0

FON UNIVERSITET

Punim seminarik

Fakulteti: Shkencat politike dhe marrëdhëniet ndërkombëtare

Lënda: Ekonomia politike e UE-së

Tema: Bankat dhe afarizmi bankar

Prof. I lëndës Student

Prof.Dr. Sami Bislimi Burim Nesimi

Shkup; 2010

0

1

PËRMBAJTJA:

1. Hyrje……………………………………………………………1

2. Bankat dhe sistemi bankar dhe organizimi I tij…………......3

3. Objektivat e bankave………………………………………….8

4. Veprimtaria e kreditit…………………………………………9

5. Llojet e huave…………………………………………………10

6. Procesi I marrjes së kredisë bankare………………………..11

7. Kuptimi, përcaktimi dhe roli I normës së interesit………....13

8. Llogaritje e normës së interesit………………………………14

9. Përfundimi…………………………………………………….15

10.Literatura e shfrytëzuar……………………………………..16

1

2

1. Hyrje

Transakcionet ekonomike, qoftë kur është fjala e qarkullimit të brendshëm, apo

me botën, nuk mund të kryhen pa ndërmjetësimin e mjeteve financiare. Emitimin,

grumbullimin dhe shpërndarjen e tyre e bëjnë institucionet përkatëse publike financiare

që mund të jenë të llojeve të ndryshme: bankave, kursimoreve, institucioneve të

sigurimit etj. Andaj, në kuadër të ekonomisë kombëtare, për ti krijuar transakcionet

monetare, duhet përcaktuar edhe ofertën monetare, proces I cili ky zakonishtë shkon

nëpërmjet sistemit bankar.

Zhvillimi ekonomik, pos faktorëve të tjerë, varet edhe nga shkalla e akumulimit

apo kursimit, që paraqesin investimet në të ardhmen. Pra, ekziston një ndërlikueshmëri

e ngushtë ndërmjet kursimeve dhe investimeve. Procesi I prodhimit I një ndërmarrjeje

ose firme nuk mund të sigurohet në tërësi nga vetë akumulimi, për ç’arsye për të

siguruar riprodhimin e zgjeruar, nevojitet huazimi ( kredia) e mjeteve financiare.

Në sistemin bashkëkohor ekonomik vendin kryesor të ndërmjetësimit financiar e

luajn bankat, të cilat mund të jenë të llojeve të ndryshme, pormë kryesore janë bankat

afariste dhe të kursimeve. Ndonse këto dy lloje bankash dallohen midis tyre nga lloji I

depozitave që pranojnë dhe nga lloji I huasë ( kredive) që japin, në të vërtetë kryejnë të

njëjtin funksion. Që të dy këto banka qëndrojnë midis ofruesit dhe përdoruesit të

mjeteve financiare.

Pikërisht ky punim seminarik ka të bëj se për çfar formohen bankat dhe si punojn

ata, si I ndihmojnë ekonomisë së vendit, si zhvillohet sistemi bankar, në a nivele, nga e

ka origjinën fjala bank, si dhe klasifikimi I bankave në bazë të disa kritereve.

Gjithashtu jepet sqarim I shkurtër se çfarë është Holldingu dhe cilat janë

objektivat e bankave, çka ofrojnë bankat në përgithësi, si bëhet ndarja e kamatave, si

klasifikohen huatë dhe si zhvillohet procesi I marrjes së kredisë, çka janë normat e

interesit dhe roli I saj dhe si behët llogaritja e normës së interesit.

2

3

2. BANKAT

Për ta kuptuar rolin dhe rëndësinë e sistemit bankar në procesin e

transakcioneve financiare, do ta përkufizojmë kuptimin e bankave.

Në teorinë e financave egzistojnë përkufizime të ndryshme për bankat si

institucione financiare. Bankat për nga përmbajtja dhe funksioni I tyre dallohen nga

subjektet e tjera ekonomike. Përkufizimi I bankës është I lidhur me funksionin që kryen

ajo në riprodhimin e zgjeruar dhe në sferë e transakcioneve. Në këtë drejtim mund të

themi se banka paraqet instiucion financiarë të veçantë, I cili merret me mobilizimin e

mjeteve monetare përkatësisht, përkatësisht me ndërmjetësimin e marrjes dhe dhënies

së kredisë dhe qarkullimit të pagesave të komitentëve.1

Sistemi bankar dhe organizimi I tij

Bankat janë instiucion financiar që ndërmjetësojn për kalimin e fondeve

përkohësishtë të lira nga njësitë suficitare në njësite deficitare të ekonomisë. Por për

dallim nga institucionet tjera financiare gjatë këtij kalimi banka shëndron maturitetin e

fondeve, d.m.th fondet e lira me afat relativisht të shkurtër të njësive deficitare mund të

përdoren me afat të gjatë në njësitë suficitare dhe fondet e lira me afat të gjatë mund të

përdoren me afat të shkurtër.

