›r. Bu ünitede çal›flma sermayesi kavra-m› incelendikten sonra her bir analiz tekni¤i ile k›sa vadeli borç ödeme gücününanalizinde ortaya ç›kart›labilecek durumlar ele al›nm›flt›r.

ÇALIfiMA SERMAYES‹ KAVRAMI K›sa vadeli borç ödeme gücünün analiz edilmesinde dönen varl›klar ile k›sa vade-li borçlar aras›nda yak›n bir iliflki bulundu¤u görülmüfltür. Bir iflletmenin k›sa va-deli borçlar›n›n ödenmesini sa¤layan dönen varl›klar, bilindi¤i gibi en fazla bir y›liçinde tahsil edilebilecek, sat›labilecek, kullan›labilecek, tüketilebilecek varl›klarile eldeki nakit ve bankadaki mevduattan oluflmaktad›r.

Analiz aç›s›ndan dönen varl›klar toplam›na Brüt Çal›flma (‹flletme) Sermayesiad› verilmektedir. Brüt çal›flma sermayesi, bir iflletmenin

• Peflin al›fllar, gider ödemeleri, üretim ve sat›fllar fleklinde s›ralanabilecekgünlük faaliyetleri sürdürmesini,

• K›sa vadeli borçlar› ödemesini sa¤lar.

Brüt çal›flma sermayesi olarak öncelikle borçlar›n karfl›lanabilmesi, kalan k›sm›yla dagünlük faaliyetleri sürdürmek esast›r. Bu nedenle dönen varl›klar toplam›n›n k›sa vadeliyabanc› kaynaklar toplam›ndan büyük olmas› gerekir.

K›sa Vadeli Borç ÖdemeGücünün Analizi

Dönen varl›klar afla¤›das›ralanm›fl olan altgruplardan oluflmaktad›r: • Haz›r De¤erler• Menkul K›ymetler• Ticari Alacaklar (K›sa

Vadeli)• Di¤er Alacaklar (K›sa

Vadeli)• Stoklar• Gelecek Aylara Ait Giderler

ve Gelir Tahakkuklar›• Di¤er Dönen Varl›klar

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklar› aflan k›sm› Net Çal›flma (‹fllet-me) Sermayesi; Dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklardan eksik olan k›s-m› ise Net Çal›flma (‹flletme) Sermayesi Noksan› olarak adland›r›lmaktad›r.

Dönen Varl›klar > K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar→ Fark = Net Çal›flma SermayesiDönen Varl›klar < K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar → Fark = Net Çal›flma Sermayesi

Noksan›

Net çal›flma sermayesi bir iflletmenin günlük faaliyetlerini sürdürmesini sa¤lar.Bir iflletmenin dönen varl›klar›n›n k›sa vadeli borçlar›n› ödeyebilmesi ve günlük fa-aliyetlerini aksamadan sürdürebilmesi için yeterli büyüklükte ve yap›da olmas› ge-rekir. Bu durumdaki dönen varl›klar iflletme faaliyetlerine s›kça kat›l›r ve kendiiçindeki dönüflümü artarak aktifin verimlili¤ine ve kârl›l›¤›na katk›da bulunabilir.Dolay›s›yla dönen varl›klar hiçbir zaman birkaç kalemde toplanmamal›, kendi ara-s›nda dengeli bir da¤›l›m göstermelidir. Dönen varl›klar içerisinde her alt gruptanve onlar›n da hesap kalemlerinin gerekli olanlar›ndan belirli tutarlarda bulunmas›arzu edilir.

Net Çal›flma Sermayesi Noksan›n›n varl›¤› hâlinde iflletme k›sa vadeli borçlar›n› ödeyemezve günlük faaliyetlerini sürdüremez.

Çal›flma sermayesi iflletmeye ne gibi yararlar sa¤lar ?

Çal›flma Sermayesi Gereksinimini Belirleyen FaktörlerÇal›flma sermayesi gereksinimini etkileyen pek çok faktör bulunmaktad›r. Bunlarafla¤›da s›ras›yla aç›klanm›flt›r.

‹flletme Faaliyetinin Niteli¤i, Karakteri: Kamu hizmet iflletmelerinde (do¤al-gaz, su, elektrik) iflletme sermayesi gereksinimi di¤er üretim iflletmelerine göre da-ha azd›r. Bu tip iflletmelerde stoklar azd›r ve alacaklar› da h›zl› bir flekilde parayaçevirme olana¤› söz konusudur. Üretim iflletmelerinin ise stoklara ve alacaklara da-ha fazla kaynak ay›rmalar› gerekir ve stoklar›n ve alacaklar›n devir h›z› daha yavafloldu¤undan iflletme sermayesi gereksinimi kamu hizmet iflletmelerinden daha faz-lad›r.

Di¤er taraftan perakende ticaretle u¤raflan iflletmelerde imalat süreci söz konu-su olmad›¤›ndan üretim iflletmelerinin çal›flma sermayesi gereksinimi perakendeiflletmelere göre daha göre daha fazlad›r.

Üretim Süresi, Sat›lacak Mallarda Tedarik Süresi: ‹flletmelerde üretim süre-si ya da sat›lacak mallar›n tedarik süresi uzad›kça, çal›flma sermayesi gereksinimide artar. Üretim süresi k›sa olan bir iflletmenin çal›flma sermayesi gereksinimi üre-tim süresi uzun olan bir iflletmeye göre daha azd›r.

Sat›lacak Mallar›n Birim Maliyeti: Sat›lan mal›n birim maliyeti artt›kça çal›fl-ma sermayesi gereksinimi de artar.

Sat›fl Hacmi: ‹fl hacmi geniflledikçe çal›flma sermayesi gereksinimi artar. ‹fl hac-mi geniflledikçe iflletmenin çal›flma sermayesini daha verimli kullanabilmesi, dahafazla kredi kullan›lmas›, daha ucuz fiyatla daha büyük miktarlarda al›fl yapabilme-si olanaklar›n›n varl›¤› gibi nedenlerle çal›flma sermayesindeki art›fl h›z› sat›fllaragöre daha yavafl olabilir.

Sat›n Alma ve Sat›fl Koflullar›: Al›fllar›n› kredili ve elveriflli koflullarda yapanbir iflletmenin çal›flma sermayesi gereksinimi al›fllar›n› peflin olarak yapan iflletme-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

lere göre çok daha azd›r. Di¤er taraftan iflletme al›fllarda kendisine tan›nan vade-den daha uzun vadede sat›fl yap›yorsa kaynaklar›n›n büyük bir k›sm›n› alacaklaraba¤lam›fl demektir. Bu nedenle de çal›flma sermayesi gereksinimi artar. Bir iflletmekredili sat›fl koflullar›n› belirlerken ticari hayattaki uygulamay›, ekonomik koflulla-r›, konjonktürün hangi evrede bulundu¤unu göz önünde bulundurmal›d›r.

Stoklar›n Devir H›z›: Stoklar›n devir h›z› artt›kça, kaynaklar daha k›sa sürey-le stoklara ba¤lanm›fl olur. Bu nedenle de iflletme daha az çal›flma sermayesine ge-reksinim duyar. Stok devir h›z›n›n artmas› ayn› zamanda fiyat düflmesinin, tüketicizevkleri veya ihtiyaçlar›n›n de¤iflmesinin do¤uraca¤› riski, stok tutma maliyetini vefinansman gereksinimini azalt›r.

Alacaklar›n Devir H›z›: Çal›flma sermayesi gereksinimi alacaklar›n parayaçevrilmesi için geçen süreye ba¤l›d›r. Alacaklar›n tahsil süresi k›sald›kça daha azçal›flma sermayesine gereksinim duyulur. Ancak iflletmeler stok devir h›z›ndaki ar-t›fl ile birlikte alacaklar›n› tahsil süresini de k›saltmaya çal›flmal›d›r.

Konjonktür Hareketleri: Refah dönemlerinde iflletmelerin ifl hacmi genifllerve çal›flma sermayesi gereksinimi artar. Durgunluk dönemlerinde ise ancak çokbaflar›l› iflletmeler stoklar›n› ve alacaklar›n› k›sa sürede paraya çevirebilirler.

Dönen Varl›klar›n De¤erinde Düflme Olas›l›¤›: Dönen varl›klar›n de¤erle-rinde ani düflüfller iflletme sermayesini azalt›r. Özellikle stok ve finansal varl›klar›nde¤erlerinde düflme ve/veya alacaklar›n flüpheli hâle gelen olas›l›¤› yüksek ise ifl-letme daha fazla tutarda haz›r de¤er bulundurmak zorundad›r.

Sat›fllar›n Mevsimlik Oluflu veya Tüm Y›la Düzenli Da¤›l›m›: E¤er bir ifllet-menin sat›fllar› mevsimlik ise faaliyetin topland›¤› mevsimde iflletme sermayesi ge-reksinimi en yüksek düzeye oluflur. Di¤er mevsimlerde ise bu tür iflletmelerin elin-de afl›r› çal›flma sermayesi oluflur. Mevsimlik sat›fl yapan iflletmeler faaliyetlerini çe-flitlendirerek çal›flma sermayelerini daha verimli bir flekilde kullanmak olanaklar›-n› araflt›rmal›d›r.

Kullan›lan Teknoloji: Emek yo¤un teknoloji kullanan firmalar›n çal›flma ser-mayesi gereksinimi genellikle sermaye yo¤un teknoloji kullanan iflletmelerden da-ha fazlad›r.

Çal›flma Sermayesi Aç›s›ndan Dönen Varl›klar›n Da¤›l›m›ve DönüflümüÇal›flma sermayesini oluflturan dönen varl›klar kendi içinde dönüflümü olan ve ifl-letmenin y›ll›k faaliyetlerine en s›k kat›lan varl›k grubudur, dolay›s›yla iflletme fa-aliyetleri s›ras›nda çal›flma sermayesi bir dönen varl›ktan di¤erine dönüflür. Normalfaaliyet döngüsünde elde mevcut para ile ham madde ve malzeme sat›n al›nacak,iflçilik giderleri ve di¤er harcamalar yap›lacak, bu surette elde edilecek mamullerkredili veya peflin sat›lacak ve sonunda kredili sat›lan mallar›n bedelleri tahsil edi-lerek yeniden para girifli sa¤lanacakt›r. Bu ak›fl ifllemi ne kadar düzgün ve h›zl› iseçal›flma sermayesi de o derece verimli ve ekonomik olarak kullan›lm›fl olur. Bununiçin bir miktar elde haz›r de¤erlerin olmas›, tahsil kabiliyeti olan alacaklar ile sat›flkabiliyeti olan stoklar›n bulunmas›, üretimi aksatmayacak ham madde ve malze-meye sahip olunmas› önemlidir. Böyle bir kompozisyona sahip iflletmenin likit(nakit) s›k›nt›s› çekmeyece¤i söylenebilir. Bu bak›mdan net sat›fllar›n brüt çal›flmasermayesine olan oran›n›n (çal›flma sermayesi devir h›z›) yüksek olmas› istenir. Ça-l›flma sermayesi devir h›z› artt›kça iflletmenin kârl›l›¤› da yükselir. E¤er dönen var-l›klarda birkaç kalemde afl›r› miktarda y›¤›lma varsa, flüpheli alacak karfl›l›¤› vestok de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› büyük tutarlarda ise dönen varl›klar›n birbirine dö-

1135. Ünite - K ›sa Vadel i Borç Ödeme Gücünün Anal iz i

nüflümü çok yavafllayacak ve k›sa vadeli borçlar›n ödenmesi ile günlük faaliyetle-rin sürdürülmesi zorlaflacakt›r. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda iflletmenin kâr ve verimlili-¤ini en yüksek düzeye ulaflt›racak tutarda çal›flma sermayesi sa¤lamal›d›r.

Her iflletmenin çal›flma sermayesi gereksinimi ve kompozisyonu farkl›d›r. Ör-ne¤in iflletmenin faaliyet konusuna, ekonomik koflullara devletin kredi politikas›-na, faiz oran›na, üretilecek veya sat›lacak mallar›n tedarik ve üretim süresine, üre-tilen mamulün birim maliyetinin büyüklü¤üne, iflletmenin sat›fl hacmi ve koflullar›-na, sat›fllar›n mevsimlik olmas›na, stoklar›n devir h›z›na, alacaklar›n devir h›z›nagöre iflletmelerin çal›flma sermayeleri tutarlar› benzer olmalar›na ra¤men çal›flmasermayesinin kompozisyonu yukar›da s›ralanm›fl olan etkenlerin varl›¤›na görefarkl›l›k gösterir. Bir üretim iflletmesinin çal›flma sermayesine duyaca¤› gereksinim,küçük bir hizmet iflletmesinin duyaca¤› gereksinimden daha fazla olacakt›r. Di¤ertaraftan bir üretim iflletmesinin çal›flma sermayesinin büyük k›sm› stoklar kalemin-den oluflabilirken, bir hizmet iflletmesinde çal›flma sermayesini oluflturan unsurlarkapsam›nda stoklara pek rastlanmaz.

Çal›flma sermayesinin yetersizli¤i gibi afl›r› çal›flma sermayesi de iflletmenin kâr-l›l›¤› ve verimlili¤ini olumsuz etkiler. Afl›r› çal›flma sermayesi iflletmede at›l kaynakbulundu¤unun, gelir getirmeyen varl›klara gereksiz flekilde kaynak ba¤land›¤›n›nbir göstergesidir.

‹flletmelerde çal›flma sermayesinin tutar›n›n sat›fllar ve toplam varl›klar gibi di-¤er temel de¤iflkenlerle birlikte de¤erlendirilmesi karar al›c›lar aç›s›ndan önemli-dir. Dolay›s›yla sadece net çal›flma sermayesi büyüklü¤üne bak›lmas› do¤rudanyap›lacak karfl›laflt›rmalar aç›s›ndan s›n›rl› yararl›l›k sa¤lar.

KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEME GÜCÜNÜN KARfiILAfiTIRMALI TABLOLAR (YATAY) ANAL‹Z TEKN‹⁄‹NE GÖRE BEL‹RLENMES‹Hat›rlanaca¤› gibi, yatay analiz tekni¤inin amac›, her kalemin zaman içinde göster-di¤i de¤iflmeleri ve geliflmeyi incelemektir. Bu nedenle en az iki y›la ait bilançolarve gelir tablolar› ele al›narak bu teknik uygulan›r.

Bilanço kalemlerindeki de¤iflimler nas›l belirlenir ?

Bir iflletmenin k›sa vadeli borç ödeme gücü karfl›laflt›rmal› tablolar analiz tekni-¤ine (yatay analiz) göre analiz edildi¤inde dönen varl›klar ve k›sa vadeli borçlar›nzaman içinde göstermifl oldu¤u de¤iflimler ele al›n›r. Bu iki grubun toplamlar›n›nbirlikte ele al›n›fl›nda flu yol izlenebilir:

• Her y›l›n dönen varl›klar›n›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklarla finanse edilifldurumu ile k›sa vadeli borç ödeme gücü belirlenir.

• Her y›la iliflkin net çal›flma sermayesine iliflkin durum belirlenir ve yorum-lan›r.

• ‹ki kalemin mutlak farklar ve yüzde de¤iflimleri birlikte ele al›narak ikinciy›lda birinci y›la göre borç ödeme gücünde ve net çal›flma sermayesinde negibi de¤iflme oldu¤u, bunun iflletmenin finansal durumuna ve kârl›l›¤›na et-kisi belirlenir.

• ‹ki kalemin mutlak farklar› ve yüzde de¤iflimleri aynen devam etti¤i varsay›-larak iflletmenin gelecekteki finansal durumu ile faaliyet sonuçlar›n›n bir ön-ceki fl›kta oldu¤u gibi yorumlan›r.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Örne¤in, bir iflletmenin dönen varl›klar› ve k›sa vadeli borçlar›n›n 2010 ve 2011y›l› verileri afla¤›daki tablodaki gibi gösterilmifl olsun.

‹flletmenin 2010 y›l›nda 35.000 lira tutar›nda net çal›flma sermayesi vard›r. Budurumda iflletme, dönen varl›klar›yla k›sa vadeli borçlar›n› ödeyebilmektedir. 2011y›l›nda ise 375.000 lira net çal›flma sermayesi noksan› bulunmaktad›r. Bu noksan-l›k nedeniyle iflletmenin k›sa vadeli borçlar›n›n tamam›n› ödeyemedi¤i ve günlükfaaliyetlerini yürütemeyece¤i söylenebilir.

Örnek iflletmenin dönen varl›klar› % 95 oran›nda art›fl göstermekteyken, k›savadeli borçlar› ise % 157 oran›nda art›fl göstermifltir. Bu durumda her iki kaleminde art›fl gösterdi¤ini ancak k›sa vadeli yabanc› kaynaklardaki art›fl›n hem mutlakhem de yüzde olarak dönen varl›klardaki art›fltan daha fazla oldu¤u, bu durumunda iflletmenin net çal›flma sermayesi mevcudundan net çal›flma sermayesi noksan›-na geçilmesine yol açt›¤› görülmektedir.

K›sa vadeli yabanc› kaynaklardaki de¤iflimin hem mutlak olarak hem de yüzdebak›m›ndan dönen varl›klar›n üzerinde olmas›, iflletmenin hem yak›n gelecektehem de uzun vadede çal›flma sermayesi noksan›n›n daha da büyüyece¤ine, k›savadeli borç ödeme gücünün daha da zay›flayaca¤›na ve kârl›l›¤›n zarara dönüflebi-lece¤ine iflaret etmektedir.

KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEME GÜCÜNÜN E⁄‹L‹M YÜZDELER‹ (TREND) ANAL‹Z‹ TEKN‹⁄‹NE GÖRE BEL‹RLENMES‹K›sa vadeli borç ödeme gücünün analizinde ele al›nacak kalemler çok say›da y›laait ise yani söz konusu kalemlerin uzun zaman içerisinde gösterdikleri e¤ilimleranaliz edilmek istenirse e¤ilim yüzdeleri analiz tekni¤ine göre analiz yap›l›r. K›savadeli borç ödeme gücünün analizinde dönen varl›klar ve k›sa vadeli yabanc› kay-naklar› oluflturan kalemlerin zaman içerisinde göstermifl olduklar› e¤ilimler ele al›-nabilir. Buna ba¤l› olarak geçmiflteki ve flimdiki duruma göre gelece¤i tahmin et-mek kolaylafl›r.

E¤ilim yüzdeleri nas›l hesaplan›r?

Dönen varl›klar›n ve k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n birlikte art›fl e¤ilimi gös-termesi durumunda, varl›klardaki art›fl e¤ilimi borçlardaki art›fl e¤iliminden yüksekoldu¤u sürece olumlu yorumlanabilir. Böyle bir durumda iflletmenin belli bir çal›fl-ma sermayesine ve k›sa vadeli borç ödeme gücüne sahip oldu¤u düflünülür. Dö-nen varl›klar art›fl e¤ilimi gösterirken k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n azalma e¤ili-mi göstermesi ise daha da olumlu olarak yorumlan›r. Dönen varl›klardaki azalmae¤ilimine karfl›l›k k›sa vadeli yabanc› kaynaklarda art›fl e¤ilimi söz konusu ise ifl-letmenin k›sa vadeli borçlar›n› ödemede güçlük çekece¤ini ve günlük faaliyetleri-ni karfl›layacak baz› varl›klara yeterince sahip olamayaca¤›n› gösterdi¤i için olum-lu karfl›lanmaz.

2010 2011 Fark %

Dönen Varl›klar 750.000 1.460.000 710.000 95

K›sa Vadeli Yabanc› Kaynaklar 715.000 1.835.000 1.120.000 157

Net Çal›flma Sermayesi 35.000 (375.000)


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

Örne¤in, bir iflletmenin 2006 y›l›ndan itibaren 2011 y›l›na kadar dönen varl›kla-r›n›n ve k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n göstermifl oldu¤u e¤ilim yüzdeleri afla¤›-da gösterilmifltir.

Yukar›da yer alan e¤ilim yüzdeleri incelendi¤inde dönen varl›klarda ve k›sa va-deli yabanc› kaynaklarda art›fl e¤ilimi görülmektedir. Üstelik k›sa vadeli yabanc›kaynaklardaki art›fl e¤iliminin dönen varl›klardaki art›fl e¤ilimine çok yak›n oldu¤uda söylenebilir. Bu flekilde k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n dönen varl›klar›n alt›n-da fakat ona yak›n bir art›fl e¤ilimi göstermesi iflletmenin lehine yorumlanabilir.Çünkü dönen varl›klar›n bu e¤ilimi k›sa vadeli borçlar›n ödenebilece¤ini gösterdi-¤i gibi net çal›flma sermayesinde de çok büyük de¤iflimler olmad›¤›n› göstermek-tedir.

Trend analizi aç›s›ndan benzer bir iliflki, stoklar ve ticari borçlar aç›s›ndan dakurulabilir. Yani, iflletmenin stoklar kalemi art›fl e¤ilimi gösterirken kredili ham-madde ve mal al›fllar›ndan do¤an ticari borçlar› azal›yor veya daha yavafl bir art›fle¤ilimi gösteriyorsa, bu durum olumlu karfl›lanabilir. Çünkü bu durumda iflletmeborçlar›n› zaman›nda ödeyebiliyor veya peflin al›fllara daha fazla yer verebiliyordemektir. Dolay›s›yla bu durum da iflletmenin k›sa vadeli borç ödeme gücünün iyioldu¤unu gösterir.

‹flletmenin ticari borçlar› artarken stoklar›nda daha yavafl bir art›fl e¤ilimi varsabu durum olumsuz yorumlan›r. Çünkü bu durum, eski borçlar ödenmeden yenikredili al›fllardan do¤an borçlar›n bunun üzerine eklenerek iflletmenin k›sa vadeliborcunu devaml› olarak art›rd›¤›n› ve iflletmenin borçlar›n› ödemede güçlük çekti-¤ini gösterir. Bu durumda iflletme ya yeniden ve daha a¤›r flartlarda borçlanacakya da bu mümkün de¤ilse baz› varl›klar› elden ç›karmak zorunda kalacakt›r.

Yukar›daki tabloda yer alan e¤ilim yüzdelerine bak›ld›¤›nda hem stoklar›n hemde ticari borçlar›n art›fl e¤ilimi gösterdi¤i görülmektedir. Ancak stoklar›n art›fl› tica-ri borçlar›n üzerinde olmufltur. Stoklar›n kredili al›fl›ndan do¤an ticari borçlar›n ar-t›fl e¤iliminin daha az oluflu, borçlar›n ödenebildi¤i ve peflin al›fllar›n da yap›ld›¤›anlam›na gelir. Bu durumda iflletme yeni kredili al›fllar yapabilir. Peflin al›fl ise ifl-letmeye istedi¤i zaman, istedi¤i fiyatta, istedi¤i miktarda stok elde etmesine olanaksa¤lar. Bu durum ele al›nan y›llar itibar›yla ve gelecek için finansal durum ve kâr-l›l›k bak›m›ndan iflletme lehine yorumlanabilir. Çünkü iflletme hem kendi fonlar›n›hem de borçlanarak ald›¤› stok fleklindeki fonlar› kullanabilmektedir.

KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEME GÜCÜNÜN YÜZDE ANAL‹Z‹ TEKN‹⁄‹ ‹LE BEL‹RLENMES‹Hat›rlanaca¤› gibi yüzde yöntemi ile analizde finansal tablolar› oluflturan her birunsurun uygun ve yeterli büyüklükte olup olmad›¤› araflt›r›lmaktad›r. Bu nedenleilgili finansal tablolarda yer alan her kalem ayn› tabloda yer alan belirli bir kaleme

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Stoklar 100 110 246 288 532 689

Ticari Borçlar 100 75 144 167 337 420

2006 2007 2008 2009 2010 2011

Dönen Varl›klar 100 135 280 475 1.000 1.215

K›sa Vadeli Yab.Kay. 100 122 225 340 899 989


veya toplama oranlanmakta ve bulunan yüzdelere göre ifade edilmektedir. Bulu-nan dikey yüzdelerden hareketle iflletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçlar›analiz edilerek gelece¤e yönelik tahminlerde bulunulmaktad›r. K›sa vadeli borçödeme gücünün analizinde özellikle bilançoda yer alan dönen varl›klar ve k›sa va-deli yabanc› kaynaklar›n genel toplam içindeki pay›n› ifade eden dikey yüzdelerhesaplan›r.

Yüzde yönteminin bilançoya ve gelir tablosuna uygulanabilmesi için dikey yüzdeler nas›lhesaplan›r?

Dönen varl›k da¤›l›m›n›n incelenmesinde öncelikle dönen varl›klar›n toplamvarl›klar içindeki pay› belirlenir ve faaliyette bulunulan ifl kolu, kullan›lan teknolo-ji vb. etkenler göz önünde bulundurularak dönen varl›klar›n uygun bir büyüklü¤esahip olup olmad›¤› ortaya koyulur. Hat›rlanaca¤› gibi ticaret iflletmelerinde dönenvarl›klar›n duran varl›klara göre daha yüksek paya sahip olmas› normal karfl›lan-maktad›r. Ayr›ca emek yo¤un teknoloji kullanan iflletmelerde de dönen varl›klar›npay›n›n yüksek olmas› do¤ald›r.

Di¤er taraftan dönen varl›klar› oluflturan unsurlar›n büyüklü¤ü ve bileflimi dek›sa vadeli borç ödeme gücünün analizi aç›s›ndan önemlidir. Dönen varl›klar için-de haz›r de¤erlerin, menkul k›ymetlerin ve alacaklar›n pay›n›n yüksek olmas›, ifl-letmenin likiditesinin yüksek oldu¤unu gösterir ve borç ödeme gücü aç›s›ndanolumlu karfl›lan›r. Stoklar›n ise nakde dönüflümü daha yavafl oldu¤u için dönenvarl›klar içindeki pay›n›n çok yüksek olmamas› istenir. Ancak stoklar›n pay›, üre-timi ve sat›fl› aksatacak kadar da az olmamal›d›r. Alacaklar ise ikinci dereceden li-kit kalemlerdir; senetli alacaklar›n vadeden önce nakit yaratma özelli¤i oldu¤u vesenetsiz alacaklara göre daha güvenilir oldu¤u için senetli alacaklar›n pay›n›n da-ha yüksek olmas› lehte yorumlanacak bir durumdur.

Durum k›sa vadeli yabanc› kaynaklar aç›s›ndan de¤erlendirilecek olursa önce-likle k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n toplam kaynaklar içindeki pay›n›n ne oldu¤uortaya konmal›d›r. Hat›rlanaca¤› gibi, kaynaklar içinde en fazla paya özkaynaklarasahip olunmas› tercih edilen bir durumdur ve ayr›ca yabanc› kaynaklar içinde deuzun vadeli yabanc› kaynaklar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklara göre daha fazla ol-mas› uygun görülmektedir. Böyle bir bileflime sahip kaynak yap›s›nda ilk bak›fltaiflletmenin k›sa vadeli borç ödeme gücünün iyi olaca¤› ve faiz giderlerinin az ola-ca¤› vurgulanmaktad›r. Ancak ülkemizde para ve sermaye piyasas›n›n yeterincegeliflmemifl olmas› ve k›sa vadeli banka kredilerinin maliyetinin çok yüksek olma-s›na ra¤men uzun vadeli kredi aç›lmamas› nedeniyle iflletmelerin daha çok k›sa va-deli borçlanmaya gitmek durumunda kald›klar› da görülmektedir.

K›sa vadeli yabanc› kaynaklar› oluflturan kalemlerin k›sa vadeli yabanc› kay-naklar içindeki dikey yüzdeleri incelenecek olursa, özellikle faiz yükü getiren fi-nansal borçlar›n iflletmenin kârl›l›¤›n› azaltacak boyutta olmamas› arzulan›r. Di¤ertaraftan iflletmenin ticari faaliyetleri nedeniyle ortaya ç›kan ticari borçlar›n yüksekpaya sahip olmas› do¤al karfl›lanabilir.

Dönen varl›k kalemlerinin ve k›sa vadeli yabanc› kaynaklar› oluflturan kalem-lerin kendi içinde analizinden sonra, dönen varl›klar›n hangi kaynaklarla finanseedildi¤inin belirlenmesi k›sa vadeli borç ödeme gücünün belirlenmesi aç›s›ndanbüyük önem tafl›maktad›r. Bu durumda dönen varl›klar›n dikey yüzdesinin k›savadeli yabanc› kaynaklar›n dikey yüzdesinden daha büyük olmas› arzulan›r. Yani,dönen varl›klar›n baflta k›sa vadeli yabanc› kaynaklar olmak üzere iflletmenin gün-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

lük faaliyetlerini sürdürebilmesi için yani net çal›flma sermayesinin oluflabilmesiiçin özkaynaklarda veya uzun vadeli yabanc› kaynaklarda yer alan uygun kalem-lerle finanse edilmifl olmas› gerekir. Bu durumda dönen varl›klar›n dikey yüzdesi-nin k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n dikey yüzdesinden fazla olmas› gerekir.

Dönen varl›klar›n dikey yüzdesinin k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n dikey yüz-desinden daha düflük olmas› durumunda ise iflletmenin net çal›flma sermayesi nok-san›n›n bulundu¤u ve k›sa vadeli borç ödeme gücünün bulunmad›¤› söylenebilir.Bu durumda ödenemeyen borçlar› karfl›lamak için ya tekrar k›sa vadeli kredi al›-n›p borçlar daha da artt›r›lacakt›r ya da uzun vadeli borçlanma, sermaye artt›rmaveya maddi duran varl›klar› elden ç›kartma gibi sonuçlar› daha pahal› yollara bafl-vurulacakt›r.

Bütün bunlar›n yan›nda iflletmenin k›sa vadeli borç ödeme gücünün iyi olmas›için dönen varl›klar› oluflturan kalemlerin nakit, mal ya da hizmet fleklinde ödene-cek borçlar›, talepleri ve üretimi karfl›layacak çeflitlilikte ve yeterlilikte olmas› daönemlidir.

KISA VADEL‹ BORÇ ÖDEME GÜCÜNÜN ORAN ANAL‹Z‹ TEKN‹⁄‹ ‹LE BEL‹RLENMES‹

Likidite Oranlar› Arac›l›¤›yla K›sa Vadeli Borç Ödeme Gücünün AnaliziOran analizi kapsam›nda hesaplanan likidite oranlar›, iflletmenin k›sa vadeli borçödeme gücünü ölçmek ve net çal›flma sermayesinin yeterli olup olmad›¤›n› sapta-mak için kullan›l›r.

Likidite oranlar› ile dönen varl›klar›n ne derece güvence sa¤lad›¤›, varl›klar›nkalitesi ve likiditesi aç›s›ndan incelenir. Varl›¤›n kalitesi dendi¤inde varl›¤›n sat›flaç›kar›ld›¤› zaman gerçek de¤erini bulma olas›l›¤› ifade edilmektedir. Varl›¤›n liki-ditesinden belirtilmek istenen ise bir varl›¤›n paraya çevrilmesindeki çabukluk vekolayl›k özelli¤idir.

Likidite oranlar› iflletmenin parasal durumunu göstererek vadesi gelen borçla-r›n, ödenme olanaklar›n› saptamaya yard›m eder. Ödeme gücünün saptanmas›ndaiflletmenin dönen varl›klar› ile k›sa vadeli yabanc› kaynaklar aras›ndaki iliflkileranaliz edilir. Bilindi¤i gibi dönen varl›klar, iflletme faaliyetleri sonucunda k›sa va-dede paraya çevrilebilen de¤erlerdir. Bu nedenle k›sa vadeli borçlar›n ödenmesin-de kullan›lacak fon miktar› bu varl›klardan sa¤lanacakt›r. K›sa vadeli borç ödemegücünün analiz edilmesinde dönen varl›klar grubu ile k›sa vadeli borçlar aras›nda-ki oransal ba¤›n incelenmesi gerekir.

Dönen varl›k unsurlar› ile k›sa vadeli borçlar aras›nda iliflki kurulurken, dönenvarl›k grubundan dikkate al›nacak kalemlerin özelliklerine göre likidite oranlar› enyayg›n olarak afla¤›daki oranlardan oluflur:

• Cari Oran (Üçüncü derece likit oran)• Likidite Oran› veya Asit Test Oran› (‹kinci derece likit oran)• Nakit Oran› veya Disponibilite Oran› (Birinci derece likit oran)• Stok Ba¤›ml›l›k Oran›

Cari Oran (Banker Oran›, Çal›flma Sermayesi Oran›)Cari oran, dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklara bölünmesi suretiylehesaplanmaktad›r.


Likidite, iflletmenin k›sa k›savadede vadesi gelecekborçlar›n› ödeyebilecekdüzeyde varl›klar›n›n olupolmad›¤›n›n ölçüsüdür.

Cari oran belirli bir andamevcut k›sa vadeli yabanc›kaynaklar› karfl›layabilecekdönen varl›klara yönelikstatik bir ölçüdür.

Cari oran, iflletmenin her bir liral›k k›sa vadeli borcuna karfl›l›k kaç liral›k dö-nen varl›¤› oldu¤unu gösterir. Cari oran›n hesaplanmas›ndaki amaç, iflletmenin k›-sa vadeli borçlar›n› ödeme gücünü ölçmek ve genel likidite durumunu yans›tarakiflletmenin net çal›flma sermayesinin yeterli olup olmad›¤›n› ortaya koymakt›r. Bunedenle ayn› zamanda bu orana çal›flma sermayesi oran› da denmektedir.

Cari oran hesaplan›rken flüpheli alacak karfl›l›¤›, alacak senetleri reeskontu, stok de¤erdüflüklü¤ü karfl›l›¤›, menkul de¤erler de¤er düflüklü¤ü karfl›l›¤› gibi aktifi düzenleyici he-saplar›n, ilgili dönen varl›k kalemlerinden indirilmesi gerekir. Bilanço net flekilde düzen-lenmifl ise bu ifllemler gereksizdir ancak aktifi düzenleyici hesaplar pasifte verilmifl isedönen varl›klar›n tutar› hesaplan›rken bu hususun dikkate al›nmas› gerekir.

Cari oran›n birden büyük olmas› beklenir. Cari oran birden büyükse pay› olufl-turan dönen varl›klar, paydada yer alan k›sa vadeli borçlardan fazla demektir. Budurumda, dönen varl›klar›n hem bu borçlar› ödemek için yeterli oldu¤u hem denet çal›flma sermayesi oldu¤u söylenebilir. Cari oran›n birden küçük ç›kmas› isedönen varl›klar›n k›sa vadeli borçlar› karfl›lamaya yetmedi¤ini ve iflletmenin net ça-l›flma sermayesi noksan› ile karfl› karfl›ya oldu¤unu gösterir.

Genel bir kural olarak cari oran›n 2 olmas› yeterli görülmektedir. Yani k›sa va-deli borçlar›n veya beklenmedik yükümlülüklerin zaman›nda karfl›lanabilmesi için,dönen varl›klarda ortaya ç›kabilecek de¤er kay›plar› veya paraya çevriminde kar-fl›lafl›labilecek güçlüklere önem olarak dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kay-naklar›n iki kat› olmas› uygun görülür. Ancak özellikle geliflmekte olan ülkelerde,ticaret bankalar›n›n k›sa süreli kredi verme e¤iliminde olmalar›ndan, sermaye pi-yasalar›n›n geliflmemifl olmas›ndan vb. dolay› iflletmeler daha çok k›sa vadeli kre-di kullanmak zorunda kalmakta ve bu da cari oran›n daha düflük ç›kmas›na nedenolmaktad›r. Ayr›ca sürekli enflasyonist süreç içinde yaflayan ekonomilerde artançal›flma sermayesi (dönen varl›k) esas itibar›yla k›sa vadeli yabanc› kaynak ile fi-nanse edildi¤inden cari oran düflük ç›kmaktad›r. Dolay›s›yla 1,5 yeterli bir carioran olarak kabul edilmektedir.

Cari oran›n çok yüksek olmas› iflletmeye kredi verenlerin lehine olmas›na kar-fl›n iflletme sahip ve yöneticilerinin o kadar lehine de¤ildir. Cari oran›n yüksek ol-mas› iflletmenin cari faaliyetleri için gereksiniminin üzerinde dönen varl›¤›n oldu-¤una ve dolay›s›yla dönen varl›klarda at›ll›k oldu¤una veya dönen varl›klar içindelikiditesi düflük kalemlerin pay›n›n yüksek oldu¤una iflaret eder. Böylece norma-lin üstünde bir likidite sa¤lamak için iflletmenin kârl›l›¤› üzerinde olumsuz etkileryarat›labilir.

Cari oran›n yeterli olup olmad›¤›n› etkileyen çeflitli faktörler vard›r. Bunlar carioran›n yeterlili¤i konusunda karar verilirken dikkate al›nmal›d›r. Söz konusu fak-törler afla¤›daki gibidir:

• Dönen varl›klar›n yap›s› ve da¤›l›m›: Bir iflletmenin dönen varl›klar›n›n liki-ditesi yükseldikçe daha düflük bir cari oran ile borç ödeme kapasitesi azal-madan faaliyetini sürdürebilir. Örne¤in, stoklar› yüksek olan bir iflletmedecari oran 1,6 olmas›na ra¤men borç ödemede likidite s›k›fl›kl›¤› yaflanabilir-ken, haz›r de¤erleri ve alacaklar› yüksek olan bir iflletme 1,2 oran›nda cariorana sahip olsa bile borçlar›n› öderken likidite s›k›nt›s›na düflmeyecektir.

CariOranDönen Varlıklar

Kısa Vadeli Kaynaklar=


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



• ‹flletmenin tedarik (sat›n alma) ve sat›fl flartlar›: Mal ve hizmetleri peflin sa-tan bir iflletme kredili sat›fl yapan di¤er iflletmeye göre daha düflük bir carioranla faaliyetlerini sürdürebilir. Benzer bir flekilde kredili olarak mal alaniflletme al›fllar› için peflin ödemede bulunmak zorunlulu¤unda olan bir di¤eriflletmeye göre daha düflük bir cari orana sahip olup faaliyetlerini rahatl›klasürdürebilir.

• Dönen varl›klar›n gerçek de¤eri: ‹flletmenin dönen varl›klar› gerçe¤e uygunbir flekilde de¤erlendirip de¤erlendirmedi¤i ve duran varl›k niteli¤indekivarl›klar›n dönen varl›klara dahil edilip edilmedi¤i incelenmelidir.

• Dönen varl›klarda olas› de¤er kay›plar›: Özellikle stok ve menkul k›ymetle-rin de¤erlerinde düflme, alacaklarda tahsil edilememe olas›l›¤› varsa iflletmedaha yüksek bir cari oran ile çal›flmal›d›r.

• Mevsimlik hareketlerin etkisi: Mevsimsel hareketler iflletmenin cari oran›n›etkileyebilir. Örne¤in, iflletmenin faaliyetlerinin en yüksek düzeye ulaflt›¤›mevsimde cari oran düflük, iflletmenin stoklar›n› sat›p, alacaklar›n› tahsiledip, borçlar›n› ödedi¤i, yani faaliyetinin en düflük düzeye indi¤i dönemler-de de cari oran yüksek görülebilir.

• Faaliyette bulunulan ifl kolu: Cari oran çeflitli sektörler aras›nda farkl›l›kgösterebilir. ‹flletmenin cari oran›n› de¤erlendirirken ayn› sektörde benzeriflletmelerin oranlar› ile karfl›laflt›rmalar yapmak gerekir.

• K›sa vadeli borçlar›n vadeleri itibar›yla da¤›l›m›: Di¤er koflullar ayn› olmaküzere k›sa vadeli borçlar›n ödenmesi belirli aylarda toplanm›fl olan iflletme-ler borçlar›n ödenmesi hesap dönemine daha dengeli bir flekilde da¤›lm›flolan iflletmelere göre daha yüksek bir cari oranla çal›flmak zorundad›r.

• Bankalarla iliflkiler: ‹flletmenin bankalardan sa¤lanm›fl her an kullan›labilirkredi limiti bulundu¤u takdirde iflletme, daha düflük bir cari oranla faaliye-tine devam edebilir.

• Borçlar›n ertelenme ve refinansman olanaklar›: Bir iflletme gerekti¤indeborçlar›n› uzun vadeli borç hâline dönüfltürebiliyorsa, likiditesinin düflük ol-mas› borç ödeme aç›s›ndan sorun yaratmayabilir.

• Stok devir h›z›: ‹flletmenin stok devir h›z› yavaflsa, cari oran›n›n daha yüksekolmas› gerekir. Stok devir h›z› daha yüksek olan bir iflletme ise daha düflükbir cari oran ile çal›flabilir. ‹flletmenin stok devir h›z› art›yorsa, iflletmenin ca-ri oran›n›n düflmesi borçlar›n ödenmesi yönünden tehlikeli bir durum ifadeetmeyebilir.

• Alacak devir h›z›: Alacak devir h›z› yüksek, yani alacak tahsil süresi k›saolan bir iflletme borç ödeme aç›s›ndan zor duruma düflmeden düflük bir ca-ri oranla çal›flabilir. Alacaklar›n paraya dönüflümü yavafl olan bir iflletme da-ha yüksek bir cari oranla çal›flmak durumundad›r.

• Ticari alacaklar›n senetli ve senetsiz olarak da¤›l›m›: Ticari alacaklar›n›nönemli bir bölümünü senede ba¤lam›fl olan iflletmeler, bu senetleri vadesin-den önce iskonto ettirerek veya bir faktöring kurulufluna satarak nakde çe-virebilir, alacakl›lara ciro ederek borçlar›n› ödeyebilir. Bu iflletmelerin ala-caklar›n›n önemli bir bölümü senetsiz olan iflletmelere göre daha düflük bircari oranla çal›flmalar› normal karfl›lan›r.

• Piyasan›n durumu: E¤er bir iflletme sat›fllar›n› çeflitli önlemlerle korunmuflbir piyasada yap›yorsa ya da iflletmenin sat›fllar› uzun süreli sat›fl sözleflme-leri ile garanti alt›na al›nm›flsa bu iflletme düflük bir cari oranla çal›flabilir.Ancak sat›fllar› düzenli olmayan ve/veya rekabetin yo¤un oldu¤u piyasalar-da faaliyette bulunan iflletmelerin cari oranlar› daha yüksek olmal›d›r.


• Sat›fllar›n düzenlili¤i ve kararl›l›¤›: Sat›fllar› düzenli, kararl› olan büyük dal-galanmalar ve planlardan afl›r› sapmalar göstermeyen iflletmeler daha düflükbir cari oran ile çal›flabilirler.

Bu durumda iflletmenin cari oran› küçük olsa bile stok devir h›z› ile alacaklar›ndevir h›z› yüksek olan bir iflletme borçlar›n› rahatl›kla ödeyebilir. Ayr›ca dönenvarl›k unsurlar› içinde haz›r de¤erleri ile paraya çevrilebilir de¤erleri fazla olan ifl-letmeler, dönen varl›klar›n›n büyük bir k›sm› stoklardan oluflan iflletmelere göreborçlar›n› daha kolay ödeyebilecektir.

Borçlar›n ödeme gücünün belirlenmesinde dönen varl›klar›n kalitesi de önemtafl›maktad›r. Örne¤in, dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n iki kat› ol-mas› her zaman iflletmeye borç verenlerin güvencesini sa¤lamada yeterli olmaz.Bu durumda söz konusu varl›k unsurlar›n›n kaliteli olmas› yani sat›fla ç›kar›ld›¤› za-man gerçek de¤erini bulmas› gerekir.

Bir iflletmenin cari oran›n›n düflük ya da yüksek oldu¤u kararlaflt›r›l›rken iflletmenin dahaönceki dönemlere ait oranlar› veya endüstri ortalamalar› ile karfl›laflt›rmalar da yap›labi-lir. Cari oran›n ortalamadan farkl› olmas›n›n temel nedeni, stoklar ve ticari alacaklar he-sab›n›n ayr›nt›l› analiziyle bulunur.

Likidite Oran› (Asit Test Oran›)Likidite oran›, cari oran› tamamlayan, onu daha anlaml› k›lan bir orand›r. Özellik-le stoklar gibi likiditesi göreli olarak daha düflük olan dönen varl›k kalemlerinindönen varl›k toplam›na dahil edilmemesi durumunda k›sa vadeli yabanc› kaynak-lar›n ödenebilirli¤ini gösterir. Dönen varl›klar aras›nda yer alan stoklar kalemininparaya çevrilmesi genelde di¤er dönen varl›k unsurlar›na göre daha uzun süreyigerektirdi¤inden, likidite durumunun analizinde dönen varl›k toplam›ndan ç›kar-t›lmas› uygun görülmektedir.

Likidite oran›, her bir liral›k nakitle ödenecek k›sa vadeli borca karfl›n parayah›zla çevrilebilen likit dönen varl›k büyüklü¤ünü gösterir ve afla¤›daki gibi hesap-lanabilir:

Bu oran ayr›ca afla¤›daki formül arac›l›¤›yla da hesaplanabilir.

Ancak hemen belirtmek gerekir ki likidite oran›n› gösteren yukar›daki birinciformül ile ikinci formül her zaman ayn› sonucu vermeyebilir.

Bu oran, iflletmenin bir anda sat›fllar›n›n durmas› hâlinde k›sa vadeli borçlar›n›ödeyebilme gücünü ölçer. Formülün pay›nda çabucak nakde dönüfltürülebilecekvarl›k unsurlar› yer al›r. Stoklar›n paraya çevrilmesindeki zamanlama ve miktarlarailiflkin mevcut belirsizlik ve stok de¤erlemelerine iliflkin belirsizlik nedeniyle baz›analistler likidite oran›n› cari oran›n üstünde tutarlar likidite oran›n›n yüksek olma-s› cari borçlar›n ödenmesinde stoklara ba¤›ml›l›¤›n az oldu¤unu gösterir.

Likidite oran›n›n genelde 1 olmas› yeterli kabul edilmektedir. Oran›n 1 olmas›,iflletmenin k›sa vadeli borçlar›n›n tamam›n›n nakit ve süratle paraya çevrilebilir de-¤erlerle karfl›lanabilece¤ini gösterir. Ancak oran›n 1’den küçük olmas› veya 1’e eflit

LikiditeOranı =Dönen Varlıklar - (Stoklar + Gelecek DönnemeAit Giderler)

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Likidite OranıHazır Değerler Menkul Kıymetler Ala

=+ + ccaklar

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



olmas› her zaman iflletmenin likidite durumunun kötü veya iyi oldu¤unun bir gös-tergesi olmayabilir. Likidite oran› 1’den büyük olmas›na ra¤men, iflletme alacakla-r›n› tahsilde güçlükle karfl›lafl›yorsa bu durumun göz önünde bulundurulmas› ge-rekir. Benzer bir flekilde likidite oran› birden küçük olan bir iflletmede e¤er stokdevir h›z› yüksekse oran›n birden küçük olmas›n› da olumsuz de¤erlendirmemekgerekir. Yani, yorumlanmas›nda stok devir h›z›n›n, alacaklar›n tahsil yetene¤inin,likit de¤erlerin bilefliminin, k›sa vadeli borçlar›n vadelerinin ve unsurlar itibar›ylak›sa vadeli borçlar›n ödenmelerinde hangi dönen varl›¤›n kullan›lmas› gerekti¤igöz önünde bulundurulmal›d›r.

Nakit Oran› (Disponibilite Oran›)Nakit oran›, nakit ve nakit benzeri varl›klardan oluflan haz›r de¤erler ile geçici ya-t›r›m amac›yla al›nan ve her an pazarlanabilir menkul k›ymetlerin k›sa vadeli borç-lar› ne ölçüde karfl›lad›¤›n› gösteren bir orand›r. ‹flletmenin elindeki mevcut haz›rde¤erleri ile nakitle ödenecek k›sa vadeli borçlar›n› ne ölçüde karfl›lad›¤›n› göste-rir. Gerek cari orana gerekse asit test oran›na göre daha duyarl› bir ölçüdür ve ifl-letmenin acil para durumunu yans›tmaktad›r. Nakit oran› afla¤›daki formül yard›-m›yla hesaplanmaktad›r:

Oran›n 0,20’nin (veya %20’nin) alt›na düflmemesi istenir. Oran›n 0,20’nin alt›nadüflmesi durumunda iflletmenin para durumunda s›k›fl›kl›k do¤ar ve dolay›s›yla ifl-letme yeni kredi bulmak zorunda kalabilir. Oran›n yüksekli¤i de iflletmede para-n›n iyi kullan›lmay›p at›l kald›¤›n› ve iflletmenin para kazanma gücünü azaltarakgeliri düflürdü¤ünü gösterebilir.

Stok Ba¤›ml›l›k Oran›Bu oran asit test oran›n›n birden küçük ç›kmas› durumunda iflletmenin k›sa vade-li borçlar›n› geri ödemesinde stoklara olan ba¤›ml›l›¤›n› ölçmede kullan›l›r. K›savadeli borçlar›n geri ödenmesinde haz›r de¤erler ve di¤er süratle paraya çevrilebi-lir varl›klar›n d›fl›nda stoklar›n yüzde kaç›n›n sat›lmas› gerekti¤ini gösterir.

