İmadeddin Nesimi

8/14/2019 madeddin Nesimi

1/30

madeddin Nesim(1369- Halep, 1417)

Byk Azer airi madeddin Nesim, 1369 y-lnda domutur. Nesim, mkemmel bir tahsilgrm, "Seyyid", "Hseyin" ve "Nesim" mah-laslaryla iirler yazmtr. Nesim'nin eserlerindeBursa, Tebriz vs. ehirlerinin adlar ska anlr.

Nesim'nin yaad ada Emir Timur ile

Tohtam Azerbaycan' alm ve Miranah buradahakimiyet srmtr. Bu alarda Azerbaycan'daHuruflik hareketi geni lde yaygnlamtr. Butarikatn kurucusu Fazlullah Naimi (1340-1394),Miranah tarafndan yakalanarak Elince Kalesi ya-nnda feci birekilde ldrlmtr.

Nesim, stad olan Naimi'den Huruflii -rendikten ve kabul ettikten sonra bu tarikat u-runda mcadele etmi, hatta mahlasn bile s-tadnn mahlasndan almtr. Btn Hurufler gibi

Nesim de takip edilmi ve 1417 ylnda Halep'tederisi yzlerek ldrlmtr.

Nesim, Azerbaycan edebiyat tarihinde felsefiirin temelini atm; gzel ve mkemmel eserlerin

sanatkr olarak byk hret bulmutur. Onuniirlerinde tasavvuf ve Huruflie ait fikirler,zamann hakim ideolojisine kar yneltilmitir.Allah-insan fikrini ileri sren airin btn eserleri,insan hakknda yazlm iirlerden ibarettir.

Nesim, insan Tanrlatrarak veya Tanr'y in-

sanlatrarak Ortaa hayatnn beer ilikilerinekar gelmekteydi. "Kmil insan" a derin sevgi bes-leyerek onu ilhiletiriyordu. Cisim ve can sahibiolan insann dnya ve kainata smamasn, onunakl ve manev byklnde gryordu.

Nesim'nin dnyev ve gerek konular ileyeneserleri de vardr. Bu tarzda yazdiirlerinde te-rennm ettii duygular ve dnceler, samim vehayatdir.

Bykairin lmsz sanat, Azerbaycan hal-knn sanat ve kltr tarihinde yeni bir dncetarznn ifadesidir. O'nun felsef fikir ve ykseksanat rnei olan iirleri, Yakn ve Ortadou l-kelerinin iirinde de bir uyana vesile olmutur.

Qazeller

Derd qem ile yand knl, yr bulunmaz,ox dr diyar istedi, deyyr bulunmaz.

Gnl, dert ve gamla yand; derdimi giderip ga-mm paylaacak bir sevgili bulunmaz. ok yerve lke aratrd, dert yan p zntsn azal-tacak bir kii bulunmaz.

Yrem deyici oxdurur, amma beheqqet,Frset gelicek, yr vefdr bulunmaz.

"Ben yrinim" diyen ok olsa da gerekte yeri ge-lince vefal yr bulunmaz.


2/30

Adet budurur kim, dili dildre vererler,Dil getdi elimizden, dildr bulunmaz.

Nece kiiler de'vi-yi slam edir, ammaTek arada bir xa ile znnr bulunmaz.

Her bhner insaf yox u mensebi tutdu,Shib-hnere menseb idrar bulunmaz.

Her kiide bir cbbe v destr olur, amma.Min bata biri lyiq-i destr bulunmaz.

n erx-i felek chl nadan sever oldu,

Bes lcerem u fezle xirdr bulunmaz.

Terrar ger aparsa qamu rexti revadr,n qefilede bir kii bdr bulunmaz.

Xelqin emeli azd, knl yxc k,Bir xeste knl yapc me'mr bulunmaz.

Var derde tehemml ql u sebr eyle cefeye,n dil dileyi endek bsyr bulunmaz.

Zerq ile riya ste kesd eyledi fezli,Elm ehline bir rvneq-i bzr bulunmaz.

Yar razn fa etme, Nesm, bu evme,Alemde bu gn mehrem-i esrar bulunmaz.

Adet budur ki gnl, gnl sahibi sevgiliye ve-rirler. Ne var ki gnl elimizden gitti, gnln sa-hibi bulunmaz.