Në tërësinë e bankave vendin kryesorë e zënë bankat tregtare. Por në çdo vend

gjenden edhe banka të llojeve të tjera që kryejnë funksione të ndryshme në ekonomi

ose në degë t ë veçanta të saj. Tërësia e llojeve të ndryshme të bankave me lidhje të

ndërsjellta dhe me funksione të caktuara përbën sistemin bankar të një vendi.

Sistemi bankar mund të jetë njënivelor dhe dynivelor. Në sistemin bankar

njënivelor ose monobankar funksionon vetëm një bankë e cila luan disa nga rolet e

një banke qëndrore si dhe disa nga rolet e një banke tregtare duke pranuar depozita

dhe duke kredituar ekonominë ose publikun. Sistemi bankar njënivelor ështe

1 Hyrje në ekonomi Prof. Dr Musa Limani; Prishtinë 2002, fq 247

3

4

karakteristikë për ekonomitë e planifikuar dhe të centralizuara të modelit socialist të

ekonomisë.

Në sistemin bankar dynivelor ekzistojnë dy lloje bankash. Në nivelin e parë,

funksionon jo mbi baza tregtare, banka qëndrore si bankë emituese e parasë, si bankë

e bankave dhe si e qeverisë. Në nivelin e dytë, funksionojnë mbi baza tregtare një tërësi

institucionesh financiare që kryejnë veprimtari bankare ku vendin kryesorë e zënë

bankat tregtare.

Bankat dhe origjina e tyre

Bankat paraqesi institucione mjaft komplekse. Ata kryejnë shum punë

heterogjene në kuadër të ekonomisë së një vendi, veprimin e bankave e me të edhe të

sistemit bankar I cili varet nga vetë sistemi ekonomik, përkatësisht nga sistemi I

përgjithshëm ekonomiko-shoqëror.2 Fjala bankë përdoret sot gjërësishtë për të

përshkruar një shumëllojshmëri institucionesh financiare. Për shembull operojnë të

ashtuquajturat Bankat e investimeve, të cilat janë të specializuara në operimin me

letrat me vlerë të kompanive ose të qeverisë. Këto banka blejnë letra me vlerë nga

emituesit dhe përpiqen ti rishesin ato në tregun e hapur me qëllim fitimi. Gjithashtu

veprojnë Bankat idustriale, të cilat pranojnë depozita kursimi nga konsumatorët e

vegjël dhe japin kredi për ekonomitë familjare dhe bisneset. Banka bën pranimin e

depozitave si nga ndërmarje ekonomike ashtu edhe nga idnividët. Depozitat

përfaqësojnë deponimin e parave të lira ( kursimeve ) në bankë si nga personat juridikë

ashtu edhe nga ata fizikë.3 Bankat e kursimit që tërheqin kursimet e familjarve ose

individëve si burim kryesor fondesh dhe I investojnë ato kryesisht në hua pengu, letra

me vlerë të qeverisë etj.

Pavarësisht nga vështirësitë e një përkufizimi të saktë, një bankë në gjykimin e

përgjithshëm e tradicional është një institucion financiar që I ofron publikut:

a) Llogaritë në kuadrin e pjesëmarrjes së saj në sistemin kombëtar të pagesave

të cilat përdoren për të kryer pagesat për blerje mallrash dhe shërbimesh dhe

që janë gjërësishtë të pranuara nga publiku për këtë qëllim.