Nakit Dönüfl Süresi Analizi Arac›l›¤›yla K›sa Vadeli Borç Ödeme Gücünün Analizi‹flletmelerin likiditesi genel olarak cari oran ve likidite oran› ile ölçülmektedir. An-cak bu oranlar›n statik oldu¤u, dinamik bir ölçüm yöntemi olarak nakit dönüfl sü-resinin kullan›lmas›n›n daha uygun olaca¤› tart›fl›lm›fl ve çal›flma sermayesi yöneti-minde nakit dönüfl süresinin önemli bir yeri oldu¤u ortaya ç›km›flt›r.

Nakit dönüfl süresi, k›sa vadeli borçlar ve dönen varl›klar üzerinde odaklana-rak, iflletme likiditesinin önemini gösterir. Nakit dönüfl süresinin hesaplanmas› 4.ünitede ayr›nt›l› olarak ele al›nd›¤› için biz burada sadece k›sa vadeli borç ödemegücünün analizi aç›s›ndan konuyu ele alaca¤›z.

Nakit dönüfl süresi, iflletmenin üretken kaynaklar için nakit harcama dönemi ileharcamalar›n nakit olarak tahsiline kadar geçen dönemi ifade eder. Çal›flma serma-

StokBağımlılık =

Kısa Vadeli Kaynaklar - (Hazır Değerleer + Süratle Paraya Çevrilebilir Varlıklar)StoklarOrranı

Nakit OranıHazır Değerler Menkul Kıymetler

Kısa Vad=

+eeli Kaynaklar


Nakit oran›, iflletmenin biranda sat›fllar› durdu¤u gibialacaklar›n tahsiledilememesi durumundakiborç ödeme gücünü gösterir.

Nakit dönüfl süresi, birürünün üretimi içinharcanan paran›n ürünsat›ld›ktan sonra elegeçirilmesi için geçensürenin uzunlu¤u olaraktan›mlanabilir.

yesinin etkin olmas›, nakit dönüfl süresinin k›sal›¤›na ba¤l›d›r. Bu kapsamda, çal›fl-ma sermayesine ba¤lanan kaynaklar›n nakde dönüflme süresinde yükselifl olmas›durumunda, likidite sorununun bulundu¤u belirtilmektedir.

Nakit dönüfl süresi uzad›kça, iflletmenin likidite durumu kötüleflir; k›sald›kça likidite du-rumu iyileflir.

Nakit dönüfl süresini etkileyen baz› faktörler söz konusu olabilir. Bunlardan ifl-letme içi faktörler afla¤›daki gibi s›ralanabilir:

• ‹flletmelerin sat›fl tutarlar› ve sat›fllar›n zamanla göstermifl oldu¤u e¤ilim,• Alacaklar›n tutar› ve alacaklar›n zamanla göstermifl oldu¤u e¤ilim,• Alacaklar›n tahsil politikas›,• Sat›fllar›n maliyeti ve kâr marj› ile bu verilerin zamanla göstermifl oldu¤u

e¤ilim,• Ticari borç yükü ve ticari borçlar›n zamanla göstermifl oldu¤u e¤ilim,• Stok tutar› ve stok seviyesinin zamanla göstermifl oldu¤u e¤ilim,• Stok kontrol politikalar›,• Üretilen ve ticareti yap›lan ürünlerin veya verilen hizmetin fiyat› ve fiyat›n

zamanla göstermifl oldu¤u e¤ilim,• Yöneticilerin becerileri,• fiirketlerin misyonlar› ve vizyonlar›.

Nakit dönüfl süresini etkileyen iflletme d›fl› faktörler var m›d›r ?

Nakit dönüfl süresi, stoklar›n, alacaklar›n ve borçlar›n sürelerine ba¤l› olupstok de¤iflim süresi ve alacaklar›n tahsilat süresinin uzamas›yla artmaktad›r.Buradaki temel varsay›m, sat›c›lara ödeme süresinin de¤iflmemesidir. Ayn› fle-kilde stok de¤iflim süresi ve alacaklar›n tahsilat süresi de¤iflmeksizin sat›c›laraödeme süresinin k›salmas› da nakit dönüfl süresini artt›rmaktad›r. Nakit dönüflsüresinin artmas› iflletmenin daha fazla finansmana ihtiyaç duydu¤unu göster-mekte olup erken uyar› ölçüsü olarak da görülür. Nakit dönüfl süresinin uza-mas› iflletmenin stoklar›n›n devrinde ve/veya alacaklar›n tahsilinde problemoldu¤unu da gösterir. Bu problemler ancak sat›c›lara ödeme süresinin uzama-s› ile maskelenmifl olabilir. Tüm di¤er flartlar ayn› iken nakit dönüfl süresinink›salmas› firman›n stoklara ve alacaklara ba¤lad›¤› sürenin azald›¤›n›, bunaba¤l› olarak iflletmenin toplam varl›klar›n›n azald›¤›n› ve devir h›zlar›n›n artt›-¤›n› gösterecektir.

Bu aç›klamalara ba¤l› olarak nakit dönüfl süresi afla¤›daki formülle gösterilir.

Formülden de görülebilece¤i gibi, nakit dönüfl süresi, iflletmenin stok dö-nüfl süresi ile alacak tahsil süresinin toplam›ndan tedarikçilere yap›lan ödemesüresinin ç›kart›lmas› ile bulunur.

Alacak devir h›z›, iflletmelerin ticari alacaklar›n› tahsil etme kabiliyetini öl-çer ve bir y›l süresince alacaklar›n› kaç kez tahsil etti¤ini gösterir. Alacak de-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

NDS = ATS + STS - BESATS = Alacaklar›n ortalama tahsil süresi STS = Stok ortalama tahsil veya elde tutma süresi BES = Borçlar›n (k›sa vadeli ticari borçlar›n) ortalama ödeme süresi veya

ertelenme süresi

Alacaklar›n Ortalama TahsilatSüresi (ATS): Bu oran iflletmelerinmüflterilerinden olan alacaklar›n›ntahsil olanaklar›n› göstermektedir.ATS afla¤›daki formül yard›m›ylahesaplanabilir:

Alacak devir h›z› alacaklar›n tahsilyetene¤ini gösteren önemli birorand›r ve özellikle ticarialacaklar›n kalitesi ve likiditesihakk›nda bir yarg›ya ulaflmakistendi¤inde baflvurulur.

Ya da

AlacaklarınDevir Hızı

=

Toplam KrediliSatışlar

Toplamm Kısa VadeliTicariAlacaklar

AlacaklarınOrtalamaTahsilSüresi Alacak

DevirH

=365

ıızı

AlacaklarınDevir Hızı

=

NetSatışlar

Toplam Kısa VadeliiTicariAlacaklar

vir h›z›n›n düflük olmas› iflletmenin rekabet gücünün az oldu¤unun, alacak tahsi-lat›nda güçlük çekildi¤inin, belirlenmifl etkin bir tahsilat politikas›n›n olmad›¤›n›n,vadeli sat›fl yap›lan müflterilerde seçici davran›lmad›¤›n›n, borçlar›n ödenmesindegerekli nakdin bulunmama ihtimalinin yüksek oldu¤unun göstergesidir. Bu oran›nyüksek olmas› ise iflletmenin alacak tahsilat›n›n etkin oldu¤unu ortaya koyar ve budurumda cari ve likidite oranlar› düflük olsa bile, borçlar› geri ödemede daha rahatolmas›na neden olur. Oran›n zamanla yükselme e¤iliminde olmas› ise iflletmenin fa-aliyetlerini yürütürken gitgide daha az çal›flma sermayesi gereksinimi duyaca¤›n›gösterir.

Alacak devir h›z›ndan hareket edilerek hesaplanan alacak tahsil süresindeki de-¤iflimler piyasadaki rekabet durumu ve iflletmelerin alacak politikalar› hakk›ndabilgiler verebilmektedir. Alacak tahsil süresi k›sa bir süreyi gösteriyorsa, iflletmeninkredili sat›fllar›ndan olan alacaklar›n›n k›sa süreler içinde tahsil edilebildi¤i ve da-ha fazla peflin sat›fllara gidebildi¤i anlafl›labilir. Bu hâlde iflletmelerin alacaklar›n› fi-nanse etmek için daha az kayna¤a gerek duyacaklar›, bunun da finansman gider-lerini azaltaca¤› ve kârl›l›¤›nda olumlu geliflmelere yol açaca¤› söylenebilir.

Ortalama tahsil süresi fazla ise kredili sat›fllar›n tahsilinde gecikmelerle karfl›lafl›l›yor de-mektir.

Genelde ortalama tahsilat süresi, al›c›lara tan›nan sat›fl vadesini 1/3’den fazlaaflmamal›d›r. Örne¤in alacak devir h›z› 6 olan bir iflletmenin ortalama tahsilat sü-resi 60 gündür. ‹flletme sat›fllar›n› 48 gün vadeli olarak yap›yorsa tahsilat süresin-de kabul edilebilecek en üst s›n›r (48 × 1/3=16 gün) 48+16= 64 gün olacakt›r. Ya-ni bu iflletmenin alacaklar›n›n ortalama tahsilat süresinin 64 günün üzerinde ol-mas› hâlinde alacaklar›n flüpheli duruma düfltü¤ü kabul edilebilir.

Stok devir h›z› oran›n›n iflletmenin çal›flma alan›na göre sektör ortalamalar›n-dan farkl› olmas›, iflletmenin iyi çal›flmad›¤›n›n veya talepleri karfl›layamayacakduruma düfltü¤ünü gösterebilir. Stok devir h›z›n›n normalin alt›nda olmas›, ifllet-mede fazla stok bulundu¤unun göstergesi olabilir. ‹flletmenin sat›fl hacmine gö-re fazla stok bulundurmas› hem depolama giderlerini artt›rmakta hem de stokla-r›n fiziki özelliklerinin bozulmas›na ve tüketici tercihinin de¤iflmesi nedeniylestoklar›n demode olmas›na yol açar. Di¤er taraftan stok devir h›z›n›n çok yüksekolmas› da tüketici taleplerinin zaman›nda karfl›lanamamas›na neden olabilir. Ay-r›ca sürekli olarak k›sa dönemlerde siparifl verilmesi, iflletmenin siparifl giderleri-ni art›rabilir. Stok devir h›z› yüksek olan iflletmeler, di¤er iflletmelere göre reka-bet olana¤›na sahiptirler. Daha düflük bir fiyatla mal satarak sat›fl hacmini genifl-letebilirler.

Ortalama stok tutma süresi ise iflletmelerin veya sektörlerin sahip olduklar›stok miktarlar›n› ne kadarl›k bir sürede satabildiklerini ölçmektedir. Bu süredekide¤iflimler piyasadaki rekabet durumu ve iflletmelerin stok kontrol politikalar›hakk›nda bilgiler vermektedir. K›saca, stok tutma süresi k›salan yani stoklar›n›daha k›sa sürede elden ç›karabilen bir iflletmenin etkin bir stok kontrol politika-s› izledi¤i veya rekabet gücündeki geliflmeler ›fl›¤›nda daha fazla sat›fl (kredili ve-ya pesin) yapabildi¤ini göstermektedir. Bu durumda iflletmelerin stoklar›n› finan-se etmek için daha az kayna¤a ihtiyaç duyacaklar›, bunun da finansman giderle-rini azaltaca¤› ve kârl›l›¤›nda olumlu geliflmelere yol açaca¤› söylenebilir.

Ticari borçlar› ödeme süresi, iflletmelerin yapm›fl olduklar› kredili al›mlar do-lay›s›yla oluflan ticari borçlar›n› ne kadarl›k bir sürede geri ödediklerini ölçmek-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Stoklar›n ortalama tahsilsüresi veya elde tutma süresi(STS) afla¤›daki formülyard›m›yla hesaplanabilir:

Stok devir h›z› afla¤›dakiformül yard›m›ylahesaplanabilir:

Ortalama StokTutma Süresi Stok Devir Hızı

=365

StokDevir Hızı

Satılan MalınMaliyeti

Toplam veyaOrt

=

aalamaStoklar

tedir. Bu süredeki de¤iflimler flirketlerin kredibilitesi ve özellikle üretiminde kul-lanaca¤› mamul türlerini tedarik etme gücü hakk›nda bilgiler vermektedir. K›sa-ca, borç ödeme süresi uzayan bir flirketin piyasadaki kredibilitesinin yüksek ol-du¤u ve ihtiyaç duydu¤u mamulleri uygun vadede kolayca temin edebildi¤i, budurumun ise iflletmenin rekabet gücünü art›rd›¤› anlafl›lmaktad›r. Bu hâlde ifllet-melerin tedarikçilerden (sat›c›lardan) uygun flartlarda kaynak temin edebildi¤i,böylece daha pahal› kaynaklara baflvurmak zorunda olmad›¤› söylenebilir.

‹flletme yönetimi aç›s›nda alacak ve stok devir h›zlar›n›n yüksek olmas› iste-nir ancak ticari borç devir h›z›n›n mümkün oldu¤unca azalt›lmas› arzulan›r. Çün-kü bu aflamada finansal kald›raçtan yararlanarak öz sermaye kârl›l›¤›n› artt›r›la-bilir.

Nakit dönüfl süresi uzad›kça, nakit sa¤lanana kadar geçecek sürede uzaya-cak, dolay›s›yla gerekli olacak çal›flma sermayesi de artacakt›r. Nakit dönüfl sü-resinin düflmesi durumunda iflletme sermayesinin ticari borçlar ile finanse edildi-¤i anlafl›l›r ki bu iflletme için iflletme sermayesi finansman ihtiyac›n›n düflmesi ne-deniyle olumlu bir geliflme olarak de¤erlendirilir. Ayr›ca bu sürenin düflmesi, ge-nelde iflletmenin ticari itibar›n›n artmas› ve iyi bir finansal yönetime sahip olma-s› anlam›na gelir. Nadir de olsa negatif nakit dönüfl süresi durumu da oluflabil-mektedir.

Üretim yapan iflletmelerle karfl›laflt›r›ld›¤›nda genellikle ticaret iflletmelerindenegatif nakit dönüfl süresine daha fazla rastlan›r. Bunun temel nedeni, söz konusuiflletmelerin daha ufak miktarlarda, h›zl› sürümü olan stoklara sahip olmalar› ve ge-nellikle nakit sat›fl yapmalar›d›r. Nakit dönüfl süresinin uzun olmas›, di¤er bir ifa-deyle pozitif de¤er almas› ise söz konusu iflletmenin borçlanma ihtiyac›nda oldu-¤unun göstergesidir ve iflletmenin çal›flma sermayesine o oranda fazla yat›r›m yap-mas› gerekti¤ini gösterir. Bu sürenin düflmesi, genelde iflletmenin ticari itibar›n›nartmas› ve iyi bir finansal yönetime sahip olmas› anlam›na gelir. Bu noktada amaç-lanan ise iflletmelerin nakit dönüfl sürelerinin negatif olmas›d›r. Negatif de¤er orta-lama ödeme süresinin, faaliyet uygulama süresi olarak ifade edilen alacak tahsilatve stok tüketim sürelerinden daha fazla oldu¤unun bir göstergesidir. Bu durum ifl-letmenin çal›flma sermayesine ihtiyaç duydu¤unu fakat tedarikçiler taraf›ndan fi-nanse edildi¤ini gösterir. Negatif nakit dönüfl süresi daha ziyade ülkemizde h›zl›tüketim mallar› sektöründe çal›flan büyük market zincirlerinde görülen bir durum-dur. Yüklü miktarlarda ve vadeli mal alan iflletmelerin düflük stok tutma süresi venakit a¤›rl›kl› sat›fl yapmalar› neticesinde bu durum oluflmaktad›r.

Bir iflletme nakit dönüfl süresini k›saltmak isterse stoklar›n dönüfl süresi ile ala-caklar›n tahsil süresini azaltmal›d›r. E¤er iflletme bu azaltman›n yan›nda borçlanmasüresini de yükseltirse nakit dönüfl süresini daha da k›saltabilir.


K›sa vadeli borçlar›n ödenmeveya ertelenme süresi (BES)afla¤›daki formül yard›m›ylahesaplanabilir:

Kısa VadeliBorçlarıOrtalama

ÖdemeSüresi=

365Borç Deevir Hızı

Borç Devir H›z› ise afla¤›dakiformül ile hesaplan›r: BDH = (SATILAN MALLARINMAL‹YET‹ + GENEL YÖNET‹MG‹DERLER‹) / (KISA VADEL‹BORÇLAR + ÜCRET VE VERG‹BORÇLARI)E¤er ayr›nt›l› bilgiyeulafl›lam›yorsa afla¤›daki formülde kullan›labilir.

Borç DevirHızı

Kısa V

=

Satılan MalınMaliyeti

Ortalama aadeliTicariBorçlar


Çal›flma sermayesi kavram›n› ve bunun iflletme-

nin k›sa vadeli borç ödeme gücü aç›s›ndan an-

lam›n› tan›mlamak.

Bir iflletmede dönen varl›klar toplam›na Brüt Ça-

l›flma Sermayesi ad› verilmektedir. Brüt çal›flmasermayesi, iflletmenin peflin al›fllar, gider ödeme-leri, üretim ve sat›fllar fleklinde s›ralanabilecekgünlük faaliyetleri sürdürmesini ve k›sa vadeliborçlar› ödemesini sa¤lar. Dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›aflan k›sm› Net Çal›flma Sermayesi olarak; eksikolan k›sm› ise Net Çal›flma Sermayesi Noksan›

olarak adland›r›lmaktad›r. Net çal›flma sermayesi bir iflletmenin günlük fa-aliyetlerini sürdürmesini sa¤lar. Bir iflletmenindönen varl›klar›n›n k›sa vadeli borçlar›n› ödeye-bilmesi ve günlük faaliyetlerini aksamadan sür-dürebilmesi için yeterli büyüklükte ve yap›da ol-mas› gerekir. Net Çal›flma Sermayesi Noksan›n›nvarl›¤› hâlinde iflletme k›sa vadeli borçlar›n› öde-yemez ve günlük faaliyetlerini sürdüremez.

Karfl›laflt›r›lmal› tablolar ve trend analizi teknik-

lerine göre k›sa ve vadeli borç ödeme gücünün

analizinin nas›l yap›ld›¤›n› aç›klamak.

Bir iflletmenin k›sa vadeli borç ödeme gücününkarfl›laflt›rmal› tablolar tekni¤ine göre analizinde:

- Her y›l›n dönen varl›klar›n›n k›sa vadeli yabanc›kaynaklarla finanse edilifl durumu ile k›sa vadeliborç ödeme gücü belirlenir.

- Her y›la iliflkin net çal›flma sermayesine iliflkindurum belirlenir ve yorumlan›r.

- ‹ki kalemin mutlak farklar ve yüzde de¤iflimleri-nin birlikte ele al›narak ikinci y›lda birinci y›lagöre borç ödeme gücünde ve net çal›flma serma-yesinde ne gibi de¤iflme oldu¤u, bunun iflletme-nin finansal durumuna ve kârl›l›¤›na etkisi belir-lenir.

- ‹ki kalemin mutlak farklar› ve yüzde de¤iflimleriaynen devam etti¤i varsay›larak iflletmenin gele-cekteki finansal durumu ile faaliyet sonuçlar›n›nbir önceki fl›kta oldu¤u gibi yorumlan›r. E¤ilim Yüzdelerine göre analizde kapsam›ndadönen varl›klar›n ve k›sa vadeli yabanc› kaynak-lar›n birlikte art›fl e¤ilimi göstermesi durumunda;varl›klardaki art›fl e¤ilimi borçlardaki art›fl e¤ili-

minden yüksek oldu¤u sürece olumlu yorumla-nabilir. Böyle bir durumda iflletmenin belli birçal›flma sermayesine ve k›sa vadeli bor. Ödemegücüne sahip oldu¤u düflünülür. Dönen varl›klarart›fl e¤ilimi gösterirken k›sa vadeli borçlar›n azal-ma e¤ilimi göstermesi ise daha da olumlu olarakyorumlan›r. Dönen varl›klardaki azalma e¤ilimi-ne karfl›l›k k›sa vadeli yabanc› kaynaklarda art›fle¤ilimi söz konusu ise, iflletmenin k›sa vadeliborçlar›n› ödemede güçlük çekece¤ini ve gün-lük faaliyetlerini karfl›layacak baz› varl›klara ye-terince sahip olamayaca¤›n› gösterdi¤i için olum-lu karfl›lanmaz.

Dikey analiz tekni¤ine göre k›sa vadeli borç öde-

me gücünün nas›l analiz edildi¤ini aç›klamak.

Dikey analiz tekni¤ine göre k›sa vadeli borç öde-me gücünün analizinde dönen varl›klar›n ve k›-sa vadeli yabanc› kaynaklar›n genel toplam için-deki pay› belirlenerek ve faaliyette bulunulan ifl-kolu kullan›lan teknoloji vb. etkenlere ba¤l› ola-rak dönen varl›klar›n uygun bir büyüklü¤e sahipolup olmad›¤› ortaya konabilir. Daha sonra dö-nen varl›klar›n kendi içindeki da¤›l›mlar› incele-nir. Di¤er taraftan k›sa vadeli yabanc› kaynakla-r›n kaynak yap›s› içindeki pay›n›n ne oldu¤u or-taya konmal›d›r. Toplam kaynaklar içinde en faz-la paya özkaynaklara sahip olunmas› tercih edi-len bir durumdur ve ayr›ca yabanc› kaynaklariçinde de uzun vadeli yabanc› kaynaklar›n k›savadeli yabanc› kaynaklara göre daha fazla olma-s› uygun görülür. Böyle bir bileflime sahip kay-nak yap›s›nda ilk bak›flta iflletmenin k›sa vadeliborç ödeme gücünün iyi olaca¤› ve faiz giderle-rinin az olaca¤› söylenebilir. K›sa vadeli yabanc› kaynaklar› oluflturan kalem-lerin k›sa vadeli yabanc› kaynaklar içindeki di-key yüzdeleri incelenecek olursa, özellikle faizyükü getiren finansal borçlar›n iflletmenin kârl›l›-¤›n› azaltacak boyutta olmamas› arzulan›r. Di¤ertaraftan iflletmenin ticari faaliyetleri nedeniyle or-taya ç›kan ticari borçlar›n yüksek paya sahip ol-mas› do¤al karfl›lanabilir. Dönen varl›klar›n baflta k›sa vadeli yabanc› kay-naklar olmak üzere iflletmenin günlük faaliyetle-rini sürdürebilmesi için yani net çal›flma serma-

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç


yesinin oluflabilmesi için özkaynaklarda veyauzun vadeli yabanc› kaynaklarda yer alan uygunkalemlerle finanse edilmifl olmas› gerekir. Bu du-rumda dönen varl›klar›n dikey yüzdesinin k›savadeli yabanc› kaynaklar›n dikey yüzdesindenfazla olmas› gerekir. Aksi durumda iflletmeninnet çal›flma sermayesi noksan›n›n bulundu¤u vek›sa vadeli borç ödeme gücünün bulunmad›¤›söylenebilir. Bütün bunlar›n yan›nda iflletmenink›sa vadeli borç ödeme gücünün iyi olmas› içindönen varl›klar› oluflturan kalemlerin nakit, malya da hizmet fleklinde ödenecek borçlar›, talep-leri ve üretimi karfl›layacak çeflitlilikte ve yeterli-likte olmas› da önemlidir.

Oran analiz tekni¤ine göre k›sa vadeli borç öde-

me gücünün nas›l analiz edildi¤ini aç›klamak.

Oran analizine göre k›sa vadeli borç ödeme gü-cünün analizi likidite oranlar›n›n hesaplanmas›arac›l›¤›yla ve nakit dönüfl süresinin hesaplan-mas› arac›l›¤›yla yap›labilir. Oran analizi kapsam›nda hesaplanan likiditeoranlar›, iflletmenin k›sa vadeli borç ödeme gü-cünü ölçmek yani net çal›flma sermayesinin ye-terli olup olmad›¤›n› saptamak için kullan›l›r. Likidite oranlar› ile dönen varl›klar›n ne derecegüvence teflkil etti¤i, varl›klar›n kalitesi ve likidi-tesi aç›s›ndan incelenir. Likidite oranlar› iflletme-nin parasal durumunu göstererek vadesi gelenborçlar›n, ödenme olanaklar›n› saptamaya yar-d›m eder. Ödeme gücünün saptanmas›nda ifllet-menin dönen varl›klar› ile k›sa vadeli yabanc›kaynaklar aras›ndaki iliflkiler analiz edilir. K›savadeli bor ödeme gücünün analiz edilmesindedönen varl›klar grubu ile k›sa vadeli borçlar ara-s›ndaki oransal ba¤›n incelenmesi gerekir. Dönen varl›k unsurlar› ile k›sa vadeli borçlar ara-s›nda iliflki kurulurken, dönen varl›k grubundandikkate al›nacak kalemlerin özelliklerine göre li-kidite oranlar› afla¤›daki gibidir:

• Cari Oran (Üçüncü derece likit oran)• Asit Test veya Likidite Oran› (‹kinci derece likit

oran)• Nakit Oran› veya Disponibilite Oran› (Birinci de-

rece likit oran)• Stok Ba¤›ml›l›k Oran›

Nakit dönüfl süresi, bir ürünün üretimi için harca-nan paran›n ürün sat›ld›ktan sonra ele geçirilmesiiçin geçen sürenin uzunlu¤u olarak tan›mlanabilir.

Nakit dönüfl süresi, iflletmenin üretken kaynaklariçin nakit harcama dönemi ile harcamalar›n nakitolarak tahsiline kadar geçen dönemi ifade eder.Çal›flma sermayesinin etkin olmas›, nakit dönüflsüresinin düflüklü¤üne ba¤l›d›r. ‹flletmelerde na-kit dönüfl süresi uzad›kça, likidite durumu kötü-leflir; k›sald›kça likidite durumu iyileflir.

4NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi brüt çal›flma sermayesi kap-sam›nda de¤ildir?

a. Stoklarb. Alacaklarc. Haz›r De¤erlerd. Maddi Duran Varl›klare. Menkul K›ymetler

2. Net çal›flma sermayesi nedir?a. Dönen varl›klar toplam›d›rb. K›sa vadeli yabanc› kaynaklar toplam›d›rc. Dönen varl›klar›n k›sa vadeli yabanc› kaynakla-

r› aflan k›sm›d›r. d. Duran varl›klar›n yabanc› kaynaklar toplam›n›

aflan k›sm›d›r. e. Özkaynaklar içinde iflletme sahiplerinin iflletme var-

l›klar› üzerindeki haklar›n› temsil eden k›s›md›r.

3. Afla¤›dakilerden hangisi çal›flma sermayesi gereksi-nimini belirleyen faktörler aras›nda yer almaz?

a. Sat›fl hacmib. Sat›lan mallar›n maliyetic. Ortakl›k yap›s›d. Stok devir h›z›e. Kullan›lan teknoloji

4. Bir iflletmenin k›sa vadeli yabanc› kaynaklar›n›n sa-dece dönen varl›klar›n finansman›nda kullan›ld›¤›n› afla-¤›dakilerden hangisi göstermektedir?

a. Yabanc› kaynak toplam› özkaynak toplam›naeflitse

b. Dönen varl›k toplam› k›sa vadeli yabanc› kay-nak toplam›ndan az ise.

c. Dönen varl›k toplam›n›n k›sa vadeli yabanc› kay-nak toplam›ndan fazla ise

d. Duran varl›k toplam›n›n k›sa vadeli yabanc› kay-nak toplam›ndan fazla ise

e. Dönen varl›k toplam›n›n yabanc› kaynak topla-m›ndan fazla ise

5. Afla¤›dakilerden hangisi likidite oranlar› aras›nda yeralmaz?

a. Cari oranb. Asit test oran›c. Nakit oran›d. Likidite oran›e. Öz sermaye çarpan›

6. Bir iflletmenin cari oran› 1,5 ve asit test oran› 0,5 ise,bu durumda afla¤›dakilerden hangisi söylenebilir?

a. Bu iflletmenin nakit oran› yüksektirb. ‹flletme k›sa vadeli borç ödeme bak›m›ndan stok-

lara afl›r› derecede ba¤›ml›d›rc. ‹flletmenin stoklar› yetersizdir.d. ‹flletmenin çal›flma sermayesi noksan› vard›r. e. ‹flletmenin likiditesi çok iyidir.

7. ‹flletmenin k›sa vadeli borç ödeme gücünü gösterenoranlar afla¤›dakilerden hangisi ile ifade edilir?

a. Finansal oranlarb. Faaliyet oranlar›c. Kald›raç oranlar›d. Kârl›l›k oranlar›e. Likidite oranlar›

8. ‹flletmenin afla¤›dakilerden hangisi ile k›sa vadeliborçlar›n› ödemesi uygundur?

a. Dönem net kâr›b. Duran varl›klarc. Dönen varl›klard. Ödenmifl sermayee. Net Çal›flma sermayesi

9. Afla¤›dakilerden hangisi nakit dönüfl süresinin belir-lenmesinde göz önünde tutulacak faktörler aras›ndayer almaz?

a. Alacak devir h›z›b. Ortalama tahsilat süresic. Stok devir h›z›d. Ortalama stok tutma süresie. Aktif devir h›z›

10. Afla¤›dakilerden hangisi nakit dönüfl süresini etkile-yen faktörler aras›nda yer almaz?

a. ‹flletmelerin sat›fl tutarlar› ve sat›fllar›n zamanlagöstermifl oldu¤u e¤ilim

b. Alacaklar›n tahsil politikas›c. Sat›fllar›n maliyeti ve kâr marj› d. Stok kontrol politikalar›,e. Ortaklar›n say›s›



Nakit Ak›m› Yönetimine Genel Bir Bak›fl

Büyük, küçük her türlü iflletmenin karfl› karfl›ya oldu¤uen önemli günlük sorunlardan bir tanesi, nakdin sürek-li, etkili ve sa¤l›kl› bir flekilde yönetimini sa¤lamakt›r.Bu sorunun en önemli nedeni ise iflletmelerimizde he-nüz bir “Nakit Ak›m› Yönetim” bilincinin geliflmemifl ol-mas›d›r. Bu nedenle ço¤u zaman nakit ak›m› ile ilgiligünlük problemlerin yöneticilerin çok büyük bir zama-n›n› ald›¤›n› ve genellikle de elde edilen sonuçlar›ndaistenildi¤i ölçüde etkili olmad›¤› görülmektedir. Yöneti-ciler etkin bir nakit yönetimi sistemi yard›m› ile günlükihtiyaçlar› karfl›lamaya yönelik dar kapsaml› faaliyetler-le u¤raflmaktan kurtularak, nakit ihtiyaçlar› ve/veya faz-lal›klar› ile ilgili olarak daha stratejik kararlar› alabilmeyeterlili¤ine ulaflacaklard›r.Nakit yönetimi günlük geliflmelerle oluflturulacak birpolitika de¤ildir. Evet, etkin bir nakit ak›m yönetim sis-temi günlük de¤iflikliklere uyum sa¤layabilmek için ye-terli ölçüde esnek olmal›d›r. Ancak bu söz konusu po-litikalar›n günlük olarak belirlenmesi anlam›na kesin-likle gelmemektedir. Nakit yönetimi bir iflletmenin fa-aliyetlerine sa¤l›kl› bir flekilde devam edebilmesi içinolmazsa olmaz bir flartt›r. Ancak bu flekilde stratejik an-lamda mevcut konumu korumak ve geliflimi sürdürmekmümkün olabilecektir. Nakit ak›m› yönetimi stratejilerine de¤inmeden öncek›sa bir flekilde temel kavramlara aç›kl›k getirmeye ça-l›flal›m. Nakit; bankada ve/veya kasam›zda bulunan vekullan›m›nda herhangi bir engel olmayan parasal tutar-lar› ifade etmektedir. Bu noktada “Kâr” ile “Nakit” ara-s›ndaki ay›r›ma dikkat çekmek zannediyorum yararl›olacakt›r. Kâr ile nakit birbirinden farkl› kavramlard›r.Kâr tüm müflterilerin yapmas›n› bekledi¤iniz ödemele-rin zaman›nda gerçeklefltirilmesi ve giderlerinde bekle-nilen ölçüde gerçeklefltirilmesi sonucunda elde edilme-si planlanan parasal tutar› ifade etmektedir. Ancak kârkavram› iflletmelerin günlük realitelerinden uzakt›r. Na-kit, kâr elde etmek için u¤rafl verirken iflletmemizi aç›ktutabilmek için elde bulunmas› gereken bir kavramd›r.Baflka bir deyiflle nakit ifllerin devam edebilmesi ve dola-y›s›yla kâr yapabilmek için elde bulunmas› gereken mini-mum parasal büyüklükleri ifade etmektedir. Bu anlamdafirmalar›n elde ettikleri kârlar e¤er pozitif net nakit ak›fl›nadönüflemiyor ise pek fazla de¤erleri bulunmamaktad›r. Kârlar harcanamaz, sadece nakit harcanabilir. Uygula-mada ço¤u kez kârl› olmas›na ra¤men nakit s›k›fl›kl›¤›ile karfl›laflan iflletmelere rastlan›lmaktad›r.

Nakit Ak›m› Nedir?

Nakit ak›m› basit olarak belirli bir zaman biriminde ifl-letmeye giren ve ç›kan nakdin izlenmesini ifade etmek-tedir. Nakit ak›m›n›n izlenmesi ve kontrol alt›nda tutul-mas› yönetimlerin önem vermeleri gereken temel ko-nulardan bir tanesidir. Nakit ak›m› esas olarak gelecek-le ilgilidir ve tahminlere dayanmaktad›r. Bu nedenlesa¤l›kl› bir nakit ak›m› yönetiminden söz edebilmekiçin öncelikle etkin bir tahmin sisteminin gelifltirilmesive uygulanmas› gerekmektedir. Elde edilen sonuçlar›nagöre nakit ak›mlar›n› ikiye ay›rmak mümkündür;Pozitif Nakit Ak›m›

E¤er iflletmeye girmesi beklenen nakit tutar› iflletmedenç›kmas› beklenen nakit tutar›ndan fazla ise firma pozi-tif nakit ak›m›na sahiptir. Pozitif nakit ak›m›, nakit faz-las›n›n nas›l de¤erlendirilece¤i bilindi¤i sürece iflletmeiçin son derece olumlu bir durumu ifade etmektedir.Negatif Nakit Ak›m›

E¤er iflletmeye girmesi beklenen nakit tutar› iflletmedenç›kmas› beklenen nakit tutar›ndan daha az ise firma ne-gatif nakit ak›m›na sahiptir. Bu durumda firma finansman imkanlar› yaratarak iflle-rin aksamadan devam etmesini sa¤layacak miktarlardaek nakit sa¤lamal›d›r. Negatif nakit ak›mlar›n›n yöneti-mi, iflletmelerin devam›n›n sa¤lanmas›nda son derecekritik bir rol oynamaktad›r.Nakit Ak›m›n›n Unsurlar› Nelerdir?

Nakdin ve nakit kaynaklar›n›n sa¤l›kl› bir flekilde takipedilebilmesi için nakit ak›m tablolar›n› üç parçada ince-lemek san›yorum yararl› olacakt›r;Operasyonel (Dahili) Nakit Ak›m›

Operasyonel nakit ak›m›, genellikle çal›flma sermayesiolarak adland›r›lmaktad›r. Dahili ve temel faaliyetler-den yarat›lan nakit ak›m›n› ifade etmektedir. Temel ola-rak hizmet ve ürün sat›fllar›ndan elde edilen nakdi vebunlarla ilgili yap›lan temel nakit ç›k›fllar›n› kapsamak-tad›r. ‹fllerin devam edebilmesi için son derece önemli-dir. Büyük bir oranda yönetimin kontrolü alt›ndad›r.Operasyon D›fl› (Dahili) Nakit Ak›m›

Oper. d›fl› nakit ak›m› temel faaliyetler d›fl›nda elde edi-len ve elden ç›kart›lan elde edilen nakdi ifade etmekte-dir. Bu bafll›k alt›nda normal faaliyetlerin d›fl›nda eldeedilen nakit ve nakit ç›k›fllar› de¤erlendirilmektedir.Finansal (D›fl) Nakit Ak›m›

Yat›r›mc›lar, borç verenler ve hisse senedi sahipleri gi-bi d›fl kaynaklardan elde edilen veya ödenen nakit tu-tarlar› bu bafll›k alt›nda de¤erlendirilmektedir.


“


Etkin Bir Nakit Ak›m› Yönetiminin Sa¤lanmas› ‹çin

Afla¤›dakilere Dikkat Edilmelidir;

_ Nakit girifli gerektiren tüm gelir kalemleri ve nakit ç›-k›fl› gerektiren gider kalemleri iflletmenin özellikleridikkate al›narak ayr›nt›l› bir flekilde belirlenmelidir.

_ Etkin bir “Nakit Ak›m› Tahmin” sistemi ve süreci olufl-turulmal›, söz konusu sistemin iflletmenin genelindeuygun bir flekilde uygulanmas› sa¤lanmal›d›r.

_ Nakit ak›m süreçleri ve bunlar›n ürünleri geliflmelereuyum gösterebilecek flekilde esnek olarak yap›land›-r›lmal›d›r.

_ Beklenmedik ani nakit ç›k›fllar›na karfl› gerekli gü-venlik marjlar› her zaman düflünülmeli ve dikkateal›nmal›d›r.

_ Genel ekonomik geliflmeler ve bunlar›n mevcut nakityönetimi politikalar› üzerine olabilecek potansiyel et-kileri zamanl› ve verimli bir flekilde izlenmelidir.

_ Parasal sat›n alma gücünde yaflanacak düflüfller (enf-lasyon) yap›lacak çal›flmalarda dikkate al›nmal›d›r.

_ Borç profilinin faiz ve di¤er flartlar aç›s›ndan iyileflti-rilmesi için yeniden yap›land›r›lmas›na çal›fl›lmas›

_ Tasarruf ve yat›r›mlar için potansiyel kaynaklar› ta-n›mlamak

_ Önemli nitelikteki harcamalar için tahminde bulun-mak ve bu harcamalar› karfl›layabilecek fon kaynak-lar›n› belirlemek

_ Nakit ak›m› ile ilgili tüm taraflar (alacaklar, borçlar,tahsilat, pazarlama, sat›n alma vb.) aras›nda gereklidüzeyde bilgi al›flveriflinin sa¤lanarak etkinli¤in artt›-r›lmas›

_ Yönetimin zaman›nda, gelecekteki nakit ihtiyaçlar›hakk›nda bilgilendirilerek temel fonksiyonlara dahafazla zaman harcamalar›n›n sa¤lanmas›

Nakit Ak›m› Yönetiminin varl›¤›n›n sa¤lad›¤› yararlarise afla¤›daki flekilde s›ralanabilir;_ Yanl›fl finansman kararlar›n› önlemek _ Daha karl› yat›r›m enstrümanlar›n›n seçilmesinin sa¤-

lanmas› _ Fonlama maliyetlerini azaltmak _ Verimlili¤i artt›rmak _ Kredibiliteyi artt›rmak _ Firma içi iletiflimi gelifltirmek

Kaynak: Dr. Tamer Saka http://elegans.com.tr/ar-siv/52/haber042.html adl› internet sayfas›ndan07.07.2012 tarihinde al›nm›flt›r.

1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi Kavra-m›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

2. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Çal›flma Sermayesi Kavra-m›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.


4. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “K›sa Vadeli Borç ÖdemeGücünün Yüzde Analizi Tekni¤ine Göre Belir-lenmesi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “K›sa Vadeli Borç ÖdemeGücünün Oran Analizi Tekni¤ine göre Belirlen-mesi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

6. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “K›sa Vadeli Borç ÖdemeGücünün Oran Analizi Tekni¤ine göre Belirlen-mesi” konusunu yeniden gözden geçiriniz.






Net çal›flma sermayesinin iflletmelere sa¤lam›fl oldukla-r› yararlar afla¤›daki gibi s›ralanabilir.- Dönen varl›klardaki ani de¤er düflüfllerinin olumsuz

etkilerinde iflletmeyi korur. Yani çal›flma sermayesiyeterli de¤ilse özellikle stoklardaki ani de¤er düflüfl-leri, alacaklar›n tahsilindeki gecikmeler iflletmeyi fi-nansal aç›dan zor durumda b›rakabilir.

- ‹flletmenin borçlar›n› zaman›nda ödenmesini sa¤la-yarak iflletmenin itibar›n› korumas›n› sa¤lar.

- ‹flletmenin kredi sa¤lama olana¤›n› artt›r›r. ‹flletmesermayesi yeterli olan bir iflletmenin bankalardan,sat›c›lardan kredi sa¤lama olana¤› daha fazlad›r. Ay-n› zamanda sermaye piyasas›ndan fon bulma olas›l›-¤› da yüksektir. Bir iflletmenin çal›flma sermayesi ye-terli ise kredi verenler ile iflletmenin ç›karm›fl oldu¤utahvil ve/veya hisse senetlerine yat›r›m yapacak biri-kim sahipleri aç›s›ndan da güvence oluflturur.


”


- Grev, deprem su basmas›, yang›n gibi do¤al y›k›m-larda iflletmenin finansal yönden zor duruma düfl-mesini önler

- Müflterilerin gereksinimlerini, taleplerini doyurucuflekilde karfl›layacak miktarda stok bulundurulmas›-na olanak verir.

- Müflterilere daha elveriflli koflullarda kredili sat›fl ya-p›lmas›n› sa¤layarak iflletmenin sat›fl hacminin ge-nifllemesine katk›da bulunur.

- ‹flletmenin duran varl›klar›n›n tam kapasite ile çal›fl-mas›na olanak verir.

- Hükûmetlerin izleyecekleri k›s›tlay›c› para politikas›-n›n etkilerinden iflletmeyi korur.

S›ra Sizde 2

Bilançoda bir varl›k kaleminin art›fl nedeni ya baflka birvarl›k kaleminin azal›fl› ya da bir kaynak kaleminin ar-t›fl› olabilir. Bir varl›k kaleminin azal›fl›n nedenleri de yabir baflka varl›k kalemindeki art›fllar ya da kaynak ka-lemlerinde meydana gelen azal›fllar olabilir. Benzer flekilde bir kaynak kalemindeki art›fl›n nedenibir varl›k kalemindeki art›fl ya da baflka bir kaynak ka-lemindeki azal›fl olabilir. ‹ncelenen kaynak kaleminde-ki azal›fla ise bir varl›k kalemindeki azal›fl ya da di¤erbir kaynak kalemindeki art›fl neden olabilir.

S›ra Sizde 3

E¤ilim yüzdelerinin hesaplanabilmesi için her bir kale-min incelenen dönemdeki mutlak tutar› baz al›nan y›l-daki mutlak tutar›na bölünür ve bulunan tutar 100 ileçarp›l›r.

S›ra Sizde 4

Bilanço için dikey yüzdeler hesaplan›rken bilanço top-lam› yani varl›k veya kaynak toplam› 100 kabul edile-rek her bir varl›k veya kaynak kaleminin genel toplamiçindeki yüzdesi hesaplan›r. Ayr›ca her bir hesap kale-min içinde bulundu¤u hesap grubu içindeki pay›n›nbulunabilmesi için grup toplam› 100 kabul edilerek il-gili kalemin grup içindeki yüzdesi hesaplan›r. Gelir tablosunun yüzdelerle ifade edilebilmesi için iseNet Sat›fllar tutar› 100 kabul edilerek her bir kalemin netsat›fllar karfl›s›ndaki yüzdesi hesaplan›r.

S›ra Sizde 5

Nakit dönüfl süresini etkileyen iflletme d›fl› faktörler ge-nellikle sektörel ve ekonominin etkiledi¤i bafll›ca fak-törlerden oluflmaktad›r. Bunlar›n bafll›calar› afla¤›dakigibidir.

• Sektördeki rekabet durumu ve rakiplerdeki gelifl-meler,

• ‹thalatç› rakiplerdeki geliflmeler,• ‹hracat potansiyeli ve bu potansiyelin zamanla gös-

termifl oldu¤u geliflim,• Tedarikçilerin durumu ve tedarikçilerin sat›fl strateji-

leri,• GSMH büyüme oran›,• Enflasyon ve reel faiz oranlar›,• Sektörlerin ve flirketlerin kapasite kullan›m oranlar›.

Yararlan›lan ve BaflvurulabilecekKaynaklarAkdo¤an, N. ve N. Tenker (2001) Finansal Tablolar

ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitabevi, 7. Bask›. Akgüç, Ö. (2006) Mali Tablolar Analizi, 12. Bask›, ‹s-

tanbul: Avc›ol Bas›m Yay›n.Akgün, M. (2002) “‹flletmelerde Etkinlik ve Nakit Çevir-

me Süresi Analizi: Çimento Sektöründe 1995-2001Dönemi”, Mali Çözüm, Say› 60.

Ayd›n, N., Baflar, M. Coflkun, M. (2010) Finansal Yö-

netim, Detay Yay›nc›l›k, Ankara.Baflar, B. (2010) ‹flletmelerde Nakit Ak›fl Tablolar›-

n›n Raporlanmas› ve De¤erlendirilmesi, Ana-dolu Üniversitesi Yay›nlar›, Eskiflehir

Bektöre, S.; F. Çömlekçi; H. Sözbilir (2006) Mali Tablo-

lar Analizi, Eskiflehir: Güven Ofset. Çömlekçi, F. (1998) Uygulamal› Finansal Analiz, Es-

kiflehir.Erol, C. (1991) Nakit Ak›m› Yaklafl›m Yöntemiyle

Kredi De¤erlendirmesi, Ankara: Türkiye Banka-lar Birli¤i.

‹fleri M. ve N. Chambers (2003) “Üretim ve PerakendeTicaret Sektörlerinin Nakit Dönüfl Süreçlerinin ‹rde-lenmesi”, Mali Çözüm, Say› 62.

Kaya, E. (2004) Muhasebe Denetimi ve Mali Analiz,Editör: Ferruh Çömlekçi, Eskiflehir: Anadolu Üniver-sitesi Aç›kö¤retim Fakültesi Yay›nlar›, No: 839.

Önce, S. (2004) Muhasebe Denetimi ve Mali Analiz,Editör: Ferruh Çömlekçi, Eskiflehir: Anadolu Üniver-sitesi Aç›kö¤retim Fakültesi Yay›nlar›, No: 839.

Sakarya, fi. (2008) “Nakit Yönetiminde Nakit Dönüfl Sü-resi Analizinin Kullan›lmas›: ‹MKB’deki KOB‹ler Üze-rine Ampirik Bir Çal›flma” Süleyman Demirel Üni-

versitesi ‹‹BF Dergisi, S.2, C.13, 2008, s. 227-248.Yücel, T. ve G. Kurt (2002) “Nakit Dönüfl Süresi, Nakit

Yönetimi ve Kârl›l›k: ‹MKB fiirketleri Üzerinde Am-pirik Bir Çal›flma”, ‹MKB Dergisi, Cilt:6, Say›:22.

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Kârl›l›¤› tan›mlayabilecek,Dönem net kâr›na etki eden faktörleri ve bu faktörlerin her birinin etki dü-zeyini belirleyebilecek,‹flletmelerde yaflanabilecek kârl›l›k sorunlar›n›n nedenlerini tespit edebilmeve kâr›n art›r›lmas› için do¤ru çözüm yöntemleri gelifltirebilecek,‹flletmelerin gelecekte kazanç yaratma yetene¤ini tahmin edebileceksiniz.

‹çindekiler

• Kârl›l›k• Aktiflerin Kârl›l›¤›• Sat›fllar›n Kârl›l›¤›

• Özkaynaklar›n Kârl›l›¤›• Kârl›l›¤a Etki Eden Faktörler

Aras›ndaki ‹liflkiler

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NN

N

N


Kârl›l›k Analizi

• G‹R‹fi• KÂRIN KAYNA⁄I, OLUfiUMU, KÂR

VE KÂRLILIK KAVRAMLARI• KÂRI ETK‹LEYEN FAKTÖRLER VE

KÂRLILIK• VARLIKLARIN TUTARI, DA⁄ILIMI

VE VARLIKLARIN KÂRLILI⁄I• SATIfiLAR, G‹DERLER VE

SATIfiLARIN KÂRLILI⁄I• KAYNAK YAPISI VE

ÖZKAYNAKLARIN KÂRLILI⁄I• KÂRLILI⁄I ETK‹LEYEN FAKTÖRLER

ARASI ‹L‹fiK‹LER • KÂRLILIK ANAL‹Z‹NE ‹L‹fiK‹N

ÖRNEK UYGULAMA


G‹R‹fiGünümüzün ekonomik koflullar›nda iflletmelerin rekabet edebilmeleri ve firma de-¤erlerini yükseltebilmeleri için kârl›l›k büyük önem tafl›maktad›r. ‹flletmelerin fi-nansal tablolar›nda yer alan kâr bilgileri tek bafl›na bir anlam ifade etmez. Kararvericiler finansal tablolarda yer alan bilgilerden yararlanarak kârl›l›¤› analiz ederlerve elde ettikleri bilgileri farkl› amaçlarla kullan›rlar.