Nice kiilerslm davas gderler, ama tek fark-lar arada bir ha ile znnarlannm (kei kua)olmasdr.

Beceriksiz kiiler, insafszlar soy slale yoluylastn makamlar igal ettiler. Hner sahipleriise makam ve geim yeri bulamaz.

Her kiide bir cbbe ile sark bulunsa bile binbatan teki bile bu sara lyk deildir.

Ne zaman ki, kahpe felek, cahili ve haddini bilmezi sever oldu; artk phesiz, faziletin m

terisi bulunmaz.Frsat hrsz, btn gerekli eyleri gtrse ye-ridir. nk yola koyulan kafilede bir kii bileuyank deildir.

Halkn ii rndan kt. Gnl ykclar oald. Yaral bir gnl tamir edecek bir mimar

bile bulunmaz.

Var git derde katlan ve eziyetlere kar sabrl ol.nk gnln dileinin az da, ou da bu-lunmaz.

ki yzllk ve hilekarlk ite ald yrd. Fa-zileti mterisiz brakt. lim sahiplerine parlakbir pazar kalmad.

Ey Nesm, sen srrn bu ayak takmna ama.nk bugn dnyada srda bir insan bile bu-lunmaz.

II

Ey zn "nesrn min-Allah", vey san "fethn qerib"Ey beer sretli Rehman, vey meleksm hebib.

Vlehem hsnne ey miskin sandan mnfeil,Cennetin banda reyhan, snbln ininde tib!

Zlf rxsrmdr "er-Rahman ele'l-eri'stev"Ke'benin mehrb qam, fitneli eynen xetib.

Ey yz "Nasrn min-Allah"*, ey sa "Fethunkarib" i** hatrlatan gzel, ey insan klmdakiesirgeyici ve ey melek grnl sevgili.* "Nasrn min-Allah" , "Yardm Allah'tandr" anlamnda ve"Fethin karib" de "Fetih ok yakndr" anlamnda Kur'an-Kerim'den alnm ayetlerdir. Bu ayetlerin seilii Nesmi'ninmensubu olduu Huruflikle ilgilidir. (Sf Suresi 13. ayet)

Ey cennet bahesinde fesleenin ve snblnkvrmmdaki ho kokunun misk kokulu sannetkisinde kald dilber, senin gzelliinden a-kna dnmm.

"Er-Rahmnuala'1-Ari'steva" ayeti senin y-znden sarkan zlfn ile yananda yazldr.Kan Kabe'nin mihrab, fitneli gzn ise hatiptir."Er-Rahmnu ala-1-Ari'stev"; Rahmeti hadsiz

hesaps

z olan Allah, btn ycelii ve ulu-luuyla gkyzn kaplad" anlamnda ayettir.(T-H Suresi, 5.ayet)


3/30


4/30


5/30

sterem vesl-i cemlin t qlam derde deva,Men senin bmrnam, zge devan neylerem?

Ey Mselmanlar bilin kim, yar ile xodur cahan,nki, yardan ayru ddm, bu cahn neylerem?

ox dualar qlmam men Xliqin derghna,n muradm hsil olmaz men duan neylerem?

Dilber aydr ey Nesm, sbir ol, qlma fean.Men bu gn sebr eylesem, danla fen neylerem?

Yznn gzelliine kavumak isterim kiderdime deva bulaym. Ben senin iinhastaym, baka devay ne yapaym?

Ey Mslmanlar! Bilin ki dnya sevgiliylegzeldir. Madem ki sevgiliden ayr dtm,

bu dnyay ne yapaym?

Ben yaratc Tanr'nm derghna ok dualarettim. Ama madem ki isteim yerinegelmiyor, duay ne yapaym?

Gnl alan sevgili; "Ey Nesm, sabrl ol veferyat etme." der. Ben bugn sabretsemsabaha kadar feryadne yapaym?

Bu cism evine tlib seyr ederek n an gelr,Bu evde bq sanma kim, bir-iki gn mehman gelr,

Vardr sulim n sana, vergil cavab, qalma dona,Bu rh-i qutsyi bana deil ki, sen qandan gelr.

n xkdan eyler sefer me'den, nebat olurecer,Rven grr ehl-i nezer, kol tme-yi hey van gelr.

n tme-yi hevyan olur, o da ki, ins can olur,nsan vsil olmaa b-dest p perrn gelr.