2 Hyrje në ekonomi Prof. Dr Musa Limani; Prishtinë 2002, fq 2553 Ibid, fq. 248

4

5

b) Depozitat, që përfaqësojnë investime të sublekteve ekonomike dhe

ekonomive familjare. Kemi disa lloje depozitash, por më kryesoret janë:

depozta te paafatizuara – në të parë ose të çekueshëm të cilat pronari mund

ti shfrytëzoj në çdo moment, të cilat mund të kthehen në para të gatshme ose

shërbejnë për të bërë pagesa të ndryshme, dhe depozita të afatizuara ku

me këtë rast ndërmjet bankës dhe depozituesit lidhet kontrata në të cilën

përcaktohet koha e afatizimit dhe elementet tjera që dalin nga ky lloj depoziti.4

c) Kredi dhe paradhënie të ndryshme drejtëpërdrejtë për subjektet ekonomike

dhe ekonomitë familjare. Një kredi është një autorizim për të shpenzuar të

dhënat për personat publik.5

Institucioni që ofron këto produkte dhë shërbime është banka tregtare.

Klasifikimi I bankave

Bankat mund të klasifikohen sipas disa kritereve:

1. Sipas shumëllojshmërisë së shërbimeve dhe rrethit të klientelës, bankat

klasifikohen në:

- Banka të përgjithshmë ( universale ) tregtare që ofrojnë mbi baza tregtare

veprimtari univerzale për të gjithë publikun e gjërë dhe

- Banka të specializuara ( banka të industrisë, banka bujqësore, banka të

investimeve etj ) të cilat ofrojnë shërbime të kufizuara bankare ose ofrojnë të

gjitha shërbimet për një grup të caktuar klientësh dhe jo për publikun e gjerë.

Ka raste që këto punojnë edhe mbi baza jotregtare.

2. Sipas normës së organizimit të përgjithshëm bankat kalsifikohen në:

- Banka pa degë ose banka unike të cilat I kryejnë të gjitha veprimet dhe

operacionet tregtare në një mjedis.

4 Hyrje në ekonomi Prof. Dr Musa Limani; Prishtinë 2002, fq 2485 Financat publike Michel Lascombe & Xavier Vandendriessche; Shkup 2006; fq 30

5

6

- Banka me degë karakteristik e të cilave është veprimi I njësive organizative

më të vogla të quajtura degë banke nën varësinë e drejtorisë qëndrore. Këto

kryejnë drejtëpërsëdrejti të gjitha ose disa veprimtari bankare në emër dhe

për llogari të bakës.

- Shoqëri tregtare Holldingu me të cilat kuptohet çdo organizim ë kontrollon një

ose më shumë banka tregtare. Ky kontroll nënkupton zotërimin e më shumë

se 25% të aksioneve të një banke. Në këtë rast banka zotërohet nga një

organizim që quhet shoqëri tregtare Holldingu.6 Në përgjithësi, shoqëritë e

Holldingut zotërojnë bankat në zonën e metropolit ( qendrat emëdha urbane)

ku dhe popullsia dhe të ardhurat e tyre janë rritur me shpejtësi.

3. Sipas pronësisë së kapitalit bankat klasifikohen në:

- Bankat me kapital privat, ku kapitali I bankës zotërohet nga aksionerë privat

vendas ose të huaj.

- Bankat me kapital të përbashkët ku kapitali I bankës u përket pjesërisht shtetit

( I përfaqësuar nga një ministri ose agjenci tjetër publike) dhe një ose disa

personave juridike private. Aksionet e saj nuk mund të zotërohen nga individë

sepse banka është krijuar me një marrëveshje fillestare dy ose më shumë

palëshe për krijim të kapitalit të prbashkët.

4. Sipas formës juridike të organizimt dhe drejtimit bankat klasifikohen në :

- Banka të organizuara si shoqëri tregtare anonime ku kapitali I bankave

përbëhet nga aksionet.

- Banka kooperative ku kapitali I bankës nuk përbëhet nga aksionet por nga

kontributet e anëtarëve të saj. Këto banka veprojnë sipas parimeve të

kooperativave.

5. Sipas shtrirjes gjeografike bankat I klasifikojmë në

- Banka lokale, kanë vetëmnjë vendëndodhje ose disa degë të cilat veprojnë

brenda një territori të caktuar.

6 Ligjerata të autorizuara në të drejtë tregtare nga Prof. Dr Adnan Jashari, SEEU. Tetovë 2006

6

7

- Banka kombëtare, e shtrijë vëprimtarinë e tyre në gjith territorin e një vendi.

Prirja botërore sot është shëndrimi I bankave lokale në banka kombëtare.