Kârl›l›k analizi sonucu elde edilen bilgiler afla¤›daki amaçlar ve sorular›n yan›t-lar›n› bulmaya yönelik olarak kullan›l›r:

• ‹flletme yöneticilerinin baflar›lar›n›n de¤erlendirilmesi,• Varl›klar›n verimli ve etkin kullan›l›p kullan›lmad›¤›n›n belirlenmesi,• ‹flletmenin kaynak yap›s›n›n kârl›l›¤a nas›l bir etki yapt›¤› ve bunlara ba¤l›

olarak firma de¤erinin gelecekte nas›l bir ivme kazanaca¤›n›n tespiti ve his-se senetlerinin de¤erinin tahmin edilmesi.

Bu ünitede, kâr ve kârl›l›k kavramlar› tan›mland›ktan sonra yukar›da belirtilenalanlara bilgi üretmeye yönelik olarak kârl›l›k analizleri ele al›nacakt›r.

‹flletmelerin en temel amaçlar›ndan birisi kâr elde etmektir. Rekabet ortam›ndaiflletmenin varl›¤›n› sürdürebilmesi için kâr elde etme amac›n› kâr maksimizasyo-nu olarak tan›mlamaktay›z. Baflka bir ifade ile amaç mümkün oldu¤unca yüksekkâr elde etmektir.

Kâr ve kârl›l›k kavramlar› hem iflletme için hem de iflletme ile ilgili ç›kar grup-lar› olarak adland›r›lan ortaklar, potansiyel yat›r›mc›lar, devlet, çal›flanlar, müflteri-ler, kreditörler için önem tafl›r. ‹flletme, elde etti¤i kârdan finansal yap›s›n› güçlen-dirmek için otofinansman olarak adland›rd›¤›m›z flekilde kaynak sa¤lar. Otofinans-man kaynaklar› yüksek olan bir iflletmenin hisse senetleri de¤er kazand›¤› gibi, ifl-letmenin uygun koflullarda yabanc› kaynak temin etmesini de kolaylaflt›r›r. Serma-ye art›r›m›na giderek kaynak sa¤lama durumunda ise hisse senetlerini yüksek be-delle satabilir.

Dolay›s›yla yat›r›mc›lar, kâr› ve kârl›l›¤› yüksek olan iflletmelere yat›r›m yapmakisterler. Ortaklar, hisselerine ne kadar yüksek temettü al›rsa yöneticileri o orandabaflar›l› bulurlar. Kreditörler, kârl›l›¤› yüksek olan iflletmelerin kredi de¤erini yük-sek bulurlar ve alacaklar› faizi garanti alt›na almak için iflletmenin kâr›n›n yüksekolmas›n› isterler. ‹flçi ve iflveren sendikalar› toplu pazarl›k görüflmelerinde iflletme-nin kârl›l›¤›n› ücret belirlenmesi için temel alabilirler.

Kârl›l›k Analizi

KÂRIN KAYNA⁄I, OLUfiUMU, KÂR VE KÂRLILIK KAVRAMLARIBir iflletmede kâr›n iki kayna¤› vard›r:

• ‹flletmenin ana faaliyetleri,• ‹flletmenin yan faaliyetleri.Ana faaliyet, bir iflletmenin amac›n› gerçeklefltirmek için yürüttü¤ü faaliyetler-

dir. Ticaret iflletmelerinde mal ve hizmet al›m sat›m›, imalat iflletmelerinde mal vehizmet üretimi ve sat›fl› ana faaliyettir. Ana faaliyetlerin has›lat› oluflturan kalemisat›fllar; ana faaliyetle ilgili giderini oluflturan k›sm›na sat›fllar›n maliyeti denmekte-dir. Aradaki fark “Brüt Sat›fl Kâr›” olarak ifade edilir. Maliyet esas› kavram› gere¤iana faaliyeti ilgilendiren ancak sat›fllar›n maliyetine ilave edilmeyen faaliyet gider-leri ç›kart›ld›ktan sonra bulunan kâra, iflletmenin ana faaliyetlerinin sonucu olarak“Faaliyet Kâr›” denir.

‹flletmenin yan faaliyetleri ise süreklilik gösteren faaliyetler ve süreklilik göster-meyen (ola¤an d›fl›) faaliyetler olarak ikiye ayr›l›r. Faaliyet kâr›na ola¤an yan faali-yet gelirleri eklenir, ola¤an yan faaliyet giderleri ç›kar›l›r. ‹flletmenin yabanc› kay-nak elde etmek ve kullanmak için katland›¤› finansman giderlerinin ç›kar›lmas›ylaulafl›lan kâra “Ola¤an Kâr” denir. Ola¤an kâra, ola¤an d›fl› faaliyet gelirlerin eklen-mesi ve ola¤an d›fl› faaliyet giderlerinin ç›kar›lmas› suretiyle bulunan kâra “DönemKâr›” denir. Dönem kâr› ayn› zamanda kurumlar vergisi mükellefi olan flirketlerde“Vergi Öncesi Kâr” olarak adland›r›l›r. Kârl›l›k analizlerinde özellikle vergi öncesikâr rakam› üzerinden analizler yap›ld›¤›n› söyleyebiliriz.

Kurumlar vergisi mükellefi olan anonim flirket, limited flirket gibi hukuki yap›-ya sahip flirketlerde ödenmesi beklenen verginin dönem kâr›ndan ç›kar›lmas›ylabulunan kâr “Dönem Net Kâr›”n› oluflturmaktad›r. Böylece gelir tablosunda yeralan tüm bu ifllemler sonucunda, bir iflletmenin belirli bir dönemdeki tüm faaliyet-lerinin sonucu olarak dönem net kâr›n› hesaplamak mümkündür.

‹flletmelerde dönem net kâr›n›n kaynaklar›n› özet bir gelir tablosunda afla¤›da-ki gibi özetleyebiliriz.

Net Sat›fllar(-) Sat›fllar›n Maliyeti

Brüt Sat›fl Kâr› (Zarar›)(-) Faaliyet Giderleri

Faaliyet Kâr› (Zarar›)+ Ola¤an Faaliyetlerden Gelir Ve Kârlar(-) Ola¤an Faaliyetlerden Gider Ve Zararlar(-) Finansman Giderleri

Ola¤an Kâr (Zarar)+ Ola¤and›fl› Gelir Ve Kârlar(-) Ola¤and›fl› Gider Ve Zararlar

Dönem Kâr› (Vergi Öncesi Kâr)(-) Vergi Karfl›l›klar›

Dönem Net Kâr› (Zarar›)Bu aç›klamalar›m›zdan sonra kâr, bir iflletmenin belirli bir dönemde elde etti¤i

has›lattan, bu has›lat› elde etmek için katland›¤› giderlerin ç›kar›lmas›ndan sonrakalan olumlu farkt›r. Dolay›s›yla kâr›n bir taraf›nda has›lat di¤er taraf›nda ise giderolgusu vard›r. Kârl›l›k analizi, sat›fl has›lat›n›n art›r›lmas›, giderlerin ise mümkün ol-du¤unca azalt›lmas›n› gerekli k›lan faktörlere odaklanmaktad›r.


Kârl›l›k ise bir iflletmenin kazanç yaratma yetene¤i olarak tan›mlanabilir. Kâr-l›l›k bir orand›r ve kâr ile kâra etki eden de¤iflkenler aras›ndaki rakamsal ifade-dir. ‹zleyen k›s›mda kâra etki eden faktörler detayl› bir flekilde incelenecektir.Gerek iflletmelerin amac›n› oluflturmas›, gerekse iflletme ilgililerinin odak nokta-s› olmas› nedeniyle kâr ve kârl›l›k hem yöneticiler hem de d›fl paydafllar bak›-m›ndan önemli iki kavramd›r. Her iflletme, faaliyet dönemini kârla kapatmak vekâr›n› art›rmak ister.

Kârl›l›k analizlerinin kapsam›n›, bilgi kullan›c›lar› veya ç›kar gruplar› olarak ad-land›r›lan d›fl paydafllar taraf›ndan kendi amaç ve beklentilerine yönelik kararlardakullan›lacak bilgilerin üretilmesi oluflturmaktad›r. Bu ba¤lamda, kârl›l›k analizleriy-le yöneticilerin baflar›s›n› de¤erlendirmeye ve iflletmenin gelecekte kazanç yaratmakapasite ve yetene¤inin tahmin edilmesine yönelik bilgiler üretilir.

Kârl›l›k, hem ortaklar hem de yat›r›mc›lar aç›s›ndan iflletme ile ilgili olarak al›-nacak kararlarda etkili bir göstergedir. Finans yöneticileri, finansal yap›n›n de¤er-lendirilmesinde kârl›l›k analizi yapabilirler. Ortaklar, iflletmeye yat›rm›fl olduklar›sermayelerine ne ölçüde getiri sa¤layabildiklerini ve gelecekte kâr beklentilerinikarfl›lay›p karfl›layamayacaklar› sorular›n›n cevab›n› kârl›l›k analizleri sonucundabulabilirler.

Kâr ve kârl›l›k kavramlar›n› tan›mlay›n›z, kârl›l›k analizi sonucu üretilen bilgileri kimlerne için kullan›r?

KÂRI ETK‹LEYEN FAKTÖRLER VE KÂRLILIKKârl›l›k, iflletmenin belli bir dönemde sa¤lam›fl oldu¤u kâr›n, kâr›n sa¤lanmas›naetki eden faktörlere oran› olarak ifade edilebilir. Kâra etki eden faktörler; sat›fllar,giderler ve maliyetler, varl›klar›n miktar› ve yap›s›, borçlar ile özkaynaklard›r. Bufaktörler kâr›n oluflumunda rol oynayan gelirler ile giderleri etkiledi¤i için miktar-lar› kâr› art›rabilir veya azaltabilir. Kârl›l›k analizlerinde bu faktörler ile kâr aras›n-daki iliflkilerin neden-sonuç iliflkisine dayal› olarak bilinmesi önem tafl›maktad›r.‹zleyen k›s›mda kârl›l›¤› etkileyen faktörler ile kâr aras›ndaki iliflkiler ele al›nacak-t›r. Elbette iflletmelerde tek baflar› faktörünün kârl›l›k olmad›¤› unutulmamal›d›r.

VARLIKLARIN TUTARI, DA⁄ILIMI VE VARLIKLARINKÂRLILI⁄IVarl›k, bir iflletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için elinde bulundurdu¤u eko-nomik de¤erler olarak ele al›nd›¤›nda, varl›klar›n faaliyetlerde kullan›lma durumu,kârl›l›¤› etkileyen bir faktör olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r. ‹flletmenin türü ne olur-sa olsun genellikle faaliyetleri sürdürmede nakit, alacak, stok ve maddi duran var-l›k gibi varl›k unsurlar› önem tafl›r. Bu varl›klar›n kullan›m› ve büyüklükleri kârl›l›-¤› etkiler. Varl›klar›n tutar› ve kullan›m› ile kârl›l›k aras›ndaki iliflkiler varl›k devirh›z›, varl›klar›n geri dönme oran› ve varl›klar›n kârl›l›¤› oranlar› ile ölçülebilir.

Varl›k devir h›z›n›n analizinde ise faaliyetlerde s›kl›kla kullan›lan alacak, stokve maddi duran varl›k devir h›zlar› kullan›lmaktad›r. Varl›k devir h›z›, bir iflletme-nin faaliyetlerinde finansal verimlili¤i ifade etmektedir. Verimlilik, genel anlam›ylaaz girdi ile çok ç›kt› elde etmek olarak tan›mland›¤›ndan varl›k devir h›z› yüksekolan bir iflletme verimli olarak kabul edilir. Baflka bir ifade ile varl›k verimlili¤i, azvarl›k ile çok sat›fl yapabilme yetene¤idir. Kâr, varl›klar›n her devrinde gerçeklefle-ce¤i için bir faaliyet döneminde varl›k devir h›z› ne kadar yüksekse kârl›l›k da oderece yükselir.

1356. Ünite - Kâr l › l ›k Anal iz i

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

Varl›k devir h›z›n›n düflük olmas›na ba¤l› olarak varl›klar›n kârl›l›¤› oran› da dü-flük ç›kacakt›r. Bu durumda gelece¤e yönelik yap›lacak yorumlarda varl›k devir h›-z›n›n düflük ç›kmas›n›n nedenleri araflt›r›l›r. Bunun için imalat iflletmelerinde stokdevir h›z›, maddi duran varl›k devir h›z›, alacak devir h›z› gibi iflletmenin faaliyet-lerinde s›kça kulland›¤› devir h›zlar›na bak›labilir.

Varl›klar›n kârl›l›¤›n›n analizinde kullan›lan oranlar› afla¤›daki gibi formüle ede-biliriz:

Varl›k Kârl›l›¤› Oranlar›

‹kincil Varl›k Devir H›zlar›

‹flletmenin faaliyetlerinde kulland›¤› varl›klar› ve varl›klar›n kalitesi, kâr› etkile-mektedir. ‹flletmelerde, istenilen varl›k miktar ve kalitesini belirleyen faktörler fark-l› olabilir. ‹flletmenin türü, faaliyette bulundu¤u sektör, üretim biçimi, pazarlamateknikleri gibi birçok faktör varl›klar›n miktar›n› ve da¤›l›m›n› belirler. Varl›klar›nkârl›l›¤› ile ilgili oranlar›n yorumunda bu faktörlerin göz önünde bulundurulmas›önem tafl›r. Varl›klar›n kârl›l›k oran›, bir iflletmenin kârl›l›k oran›n›n net kâr marj›,varl›k devir h›z› veya her ikisine ba¤l› oldu¤unu göstermektedir. Dolay›s›yla ifllet-menin varl›k kârl›l›k oran›n› yükseltebilmesi net kâr marj›n›n yükseltilmesine, var-l›k devir h›z›n›n yükseltilmesine veya bu iki etmene ba¤l›d›r.

‹kincil varl›k devir h›z› oranlar›, varl›k devir h›z› oran›n›n sorunlu olmas› duru-munda sorunun hangi varl›¤›n devir h›z› düflüklü¤ünden kaynakland›¤›n› belirle-mek için gelifltirmifltir. Örne¤in, maddi duran varl›k devir h›z› beklentilerden dü-flük ise at›l kapasite söz konusudur. At›l kapasite, iflletmenin sabit maliyetleriniyükseltece¤inden brüt sat›fl kâr›n› azalt›r. Buna ba¤l› olarak di¤er kâr kalemleri deazalacak ve kârl›l›k oranlar› da düflük ç›kacakt›r. Böyle bir durumda gelece¤e yö-nelik olarak kârl›l›¤›n art›r›lmas› için iflletmenin kapasite sorunlar›n› çözme yönün-de öneriler gelifltirilir. Yat›r›mc›lar ise kapasite sorunu olan bir iflletmeyi tercih et-meyebilir. Varl›k devir h›zlar› yüksek olan iflletmelerin faaliyetleri verimli, varl›kmiktarlar› uygun ve varl›k da¤›l›m› da normal olarak de¤erlendirilir. Söz konusu üçfaktörün istenilen biçimde olmamas›na ra¤men iflletme kâr elde edebiliyorsa bukâr›n sürekli ve kaliteli bir kâr olmayaca¤›na dikkat çekilir.

Bir iflletmenin stok devir h›z›n›n düflük olmas› iflletmenin kârl›l›¤›n› nas›l etkiler? Bir ima-lat iflletmesinde stok devir h›z›n›n yükseltilebilmesi için neler yap›lmas› gerekir?

Alacak Devir HızıNet Satışlar

Ortalama Alacaklar

Sto

=

kk Devir HızıSatışların MaliyetiOrtalama Stoklar

Ma

=

dddi Duran Varlık Devir HızıNet Satışlar

Ortalama MDV=

Varlık Devir HızıNet Satışlar

Ortalama Varlıklar

Var

=

llıkların Geri Dönme OranıNet Kâr VergiÖncesi

Orta=

( )llama Varlıklar

Varlıkların Kârlılık OranıNet Satış

=llar

Ortalama VarlıklarNet Kâr VergiÖncesi

Net Sat×

( )ıışlar


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

SATIfiLAR, G‹DERLER VE SATIfiLARIN KÂRLILI⁄IBir iflletmenin belirli bir dönemde elde etti¤i sat›fl gelirleri ile bu sat›fllar› gerçek-lefltirmede katland›¤› giderler kârl›l›¤› etkileyen faktörlerdir. En yal›n anlat›mla sa-t›fllar› büyük, giderleri düflük olan bir iflletmenin kârl›l›¤› yüksek olacakt›r. Dahaönce belirtti¤imiz üzere kârl›l›¤›n ana kayna¤› sat›fl gelirleridir. Ancak sat›fl gelirle-rini artt›rabilen bir iflletmenin kâr›n› da her koflulda art›rabilmesi mümkün olama-yabilir. Bazen giderler sat›fllardaki art›fl h›z›ndan daha yüksek bir h›zla artabilir.Böyle bir durumda kâr› art›rman›n en ak›lc› yöntemi giderleri azaltmak olabilir.Üretim giderlerinin azalt›lmas› brüt sat›fl kâr›n› art›raca¤›ndan, brüt sat›fl kâr›n›n be-lirleyici oldu¤u di¤er kâr kalemleri de bu durumdan etkilenecektir. Sat›fllar›n kâr-l›l›¤› ile ilgili olarak yap›lan analizlerde afla¤›daki oranlar kullan›lmaktad›r.

Brüt Kâr Marj›

Bu oran, net sat›fllar›n yüzde kaç› oran›nda brüt sat›fl kâr› elde edildi¤ini gösterir.‹malat iflletmelerinde, ana faaliyetlerin sonucu olarak oran›n yüksek ç›kmas› iste-nir. Brüt sat›fl kâr› kendisinden sonra gelen giderleri karfl›lay›p doyurucu bir dö-nem net kâr› b›rakacak büyüklükte olmal›d›r. Bu oran sektörlere göre de¤ifliklikgösterebilir. ‹flletmenin brüt kar marj›, mevcut sektör ortalamas›n›n alt›nda ise ifllet-menin aleyhine yorumlan›r.

Brüt kâr marj› düflük, net kâr marj› yüksek olan iflletmelerde kâr sürekli de¤il-dir. Yorumlamalarda bu ayr›nt›ya dikkat etmek gerekir.

Brüt kâr marj›n› etkileyen en önemli unsur sat›fllar›n maliyetidir. Giderlerin yük-selmesi oran› düflürür. Kârl›l›k analizinde, ürün baz›nda yap›lacak olan ayr›nt›l› biranalizde ürünlerin yaflam seyri dikkate al›nmal›d›r. Ürünlerin yaflam seyri, sat›fllar›,maliyetleri ve giderleri etkilemektedir. Ancak iflletme d›fl› bilgi kullan›c›lar› bu türayr›nt›l› bilgilere ulaflamad›¤›ndan yorumlarda bu unsurlar göz ard› edilmektedir.

Faaliyet Kâr› Marj›

Brüt kâr marj›n›n hesaplanmas›nda kâra etki eden gider büyüklü¤ü üretim gider-lerini kapsamaktad›r. ‹flletmelerde di¤er önemli bir gider unsuru da faaliyet gider-leridir. Faaliyet giderleri; araflt›rma ve gelifltirme giderleri, pazarlama sat›fl ve da¤›-t›m giderleri ve genel yönetim giderlerinden oluflur. Her iflletmede belirli bir dü-zeyde faaliyet giderinin yap›lmas› kaç›n›lmazd›r. Üretim iflletmelerinde faaliyet gi-derleri, ticaret iflletmelerine göre daha yüksektir. Üretim iflletmelerinde faaliyet gi-derleri, net sat›fllar›n %10-15’i oran›nda gerçekleflmektedir. Oran, faaliyet giderleri-nin kârl›l›¤a etkisini gösterir. Beklenen düzeyde ç›kmas› dönem net kâr›n› olumluetkileyece¤inden iflletmenin lehine yorumlan›r.

Faaliyet Kâr MarjıFaaliyet KârıNet Satışlar

= ×100

Brüt Kâr MarjıBrüt Satış Kârı

Net Satışlar= ×100


Ola¤an Kâr Marj›

Ola¤an kâr, iflletmelerin süreklilik gösteren ana ve yan faaliyetlerinin sonucudur.‹flletmelerde yan faaliyetlerden elde edilen gelir ve kârlar›n yan faaliyetler için kat-lan›lan gider ve zararlar› karfl›lamas› beklenir. Baflka bir ifade ile yan faaliyet gider-leri ve zararlar›, faaliyet kâr›n› olumsuz yönde etkilememelidir. Bu beklenti gerçek-leflti¤inde faaliyet kâr marj› ile ola¤an kâr marj› aras›ndaki fark› yaratan, baflka birifade ile ola¤an kâr marj›n› azaltan faktör, finansman giderleridir. Finansman gider-leri yüksek olan bir iflletmede fark büyür. Ola¤an kâr marj›, iflletmelerin varl›klar›nfinansman›nda kulland›¤› yabanc› kaynaklar›n maliyetinin kârl›l›¤a etkisini aç›klar.Varl›klar›n finansman›nda nispeten daha pahal› olan yabanc› kaynak unsurlar›n›kullanan iflletmelerde ola¤an kâr marj› düflük ç›kar. Yabanc› kaynak/özkaynaklaroran› yüksek olan ancak nispeten maliyeti düflük olan borç kaynaklar›n› bulabileniflletmelerde ise ola¤an kâr marj› finansman giderlerinden fazlaca etkilenmez. Budurum iflletmenin lehine yorumlan›r.

Baz› iflletmelerde yan faaliyet olarak baflka flirketlere yat›r›m yapma, baflka birifade ile ifltirakte bulunma faaliyeti olabilir. Bu durumda ifltiraklerden temettü ge-lirlerinin ola¤an kâr marj›na olumlu katk› yapmas› beklenir. Aksi durumda yan fa-aliyetler baflar›l› say›lmaz ve bu yat›r›mlardan vazgeçilmesi istenir. Kârlar›n ve kâr-l›l›¤›n süreklili¤i ile ilgilenen bilgi kullan›c›lar› genellikle ola¤an kâr marj›n› dikka-te al›rlar.

Dönem Kâr Marj›

Dönem kâr marj› bir iflletmenin ola¤anüstü gelir ve kârlar› ile ola¤anüstü gider vezararlar›n›n sat›fllar›n kârl›l›¤›na etkisini aç›klar. ‹flletmelerde ola¤an d›fl› gelir ve gi-derler süreklilik göstermezler. Bu tür giderlerin olmamas› istenmekle birlikte ba-zen gerçekleflebilir. Kâr› olumsuz ya da olumlu etkilemesi süreklilik göstermeye-ce¤i göz önünde bulundurularak yorumlan›r.

Sat›fllar›n Kârl›l›¤› Oran› (Net Kâr Marj›)

Sat›fllar›n kârl›l›¤› oran› (net kâr marj›), bir faaliyet döneminde elde edilen dönemnet kâr›n›n net sat›fllara oranlanmas› suretiyle bulunur. Tüm faaliyetlerin sonucuolarak mümkün oldu¤unca yüksek ç›kmas› istenir. Belirli bir oran›n alt›nda olma-s› iflletmeden kâr beklentisi olanlar›n beklentilerini karfl›lamayaca¤› gibi iflletmeninözkaynak yap›s›na otofinansman olarak yeterli bir kaynak da sa¤lamayacakt›r. Or-taklar ve yat›r›mc›lar, sat›fl kârl›l›¤› yüksek olan iflletmeleri tercih ederler. Oran›nyorumlanmas›nda sektör ortalamas›, bir önceki y›l›n oran› gibi oranlar baz al›n›r.Dönem net kâr› oran› ile sat›fllar›n kârl›l›¤› aras›ndaki fark, ödenecek vergilerden

Satışların KârlılığıOranı Net Kâr MarjıNet Kâr

Net( ) =

SSatışlar×100

Dönem Kâr MarjıDönem KârıNet Satışlar

= ×100

Olağan Kâr MarjıOlağan KârNet Satışlar

= ×100


kaynaklanmaktad›r. Sat›fllar›n kârl›l›¤› oran›n›n yorumlanmas›nda kendisinden ön-ceki dört oran›n büyüklü¤ü dikkate al›n›r. Oran›n yüksek ya da düflük ç›kmas›n›afla¤›daki faktörlere ba¤layabiliriz:

• Sat›fllar›n maliyeti• Faaliyet giderleri• Finansman giderleri• Ola¤and›fl› giderler• VergilerBir iflletmede dönem net kâr›n›n beklenilen düzeyde gerçekleflmemesinin ne-

denleri yukar›da verilen befl faktörde aran›r. Neden, bunlardan biri olabilece¤i gi-bi birkaç› birlikte de olabilir. Yap›lacak yorumlarda oranlar› birlikte ele almak, sek-tör ortalamalar› ve rakipler ile karfl›laflt›rarak yeterlili¤ini belirlemek gerekti¤i unu-tulmamal›d›r.

Bir imalat iflletmesinde ola¤an kâr marj› beklenilen düzeyde gerçekleflmemifltir. Sat›fllar›nkârl›l›¤› oran› ise beklenen düzeyde kabul edilmifltir. Bu durumu nedenlerine ba¤l› olarakaç›klay›n›z. Sat›fllar›n kârl›l›¤›n›n kalitesi hakk›ndaki görüfllerinizi belirtiniz.

KAYNAK YAPISI VE ÖZKAYNAKLARIN KÂRLILI⁄IKâra etki eden faktörlerden üçüncüsü, varl›klar›n finansman› ile ilgili faktörlerdir.Bir iflletme, varl›klar›n› yabanc› kaynaklar, ödenmifl sermaye ve otofinansman kay-naklar› ile finanse etmektedir. Yabanc› kaynaklar, borç verenlerin iflletme varl›kla-r› üzerindeki haklar›n›; ödenmifl sermaye ve otofinansman kaynaklar› ise özkay-naklar› oluflturarak iflletme sahip ve ortaklar›n›n varl›klar üzerindeki haklar›n› ifa-de eder. Bu iki kaynak sa¤lay›c› taraf, iflletmenin kârlar›yla yak›ndan ilgilenirler. ‹fl-letmeye yabanc› kaynak sa¤layanlar, brüt sat›fl kâr›n›n bir k›sm›n› finansman gide-ri olarak iflletmeden al›rlar. Dolay›s›yla yabanc› kaynaklar›n tutar›, yap›s› ve mali-yeti, kâr› etkileyen bir faktör olarak analiz edilir. ‹flletme sahipleri veya ortaklar› iseiflletmeye tahsis ettikleri sermayenin getirisi olarak kârdan pay almak isterler. Özel-likle iflletme sahipleri veya ortaklar› sa¤lam›fl olduklar› sermaye karfl›l›¤› olarakyüksek kâr beklentisi içindedir.

Yabanc› kaynak finansman oran›na finans literatüründe kald›raç oran› ad› veril-mektedir. Bu oran, iflletmenin sa¤lam›fl oldu¤u yabanc› kaynaklar›n kârl›l›¤a etki-sini ölçmekte kullan›lmaktad›r.

Özkaynaklar›n kârl›l›¤› afla¤›daki oranlarla analiz edilir.

Özkaynaklar›n Kârl›l›¤› Oranlar›

Hisse bafl›na kazanç ve hisse bafl›na temettü oranlar› özellikle yat›r›mc›lar tara-f›ndan ilgilenilen iki önemli kârl›l›k kavram›d›r. Hisse bafl›na kazanç ve hisse

Yabancı Kaynak Finansman OranıYabancı Kaynaklar

Akt=

iif Toplamı

Özkaynakların Kârlılık OranıAktif K

×

=

100

âârlılık OranıYabancı Kaynak Finansman Oranı

H

1100

−×

iisse Başına KazançDönem Net Kârı

HisseSayısı

Hisse B

=

aaşına TemettüI ve II Tertip Temettü Toplamı

HisseS=

. .aayısı


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

bafl›na temettü oranlar›, özkaynak kârl›l›¤› oranlar›nda ikinci düzey kârl›l›koranlar› olarak ifade edilebilir. ‹flletmeye k›sa süreli yat›r›m yapmak isteyenler,baflka bir ifadeyle k›sa sürede temettü almak isteyenler hisse bafl›na temettü ileilgilenirken iflletmelere uzun vadeli yat›r›m yaparak hisse senetlerinin de¤er ar-t›fllar›ndan yararlanmak isteyenler hisse bafl›na kazanç ile ilgilenirler. Bu ikioran ayn› zamanda hisse senetlerine yat›r›m analizi için kullan›lan bafll›ca oran-lardand›r.

KÂRLILI⁄I ETK‹LEYEN FAKTÖRLER ARASI ‹L‹fiK‹LER Yap›lacak kârl›l›k analizlerinde kâr› etkileyen faktörler aras› iliflkiler, iflletmeninkârl›l›¤›n›n yorumlanmas›nda önem tafl›maktad›r. Kârl›l›¤› etkileyen faktörlerin ge-rek baflka iflletmelerle karfl›laflt›r›lmas› gerekse zaman içerisinde göstermifl oldu¤ude¤iflim birbirlerinden farkl› olabilir. Örne¤in, varl›k devir h›z› düflük olmas›na ra¤-men sat›fllar›n kârl›l›¤› yüksek, özkaynak kârl›l›¤› yüksek ç›kabilir. Kârl›l›¤› etkile-yen üç faktör aras›nda de¤iflik durumlar söz konusu olabilir. Her bir durumun ifl-letmenin gelecekteki finansal durumu ve faaliyet sonuçlar›na etkileri farkl› olupkârl›l›¤a etkisi de farkl› boyutlarda olacakt›r. Bu faktörler aras›nda olmas› gerekeniliflki biçimi, varl›k devir h›z›n›n her zaman yüksek, sat›fllar›n kârl›l›¤› düflük, öz-kaynak kârl›l›¤› yüksek olan iliflki biçimidir. Böyle bir iliflki biçiminde varl›k devirh›z› yüksek oldu¤undan düflük bir kâr marj›yla yüksek oranda faaliyet kâr› eldeedilebilir. Özkaynak kârl›l›¤›n›n yüksek olmas›, finansman giderlerinin nispetendüflük olmas› sonucunu yarat›r ve faaliyet kâr›ndan fazlaca bir kay›p olmayaca¤›n-dan dönem net kâr› da yüksek ç›kar. Ayr›ca sat›fl fiyatlar›n›n düflük olmas›, ifllet-menin rakiplerine karfl› önemli bir rekabet üstünlü¤ü sa¤lar. Böyle bir durum hemyöneticiler hem de iflletme d›fl› paydafllar için lehte sonuçlar yarat›r. Üç faktör ara-s›ndaki iliflkileri farkl› boyutlar›yla ve kârl›l›¤a etki durumlar›yla afla¤›daki tablodaözetlemek mümkündür:



Varl›klar›n Kârl›l›¤›

Sat›fllar›n Kârl›l›¤›

Özkaynak Kârl›l›¤›

O Halde Ne Yapmal› ?

Düflük Yüksek Düflük

Varl›klar›n devir h›z›nda sorun vard›r. Maddiduran varl›klar› gere¤inden fazla olup, at›lkapasite söz konusudur. Varl›klar verimliolmad›¤› için iflletme sat›fl fiyat›n› art›rmaktave rakiplerine göre daha yüksek fiyatla malsatmaktad›r. Bu durum uzun süre devamedemez. Yabanc› kaynaklar uygun olmayanyoldan elde edilmifl olup, maliyeti yüksektir.

Özellikle at›l kapasite sorunu çözülmeli, alacak ve stok politikalar› gözden geçirilmelidir. Rakiplerle fiyat rekabeti yap›labilecek koflullar oluflturulmal›d›r. Uygun borç kaynaklar› bulunmal›d›r.

Yüksek Düflük Yüksek

Varl›klar verimli bir flekilde kullan›lmaktad›r.Devir h›zlar›n›n yüksekli¤inin yaratt›¤› avantajlasat›fl fiyat› rakiplere göre düflüktür. Bu durumiflletme için önemli bir rekabet avantaj›d›r.Özellikle stoklar, ticari borçlarla finanseedilmektedir. Finansman giderleri düflüktür.

‹flletme varl›k devir h›zlar›na iliflkinpolitikalar›n› korumal› ve gelifltirmeli,borçlanma politikalar›n› korumal› vegelifltirmeli, fiyat rekabetini sürdürmelidir.

Yüksek Düflük Düflük

Varl›klar verimli bir flekilde kullan›lmaktad›rÖzkaynak ile finansman oran› yüksek veyafinansman giderleri yüksektir. ‹flletme sat›flfiyat›n› art›rmak zorunda kalabilir. Bu durumrekabet aç›s›ndan dezavantaj sa¤lar.

Kaynak yap›s› gözden geçirilmelidir.Uygun maliyetli ve uzun vadeli yabanc› kaynak sa¤lanmal›, varl›k devir h›zlar›na iliflkin politikalar› korumal› ve gelifltirmelidir.

Düflük Düflük Düflük‹flletme dönemi zararla kapat›r. Bu durumauzun süre dayanamaz, iflas edebilir.

Varl›k devir h›zlar›n›n art›r›lmas› içingerekli önlemler al›nmal›, üretimmaliyetleri ve faaliyetleri azalt›lmal›,sermaye art›r›larak borçlar›n maliyetiyüksek olanlar ödenmelidir.

Düflük Yüksek Yüksek

Varl›klar›n devir h›z› ve miktar› ile ilgilisorunlar mevcuttur. Sat›fl fiyat› rakiplere göreyüksektir. Kaynak yap›s› istenilen düzeydedir.Rekabet gücü zay›ft›r.

‹flletme varl›k devir h›zlar›na iliflkinpolitikalar› gelifltirmeli, at›l kapasitesorunlar› çözülmelidir. Alacak devirh›z› ve stok devir h›z› izlenmelidir.Yabanc› kaynak yap›s› korunmal› vegelifltirilmeli, sat›fl fiyatlar› düflürülmelidir.

Düflük Düflük Yüksek

Varl›klar›n devir h›z› ve miktar› ile ilgilisorunlar mevcuttur. Sat›fl fiyat› rakiplere göredüflüktür. Bu durumda iflletme zarar eder.Kaynak yap›s› uygundur.

‹flletme varl›k devir h›zlar›na iliflkinpolitikalar› gelifltirmeli, at›l kapasitesorunlar› çözülmelidir. Alacak devir h›z›ve stok devir h›z› izlenmelidir. Yabanc›kaynak yap›s› korunmal› ve gelifltirilmeli,sat›fl fiyatlar› korunmal›d›r.

Yüksek Yüksek DüflükVarl›klar verimli bir flekilde kullan›lmaktad›r.Yabanc› kaynaklar uygun olmayan yoldan eldeedilmifl olup, maliyeti yüksektir.

Kaynak yap›s› gözden geçirilmelidir.Uygun maliyetli ve uzun vadeli yabanc› kaynak sa¤lanmal›

Yüksek Yüksek Yüksek

Varl›klar verimli bir flekilde kullan›lmaktad›r.Bu durum kâr› art›r›r. Sat›fl fiyat› rakipleregöre yüksek olabilir. ‹flletme uygun kaynakyap›s›na sahiptir.

‹flletme varl›k devir h›zlar›na iliflkinpolitikalar›n› korumal› ve gelifltirmeli.Sat›fl fiyat›n› uzunca bir süre yüksektutamayabilir. Rekabet ortam› sat›flfiyat›n› düflürebilir. Kaynak yap›s› korunmal›d›r.

Tablo 6.1Kârl›l›¤› Etkileyen Faktörler Aras› ‹liflkiler Matrisi

KÂRLILIK ANAL‹Z‹NE ‹L‹fiK‹N ÖRNEK UYGULAMA


B‹LANÇO

‹fiLETMELER M ‹flletmesi K ‹flletmesi B ‹flletmesi

VARLIKLAR 2007 2006 2005 2007 2006 2005 2007 2006 2005

Dönen Varl›klar 1.626.725 1.002.806 743.983 142.704 66.747 83.642 370.087 302.843 212.088

Haz›r De¤erler 422.803 325.476 316.936 13.032 18.825 56.911 83.039 81.085 60.335

Menkul K›ymetler 566.228 159.881 63.832

Ticari Alacaklar 27.810 34.263 32.884 2.642 1.141 597 97.993 66.437 41.465

‹liflkili Taraflardan Alacaklar 41.293 11.595 7.641 5.281 2.661 1.092 114 65 444

Di¤er Alacaklar 591 1.783 495 38.095 6.059 682

Stoklar 400.744 394.213 266.389 80.197 35.514 22.465 184.127 149.154 105.632

Di¤er Dönen Varl›klar 167.256 75.595 55.806 3.457 2.547 1.894 4.814 6.102 4.212

Duran Varl›klar 1.203.000 1.787.126 1.616.895 522.855 264.261 149.191 266.354 169.412 111.051

Ticari Alacaklar 733 777 562 240 70 73

Maddi Duran Varl›klar 1.195.272 1.748.046 1.589.209 506.795 255.770 145.038 264.683 168.639 110.446

Di¤er Duran Varl›klar 6.995 38.303 27.124 15.820 8.421 4.080 1.671 773 605

TOPLAM VARLIKLAR 2.829.725 2.789.932 2.360.878 665.559 331.008 232.832 636.441 472.255 323.139

YABANCI KAYNAKLAR

K›sa Vadeli Borçlar 1.180.047 1.263.465 888.665 389.937 97.115 58.835 421.983 311.992 216.835

Finansal Borçlar 117.828 180.038 63.470 30.298 2.006 1.867

Ticari Borçlar 926.152 969.932 709.861 344.475 84.592 48.791 388.920 295.650 202.512

Borç Karfl›l›klar› 43.158 7.268 23.366 7.843 8.189 6.482 9.347 4.514 5.413

Di¤er K›sa Vadeli Yükümlülükler

92.909 106.227 91.968 7.320 2.328 1.694 23.716 11.828 8.910

Uzun Vadeli Borçlar 180.345 603.498 680.053 132.837 53.795 2.470 14.465 13.082 13.584

Finansal Borçlar 142.663 572.060 653.167

Ticari Borçlar 3.602 12.237 17.907 130.426 52.353 822

Borç Karfl›l›klar› 14.065 11.757 8.979 1.974 1.326 1.436 5.715 4.307 3.239

Di¤er Yükümlülükler 20.015 7.444 438 116 212 8.750 8.775 10.345

TOPLAM YAB. KAYNAKLAR

1.360.392 1.866.963 1.568.718 462.774 150.910 61.305 436.448 325.074 230.419

ÖZKAYNAKLAR 1.469.333 922.770 792.160 142.785 180.098 171.528 199.993 147.181 92.720

Ana Ortakl›k D›fl› Paylar 265 199 85.230

Sermaye 297.452 295.689 137.700 11.811 11.811 11.811 25.300 25.300 25.300

Sermaye Yedekleri

Hisse Senedi ‹hraç Primleri 18.854 18.854 18.854 10.563 10.563 10.563

Finansal Varl›klar De¤er Art›fl Fonu

24.543 14.865 11.829

Yeniden De¤erleme Fonu 12.874 12.874 5.085

Özkaynak Enflasyon DüzeltmeFarklar›

175.758 175.758 175.758 89.120 89.120 89.120 6.956 6.956 6.956

Yasal Yedekler 18.487 13.410 11.157 2.213 2.213 1.835 14.788 6.953 3.042

Ola¤anüstü Yedekler 65.475 48.406 9.432 12.809 12.809 10.566 6.588 941

Net Dönem Kâr› / Zarar› 552.875 78.686 73.705 -37.313 946 1.354 108.472 71.972 30.197

Geçmifl Y›l Kârlar› 315.624 277.102 268.495 53.583 52.636 46.279 25.015 22.185 22.140

TOPLAM KAYNAKLAR 2.829.725 2.789.932 2.360.878 665.559 331.008 232.832 636.441 472.255 323.139

Tablo 6.2Kârl›l›k Analizine ‹liflkin Örnek Bilançolar

Kârl›l›k analizi uygulama örne¤inde, gerçek yaflamdan ticari alanda faaliyet göste-ren üç iflletmenin finansal verilerinden yararlanaca¤›z. (M), (K), ve (B) ‹flletmeleri-nin geçmifl y›llara ait bilanço ve gelir tablosu verilerini üç y›ll›k bir zaman aral›¤›n-da ele ald›k. Burada amac›m›z hem iflletmemizin zaman içinde kârl›l›k de¤ifliminihem de kârl›l›¤›n yeterlili¤ini di¤er rakip iflletmelerle k›yaslayarak yorum yapmak-t›r. Uygulamada hem rakip iflletmelere göre yeterlilik hem de zaman içindeki de-¤iflim kârl›l›k analizinde önemlidir. Her üç iflletmenin kârl›l›k analizi yap›lm›flt›r.Kârl›l›k yorumlar›n› yapaca¤›m›z iflletme (B) ‹flletmesidir.

(B) ‹flletmesi Varl›klar›n Kârl›l›¤› Analizi Sonuçlar›

Varlıkların Kârlılık OranıNet Satışlar

Ortalama Var=

llıklarNet Kâr VergiÖncesi

Net Satışlar×

( )


GEL‹R TABLOLARI

‹fiLETMELER M ‹flletmesi K ‹flletmesi B ‹flletmesi

YILLAR 2007 2006 2005 2007 2006 2005 2007 2006 2005

KALEMLER

Net Sat›fllar 4.793.359 4.272.969 2.686.100 725.336 91.636 62.250 2.978.384 2.221.616 1.673.077

Sat›fllar›n Maliyeti (-) 3.598.461 3.189.957 2.037.638 558.708 72.191 49.227 2.453.377 1.834.978 1.372.787

BRÜT SATIfi KÂRIveya ZARARI

1.194.898 1.083.012 648.462 166.628 19.446 13.023 525.007 386.638 300.290

Faaliyet Giderleri (-) 981.481 877.926 541.787 158.344 16.874 10.638 392.867 307.612 249.529

FAAL‹YET KÂRI /ZARARI

213.417 205.086 106.675 8.284 2.572 2.385 132.140 79.026 50.761

Di¤er FaaliyetlerdenOla¤an Gelir ve Kârlar

568.210 123.019 66.524 9.034 1.689 1.744 4.783 9.755 3.292

Di¤er Faaliyet. Ola¤anGider ve Zararlar (-)

53.553 10.179 7.478 2.170 680 542 1.679 12.048

Finansman Giderleri (-) 89.660 159.871 64.034 47.596 2.409 1.320 1.024

OLA⁄AN KÂRveya ZARAR

638.414 158.055 101.687 -32.448 1.171 2.267 135.899 87.102 42.005

Ola¤an D›fl› Gelirve Kârlar

216 709

Ola¤an D›fl› Giderve Zararlar (-)

38 3.755 3.408

DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI

638.592 155.009 98.279 -32.448 1.171 2.267 135.899 87.102 42.005

D.Kâr.Ver.ve Di¤.Yasal Yüküm. Karfl›l›klar› (-)

85.717 76.323 24.574 4.765 225 913 27.427 15.130 11.808

DÖNEM NET KÂRI /ZARARI

552.875 78.686 73.705 -37.313 946 1.354 108.472 71.972 30.197

Tablo 6.3Kârl›l›k Analizine ‹liflkin Örnek Gelir Tablolar›

Y›llar

‹flletme2005 2006 2007

M 1,14 × %3,7=%4,2 1,66 × %3,6=%5,99 1,71 × %13,3=%22,7

K 0,27 × %3,6=%1,0 0,33 × %1,3=%0,4 1,46 × %4,6=%6,5

B 5,18 × %2,5=%13 5,6 × %3,9=%21,9 5,37 × %4,6=%24,5

Varl›k Devir H›zlar›

(B) ‹flletmesinin Varl›klar›n Kârl›l›¤›n›n Yorumu(B) ‹flletmesinin 2007 y›l›nda varl›k devir h›z› 5,4 kezdir. Yani iflletme varl›klar›n›yaklafl›k befl kez sat›fla konu etmifltir. Baflka bir ifadeyle varl›klar›n› befl kez dön-dürmüfltür. Bir ticaret iflletmesi için oran oldukça yüksektir. Y›llara göre k›yaslad›-¤›m›zda normal, rakip iflletmelere göre ise oldukça yüksektir. Varl›k devir h›z›n›nyüksek olmas› iflletmenin faaliyet kâr›n› olumlu etkileyecektir. Ayr›ca, (B) ‹flletme-

Varlık Geri Dönüş OranıNet Kâr VergiÖncesi

Ortalam=

( )aa Varlıklar

Varlık Devir HızıNet Satışlar

Ortalama Varlıklar=


Y›llar

‹flletme2005 2006 2007

M2 6862 361

1 14..

,=4 273

2 361 2 790 0 51 66

.( . . ) ,

,+ ×

= 4 7932 790 2 830 0 5

1 71.

( . . ) ,,

+ ×=

K62233

0 27= ,92

233 331 0 50 33

( ) ,,

+ ×= 725

331 666 0 51 46

( ) ,,

+ ×=

B1 673323

5 18.

,=2 222

472 323 0 55 59

.( ) ,

,+ ×

=2 978

472 636 0 55 37

.( ) ,

,+ ×

=

Y›llar

‹flletme2005 2006 2007

M98

2 361100 4 2

.% ,× =

1552 575

100 6 0.

% ,× =639

2 810100 22 7

,% ,× =

K2 2233

100 1,

%× =1 2282

100 0 4,

% ,× =−

× = −32

498100 6 5% ,

B42323

100 13× = %87398

100 22× = %136554

100 24 5× = % ,

OranlarM K B

2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007

Varl›k Devir H›z› 1,14 1,66 1,71 0,27 0,33 1,46 5,18 5,59 5,37

Alacak Devir H›z› 66,28 98,93 83,39 36,86 33,38 123,72 39,92 40,99 36,19

Stok Devir H›z› 7,65 9,66 9,05 2,19 2,49 9,66 13 14,4 14,72

Maddi Dur.Var.Devir H›z›

1,7 2,6 3,2 0,4 0,5 1,9 15,2 15,9 13,8

si varl›klar›n› di¤er iflletmelere göre daha verimli kullanm›fl ve varl›klar›nda at›l ka-pasite söz konusu de¤ildir. Özellikle (K) ‹flletmesi ile karfl›laflt›rd›¤›m›zda bunuaç›kça görmekteyiz.

Varl›k devir h›z›n› etkileyen ve özellikle ticaret iflletmelerinin faaliyetlerinde s›k-ça kullan›lan varl›klar›n devir h›zlar›na bakt›¤›m›zda; (B) ‹flletmesinin 2007 y›l›ndaalacak devir h›z› 36,19 kez, stok devir h›z› 14,72 kez ve maddi duran varl›k devirh›z› da 13,8 kezdir. Tüm varl›k devir h›zlar› bir ticaret iflletmesi için oldukça yük-sektir. Çal›flma sermayesinin önemli kalemleri olarak ticari alacaklar ve stoklar, ifl-letme faaliyetlerinde verimli bir flekilde yönetilmifltir. Alacak devir h›z›n›n yüksek-li¤i sat›fllar›n daha çok peflin yap›ld›¤›; stok devir h›z›n›n yüksekli¤i de elde stoktutulmad›¤›, stoklar›n depolama ve bozulma giderleri ile karfl›lafl›lmad›¤› için kâr-l›l›¤› olumlu yönde etkiler. Bir ticaret iflletmesi olan (B) ‹flletmesinde faaliyetlerdekullan›lan her bir varl›¤›n devir h›z›n›n yüksek olmas› varl›k devir h›z›n› art›rarakolumlu yönde etkilemifltir. ‹flletmenin varl›klar›n› verimli bir flekilde kulland›¤›n›söyleyebiliriz.

Rakip iflletmelerle k›yaslad›¤›m›zda (B) ‹flletmesinin varl›k devir h›z›n›n rakipiflletmelere göre yüksek oldu¤unu görmekteyiz. Y›llar itibariyle inceledi¤imizdeküçük bir miktar azalma olmakla birlikte kârl›l›¤› olumsuz yönde etkileyecek bü-yüklükte de¤ildir.

Varl›klar›n geri dönüfl oran› 2007 y›l›nda (B) ‹flletmesi için %24,5’dir. ‹flletmevarl›klar›n›n %24,5’i oran›nda kâr elde etmifltir. Bir ticaret iflletmesi için oran ol-dukça yüksektir. Y›llar itibar›yla art›fl göstermifltir. Rakiplere göre de oldukçayüksektir. (B) ‹flletmesinin varl›kl›lar›n› verimli kullanmas› baflka bir ifade ile var-l›k devir h›zlar›n›n yüksek ç›kmas›, varl›klar›n geri dönüfl oran›n› olumlu yöndeetkilemifltir.

Varl›k geri dönüfl oran›n›n yüksek ç›kmas›, (B) ‹flletmesinin varl›klar›n›n finans-man› ile de iliflkilendirilmelidir. Ola¤an kâr› esas ald›¤›m›zda finansman giderleri-ni de düflmekteyiz. Bu oran›n yüksek ç›kmas›n›n nedeni ola¤an kâr›n yüksek ç›k-mas›d›r. Di¤er iflletmelerle k›yaslad›¤›m›zda (B) ‹flletmesinin finansman giderleri-nin de çok az oldu¤unu görmekteyiz. Bu durum iflletmenin varl›klar›n› düflük ma-liyetli borçlarla finanse etti¤ini göstermektedir.

(B) ‹flletmesinin 2007 y›l›nda varl›klar›n kârl›l›k oran› %24,5’dir. ‹flletme varl›k-lar›n›n %24,5’i oran›nda kâr elde edilmifltir. Y›llar itibar›yla bakt›¤›m›zda oran art›flgöstermifltir. Rakip iflletmelerle de k›yaslad›¤›m›zda (B) ‹flletmesinin oran› oldukçayüksektir.

Varl›klar›n kârl›l›k oran›n›n yüksek ç›kmas›n›n nedeni varl›k devir h›zlar›n›nyüksek olmas›d›r. ‹flletmenin varl›klar›n› verimli kullanmas› varl›k kârl›l›¤›n› yük-seltmifltir.

(M) ‹flletmesinde varl›k devir h›z› düflük olmas›na ra¤men varl›k kârl›l›k oran› yüksek ç›k-m›flt›r. Sizce bunun nedeni nedir?


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



4

(B) ‹flletmesinin Sat›fllar›n›n Kârl›l›¤› Analizi

(B) ‹flletmesinin Sat›fllar›n›n Kârl›l›¤›n›n Yorumu(B) ‹flletmesinin 2007 y›l›nda Brüt Sat›fl Kâr marj› %17,6’d›r. Yani, iflletme net sat›fl-lar›n›n %17,6’s› oran›nda brüt sat›fl kâr› elde edilmifltir. Oran bir ticaret iflletmesiiçin normal karfl›lanabilir. Y›llar itibar›yla oran›n sabit kald›¤›n› söyleyebiliriz. Ra-kip iflletmelerle karfl›laflt›rd›¤›m›zda oran düflüktür.

Faaliyet kâr› marj› 2007 y›l›nda %4,4’tür. Yani net sat›fllar›n %4,4’ü oran›nda fa-aliyet kâr› elde edilmifltir. Bir ticaret iflletmesi için düflük yorumlanabilir. Y›llar iti-bariyle bir miktar art›fl göstermifltir. Rakip iflletmeler düzeyindedir. Faaliyet kârmarj›n›n düflük ç›kmas›n› nedeni faaliyet giderlerinin yüksek olmas›d›r. Ancak tümiflletmeler faaliyetlerini yürütebilmek için bu tür giderlere katlanmak zorundad›r.Rakip iflletmelerle karfl›laflt›rd›¤›m›zda (B) ‹flletmesinin faaliyet giderlerinin rakiple-re göre daha düflük oldu¤unu söyleyebiliriz. Çünkü rakip iflletmelerin brüt kârmarjlar› (B) ‹flletmesinden büyük olmas›na karfl›l›k faaliyet kâr marj› birbirine ya-k›nd›r.

Satışların KârlılığıOranıNet Kâr

NetSatışlar= ×100


2005 2006 2007

M74

2 6862 7

.% ,=

794 273

1 8.

% ,=553

4 79311 5

.% ,=

K1 362

2 2,

% ,=0 992

1,

%=−

=37

7255 1% ,

B30

1 6731 8

.% ,=

722 222

3 2.

% ,=108

2 9783 6

.% ,=

Y›llar

‹flletme

Oranlar

(Her oran 100 ile çarp›lacakt›r.)

M ‹flletmesi K ‹flletmesi B ‹flletmesi

2005 2006 2007 2005 2006 2007 2005 2006 2007

Brüt SatışlarNet Satışlar

×100 %24,1 %25,3 %24,9 %20,9 %21,2 %23,0 %18 %17,4 %17,6

Faaliyet KârıNet Satışlar

×100 %4,0 %4,8 %4,5 %3,8 %2,8 %1,1 %3,0 %3,6 %4,4

Olağan KârNet Satışlar

×100 %3,8 %3,7 %13,3 %3,6 %1,3 %4,5 %2,5 %3,9 %4,6

VergiÖncesi KârNet Satışlar

×100 %3,7 %3,6 %13,3 %3,6 %1 %4,5 %2,5 %3,9 %4,6

Dönem Net KârıNet Satışlar

×100 %2,7 %1,8 %11,5 %2,2 %1,0 -%5,1 %1,8 %3,2 %3,6

Tablo 6.4Sat›fllara Göre Kârl›l›k Oranlar›

(B) ‹flletmesinin ola¤an kâr marj› 2007 y›l›nda %4,6’d›r. ‹flletme net sat›fllar›n›n%4,6’s› kadar ola¤an kâr elde edilmifltir. Ola¤an kâr marj›n›n faaliyet kâr marj›ndanbüyük olmas› iflletmenin lehine yorumlanabilir. ‹flletme yan faaliyetlerinde baflar›-l› olmufl ve ana faaliyet kâr›na olumsuz bir etki yapmam›flt›r. Y›llar itibar›yla art›flgöstermesi ve rakip iflletmelere yak›n oranda olmas› istenilen bir durumdur.

Vergi öncesi kâr marjlar›n› inceledi¤imizde her üç iflletmenin de ola¤anüstü fa-aliyetlerinin olmad›¤›n› ve ola¤an kârda bir kay›p yaflanmad›¤›n› görmekteyiz. Budurum iflletmenin lehine yorumlan›r.

(M) ‹flletmesinin sat›fllara göre kârl›l›k oranlar›n› inceledi¤imizde 2007 y›l›nda %13,3 ola-rak gerçekleflti¤ini görmekteyiz. Sizce bunun nedeni nedir? Ola¤an kâr marj›, dönem netkâr marj›na da yans›m›fl ve 2007 y›l›nda net sat›fllar›n %11,5’i oran›nda net kâr sa¤lam›flt›r.Bu durumu di¤er iflletmelerin net kâr marj›n› da dikkate alarak nas›l yorumlars›n›z?

Dönem net kâr marj› (B) ‹flletmesi için 2007 y›l›nda %3,6’d›r. Yani iflletme netsat›fllar›n›n %3,6’s› oran›nda dönem net kâr› elde etmifltir. Bir ticaret iflletmesi içinbu düzeydeki kârl›l›k normal karfl›lanabilir. Y›llar itibar›yla art›fl göstermesi ve ra-kip iflletmelere göre de yeterli ç›kmas› iflletmenin lehinedir. Brüt sat›fl kâr marj›n›nartarak dönem net kâr›na yans›mas› nedeniyle iflletmenin dönem net kâr›n›n anafaaliyetlerinden kaynakland›¤› ve yan faaliyetlerin de bir miktar dönem net kâr›nakatk› sa¤lad›¤›n› ifade edebiliriz.

(B) ‹flletmesinin finansman giderlerinin çok düflük düzeyde gerçekleflmesi dö-nem net kâr›na olumlu katk› yapm›flt›r. ‹flletme rakipleriyle de karfl›laflt›r›ld›¤›ndaüretim, sat›fl faaliyetlerinde de yan faaliyetlerinde de baflar›l› olmufltur.

(B) ‹flletmesinin brüt kâr marj› rakip iflletmelere göre düflük olmas›na ra¤men dönem netkâr marj›na bakt›¤›m›zda rakip iflletmelere çok yak›n düzeyde gerçekleflti¤ini görmekte-yiz. Bu durumu nas›l aç›klayabilirsiniz?

(B) ‹flletmesinin Özkaynak Kârl›l›¤› Analizi

Özkaynakların Kârlılık OranıAktif Kârlılık Oranı

=−1 YYabancı Kaynak Finansman Oranı

×100


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



5

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



6

2005 2006 2007

M4 2

1 0 669 3

,,

% ,−

=5 99

1 0 679 2

,,

% ,−

=22 7

1 0 4837 9

,,

% ,−

=

K1

1 0 260 8

−=

,% ,

0 41 0 46

0 6,,

% ,−

= −−

= −6 5

1 0 7934 9

,,

% ,

B13 0

1 0 7132 6

,,

% ,−

=21 9

1 0 6958 1

,,

% ,−

=24 5

1 0 6962 3

,,

% ,−

=

Y›llar‹flletme

(B) ‹flletmesinin Özkaynak Kârl›l›¤› Yorumu(B) ‹flletmesinin yabanc› kaynak finansman oran› 2007 y›l›nda %78,5’tir. Bunun an-lam› iflletme, varl›klar›n›n %78,5’ini yabanc› kaynaklarla, %21,5’ini ise özkaynaklar-la finanse etmifltir.

Finansman oran›n› 100 olarak kabul etti¤imizde (Yabanc› kaynaklar + Özkaynaklar)/AktifToplam› 100’dür. Dolay›s›yla yabanc› kaynak finansman oran› %78,5 ise, (%78,5 + Özkay-nak)/100= %21,5’tir.

Bu oran›n ilk bak›flta yüksek olmas› iflletmenin yabanc› kaynaklar›n›n özkay-naklardan fazla olmas› nedeniyle kâr›n önemli bir k›sm›n› faiz gideri olarak borçverenlere ödeyece¤inden iflletmenin lehine düflünülmez. (B) ‹flletmesi için söz ko-nusu durumu inceledi¤imizde iflletmenin yabanc› kaynaklar›n›n neredeyse tama-m›na yak›n k›sm›n› k›sa vadeli ticari borçlar oluflturmaktad›r. Bir ticaret iflletmesi-nin ticari mallar›n› sat›c› kredileriyle finanse etmesi do¤al karfl›lanmal›d›r. (B) ‹fllet-mesi tedarikçisi olan iflletmelere mal al›m› nedeniyle borçlanarak kaynak yarat-maktad›r. Bu tür borçlar›n di¤er yabanc› kaynaklara göre önemli avantajlar› sözkonusudur. Örne¤in, ticari borçlar banka kredileri ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda, maliyetve ödenebilirlik bak›m›ndan oldukça avantajl›d›r. (B) ‹flletmesinin finansman gi-derlerine bakt›¤›m›zda son derece düflük ç›kmas› bunu göstermektedir.

(B) ‹flletmesinin yabanc› kaynak finansman oran›n›n yüksekli¤ini rakip iflletme-lerle karfl›laflt›rd›¤›m›zda rakipler düzeyindedir. Orana y›llar itibariyle bakt›¤›m›zda%70-%80 aral›¤›nda oldu¤unu görmekteyiz.

Yabanc› kaynak finansman oran›n›n yüksek olmas› biri olumlu di¤eri olumsuzolmak üzere iki sonuç yaratabilir. Olumlu sonuç, (B) ‹flletmesinde oldu¤u gibi ya-banc› kaynak maliyeti çok düflük ise ve borç verenlerden borçlanma kapasitesimevcutsa bu durum özkaynak kârl›l›¤›n› art›r›r ve iflletme ortaklar›n›n lehinedir.Olumsuz sonuç ise, yabanc› kaynaklar›n maliyetinin yüksek olmas› durumunda fi-nansman giderleri artaca¤›ndan iflletmenin faaliyet kâr› düflük seviyede olabilecekhatta zarar bile edebilecektir. Bu durum özkaynak kârl›l›¤›n› da düflürece¤indenortaklara doyurucu bir kâr ve temettü b›rakmayacakt›r.

(B) ‹flletmesinin özkaynak kârl›l›k oran› 2007 y›l›nda %62,3’tür. Yani iflletme öz-kaynaklar›n›n %62,3’ü oran›nda kâr elde etmifltir. Bu oran bir ticaret iflletmesi içinoldukça yüksektir. Hem rakip iflletmelere göre hem de y›llar itibariyle yüksek birorand›r.

Yabancı Kaynak Finansman OranıYabancı Kaynaklar

Akt=

iif Toplamı×100


2005 2006 2007

M1 5692 361

66..

%=1 8672 790

67..

%=1 3602 830

48..

%=

K61

23326= % 151

33146= %

523666

79= %

B230323

71= %325472

69= %436636

69= %

Y›llar

‹flletme

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Sermaye kârl›l›k oran›n›n yüksek ç›kmas›n›n nedenleri varl›k devir h›z›n›n yük-sek olmas› ve yabanc› kaynak finansman oran›n›n yüksek olmas›d›r. Bir ticaret ifl-letmesi olarak varl›k devir h›z›n›n yüksek olmas› istenilen bir durumdur ve ifllet-menin gerek günlük faaliyetlerinde kulland›¤› dönen varl›k unsurlar›n› gereksemaddi duran varl›klar›n› verimli kullanm›flt›r. Kârl›l›¤›n verimlilik yoluyla sa¤lan-mas› ve art›r›lmas› gelecekte de devam etmesi ve kâr›n kalitesi bak›m›ndan olum-lu yorumlan›r.

(B) ‹flletmesinin kârl›l›¤›n› kâr› etkileyen faktörlerle birlikte ele ald›¤›m›zda; var-l›k devir h›z›n›n yüksekli¤ine ba¤l› olarak varl›klar›n kârl›l›¤› yüksek, sat›fllar›n kâr-l›l›¤› düflük, özkaynak kârl›l›¤› yüksektir. Varl›klar verimli bir flekilde kullan›lmak-tad›r. Devir h›zlar›n›n yüksekli¤inin yaratt›¤› avantajla sat›fl fiyat› rakiplere göre dü-flüktür. Bu durum iflletme için önemli bir rekabet avantaj›d›r. Özellikle stoklar, ti-cari borçlarla finanse edilmektedir. Finansman giderleri düflüktür. Gelece¤e yöne-lik olarak iflletme varl›k devir h›zlar›na iliflkin politikalar›n› korumal› ve gelifltirme-li, borçlanma politikalar›n› korumal› ve gelifltirmeli, fiyat rekabetini sürdürmelidir.‹flletme yöneticileri baflar›l›d›r. Yat›r›mc›lar, yat›r›m için bu iflletmeyi tercih edebilir.Ortaklar hisse senetlerini elde tutmal›d›r.



Kârl›l›¤› tan›mlamak.

Kârl›l›k bir iflletmenin kazanç yaratma gücü ola-

rak tan›mlanmaktad›r. ‹flletme ile ilgisi olan ta-

raflar›n tamam› iflletme ile ilgili gelece¤e yöne-

lik kararlar›nda iflletmenin gelecekteki kazanç

yaratma yetene¤i olarak kârl›l›¤› analiz ederler.

Dönem net kâr›na etki eden faktörleri ve bu fak-

törlerin her birinin etki düzeyini belirlemek.

Kâr› etkileyen bafll›ca faktörler sat›fllar ve gi-

derler, varl›klar›n tutar› ve da¤›l›m›, varl›klar›n

finansman fleklidir. Bir iflletmenin kâr› en yal›n

gösterimiyle sat›fl has›lat› ile sat›lan mal›n mali-

yeti aras›ndaki olumlu farkt›r. ‹flletmelerin gelir

tablolar›nda kâr›n nas›l olufltu¤unu görmekte-

yiz. Kârl›l›k, kâra etki eden faktörler ile kâr ara-

s›ndaki iliflkiyi gösteren bir orand›r.

Varl›k devir h›z›, iflletme faaliyetlerinde kulla-

n›lan varl›klar›n belirli bir dönem içinde verim-

li kullan›l›p kullan›lmad›¤› hakk›nda bilgi ve-

ren önemli bir göstergedir. Varl›klar›n iflletme

faaliyetlerinde verimli kullan›lmas› kâr› olumlu

yönde etkileyen bir faktördür. Varl›klar›n ve-

rimlili¤i, az miktarda veya optimum varl›k mik-

tar›yla çok üretim ve sat›fl yapmak anlam› tafl›-

maktad›r. Bu durum giderlerin düflük olmas›na

neden oldu¤undan kâr› art›fl yönünde etkile-

mektedir. Bir iflletmenin varl›k devir h›z›n› etki-

leyen en önemli varl›k unsurlar› maddi duran

varl›klar, stoklar ve alacaklard›r. Bu üç varl›k

unsuru iflletmenin türü ve büyüklü¤ü ne olursa

olsun iflletme faaliyetlerinin sürdürülmesinde

yaflamsal öneme sahiptir. Varl›k devir h›z›n›n

beklenenden düflük ç›kmas› durumunda ikincil

varl›k devir h›z› oranlar› olarak söz konusu üç

varl›¤›n devir h›z›na bak›l›r. Maddi duran var-

l›klar›n büyük olmas›ndan dolay› varl›k devir

h›z›n›n ve buna ba¤l› olarak kâr›n düflük ç›k-

mas›n›n sebebi at›l kapasite olarak ifade edilir.

At›l kapasiteye sahip olan bir iflletme k›sa süre-

de sabit maliyetlerini düflürüp kâr›n› art›ramaz.

Kâr› etkileyen ikinci unsur sat›fllard›r. Bir ifllet-

menin ürünlerinin sat›fl fiyat›, kâr› da içerir. Sa-

t›fl fiyat›n›n yüksek olmas› iflletmenin kâr›n›

olumlu yönde etkiler. Ancak bu durum uzun

süre devam etmeyebilir. Sat›fl fiyat›n›n yüksek

olmas› rakiplere göre bir dezavantajd›r. Kâr›n

sürdürülebilir olmas› için kâr› etkileyen bir di-

¤er unsur olarak giderlerin düflük olmas› önem-

lidir. Sat›fllar›n kârl›l›¤› bir dizi oran yard›m›yla

analiz edilebilir. Her bir oran iflletmenin faali-

yetlerinin kârl›l›¤a etkisini aç›klamaktad›r. ‹fl-

letmeler için olmas› gereken kârl›l›k, dönem

net kâr›n›n belirli bir oran›n alt›nda kalmamas›,

faaliyet kâr› a¤›rl›kl› olmas›, yan faaliyetlerin

ana faaliyet kâr›n› olumsuz etkilememesi baflka

bir ifadeyle azaltmamas› yönündedir.

Kâr› etkileyen üçüncü unsur sermaye maliyeti,

baflka bir ifadeyle varl›klar›n finansman biçimi-

dir. Varl›klar, yabanc› kaynaklar ve özkaynak-

larla finanse edilmektedir. Her iki finansman

biçiminin iflletmeye bir maliyeti söz konusu-

dur. Yabanc› kaynaklar›n ifl dünyas›ndaki deyi-

miyle “iyi borç” olmas› istenir. Maliyeti nispe-

ten düflük, uzun vadeli ve ödenmesi kolay olan

yabanc› kaynaklar iyi borç olarak nitelendirilir.

Toplam kaynaklar içerisinde yabanc› kaynak

ve özkaynak tutar› kârl›l›¤› etkileyen bir faktör-

dür. Özkaynaklar içerisinde ödenmifl sermaye-

nin pay›n›n büyük olmas› ortaklar›n hisse bafl›-

na alaca¤› kâr pay› ve temettüyü düflürür.

‹flletmelerde yaflanabilecek kârl›l›k sorunlar›n›n

nedenlerini tespit edebilme ve kâr›n art›r›lmas›

için do¤ru çözüm yöntemleri gelifltirmek.

Kârl›l›k analizi sonucunda üretilen bilgileri; ifl-

letme içi bilgi kullan›c›lar› olarak her düzeyde

yöneticiler ve iflletme d›fl› bilgi kullan›c›lar› ola-

rak devlet, ortaklar, yat›r›mc›lar, kreditörler,

müflteriler, sendikalar ve di¤er paydafllar kulla-

n›r. ‹flletme yöneticileri varl›klar›n daha verimli

kullan›lmas›, maliyetlerin ve giderlerin azalt›l-

mas›, kaynak yap›s›n›n de¤erlendirilmesi ve uy-

gun kaynak yap›s›n›n sa¤lanmas›, fiyatlama ka-

rarlar› gibi önemli konularda kârl›l›k analizi ya-

parlar. ‹flletme d›fl› bilgi kullan›c›lar› olarak dev-

let, vergi incelemesi ve vergi tespitinde; ortak-

lar yöneticilerin baflar›s›n› de¤erlemede; yat›-

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç


r›mc›lar iflletmenin piyasa de¤erini tespit etme-

de; kreditörler kredi açma ve kredi maliyetini

belirlemede; sendikalar ücret talep ve teklifle-

rinde kârl›l›k analizi yaparlar. Her bir kifli veya

kurulufl, kârl›l›k analizi sonucunda elde etti¤i

verileri kendi amac› do¤rultusunda yorumlaya-

rak kullan›r.

Bir iflletmenin kârl›l›k analizini afla¤›daki tablo-

da verilen oranlar arac›l›¤› ile yapabiliriz. Tab-

loda yer alan oranlar kâra etki eden faktörlerin

kâr ile iliflkisini aç›klamaktad›r. Bu tabloyu kâr-

l›l›k analizi modeli olarak düflünebiliriz.

‹flletmelerin gelecekte kazanç yaratma yetene¤ini

tahmin etmek.

Kârl›l›k analizi yapmak için iflletmenin bilançove gelir tablosunda yer alan verileri kullanmakta-y›z. Bu veriler tarihi bilgiler olup, bu verilerinyorumunu yaparak gelece¤e yönelik bilgiler üret-mekteyiz. ‹sabetli bir kârl›l›k analizi için bilançove gelir tablosunda yer alan bilgilerin do¤ru vegüvenilir olmas›n›n yan›nda analistin de yorum-lar›n› do¤ru yapmas› önem tafl›r. Yorum yapar-ken iflletmenin türü, faaliyette bulundu¤u sektö-rün özellikleri, mal ve hizmet temin etti¤i ve sat-t›¤› piyasalar›n özellikleri, rekabet yap›s› vb. bir-çok faktörün dikkate al›nmas› gerekir. Kârl›l›¤›ntek bafl›na bir baflar› kriteri olmad›¤› unutulma-mal›d›r. Bu ünitede ele al›nan kârl›l›k analizi bil-gilerinin lisans düzeyinde ö¤renciler için geliflti-rildi¤i göz önünde bulundurulmal›d›r. Kârl›l›kanalizi için farkl› kriterler ve yöntemler gelifltir-mek mümkündür. Özellikle kârl›l›k yeterlilikleri-nin do¤ru tespit edilmesi de önem tafl›maktad›r.Yapm›fl oldu¤umuz analizlerde ayn› sektörde fa-aliyette bulunan üç iflletmeyi karfl›laflt›rarak ye-terlilik oluflturulmaya çal›fl›lm›flt›r.

Birincil Kârl›l›k Oranlar›

Varl›klar›n Kârl›l›k oran›

Net kâr marj›

Özkaynak kârl›l›¤›

‹kincil Kârl›l›k Oranlar›

Varl›k geri dönüfl oran›

Brüt kâr marj›

Yabanc› kaynak finansman oran›

Varl›k devir h›z›

Faaliyet kâr marj›

Hisse bafl›na temettü

Alacak devir h›z›

Ola¤an kâr marj›

Hisse bafl›na kazanç

Stok devir h›z›

Dönem kâr› marj›

MDV devir h›z›

4NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmenin kârl›l›¤›n› etkile-yen faktörlerden de¤ildir?

a. Varl›klar›n miktar› ve da¤›l›m›b. Yabanc› kaynaklar›n da¤›l›m›c. Sat›fllar ve giderlerd. Özkaynaklar›n miktar› ve yap›s›e. Ortaklar›n demografik özellikleri

2. Afla¤›daki ifadelerden hangileri kârl›l›k analizi sonu-cu elde edilen bilgilere göre yap›labilir?

I. ‹flletme yöneticilerini baflar›lar›n› de¤erlendirme,II. Varl›klar›n verimli ve etkin kullan›l›p kullan›lmad›-

¤›n›n belirlenmesi,III. Firma de¤erinin gelecekte nas›l bir ivme kazana-

ca¤›n›n tespiti,IV. ‹flletmenin araflt›rma gelifltirme faaliyetlerinin or-

ganizasyonu,a. I, II, IV b. I, III, IV c. II, III, IV d. I, II, III e. I, II, III, IV

3. Afla¤›dakilerden hangisi sat›fllar›n kârl›l›¤›n› etkile-yen faktörlerden de¤ildir?

a. Sat›fllar›n maliyetib. Ödenmifl sermayec. Faaliyet giderlerid. Ola¤an d›fl› giderlere. Vergiler

4. Bir iflletmenin kârl›l›¤›n›n süreklili¤i ile ilgilenenbilgi kullan›c›lar› afla¤›daki oranlardan hangisiyle ilgi-lenirler?

a. Brüt sat›fl kâr marj›b. Faaliyet kâr marj›c. Ola¤an kâr marj›d. Dönem kâr marj›e. Dönem net kâr marj›

5. Bir ticaret iflletmesinin baflar›l› olabilmesi için varl›k-lar›n kârl›l›¤›, sat›fllar›n kârl›l›¤› ve özkaynaklar›n kârl›l›-¤› aras›ndaki iliflkilerin nas›l olmas›n› önerirsiniz?Varl›klar›n Kârl›l›¤› Sat›fllar›n Kârl›l›¤› Özkaynaklar›n Kârl›l›¤›

a. Yüksek, Yüksek, Düflükb. Düflük, Düflük, Yüksekc. Yüksek, Düflük, Yüksekd. Yüksek, Düflük, Düflüke. Düflük, Yüksek, Yüksek

6. Bir iflletmenin kazanç yaratma yetene¤ine ne denir?a. Verimlilik b. Kâr c. Kârl›l›k d. Has›lat e. Etkinlik

7, 8, 9 ve 10. Sorular afla¤›daki verilere göre cevaplana-cakt›r(E) ‹flletmesinin 2011 y›l› finansal tablolar›ndan afla¤›-daki veriler elde edilmifltir. Sat›fllar 148.000Sat›fllar›n maliyeti 58.000 Faaliyet kâr› 17.000Dönem Kâr› 19.000Dönem Net kâr› 14.500Ticari alacaklar 39.000Stoklar 37.300Maddi Duran Varl›klar 41.500Aktif toplam› 135.000Özkaynaklar 112.000 KVYK 19.500

7. E iflletmesinin Sat›fllar›n Kârl›l›¤› oran› nedir?a. %0,98 b. %12,3 c. %9,8 d. %1,23 e. %3,5



8. E ‹flletmesinin 2011 y›l› Varl›k Kârl›l›¤› nedir?a. %10,7 b. %3,5 c. %1,8 d. % 12.9 e. % 5,6

9. E ‹flletmesinin 2011 y›l› özkaynak kârl›l›¤› nedir?a. %10,9 b. %1,29 c. %9,8 d. %3,5 e. %12,9

10. E iflletmesinin yap›lan kârl›l›k analizi sonucunda ra-kiplerle k›yasland›¤›nda varl›klar›n kârl›l›¤› düflük, sa-t›fllar›n kârl›l›¤› yüksek, özkaynak kârl›l›¤› yüksektir. Buiflletmeye gelecekle ilgili olarak ne önerebilirsiniz?

a. Kaynak yap›s› gözden geçirilmelidir. Uygun ma-liyetli ve uzun vadeli yabanc› kaynak sa¤lanma-l›, varl›k devir h›zlar›na iliflkin politikalar› koru-mal› ve gelifltirmelidir.

b. Kaynak yap›s› gözden geçirilmelidir. Uygun ma-liyetli ve uzun vadeli yabanc› kaynak sa¤lanmal›

c. ‹flletme dönemi zararla kapat›r. Bu duruma uzunsüre dayanamaz, iflas edebilir.

d. ‹flletme varl›k devir h›zlar›na iliflkin politikalar›gelifltirmeli, at›l kapasite sorunlar› çözülmelidir.Alacak devir h›z› ve stok devir h›z› izlenmelidir.Yabanc› kaynak yap›s› korunmal› ve gelifltiril-meli, sat›fl fiyatlar› düflürülmelidir.

e. At›l kapasite sorunu çözülmeli, alacak ve stokpolitikalar› gözden geçirilmelidir. Rakiplerle fi-yat rekabeti yap›labilecek koflullar oluflturulma-l›d›r. Uygun borç kaynaklar› bulunmal›d›r.

OTOMOT‹V SEKTÖRÜNDEK‹ KÂRSIZLIK PROBLE-

M‹NE YAPISAL B‹R YAKLAfiIM

Otomotiv sektöründe da¤›t›m kanal›nda 55 marka ve yi-ne bunlar›n sat›fl ve sat›fl sonras› hizmetlerine ait distribü-törlü¤ünü yapan 35 distribütör firmaya yetkili sat›c›l›ksözleflmesi ile hizmet veren tüm Türkiye’ye yay›lm›fl 1.292adet s›f›r kilometre otomobil yetkili sat›c›s› mevcuttur. Bölgesel bazda bak›ld›¤›nda büyük bir k›sm› geliflmifl ül-kelerdeki benzer yat›r›m ölçeklerinin de üzerinde, yap-m›fl bulunduklar› ciddi yat›r›mlar faaliyet gösteren biryetkili sat›c›l›k yap›s› görülmektedir. Bu yetkili sat›c›lar›n472 adet ile yüzde 36’s› Marmara, 165 adet ile yüzde13’üiç Anadolu, 166 adet ile yüzde 13’ü Akdeniz, 161 adet ileyüzde 12,5’i Ege, 124 adet ile yüzde 9,5 Karadeniz, 108adet ile yüzde 8,5’i Do¤u Anadolu, 96 adet ile yüzde 7,5Güneydo¤u Anadolu bölgesinde faaliyet göstermektedir. Son befl y›ll›k periyod içindeki bayi kârl›l›¤› ve geliflimidikkate al›nd›¤›nda her geçen gün yap›lan ciddi fizikiyat›r›mlar ile büyüyen yetkili sat›c›l›k yap›s›n›n kârl›l›kve rasyonel ticari faaliyetler aç›s›ndan ayn› performans›gösterememifl oldu¤u çok aç›k bir gerçektir.Sektör içindeki arz talep dengesizli¤inin adeta süreklibir hal almas›yla ortaya ç›kan yo¤un rekabet ve yüksekhizmet standartlar›n›n sürekli art›rm›fl bulundu¤u sabitgiderler neticesinde sektörün ortalama kârl›l›k oran›,zaman zaman mevcut yat›r›mlar›n b›rak›n kurulufl mali-yetlerini, sabit iflletme giderlerini dahi karfl›layamaya-cak derecelere düflmüfltür.Bu sürecin sonunda ortaya ç›karak mevcut durumu da-ha da derinlefltiren küresel krizin de tüm dünyada veülkemizde bilhassa otomobil sektörünü gerek üretimve da¤›t›m ve gerekse de yan sanayi ve istihdam aç›s›n-dan oldukça trajik bir biçimde etkiledi¤i herkesin malu-mudur. Dünyan›n en büyük otomobil pazar› olan Ame-rika’da bile çok ciddi hükümet desteklerine ra¤men yüzy›ll›k dev markalar iflas›n efli¤ine gelmifl ve bir k›sm› dabir daha ayn› hale gelemeyecek derecede a¤›r hasariçeren zararlar nedeniyle radikal tasarruf kararlar› ala-rak küçülme yoluna gitmifllerdir. Avrupa pazar› ve Türkiye aç›s›ndan da bu durum bir de-¤ifliklik arz etmemektedir. Türkiye otomobil sektörü deüretimden da¤›t›m a¤›na tüm akslar›yla hem iç pazarhem de ihracat yapm›fl bulundu¤u Avrupa pazar›ndakiradikal daralmay› çok ciddi bir biçimde hissetmifl ve ge-rek fabrikalardaki ve yan sanayideki üretimin zaman za-man durmas› ile ortaya ç›kan toplu iflten ç›karmalar ge-rekse de yetkili sat›c›lar›n oluflturdu¤u da¤›t›m a¤›ndakia¤›r stok ve yüklü iflletme maliyetlerinin meydana getir-


“


di¤i finansal yükler nedeniyle küçülmeye bafllayarakbenzer tasarruf tedbirlerini uygulamaya sokmufltur. Sonbefl y›ldaki de¤iflimi de bu çerçevede de¤erlendirmektefayda vard›r. Yani sektör yapt›¤› yat›r›mlara paralel birkârl›l›k geliflimi gösteremedi¤i için genel anlam›yla ken-dini bu tip ola¤anüstü kriz durumlar›nda da koruyabile-cek bir iflletme sermayesi birikimine sahip olamam›flt›r. Daha çok Marmara bölgesi ile di¤er bölgelerdeki bü-yük flehirlerde konumlanm›fl otomobil yetkili sat›c›l›kla-r›nda görülen h›zl› ve hacimli büyümenin bu yeni süreçile bir kesintiye u¤rayaca¤›n› ve bir miktar tersine dedönerek küçülece¤ini ve hatta bir tak›m büyük ölçekliyerlerde de mevcut maliyetleri azaltmak amac›yla ayn›yerler içinde hem sat›fl hem de servis olarak çok mar-kal›l›¤a geçifl olabilece¤ini de söylemek mümkündür. Çünkü hâlihaz›rdaki mevcut faaliyet flekilleri ile çok yük-sek oranlara ulaflan sabit ve de¤iflken giderlerini karfl›la-maktan uzak bir hal ile kuflat›lan bu sektörün daha uzun-ca bir süre bu hacimleri bu haliyle muhafaza etme im-kan› olmayacakt›r. Yani sektöre yeni girecek yat›r›mc›say›s›ndaki azal›fl ile beraber halihaz›rda sektör içindemevcut giriflimci aç›s›ndan da bir tak›m komple ç›k›fllarveya birleflme ve devirler olabilece¤ini söylemek müm-kündür. Bugün büyük flehirlerde yap›lacak ortalama bü-yüklükteki yeni bir plazan›n arsa bedeli dahil maliyeti-nin asgari befl milyon dolardan bafllay›p 10 milyon do-larlar›n üzerine ç›kt›¤› gerçe¤inden hareket ile oldukçayetersiz oldu¤u bilinen mevcut kâr marjlar› nedeniylede bu ve benzeri bir yat›r›m›n geri dönüfl sürecinin ras-yonel bir biçimde tahmin etmek imkan›n da yoklu¤udikkate al›n›rsa yukar›da ifade etmeye çal›flt›¤›m husus-lar›n daha da iyi anlafl›labilece¤i kanaatindeyim. Yani sektör üretiminden, da¤›t›m›na kadar olan zinciriniçinde yer alan çok say›daki yat›r›mc›n›n bazen rasyonelli-¤in de ötesine geçen bir anlay›fl ile oluflturduklar› kapasi-te fazlas› nedeniyle daha ne kadar sürece¤i de belli olma-yan fiili bir dengesizlik durumu ile karfl› karfl›yad›r. Bu du-rumun do¤al sonucu olarak da tüm ticari faaliyetleri bun-dan negatif olarak etkilenmektedir. Bugün büyük flehirler-de yap›lacak ortalama büyüklükteki yeni bir plazan›n arsabedeli dahil maliyetinin asgari befl milyon dolardan baflla-y›p 10 milyon dolarlar›n üzerine ç›kt›¤› gerçe¤inden hare-ket ile oldukça yetersiz oldu¤u bilinen mevcut kâr marjla-r› nedeniyle de bu ve benzeri bir yat›r›m›n geri dönüfl sü-recinin rasyonel bir biçimde tahmin etmek imkan›n dayoklu¤u dikkate al›n›rsa yukar›da ifade etmeye çal›flt›¤›mhususlar›n daha da iyi anlafl›labilece¤i kanaatindeyim. Netice olarak yukar›da izah etmeye çal›flt›¤›m›z buolumsuz tabloyu hem yetkili sat›c› hem de sa¤lay›c›(distribütör) aç›s›ndan müspet anlamda de¤ifltirmek su-

retiyle düzeltilebilmesine dair çözüm önerilerinin bafll›-calar› flöyledir:1- Sa¤lay›c›lar aç›s›ndan kendi yetkili sat›c› Network’la-

r›n› tüm zay›f ve güçlü unsurlar›yla yeniden bir de-¤erlendirmeye tabi tutarak, rehabilite etmesi sure-tiyle, bu yap›lar›n makul ve mant›kl› ölçüler içindekâr edebilmelerini sa¤lamay› önemli önceliklerin-den biri haline getirmelidirler.

2- Sa¤lay›c› tüm sat›fl sonras› faaliyetlerinin yenidengözden geçirilerek bu konuda faaliyet gösteren yet-kili sat›c›lar›n bu iflten verimli bir biçimde nemala-n›p hiç olmazsa bu kriz süreci boyunca sabit gider-lerini karfl›layabilece¤i bir faaliyet gelirine ulaflabil-mesi için gerekli olan yap›sal de¤iflikliklerin gerçek-lefltirilmesi zaruridir.

3- Sa¤lay›c›lar bu iflin esas noktas› olan marka baz›ndagerçek ve sat›labilir bir pazar hedefi ve ürün fiyatla-malar› ile yola ç›kmak suretiyle gerek kendileri vegerekse de yetkili sat›c›lar› yüksek arzdan ve yanl›flürün fiyatland›r›lmas›ndan kaynaklanan stok ve fi-nansman yükü alt›nda ezilmesini önleyecek tedbir-leri almal›d›rlar. Son befl y›ll›k periyod içindeki ba-yi kârl›l›¤› ve geliflimi dikkate al›nd›¤›nda her geçengün yap›lan ciddi fiziki yat›r›mlar ile büyüyen yetki-li sat›c›l›k yap›s›n›n kârl›l›k ve rasyonel ticari faali-yetler aç›s›ndan ayn› performans› göstermemifl ol-du¤u çok aç›k bir gerçektir.

4- Sa¤lay›c› yönetim sistemati¤inin önemli öncelikle-rinden biri olan tüm yetkili sat›c›lar›n›n markan›n is-tedi¤i standart ve kalitede hizmet verebilmesi husu-sunu kesintisiz bir biçimde temin etmek istiyorsa,yetkili sat›c›n›n bu anlamda sergilemifl bulundu¤utüm ticari faaliyetlerinden reel anlamda verim alma-s›n› sa¤layacak düzenlemeleri hayata geçirmesi lü-zumunu da önemsemelidir.

5- Sa¤lay›c› markalar›n yüksek pazar pay› öngörüleriile tespit etmifl bulundu¤u fiktif sat›fl hedefleri alt›n-da ezilen yetkili sat›c› teflkilat›n›n da bu ihtirasa ka-p›lmadan makul ve mant›kl› düflünmek ve hareketetmek suretiyle daha kompakt ve yal›n yap›lar ileçal›flarak tüm ticari faaliyetlerinden reel anlamdakâr etmeye odaklanmas› ve mevcut sabit iflletmemaliyetlerini mutlaka düflürmesi gerekmektedir.

6- Yetkili sat›c› taraf›ndan yap›lmas› düflünülen yeni ya-t›r›mlar›n mutlaka profesyonel bir fizibilite çal›flmas›sonras›nda ortaya ç›kacak fayda maliyet ve geri dö-nüflüm sürelerini içeren ekonomik kârl›l›k raporun-dan sonra iflleme konulmas› ve gerçek kullan›m ka-pasiteleri ölçüsünde yap›larak bu konuda hiçbir za-man rantabl çal›flamayacak ölçülerde yat›r›mlar ile


kapasite fazlas› oluflturacak afl›r›l›klardan kaç›n›lmas›en önemli unsurlardan biri olarak dikkate al›nmal›d›r.

7- Yetkili sat›c› taraf›ndan çok ciddi ve disipliner birbiçimde yap›lmas› gereken stok yönetimi, likiditeödeme ve tahsilat dengesinin sa¤lanmas› banka kre-disi ve di¤er finans enstrümanlar›n çok hesapl› vekontrollü bir biçimde kullan›lmas› ve tüm faaliyetle-rin yürütümüne ait genel tasarruf tedbirlerinin dev-reye sokulmas› flirketlerin sa¤l›kl› bir biçimde ha-yatlar›n› sürdürebilmesi aç›s›ndan önemli bir zorun-luluk olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.

8- Yetkili sat›c› ortaya koydu¤u tüm ticari faaliyetlerinidaha profesyonel ve hassas ölçüm sistemleriyle kon-trol etmek suretiyle tüm süreçlerdeki verimlili¤ini iz-lemesi zaruridir. Bu anlamda bu zamana kadar ser-gilenmifl bulunan ticari al›flkanl›klar›nda d›fl›nda olandaha ak›lc› ve tutarl› sat›fl stratejileri ile hareket edil-mesi ve yap›lan her faaliyette kâr›n hedeflenmesi enönemli önceliklerden biri haline getirilmelidir.

9- Tüm yetkili sat›c›lar kendi marka konseylerini gerçekanlamda sahiplenmek suretiyle konseyler baz›nda da-ha s›k bir araya gelerek mevcut durumlar›na ait ob-jektif bak›fl aç›lar›n› içeren gerçek ve ölçülebilir soruntespit ve çözüm önerilerini somut ve rasyonel yol ha-ritalar›yla kendi marka yönetimleriyle beraber yeni-den de¤erlendirmeleri özel bir önem arz etmektedir.

Kaynak: Kaz›m YILMAZ, Otoban Dergisi, Mart-Nisan2010, s.12-16’dan derlenmifltir.

Okuma Parças›‹fiLETMELERDE ETK‹NL‹⁄‹N ARTTIRILMASI VE F‹-

NANSAL VER‹ML‹L‹K

Bir ekonomide mal ve hizmet üreten iflletmelerde kaynakkullan›m›nda etkinli¤i, finansal verimlili¤i artt›rmadan, so-runlara ciddi çözümler bulmak zorlafl›r. Burada etkinlikya da finansal verimlilik, belirli bir ifl hacmini, sat›fl› ola-bildi¤ince az kaynak kullanarak gerçeklefltirmek veya be-lirli bir kaynakla ifl hacmini, sat›fl› ençoklamak (ço¤un-sanmak, maksimize etmek) anlam›nda kullan›lmaktad›r.Genelde iflletmelerin baflar›m› (performans›) de¤erlen-dirilirken, gözler dönem kâr›na tak›l›r. Kâr›n tutar›ndançok, oluflumu, hesaplama yöntemi, muhasebenin genelkabul görmüfl ilkelerine, kurallar›na uyum gösterilipgösterilmedi¤i önemlidir. Finansal verimlilik artt›r›lma-dan, kâr art›fl› geçici nedenlerden, özel koflullardan kay-naklan›yorsa bu art›fl› da olumlu bir geliflme olarak ni-telendirmemek gerekir.

Finansal verimlili¤in, kaynak kullan›m›nda etkinli¤inen iyi göstergeleri, devir h›zlar›, baflka bir deyiflle dönü-flüm çubuklar›d›r. ‹flletmeler baflar›l› olmak istiyorlarsa,finansman gereksinimlerini, finansman giderlerini azalt-mak için, kâr marjlar› negatife olmamak kofluluyla de-vir h›zlar›n› artt›rmak durumundad›rlar. Bu ba¤lamdastoklar›n k›sa sürede sat›fla çevrilmesi, alacaklar›n orta-lama tahsil süresinin k›salt›lmas›, S›nai iflletmelerde sa-bit sermaye yat›r›mlar›na göre daha fazla sat›fl yap›lma-s›, sonuçta toplam varl›klara göre ifl hacminin ço¤un-sanmas› önem tafl›r.Ekonominin geliflme yönünü, iflletmelerin baflar›m› be-lirler. ‹flletmelerin durumu kötüye gidiyor, sat›fllar reelolarak azal›yor, yarat›lan katma de¤er düflüyor, amaekonomi iyiye gidiyor türünde yorumlar, tam bir çelifl-ki tafl›r. ‹flletmelerin geliflmeleri incelenmeden yap›lanekonomik yorumlar eksik kal›r, yan›lt›c› olur.‹fl adamlar›n›n, yöneticilerin temel ifllevlerinden biri de,kaynak kullan›m›nda etkinli¤i artt›rmakt›r. Bilançolarboyanarak, makyajlanarak, verimlilik artt›r›lmaz. Bizdekâr› artt›rman›n yolu genellikle zam olarak öngörülüyor.Ne kadar zam yapabilirsek kâr oran› (kâr marj›n›) ne ka-dar artt›rabilirsek, toplam kâr›m›z›n, kulland›¤›m›z kay-naklara göre elde edece¤imiz kâr›n oran›n›n o denliyüksek olaca¤›n› düflünürüz. Halbuki toplam kâr, yaln›zkâr oran›na (kâr›n sat›fllara oran›na) de¤il ayn› zamandasat›fl hacmine ba¤l›d›r. Kâr›n kullan›lan kaynaklara olanoran›n› da belirleyen büyük ölçüde kaynak kullan›m›n-da etkinlik, finansal verimliliktir. ‹flletme yönetimindebaz› kurallar dikkate al›nmad›¤›ndan, ço¤u kez kolay yada göz boyay›c› yollara baflvuruldu¤undan, istenen ba-flar› sa¤lanamamaktad›r. Düflük kâr oranlar› ile daha faz-la sat›fl yap›labiliyorsa, hem toplam kâr hem de toplamkâr›n kullan›lan kaynaklara oran› yükselir.Ussal (rasyonel, ak›lc›) davranan iflletmeler, kâr›n kul-land›klar› kaynaklara oran›n› yükseltmeye, ço¤unsama-ya (ençoklamaya) çal›fl›rlar. Bunun da yolu sürekli yi-nelendi¤i gibi, kaynak kullan›m›ndaki etkinli¤i, finansalverimlili¤i artt›rmakt›r.Özel ve kamu iflletmelerinin sonuçlar› de¤erlendirilir-ken, olabildi¤ince somut, nesnel ölçülere dayanmal›,laf kalabal›¤›ndan, gösteriflten kaç›n›lmal›d›r. ‹flletmele-rimiz iyi yönetilemedikleri sürece ekonomide belirli birbaflar› kazanmaya olanak yoktur. ‹yi yönetilme ölçüsüde, belki abart›l› bir sav olacak ama iflletmelerdeki fi-nansal verimlilik göstergeleridir.

Kaynak: Prof. Dr. Öztin AKGÜÇ, Cumhuriyet, 21.07.2000

”


1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kâr› Etkileyen Faktörler veKârl›l›k” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

2. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kâr›n Kayna¤›, Oluflumu,Kâr ve Kârl›l›k Kavramlar›” konusunu yenidengözden geçiriniz.

3. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kâr›n Kayna¤›, Oluflumu,Kâr ve Kârl›l›k Kavramlar›” konusunu yenidengözden geçiriniz.

4. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kâr›n Kayna¤›, Oluflumu,Kâr ve Kârl›l›k Kavramlar›” konusunu yenidengözden geçiriniz.

5. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kârl›l›¤› Etkileyen FaktörlerAras› ‹liflkiler” konusunu yeniden gözden geçi-riniz.

6. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kâr›n Kayna¤›, Oluflumu,Kâr ve Kârl›l›k Kavramlar›” konusunu yenidengözden geçiriniz.

7. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sat›fllar, Maliyetler ve Sat›fl-lar›n Kârl›l›¤›” konusunu yeniden gözden geçi-riniz.

8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Varl›klar›n Miktar›, Da¤›l›-m› ve Varl›klar›n Kârl›l›¤›” konusunu yenidengözden geçiriniz.

9. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kaynak Yap›s› ve Özkay-naklar›n Kârl›l›¤›” konusunu yeniden gözdengeçiriniz.

10. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Kârl›l›¤› Etkileyen Faktör-ler Aras› ‹liflkiler Matrisi” konusunu yenidengözden geçiriniz.

S›ra Sizde 1

Kâr, bir iflletmenin belirli bir dönemde elde etti¤i has›-lattan, bu has›lat› elde etmek için katland›¤› giderlerinç›kar›lmas›ndan sonra kalan olumlu farkt›r. Kârl›l›k isebir iflletmenin kazanç yaratma yetene¤i olarak tan›mla-nabilir. Kârl›l›k bir orand›r ve kâr ile kâra etki eden de-¤iflkenler aras›ndaki rakamsal ifadedir. Kârl›l›k, hem or-taklar hem de yat›r›mc›lar aç›s›ndan iflletme ile ilgili ola-rak al›nacak kararlarda etkili bir göstergedir. Finans yö-neticileri finansal yap›n›n de¤erlendirilmesinde kârl›l›kanalizi yapabilirler.

S›ra Sizde 2

Bir iflletmenin stok devir h›z›n›n düflük olmas› stoklaraba¤lanan fonlar›n geri dönüflünü engelleyece¤inden ifl-letmede fon aç›¤› oluflturabilir. Fon aç›¤›n›n uygun ol-mayan kaynaklarla finanse edilmesi faiz giderleri art›r›r.Stoklar›n elde kalmas› sonucunda, demode olmas›, kul-lan›m süresini doldurmas› gibi durumlar zarara yol aç-t›¤›ndan kâr› olumsuz etkiler. Ayr›ca depolama giderle-ri artaca¤›ndan kâr olumsuz etkilenir. ‹yi bir stok yöne-timi olarak stoklar›n takip edilmesi, ekonomik sipariflmiktarlar›n›n hesaplanmas›, emniyet stoklar›n›n tespitiile en az stok bulundurulursa stok devir h›z› yükselir.