Arsyeja kryesore e kësaj prirje është se bankat kombëtare kanë mundësi të

veprojnë në më shumë veprimtari dhe zotërojnë një treg më të madh. Në çdo

vend, pa marrë parasyshë sisteim ekonomiko-shoqëror, egziston vetëm një

bankë unike emetuese shtetërore, Banka Qëndrore, e cila është nën

kontrollin e plotë të shtetit, ku shteti ia jep të drejtat dhe autorizimet e veçanta

për rregullimin, hartimin dhe realizimin e marëdhënieve monetare dhe

kreditore brenda ekonomisë së vendit përkatës.7

- Bankat ndërkombëtare, e shtrijnë veprimtarinë e tyre jo vetëm në vendet ku e

kanë selinë qëndrore por edhe në shumë vende të tjera. Shpesh, janë lidhjet

e ngushta ekonomike ndërmjet vendev dhe interesat e bankave të tyre të

shtrijnë veprimtarinë në vendet përkatëse. Veprimtaria e bankave

ndërkombëtare bëhet e dukshme sot edhe në kuadrin e thellimit të integrimit

ekonomik ndërmjet vendeve të ndryshme. Shumë banka të fuqishme

veprojnë në vende të ndryshme duke hapur filijale ose degë banke dhe për

rrjedhim zotërojnë pjesë të rëndësishme të tregut të tyre. Një grup tjetër

bankash ndërkombëtare janë edhe ato që u shërbejnë politikave ekonomike

globale të organizmave ndërkombatare. Të tilla janë: Banka Botërore, Banka

Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim, Banka Europjane e Investimeve etj.

7 Hyrje në ekonomi Prof. Dr Musa Limani; Prishtinë 2002, fq 255

7

8

3. Objektivat e Bankave

Objektivi kryesor I bankës dhe maksimalizimi I vlerës së aksioneve të saj

nëpërmjet rritjes së fitimeve.

Objektivi I dytë I bankës është zgjerimi I aktiviteteve të saj duke mbajtur një

nivel të mjaftueshëm kapitali.

Objektivi I tretë I bankës është rritja e shërbimeve për klientelën.

Objektivi I katërt I bankës është rritja dhe ndarja e tregut.

Objektivi I pestë I bankës është se ajo është segment I tregut të hapur.

Objektivi I gjashtë i bankës është kryerja e shërbimeve të caktuara për realizim

të profitit si: marrja e depozitave dhe dhënia e kredive ( huave). 8

Produktet dhe shërbimet kryesore që ofrojnë bankat në përgjithësi

Veprimtaria bankare ofron produkte dhe shërbime, të cilat gjithnjë e më shumë

kërkohen nga ekonomitë familjare, bizneset, qeveria qëndrore dhe lokale. Veprimtaria

kryesore nëpërmjetë të cilave njësive ekonomike u ofrohen produkte dhe shërbime

janë: veprimtaria e depozitave, e kreditit, e shërbimit të pagesave dhe veprimtaria e

investimeve.

8 Hyrje në ekonomi Prof. Dr Musa Limani; Prishtinë 2002, fq 247

8

9

4. Veprimtaria e kreditit

Kreditë, huatë dhe paradhëniet zënë vendin kryesorë ndër operacionet e biznesit

banker. Ata sigurojnë fitimet dhe ndihmojnë në tërheqjen e depozitave.

Megjithëse hatë janë shumë fitimprurëse për bankat ato kërkojnë një kohë të

caktuar për tu kontraktuar, kanë një risk më të lartë dhe likuiditet më të ulët se sa

investimet. Për dhënie të kredisë normalisht duhet marrë parasyshë dy elemente

kryesore: qëllimi I kredisë për çka është I destinuar dhe shuma e kredisë, dmth sasia e

nevojshme për realizimin e qëllimit në fjalë.9

Teoritikisht, shlyerja e huasë mund të bëhetnë mënyrë periodike më këste, në

një datë të caktuar, në shumën gjithsejt, ose në disa raste sipas kërkesës. Në qoftë se

haja duhet kthyer sipas kërkesës, si huamarrësi ashtu edhe huadhënësi mund të japin

fund kontraktues në çdo kohë.

Huatë bankarë mund të jenë të garantuara ose të pagarantara. Shumica prej tyre

janë të garantuara. Garancia apo kolaterali mund të jenë mallra, inventor, pajisje,

ndërtesa, tokë dhe në disa raste aksione apo obligacione.