S›ra Sizde 3

Bir imalat iflletmesinde süreklilik gösteren ana ve yanfaaliyetlerden kâr›n düflük ç›kmas› fakat net kâr›n yeter-li görülmesi durumunda iflletmenin ola¤an d›fl› faaliyet-lerinden önemli miktarda kâr elde etti¤i anlafl›l›r. Bukâr bir kereli¤ine oldu¤undan süreklilik göstermez. Ka-liteli bir kâr olarak yorumlanmaz.

Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar› S›ra Sizde Yan›t Anahtar›


S›ra Sizde 4

(M) ‹flletmesinde net kâr marj› yüksektir. (M) ‹flletmesiürünlerini daha fazla fiyatla satmaktad›r.

S›ra Sizde 5

(M) ‹flletmesi 2007 y›l›nda 2006 y›l›na göre Finansmangiderlerini önemli ölçüde azaltm›flt›r. Ayn› zamanda ra-kip iflletmelere göre yan faaliyetlerden de önemli say›-labilecek kârlar elde etmektedir. Ancak burada etkiliolan finansman giderlerindeki azal›flt›r. Kaynak yap›s›-n›n olumlu duruma getirilmesinin kârl›l›¤a etkisini aç›k-lamaktad›r. Uygun yabanc› kaynak sa¤lanmas› özkay-nak kârl›l›k oran›n› da önemli ölçüde yükseltmifltir.

S›ra Sizde 6

(B) ‹flletmesinin varl›k devir h›z› ve yabanc› kaynak fi-nansman oran› yüksektir. ‹flletme alacak, stok ve mad-di duran varl›klar›n› verimli bir flekilde kullanmaktad›r.Yabanc› kaynaklar›n›n neredeyse tamam› ticari borçlar-dan oluflmaktad›r. Bu durum finansman giderleriniazaltmaktad›r. Bu iki durum sat›fl fiyat›n›n rakip ifllet-melere göre düflük olmas›na ra¤men rakipler kadar kârelde edilmesi sonucunu yaratm›flt›r.

Akgüç, Ö. (1998), “Finansal Yönetim”, 7. Bask›, Mu-hasebe Enstitüsü E¤itim ve Araflt›rma Vakf› Yay›nNo: 17, ‹stanbul.

Albayrak, A. S. ve Akbulut, R., (2008), “Kârl›l›¤› Etki-

leyen Faktörler: ‹MKB Sanayi ve Hizmet Sektör-

lerinde ‹fllem Gören ‹flletmeler Üzerine Bir ‹n-

celeme”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Say› 7,s. 55-83.

Bektöre, S., Çömlekçi, F., Sözbilir, H., (2007), “Tek Dü-

zen Hesap Plan›na Göre Mali Tablolar Analizi”,

Eskiflehir.Bumin, M., (2009), “Türk Bankac›l›k Sektörünün

Kârl›l›k Analizi: 2002-2008”, Maliye Finans Yaz›-lar› Dergisi, Say›: 84, s. 39-60.

Çelik, Orhan, (2002), “‹flletmelerde Bir Performans

Ölçütü Olarak Ekonomik Katma De¤er ve Türk

Telekom A.fi.’de Uygulanmas›”, Muhasebe BilimDünyas› Dergisi, Cilt: 4, Say›: 2, s. 21-55.

Fridson, M. ve Alvarez, F., (2002), “Financial State-

ment Analysis: A Practitioner’s Guide”, ThirdEdition, John Wiley and Sons, Inc., NY, USA

Gibson, C. H., (2000), “Financial Reporting Analy-

sis: Using Financial Accounting Information”,

Eighth Edition, NY, USA.Okka, O., (2009), “Analitik Finansal Yönetim: Teori

ve Problemler”, Nobel Yay›n Da¤›t›m, 1. Bask›,Ankara.

Prokopenko, J., (2001), “Verimlilik Yönetimi Uygu-

lamal› El Kitab›”; Çev. BAYKAL, O., ATALAY, N.,F‹DAN, E., Milli Prodüktivite Merkezi Yay›nlar›, 4.Bask›, Ankara.

Sevim, fi., (2011), “Finansal Tablolar Analizi”, Dum-lup›nar Üniversitesi Yay›nlar›, No: 27, Kütahya.

Stickney, C. P., Brown, P. R., Wahlen, J. M., (2007), “Fi-

nancial Reporting, Financial Statement Analy-

sis, and Valuation: A Strategic Perspective”, SixthEdition, Thomson Higher Education, OH, USA.

Yükçü, S. ve Ata¤an, G., (2010), “TOPS‹S Yöntemine

Göre Performans De¤erleme”, Muhasebe ve Fi-nansman Dergisi, Say›: 45, s. 28-35.


Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;‹flletmelerin sermaye yap›lar›n› etkileyecek kararlar›n al›nmas›n› etkileyenfaktörlerin neler oldu¤unu aç›klayabilecek,Sermaye kararlar›n› analize yönelik teorik yaklafl›mlar› tan›mlayabilecek,Sermaye-finansman kararlar›nda hisse bafl›na etkinin analizi ve sermaye ka-rar›n› aç›klayabilecek,Finansal kald›raç ve sermaye yap›s› oluflumundaki etkisini aç›klayabile-ceksiniz.

‹çindekiler

• Faaliyet Kald›rac›• Optimal Sermaye• Finansal Kald›raç• Hisse Bafl›na Kazanç• Devaml› Sermaye

• Sermaye Kald›rac›• Sermaye Yap›s›• Özsermaye Verimlilik Oran›• Faaliyet Kald›raç Derecesi

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

N

NN

N


• G‹R‹fi• ‹fiLETMELER‹N SERMAYE

YAPILARINI ETK‹LEYECEKALTERNAT‹F F‹NANSMANKAYNAKLARI VE KÂRLILI⁄AETK‹LER‹

• SERMAYE YAPISI VE ÖDEMEGÜCÜNÜN ANAL‹Z‹NE TEOR‹KYAKLAfiIMLAR

• SERMAYE - F‹NANSMANKARARLARINDA H‹SSE BAfiINAETK‹N‹N ANAL‹Z‹ VE SERMAYEKARARI


Sermaye Yap›s› ve UzunDönemli Borç ÖdemeGücünün Analizi

G‹R‹fiBir iflletmenin baflar›s›; gelir tablosunun olumlu bakiye vermesine, iflletmenin ope-rasyon kararlar› neticesi baflar›l› bir sonuç almas›na ba¤l›d›r. Ancak iflletme operas-yon aç›s›ndan ne kadar baflar›l› olursa olsun, iflletmenin temel baflar›s›, iflletmeninsermaye yap›s›ndan geçer. ‹flletmenin kaynak da¤›l›m› ve kaynaklar›n etkin kulla-n›m› iflletmenin süreklili¤i ve uzun dönem baflar›s› için olmazsa olmaz bir durum-dur. ‹flletme operasyonlar› genelde bir defal›k kararlar iken sermaye bilefleni ve ya-p›s› süreklilik içeren bir karard›r. Çünkü sermaye yap›s› kararlar› s›k s›k de¤ifltirile-bilen kararlar de¤ildir. ‹flletmeler baflar›l› olabilmek için kaynaklar›n›n sa¤lanmanoktalar›n›, kullan›m ve verimlilikleri aras›ndaki iliflkiyi çok iyi belirlemelidir. ‹fllet-menin finansal yap›s› kelebe¤i and›r›r. Sa¤ kanad› varl›klar›, sol kanad› da yaban-c› kaynaklar› ve öz kaynaklar› (özsermayeyi) temsil eder. Yeterli özen gösterme-den kelebe¤in bir kanad›na dokunulursa dengesi bozulur ve uçamaz. ‹flletme debir kelebek gibi iki kanad›n› hassas bir flekilde kullanmal›d›r. ‹flletmenin bu hassa-siyetini finansal kald›raç yap›s›nda görebiliriz. ‹flletmeler özkaynak verimlilik oran-lar›n› artt›rabilmek için de¤iflik finansman politikalar› ve finansal kald›raç derece-leri seçerler. Burada kullan›lan finansal kald›raç kavram›n›, özkaynak ve yabanc›kaynak (borçlanma) kullan›m dengesinin iflletme verimlilik oran›na etkisi olaraktan›mlayabiliriz. Bir iflletmenin baflar›l› olabilmesinin veya süreklili¤inin devam›için iflletmeyi üç boyutta analiz etmek gerekir. Bunlar iflletmenin yönetim yap›s›,teknolojik geliflmeye uyumu ve iflletmenin mali (finansal) yap›s›d›r.

‹flletmenin gelir tablosundaki faiz ve vergi öncesi kazanç seviyesine etki edenfaktörler, genel yönetim ve teknolojik kararlardan etkilenir. Di¤er bir ifade ile ifl-letmenin faiz ve vergi öncesi kazanç seviyesi, yönetim ve teknolojik geliflmeyeba¤l›d›r. Bu kararlar da direkt olarak iflletmenin operasyon riskini etkiler. Faiz vevergi sonras› kazançlar, iflletmenin finansal kararlar›ndan ve sermaye yap›s›ndanetkilenir. Dolay›s›yla firma, yönetim ve teknik aç›dan ne kadar baflar›l› olursa ol-sun yanl›fl sermaye kararlar› al›rsa gelir tablosunun son sat›r›nda, net kârda baflar›-s›z olur.

‹flletme, finansman kararlar›nda alternatif kaynak seçimi yaparken maliyeti, kul-lan›lacak alternatif kayna¤›n olas› riski ve kaynak ediniminde kullan›lacak finans-man enstrüman›n›n sat›labilirli¤ini hem ayr› ayr› hem de birlikte dikkate almak zo-rundad›r. Bu temel faktörlerin yan›nda iflletme finansman kararlar› asla kesin ve birdefal›k karar olarak düflünülmemelidir. Finansman kararlar› bir defada al›nan an-

Sermaye Yap›s› ve UzunDönemli Borç Ödeme

Gücünün Analizi

cak iflletme stratejilerini sürekli etkileyecek olan kararlard›r. Bugün al›nan finans-man kararlar›, iflletmenin gelecekte alaca¤› kararlar› do¤rudan etkileyece¤inden,bu tür kararlar iflletmeyi önümüzdeki dönemde güç duruma sokabilir. K›sacas›, ifl-letme finansman kararlar›n› sürekli kararlar olarak düflünmelidir. Finansman karar-lar›n› bugün ald›¤›m›z› fakat ileride iflletmeyi etkileyece¤ini unutmamal›y›z. Bu ne-denle finansman kararlar›nda finansal esneklik iyi flekilde de¤erlendirilmeli; bu-günkü karar, yar›n al›nabilecek finansal kararlar› olumsuz etkilememelidir. ‹fllet-meler, sermaye yap›s› için ald›klar› veya alacaklar› bugünkü kararlar›, ileride al›n-mas› olas› finansal kararlarla birlikte düflünmelidirler.

‹fiLETMELER‹N SERMAYE YAPISINI ETK‹LEYECEK ALTERNAT‹F F‹NANSMAN KAYNAKLARI VE KÂRLILI⁄A ETK‹LER‹‹flletmeler, gereksinim duyduklar› kaynaklar› borçlanma ve özkaynak olmak üzereiki temel kaynaktan karfl›layabilirler.

‹flletmenin özkaynak finansman›, hisse senedi sat›fl› veya elde edilen net kâr›n flirkette b›-rak›lmas› ile sa¤lanabilir. Borç finansman› ise uzun vadeli banka kredisi veya tahvil ihra-c› ile karfl›lanabilir.

Burada iflletmenin sermaye yap›s› kavram› (devaml› sermaye) ile uzun vadeliolarak edinmifl oldu¤u kaynaklar toplam›n› kastetmekteyiz. Sermaye yap›s›n› uzunvadeli kaynaklar› olarak ifade edersek sermaye yap›s› kararlar›, uzun vadeli finans-man karar› olarak ele al›nmal›d›r. ‹flletmenin sermaye yap›s›n› uzun vadeli kredilerveya tahvil ihrac›ndan elde edilen borç ve özsermaye toplam› olarak düflünsek degünümüzde alternatif finansman kaynaklar› da vard›r. ‹flletmelerin günümüz fi-nansman sistemi içinde kullanabilece¤i k›sa ve uzun vadeli finansman sa¤lama tür-lerini ve yerlerini afla¤›daki gibi s›ralayabiliriz:

• Kendi paras›n› kullanma (özsermaye)• Ortak paras›n› kullanma (özsermaye)• Finansman flirketleri (stratejik ortakl›k veya borç)• Arkadafl ve aile kaynaklar› (borç)• Ortakl›k sermayesi (giriflim risk sermayesi)• Sigorta flirketleri (stratejik ortakl›k veya borç)• Banka kredileri (orta ve k›sa vadeli borç)• Ticari krediler (k›sa vadeli ticari borç)• Franchising (orta ve uzun vadeli makine ekipman borcu)• Faktöring (k›sa vadeli borç)• Gayrimenkul ipotekli krediler (orta ve k›sa vadeli borç)‹flletmenin yukar›da belirtilen kaynak edinim yerlerinin tercihi, sermayenin ma-

liyetine, riskine, edinim olana¤›na ve iflletmenin yap›s›na göre de¤ifliklik arz ede-bilir. Sermaye edinim yollar›, her iflletmenin kendi tercihine ba¤l› olarak belirlenir.Muhafazakâr giriflimci kendi paras› ile finansman› tercih ederken, riskten kaçanmodern bir giriflimci, ortakl›k finansman yöntemini seçerek, iflletmesini halka aça-rak kaynak edinimine gidebilir. Halka aç›lma olana¤› olmayan bir iflletme ise risksermayesi yöntemine baflvurabilir.

Risk sermayesini araflt›r›n›z.


‹flletme, ihtiyaç duydu¤ukayna¤›, iflletmenin ortakl›khakk›n› satarak ediniyorsabuna özkaynak finansman›denir. ‹flletme, sabit birsorumluluk veren borçedinerek kaynak sa¤l›yorsabuna borç veya yabanc›kaynak finansman yöntemidenir.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

‹flletme, sermaye yap›s› karar›n› verirken ileride de aç›klanaca¤› gibi, seçilen fi-nansman kayna¤›n›n iflletmenin amac›n› yerine getirmesine hizmet etmesi ve firmade¤erini artt›r›c› bir özellik tafl›mas› gerekir.

‹flletme, sermaye karar›n› verirken her sermaye bileflenin özelliklerini ve firma de¤eriüzerine olas› etkilerini iyi bilmelidir. ‹flletme, sermaye yap›s› kararlar› sonucunda ifllet-menin de¤erini art›r›yorsa bu sonuca götüren her sermaye yap›s› karar› ve kayna¤›, do¤rual›nm›fl bir karar niteli¤indedir.

‹flletmenin özkaynak finansman yönetimini seçmesi durumunda, iflletme her-hangi bir sabit ödeme yükü ile karfl› karfl›ya kalmaz. ‹flletme kâr elde etmedi¤i sü-rece hissedarlar›na hiçbir ödeme yapmak zorunda de¤ildir. Yabanc› kaynak fi-nansman›nda ise iflletme kâr elde etsin etmesin borcun getirdi¤i faiz yükünü öde-mek zorundad›r. Özkaynak finansman›nda sa¤lanan kayna¤›n sabit ödeme vadesiolmad›¤›ndan, sa¤lanan kaynak sürekli kullan›ma aç›kt›r. Borçlanmada ise borçbelli bir vade sonunda geri ödenmek zorundad›r. Ayr›ca iflletmenin hisse senediihrac› firman›n sermaye piyasas›nda de¤er kazanmas›na olanak verece¤inden flir-ketin kredibilitesi artar. Bu nedenle özkaynak finansman› iflletmenin daha sonrakikaynak ihtiyac›nda olumlu etki yapabilir.

Özkaynak finansman yönetimi, iflletme ortakl›k pay›n›n sat›fl› karfl›l›¤›nda oldu-¤undan flirket hissesine sahip her ortak, flirket yönetiminde oy hakk›na sahip ola-cakt›r. Hisse senedi ile kaynak edinimi flirketin oy hakk›n›n genifllemesine, da¤›l-mas›na neden olur. Bu nedenle flirket yönetiminin kontrolü kaybedilebilir. Ayn›zamanda ortak say›s›n›n artmas›, hisse bafl›na kazanc›n düflmesine ve net kâr›n da-ha fazla ortak taraf›ndan paylafl›lmas›na neden olur. Hisse senedi finansman yön-teminde ihraç giderleri, borçlanmaya göre daha yüksektir. Hisse senedi ihrac›n›nborçla de¤iflimi olanakl› olmad›¤› için sermaye birlefliminin ak›flkanl›¤› da minimi-ze edilmifl olur.

Geliflmifl finansal sistemlerde iflletmeler, tahvil ihrac› veya uzun vadeli borçla fi-nansman yöntemini kullanarak sermaye tedarikine giderler. Bunun temel nedeni,sermaye yap›s›nda finansal kald›rac› de¤erlendirerek ortalama sermaye maliyetiniminimize etmek ve böylece hisse bafl›na kazanç seviyesini yükseltmektir. Borçlan-ma maliyeti, iflletmenin ortalama sermaye maliyetini minimize etme olana¤› yan›n-da finansal sisteme olumlu bir sinyal de verebilir. Borçlanma yöntemi ile kaynakediniminde firman›n projesine finansal piyasalar da olumlu sinyal verir. fiöyle kiproje potansiyel kârl› ve ödeme gücü yüksek ki firma borçlanabiliyor diye düflü-nülür. Hisse senedi finansman yöntemi ile kaynak edinimi ise piyasaya iflletmeninbaflar›s› hakk›nda olumsuz sinyal verebilir. Hisse senedi yöntemi ile fon tedariki,iflletmenin gelecek potansiyelinden kesin emin olmad›¤›ndan, sabit sorumlulukgetiren finansman yönteminden kaç›n›ld›¤› fleklinde sinyal verebilir. Bu tür olum-suz sinyaller iflletmenin hisse senetlerinin pazar fiyatlar›n›n düflmesine neden olur.‹leride iflletmenin sermaye ediniminde olumsuzluk yarat›r.

Ülkemizdeki finansal sistemde, tahvil piyasalar› yeterince geliflmedi¤i ve de uzun vadelitahvil piyasas› çok zay›f oldu¤u için firmalar genelde hisse senedi yöntemini kullanaraksermaye art›r›m›na giderler. Bu olanaklardan yararlanmayan firmalar, yukar›da verdi¤i-miz de¤iflik finansman alternatifini kullanma yöntemine baflvururlar.

1617. Ünite - Sermaye Yap›s › ve Uzun Dönemli Borç Ödeme Gücünün Anal iz i

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



SERMAYE YAPISI VE BORÇ ÖDEME GÜCÜNÜN ANAL‹Z‹NE TEOR‹K YAKLAfiIMLARLiteratürdeki önemli kuramsal sermaye yap›s› yaklafl›mlar›n› aç›klamadan öncesermaye yap›s›na k›saca de¤inmekte yarar vard›r. Sermaye yap›s› k›saca, iflletme-lerde kullan›lan uzun vadeli kaynaklar›n miktar› ve birleflenlerinin durumudur. ‹fl-letmenin bilançosunda sa¤ taraf›ndaki uzun vadeli yabanc› kaynaklar ve özserma-ye miktar›n› sermaye (devaml› sermaye) olarak tan›mlad›¤›m›zda firman›n serma-ye yap›s›na aç›kl›k getirmifl oluruz.

Optimal sermaye yap›s› nedir?

‹flletmelerin sermaye kararlar›n› analize yönelik literatürde dört temel yaklafl›mbulunmaktad›r. Bunlar› afla¤›daki gibi s›ralayabiliriz:

• Net Gelir Yaklafl›m› • Net Faaliyet Geliri Yaklafl›m› • Geleneksel Yaklafl›m • Modigliani-Miller Yaklafl›m›

Net Gelir Yaklafl›m›Net Gelir Yaklafl›m›, bir firman›n sermaye maliyetinin belirlenmesinde, borcun kal-d›raç etkisini en fazla dikkate alan yaklafl›md›r. Buna göre firma, borç/özsermayeoran›n›, di¤er bir ifadeyle kald›raç etkisinden yararlanma derecesini art›rarak, orta-lama sermaye maliyetini düflürebilir ve piyasa de¤erini yükseltebilir.

Net gelir yaklafl›m›na göre borçlanma maliyeti sürekli olarak özsermaye maliye-tinden düflük olacakt›r. Bu yaklafl›ma göre bunun nedeni, borç verenlerin üstlendik-leri risklerin, hissedarlar›n veya iflletme sahiplerinin yüklendikleri riskten daha düflükoldu¤u varsay›m›ndan kaynaklanmaktad›r. Bu nedenle iflletme ne kadar çok borç-lanmaya giderse, sermaye yap›s›nda olumlu bir kald›raç yaratarak firma sermaye ma-liyetini azaltacakt›r. Borçlanma artt›kça azalan ortalama sermaye maliyeti, firman›nhisse bafl›na kazanç miktar›n›n artmas›na neden olacakt›r. Dolay›s›yla borçlanman›nyaratt›¤› pozitif kald›raç etkisi firma de¤erinin de yükselmesini sa¤layacakt›r.

Net gelir yaklafl›m›n›n temelvarsay›mlar›ndan biri de iflletme-nin sermaye yap›s› içindeki borçoran›n›n artmas›n›n hiçbir flekil-de iflletme ortaklar›n›n ve borçverenlerin beklentilerini de¤ifltir-meyecek olmas›d›r. Bu durumda,iflletme sermaye yap›s› içindekiborç oran› artt›kça sermaye mali-yeti düflecek oldu¤undan iflletmede¤erinin de artaca¤› beklenmek-tedir. Dolay›s›yla iflletme serma-ye yap›s›ndaki borçlanma oran›-n› yüzde yüze ç›kararak firma de-

¤erini maksimize edebilecektir. Yukar›da anlatt›¤›m›z kuramsal yaklafl›m› rakamsal bir örnekle aç›klamak için

varsayal›m ki ABC ‹flletmesinin toplam sermaye tutar› 10.000.000 Türk liras›d›r. Bu-


Sermaye yap›s›, firman›nkulland›¤› özsermaye ileborç miktar› ve toplamiçindeki oranlar›n› birlikteele alan bir kavramd›r.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

Net gelir yaklafl›m›na göreiflletme, sermayeyap›s›ndaki borçlanmaoran›n›, bir baflka deyiflleborç/aktif toplam› oran›n›(kald›raç faktörünü)artt›rarak, sürekli olarakortalama sermaye maliyetinidüflürmek ve firma pazarde¤erini yükseltmekolana¤›na sahip olacakt›r.

Net gelir yaklafl›m›na görefirman›n de¤eri, sermayeyap›s›n›n tamam› borçoldu¤u zaman maksimumaulaflmaktad›r.

ke

ki

k0

10%

5%

Fon

mal

iyet

i

Borç/Özsermaye

fiekil 7.1

Net Gelir Yaklafl›m›

nun 4.000.000 Türk liras› borç olarak, %12 ortalama borç maliyeti ile karfl›lanm›fl,geri kalan 6.000.000 Türk liras› özsermaye olarak konulmufltur. Firman›n faiz vevergi öncesi kâr› 4.000.000 Türk liras›d›r. Firman›n özsermaye beklenen minimumverimlilik oran›n›n %15 oldu¤unu varsayal›m. Bu durumda firman›n vergi öncesinet kâr büyüklü¤ü:

Firman›n Faiz ve Vergi Öncesi Kâr Büyüklü¤ü (F.V.Ö.K) = 4.000.000 Türk liras›Sermaye Borç Faiz Tutar› (0,12 × 4.000.000)...................... = (480.000) Türk liras›Vergi Öncesi Net Gelir Miktar› (V.Ö.N.G).......................= 3.520.000 Türk liras›

Firman›n özsermaye kazanç miktar› 3.520.000 Türk liras›d›r. Özsermayedenbeklenen verimlilik oran› %15 oldu¤una göre firman›n özsermaye de¤erini afla¤›-daki gibi hesaplar›z.

Özsermaye Piyasa Tutar› (S) = 3.520.000/0,15 = 23.466.666Firman›n De¤eri (V) = Toplam Borç (B) + Toplam Özsermaye De¤eri (S)V = 4.000.000 + 23.466.666V =27.466.666 Türk liras›d›r.

Bu durumda firman›n A¤›rl›kl› Ortalama Sermaye Maliyeti (Ka) afla¤›daki gibihesaplanabilir.

Ka= T4.000.000 /T27.466.666 = 0,1456 = %14,56

ABC Firmas›n›n T4.000.000 borç alarak bu paray› sermaye azalt›m›nda kullana-ca¤›n› kabul edelim. Firman›n mevcut durumda 10.000 adet hisse senedi bulun-maktad›r. Firma piyasa de¤erine göre firman›n mevcut durumda hisse senedininpotansiyel pazar cari de¤eri; T23.466.666/10.000 Adet = T2.346’dir.

ABC Firmas› ilave olarak ikinci T4.692.000 borç alarak iflletmenin mevcut hissesenetlerini sat›n almada kullans›n. Bu durumda firma yeni T4.692.000 ileT4.692.000/T2.346 = 2.000 adet hisse senedi sat›n alabilecektir. Firman›n hisse se-nedi say›s› 8.000 adet olarak kalacakt›r. Firman›n yeni sermaye yap›s›ndakiT8.692.000’lik borç de¤iflikli¤inden sonra firman›n yeni pazar de¤eri afla¤›daki gi-bi hesaplan›r.

F.V.Ö.K T4.000.000(-) Faiz (T1.043.040)

V.Ö.N.G. T2.956.960

Özsermayeden beklenen verimlilik oran› daha önce oldu¤u gibi %15’d›r.Özsermaye Pazar De¤eri (S) = 2.956.960/0,15 = 19.713.066Firman›n De¤eri (V) = Toplam Borç (B) + Toplam Özsermaye De¤eri (S)V= 8.692.000 +19.713.066V= T28.405.066 olmaktad›r.Yeni durumda firman›n A¤›rl›kl› Ortalama Sermaye Maliyeti (Ka);

Ka = T4.000.000 /T28.405.066 = 0,1408 = %14,08

K =F.V.Ö.K

Va

K =F.V.Ö.K

Va


Yukar›daki varsay›mlara göre yap›lan rakamsal hesaplamalardan, firman›n bor-cu artt›kça ortalama sermaye maliyetinin azald›¤›n› ve firma de¤erinin artt›¤›n› gö-rürüz. Firma de¤erindeki art›fla paralel olarak firma hisse senedi fiyat›nda da art›flgörülür. fiöyle ki yeni durumda firman›n hisse senedi fiyat› da T19.733.867/8.000Adet = T2.464’ye ç›kmaktad›r.

Bu yaklafl›ma yap›lan en önemli elefltiri, borçlanma oran› artt›¤›nda, borcun veözsermaye maliyetinin de¤iflmeyece¤i varsay›m›na yöneliktir. Net faaliyet gelirinindaha büyük bir bölümü faiz giderlerine ödendikçe, borcun maliyeti (borcun kapi-talizasyon oran›) artacakt›r (Canbafl ve Vural, 2010, s. 273). Burada belirtilen elefl-tirinin esas›, borç miktar› artt›kça borca ödenecek faiz tutar› artacak ve ödeme so-runu daha riskli olacakt›r. Sermaye yap›s›ndaki borç miktar› art›fl›ndan oluflan risk,hissedarlar›n beklentisine de yans›yabilir. Bu nedenle hissedarlar›n riske paralel te-mettü beklentileri de artar. Oysaki bu yaklafl›m, ne borç verenin ne de hisse sahip-lerinin artan borca paralel olarak beklentilerinin ve/veya risk alg›lar›n›n de¤iflme-yece¤ini varsaym›flt›r.

Net Faaliyet Geliri Yaklafl›m›Net faaliyet geliri yaklafl›m›na göre, iflletmenin ortalama sermaye maliyeti, tüm ser-maye yap›land›rmalar›nda ayn›d›r (Canbafl ve Vural, 2010). Burada ileri sürülenvarsay›m, tüm sermaye yap›land›rmalar›nda ve miktar›nda kullan›lan kapitalizas-yon oran›n›n ayn› ve sabit olaca¤›d›r. Yani iflletme sermaye yap›s›nda borç oran›ne kadar yüksek olursa olsun sermaye maliyetinin de¤iflmeyece¤i ileri sürülür. Fir-man›n sermaye yap›s›ndaki borç miktar› ve özsermaye miktar›n›n de¤iflimlerininortalama sermaye maliyeti üzerinde art› veya eksi bir etki yaratmayaca¤› varsay›l-d›¤›ndan, her türlü sermaye yap›s› firma için optimaldir. Sonuç olarak, sermaye ya-p›s›ndaki bileflim, miktar ve oranlar de¤ifltirilerek, firman›n sermaye yap›s› optimi-ze edilerek firma de¤erinin art›r›lmas› olanakl› de¤ildir.

Bu yaklafl›ma göre, iflletme düflükmaliyetle borçlanma olana¤› sa¤lam›flolsa da firman›n özsermaye maliyeti-nin artaca¤› varsay›m› nedeniyle firma-n›n ortalama sermaye maliyeti de¤ifl-meyecektir. Di¤er bir ifade ile özser-maye, firman›n ucuz borçlanmas›naolumlu yerine olumsuz reaksiyon gös-terecek, özsermaye maliyeti artacak,dolay›s›yla da firman›n ortalama ser-maye maliyeti sabit kalacakt›r. Yaban-c› kaynak maliyetindeki düflüflü, özser-maye maliyetindeki yükselifl gidere-cektir. Böylece bir firma için mümkün

olabilecek tüm sermaye yap›s› seçeneklerinde, yabanc› kaynak ve özsermaye ma-liyetlerinin a¤›rl›kl› ortalamas› sabit kalmaktad›r.


ke

ki

k010%

5%

Borç/Özsermaye

Fon

Mal

iyes

i

fiekil 7.2

Net Faaliyet GeliriYaklafl›m›

(Örnek, Canbafl ve Vural’dan uyarlanm›flt›r.) Daha önceki örne¤i biraz de¤ifltire-rek ele alal›m. ABC ‹flletmesinin toplam sermaye tutar› 10.000.000 Türk liras›d›r.Bunun 4.000.000 Türk liras› borç olarak, %12 ortalama borç maliyeti ile karfl›lan-m›fl, geri kalan 6.000.000 Türk liras› özsermaye olarak sa¤lanm›flt›r. Firman›n fa-iz ve vergi öncesi kâr› 4.000.000 Türk Liras›d›r. Bu örnekte firman›n ortalama ser-maye maliyetinin Ka= %16 oldu¤unu varsayal›m. Bu durumda firman›n;a. Özsermayesinin piyasa de¤eri nedir? Borç/özsermaye oran› nedir?b. Özsermaye maliyeti nedir?c. Borçlar 1.200.000 Türk liras› artt›r›l›p, özsermaye azalt›larak borç/özsermayeoran› yükseltilmifltir. Bu durumda özsermayenin piyasa de¤eri, yeni borç/özser-maye oran› ve özsermaye maliyeti nedir?

Çözüm:a) ‹flletmenin Pazar De¤eri = Faiz ve Vergi Öncesi Kâr/Ortalama Sermaye

Maliyeti= 4.000.000/0,16 = T25.000.000

‹flletmenin Pazar De¤eri = Borçlanma Tutar› + Özsermayenin Pazar de¤eri

T25.000.000 = T4.000.000 + Özsermaye pazar de¤eriÖzsermayenin Pazar de¤eri = T21.000.000 Borç/Özsermaye = 4.000.000/21.000.000 = 0,19

b) Faiz ve vergi öncesi kazanç = T4.000.000 (-) Faiz giderleri = T480.000 (4.000.000 × 0,12)Özsermaye kalan kazanç = T3.520.000 Özsermaye maliyeti, ks = Özsermayeye kalan kazanç/Özsermaye pazar

de¤eri= 3.520.000/21.000.000 = 0,1676

c. Borçlar›n artmas› durumunda net faaliyet geliri yaklafl›m›na göre iflletmeninortalama sermaye maliyeti de¤iflmeyecektir. Yeni duruma göre flöyle ki;

Borçlar›n toplam de¤eri = 4.000.000 + 1.200.000 = T5.200.000 ‹flletmenin Pazar De¤eri = Borçlar›n pazar de¤eri + Özsermayenin pazar

de¤eri25.000.000 = T5.200.000 + Özsermayenin Pazar de¤eriÖzsermayenin pazar de¤eri = T19.800.000 Borç/Özsermaye = 5.200.000/19.800.000 = 0,2626

Yeni durumda borç miktar› T1.200.000 artarak T5.200.000’ye ulaflm›flt›r. Ancakborç maliyeti %12 olarak kalmaktad›r. Yeni duruma göre özsermayeye kalan ka-zanç miktar›;

Faiz ve vergi önceki kazanç = T4.000.000 (-) Faiz giderleri = T624.000 (T5.200.000 × 0.12)Özsermaye kalan kazanç = T3.376.000 Özsermaye maliyeti, ks = Özsermayeye kalan kazanç/Özsermaye pazar

de¤eri= 3.376.000/19.800.000 = 0,1705


Ö R N E K

ABC Firmas›n›n borç/özsermaye oran›n›n 0,19’dan 0,2626’ya ç›kmas›, özserma-ye maliyetinin 0,1676’dan 0,1705’e ç›kmas›na neden olmufltur.

Net gelir yaklafl›m›n en zay›f noktas›, sermaye yap›s›ndaki borç miktar›n›n art-mas›na ra¤men borç maliyetin sabit kalmas›d›r. Gerçekte borç miktar› art›kça,borçlanman›n ödeme riski artaca¤›ndan borç maliyetinin de artmas› beklenir. Birdi¤er husus da borç miktar›n›n artmas›na paralel olarak özsermaye maliyetinin fir-ma ortalama maliyetini sabit tutacak flekilde artaca¤› varsay›m›d›r.

Geleneksel Yaklafl›mGerek net gelir yaklafl›m› gerekse net faaliyet geliri yaklafl›m›ndan farkl› olarak ge-leneksel yaklafl›m daha uygulanabilir bir görüfl ileriye sürmüfltür. Geleneksel yak-lafl›ma göre, sermaye yap›s›ndaki borç finansman›n›n maliyeti, özsermaye finans-man maliyetinden daha düflüktür. Bu nedenle firma, sermaye yap›s›nda borç alter-natifini kullanarak daha yüksek maliyetli özsermaye finansman maliyetinin ortala-ma sermaye maliyetine etkisini azalt›r.

Borç maliyetinin daha düflük olmas›n›n temel nedeni, borç faizlerinin gider yaz›larak ver-gi matrah›ndan düflülmesi, dolay›s›yla vergi tasarrufu sa¤lanmas›d›r.

Temettü olarak da¤›t›lan kâr pay›n›n vergi matrah›ndan düflülememesi, özserma-ye finansman maliyetinin genellikle yabanc› kaynak maliyetinden daha yüksek ol-mas›na yol açmaktad›r. Bunun yan›nda, ortaklar özsermaye kat›l›m›n›n borç verme-ye göre daha riskli bir alternatif finansman oldu¤u düflüncesinden hareketle yat›r›m-lar›ndan daha yüksek gelir beklerler. Dolay›s›yla hissedarlar›n borç sermayesi faizin-den daha yüksek olan temettü beklentileri ve borç faizinin vergi matrah›ndan gideryaz›larak maliyetinin düflürülmesi olana¤› özsermaye maliyetinin yüksek, borç mali-yetinin düflük olmas›na neden olur. Bu nedenle firma, sermaye yap›s›ndaki borç ora-n›n› artt›rarak firman›n ortalama sermaye maliyetini düflürebilir. Borç sermayesi ora-n›n›n art›r›lmas› sonucu ortalama sermaye maliyeti de düflürülebilir. Ancak borç ora-n› artt›r›larak ortalama sermaye maliyeti düflüflü sürekli olmaz.

‹flletme sermaye yap›s›n› olufltururken a¤›rl›kl› ortalama sermaye maliyetininminimum oldu¤u noktaya ulaflt›¤›nda, optimal sermaye yap›s›na ulaflm›fl olur. Fir-ma, optimal sermaye yap›s›na ulaflt›ktan sonra borçlanmaya devam ederse a¤›rl›k-

l› ortalama sermaye maliyeti, gerek özser-maye gerek yabanc› kaynak maliyetleri-nin art›fl› sonucu yükselmeye bafllar. Op-timal sermaye yap›s›na ulaflt›ktan sonrafirman›n sermaye yap›s› riskli hâle geldi-¤inden, hissedarlar, firman›n ortaklar›,sermaye yap›s›ndan kaynaklanan, artanfinansal riski karfl›layacak flekilde yat›-r›mlar›ndan daha yüksek kâr pay› iste-meye bafllarlar. (Akgüç, 1989, s. 440).

Geleneksel yaklafl›ma göre, sermayemaliyetini minimum ve firman›n pazarde¤erini maksimum yapan bir borç/öz-sermaye oran›, yani optimal sermaye ya-p›s› mevcuttur. Firma optimal sermayeyap›s›na ulaflt›ktan sonra borç oran›n› ar-


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



ke

ki

k010%

5%

Fon

mal

iyet

i

Borç/ÖzsermayeXY

fiekil 7.3

GelenekselYaklafl›m

t›rmaya devam ederse artan risk firman›n ortalama sermaye maliyetini yükseltecekve de¤erini düflürecektir (Canbafl ve Vural, 2010, s. 276).

Firma finansman kararlar›nda gereksinim duydu¤u fon seçimine giderken heralternatifin maliyetini ayr› ayr› ve hep birlikte dikkate almal›d›r. Firman›n borç ma-liyetini vergi öncesi ve vergi sonras› borç maliyeti olarak afla¤›daki formülle hesap-layabiliriz.

Vergi Öncesi Yabanc› Kaynak Maliyeti (Kd) = Brüt Faiz Oran›Vergi Sonras› Yabanc› Kaynak Maliyeti (Kyd) = Brüt Faiz Oran› (1-Vergi Oran›) Hisse senedinin maliyeti (Ks) ise k›saca afla¤›daki gibi ifade edilebilir.

Ks = D1/P0 (1 - f)

Formüldeki;

D1 = Bir dönem sonra ödenecek temettü miktar›P0 = Hisse senedi sat›fl fiyat›f = Hisse senedi ihrac›ndaki ç›kar›m masraflar›n›n sat›fl fiyat›na oran›

E¤er iflletme, finansman›nda da¤›t›lmayan kârlar› kullan›rsa bunun maliyetiniflirket maliyeti olarak ele almal›d›r. fiirket finansman kararlar›nda s›k s›k kullan›lanortalama sermaye maliyeti, afla¤›daki standart formülle hesaplan›r.

A¤›rl›kl› ortalama sermaye maliyeti (Ka) = (ΣKi Wi)Ki, i finansman metodunun maliyetidir.Wi, firman›n kapital bileflimindeki × finansman kayna¤›na verilen oransal a¤›rl›kt›r.Σ, 1’den i’ye kadar olan finansman kaynak türüdür; borç, özkaynak gibi. veya daha basitçe Ka afla¤›daki gibi yaz›labilir:Ka= (Özsermaye miktar› /Toplam Varl›klar) × Özsermaye Maliyet Oran› + (Borç

Miktar›/Toplam Varl›k) × Borç Maliyet Oran›

Ortalama sermaye maliyetini daha iyi aç›klayabilmek için bir firman›n en son bi-lanço tarihindeki sermaye bilefliminin Tablo 7.1’deki gibi oldu¤unu varsayal›m.

Tablo 7.1’deki veriler kullan›larak firman›n a¤›rl›kl› ortalama sermaye maliyeti,Tablo 7.2’de oldu¤u gibi hesaplan›r

Firman›n a¤›rl›kl› ortalama sermaye maleyeti (Ka) = 0,400

K ÖSM TV K BM TV Ka s d= × + ×( / ) ( / )

A¤›rl›kl› Ortalama Sermaye Maliyeti

Kaynak Da¤›l›m Oran› (1) Kaynak Maliyeti (2)A¤›rl›kl› OrtalamaSermaye Maliyeti

(1 × 2)

Borç 0,40 0,37 0,148

Özkaynak 0,60 0,42 0,252

Toplam 0,400


Firma sermaye finansman›kararlar›nda iki finansmanalternatifi ile karfl›karfl›yad›r. Sermaye(Devaml› Sermaye) içingereksinim duydu¤u fonlar›,özkaynaktan ve/veyaborçlanma yöntemi ilesa¤layabilir. Borç, firman›nkendi d›fl›ndan, firman›nmülkiyet hakk›n› satmadansa¤lad›¤› fonlard›r.Özsermaye, firman›n sahipoldu¤u haz›r kaynaklardan(yedek akçe, da¤›t›lmam›flkâr) sa¤lanaca¤› gibi,firman›n mülkiyetini yenibirikim sahiplerine satmak(yeni hisse senedi ç›karmak)yoluyla da temin edilebilir.

Ö R N E K

Tablo 7.1Sermaye MaliyetDa¤›l›m›

Sermaye Maliyet Da¤›l›m›

Kaynak Miktar Da¤›l›m Oran› Kaynak Maliyeti

Borç T40 milyar 0,40 0,37

Özkaynak T60 milyar 0,60 0,42

Tablo 7.2A¤›rl›kl› OrtalamaSermaye Maliyeti

Firman›n ortalama sermaye maliyeti, firman›n sermaye bileflimini oluflturanborç ve özkaynak maliyeti ve bileflim içindeki oransal da¤›l›ma göre de¤iflir. Yuka-r›da anlat›ld›¤› gibi firma, belli bir noktaya kadar firman›n ortalama sermaye mali-yetini borçlanarak azaltabilir. Belli bir noktadan sonra borçlanma, ortalama serma-ye maliyetine özkaynak maliyetinden fazla bir yük getirir. Afla¤›da Tablo 7.3’tekirakamsal örnekte de görülece¤i gibi, firma bu noktada optimal sermaye bileflimikarar›n› al›r. Firma, tek bir sermaye birleflen yap›s›nda optimal sermaye noktas›naulafl›r. Bu noktadan sonra firman›n gerek borç gerekse özsermaye maliyeti artaca-¤›ndan, firman›n ortalama sermaye maliyeti yükselirken firma de¤eri düflecektir.

Modigliani-Miller Yaklafl›m›Modigliani-Miller, iflletmelerin kald›raç düzeyinin sermaye maliyeti ve özsermayemaliyeti üzerindeki etkisini araflt›rm›flt›r (Gitman ve Zutter, 2012, s. 526). Modiglia-ni-Miller Yaklafl›m› geleneksel görüfle karfl› ç›karak, firman›n piyasa de¤erininborçlanma maliyeti ve özkaynak maliyetinin karfl›l›kl› etkileflimi sonucu ayn› kala-ca¤›n› savunur. Di¤er bir deyiflle Modigliani-Miler Yaklafl›m›, Net Faaliyet GeliriYaklafl›m› ile benzerdir.

MM yaklafl›m›, belli say›da varsay›m alt›nda MM Önerme I ve MM Önerme IIolarak konuyu ele alm›fl, sermaye yap›s›n›n firma ortalama sermaye maliyetine vefirma de¤eri üzerine etkisini incelemifltir.

MM yaklafl›m› ile yukar›daki varsay›mlar alt›nda gelifltirilen MM Önermelerin-den MM I Önermesi Borcun ‹lintisizli¤i Önermesidir. MM I önermesine göre “fir-man›n sermaye yap›s›, kullanm›fl oldu¤u finansal kald›raç düzeyi, firman›n ortala-

Optimal Sermaye Bileflimi

Sermaye BileflimiBorç

Maliyeti (%)Özkaynak

Maliyeti (%)A¤›r.Ort.Ser.Maliyeti (%)

Borç Özkaynak

0,10 0,90 5,0 15,0 14,0

0,30 0,70 6,0 17,0 13,70

0,40 0,60 7,0 18,0 13,60Optimal sermaye

bileflimi

0,50 0,50 7,5 20,0 13,75

0,60 0,40 8,0 24,0 14,40


Tablo 7.3Optimal SermayeBileflimi

25

20

10

5

5 10 15 20 25 30 40* 45 50 55 60

Borçlanma Maliyeti

Özkaynak Maliyeti

Ortalama Sermaye Maliyeti

Sermaye Maliyeti (%)

Kald›raç (Borç/Toplam Varl›k) (%)

* : %40 oran›nda borçlanma optimum sermaye bileflimini temsil eder.

fiekil 7.4

Optimal SermayeBileflimi

ma sermaye yap›s›n› ve de¤erini etkilemez.” Yat›r›mc›lar ve firmalar ayn› koflullar-da borç al›p verebildikleri sürece, kald›raçl› firmalar›n piyasa de¤erinin, ayn› riskgrubundaki ve ayn› faaliyet kâr›na sahip olan kald›raçs›z firmadan daha fazla ol-mas› beklenemez (Canbafl ve Vural, 2010, s. 280). Sermaye yap›s› kararlar›, hisse-darlar›n servetlerinin maksimize edilmesinde bir etki yapmaz. Firma de¤erine etkieden esas faktör, firman›n elde etmifl oldu¤u nakit ak›fllar› ve risktir. Sonuç olarak,MM I önermesinde firma için esas olan›n, yat›r›mdan elde edilecek nakit ak›fllar›-n›n miktar› ve riskidir. Bu nedenle firma bilançosunun sa¤›ndaki finansman kay-naklar›n nas›l bölündü¤ünün firman›n sermayesinin ortalama maliyeti ve piyasade¤eri üzerinde herhangi bir etkisinin olmad›¤› ileri sürülmüfltür.

MM Yaklafl›m›n›n II. Önermesinde, sermaye yap›s› içinde finansal kald›raçtanyararlanan bir firman›n hisse senetlerinden beklenen getirinin, pazar de¤erleri ileifade edilen borç/özsermaye oran›n›n do¤rusal bir fonksiyonu oldu¤unu söylemifl-lerdir. Bu ifadeyi afla¤›daki eflitlikle ifade edebiliriz.

Ks = Ka + (Ka - Kd) × BORÇ M‹KTARI/ÖZSERMAYEBurada;Ka = Firma A¤›rl›kl› Ortalama Sermaye Maliyet Oran›Kd = Vergi olmad›¤›nda Borç Maliyet Oran›

MM Yaklafl›m›nda Firma Borçlanma Miktar› ve Bireysel Kald›raç Olana¤›n›n Firma De¤erine EtkisiMM yaklafl›m›n›n belirtti¤i gibi firma sermaye yap›s›n›n hissedarlar-yat›r›mc› firmade¤eri aç›s›ndan önemi olmad›¤›n› belirtmifltik. Bu görüflü, MM yaklafl›m›ndaki,yat›r›mc›n›n ve firman›n ayn› faiz oran›nda borçlanabilmesi aç›s›ndan firma de¤eriüzerine nas›l etki edece¤ini, bireysel kald›raç olana¤› aç›s›ndan k›saca anlatmaktayarar vard›r.

MM yaklafl›m›nda en önemli varsay›m, yat›r›mc›n›n ve firman›n ayn› koflullarda,ayn› maliyette borç alabilece¤idir. Bu varsay›m çerçevesinde, yat›r›mc› da firmadaoldu¤u gibi firma kald›rac›n›n ayn›s›n› kendi bireysel finansal kald›rac› olarak ku-rabilecektir. Buna göre varsayal›m ki ayn› faaliyet riskine ve gelirine sahip ancaksermaye yap›lar› farkl› iki firma vard›r. Sermaye yap›s› yaln›zca özsermayeden olu-flan iflletmenin hisse senedinin fiyat›, sermaye yap›s›nda borç bulunan iflletmeninpiyasa de¤erinden daha düflük ise yat›r›mc› hemen sermaye yap›s›nda finansal kal-d›raca sahip flirket sermayesindeki borç oran› kadar kendisi de borç alarak kald›-raçs›z firman›n hisse senedini sat›n al›r ve kendi yat›r›m›n› yapar. Çünkü yat›r›mc›,borçlanma konusunda iflletme ile ayn› olanaklara ve avantajlara sahiptir. Dolay›s›y-la rasyonel yat›r›mc›n›n tepkisi, kiflisel olarak borçlan›p sadece özsermaye ile fi-nanse edilen iflletmenin hisse senetlerini sat›n almak olacakt›r. Bu yat›r›m ifllemin-den sonra hisse senetleri sat›n al›nan kald›raçs›z firman›n hisse senedi fiyat› artar-ken, talebi azalan kald›raçs›z hisse senedinin fiyat› düflerek dengelenecektir. Bunedenle yat›r›mc›, iflletmeler gibi kendi finansal kald›rac›n› oluflturaca¤›ndan firma-n›n oluflturdu¤u kald›raç, firma de¤erine etki etmeyecektir.

MM Yaklafl›m›ndaki Vergi Olmad›¤› Varsay›m›n›n Kald›r›lmas› Durumunda Sermaye Yap›s›n›n Firma Ortalama Sermaye Maliyeti ve Firma De¤eri Üzerindeki Etkisi Yukar›da aç›klad›¤›m›z MM yaklafl›m›n›n temel varsay›mlar›ndan birisi, etkin piya-sada vergi olmamas›d›r. Modigliani-Miller, daha sonraki çal›flmalar›nda, baz› dü-


zeltmeler yaparak, vergi faktörünün etkilerini göz önünde bulundurmufllar veönermelerini yeniden ele alm›fllard›r (Ross ve di¤erleri, 1998, s. 479-482). Vergi ol-du¤u varsay›m›ndan sonra, MM I. önermeyi yeniden düzenlemifllerdir. Bu yeni dü-zenlemeye göre, sermaye yap›s›n›n firma de¤eri üzerinde etkisi oldu¤u kabul edil-mifltir. Sermaye yap›s›nda borç kullanan firman›n de¤eri, sermaye yap›s›nda sade-ce özsermaye bulunduran firmaya göre daha yüksektir. ‹ki firma aras›ndaki de¤erfark›, sermaye yap›s›nda borç kullanan firman›n elde etmifl oldu¤u faizlerin vergimatrah›ndan düflülmesi nedeniyle sa¤lad›¤› vergi avantaj›n›n bugünkü de¤erineeflittir. Vergi faktörü dikkate al›nd›¤›nda, MM II. Önermesinde tan›mlanan özser-maye maliyet oran› eflitli¤i afla¤›daki gibi de¤iflir.

Ks = Ka + (Ka - Kd) × (BORÇ M‹KTARI/ÖZSERMAYE) × (1 - Firma Vergi Oran›)

Bu de¤ifliklikten sonra, firman›n ortalama sermaye maliyeti, finansal kald›rac›nsa¤lad›¤› vergi avantaj› nedeniyle daha düflük olacakt›r. Dolay›s›yla da finansal kal-d›rac›n vergi avantaj› sonunda firma de¤eri, vergi avantaj›n›n sa¤lad›¤› bugünküde¤er kadar artacakt›r.

Modigliani-Miller Yaklafl›m›na Yöneltilen ElefltirilerMM Yaklafl›m›n›n dayand›¤› varsay›mlar gerçekçi bir nitelik tafl›mamaktad›r. ‹flasmaliyetinin olmad›¤› varsay›m›, firmalar›n ölümsüzlü¤ünü ve aktiflerin hep ayn› de-¤erden ifllem görece¤ini ifade eder. Bu da pratik hayatta olanaks›zd›r. Vergisiz piya-sa düflüncesi de pek kabul edilemez. Firma ile bireyin ayn› maliyette borçlanaca¤›,bu nedenle arbitraj›n oluflmas›n›n olanaks›zl›¤› belirtilmifltir. Borçlanma maliyetininbirey ve büyük firmalar için ayn› olmas› gerçekçi de¤ildir. Yat›r›mc›n›n homojen, ay-n› risk grubunda olmas› da kabul edilmesi zor bir varsay›md›r. Piyasada asimetrikbilgi, yani bilgiye herkesin eflit ve maliyetsiz ulaflmas› da gerçekçi de¤ildir. Firmalarile bireysel yat›r›mc›lar›n sermaye piyasalar›na eriflim olanaklar› ayn› de¤ildir. Piya-sada yat›r›m ifllemlerinin maliyetsiz oluflu da ayn› mant›kla ela al›nmal›d›r.

Sermaye Yap›s› Teorisinde “Pecking Order” Teorisi Yaklafl›m›Asimetrik bilgi problemi aç›s›ndan konuyu irdeleyen bu yaklafl›ma göre, iflletme,sermaye kararlar›nda ilk olarak sermaye ihtiyac› için da¤›t›lmayan kârlar› kullana-cakt›r. ‹kinci olarak, borçlanma finansman alternatifini kullanacakt›r. En son bafl-vurulacak kaynak ise yeni hisse senedi ihrac› yoluyla sa¤lanacak kaynakt›r. Fakatbu yaklafl›m, finansman hiyerarflisi her koflulda geçerli bir bak›fl aç›s› vermeyece-¤inden ve temel olarak yanl›fl fiyatland›rma ve bilgilendirme ile ilgili baz› aksakl›k-lar do¤aca¤›ndan dolay›, ortaya ç›kan koflullara ba¤l› olarak anlam kazanmaktad›r.

SERMAYE-F‹NANSMAN KARARLARINDA H‹SSE BAfiINA ETK‹N‹N ANAL‹Z‹ VE SERMAYE KARARI

Finansman Kararlar›nda Hisse Bafl›na Kazanç Bafla Bafl Noktas› Analizinin Kullan›m›Yukar›daki aç›klamalarda, bir iflletmenin vergi sonras› borçlanma maliyetinin, ifllet-menin temel kazanç verimlilik oran›ndan daha düflük olmas› durumunda iflletme-nin borçlanmas›n›n özsermaye verimlilik oran›n› artt›raca¤›n› gösterdik. Burada te-mel yaklafl›m, baflkas›n›n paras› ile daha çok para kazanman›n mümkün oldu¤u-


nun gösterilmesi idi. Bunun tersi oldu¤u durumda, iflletme, borçlanma nedeniylestresle, belki de baflar›s›zl›kla karfl› karfl›ya kalabilir. Yani, verimli¤inden daha faz-la maliyetli borçlanma, iflletmeyi baflar›s›z k›lacak finansal bir politikadan öteye ge-çemeyecektir. Bu k›s›mda iflletmenin finansal kararlar›nda Hisse Bafl›na Kazanc›nanalizinin nas›l kullan›labilece¤i varsay›msal bir örnekle gösterilecektir.

Ça¤dafl G›da Malzeme Sanayi Ticaret Anonim fiirketi, Ayd›n Ortaklar meyvelik birbölgede, %12 faizli, on y›l vadeli 4 milyon dolar d›fl kredi ve 5 milyon adet hisse se-nedi ihraç edilerek 2010 y›l›nda kurulmufl, çok ortakl›, halka aç›k bir anonim flir-kettir. Firman›n çok ortakl› flirket olmas› nedeniyle yönetim, hissedarlar› mutlu et-mek için net kâr›n›n %50’sini her y›lsonunda temettü olarak da¤›tmay› planla-maktad›r. fiirket, 2011 y›l›nda faaliyete bafllayacak flekilde tesisin kapasitesini art-t›rmay› tasarlamaktad›r. fiirketin 2010 y›l› gerçekleflmifl Faiz ve Vergi Öncesi Ka-zanc› (FVÖK) ve 2011 y›l› yat›r›m sonras› faiz ve vergi öncesi kazanç tahmini do-lar olarak afla¤›da Tablo 7.4’te verildi¤i gibi olsun.

‹flletme, kapasitesini artt›racak yeni tesis yat›r›m› için 5 milyon dolar karfl›l›¤›9 milyon liraya gereksinim duymaktad›r. ‹flletme, toplam finansman ihtiyac›n›n1 milyon dolar›n› iç kaynaklardan karfl›lama flans›na sahiptir. Firma, geri kalanek kaynak ihtiyac› olan 4 milyon dolar› ise d›flar›dan, y›ll›k faizi %12’den borç-la (alternatif olarak tahvil ihraç da edilebilir) veya 4 milyon dolar karfl›l›¤› 7.2milyon liraya, T4.8 de¤erinden 1.5 milyon adet hisse senedi ihraç ederek karfl›-lama flans›na sahiptir. Firman›n vergi oran›n›n %50 oldu¤unu varsayd›¤›m›zdafinansman tercihi ne olmal›d›r? Di¤er bir ifade ile daha önce tart›flt›¤›m›z tümfaktörler de göz önüne al›narak firma finansman karar›nda borç mu yoksa his-se senedi finansman yöntemini mi kullanmal›d›r? Bu sorunun yan›t› önce mate-matiksel yöntemle daha sonra flekil ile aç›klanacakt›r.

‹flletmelerde, özellikle halka aç›k anonim flirketlerin finansman kararlar›nda temel karargöstergesi “Hisse Bafl›na Kazanç”t›r.

Finansman karar› sonras› flirketin hisse bafl›na kazanc›nda pozitif bir de¤iflimolmas› durumunda, finansman karar›n›n do¤ru al›nd›¤› kabul edilir. Bu temel yak-lafl›mla örnek iflletmemizin ihtiyaç duydu¤u kayna¤› nereden karfl›lamas› gerekti-¤ini hisse bafl› kazanc›n›n bafla bafl noktas› analizi ile gösterece¤iz. ‹flletmenin His-se Bafl›na Kazanç Bafla bafl Noktas›n› afla¤›daki formülleri kullanarak hesaplar›z.

HBK = (Sat›fllar - Sabit Masraflar - De¤iflken Masraflar) - (Finansman Giderle-ri) (1 - Vergi Oran›)/‹hraç Edilmifl Hisse Senedi Say›s›

HBK = (Faiz ve Vergi Öncesi Kazanç - Finansman Giderleri) × (1-Vergi Ora-n›)/‹hraç Edilmifl Hisse Senedi Say›s›

Faiz ve Vergi Öncesi Kazanc› “FVÖK”, Finansman Giderlerini “F”, Vergi Oran›-n› “T” ve ‹hraç Edilmifl Hisse Senedi Say›s›n› “S” ile göstererek formülümüzü afla-¤›daki gibi yeniden yazabiliriz.

F‹‹L‹ (GERÇEKLEfiM‹fi)

DURUMTAHM‹N‹ DURUM

2010 2011 2012 2013 2014 2015 ……. 2020

$3 $2 $6 $5 $4 $6 $6


Tablo 7.4Ça¤dafl G›daMalzeme SanayiTicaret Anonimfiirketi’nin A.fi.’ninFaiz ve Vergi ÖncesiKazanç (FVÖK)Durumu ($ 000.000)

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Ö R N E K

Firma, sermaye art›fl›nda hisse senedi veya borç finansman yöntemini kullan›r-sa formülümüzü afla¤›daki gibi yeniden yazar›z;

Formüllerdeki:

HS = Hisse senedi finansman alternatifi,B = Borç finansman alternatifi, SHS = Hisse senedi finansman alternatifindeki hisse senedi say›s›,SB = Borç finansman alternatifindeki hisse senedi say›s›.

HBKHS ve HBKB’nin birbirine eflit oldu¤u nokta, Borç (Tahvil) ve Hisse Senedifinansman yöntemi tercihi farks›zl›k (Bafla bafl Noktas›) noktas›d›r. Yani iflletmeninbu noktada hisse senedi veya borç finansman yöntemini kullanm›fl olmas›, ifllet-menin hisse bafl›na kazanc›nda herhangi bir farkl›l›k ortaya koymaz. Bu noktayafinansman farks›zl›k (bafla bafl) noktas› deriz. HBKHS ve HBKB’nin birbirine eflitoldu¤u noktadaki FVÖK kazanç tespiti önemlidir. Çünkü iflletme FVÖK tahminederek finansman karar›nda duruma göre pozisyon al›r. Örnek iflletmemizle ilgili2011 tahmini verileri yukar›daki formüllerdeki yerine koyarak iflletmenin alternatiffinansman koflullar›ndaki Hisse Bafl›na Kazanç Bafla bafl Noktas›ndaki faiz ve ver-gi öncesi kazanc›n› afla¤›daki gibi hesaplayabiliriz. Hesaplama sonucunda ulafl›lanfaiz ve vergi öncesi kazançla iflletmenin beklentisi olan faiz ve vergi öncesi kazançkarfl›laflt›rmas›na göre borç veya hisse senedi finansman yöntemi tercihinde bulu-nur. E¤er iflletme hesaplamadan ç›kan faiz ve vergi öncesi kazançtan daha yüksekbir beklenti içinde ise borçlanma alternatifini tercih etmelidir. Çünkü bu durumdaiflletmenin hisse bafl›na kazanc› daha yüksek olacakt›r. Aksi takdirde, hisse senedifinansman yöntemi tercih edilmelidir.

Yap›lan hesaplama sonucuna göre, örnek iflletmemiz $2.560.000 seviyesindeFVÖK bafla bafl noktas›na ulaflacakt›r. Bu noktada iflletmenin borç veya hisse se-nedi finansman yöntemini kullanmas›, hisse bafl›na kazanc›n› etkilemeyecektir.E¤er iflletmenin beklenen FVÖK’si bu miktardan fazla ise borç finansman yöntemi,iflletme HBK’yi olumlu etkileyecektir. FVÖK beklentisi bu hesaplanan rakam›n al-t›nda ise hisse senedi finansman yöntemi tercih edilmelidir. Çünkü bu koflullardahisse senedi finansman yönteminin sonunda elde edilen HBK, borç yöntemindenelde edilen HBK’den daha yüksek olacakt›r. T9 milyon veya 5 milyon dolar top-lam sermaye ihtiyac›na göre, optimum sermaye hesaplamas› afla¤›daki gibi veril-mifltir. Örne¤in yaz›ld›¤› tarihte kur $1 = T1,80’dir.

HBK = (FVÖK - F) (1-T) / S

HBK = (FVÖK - F) (1-T) /SHS HS

B B

HBK FVÖK F T S= − −( ) ( ) /1


T1.8 milyon firma iç kaynaklar›ndan, T7.2 milyon firma d›fl› sermayealternatiflerinden karfl›lan›r.

BORÇLANMA - TAHV‹L VEYA YEN‹ H‹SSE SENED‹ ‹HRACIDIfi KRED‹

FVÖK = ? FVÖK = ?Toplam Finansman Toplam Finansman Masraf› = $ 960.000 Masraf› = $ 480.000Hisse Senedi Adedi =5.000.000 Hisse Senedi Adedi = 6.500.000 Vergi Oran› = 0.50 Vergi Oran› = 0.50HBKB = HBKHS((FVÖK - F) (1 - T)) ÷ SHS = ((FVÖK - F) (1 - T)) ÷ SB

((FVÖK - $960.000) (1 - 0.50)) ÷ 5.000.000 = ((FVÖK - $480.000)(1 - 0.50)) ÷ 6.500.000

Hesaplamadan bafla bafl faiz ve vergi öncesi kazanç miktar›n› (FVÖK =$2.560.000) 2.560.000 dolar olarak hesaplad›k. Yukar›da tahmini rakamlar›n› verdi-¤imiz iflletmemizin daha önce verdi¤imiz 6 milyon dolarl›k faiz ve vergi öncesi ka-zanc›n gönenç ortam›nda oluflaca¤›n›, kötü koflullarda ise bu beklentinin 2 milyondolar olaca¤›n› varsayarak FVÖK, HBK ve finansman kararlar› aras›ndaki iliflkiyiafla¤›da oluflturdu¤umuz Tablo 7.5 ve fiekil 7.5’te daha aç›k olarak gösterebiliriz.Gerek tabloda gerekse grafikte görüldü¤ü gibi iflletmenin 2.560.000 dolardan dahafazla bir faiz ve vergi öncesi kazanç beklentisi olmas› durumunda borçlanma, ifllet-menin hisse bafl›na kazanc› borç alternatifi ile daha yüksek oluflacakt›r. Faiz ve ver-gi öncesi kazanç beklentisi, 2.560.000 dolar rakam›n›n alt›nda olursa iflletme hissesenedi finansman alternatifini seçmelidir. Çünkü hisse bafl›na kazanç miktar› borçyönteminden daha yüksek olacakt›r.

KÖTÜ KOfiULLAR NORMAL KOfiULLAR * GÖNENÇ KOfiULLAR

BORÇ H‹SSE SEN. BORÇ H‹SSE SEN. BORÇ H‹SSE SEN.

Faiz ve Vergi Öncesi Kâr $2.000 $2.000 $2.560 $2.560 $6.000 $6.000

Finansman Masraflar› 960 480 960 480 960 480

Vergi Öncesi Kâr $1.040 $1.520 $1.600 $2.080 $5.040 $5.520

Vergi (0.50) 520 760 800 1.040 2.520 2.760

NET KÂR $520 $760 $800 $1.040 $2.520 $2.760

Hisse Say›s› 5.000.000 6.500.000 5.000.000 6.500.000 5.000.000 6.500.000

H.B.K. $0.104 $0.117 $0.16 $0.16 $.0504 $0.425


Tablo 7.4Ça¤dafl G›da Malzeme Sanayi Ticaret A.fi.’nin FVÖK, Hisse Bafl›naKazanç ve Finansman Politikalar› Aras›ndaki ‹liflki ($ 000)

*Baflabafl noktas› olan sermaye karar›ndaki optimal sermaye yap›s›n›n noktas›

Optimum Sermaye Yap›s›n›n Oluflturulmas› ve Sermaye Yap›s›ndaki Finansal Esnekli¤inin Sa¤lanmas›n›n ÖnemiBir iflletmenin baflar›s›; gelir tablosunun olumlu bakiye vermesi ve o iflletmeninvarl›k da¤›l›m› ve kaynaklar›n etkin kullan›m›ndan geçer. ‹flletmeler baflar›l› olabil-mek için kaynaklar›n›n sa¤lanma noktalar›n›, kullan›m ve verimlilikleri aras›ndakiiliflkiyi çok iyi belirlemelidir. ‹flletmenin finansal yap›s› bir kelebe¤i and›r›r. Sa¤ ka-nad› varl›klar, sol kanad› da borçlar› ve sermayeyi temsil eder. Yeterli özen göster-meden kelebe¤in bir kanad›na dokunulursa dengesi bozulur ve uçamaz. ‹flletmede bir kelebek gibi bilançosunu oluflturan iki kanad›n› hassas flekilde oluflturmal›ve kullanmal›d›r. ‹flletmenin bu hassasiyetini finansal kald›raç yap›s›nda görebili-riz. ‹flletmeler özsermaye verimlilik oranlar›n› art›rabilmek için de¤iflik finansmanpolitikalar›n› ve finansal kald›raç derecelerini seçerler. Burada kullan›lan finansalkald›raç kavram›n›, özkaynak ve yabanc› kaynak kullan›m dengesinin, iflletme ve-rimlilik oran›na etkisi olarak tan›mlayabiliriz. Yukar›da birçok alternatif teorileri vemodelleri tart›flt›ktan sonra firma sermaye yap›s›n› oluflturma kriteri ve önerisineafla¤›da daha de¤iflik bir yaklafl›m getirece¤iz. Çal›flman›n bu son bölümündeki fi-nansal kald›raç karar›, sermaye yap›s›nda ne kadar borç ve özsermaye kullan›lma-s› karar›na daha pratik bir öneride bulunacakt›r. Ancak bu önerinin temeli, firma-n›n nakit ödeme kapasitesine sahip olup olmamas› ile yak›ndan ilintilidir. Di¤er birifade ile e¤er firma nakit ödeme kapasitesine, likit finansman yeterlili¤ine sahipseve borçlanmadan sa¤lad›¤› net getiri oran›, borçlanman›n vergi sonras› net maliye-tinden fazla ise firman›n sermaye yap›s›nda kald›raç oluflturmas›, firman›n özser-maye verimlilik oran›n›, dolay›s›yla firma de¤erini art›r›r. Bu konu afla¤›da kapsam-l› flekilde analiz edilerek anlat›lacakt›r.

Firma Kald›raç Kavram› Firma kald›raç kavram›n›, flirket sabit masraflar›n›n flirketin hisse bafl›na kazanc›üzerine etkisi olarak tan›mlayabiliriz. Firman›n faaliyetlerinde karfl›laflt›¤› toplammaliyetlerini de¤iflken ve sabit maliyetler olarak iki k›sma ay›r›rsak de¤iflken mali-yetler, ham madde giderleri gibi firman›n sat›fl art›fl› ve azal›fl› ile direkt ilintisi olanmaliyetlerdir. Firman›n sabit maliyetleri ise firman›n sat›fl art›fl› ve azal›fl› ile direkt


$2.000.000 $4.000.000 $6.000.000 $8.000.000

0.0

0.50

1.00

H.B.K ($)

$2.560.000 = H‹SSE BAfiINA KAZANÇ BAfiABAfi NOKTASI

BORÇ ALTERNAT‹F‹

H‹SSE SENED‹ ALTERNAT‹F‹

FVÖK

fiekil 7.5

FVÖK ve HisseBafl›na Kazanç‹liflki

ilintisi olmayan, ola¤an faaliyet ve finansman içerikli olarak iki gruba ayr›l›r. Firma-n›n sabit faaliyet maliyetlerinin firman›n faaliyet kâr› üzerine etkisi faaliyet kald›ra-c›, sabit finansman giderlerinin firman›n hisse bafl›na kâr› üzerine etkisi de finan-sal kald›rac› ilgilendirir. Gerek faaliyet kald›rac› gerekse finansman kald›rac› yük-sek olan firmalar, kald›rac› daha az olan firmalara göre daha yüksek kazanç eldeeden firmalard›r. Yüksek kald›raçl› firmalar daha düflük kald›raçl› firmalara göredaha yüksek kârl›l›¤a sahip olurken ayn› zamanda kârl›l›klar› daha dalgal› ve kâr-l›l›¤›nda belirsizli¤i yüksek riskli firmalar grubundad›r. Kald›rac›n firma kârl›l›¤›üzerine direkt etkisi nedeniyle yöneticinin, firman›n kald›raç karar›n› etkileyebil-mek için sabit faaliyet ve sabit finansman maliyetleri karar›n› çok dikkatli almas›gerekir.

Firma yöneticisi, firma sabit finansman maliyetlerinin hisse bafl›na kazanç sevi-yesi üzerine etkisini firma lehine dönüfltürebilmek için, firman›n finansman mikta-r› ve finansman yap›s› karar›na bu duruma göre karar vermelidir. Di¤er bir ifadeile firma yöneticisi, firman›n sermaye yap›s› ve miktar› karar› ile firman›n finansalkald›raç derecesini kararlaflt›rabilir. Firma yöneticisi, firma finansal kald›raç karar›ile firman›n hissedarlar› için elde etmifl oldu¤u hisse bafl›na kazanç miktar› üzerin-de etkili olur. Firma, sermaye yap›s›nda daha fazla borçlanma ile sabit finansmangiderlerini art›rarak, firman›n finansal kald›rac›n›n artmas›na da neden olacakt›r.Firman›n sermaye yap›s› ve miktar›, firman›n finansal kald›rac›n›n risk ve verimli-lik seviyesini etkileyerek firma de¤erini oluflturur. Firma kald›raç seviyesi ile kald›-raca neden olan gelir tablosu kalemlerinin iliflkisi afla¤›daki gibi gösterilebilir (Git-man ve Zutter, 2012, s. 508)

Faaliyet Kald›rac› DerecesiSabit faaliyet giderlerinden kaynaklanan faaliyet kald›rac›n›n rakamsal ölçümünefaaliyet kald›raç derecesi denir. Bir iflletmenin faaliyet kald›rac›n›n büyüklü¤ünüdo¤rudan belirlemede kullan›lan ikinci temel gösterge olan faaliyet kald›rac› dere-cesi, sat›fllardaki yüzdelik de¤iflmenin faaliyet kâr›nda (vergi ve faizden öncekikarda) yüzde olarak ne kadar de¤iflmeye yol açt›¤›n› belirlemeye yönelik önemlibir iflletme riski göstergesidir. Bir iflletmenin gelecekteki faaliyet kâr›n›n tahminin-deki belirsizlik derecesi olarak tan›mlanan iflletme riski, en iyi biçimde faaliyet kal-d›rac› derecesi ile belirlenebilir. Çünkü faaliyet kald›rac› derecesi faaliyet kâr›n› sa-bit giderlerin büyüklü¤ü ile do¤rudan iliflkilendirir ve yüksekli¤i iflletme riskininfazla oldu¤unu ifade eder. Firman›n Faaliyet Kald›raç Derecesini k›sa yoldan afla-¤›daki eflitlik yard›m›yla hesaplayabiliriz. fiöyle ki;


Firman›n kald›raç seviyesifirman›n hisse bafl›nakazanc›n› etkileyece¤inden,yönetici, firma kald›raçseviyesine karar verirkenfirman›n sabit faaliyetmaliyetlerinin ve sabitfinansman maliyetlerininseviyesine çok dikkatli kararvermelidir.

Firma yöneticisinin kararverece¤i sabit faaliyetmaliyet büyüklü¤ü, firman›nfaaliyet kald›raç seviyesinietkilerken, sabit finansmanmaliyetleri ise firman›nfinansman kald›rac›n›etkiler. Firma yöneticisifirman›n faaliyet kald›raçyönetiminde firman›nfaaliyet kâr seviyesi ile sabitfaaliyet maliyetlerininseviyesine özengöstermelidir.

fiekil 7.6

Faaliyet Kald›rac›

Finansal Kald›raç

Sat›fllar..............................................

Eksi: Sat›lan Mallar Maliyeti.............

Brüt Kar Miktar›.............................

Eksi: Faaliyet Giderleri.....................

Faiz ve Vergi Öncesi Kazanç........

Eksi: Finansman Giderleri...............

Vergi Öncesi Kazanç.....................

Eksi: Vergi..........................................

Vergi Sonras› Net Kar...................

Hisse Bafl›na Kazanç (HBK)

Toplam Kald›raç

Gelir Tablosu veFirma Kald›raç‹liflkisiHBK=Vergi Sonras›Net Kar/HisseSenedi Say›s›

FALKD = Faiz ve Vergi Önceki Kazançtaki Oransal De¤iflim/Sat›fllardaki Oransal De¤iflim.

E¤er iflletmenin belli bir sat›fl ve üretim seviyesindeki faaliyet kald›raç derece-sini hesaplamak istersek konuya biraz daha farkl› yaklaflmam›z gerekir. Bir ifllet-menin sabit giderlerinin büyüklü¤ünü belirten faaliyet kald›rac› derecesi, esas iti-bar›yla, belli bir üretim düzeyindeki sabit giderlerden önceki kâr›n, sabit giderler-den sonraki kâra olan oran›d›r. Baflka bir ifade ile faaliyet kald›rac› derecesi:

FALKD = (Sabit Giderlerden Önceki Kâr)/(Sabit Giderlerden Sonraki Kâr)

biçiminde hesaplanan bir orand›r.

Sabit Giderlerden Önceki Kâr = Q × (BSF - BDM)

olarak ifade edilebilir. Çünkü sat›fl gelirinden (Q × BSF) yaln›zca toplam de¤iflken gi-derler (Q × BDM) ç›kar›lmaktad›r. E¤er bu kalan miktardan sabit giderler ç›kar›l›rsa,

Sabit Giderlerden Sonraki Kâr = [Q × (BSF - BDM)] - TSM

biçiminde hesaplanacakt›r. Sabit giderlerden sonraki kâr ayn› zamanda faiz ve ver-giden önceki kârd›r. Yani;

FVÖK = [Q × (BSF - BDM)] - TSM

biçiminde de ifade edilebilir.Böylece faaliyet kald›rac› derecesi sabit giderlerden önceki kâr›n sabit giderler-

den sonraki kâra (ya da FVÖK’e) oran› olarak;

FALKD= [Q × (BSF - BDM)]/[Q × (BSF-BDM) -TSM]

biçiminde formüle edilir. Burada:FALKD : Faaliyet kald›rac› derecesini, Q : Faaliyet kald›rac› derecesinin hesapland›¤› belli sat›fl miktar›n›,BSF : Birim sat›fl fiyat›n›,BDM : Birim de¤iflken maliyeti,TSM : Toplam sabit giderlerini temsil etmektedir.E¤er yukar›daki verilen formülün parantez içindeki ifadeleri aç›l›r ve(Q × BSF) = toplam sat›fl geliri,(Q × BDM) = toplam de¤iflken giderler,

oldu¤u göz önüne al›n›rsa faaliyet kald›rac› derecesi daha aç›k bir biçimde afla¤›-daki gibi de hesaplanabilir:

Yukar›daki formüllerden de anlafl›laca¤› gibi, bir iflletmenin faaliyet kald›rac›derecesi iflletmenin sabit giderlerinin büyüklü¤üne önemli ölçüde ba¤l›d›r. O hâl-de denilebilir ki bir iflletmenin sabit giderleri yükseldikçe, di¤er de¤iflkenler sabitkalmak koflulu ile faaliyet kald›rac› derecesi büyüyecek ve böylece iflletme riski deartm›fl olacakt›r.

FALKDSatış Geliri Toplam Değişken Maliyetler

=−

SSatış Geliri Toplam Değişken Maliyetler Sabi − − tt Giderler


fiimdi bu bilgiler çerçevesinde varsayal›m ki bir iflletmede belli bir zamandaüretim ile ilgili olarak afla¤›daki bilgiler verilmektedir:

Q = 18.000 BirimBSF = T50 BDM = T30 TSM = T280.000

Bu verilere göre bu sat›fl düzeyinde faaliyet kald›rac› derecesi;

FALKD = [18.000 (T50 - T30)]/[(18.000 (T50 - T30)) - T280.000]FALKD = 360.000/80.000FALKD = 4,5

olarak hesaplanacakt›r.Bunun anlam›, iflletmenin sat›fllar›nda %1’lik bir de¤iflme, iflletmenin faiz ve

vergi öncesi kâr›nda %4,5’lik bir de¤iflme meydana getirecek demektir. Baflka birifade ile sat›fllardaki bir de¤iflme, faiz ve vergi öncesi kârda 4,5 kat› oran›nda birde¤iflmeye neden olmaktad›r. Örne¤in, sat›fllar %10 düflerse faiz ve vergi öncesikâr %45 düflecek demektir. Buna karfl›l›k sat›fllar %10 artarsa faiz ve vergi öncesikâr %45 artacakt›r. O hâlde bir iflletmede faaliyet kald›rac› derecesinin yüksekli¤i,iflletme riskinin büyük olaca¤›n› gösterecektir. Çünkü de¤iflme büyük oranda ol-maktad›r. Yukar›da verilen formülde de görüldü¤ü gibi, teorik olarak faaliyet kal-d›rac› derecesi 1 de¤erinden bafllar (yani sabit giderlerin olmamas› ya da s›f›r ol-mas› durumu) ve sonsuza (sabit giderlerin faaliyet kâr›n› tüketmesi ya da payday›s›f›r yapmas› durumu) kadar uzanarak de¤er alabilir. Bu nedenle faaliyet kald›rac›derecesi 1’e yaklaflt›kça sabit giderlerin yüksekli¤inden kaynaklanan iflletme riskiazalacakt›r (Sar›aslan ve Erol 2009, s. 230-236).

Finansal Risk ve Finansal Kald›raçYukar›da sermaye maliyeti bölümünde örnekleri ile aç›kland›¤› gibi, yabanc› kay-nak ya da borç kullanma, vergi etkisi nedeniyle a¤›rl›kl› ortalama sermaye maliye-tini azaltmaktad›r. Dolay›s›yla kullan›lan borç oran› artt›kça, di¤er koflullar›n ayn›kald›¤› varsay›l›rsa iflletmenin ortalama sermaye maliyeti azalacak ve borç maliye-ti iflletmenin ortalama kârl›l›k oran›ndan düflük oldu¤u sürece hissedarlar›n kârlar›da artacakt›r. Çünkü iflletme baflkas›n›n paras›n› (borç) kullanarak para kazanmak-ta ve büyümektedir. Örne¤in, toplam varl›klar›n›n (aktiflerinin) %40’›n› borç kulla-narak finanse eden, yani sermaye yap›s› içinde %40 borç olan bir iflletmenin finan-sal kald›raç oran› %40’d›r denilir.

Bu kapsamda, finansal kald›raç, bir iflletmenin toplam sermaye yap›s› içindekiyabanc› kaynaklar›n (toplam borçlar/toplam aktifler) oran›n› ifade etmektedir.

‹flletmenin toplam sermaye yap›s› içindeki yabanc› kaynaklar›n (toplam borçlar/toplamaktifler) oran› olarak formüle edilen finansal kald›raç oran› baflka flekilde de ifade edile-bilir mi?

Kald›raç kullanma esas olarak, baflkas›n›n paras›n› (borç) kullanarak para ka-zanma demektir. Ancak finansal kald›raç ya da borç kullanmay› devam ettirme du-rumu, belli bir borç oran›ndan sonra dezavantajl› bir durum da yaratacakt›r. Çün-kü artan borç maliyetine ra¤men iflletme borç maliyetinden daha fazla kâr ederek


‹flletmenin hissedarlar› yanisahipleri, baflkas›n›ndeste¤i ile ya daliteratürdeki genel ad› ilefinansal kald›raç kullanarakkârlar›n› artt›rmaktad›rlar.

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3

faaliyetini sürdürse bile, yüksek oranda borçlu olan iflletmeler sabit bir faiz ödemeyükümlülü¤ü alt›na girecekleri için piyasa koflullar›n›n olumsuz yönde de¤iflmesive sat›fllar›n azalmas› durumunda faaliyetini sürdürememe ya da tasfiye riski ilekarfl› karfl›ya kalabilecektir. Dolay›s›yla artan borç ya da finansal kald›raç oran›, ifl-letmenin borç anapara ve faiz yükümlülüklerini geri ödeyememe riskini ifade edenfinansal riskini art›racakt›r. O hâlde, kald›raç kullan›m›n›n hissedarlar›n kâr› (hissebafl›na kazanç) üzerindeki etkisi ile neden oldu¤u finansal riskin büyüklü¤ününaç›k olarak, afla¤›da maddeler biçiminde ayr› ayr› verildi¤i gibi analiz edilmesi vebilinmesi gerekir.

Firman›n finansal kald›rac›, kullan›lan borcun firma sermaye yap›s›nda yaratt›-¤› sabit finansal giderlerden kaynaklan›r. Finansal kald›rac›n rakamsal ölçümleme-sine finansal kald›raç derecesi denir. Finansal Kald›raç Derecesi (FKD) afla¤›dakieflitlikle ifade edilir ve ölçülür. fiöyle ki;

FKD= Hisse Bafl›na Kazançtaki Oransal De¤iflim/Faiz ve Vergi Öncesi Kazanç-taki Oransal De¤iflim

Faiz ve Vergi Öncesi Kazanç seviyesine göre Finansal Kald›raç Derecesini afla-¤›daki formülle de hesaplayabiliriz.

FKD= Faiz ve Vergi Öncesi Kazanç/(FVÖK - Finansman Giderleri)

Varsayal›m ki, firmam›z›n FVÖK= T100.000, Finansman Giderleri = T20.000,Vergi Oran› = 0,40 d›r. Bu durumda firmam›z›n Finansal Kald›raç Derecesi 1,25 dir.fiöyle ki,

FDK= T100.000/(T100.000 - T20.000) = 1,25 dir.

Bu durumda FVÖK’daki %1’lik art›fl firman›n hisse bafl›na kazanc›nda %1,25’likbir art›fl sa¤layacakt›r veya tersi olacakt›r.

Finansal Kald›raç ‹le Hisse Bafl›na Kazanç ‹liflkisi Borç ya da kald›raç kullanman›n hissedarlar›n kâr›nda sa¤lad›¤› art›fla karfl›l›k ifllet-menin finansal riskini artt›rma durumu, yani kâr ve risk ikilemi, afla¤›daki örnekledaha iyi aç›klanabilir. Varsayal›m ki sermayesi 10.000 adet paya (hisse senedine)bölünmüfl ve borç kullanmayan ABC iflletmesinin sermaye yap›s› afla¤›daki gibidir:

Toplam Aktifler : T50.000 Öz Sermaye : T50.000Borçlar : 0.0Hisse Senedi Say›s› : 10.000 Adet

fiimdi yine varsayal›m ki büyümek isteyen bu iflletme, mevcut T50.000 serma-yesine ek olarak T50.000’ye daha ihtiyaç duymaktad›r. Bu kayna¤› sa¤lamak içiniflletme üç farkl› sermaye yap›s› düflünmektedir.

a) ‹htiyaç duyulan T50.000 kayna¤›n tamam›n› sermaye art›fl›na giderek, defterde¤eri (T50.000 Aktif/10.000 Adet Hisse Senedi) = T5 olan hisse senetlerin-den 10.000 adet yeni hisse senedi ç›kartarak ve mevcut ortaklardan rüçhanhaklar›n› kullanarak sat›n almalar›n› sa¤lamak suretiyle finanse etmek. Böy-lece hisse senedi say›s› 20.000 adet olmakta ve iflletmenin sermaye yap›s›içinde borç oran› yine s›f›r olmaktad›r.


b) ‹htiyaç duyulan T50.000 kayna¤›n yar›s›n›, yani T25.000’sini mevcut ortak-lardan yukar›daki gibi 5.000 adet yeni hisse ile karfl›lamak (5.000 adet × T5= 25.000) ve di¤er T25.000’yi de %25 faiz ile borç alarak finanse etmek. Böy-lece bu seçenekte hisse senedi say›s›, mevcut olanlar ile birlikte 15.000(10.000 + 5.000) adet olmakta ve toplam sermaye yap›s› içinde borç oran›da (25.000/100.000) = %25 olmaktad›r.

c. T50.000 kayna¤›n hepsini %25 faiz ile borç alarak finanse etmek. Bu du-rumda da iflletmenin toplam sermaye yap›s› içinde borç oran›(50.000/100.000) %50 olmakta ve hisse senedi say›s› eskisi gibi 10.000 adetolarak kalmaktad›r.

Özet olarak üç sermaye yap›s› seçene¤ine göre finansal kald›raç kullan›m oran-lar› ve hisse senedi say›lar› afla¤›daki gibi olacakt›r:

‹flletme, ihtiyaç duyulan kayna¤› yukar›da belirtilen seçenekler çerçevesinde fi-nanse etmeyi planlarken ekonomik ortamdaki tahmini durum olas›l›klar›na göre(%20 kötü, %60 normal ve %20 iyi), faiz ve vergi öncesi kârlar›n her ekonomik du-rum için s›ras› ile (- T15.000) (yani zarar), T30.000 ve T50.000 olarak afla¤›daki tab-loda verildi¤i gibi olaca¤›n› öngörmektedir.

Finansal Kald›raç Oranlar› % 0 % 25 %50

Toplam Aktifler (A) T100.000 T100.000 T100.000

Borç (B) 0 T25.000 50.000

Öz Sermaye (O) T100.000 T75.000 50.000

Hisse Senedi Say›s› (HS) 20.000 T15.000 10.000


Kald›raçOran›

EkonomikDurum

Kötü %20

EkonomikDurum

Normal %60

EkonomikDurum‹yi %20

%0

Faiz ve Vergi Öncesi Kâr FaizBrüt KârVergi (%20)Net KârHisse Senedi Say›s› (HS)

(- 15.000)0.0

(- 15.000)0.0

(- 15.000)20.000

30.0000.0

30.0006.000

24.00020.000

50.0000.0

50.00010.00040.00020.000

Hisse Bafl›na Kâr (HBK) (- 0.75) 1.2 2.0

%25

Faiz ve Vergi Öncesi Kâr Faiz (%25 × 25.000)Brüt KârVergi (%20) Net KârHisse Senedi Say›s› (HS)

(- 15.000)6.250

(- 21.250)0.0

(- 21.250)15.000

30.0006.250

23.7504.750

19.00015.000

50.0006.250

43.7508.750

35.00015.000


%50

Faiz ve Vergi Öncesi Kâr Faiz (%25 × 50.000)Brüt KârVergi (%20)Net KârHisse Senedi Say›s› (HS)

(- 15.000)12.500

(- 27.500)0.0

(- 27.500)10.000

30.00012.50017.5003.500

14.00010.000

50.00012.50037.5007.500

30.00010.000


Tablo 7.6Finansal Kald›rac›nHisse Bafl›na KâraEtkisi

Tabloda da görüldü¤ü gibi, hangi ekonomik durum gerçekleflirse gerçekleflsinkald›raç oran› artt›kça hisse bafl›na kâr (zarar) daha fazla artmaktad›r. Ayr›ca finan-sal kald›raç oran› art›kça, ekonomik durum senaryolar›na göre hisse bafl›na kâr de-¤iflimi de daha fazla olmaktad›r.

Bu arada ayr›ca belirtilmelidir ki borç ya da kald›raç kullan›m›n›n hisse bafl›nakâr üzerindeki art›fl etkisi belli bir kâr düzeyi ya da kârl›l›k noktas›ndan sonra or-taya ç›kacakt›r. Çünkü iflletme belli bir düzeyde kâr edemiyorsa kullan›lacak borç,riski artt›raca¤› gibi ödenememe durumunda iflletmenin varl›¤›n› tehdit eder ve tas-fiyesine neden olur. ‹flte bir iflletmenin borcun kald›raç etkisinden yararlanmas›n›nbafllang›ç noktas›, borç ya da öz kaynak kullan›m›na bak›lmaks›z›n hisse bafl›nakâr›n ayn› oldu¤u sat›fl ya da faiz ve vergi öncesi kâr düzeyidir. Hisse bafl›na kâr›eflit yapan ve dolay›s›yla sermaye yap›s›na karar verenin borç ya da öz kaynak(hisse senedi) kullan›m› konusunda karars›z oldu¤u bu sat›fl ya da kârl›l›k s›n›r›nakay›ts›zl›k noktas› ad› verilmektedir.

Kay›ts›zl›k noktas›nda iflletme, borç ya da öz sermaye seçeneklerinden hangisini kullan›r-sa kullans›n, hisse bafl›na kâr ayn›d›r. Bu kay›ts›zl›k noktas›ndan sonra sat›fl ve kârdakiart›fllar›n hisse bafl›na kâr› art›rma etkisi fazlalaflacakt›r ve iflletmenin borç kullanmas›beklenecektir.

Finansal Kald›raç Kavram› ve Sermaye Yap›s› Oluflumundaki Etkisi‹flletmenin toplam varl›k verimlilik (kârl›l›k) oran›n›n borçlanma maliyetinin üstün-de oluflmas›, iflletmenin borç/özsermaye oran›n›n artmas›na yol açar. ‹flletmeninsermaye yap›s›ndaki borçlanman›n artt›r›lmas›, iflletme özsermaye verimlili¤ini ar-t›r›r. Daha önce belirtildi¤i gibi, iflletmenin özsermaye verimlilik oran›n›n artmas›-na olanak veren borç/özsermaye iliflkisi, iflletmenin Finansal Kald›raç’›n› ifadeeder. Borç/özsermaye ve finansal kald›raç iliflkisini ve özsermaye verimlik oran›n›afla¤›daki gibi ifade edebiliriz.

Özsermaye Verimlilik Oran› (ÖSVO) = [Top. Aktif Verimlilik Oran› (TAVO) + (TAVO - Borç Net Maliyeti) × (Borç/Özsermaye)]

Yukar›daki formüle göre, finansal kald›rac›n artmas›, iflletmenin faaliyet kâr›n›ve aktif verimlilik oran›n› art›r›r. Dolay›s›yla artan faaliyet kâr› ve aktif verimlilikoran›, iflletme özsermaye verimlilik oran›n›n büyümesine neden olur. ‹flletmeninverimlilik art›fllar› karfl›l›ks›z veya risksiz de¤ildir; yani iflletmenin kârl›l›k ve verim-lilik art›fllar›na paralel olarak iflletmenin finansal riskinin de artt›¤›n› gözlemleriz.‹flletme, finansal kald›rac›n› yükseltti¤i sürede finansal riskini de artt›r›r. Artan fi-nansal risk, firma ödeme riskini artt›rabilir. Ancak iflletme kârl› ve nakit yaratabilenbir kapasiteye sahipse finansal kald›rac›n verimlilik artt›r›c› etkisi, risk artt›r›c› etki-sinden daha yüksek olacakt›r. Bu durumda firma, yüksek finansal kald›raçla çal›fl-may› tercih eder.

Ekonomik ve finansal kriz döneminde iflletme yüksek finansal kald›raçtan kaç›nmal›d›r.Çünkü kriz döneminde yüksek finansal kald›raçl› firmalar borç ödemede zor durumda ka-labilirler.


S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Finansal Kald›raç ve Özsermaye Verimlilik ‹liflkisiFinansal kald›rac›n iflletmenin özsermaye verimlili¤ine etkisini daha farkl› flekildegörebilmek için, iflletmenin net kâr terimini açarak afla¤›daki eflitli¤imizdeki gibigösterebiliriz.

NET KÂR = (FA‹Z VE VERG‹ ÖNCES‹ KÂR - F‹NANSMAN G‹DERLER‹) ×(1-VERG‹ ORANI)

NET KÂR = (FVÖK - ‹ × B) (1 - T)

Eflitlikteki;

FVÖK = FA‹Z VE VERG‹ ÖNCES‹ KAZANÇ‹ = NOM‹NAL FA‹Z ORANIB = ‹fiLETMEN‹N FA‹ZL‹ TOPLAM BORCUT = VERG‹ ORANI

Yukar›daki eflitli¤i de kullanarak daha önce belirledi¤imiz Özsermaye Verimli-lik Oran›n› afla¤›daki eflitlikle ifade edebiliriz.

ÖSVO = (FVÖK -‹× B)(1 - T)/TOPLAM VARLIK = FVÖK (1-T)/TV - ‹ × B(1 - T)/TV

veya

ÖSVO = f × (BORÇ + ÖZSERMAYE/(ÖZSERMAYE - i × (B/ÖS))ÖSVO = f + (f - i) × B/ÖS

Eflitlikte baz› de¤ifliklikler yaparak afla¤›daki gibi yeniden yazabiliriz:

ÖSVO = FVÖK (1- T)/TV +(FVÖK (1 - T)/TV - ‹ (1 - T)) × B/ÖS ÖSVO = f + (f -i) B/ÖSf = Faaliyet kazanç verimlilik oran›d›r. f = FA‹Z VE VERG‹ ÖNCES‹ KAZANÇ (1 - VERG‹ ORANI)/TOP

LAM VARLIKLARi = Vergi sonras› d›fl kaynak (borç) maliyetidir = ‹ (1 - T)

Yukar›daki eflitlikte, yabanc› kaynak net maliyetin (“i”nin), faaliyet kazanç ve-rimlilik oran›ndan az olmas› durumunda, yani “f”nin “i”den büyük olmas› duru-munda, finansal kald›raç (B/ÖS) art›fl›na paralel olarak özsermaye verimlilik oran›da artacakt›r. Durumun tersi olmas›, yani “f”nin “i”den küçük olmas›, iflletmeninözsermaye verimlilik oran›n› olumsuz flekilde etkileyecektir. Böyle bir durumda ifl-letmenin borçlanmas› iflletme kaynaklar›n›n tükenmesine, yani iflletme kaynaklar›-n› yabanc› kaynak faizlerinin ödenmesinde kullan›lmas›na neden olur. Burada kri-tik nokta, d›fl kaynak getiri oran›n›n, d›fl kaynak maliyet oran›ndan az olmas›d›r.Basit bir ifade ile borçlanman›n getirisi maliyetinden düflük olmaktad›r. Bu tür sü-rekli politikalar iflletmenin özsermaye verimlilik oran›n› olumsuz etkileyerek, ifllet-meyi finansal strese iter. Hatta sonuçta iflletmenin iflas etmesine bile neden olabi-lir. Borçlanman›n iflletmeye getirmifl oldu¤u bu yük, finansal risk olarak ifade edi-lebilir. Bir iflletmenin finansal kald›raç riski, yani borçlanman›n iflletme kazanc›üzerinde yapt›¤› olumsuz etki, kazançta belirsizlik oran›n› art›r›r.


‹flletmenin finansal kald›raçriskini, toplam varl›kverimlilik oran›n›n standartsapmas› ile özsermayeverimlilik oran› standartsapmas› aras›ndaki farkolarak tan›mlar›z.