Qëllimi I kolateralit është ulja e dëmit financiar të huadhënësit në qoftë se

huamarrësi falimenton. Vlera e një mjeti si kolateral varet nga vlera e parashikuar e

rishitjes së tij.

Në qoftë se huamarrësi nuk shlyen detyrimin e huasë, atëherë banka mund të

shesë pasurinë e vënë si kolateral për të mbuluar humbjet nga huaja.

9 Financat publike Michel Lascombe & Xavier Vandendriessche; Shkup 2006; fq.30

9

10

5. Llojet e huave

Sipas natyrës së tyre huatë që japin një pjesë e pankave janë:

- Huatë tregtare dhe industriale – Këto lloj huashë zënë peshën kryeore në

huatë bankare. Ata mund të jenë hua afatshkurta deri një vit, hua afat

mesme, nga një deri 7 vjet dhe hua afatgjata me mature mbi shtat vjet. Këto

hua mbështesin financimin e industrisë dhe tregtisë.

- Huate bujqësore – janë hua afatshkurtëra dhe afatgjata për financimin e

veprimtarisë bujqësore. Huatë afatshkurtëra bujqësore përgjithësisht janë hua

sezonale. Ato jepen për blerjen e inputeve dhe inventarit bujqësor, si plehra

kimike, fara etj.

- Huatë e konsumit – janë hua që bankat u japin ekonomive familjare për

pajsije konsumi me vlera të mëdha dhe me afat të gjatë përdorimi

( automjete, pajisje, shtëpi etj). Krediti I konsumit nga pikëpamja e

marrëveshjes përfshinë:

a) Hua me këste

b) Hua me pagesa të menjëhershme

c) Linja krediti për shtëpi

d) Hua për blerje automjetesh, kamionash, mjete lundrimi, etj.

e) Hua për shpenzime familjare ( mobilim shtëpie, udhëtim turistik etj).10

6. Proçesi I marrjes së kredisë bankare10 Financat publike Michel Lascombe & Xavier Vandendriessche; Shkup 2006, fq 30.

10

11

Arritja e marrëveshjes së kredisë ndërmjet bankës dhe klientit është një process

që kërkon zbatimin e akteve ligjore dhe nënligjore si dhe analizën e plotë nga të

dokumenteve të detyrueshme nga kreditori si:

- Kërkesën për kredi si dhe dokumentet që tregonjnë statusin ligjor

- Përshkrimin e çdo kolaterali të cilin kredit dhënësi e mban si mjet për zbatimin

e sigurimit të detyrimit që do të paguhet

- Deklaratën e plotë financiare të kreditmarrësit

- Marrëveshjen e kredisë, përfshirë shumën monetare kryesore, përqindjen e

interest, planin e shlyerjes dhe objektin e kredisë

- Vendimin që miraton transakcionin e kredisë

- Nënshkrimin e çdo personi që është I autorizuar për dhënien e kredisë.11

Nga ana e tyre, bankat, krahas këtyre dokumenteve u kërkojnë kredikërkuesve

edhe dokumenta të tjera si deklaratën nga organet tatimore, vërtetimin ga bankat e tjera

më të fundit etj. Të gjitha dokumentet e kërkuara nga bankat për kreditkërkuesin

grumbullohen në dosjen e kredisë së tij. Kjo dosje shqyrtohet nga banka.

Procesi I shqyrtimit të dokumenteve pasohet nga analiza e treguesve ekonomik e

financiarë të klientit. Të dyja këto etapa përbëjnë analizën e kreditit.

Analiza e kreditit është metoda kryesore e kufizimit të rrezikut të kreditit pqë

bankën. Analiza e kreditit është procesi hetimor dhe analizues që ndërmeret nga

huadhënësi për të përcaktuar mundësinë e huamarrësit për të shlyer plotësishtë

detyrimin e huasë.

Pra, analiza e kreditit nënkupton kryerjen e hetimeve e të studimeve dhe

përcaktimin e kapacitetit borxhmbajtjes të huamarrësit potencial.

11 Ligjerata të autorizuara në të drejtë tregtare nga Prof. Dr Adnan Jashari, SEEU. Tetovë 2006

11

12

Vlerësimi I kredisë dhe marrja e vendimit

Pas llogaritjes së raporteve dhe analizës së faktorëve të kreditit, institucioni

financiar vlerëson në tërësi kredinë duke përcaktuar anët e forta ose të dobëta të saj.