Finansal Kald›rac›n Özsermaye Verimlilik Oran› Üzerine Etkisinin Grafiksel AnaliziMatematiksel olarak tart›flt›¤›m›z finansal kald›rac›n iflletme özsermayesi üzerineetkisini daha aç›k olarak afla¤›daki flekilde modelimizde görebiliriz. Afla¤›daki fie-kil 7.7’de görüldü¤ü gibi, iflletmenin normal da¤›l›m e¤risi, iflletmenin kald›raçmiktar›n›n artmas› ile genifllemekte ve iflletmenin finansal riskini ve iflas olas›l›¤›n›art›rmaktad›r. fiekil 7.7’deki A bölümünde faaliyet gösteren iflletme, s›f›r kald›raçmiktar›nda iflletmenin özkaynaklar›ndan hiçbir kazanç elde edemiyorsa özserma-ye verimlilik oran› s›f›r olacakt›r. ‹flletmenin özsermaye verimlili¤inin s›f›r olmas›hâlinde finansal kald›rac› s›f›r olsa bile finansal riski de s›f›r olacakt›r. Ancak ifllet-me özkaynaklar›ndan bir gelir elde edebiliyorsa iflletme özsermaye verimlilik do¤-rusu üzerindeki herhangi bir noktadaki özsermaye verimlili¤ine sahip olabilir. ‹fl-letme, verimlilik oran›n› art›rmak için kald›raç art›fl›na baflvurursa iflletme dört sa-hada da flekildeki gibi yatay do¤rular üzerinde hareket edebilir. E¤er iflletme, kal-d›raç etkisi ile faiz ve vergi öncesi kazanc›nda borçlanma oran›n›n üzerinde gelirelde edebiliyorsa iflletme birinci do¤ru üzerinde hareket ederek verimlilik art›fl›sa¤layacakt›r. E¤er iflletme kald›raç art›fl›na paralel faiz ve vergi öncesi kâr art›fl›sa¤layamazsa üçüncü do¤ru üzerinde olabilir. ‹flletmenin net borç maliyeti, faali-yet verimlilik oran›ndan büyükse, yani iflletme borçlanmas›na ra¤men faiz ve ver-gi öncesi kazanc›nda bir art›fl sa¤layam›yorsa hatta azalma ile karfl› karfl›ya kal›yor-sa dördüncü do¤ru üzerinde hareket ederek yavafl yavafl stresli olan “C” sahas›nado¤ru yol alabilir.

Bu tür iflletmeler, finansal streslerini k›sa sürede çözemezlerse iflas edebilirler.‹flletme kendisini bu sahadan yukar›ya do¤ru çekmek isterse iki alternatife sahip-tir. Birincisi, faiz ve vergi öncesi kazanc›n› artt›rmakt›r. Bunu yapamazsa iflletme-nin ikinci alternatifi, sermaye yap›s›nda de¤ifliklik yapmakt›r. ‹flletme, kaynak ya-p›s›ndaki borçlanmay› azalt›p özsermaye art›r›m›na gitmelidir.

Finansman Kararlar›nda Dikkat Edilmesi Gereken KonularAna hatlar› ile aç›klad›¤›m›z finansman kararlar›nda dikkat edilecek unsurlar› afla-¤›daki genel hususlarla birlefltiren bir iflletme, faaliyetlerini do¤ru bir finansman


1 2 3 4

A B C D

%20

%10

%0.0

%-10

BEKLENEN-NORMAL

GÖNENÇ (refah)

STRES

fvök

fvök

fvök

fvök

fvök

BORÇ/ÖZSERMAYE

ÖSVO

fiekil 7.7

Beklenen Verimlilikve Finansal Risk‹liflkisi

ekseni üzerinde yürütebilir. Bir flirketin finansal aç›dan sa¤laml›¤›, o flirketin stra-tejik hedefleri ve iflletme politikalar› ile sermaye artt›rabilme kabiliyeti aras›ndakiuyuma ba¤l›d›r. Bunu baflarabilmek için nas›l bir borçlanma ve özkaynak finans-man politikas› izlenmelidir (Erol, 2001, s. 323)? Çözüme, yukar›da tart›fl›lan nokta-lar dikkate al›nd›ktan sonra afla¤›daki sorular› sorarak ulaflabiliriz. (1) ‹flletmeningerçek finansman ihtiyaçlar› nedir? Önümüzdeki 3-5 y›l içinde iflletme ürün-pazarstratejilerini devam ettirmek için ne kadar ek fon sa¤lamal›d›r? Ne kadar sürede buihtiyaca cevap verilecektir? Büyük f›rsat maliyetleri ile karfl› karfl›ya kalmaks›z›n birerteleme söz konusu olabilir mi? (2) Bu finansman›n nakit para, sabit ve de¤iflkenoranlar veya ön ödeme koflullar› vb. aç›lardan ne gibi özellikleri vard›r? Al›nan fi-nansman karar›n›n gelecekteki olas› etkileri, alternatif senaryolar ayr› ayr› gözdengeçirilmelidir. (3) fiirket, ihtiyac› olan finansman için sermaye piyasas›n›n hangibölümlerini kullanacakt›r? Para piyasalar›n› m› sermaye piyasalar›n› m› k›sa vadelimi uzun vadeli finansman enstrümanlar›n› m› kullanmal›d›r? (4) Fon sa¤layanlar,borç verirken hangi kriterlere bak›yorlar? Borç verenin özelliklerine göre büyükfarkl›l›klar gösteren bu kriterler, flirketin hedef sermaye yap›s›na iliflkin yol göste-recektir. Bu yap› içindeki borçlanma seviyesi, flirketler aras›nda endüstri, yönetimkalitesi, sat›fllardaki de¤iflkenlik, rekabet durumu, kârl›l›k vb. nedenlerden dolay›farkl›l›klar gösterir. Örne¤in, yüksek iflletme ve rekabet riski bulunan flirketler, bu-nu düflük finansal risk ile telafi etmeye çal›flmal›d›r. Bunun tersi bir durumda, ya-ni düflük iflletme ve rekabet riski bulunan flirketler daha rahat borçlanabilirler. (5)fiirket, iyi ve kötü zamanda, proforma finansal raporlar›nda belirtildi¤i gibi borçsözleflmesine uyabilecek midir? (6) Zor dönemler de dahil olmak üzere, flirketinborçlanma politikalar› sermayenin stratejik aç›dan önemli bütün programlar›na uy-gun ak›fl› sa¤layacak m›d›r? Ne tür zorluklara karfl› yönetim kendisini daha fazlakorumaya alacakt›r? Kötü zamanlarda flirket ve rakipleri nas›l bir tutum izleyecek-tir? Daha da önemlisi, bu tip durumlarda flirket ne kadar ek sermayeye ihtiyaç du-yacakt›r? fiirketin hedef sermaye kaynaklar› nas›l bir tepki verecektir? (7) fiirket, he-def sermaye yap›s›n› oluflturursa rekabet yönünden zay›f düfler mi? Bu tehlike, de-¤iflik flekillerde ortaya ç›kabilir: fiirketin finansal aç›dan zor durumda oldu¤unu gö-ren rakibin sald›r›s›; yönetimin muhafazakâr iflletme ve yat›r›m politikalar› benim-semesi (flirketin uzun dönemdeki rekabet konumuna zarar verecek politikalar) ve-ya zor dönemde stratejik aç›dan önem tafl›yan programlara kaynak bulunamamas›ve dolay›s›yla konumun finans sa¤layabilen rakiplere kapt›r›lmas›, iflletme kazan-c›n› uzun dönemde olumsuz etkiler. (8) Yeni borçlanma politikas› tahvil sahipleri-ni ve hisse bafl›na kazanç, hisse bafl›na temettü ve piyasa de¤eri aç›lar›ndan his-sedar› nas›l etkiler? (9) Yeni borçlanma politikas› uygulanabilir mi? Önümüzdekibefl y›l içinde gerekli olan sermaye, hedef sermaye yap›s›na uygun bir flekildeartt›r›labilir mi? Yönetim, sermayeyi bu flekilde artt›rmaya taraftar m›? De¤ilse yö-netim, ürün-pazar stratejilerini veya temettü politikas›n› de¤ifltirmeye haz›r m›?



‹flletmelerin sermaye yap›lar›n› etkileceyek karar-lar›n al›nmas›n› etkileyecek faktörlerinneler oldu-¤unu aç›klamak.Firmalar›n sermaye yap›s› kararlar›n›n al›nmas›n-da afla¤›daki faktörlerin gözönünde bulundurul-mas› gerekir:

• Sat›fllar›n ‹stikrar›: Sat›fllar› istikrar›l olan ifllet-meler daha çok borç kullanabilirler.

• Aktif Yap›s›: Aktifleri teminat gösterilmeye uy-gun olan iflletmelerin borç kullanma imkanlar›daha fazlad›r.

• Faaliyet Kald›rac›: Faaliyet kald›rac› yüksek olan ifl-letmelerin borç kullanma imkanlar› daha s›n›rl›d›r.

• Büyüme Oran›: Daha h›zl› büyüyen firmalar›ndaha fazla borç kullanmalar› beklenir.

• Kârl›l›k: Yat›r›m kârl›l›¤› yüksek olan iflletmele-rin göreceli olarak daha az borç kulland›klar›gözlenmektedir. Çünkü kârl› olduklar› için da¤›-t›lmayan kârlar› birikmektedir.

• Vergi: Borç kullanman›n vergi avantaj› ne kadaryüksek ise borç kullanma iste¤i o kadar artar.

• Kontrol: Hisse senedi ihrac› ile yönetim kontro-lünü kaybetme s›n›r›na gelen firmalar borç kul-lanmay› tercih edeceklerdir.

• Yönetimin Tavr›: Farkl› sermaye yap›lar›n›n ya-rarlar› konusunda aç›k bir bilgi yoksa sermayeyap›s›n›n seçiminde yönetimini tavr› önemli ola-cakt›r. Borç konusunda tutucu olan yönetimlerborç kullanmaktan kaç›n›rlar.

• Borç Verenlerin Tavr›: Bir iflletme borç verecek-lerin tavr›na göre borç aray›fl›na girer. E¤er borçbulaca¤›na inanm›yorsa giriflimde bulunmaz. Bu-nun yerine özsermaye imkanlar›n› zorlar.

• Piyasa Koflullar›: Bir firman›n hedefledi¤i serma-ye yap›s› bileflimine ulaflmas›, finansal piyasala-r›n koflullar›na ba¤l›d›r. Borç bulma ya da men-kul k›ymet ihrac›na imkan sa¤lamayan piyasa ko-flullar›nda sermaye yap›s›, çok dar bir çercevedeözel imkanlarla belirlenir.

• ‹flletmenin ‹çsel Koflullar›: Çeflitli içsel nedenlerleiflletmeler borç ya da özkaynak (yeni hisse sene-di ihrac›) kullan›m›n› tercih edeceklerdir. Örne-¤in, araflt›rma ve gelifltirme çal›flmalar› sonucubaflar›l› olaca¤› kesin olan bir rünü piyasaya su-nacak bir iflletme aratacak kâr›n› yeni ortaklarlabölüflmek yerine finansman ihtiyac›n› borçlan-mayla gidermeye çal›flacakt›r.

• Finansal Esnekli: Baz› firmalar çeflitli ortamlardaortaya ç›kabilecek finansman ihtayaçlar›n›n kar-fl›lanabilmesi için bir rezerv borçlanma kaasitesi

muhafaza etmek isterler. Yani zaman› geldi¤indekullanmak amac› ile borçlanma kapasitelerinimuhafaza ederler ve bu nedenle borçlar›n› artt›r-mak istemezler. Bu durum özellikle ekonomidefinansal darbo¤azlar›n beklendi¤i ortamlardayayg›n bir uygulam imkan› bulur.

Sermaye kararlar›n› analize yönelik teorik yak-

lafl›mlar› tan›mlamak.

‹flletmelerin sermaye kararlar›n› analize yönelikliteratürde dört temel yaklafl›m bulunmaktad›r.Bunlar› afla¤›daki gibi s›ralayabiliriz:

• Net Gelir Yaklafl›m›• Net Faaliyet Geliri Yaklafl›m›• Geleneksel Yaklafl›m• Modigliani-Miller Yaklafl›m›

Sermaye-finansman kararlar›nda hisse bafl›na

etkinin analizi ve sermaye karar›n› aç›klamak.

‹flletmelerde, özellikle halka aç›k anonim flirket-lerin finansman kararlar›nda temel karar göster-gesi “Hisse Bafl›na Kazanç”t›r. Finansman karar›sonras› flirketin hisse bafl›na kazanc›nda pozitifbir de¤iflim olmas› durumunda, finansman kara-r›n›n do¤ru al›nd›¤› kabul edilir. ‹flletmenin His-se Bafl›na Kazanç Baflabafl Noktas›n› afla¤›dakiformülleri kullanarak hesaplar›z.HBK = (Sat›fllar - Sabit Masraflar - De¤iflken Mas-raflar) - (Finansman Giderleri)(1-Vergi Oran›) /‹hraç Edilmifl Hisse Senedi Say›s›HBK = Faiz ve Vergi Öncesi Kazanç - FinansmanGiderleri) × (1 - Vergi Oran›) / ‹hraç Edilmifl His-se Senedi Say›s›

Finansal kald›raç ve sermaye yap›s› oluflumun-

daki etkisini aç›klamak.

Firma kald›raç kavram›n›, flirket sabit masraflar›-n›n flirketin hisse bafl›na kazanc› üzerine etkisiolarak tan›mlayabiliriz. ‹flletmenin hissedarlar›baflkas›n›n deste¤i ile yani finansal kald›raç kul-lanarak kârlar›n› artt›rmaktad›rlar. Bu kapsawm-da, finansal kald›raç, bir iflletmenin toplam ser-maye yap›s› içindeki yabanc› kaynaklar›n (top-

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç

4NA M A Ç


lam borçlar / toplam aktifler) oran›n› ifade et-mektedir. Kald›raç kullanma esas olarak, baflka-s›n›n paras›n› (borç) kullanarak para kazanmademektir. Ancak finansal kald›raç ya da borç kul-lanmay› devam ettirme durumu, belli bir borçoran›ndan sonra dezavantajl› bir durum da yara-tacakt›r. Çünkü artan borç maliyetinden daha faz-la kâr ederek faaliyetini sürdürse bile, yüksekoranda borçlu olan iflletmeler sabit bir faiz öde-me yükümlülü¤ü alt›na girecekleri için piyasakoflullar›n›n olumsuz yönde de¤iflmesi ve sat›flla-r›n azalmas› durumunda faaliyetini sürdüreme-me ya da tasfiye riski ile karfl› karfl›ya kalabile-cektir. Borç/özsermaye ve finansal kald›raç ilifl-kisini ve özsermaye verimlik oran›n› afla¤›dakigibi ifade edebiliriz. Özsermaye Verimlilik Oran› (ÖSVO) = [Top. Ak-tif Verimlilik Oran› (TAVO) + (TAVO - Borç NetMaliyeti) × (Borç/Özsermaye)]


1. ‹flletmenin ihtiyaç duydu¤u sermayeyi ortakl›k hak-lar›n› satarak temin etmesine ne finansman› denir?

a. Borçlanma finansman›b. Ortakl›k finansman›c. Bireysel finansmand. Özkaynak finansman›e. fiirket finansman›

2. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmelerin sermaye kararla-r›n› analiz etmeye yönelik yaklafl›mlardan biri de¤ildir?

a. Modigliani-Miller yaklafl›m›b. Net gelir yaklafl›m›c. Risk yaklafl›m›d. Geleneksel yaklafl›me. Net faaliyet geliri yaklafl›m›

3. Net gelir yaklafl›m›na göre, iflletme, sermaye yap›-s›ndaki borçlanma oran›n›, bir baflka deyiflle, borç/aktiftoplam›n› (kald›raç) artt›rarak, sürekli olarak ortalamasermaye maliyetini ________, ve firma pazar de¤erini___________ olana¤›na sahip olacakt›r.

a. artt›rma, azaltmab. azaltma, artt›rmac. azaltma, azaltma d. artt›rma, artt›rmae. de¤ifltirmeme, de¤ifltirmeme

4. Afla¤›dakilerden hangisi net faaliyet geliri yaklafl›m›-n›n ileri sürdü¤ü varsay›mlardan biridir?

a. Ortalama sermaye maliyetinin, borç/aktif top-lam oran› artt›kça artt›¤›

b. Ortalama sermaye maliyetinin, borç/aktif top-lam oran› artt›kça azald›¤›

c. Sermaye yap›s›ndaki özsermaye miktar›n›n art-mas›n›n firma üzerinde olumsuz bir etki yaratt›¤›

d. Sermaye yap›s›ndaki özsermaye miktar›n›n art-mas›n›n firma üzerinde olumlu bir etki yaratt›¤›

e. ‹flletmenin ortalama sermaye maliyetinin tümsermaye yap›land›rmalar›nda ayn› oldu¤u

5. Y iflletmesi bir bankadan %10 y›ll›k faiz oran›ndanT5.000.000 borç alm›flt›r. Vergi oran› %40 oldu¤una gö-re vergi sonras› y›ll›k yabanc› kaynak maliyeti afla¤›da-kilerden hangisidir?

a. 10%b. 7%c. 8%d. 6% e. 5%

6. Geleneksel yaklafl›ma göre bir firma, sermaye yap›-s›ndaki borçlanma miktar›n› (finansal kald›raç) ortala-ma sermaye noktas›na ulafl›ncaya kadar artt›r›rsa, firma-n›n ortalama sermaye maliyeti ne olur?

a. artarb. de¤iflmezc. azal›rd. önce artar sonra azal›re. karar verilemez

7. Modiglani-Miller yaklafl›m› I. Önermesine göre firmade¤erine etki eden esas faktör/faktörler afla¤›daki seçe-neklerden hangisinde verilmifltir?

a. Finansman kaynaklar›n›n nas›l bölündü¤üb. Ortalama sermaye maliyetic. Yat›r›mdan elde edilen nakit ak›fllar›n›n miktar›

ve riskd. Hissedarlara da¤›t›lan kar pay›e. Finansman kald›raç düzeyi

8. ‹flletmenin Faiz ve Vergi Öncesi Kazanç (FVÖK) bek-lentisi, HBKHS ve HBKB’n›n birbirine eflit oldu¤u du-rumda hesaplanan FVÖK de¤erinden yüksekse; iflletme____________ yöntemini, düflükse ______________yöntemini tercih etmelidir.

a. Borçlanma, hisse senedi finansman b. Hisse senedi finansman, borçlanmac. Borçlanma, borçlanmad. Hisse senedi finansman, hisse senedi finansmane. Yukar›daki seçeneklerden hiçbiri

9. ABC ‹flletmesi, T15.000.000 olan toplam sermaye tu-tar›n›n, T8.000.000’sini %10 ortalama borç maliyeti ilegeri kalan T7.000.000’lik k›sm›n› özsermaye ile karfl›la-maktad›r. Firman›n Faiz ve Vergi Öncesi Kâr›T4.000.000’dir. Firman›n özsermaye beklenen minimumverimlilik oran› %16 oldu¤una göre, firman›n a¤›rl›kl› or-talama sermaye maliyeti afla¤›dakilerden hangisidir?

a. %12,50b. %13,65c. %14,28d. %15,32e. %16,45

10. Bir iflletmenin baflar›l› olabilmesi ve süreklili¤inindevam› için iflletme ile ilgili afla¤›daki özelliklerden han-gisi önemlidir?

a. Yönetim yap›s›b. Teknolojik geliflmeye uyumc. Mali yap›d. ‹flletmenin finansal kararlar›e. Yukar›daki seçeneklerin tümü



fi‹RKETLER 2011’DE KUR ZARARI YAZACAK

Erkan K›z›locak, Otoban Dergisi, Eylül 2011 Say› 28, s. 26.Döviz kurlar› son haftalarda iniflli ç›k›fll› bir seyir izliyor.Geçen hafta yine sert hareketler dikkat çekti. ABD’ deborçlanma tavan›yla ilgili endifle giderildi ama bu kezde Euro bölgesiyle ilgili olumsuz haberler dolar kurunu1.72’lere s›çratt›.fiimdi dövizdeki art›fl›n d›fl ticaret üzerindeki etkileritart›fl›l›yor. ‹thalat› frenleyece¤i, buna karfl›l›k ihracat›destekleyece¤i konusunda farkl› görüfller ileri sürülü-yor. Ancak kurlardaki hareket as›l flirketlerin mali yap›-lar›n› etkileyecek. Keza özel sektörün borçlanarak bü-yüme e¤ilimi devam ediyor. Üstelik öz kaynaklar dageriliyor.‹stanbul Sanayi Odas›’n›n (‹SO) “500 Büyük Sanayi Ku-ruluflu 2010” araflt›rmas›na göre, özel flirketlerde 2009y›l›nda yüzde 50,9 olan toplam borç oran› 2010’da yüz-de 54,4’e yükseldi. 2010 y›l›nda öz kaynak toplam›, ‹SO500 genelinde yüzde 11,2, özel kurulufllarda 9,6 artsada öz kaynak pay› yüzde 49,1’den 45,6’ ya geriledi. Ka-muda ise 2009 y›l›nda yüzde 40,3 olan toplam borç ora-n› 2010’da yüzde 32,9’a gerilerken, öz kaynak pay› yüz-de 59,7’den 67,1’e ç›kt›. ‹SO 500’de toplam borçlar yüz-de 20,5 art›fl gösterdi. Özel kurulufllar›n borçlar› ise yüz-de 26,3 artt›.K›sa Vadeli Borçlar Art›yor

Asl›nda ‹SO 500 araflt›rmas›nda ortaya ç›kan bu tablouzun süredir biliniyordu. Hat›rlanaca¤› gibi, özel sek-törün borçlanmas›ndaki h›zl› art›fla biz de makro ana-lizlerimizle dikkat çekmifltik. fiimdi araflt›rma, ‹SO 500kapsam›ndaki özel flirketlerin mali yap›s›nda bozulmayaflad›¤›n› teyit etti. Toplam borçlar›n/öz kaynaklaraoran› 2009’daki yüzde 96,5’ten 2010’da yüzde 104,3’eç›kt›. Özel kurulufllarda ise yüzde 119,2 ile tepe sevi-yesine yükseldi. Bu oran 2008’de de 119,3 ile tepeyapm›flt›.Toplam borç/öz kaynak oran›n›n 2004 y›l›ndan bu ya-na h›zla artt›¤› dikkat çekiyor. 2004’te 90,6, 2005’teyüzde 94,5 ve 2006’da 97,2’ye ç›kan bu oran, 2007’de91,9’a geriledikten sonra 2008’den itibaren yenidenyükselifle geçti.Araflt›rmaya göre, 500 büyük kuruluflun borçlar› bir ön-ceki y›la göre yüzde 13,2 artarak 2010 sonunda 142 mil-yar T787 milyon oldu. 2009’da ise borçlarda yüzde 3,2azalma olmufltu. 500 büyük kuruluflun 2010 sonu itiba-riyle borçlar›n›n yüzde 69’u k›sa vadeli, yüzde 31’i iseuzun vadeli. Bu oranlar önceki y›la göre belirgin bir de-

¤iflim göstermifl de¤il. Ancak k›sa vadeli borçlar›n pay›yüzde 68,3’ten 69’a yükselmesi dikkat çekici.Borçlanma oran› aç›s›ndan bak›ld›¤›nda 2010’da bir ön-ceki y›la göre yüzde 96,8’den 104,3’e yükselifl göze çar-p›yor. Ancak bu de¤iflim kamu ve özel kurulufllardafarkl› yönlerde. Borçlanma oran› kamu teflebbüslerindeyüzde 67,4’ten 49,1’e gerilerken, özel flirketlerde yüzde104,1’den 119,2’ye yükseldi.“Kârlar düfler, zarar oluflur”

‹SO 500 araflt›rmas›n› haz›rlayan ekipte yar alan finan-sal ve mali analist Dr. Öztin Akgüç, öncelikle borç/özkaynak oran› aç›s›ndan ideal bir durum olmad›¤› görü-flünde. Buna karfl›l›k Akgüç, yüzde 50’nin biraz üzerin-deki oran› kabul edilebilir buluyor.2010 y›l›nda özel flirketlerin faaliyet alanlar›n›n geniflle-di¤ine dikkat çeken Akgüç’e göre, bu büyümenin bü-yük oranda borçla finanse edildi¤i ortay ç›k›yor. Borç-lanma e¤ilimi 2011 y›l›nda da devam ediyor. ‹fl hacmigeniflleyen flirketler fonlama konusunda d›fl kaynaklarayöneliyor.Son dönemdeki kur art›fllar›n›n döviz aç›¤› olan flirket-leri olumsuz etkileyece¤ini öngören Dr. Öztin Akgüç,“Bu y›l flirketlerin kârlar› bir hayli düflecek. Döviz bor-cu olanlar zarar yazacak” diyor.Akgüç, kur fark›ndan dolay› oluflan zarar›n kambiyozarar› olarak nitelendirilemeyece¤ini, çünkü bu dövizborcunun büyümede kullan›ld›¤›n› söylüyor. Bu yüz-den de bunun bir finansman gideri oldu¤unu vurgulu-yor. Önümüzdeki dönemde kur hareketinin baz› flirket-leri olumsuz etkileyece¤ini savunan Akgüç, ihracat yap-mayanlar›n daha fazla zarar görece¤i düflüncesinde. Ak-güç, büyük flirketlerin hatta holdinglerin bile döviz aç›-¤› oldu¤unu kaydediyor.“Krediler için risk oluflturabilir”

Yine ‹SO 500 araflt›rma ekibinde yer alan isimlerden ‹s-tanbul Kültür Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fa-kültesi Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. Zafer Tunca da borç/özkaynak oran›n› tehlikeli bulmuyor. Tunca’ya göre, buoran›n yar› yar›ya olmas› ideal. 2010 y›l›nda kredi hac-mindeki genifllemeden flirketler faydalanm›fl oldu. Bu-na karfl›l›k as›l tehlike flirketlerin döviz cinsinden krediborçlar› son günlerdeki kur art›fl› kredilerin vadesi gel-di¤inde flirketlerin daha fazla ödeme yükümlülü¤ünekarfl› karfl›ya b›rakabilir.Bir yandan da kurlardaki düzeltmenin gereklili¤ini sa-vunan Tunca, bir yanda gerçekleflecek sert bir yükselifl-ten ziyade aylara yay›lan bir kur düzeltmesinden yana

Okuma Parças›


Tunca, T’deki de¤erlenmenin d›fl ticaret dengesini boz-du¤una dikkat çekiyor: “Herkes ihracat rekorundanbahsediyor. Kimse ithalat› söylemiyor. Oysa y›ll›k orta-lama ihracat art›fl› yüzde 20 iken ithalat yüzde 40 ile bu-nun iki kat› art›yor. ““Bizde öz kaynak flart› yüksek”

Bo¤aziçi Üniversitesi ‹ktisat Fakültesi Ö¤retim ÜyesiAhmet Faruk Aysan ise borç/öz kaynak oran›nda borç,lehine yaflanan art›fl› olumlu buluyor. Keza Aysan’a gö-re, bu durum asl›nda flirketlerin büyümek için finans-man bulabildi¤i anlam›na geliyor. ‹stikrar ve ekonomi-ye duyulan güven sayesinde flirketler, öz kaynaktan da-ha fazla borçlanarak yat›r›ma yöneliyor. Geliflmifl ülkelerde flirketlerin yat›r›mlarda daha az özkaynak kulland›¤›na dikkat çeken Aysan, Türkiye’deise öz kaynak flart›n›n yüksek olmas›n› elefltiriyor. Sondönemdeki kur art›fl›n›n yaratt›¤› riskin boyutunu ise“Bu hangi kaynaktan borçland›klar›na ba¤l›” sözleriylede¤erlendiriyor.

Kaynak: ‹SO 500 Büyük Sanayi Kuruluflu 2010 Araflt›r-mas›

1. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerin Sermaye Yap›-s›n› Etkileyecek Alternatif Finansman Kaynakla-r› ve Kârl›l›¤a Etkileri” konusunu yeniden göz-den geçiriniz.

2. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sermaye Yap›s› ve ÖdemeGücünün Analizine ‹liflkin Teorik Yaklafl›mlar”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

3. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sermaye Yap›s› ve ÖdemeGücünün Analizine ‹liflkin Teorik Yaklafl›mlar”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sermaye Yap›s› ve ÖdemeGücünün Analizine ‹liflkin Teorik Yaklafl›mlar”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sermaye Yap›s› ve ÖdemeGücünün Analizine ‹liflkin Teorik Yaklafl›mlar”konusunu yeniden gözden geçiriniz.



8. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “Sermaye Finansman Karar-lar›nda Hisse Bafl›na Etkinin Analizi ve SermayeKarar›” konusunu yeniden gözden geçiriniz.

9. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerin Sermaye Yap›-s›n› Etkileyecek Alternatif Finansman Kaynakla-r› ve Kârl›l›¤a Etkileri” konusunu yeniden göz-den geçiriniz.

10. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerin Sermaye Yap›-s›n› Etkileyecek Alternatif Finansman Kaynakla-r› ve Kârl›l›¤a Etkileri” konusunu yeniden göz-den geçiriniz.


Özel Kurulufllar›n Kaynak Yap›s› (%)

2005 2006 2007 2008 2009 2010

K›sa Vadeli Borçlar 34.5 34.2 33.9 37 34.3 36.8

Uzun Vadeli Borçlar 14.1 15.1 14 17.4 16.6 17.6

Toplam Borçlar 48.6 49.3 47.9 54.4 50.9 54.4

Özkaynak 51.4 50.7 52.1 45.6 49.1 45.6

Toplam 100 100 100 100 100 100

Toplam Borçlar ve Özkaynak De¤iflim (%)

2009 2010

K›sa Vadeli Borçlar 500 büyük sanayikuruluflu (özel)

500 büyük sanayikuruluflu (kamu)

Toplam Borçlar -4.7 -4.9 -2.9 20.5 26.3 -14.7

Özkaynak 9.8 9.2 12.1 11.2 9.6 17.3


S›ra Sizde 1

En basit anlat›m›yla risk sermayesi; kendilerine finans-man arayan flirketlerin ve/veya yeni fikirleri olan giri-flimcilerin; kendilerine yat›r›m yapabilecekleri yeni fi-kirleri olan giriflimciler ve flirketler arayan, risk almayahaz›r finansör/sermayedarlar ile buluflmas› olarak ta-n›mlan›yor.Risk sermayesi, profesyoneller taraf›ndan oluflturulanbir fondur. Genç, dinamik, h›zl› büyüme ve yüksek kâr-l›l›k potansiyeli olan projelere yat›r›m yapar. fiirketlerinbafllang›ç sermayeleri için iyi bir kaynakt›r. Finans sek-töründe, belirli amaçlar için kullan›m› öngörülen ve buamaçlar için oluflturulan bir finansal araçt›r. Ayr›nt›l› bilgi için; http://www.msxlabs.org/forum/ekonomi/12315-risk-sermayesi.html#ixzz22IeWBcXshttp://www.kobitek.com/makale.php?id=57

S›ra Sizde 2

Optimal sermaye yap›s›, sermaye maliyetini en düflükdüzeyde gerçeklefltirip firma piyasa de¤erini maksimizeetmeyi sa¤layan sermaye yap›s›d›r.

S›ra Sizde 3

Baz› çal›flmalarda finansal kald›raç borçlar›n öz serma-yeye oran› (borçlar/öz sermaye) olarak da ifade edil-mektedir. Bu durumda hesaplanacak kald›raç oranlar›tan›m gere¤i farkl› olmas›na ra¤men, iflletmenin toplamborçlar›n›n büyüklü¤ü bak›m›ndan bir farkl›l›k yarat-maz. Örne¤in, T100 bin olan toplam aktiflerini T20 binborç ve T80 bin öz sermaye ile finanse eden bir ifllet-menin, (borçlar/toplam aktifler) olarak kald›raç oran›(20/100) = %20 iken (borç/öz sermaye. olarak kald›raçoran› (20/80) = %25 olacakt›r. Oranlar tan›m gere¤i de-¤iflmesine ra¤men iflletmenin borç ve sermaye yap›s›ayn›d›r.

Akgüç, Ö. (1989) Finansal Yönetim, ‹stanbul Muhase-be Enstitüsü, Yay›n No: 56.

Archer, S. H. ve Kerr, H. S. (1988) Readings and Cases

in Corporate Finance, McGraw-Hill Book Com-pany.

Canbafl, S. ve Vural, G. (2010) Finansal Yönetim: Aç›k-

lamal› Örnekler ve Problemler, Karahan Kitabevi.Erol, C. (2001) ‹flletmelerde Finansal Yönetim, An-

kara, ‹mge Yay›nevi. Eugene, B. F. (2006) Finansal Yönetimin Temelleri,

Çevirenler: Özdemir Akmut ve H. Sar›aslan, 3. Bas-k›, Ankara: Ankara Üniversitesi Rektörlü¤ü Yay›nla-r› No: 223.

Finnerty, J. D. (1989) Corporate Financial Analysis,

New York, McGraw-Hill.Gitman, L. J. ve Zutter, C. J. (2012) Principal of Mana-

gerial Finance, Pearson.Higgins, R. C. (1989) Analysis For Financial Manage-

ment, Illinois, Dow-Jones-Irwin Homewood.Modigliani, F., ve Miller, M. (1958) The Cost of Capi-

tal, Corporation Finance and The Theory of In-

vestment, American Economic Review, Say›: 48.Ross, S. A., Westerfield, R. W. ve Jordan, B. D. (1998)

Fundamental of Corporate Finance, McGraw-Hill.

Sar›aslan, H., Erol, C. (2008) Finansal Yönetim, Anka-ra: Siyasal Yay›nevi.

Yararlan›lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar

S›ra Sizde Yan›t Anahtar›

Bu üniteyi tamamlad›ktan sonra;Finansal analizin kullan›ld›¤› alanlar› s›ralayabilecek,‹flletmelere iliflkin de¤erlemenin temel mant›¤›n› aç›klayabilecek,‹flletmenin de¤erini indirgenmifl nakit ak›mlar› yöntemi ile hesaplayabile-ceksiniz.

‹çindekiler

• ‹çsel De¤er• Nakit Ak›mlar›• Bugünkü De¤er• ‹ndirgenmifl Nakit Ak›mlar›

Yöntemi

• ‹flletme De¤eri• Proforma Finansal Tablo

Anahtar Kavramlar

Amaçlar›m›z

NNN


• F‹NANSAL ANAL‹Z• F‹NANSAL ÖNGÖRÜ• ‹fiLETME DE⁄ER‹N‹N BEL‹RLENMES‹


Finansal Analiz,Finansal Öngörü ve‹flletme De¤erininBelirlenmesi

F‹NANSAL ANAL‹ZFinansal oranlar ve finansal analiz, farkl› kullan›c›lar taraf›ndan çeflitli alanlardakullan›lmaktad›r. Bu alanlardan en önemlileri flunlard›r:

• Bankalar baflta olmak üzere kurumsal veya ticari kredi birimlerinin analizleri• ‹flletmelerdeki iç denetçilerin analizleri• Yeminli mali müflavirlerin analizleri• Finansal analistlerin analizleri• Y›ll›k faaliyet raporlar›• Finansal baflar›s›zl›¤›n öngörüsü• ‹flletme yönetiminin analizleri• De¤erleme

Kredi BirimleriBankalar baflta olmak üzere iflletmelere kurumsal ya da ticari kredi tahsisine iliflkinkararlarda, kredi birimleri finansal oranlar› kullanmaktad›r. Amerika Birleflik Dev-letleri’nde faaliyet gösteren 100 büyük banka ile gerçeklefltirilen bir çal›flmada 59adet finansal oran›n önem derecesine göre s›ralanmas› istenmifltir. Bankalar›n%44’ü ankete geçerli cevap vermifl ve en önemli 10 finansal oran afla¤›daki gibi or-taya ç›km›flt›r: (En yüksek derece 9, en düflük derece ise 0’d›r)

Finansal Oran Önem Derecesi Temel Ölçüm Alan›

Borç/Öz kaynak 8.71 Borçluluk

Cari Oran 8.25 Likidite

Nakit ak›mlar›/ Uzun vadeli borcun k›sa vadeli ödemeleri 8.08 Borçluluk

Sabit finansman giderlerinin karfl›lanma oran› 7.58 Borçluluk

Vergi sonras› net kâr marj› 7.56 Kârl›l›k

Faiz giderlerinin karfl›lanma oran› 7.50 Borçluluk

Vergi öncesi net kâr marj› 7.43 Kârl›l›k

Finansal kald›raç derecesi 7.33 Borçluluk

Stok devir h›z› 7.25 Likidite

Alacak devir h›z› 7.08 Likidite

Finansal Analiz, FinansalÖngörü ve ‹flletme

De¤erinin Belirlenmesi

Tablo 8.1Kredi BirimlerineGöre En ÖnemliFinansal Oranlar veTemel ÖlçümAlanlar›

Kredi birimlerine göre yüksek önem derecesine sahip oranlar›n ço¤u temelde likidite veborçlulu¤u ölçen oranlard›r. En yüksek önem derecesi verilen finansal oranlar›n kredi ka-rarlar›nda en etkili olan oranlar oldu¤unu varsayabiliriz.

‹flletmelerin ‹ç DenetçileriAmerika Birleflik Devletleri’nde gerçeklefltirilen bir araflt›rmada Fortune 500 Liste-si’nde yer alan ve baflka bir flirket taraf›ndan tamamen kontrol edilmeyen büyükflirketlerin iç denetçileri taraf›ndan en önemli görülen finansal oranlar› derecelen-dirmeleri istenmifltir. %19,2 oran›nda cevaplanan ankete göre afla¤›daki oranlar ençok önem atfedilen 10 oran olarak ortaya ç›km›flt›r: (En yüksek derece 9, en dü-flük derece ise 0’d›r)

Finans yöneticileri kârl›l›kla ilgili oranlar› önemli görmektedir.

Yeminli Mali MüflavirlerABD’de, yeminli mali müflavirlere gönderilen %18,8 oran›nda cevaplanan anketegöre afla¤›daki oranlar en çok önem atfedilen 10 oran olarak ortaya ç›km›flt›r: (Enyüksek derece 9, en düflük derece ise 0’d›r)


Cari Oran 7.10 Likidite

Alacak devir h›z› 6.94 Likidite

Vergi sonras› öz kaynak kârl›l›¤› 6.79 Kârl›l›k


Asit test (likidite oran›) 6.77 Likidite



Vergi sonras› aktif kârl›l›¤› 6.39 Kârl›l›k


Stok devir h›z› 6.09 Likidite


Hisse bafl›na düflen kâr 8.19 Kârl›l›k







Kâr pay› ödeme oran› 6.83 Di¤er*

Fiyat/Kazanç oran› 6.81 Di¤er*

Cari oran 6.71 Likidite

192 Finansal Tablo lar Anal iz iS O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Tablo 8.2Yeminli MaliMüflavirlere Göre EnÖnemli FinansalOranlar ve TemelÖlçüm Alanlar›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Tablo 8.3Yeminli MaliMüflavirlere Göre EnÖnemli FinansalOranlar ve TemelÖlçüm Alanlar›

Yeminli mali müflavirler, en çok likidite ilgili iki orana (cari oran ve alacak devir h›z›)önem vermektedir. Daha sonra s›ralamada kârl›l›kla ilgili olarak vergi sonras› öz kaynakkârl›l›¤› ve borçlulukla ilgili borç/öz kaynak oran› gelmektedir.

Finansal AnalistlerAnketle görüflü al›nan finansal analistler, en önemli gördükleri oranlar› s›ralam›fl-t›r. Ankete göre afla¤›daki oranlar en çok önem atfedilen 10 oran olarak ortaya ç›k-m›flt›r: (En yüksek derece 9, en düflük derece ise 0’d›r)

Finansal analistler, en yüksek önem derecelerini kârl›l›kla ilgili oranlara vermifltir.

Y›ll›k Faaliyet Raporlar›Finansal oranlar finansal tablolar› yorumlamada ve aç›klamada kullan›lmaktad›r.Do¤ru flekilde kullan›ld›klar›nda oranlar, iflletmenin likiditesini, borçlulu¤unu vekârl›l›¤›n› de¤erlendirmede etkili olmaktad›r. Amerika Devletleri’ndeki Fortune 500Listesi’ndeki 100 iflletmenin faaliyet raporu incelenerek y›ll›k faaliyet raporlar›ndaen çok yer verilen oranlar ortaya konmufltur.

Y›ll›k Faaliyet Raporlar›nda kârl›l›kla ilgili ve yat›r›mc›lar› ilgilendiren oranlara a¤›rl›kverildi¤i gözlenmektedir.



Fiyat/kazanç oran› 7.65 *

Hisse bafl›na düflen kâr 7.58 Kârl›l›k


Vergi öncesi öz kaynak kârl›l›¤› 7.41 Kârl›l›k


Sabit finansman giderlerinin karfl›lanma oran› 7.22 Borçluluk

Asit test (likidite oran›) 7.10 Likidite


Faiz giderlerinin karfl›lanma oran› 7.06 Borçluluk

*Hisse senedi analizi ile ilgili oran

1938. Ünite - F inansal Anal iz , F inansal Öngürü ve ‹fl letme De¤er in in Bel i r lenmesiS O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Tablo 8.4Finansal AnalistlereGöre En ÖnemliFinansal Oranlar veTemel ÖlçümAlanlar›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Finansal Baflar›s›zl›¤›n ÖngörüsüFinansal baflar›s›zl›¤›n öngörülmesinde finansal oranlar›n kullan›lmas›na iliflkinçok say›da akademik çal›flma yap›lm›flt›r. Finansal baflar›s›zl›¤› öngören bir modelçeflitli amaçlarla kullan›labilir:

• ‹flletme yönetimi taraf›ndan önleyici tedbirlerin al›nmas›nda• Yat›r›mc›lar taraf›ndan hisse senedi al›m sat›m kararlar›n›n al›nmas›nda • Bankalar taraf›ndan kredi tahsisinde ve kredi izleme süreçlerinde • ‹flletmelerin müflterilerine iliflkin kredi kararlar›nda ve alacaklar›n takibinde• Denetim flirketleri taraf›ndan finansal baflar›s›zl›klar›n tahmininde 1968’de Beaver taraf›ndan gerçeklefltirilen araflt›rmada, 79 baflar›s›z iflletmeden

oluflan örneklemdeki iflletmeler, yaklafl›k ayn› say›daki di¤er iflletmelerden oluflanbir örneklemdeki iflletmelerle efllefltirilmifl ve afla¤›daki üç oran›n finansal baflar›-s›zl›k tahmininde en önemli oranlar (önem s›ras›na göre) oldu¤u belirtilmifltir:

1. Nakit ak›m› / Toplam borç2. Net kâr / Toplam aktif (aktif kârl›l›¤›)3. Toplam borç / Toplam aktif (borç oran›)Beaver’›n araflt›rmas›nda vurgulanan di¤er önemli nokta, finansal baflar›s›zl›¤›n

tahmininde nakit, alacaklar ve stoklar gibi dönen varl›klar›n önemidir. Araflt›rma-n›n bulgular›na göre, baflar›s›z iflletmeler di¤erlerine göre daha az nakde, daha faz-la alacaklara ve daha az stoklara sahiptir.

Finansal baflar›s›zl›¤›n öngörüsünde kullan›lan önemli bir model Altman’›n çokde¤iflkenli modelidir. Altman modelinde, afla¤›daki formülle Z puan› ad› verilen birde¤er hesaplanmaktad›r:

Z = 0.012 X1 + 0.014 X2 + 0.033 X3 + 0.006 X4 + 0.010 X5X1 : ‹flletme sermayesi / Toplam aktiflerX2 : Birikmifl kârlar (bilanço) / Toplam aktiflerX3 : Faiz ve vergi öncesi kâr / Toplam aktiflerX4 : Özkaynaklar›n piyasa de¤eri / Toplam borcun defter de¤eriX5 : Sat›fllar / Toplam aktifler

Yerverilenrapor

YönetiminDe¤erlendirmesi

FinansalDe¤erlendirme

FinansalÖzet

Hisse bafl›na düflen kâr 100 98 45 93

His.bafl.düflen kâr pay› 98 85 49 88

His.bafl.defter de¤eri 84 53 18 63

Çal›flma sermayesi 81 50 23 67

Öz kaynak kârl›l›¤› 62 21 23 37

Efektif Vergi oran› 50 2 46 6

Cari oran 47 16 12 34

Borç/öz sermaye 23 4 14 23

Öz sermaye kârl›l›¤› 21 8 8 5

Borç/öz kaynak 19 3 8 8

Aktif kârl›l›¤› 13 2 5 10

Kâr pay› ödeme oran› 13 0 6 6

Brüt kâr 12 0 11 3


Tablo 8.5Y›ll›k FaaliyetRaporlar›nda En ÇokYer Verilen Oranlar

Z puan› hesaplan›rken oranlar mutlak de¤er yüzde olarak hesaba kat›lmakta-d›r. Z puan› ne kadar düflükse iflas olas›l›¤› o kadar artmaktad›r.

‹flletme YönetimiFinansal tablo analizi iflletme yönetimine çeflitli flekillerde yard›mc› olmaktad›r:

• Finansal analiz iflletmenin görece likiditesi, borçlulu¤u ve kârl›l›¤›na iliflkiniflletme yöneticilerine fikir verebilir

• Finansal analiz yat›r›mc›lar›n iflletmeyi nas›l alg›lad›¤›na dair fikir verebilir• Ortaya ç›kan sorunlar›n ve iflletmenin güçlü yönlerinin tespit edilmesine

yard›mc› olabilir• Kurumsal hedeflerin oluflturulmas›na yard›mc› olabilirÖzellikle bütçeleme sürecinde finansal oranlar›n kullan›lmas› faydal› olacakt›r.

‹flletmenin genel bütçesinde iflletmenin mevcut finansal durumundan, hedeflenenfinansal duruma nas›l gidebilece¤i belirtilmelidir.

De¤erlemeDe¤erleme süreci, iflletmenin de¤erinin hesapland›¤› süreçtir.

F‹NANSAL ÖNGÖRÜFinansal öngörüde temel amaç, iflletmenin gelecekteki zorunlu nakit gereksinim-lerinin tahmin edilmesidir.

Finansal öngörü 3 temel ad›mdan oluflmaktad›r:1. Planlanan dönem için iflletmenin sat›fl gelirlerinin ve giderlerinin öngörülmesi2. Tahmin edilen sat›fllar›n gerçekleflmesi için gerekli varl›k yat›r›mlar›n›n ön-

görülmesi3. Planlanan dönem için iflletmenin zorunlu nakit ihtiyac›n›n belirlenmesi

Proforma Finansal TablolarProforma finansal tablolar, gelece¤e dönük finansal öngörülerin ve finansal plan-laman›n gerçeklefltirilmesi amac›yla haz›rlanan tahmini finansal tablolard›r.

Proforma Gelir TablosuProforma gelir tablolar› haz›rlan›rken ifle sat›fllardan bafllanmal›d›r. Geçmifl dönemsat›fl verileri analiz edilerek ve pazardaki e¤ilimler, rekabet koflullar› ve iflletme po-litikalar› dikkate al›narak gelece¤e yönelik sat›fl tahminleri (projeksiyonlar›) gelifl-tirilmeli ve sat›fllar›n y›ll›k de¤iflim oran› (art›fl veya azal›fl h›z›) belirlenmelidir.

Gelir tablosunda yer alan çok say›da kalemle sat›fllar aras›nda ço¤unlukla güç-lü bir iliflki bulunmaktad›r. Geçmifl dönemlerdeki finansal tablolar incelenerek sa-t›fllarla ilgili kalemler aras›ndaki iliflkiler yaklafl›k olarak belirlenebilir ve gelece¤e

1958. Ünite - F inansal Anal iz , F inansal Öngürü ve ‹fl letme De¤er in in Bel i r lenmesi

fiekil 8.1

Gelir ve GiderlerinÖngörülmesi

Yat›r›mlar›nÖngörülmesi

Zorunlu Nakit‹htiyac›n›n

Belirlenmesi

Finansal ÖngörüAd›mlar›

yönelik varsay›mlar oluflturulabilir. Örne¤in, sat›fllar›n maliyetinin son 5 y›l içindeyaklafl›k %70’i civar›nda gerçekleflti¤i biliniyorsa ve iflletmenin üretim süreçlerindeönemli bir de¤iflim yap›lmas› planlanm›yorsa gelecek dönemde sat›fllar›n maliyeti-nin %70 olaca¤› varsay›labilir.

Proforma BilançoBilançoda yer alan çok say›da kalemle sat›fllar aras›nda ço¤unlukla güçlü bir iliflkibulunmaktad›r. Örne¤in, sat›fllar›n maliyeti, dönen varl›klar ve k›sa vadeli borçlargibi kalemler büyük ölçüde sat›fllara ba¤l› olarak flekillenmektedir.

‹flletmenin Zorunlu Finansman ‹htiyac›n›n ÖngörülmesiAfla¤›daki örnekte 2012 y›l› finansal tablolar› temel al›narak ve çeflitli varsay›m-larda bulunularak ABC iflletmesi için 2013 y›l› proforma finansal tablolar› öngö-rülmektedir.

Örnek:

2012 GEL‹R TABLOSUNDA YER ALAN BAZIVER‹LER

Sat›fllar 10.000.000

Net Kâr 500.000

2012 B‹LANÇOSUNDA YER ALAN BAZI VER‹LER

Dönen Varl›klar 2.000.000

Net Duran Varl›klar 4.000.000

Toplam Varl›klar 6.000.000

Sat›c›lar 1.000.000

Gider Tahakkuklar› 1.000.000

K›sa vadeli banka kredileri 500.000

K›sa vadeli yabanc› kaynaklar 2.500.000

Uzun vadeli yabanc› kaynaklar 2.000.000

Toplam yabanc› kaynaklar 4.500.000

Sermaye 300.000

Geçmifl y›llar kârlar› 1.200.000

Özkaynaklar 1.500.000

Toplam Kaynaklar 6.000.000


2013 VARSAYIMLARI

Sat›fllar›n Art›fl H›z› 20%

Sat›fllar 12.000.000

Kâr marj› 5%

Net Kâr 600.000

Kâr pay› da¤›t›m oran› 50%

2013 PROFORMA B‹LANÇO

Dönen Varl›klar 2.400.000 20%

Net Duran Varl›klar 4.800.000 40%

Net kâr marj›n›n artmas›, zorunlu finansman ihtiyac›n› nas›l etkiler? Neden?