Mjaft institucione financiare bazohen në procedura sasiore për vlerësimin e riskut të

kreditit.

Modelet më të njohura që përdoren sot janë: vlerësimet statistikore dhe cilësore

si dhe sistemet e vlerësimit me pikë të kreditit.

Norma e interest

Ndërmjetësit financiar ( bankat) për shërbimet e bëra kërkojnë kundërvlerë të

punës së tyre, që në teorinë e financave quhet interes.

Norma e interesit për huatë e dhëna është më e lartë se norma e interest për

hautë e marra. Diferenca ndërmjet këtyre dy normave të interesit paraqet të ardhurat e

bankës. Ndërkaq, diferenca ndërmjet të ardhurave dhe shpenzimeve ( pagat,

shpenzimet material, pajisjet etj) përbën fitimin e bankës. 12

Normat e interesit janë tregues ekonomik dhe financiar ët vendit. Normat e

interesit gjithashtu janë të rëndësishme, ndryshimet e të cilave konsiderohen si

barometra të situatës ekonomike dhe financiare të vendit. Normat e interesit gjithashtu

janë të rëndësishme në procesin e vendimmarrjes për projekte të ndryshme financiare

si për shoqëritë tregtare ashtu edhe për ekonomitë familjare.

Si çdo subject tjetër, ashtu edhe banka synon të realizoj fitim sa më të lartë

( maksimal), për ç’arsye është e interesuar të jap sa më shumë kredi me normë sa më

të lartë të interesit. Mirëpo, banka në këtë drejtim nuk mund të jetë plotësisht të lirë,

sepse ka factor përkufizues në përcaktimin e sasisë së akordimit të kredisë, ashtu edhe

të lartësisë së normës së interesit.13

7. Kuptimi, përcaktimi dhe roli I normës së interesit

12 Hyrje në ekonomi Prof. Dr Musa Limani; Prishtinë 2002, fq. 24813 Po aty, fq 249

12

13

Banka nuk mund të jep kredi pa kufi. Lartësinë e tyre e përkufizon likuiditeti I saj

ndaj kërkesës së depozituesve.14

Në një ekonomi reale, ku paraja kryen funksionin e standardit të pagesave të

nevojshme, interesi është, shuma në para që marrin huadhënësit kur japin huanë, kurse

norma e interesit është raporti I interesit me shumën e dhënë në hua.

Pjesëmarrësit e tregut të kredisë janë kursimtarët e pastër dhe huadhënësit e

pastër.

Huamarësit e pastër kërkojnë fonde nga tregu I kredisë, kurse huadhenësit e

pastër ofrojnë fonde në këtë treg.

Sa më shumë rritet norma e interesit aq më shumë ekonomitë familjare ndiejnë

se norma e interesit në treg është më e lartë se norma personale balansuese midis

konsumit të sotëm dhe konsumit të ardhshëm. Në një nivel të lartë të normës së

interesit, madje edhe ato ekonomi familjarë që janë tepër të orientuara nga konsumi I

sotëm ( ekonomitë që jetojnë sipas parimit sot për sot) do të ndiejnë se është e

dobishmetë kursejnë më shumë nga të ardhurat e tyre dhe shoqëritë tregtare më

fitimprurëse, do të gjejnë se ato nuk mund të paguajnë interest, ata do të fitojnë një

normë më të lartë kthimi, duke u shëndruar në kursimtar të pastër.

Sa më shumë që ulet norma e interesit, aq më shumë ekonomitë familjare

mësojnë që norma e interesit në treg është më posht se norma personale e balancimit

të raportit të konsumit të sotëm me konsumin e ardhshëm. Prandaj ata vendosin të ulin

normat e tyre të kthimit.

Në një nivel të ulët të normës së interesit në treg, madje edhe ekonomitë

familjare që janë të drejtauar nga konsumi I ardhshëm, ndjejnë që është më e dobishme

të konsumojnë sot dhe të kursejnë më pak. Përkundrazi, norma e ulët e interesit në treg

nxit shoqëritë tregtareqë të ndërmarin projekte të reja investimi meqë mund të huazojnë

fonde të pauajnë interesa dhepër më tepër tu ngelen edhe fitime. Kur faktorët tjerë

ngelen të pandryshuar dhe norma e interesit bie, atëherë kërkesa për kredi rritet.