Kâr pay› da¤›t›m oran›n›n artmas›, zorunlu finansman ihtiyac›n› nas›l etkiler? Neden?

‹fiLETME DE⁄ER‹N‹N BEL‹RLENMES‹‹flletmelerde de¤erleme,

• Hisse senedi al›m sat›mlar›nda yat›r›mc›lar›n karar alma süreçlerinde,• ‹flletmelerin halka aç›lma süreçlerinde hisse senedinin halka arz fiyat›n›n be-

lirlenmesinde, • Özellefltirmelerde fiyat belirlenmesinde

önemli rol oynamaktad›r.

De¤er ve De¤erleme Kavramlar›De¤er, bir varl›¤›n sa¤lad›¤› toplam fayda, kullan›m de¤eri veya varl›¤›n karfl›l›¤›n-da al›nabilecek tutar olarak tan›mlanabilir. Varl›klar›n fiyat› ile gerçek de¤eri birbi-rinden farkl› olabilir çünkü fiyat piyasadaki arz ve talebe göre oluflmaktad›r.

Herhangi bir varl›¤›n gerçek de¤eri ya da ekonomik de¤eri, ilgili varl›ktan ge-lecekte elde edilmesi beklenen nakit ak›mlar›n›n bugüne indirgenmifl de¤eridir.Ekonomik de¤er, varl›klar›n gelir yaratma kabiliyetinden kaynaklanan de¤erdir.

De¤erleme, varl›klar›n de¤erinin parasal olarak ifade edilmesidir. ‹flletmeleraç›s›ndan ise de¤erleme, iflletmenin sahip oldu¤u varl›klar›n ve kaynaklar›n de¤er-lerinin belirlenmesidir. De¤erleme süreci ile iflletmenin de¤er yaratan unsurlar›dikkate al›narak iflletmenin gerçek de¤eri hesaplanmaktad›r.

Etkin bir piyasada oluflan fiyatlar gerçek de¤erlere yak›nd›r ancak etkin olmayan bir piya-sada oluflan fiyatlar gerçek de¤erlerden uzaklaflabilmektedir.


Toplam 7.200.000

Sat›c›lar 1.200.000 10%

Gider Tahakkuklar› 1.200.000 10%

K›sa vadeli banka kredileri DE⁄‹fiM‹YOR 500.000

K›sa vadeli yabanc› kaynaklar 2.900.000

Uzun vadeli yabanc› kaynaklar DE⁄‹fiM‹YOR 2.000.000

Toplam yabanc› kaynaklar 4.900.000

Sermaye DE⁄‹fiM‹YOR 300.000

Geçmifl y›llar kârlar› HESAPLAYIN 1.500.000

Özkaynaklar 1.800.000

Sa¤lanan toplam finansman 6.700.000

Zorunlu finansman ihtiyac› 500.000

Toplam Varl›klar 7.200.000

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



1

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



2

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



De¤er Yaratman›n Önemi‹flletmenin temel amac›, hissedar de¤erininmaksimize edilmesidir. Dolay›s›yla finansalperformans›n ölçülmesinde de¤er kavram›ön plana ç›kmaktad›r. ‹flletmeler sermayeleri-ni, sermaye maliyetinden daha yüksek getirisa¤layan yat›r›mlara yönlendirdiklerinde de-¤er yaratmaktad›r. Getiri oranlar› sermayemaliyetinin üzerinde oldu¤u sürece, iflletme-ler cazip getiri oranlar› ile ne kadar çok yat›-r›m yaparlarsa o kadar fazla de¤er yaratabilir.

‹flletme yöneticileri, nas›l de¤er yarat›labilece¤ini kavramakla kalmay›p, ifllet-menin stratejileri ile yarat›lan de¤er aras›nda somut ba¤lant›lar kurabilmelidir.Örne¤in, yöneticiler geçmiflteki finansal performanstan daha çok, uzun vadedede¤er yaratabilen sa¤l›kl› bir iflletme yaratmak için neler yapmalar› gerekti¤ineodaklanmal›d›r.

‹flletmelerin hisse senetlerinin sermaye piyasalar›ndaki de¤eri, iflletmenin gele-cekteki performans›na iliflkin piyasan›n beklentilerine ba¤l›d›r. Dolay›s›yla iflletmeyöneticileri iflletmenin gelecekte yaratmas› beklenen nakit ak›mlar›n› veya ekono-mik kâr› maksimize eden stratejileri seçmelidir.

Uzun vadede, hisse senedi piyasas› da iflletmelerin ve ekonominin temel per-formans›n› izlemektedir. Zaman zaman belli sektörlerde oluflan sapmalar, nadirenbirkaç y›ldan uzun sürmektedir. Temel göstergelerden sapmalar; iflletmeler, yat›-r›mc›lar ve arac› kurumlar ekonominin prensiplerini göz ard› ettiklerinde veya buprensiplerin de¤iflti¤ini varsayd›klar›nda ortaya ç›kmaktad›r.

Hissedarlar› için de¤er yaratmaya odaklanan iflletme yöneticileri, daha sa¤l›kl›iflletmeler yarat›r. Daha sa¤l›kl› iflletmeler de daha güçlü ekonomilerin, yüksek ya-flam standartlar›n›n ve daha fazla istihdam f›rsat›n›n geliflmesine yol açmaktad›r.

‹flletme yöneticileri hissedarlar› için uzun vadeli de¤er yarat›lmas›n› temel hedef olarakkoymal›d›r.

‹flletme de¤erlemesine iliflkin ço¤unlukla iki temel yöntem kullan›lmaktad›r:• ‹ndirgenmifl Nakit Ak›mlar› Yöntemi• Göreceli De¤erleme Yöntemi

‹ndirgenmifl Nakit Ak›mlar› Yöntemi ve Göreceli De¤erleme Yönteminin yan› s›ra, Düzeltil-mifl Bugünkü De¤er, Opsiyon De¤erleme ve Ekonomik Katma De¤er (EVA) gibi yöntemler dekullan›lmaktad›r. Ancak en çok kabul gören yöntem ‹ndirgenmifl Nakit Ak›mlar› Yöntemidir.


Resim 8.1

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Resim 8.2

‹ndirgenmifl Nakit Ak›mlar› Yöntemi‹ndirgenmifl Nakit Ak›mlar› Yöntemi, iflletmenin gelecekte yaratmas› beklenen na-kit ak›mlar›n›n belirli bir iskonto oran› kullan›larak bugünkü de¤erlerine indirgen-di¤i yöntemdir. ‹flletmelerin piyasa de¤erleri ile indirgenmifl nakit ak›mlar› aras›n-da oldukça güçlü bir do¤rusal iliflki bulunmaktad›r.

De¤erleme Mant›¤› ‹flletmenin gerçek de¤eri, iflletmenin gelecekte yaratmas› beklenen nakit ak›mlar›-n›n bugünkü de¤erlerinin, yani indirgenmifl nakit ak›mlar›n›n toplam›d›r.

‹flletmenin ‹ndirgenmifl nakit ak›mlar›n›n gücünü göstermek için basit bir örne-¤i inceleyelim.

De¤er Afi ve Hacim Afi’nin önümüzdeki 5 y›l için net kâr öngörüsü (milyon TL)afla¤›daki Tablo 8.6’daki gibidir:

Bu bilgiye dayanarak hangi iflletme için daha yüksek para ödemeye raz› olur-dunuz? Gelecekteki kârlar› ayn› oldu¤u için ayn› de¤er sahip olduklar›n› düflüne-bilirsiniz ancak kâr rakamlar› yan›lt›c› olabilir. ‹flletmelerin nas›l büyüdüklerininanaliz edilmesi gerekir. ‹flletmelerin tahmini nakit ak›mlar› (milyon T) afla¤›dakiTablo 8.7 ve Tablo 8.8’deki gibidir:

fiimdi hangi iflletme için daha fazla para öderdiniz? ‹nsanlar›n ço¤u, De¤erAfi’ye daha fazla para ödeyecektir çünkü kârlar› eflit olmas›na ra¤men De¤er Afi’ninnakit ak›mlar› Hacim Afi’den daha yüksektir. De¤er Afi, ayn› kâr rakamlar›na Ha-cim Afi’den daha düflük düzeyde yat›r›m yaparak ulaflabilmektedir. De¤er Afi, kâr-lar›n›n %25’ini yat›r›mlara harcad›¤› hâlde Hacim Afi, ayn› kâr büyümesini sa¤la-mak için kârlar›n›n %50’si ile yat›r›m yapmak zorunda kalmaktad›r.

‹ki iflletmenin ayn› düzeyde riske sahip oldu¤unu varsayarsak, nakit ak›mlar›n›ayn› iskonto oran› ile örne¤in %10’la bugüne indirgeyebiliriz. ‹ki iflletmenin de na-kit ak›mlar›n›n y›ll›k %5 oran›nda artaca¤›n› varsayarsak iflletmelerin de¤erini afla-¤›daki formülü kullanarak hesaplayabiliriz:

Hacim A.fi. Y›l

1 2 3 4 5

Net Kâr 100 105 110.3 115.8 121.6

Net Yat›r›mlar 50 52.5 55.1 57.9 60.8

Nakit Ak›m› 50 52.5 55.1 57.9 60.8

De¤er A.fi. Y›l

1 2 3 4 5

Net Kâr 100 105 110.3 115.8 121.6

Net Yat›r›mlar 25 26.2 27.6 29 30.4

Nakit Ak›m› 75 78.8 82.7 86.8 91.2

Y›l

Net Kâr 1 2 3 4 5

De¤er A.fi. 100 105 110.3 115.8 121.6

Hacim A.fi. 100 105 110.3 115.8 121.6


Tablo 8.6De¤er A.fi. ve HacimAfi’nin önümüzdeki5 y›l için net kâröngörüsü (milyon T)

Tablo 8.7De¤er Afi’nintahmini nakitak›mlar› (milyon T)

Tablo 8.8Hacim Afi’nintahmini nakitak›mlar› (milyon T)

Nakit Ak›m› (t): t dönemindeki nakit ak›m›a: nakit ak›mlar›n›n art›fl oran›Yukar›daki formülle De¤er Afi’nin de¤eri T1.5 milyon, Hacim Afi’nin de¤eri ise

T1 milyon olarak hesaplan›r. ‹ki iflletmenin kâr çarpan›n› da dolayl› olarak hesaplayabiliriz. Hesaplanan ifllet-

me de¤erinin kâra olan oran›, dolayl› kâr çarpan›n› gösterecektir. De¤er Afi’nin kârçarpan› 15, Hacim Afi’nin ise 10 olarak hesaplan›r.

‹flletme de¤erini bulmak için nakit ak›mlar›n› çarpan yaklafl›m› ile tahmin etmekzorunda kalmadan, kâr çarpan› ile kâr rakam›n› çarpmak yeterli olacakt›r.

Sermaye MaliyetiSermaye maliyeti (Devaml› Sermaye), iflletmenin ihtiyac› olan fonlar› elde etmekiçin katland›¤› maliyet olarak tan›mlanabilir. Sermaye maliyeti, iflletmenin varl›kla-r›n finansman›nda kulland›¤› banka kredisi, tahvil, imtiyazl› hisse senedi veya adihisse senedi gibi çeflitli finansman araçlar›n›n vergiden sonraki maliyetlerinin a¤›r-l›kl› ortalamas›d›r. Her iflletme için, a¤›rl›kl› ortalama sermaye maliyetini minimizeeden bir optimal sermaye sa¤layan ve iflletmenin hisse senedi fiyat›n› maksimizeeden borç ve sermaye karmas› vard›r.

Hissedar de¤erinin maksimize edilmesi için finans yöneticilerinin, sermaye maliyetini mi-nimize etmeleri gerekmektedir.

A¤›rl›kl› Ortalama Sermaye Maliyeti (Weighted Average Cost Of Capital: WACC)

WACC = × Re + D/V × Rd × (1 - Tc)

Re: Öz kaynak maliyeti

Rd: Yabanc› kaynak (borç) maliyetiE: Özkaynaklar›n piyasa de¤eri D: Yabanc› kaynaklar›n piyasa de¤eri V = E + D E/V = Özkaynaklar›n toplam finansman kaynaklar› içindeki pay› (oran›)D/V = Borçlar›n toplam finansman kaynaklar› içindeki pay› (oran›)

Tc = Kurumlar vergisi oran›

Örnek:ABC ‹flletmesi, varl›klar›n›n %75’ini banka kredisi ile %25’ini özkaynaklarla fi-

nanse etmektedir. Kredi maliyetinin y›ll›k %10, öz kaynak maliyetinin ise %12 ol-mas› durumunda iflletmenin sermaye maliyetini hesaplay›n›z.

(Kurumlar vergisi oran›n›n % 20 oldu¤unu varsay›n›z)A¤›rl›kl› ortalama sermaye maliyeti = 0.75 × 0.10 × (1-0.2) + 0.25 × 0.12

= 0.06 + 0.03 = 0.09

EV

İş ğ ı ıletmenin De eri = Nakit Ak m (t) =1

(Sermaye Maliiyeti - a)


Finansman kaynaklar›n›nmaliyetlerinin a¤›rl›kl›ortalamas› olan sermayemaliyeti, her bir kayna¤›nvergiden sonrakimaliyetinin, ilgili kayna¤›ntoplam kaynaklar içindekipay› ile çarp›mlar›n›ntoplam›d›r. S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Nakit Ak›mlar› ve De¤er Sa¤layan FaktörlerNakit ak›mlar› tahmin edilip bugüne indirgendi¤inde teknik olarak de¤erleme ifl-lemi tamamlanm›fl olmaktad›r. Ancak sadece nakit ak›mlar›n› analiz ederek afla¤›-daki sorulara yan›t vermek mümkün de¤ildir:

• Gelecekte öngörülen performans, geçmifl performansa göre nas›ld›r?• Gelecekte öngörülen performans, rakiplere göre nas›ld›r?• ‹flletmenin de¤erini artt›rabilecek ya da azaltabilecek önemli faktörler nelerdir?Bir iflletmenin geçmifl 5 y›ldaki ve gelecek 5 y›ldaki öngörülen nakit ak›mlar›

Tablo 8.9’da görülmektedir:

Bu rakamlarla ilgili söylenebilecek çok ilginç bir fley bulunmamaktad›r. Önem-li olan nakit ak›mlar›n› neyin yaratt›¤›d›r.

Nakit ak›mlar›n› ve sonuç olarak iflletmenin de¤erini etkileyen iki temel faktörbulunmaktad›r:

• Sat›fllar›n ve kârlar›n art›fl h›z›• Sermaye maliyetine göre sermaye kârl›l›¤›Afla¤›da Tablo 8.10’da ayn› flirketin geçmifl 5 y›ldaki ve gelecek 5 y›ldaki kârla-

r›n art›fl h›z› ve sermaye kârl›l›¤› perspektifinden verileri yer almaktad›r:

Rakip iflletmeler için de bu bilgilerin bilindi¤i durumda, ilgili iflletmenin perfor-mans›n› daha iyi de¤erlendirebiliriz. ‹flletmenin büyümesinin ve sermaye kârl›l›¤›-n›n sektöre göre nas›l bir geliflme gösterdi¤ini inceleyebiliriz.

Sermaye kârl›l›¤›, büyüme oranlar› ve serbest nakit ak›mlar› aras›ndaki iliflkiyigösterebilmek amac›yla basit bir de¤erleme modeli olufltural›m. De¤er Afi ve Ha-cim Afi örneklerine dönersek De¤er Afi’nin her y›l faaliyet kâr›n›n %25’ini yat›r›m-lara ay›rd›¤›n› hat›rlayal›m. De¤er Afi’nin yeni yat›r›mlar›ndan %20 kâr etti¤ini var-sayal›m. Örne¤in, ilk y›l 25 milyon lira olan kâr›n 5 milyon liras› (25 × 0,2 = 5) son-raki y›l›n kâr›na eklenmektedir. Böylece ikinci y›l iflletmenin faaliyet kâr› 105 mil-yon TL’ye ulaflmaktad›r.

‹flletmenin sonraki y›llarda da faaliyet kâr›n›n %25’ini ayn› kârl›l›k oran› ile(%20) yat›r›m olarak de¤erlendirdi¤ini düflündü¤ümüzde, De¤er Afi’nin nakit ak›m-lar›, daha önce de sunuldu¤u üzere afla¤›daki gibi gerçekleflecektir:

De¤er A.fi. Y›l

1 2 3 4 5

Net Kâr 100 105 110.3 115.8 121.6

Net Yat›r›mlar 25 26.2 27.6 29 30.4

Nakit Ak›m› 75 78.8 82.7 86.8 91.2

2007-2011 Gerçekleflen (%) 2012-2016 Projeksiyonu (%)

Sat›fllar›n art›fl› 10.7 7.2

Faaliyet Kârlar›ndaki art›fl 11.9 5.2

Sermaye kârl›l›¤› 13.9 8.9

Sermaye maliyeti 8.2 7.5

Serbest Nakit Ak›mlar› (Milyon TL)

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

197 (495) 42 (685) (1124) (107) 181 320 477 648


Tablo 8.9Serbest NakitAk›mlar› (Milyon TL)

Tablo 8.10Geçmifl 5 y›ldaki vegelecek 5 y›ldakikârlar›n art›fl h›z› vesermaye kârl›l›¤›perspektifindenveriler

Tablo 8.11De¤er Afi’nintahmini nakitak›mlar› (milyon TL)

De¤er Afi’nin faaliyet kâr› ve nakit ak›mlar› her y›l %5 oran›nda büyümektedir.‹flletme, her y›l faaliyet kâr›n›n %25’i ile yat›r›m yapmakta ve yat›r›mlar›ndan %20faaliyet kâr› elde etmektedir. Bu durumda büyüme h›z›n›n sermaye kârl›l›¤› ile ya-t›r›m oran›n›n çarp›m› oldu¤u söylenebilir.

Büyüme h›z› = Sermaye kârl›l›¤› × Yat›r›m oran›= %20 × %25 = %5

fiimdi de Hacim Afi’nin nakit ak›mlar›na bakal›m. Hacim A.fi. de ilk y›l 100 mil-yon lira faaliyet kâr› elde etmekle birlikte, yat›r›mlar›ndan %10 oran›nda faaliyetkâr› elde etti¤i için faaliyet kâr›n› 5 milyon lira artt›rabilmek için 50 milyon lira ya-t›r›m yapmak zorunda kalmaktad›r. Hacim A.fi.’nin nakit ak›mlar› afla¤›daki gibidir:

Faaliyet kâr›nda ayn› seviyede art›fl h›z› için, daha yüksek seviyede sermayekârl›l›¤›, daha fazla nakit ak›m› yarat›lmas›na neden olmaktad›r. Ayn› faaliyetkârlar› ve büyüme h›z›na ra¤men De¤er A.fi., Hacim A.fi.’ye göre daha de¤erlibir iflletmedir.

fiimdi de faaliyet kâr›ndaki art›fl›n nakit ak›mlar›n› ve iflletme de¤erini nas›l et-kiledi¤ine bir bakal›m. E¤er De¤er A.fi., faaliyet kâr›n› artt›rmak için her y›l dahafazla yat›r›m yapmaya karar verirse durum ne olur? Örne¤in, iflletme %5 yerine %8büyüme h›z›na ulaflmak için %20 kârl›l›k oran› ile ilk y›l 25 milyon lira yerine 40milyon lira yat›r›m yapmal›d›r. Bu durumda nakit ak›mlar› afla¤›daki gibi olacakt›r:

Görüldü¤ü üzere, bu örnekte De¤er Afi’nin nakit ak›mlar› önceki örne¤e göredaha azd›r. Ancak afla¤›da görülece¤i üzere, 9. y›ldan itibaren nakit ak›mlar› dahah›zl› artmaktad›r.

Y›l 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Kâr 100 105 110 116 122 128 134 141 148 155 163 171

Yat›r›m 25 26 28 29 30 32 34 35 37 39 41 43

Nakit 75 79 83 87 91 96 101 106 111 116 122 128

De¤er A.fi. Y›l

1 2 3 4 5

Net Kâr 100 108 116.6 126 136

Net Yat›r›mlar 40 43,2 44,6 50,4 54,4

Nakit Ak›m› 60 64,8 70 75,6 81,6

Hacim A.fi. Y›l

1 2 3 4 5

Net Kâr 100 105 110.3 115.8 121.6

Net Yat›r›mlar 50 52.5 55.1 57.9 60.8

Nakit Ak›m› 50 52.5 55.1 57.9 60.8


Tablo 8.12Hacim A.fi.’nintahmini nakitak›mlar› (milyon TL)

Tablo 8.13De¤er A.fi.’nintahmini nakitak›mlar› (milyon TL)

Tablo 8.14%5 Büyüme Oran›

Acaba hangi senaryo daha fazla de¤er yaratmaktad›r? Yat›r›mlar›n getirisi ser-maye maliyetinden yüksek oldu¤u sürece yüksek büyümenin daha fazla de¤er ya-ratt›¤› görülmektedir. Örne¤imizde sermaye maliyeti %10 olarak al›nm›flt›r. Farkl›büyüme ve getiri oran› kombinasyonlar› için farkl› de¤erler hesaplanabilir. Böylebir tablo, yöneticilerin uzun vadede iflletmenin performans›n› gelifltirmelerindeyard›mc› olabilir.

Sermaye kârl›l›¤› zaten yüksek seviyede olan bir iflletme, büyüme oran›n› artt›rarak büyü-me oran› zaten yüksek olan bir iflletme ise sermaye kârl›l›¤›n› artt›rarak daha fazla de¤eryaratabilir.

Sermaye kârl›l›¤›, sermaye maliyetinin alt›nda kal›rsa ne olur? Afla¤›daki Tablo8.16 farkl› seviyedeki sermaye kârl›l›klar› ve kâr art›fl h›zlar› (büyüme oranlar›) ileyarat›lacak de¤erleri göstermektedir. Sermaye kârl›l›¤›n›n sermaye maliyetine eflitoldu¤u noktada de¤er kayb› ya da de¤er kazan›m› söz konusu de¤ildir. Sermayekârl›l›¤›n›n sermaye maliyetinden düflük oldu¤u seviyelerde ise de¤er kayb› sözkonusudur.

De¤erleme Süreci De¤eri belirlenmeye çal›fl›lan varl›k, ister hisse senedi veya tahvil gibi bir menkulk›ymet isterse bir iflletme olsun, de¤erleme sürecinde öncelikle ilgili varl›¤a iliflkinbeklenen nakit ak›mlar›n›n tahmin edilmesi gerekir.

Serbest Nakit Ak›mlar›Gelecekte beklenen serbest nakit ak›mlar› (SNA) flu flekilde hesaplan›r:

Faaliyet Kâr› + Amortisman Giderleri(-) Vergi= Vergi sonras› faaliyetlerden elde edilen nakit ak›mlar›(-) ‹flletmenin varl›klar›ndaki art›fl (çal›flma sermayesi yat›r›mlar› ve sabit serma-

ye yat›r›mlar›)= Serbest Nakit Ak›mlar› (SNA)Gelecekteki serbest nakit ak›mlar›n›n öngörülmesinden sonra ise nakit ak›mla-

r›n›n bugüne indirgenmesi gerekir.

Kâr Art›fl H›z› Sermaye Kârl›l›¤› (%)

(Büyüme Oran› %) 7.5 10.0 12.5 15.0 20.0

3 887 1.000 1.058 1.113 1.170

6 708 1.000 1.117 1.295 1.442

9 410 1.000 1.354 1.591 1.886

De¤er Kayb› De¤er Kazan›m›

Y›l 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Kâr 100 108 117 126 136 147 159 171 185 200 216 233

Yat›r›m 40 43 47 50 54 59 63 69 74 80 86 93

Nakit 60 65 70 76 82 88 95 103 111 120 130 140


Tablo 8.15%8 Büyüme Oran›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



Yat›r›mlar›n getirisi sermayemaliyetinden yüksek oldu¤usürece yüksek büyüme dahafazla de¤er yarat›r.

Tablo 8.16Farkl› seviyedekisermaye kârl›l›klar›ve kâr art›fl h›zlar›(büyüme oranlar›)ile yarat›lacakde¤erler

Süreç, afla¤›daki gibi özetlenebilir:1. ‹flletme yöneticileri, iflletmenin gelecekte kaç y›l boyunca rekabet avantaj›n›

sürdürece¤ine karar verir.2. Rekabet avantaj› dönemi boyunca serbest nakit ak›mlar› öngörülür. (örne-

¤in önümüzdeki 5 y›l)3. Rekabet avantaj› dönemini takip eden dönem için sat›fllar›n sabit bir art›fl h›-

z› ile (g) artaca¤› varsay›m› yap›l›r. (örne¤in her y›l %5 art›fl için g = 0,05)4. Rekabet avantaj›n›n sürdü¤ü dönem için (T dönemine kadar), öngörülen

serbest nakit ak›mlar› sermaye maliyeti ile indirgenerek serbest nakit ak›m-lar›n›n bugünkü de¤eri hesaplan›r.

Rekabet avantaj› dönemi için serbest nakit ak›mlar›n›n bugünkü de¤eri =

5. ‹flletmenin rekabet avantaj› dönemi sonundaki kal›nt› de¤eri hesaplan›r. Ka-l›nt› de¤eri, serbest nakit ak›mlar›n›n sabit bir oranda artt›¤› dönem için ifl-letmenin de¤erini ifade etmektedir. Kal›nt› de¤eri, rekabet dönemi sonun-dan itibaren sonsuza kadar olan dönemdeki serbest nakit ak›mlar›n›n T dö-neminde indirgenmifl de¤erlerinin toplam›d›r. Serbest nakit ak›mlar›n›n in-dirgenmifl de¤eri, rekabet avantaj› dönemi sonundaki y›lda, yani T. y›lda he-saplanm›fl olmaktad›r.

Kal›nt› de¤eri, T’den sonraki y›l için hesaplanan serbest nakit ak›m›n›n, serma-ye maliyeti ile serbest nakit ak›mlar›n›n art›fl h›z› aras›ndaki farka bölünerek hesap-lanabilir. (Gordon Büyüme Modeli)

Kal›nt› De¤er (T y›l›) = KD (T) =

6. T y›l› için bulunan Kal›nt› De¤erin bugünkü de¤eri hesaplanmal›d›r.

Kal›nt› De¤er’in Bugünkü De¤eri = KD (0) =

7. ‹flletmenin de¤eri, rekabet avantaj› dönemindeki serbest nakit ak›mlar›n›nbugünkü de¤eri ile kal›nt› de¤erin bugünkü de¤erinin toplam›d›r. (4. ad›m-da ve 6. ad›mda bulunan de¤erlerin toplam›)

‹flletme De¤eri = BD (rekabet avantaj› dönemi) + BD (Kal›nt› De¤er)

8. ‹flletmenin de¤erinden iflletmenin yükümlülüklerinin (borçlar›n›n) de¤eridüflülürse hissedar de¤eri bulunmufl olur.

Hissedar De¤eri = ‹flletme De¤eri - Borçlar

9. ‹flletme özkaynaklar›n›n de¤eri dolafl›mdaki hisse senedi adedine bölünerekiflletmenin hisse senedi bafl›na de¤er hesaplanabilir.

Örnek: Geçen y›lki sat›fllar› 1 milyar lira olan ABC flirketinin yöneticileri, sat›fllar›n önü-

müzdeki 3 y›l boyunca %10 oran›nda artaca¤›n› öngörmektedir. Daha sonraki y›l-lar için sat›fllar›n %3 oran›nda artaca¤› öngörülmektedir.

‹flletmenin faaliyet kârl›l›¤›n›n %20 olmas› beklenmektedir.

KD (T)

(1+ k)T

SNA (T + 1)k - g

BD =SNA (1)

(1+ k)+

SNA (2)

(1+ k)+

SNA (3)

(1+ k)RAD 1 2 3++ ...

SNA (T)

(1+ k)T


Vergi oran›n›n %30 olaca¤› varsay›lmaktad›r. ‹flletme sat›fllar›ndaki art›fl›n %50’si ile iflletme sermayesi ve sabit sermaye yat›-

r›m› yapmay› planlamaktad›r. ‹flletmenin sermaye maliyeti %15’tir. ‹flletmenin de¤erini bu verilere ve varsay›mlara göre hesaplayal›m.

*SNA, sermaye maliyeti ile ilgili y›l say›s›na göre bugüne indirgenmektedir. Ör-ne¤in, 3. y›l için hesaplanan SNA, MS Excel’deki “Bugünkü De¤er” fonksiyonu ile%15 oranla, dönem say›s› 3 ve gelecekteki de¤er 126 milyon T al›narak bugüne in-dirgenmifl ve SNA’n›n bugünkü de¤eri 83 olarak hesaplanm›flt›r.

**Kal›nt› de¤er, 4. y›ldaki SNA (172) sermaye maliyeti ile (%15) sabit büyümedönemindeki sat›fl art›fl h›z› (%3) aras›ndaki farka (%12) bölünerek hesaplanm›flt›r.

***Kal›nt› de¤erin bugünkü de¤eri MS Excel’deki “Bugünkü De¤er” fonksiyonuile hesaplanm›flt›r. 3. y›ldaki Kal›nt› De¤er %15 oranla, dönem say›s› 3 ve gelecek-teki de¤er (1.433) al›narak bugüne indirgenmifl ve Kal›nt› De¤er’in bugünkü de¤e-ri 942 olarak hesaplanm›flt›r.

‹flletme de¤erinden, iflletmenin borçlar›n› düflerek özkaynaklar›n ekonomik de¤erini he-saplayabiliriz.

Özkaynaklar = Toplam Aktifler (iflletme de¤eri) - Toplam Borçlar

‹flletmenin hisse senedinin ekonomik de¤erini nas›l hesaplayabiliriz?

(milyon TL)

Y›l 0 1 2 3 4

Sat›fllar 1.000 1.100 1.210 1.331 1.371

Faaliyet Kâr› 220 242 266 274

Vergi 66 73 80 82

Vergi sonras› Kâr 154 169 186 192

Varl›klardaki art›fl 50 55 61 20

Serbest Nakit Ak›mlar› (SNA) 104 114 126 172

SNA'lar›n ‹ndirgenmifl De¤erleri 90* 87* 83*

SNA'lar›n Bugünkü De¤eri (ilk 3 y›l) 260

Kal›nt› De¤er (3. y›ldaki) 1.433**

Kal›nt› De¤erin Bugünkü De¤eri 942***

‹flletmenin De¤eri 1.202 (260+942)


Tablo 8.17‹flletme De¤erininHesaplanmas›

S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



S O R U

D ‹ K K A T

SIRA S ‹ZDE

DÜfiÜNEL ‹M

SIRA S ‹ZDE

S O R U

DÜfiÜNEL ‹M

D ‹ K K A T




K ‹ T A P



3


Finansal analizin kullan›ld›¤› alanlar› s›ralamak.

Finansal oranlar ve finansal analiz, bankalar bafl-ta olmak üzere kurumsal ve ticari kredi birimle-rinin analizlerinde, iflletmelerin iç denetçilerininanalizlerinde, yeminli mali müflavirlerin analizle-rinde, finansal analistlerin analizlerinde, y›ll›k fa-aliyet raporlar›nda, finansal baflar›s›zl›¤›n öngö-rüsünde, iflletme yönetiminin analizlerinde, de-¤erleme sürecinde kullan›lmaktad›r.

‹flletmelere iliflkin de¤erlemenin temel mant›¤›n›

aç›klamak.

‹flletmelerde de¤erleme, hisse senedi al›m sat›m-lar›nda yat›r›mc›lar›n karar alma süreçlerinde, ifl-letmelerin halka aç›lma süreçlerinde hisse sene-dinin halka arz fiyat›n›n belirlenmesinde ve özel-lefltirmelerde fiyat belirlenmesinde önemli rol oy-namaktad›r.‹flletmenin temel amac›, hissedar de¤erinin mak-simize edilmesidir. ‹flletmeler sermayelerini, ser-maye maliyetinden daha yüksek getiri sa¤layanyat›r›mlara yönlendirdiklerinde de¤er yaratmak-tad›r. ‹flletme yöneticileri hissedarlar› için uzunvadeli de¤er yarat›lmas›n› temel hedef olarakkoymal›d›r.Yat›r›mlar›n getirisi sermaye maliyetinden yük-sek oldu¤u sürece yüksek büyüme daha fazlade¤er yarat›r. Sermaye kârl›l›¤› zaten yüksek se-viyede olan bir iflletme, büyüme oran›n› artt›ra-rak, büyüme oran› zaten yüksek olan bir iflletmeise sermaye kârl›l›¤›n› artt›rarak daha fazla de¤eryaratabilir.

‹flletmenin de¤erini indirgenmifl nakit ak›mlar›

yöntemi ile hesaplamak.

Her hangi bir varl›¤›n ekonomik de¤eri, ilgili var-l›ktan gelecekte elde edilmesi beklenen nakitak›mlar›n›n bugüne indirgenmifl de¤eridir. Ön-celikle gelecekte beklenen serbest nakit ak›mla-r› hesaplan›r. Gelecekteki serbest nakit ak›mlar›-n›n öngörülmesinden sonra nakit ak›mlar›n›n,bugüne indirgenmesi gerekir.

Özet

1NA M A Ç

2NA M A Ç

3NA M A Ç


1. Afla¤›dakilerden hangisi finansal tablo analizinin ifl-letme yönetimine katk›lar›ndan de¤ildir?

a. ‹flletmenin görece likiditesi, borçlulu¤u ve kârl›-l›¤›na iliflkin iflletme yöneticilerine fikir verir

b. Yat›r›mc›lar›n iflletmeyi nas›l alg›lad›¤›na dair fi-kir verir

c. Ortaya ç›kan sorunlar›n teflhis edilmesine yar-d›mc› olur

d. Kurumsal hedeflerin oluflturulmas›na yard›mc›olur

e. Da¤›t›lacak kâr büyüklülü¤ünü saptar

2. Afla¤›dakilerden hangisi finansal baflar›s›zl›¤› öngö-ren modellerin kullan›m amaçlar›ndan biri de¤ildir?

a. ‹flletme yönetimi taraf›ndan önleyici tedbirlerinal›nmas›

b. Yat›r›mc›lar taraf›ndan hisse senedi al›m sat›mkararlar›n›n al›nmas›

c. Bankalar taraf›ndan kredilerin takibid. ‹flletmelerin alacaklar›n›n takibie. ‹flletmelerin stoklar›n›n takibi


a. ‹flletmenin temel amac›, hissedar de¤erinin mak-simize edilmesidir

b. ‹flletmeler sermayelerini, sermaye maliyetindendaha yüksek getiri sa¤layan yat›r›mlara yönlen-dirdiklerinde de¤er yaratmaktad›r

c. Getiri oranlar› sermaye maliyetinin üzerinde ol-du¤u sürece, iflletmeler cazip getiri oranlar› ilene kadar çok yat›r›m yaparlarsa o kadar fazlade¤er yaratabilir

d. Hissedar de¤erinin maksimize edilmesi için fi-nans yöneticilerinin, sermaye maliyetini minimi-ze etmeleri gerekir

e. ‹flletme yöneticileri hissedarlar› için k›sa vadeli de-¤er yarat›lmas›n› temel hedef olarak koymal›d›r.

4. Afla¤›dakilerden hangisi iflletmenin de¤erini etkile-yen temel unsurlardan biri de¤ildir?

a. Sat›fllar›n art›fl h›z›b. Kârlar›n art›fl h›z›c. Sermaye maliyetid. Sermaye kârl›l›¤›e. Ortakl›k yap›s›


a. Faaliyet kâr›nda ayn› seviyede art›fl h›z› için, da-ha yüksek seviyede sermaye kârl›l›¤›, daha faz-la nakit ak›m› yarat›lmas›na neden olur

b. Yat›r›mlar›n getirisi sermaye maliyetinden düflükoldu¤u sürece yüksek büyüme daha fazla de¤eryarat›r

c. Sermaye kârl›l›¤› zaten yüksek seviyede olan biriflletme, büyüme oran›n› artt›rarak daha fazla de-¤er yaratabilir

d. Büyüme oran› zaten yüksek olan bir iflletme ser-maye kârl›l›¤›n› artt›rarak daha fazla de¤er yara-tabilir

e. Yat›r›mlar›n getirisi sermaye maliyetine ba¤l›d›r.

6. Her y›l faaliyet kâr›n›n %40’u ile yat›r›m yapan veyat›r›mlar›ndan %30 faaliyet kâr› elde eden iflletmeninbüyüme h›z› ne olur?

a. % 15b. % 13c. % 12d. % 11e. % 10

7. Varl›klar›n›n %50’sini banka kredisi ile %50’siniözkaynaklarla finanse eden bir iflletmenin kredi maliye-tinin y›ll›k %10, öz kaynak maliyetinin ise %12 olmas›durumunda iflletmenin sermaye maliyetini hesaplay›n›z.(Kurumlar vergisi oran›n›n %20 oldu¤unu varsay›n›z.)

a. % 8b. % 9c. % 10d. % 11e. % 12

8. ‹flletmenin temel amac› nedir?a. Gelirlerin maksimize edilmesib. Giderlerin minimize edilmesic. Kâr›n maksimize edilmesid. Hissedar de¤erinin maksimize edilmesie. Borçlar›n minimize edilmesi



9. Serbest nakit ak›mlar›n›n sabit bir oranda artt›¤› dö-nem için iflletmenin de¤erini ifade eden de¤ere ne adverilir?

a. Kal›nt› de¤erib. Bugünkü de¤erc. Gelecekteki de¤erd. Gordon de¤erie. Hisse de¤eri

10. Hisse senedi de¤erinin hesaplanabilmesi afla¤›dakibilgilerden hangisine ihtiyaç duyulmaz?

a. ‹flletmenin borçlar›n›n de¤erib. ‹flletmenin varl›klar›n›n de¤eric. ‹flletmenin toplam de¤erid. Dolafl›mdaki hisse sendi senedi say›s›e. ‹flletmenin sermaye maliyeti

fiirketler Neden Güncel ‹flletme De¤erlemesine ‹htiyaçDuymaktad›r?Kas›m 15, 2005, IPFrontline, WASHINGTON, A.B.D....................‹flletme de¤erlemesinden flirketlerin faydalanabilece¤ien önemli alanlar flunlard›r: 1. fiirketin de¤erini ö¤renmekÇok say›da iflletme sahibi, iflletmelerinin de¤eri hakk›n-da fikre sahip de¤ildir ya da iflletmelerinin de¤erini bil-diklerini düflünseler bile muhtemelen yan›l›yorlard›r.Duygular ço¤unlukla do¤ru yarg›lara varmay› engeller.Do¤ru ve ba¤›ms›z bir kaynaktan flirketin de¤erini ö¤-renmek için profesyonel iflletme de¤erlemesine baflvu-rulmal›d›r. 2. ‹flletmenin manzaradaki yerini anlamak ‹flletme de¤erlemesi, iflletmenizin faaliyet gösterdi¤isektörün ve pazarda iflletmenin konumunun daha iyianlafl›lmas›na yard›mc› olabilir. 3. ‹flletmenin finansal durumunu ö¤renmek‹flletmenin sahipleri iflletmelerinin finansal sa¤l›¤›n› an-lad›klar›n› düflünebilir, ancak maddi olmayan varl›kla-r›n da dahil edildi¤i ba¤›ms›z bir görüfl veya analiz buteorileri do¤rulayabilece¤i gibi çürütebilir de. 4. Sat›n alma ve birleflmelerde h›zl› karar almak ‹flletmenin baflka bir iflletmeyi sat›n almas› veya baflkaiflletme taraf›ndan sat›n al›nmas› söz konusu oldu¤un-da, güncel bir de¤erlemeye sahip olmak de¤erleme sü-recini beklemekten iflletmeyi kurtarabilir ve karar almasürecinin h›zlanmas›na yard›mc› olabilir. ................


”

“


fiirket De¤erlemesinde EVA (Economic Value

Added):

Günümüzde sermaye piyasalar›n›n h›zla geliflimi, flirketbirleflme ve sat›n almalar› ile firmalarda halka aç›lmae¤ilimlerinin artmas›, firma sahiplerini ve yat›r›mc›lar›n›firma de¤erini do¤ru tespit etme aray›fl›na yöneltmifltir.Firma de¤erinin do¤ru bir flekilde tespitinin yan›nda bude¤erin yönetimi ve maksimizasyonu da günümüz üstdüzey yöneticilerinin amaçlar›n›n bafl›nda gelmektedir.Bu nedenle firma de¤erini tespit etmeye ve yönetmeyeyönelik birçok yöntem gelifltirilmifltir. Son y›llarda özellikle sermaye piyasalar›nda etkinli¤inartmas›yla ve firma sahiplerinin ço¤almas›yla bafl ede-meyen ve firma de¤eriyle ile ilgili birçok soruyu cevap-s›z b›rakan muhasebe temeline dayal› yöntemler yerinefirma de¤erini en do¤ru flekilde tespit eden indirgenmiflnakit ak›mlar›n› temel alan, muhasebe kârl›l›¤› yerineekonomik kâra ve katma de¤ere yönelik olan yöntem-ler tercih edilmektedir. Bu yöntemlerden en önemlile-rinden birisi EVA yöntemidir.EVA; Joel Stern ve Bennett Stewart taraf›ndan, kurduk-lar› Stern ve Stewart Finansal Dan›flmanl›k fiirketi ad›naticari bir marka olarak 1980’li y›llar›n bafllar›nda geliflti-rilen bir yöntemdir. Fakat finansal yönetim ve teflviksistemi olarak 1993 y›l›ndan itibaren genifl anlamda birilgi görmeye bafllam›fl ve günümüzde büyük ilgi görenfinansal yöntemlerinden biri haline gelmifltir. EVA, or-taklar›n refah›n›n maksimizasyonu ile yak›ndan iliflkilioldu¤u için firman›n baflar›s›n› finansal aç›dan ölçmedemodern bir ölçüdür. Dolay›s›yla bugün dünyada, içle-rinde AT&T, Coca-Cola, Whirpool, Monsanto, Wal-MartStores, IBM ve Quaker gibi büyük firmalar›n da bulun-du¤u 300’den fazla firma EVA yöntemini planlama veperformans denetiminde bir temel olarak bünyelerindeuygulamaktad›rlar (Damodaran, 2000: 285; Hartman,2000: 158).EVA, en basit ifade ile bir firman›n yat›r›mlar› üzerin-den meydana getirdi¤i vergi sonras› nakit ak›m› ile fir-mada kullan›lan sermayeye yüklenen maliyet aras›nda-ki farkt›r. EVA’n›n bir baflka tan›m› ise; yat›r›lan serma-yenin getirisi ile sermaye maliyeti aras›ndaki fark›n ya-t›r›lan sermaye tutar› ile çarp›m› sonucu bulunan de¤er-dir (Ehrbar, 1999: 20).Bu tan›mlardan hareketle EVA’n›n hesaplanmas›ndakullan›lan temel eflitlikler afla¤›da verilmektedir (Has-peslagh, Noda, Boulos, 2001: 69);

EVA = NOPLAT - (Yat›r›lan Sermaye × AOSM)EVA = (ROIC - AOSM) × Yat›r›lan SermayeBurada;NOPLAT = Düzeltilmifl Vergiler Düflüldükten SonrakiNet Faaliyet Kâr›n› (Net Operating Profit Less AdjustedTaxes)ROIC = Yat›r›lan Sermaye Üzerinden Sa¤lanan Getiriyi(Return on Invested Capital)AOSM = A¤›rl›kl› Ortalama Sermaye Maliyeti’ni ifade et-mektedir.EVA Yönteminin Yararlar›

EVA yönteminin bir firmada uygulanmas›n›n o firmayave firmayla ilgili kiflilere önemli yararlar› bulunmakta-d›r. EVA yönteminin firman›n performans›n›n ölçülme-sinde temel olarak kullan›lmas›, öncelikle firma ana-listlerinin firman›n de¤er de¤iflkenlerini, bunun yan›n-da sat›fllar›n büyüme de¤erini, faaliyet gelirini, serma-ye etkinli¤ini ve sat›lan mal›n maliyeti gibi gelir tablo-su kalemlerini daha iyi anlamalar›na olanak vermekte-dir. EVA ayr›ca analistlerin daha uzun süreli unsurlaramesela spesifik ve sistematik risklere ve ortalamadanyüksek bir sermaye getirisinin sa¤lanmas›na yönelme-lerini sa¤lar. EVA yöntemi, yat›r›mc›lar için önemli ko-nular olan sermaye etkinli¤i ve uzun bir zaman ufkun-da rekabet üstünlü¤ü sa¤lama aç›s›ndan önemli yarar-lar sa¤lar. Ayr›ca EVA tek periyot ölçüsü oldu¤u için, tahmin edi-len veya gerçekleflen de¤er yarat›m performans›n›n y›l-l›k olarak ölçülmesine olanak verir. Bununla beraberEVA, muhasebe kazanc›ndan çok ekonomik kâra odak-land›¤› için muhasebe kazanc›n›n baz› yan›lt›c› unsurla-r›ndan etkilenmemekte ve gerçekçi bir ölçüm sunmak-tad›r. EVA ayr›ca bir teflvik sistemi olarak yöneticilere,yaratt›klar› hissedar refah› üzerinden sabit bir prim ve-rerek yöneticilerin, sahipler gibi düflünüp hareket et-melerini sa¤lamaktad›r (McCormack ve Vytheeswaran,1999: 52).

.................. Erdinç KARADEN‹Z

Kaynak: http://iktisat.wordpress.com/2006/08/14/sir-ket-degerlemesinde-eva-economic-value-added-rek-lam-kokan-bir-balon-mu-yoksa-bilimsel-bir-yontem-mi/ (A¤ustos 14, 2006)

Okuma Parças›



1. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Analiz” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

2. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “Finansal Analiz” konusunuyeniden gözden geçiriniz.

3. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerde De¤erleme”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

4. e Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerde De¤erleme”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

5. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerde De¤erleme”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

6. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerde De¤erleme”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

7. c Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerde De¤erleme”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

8. d Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerde De¤erleme”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

9. a Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerde De¤erleme”konusunu yeniden gözden geçiriniz.

10. b Yan›t›n›z yanl›fl ise “‹flletmelerde De¤erleme”konusunu yeniden gözden geçiriniz.


Net kâr marj›n›n artmas›, zorunlu finansman ihtiyac›n›nazalmas›na neden olur. Net kâr artar, böylece özkay-naklar artar (net kâr geçmifl y›llardan gelen kârlara ek-lenerek özkayna¤›n bir parças› hâline gelir) ve böylecepasifler artt›¤›ndan aktiflerle pasifler aras›ndaki fark aza-l›r. Dolay›s›yla zorunlu finansman ihtiyac› azal›r.

S›ra Sizde 2

Kâr pay› da¤›t›m oran›n›n artmas›, zorunlu finansmanihtiyac›n›n artmas›na neden olur. Net kâr azal›r, böyle-ce özkaynaklar azal›r ve böylece pasifler azald›¤›ndanaktiflerle pasifler aras›ndaki fark artar. Dolay›s›yla zo-runlu finansman ihtiyac› artar.

S›ra Sizde 3

Özkaynaklar›n hesaplanan de¤erini, dolafl›mdaki hissesenedi adedine bölerek hisse senedinin ekonomik de-¤erini hesaplayabiliriz.

Ercan, M. K. (2006), Firma De¤erlemesi, Banka Uygu-lamas›, 1. Bask›, Literatür Yay›nc›l›k.

Gibson, C. H. (2009), Financial Reporting & Analysis:

Using Financial Accounting Information, 11.Bask›, Mason, OH: South-Western CengageLearning.

ht tp://www.investopedia.com/terms/w/wacc.asp#ixzz21TKAI6mK

Keown, A. J. ve di¤erleri (2008), Foundations of

Finance: The Logic and Practice of Financial

Management, 6. Bask›: Upper Saddle River, N.J.:Pearson/Prentice Hall.

Koller, T, Goedhart, T. M., Wessels D. (2005),Valuation: Measuring and Managing the Value

of Companies, McKinsey & Company, 4. Bask›:Wiley Finance Series.


Documents

F‹NANSAL TABLOLAR ANAL‹Z‹akadan.anadolu.edu.tr/sites/akadan.anadolu.edu.tr/files/...KÂRIN KAYNA⁄I, OLUﬁUMU, KÂR VE KÂRLILIK KAVRAMLARI..... 134 KÂRI ETK‹LEYEN FAKTÖRLER