Shembull: le ta zëmë se norma e interesit do të jetë 10%. Në një nivel më të lartë

të normës së interesit në treg ( p.sh. 12% ) oferta e kredisë do të jetë më e madhe se

kërkesa kredi, pra në të kemi një tepric oferte kredie. Huadhënësit duke kotraktuar me

14 Hyrje në ekonomi Prof. Dr Musa Limani; Prishtinë 2002, fq249

13

14

njëri-tjetrin për fitime nga interesi, do të ndikojnë që norma e intersit të ulet në 10%. Nga

ana tjetër, në një nivel norme më të ulët se 10% ( p.sh 8% ), oferta e kredisë do të

jetëmë e ulët se kërkesa e kredisë, pra në treg do të ketë një mungesë oferte kredie.

Huamarrësit duke konkuruar me njëri-tjetrin për kredi do të ndikojnë që norma e

interesit të rritet në 10%. Kështu që norma e interesit në treg do të jetë 10%, në atë

nivel ku kërkesa për kredi barazohet me ofertën e kredisë e pikërisht p.sh prej

1.000.000 euro. Ky nivel do të ruhet derisa nuk do të ketë asnjë nxitje as për ofruesit e

as për kërkuesit për të ndryshuar sjelljet përkatëse të tyre.

8. Llogartitja e normës së interesit

Shprehja matematikore e normave të interesit bazohet në faktin që mjetet

monetare që kemi sot, si rrgull I përgjithshëm , kanë një vlerë më të madhe se sa e

njëjta shumë që mund të kemi në të ardhmëen. Kështu p.sh, 1000 sot, kanë më tepër

vlerë se 1000euro mbas një viti. Kjo ndodh sepse kjo shumë mund të investohet, p.sh,

në formën e depozitës së kursimit me afat një vit në bankë dhe të sigurohen të ardhura

shtesë. Ta zëmë se në fillim të vitit, një investitor blen një letër me vlerë ( obligacion) me

vlerë emërore 1000 euro. Shitësi I kësaj letre me vlerë premton se pas një viti do të

paguaj 1100 euro. Në këtë shembull 1000euro përfaqësojnë vlerë aktuale, 1000euro

përfaqësojnë vlerën e ardhshme pas një viti dhe 100 euro përfaqësojnë interesin që

sigurohet nga investimi I shumës monetare prej 1000euro për nje periudhë kohore prej

një viti.

Raporti në përqindje I interesit vjetor me shumën e investuar quhet norma vjetore

e interesit.

Sipas shembullit kemi formulën:

100

i= - - - - - - - - - - × 100 = 10%

1000

14

15

9. Përfundimi

Me këtë punim u vërtetua roli I rëndësishëm I bankave dhe I sistemit bankar në

ekonominë e një shteti, pasi që siç thamë rolin kryesorë të ndërmjetësimit financiar në

ekonominë politike bashkëkohore e luajnë pikërisht bankat.

Pra banka si institucion ndërmjetësues dinanciar bën mobilizimin e mjeteve të lira

të popullatës, të ndërmarjeve dhe të subjekteve të tjera ekonomike dhe ato ua huazon

në formë kredie personave fizikë apo juridik.

Përparësia e bankës në dhënien e kredive, qëndron në faktin se ajo huamarrësit

I ofron mjete në sasi shumë më të mëdha se sikur ai të kërkonte prej individëve. P.sh

çdo të ndodhte sikur një korporatë tiu drejtohet vazhdimishtë zotëruesve individual të

kursimeve të marrë një kredi në vlerë të caktuar parashë. Në këtë drejtim avantazhet e

bankës mbështeten në atë seajo pranon depozita të shumë zotëruesve të kursimeve

(parave) d.m.th. mobilizon mjetet e lira monetare dhe kështu krijon shuma të mëdha

parash, dhe mundësi për liferim të sasive shumë më të mëdha të kredisë.

Në këtë mënyrë bankat mundësojnë zhvillimin ekonomik, në kuptimin e

modernizimit të kapaciteteve ekzistuese, zgjerimit dhe ngritjes së kapaciteteve të reja.

15

16

10. Literatura e shfrytëzuar:

- Hyrje në ekonomi Prof. Dr Musa Limani; Prishtinë

2002

- Financat publike Michel Lascombe & Xavier

Vandendriessche; Shkup 2006

- Ligjerata të autorizuara në të drejtë tregtare nga Prof.

Dr Adnan Jashari, SEEU. Tetovë 2006

16