B-ixtiyr b-edad, gelr geder kim, vesl ola,T vesl olana deme, candan geder, candan gelr.

n deme vsil olur, meqsd ona hsil olur,Ol ntfeden insan olur, l'le kimi qeltan gelr. ?

n tme-yi insan olur, insan-i cism can olur,Pes-ruh-i insan olub, n sret-i rehman gelr.

Ol mshef-i b-bismile insn- kmildir kim, ol

Her yerde bilgil kim, yeqin ol ebb-i ins can gelr.

VI Ey istekli kimse, ruh bu ceset evine gezerekgelir. Ancak onu bu evde devaml sanma, bir ikign misafir olarak gelir.

Sana bir sorum vardr, cevap ver, donakalma.Bana syle ki, "Bu kutsal ruh sana nereden gelir?"

Maden topraktan yolculua kar ve bitkileraa olur. Gr sahipleri bunu aka grr.Bunlar hayvanlara yiyecek olur.

Ne zaman ki, hayvan yiyecei olur, o zaman in-sanlar ve cinler olur. nsan hline kavumayaelsiz ayaksz uucu olarak gelir.

Kendi istei dnda ve aletsiz olarak gelip giderki kavuabilsin. nsan hline kavuuncaya kadarruhtan gider, ruhtan gelir.

Ne zaman ki insan hline kavuur, o zamanmaksad yerine gelir: O damladan insan olur veie gibi yuvarlanarak gelir.

Ne zaman ki, insann yiyecei olur, o zaman ruhve vcut sahibi insan olur.

O "Bismillah" la balayan kitap, olgun insandr.

Her yerde bil ki, kesin olarak insan ve cinlerinbabas gelir.

C qld eql-i kll, geldi vcde kinat,Kf nun emrinden oldu bu cahan yekbr mest.

Mest olub syler Ene'l Heq eq ile lemde bilYe'ni ki, Mensur iq oluban ber-dr mest.

Cinn mest ins mest cmle bu veh tu'yur,Xk mest bd mest b mest nr mest.

VIIHereyi kapsayan akl (Tanr) cotu ve evren ya-ratld. "Kaf" ile "nun" emrinden bu cihan b-tnyle sarho oldu. ("Kaf" ile "nun" harfleri "var ol"anlamnda olup "Kn" kelimesini ifadeetmektedir ve Allah'n kainat yaratrkenverdii emri karlamaktadr.)

Bil ki, akla lemde sarho olan "Ene'1-Hak" s-zn syler. Yani Hallac- Mansur'un k olun-ca daraacnda aslm hli sarho gibidir.

Cinler, insanlar, kular, vahi hayvanlar, toprak,rzgr, su ve ate de bu emirden sarho ol-mulardr.


6/30

Cmle bireyden olubdur bu cahan yekbregi,Er krsi, her d lem, bu qam girdr mest.

Eq-i sbhn meyinden vleh oldu eyle bil,Er mest fer mest kvkeb-i seyyar mest.

Bu cihan, bir defada ve hepsi bireyden meydanagelmitir. Gn son kat ile onun altndaki levh-i mahfuzun bulunduu yer; her iki lem, yanidnya ve ahiret ile btn iler sarhotur.

yle bil ki, ilh ak ikisinden yeryz, gkyzve gkte dolaan yldzlar da sarho ve akndr.

VIII

Qam Haqq bilen bir gerek er kim,Ola doru onun dilinde gftr?

Qan dvranda bir qelbi dealsiz,Qan lemde bir rce dinar?

Qan dnyde iqrar eyleyen kimKi, yoxdurur onun qelbinde inkr

Qan qeflet serabndan bir ayq?Qan esrklerin cem'inde hyr?

Qan ehdinde ol sbitqedem kim,Qoyum onun adm doru, vefdr.

Hakk' bilip tanyan gerek bir yiit var mdrki, onun dilindeki sz doru olsun?

Devrimizde kalbinde hile olmayan var mdr?Hani dnyada saf altndan bir para var mdr?

Hani dnyada hereyi aka syleyenmdr? Varsa onun kalbinde inkr yoktur.

var

Hani gaflet arabndan iip de ayk kalan kiivar mdr? Hani sarholarn topluluunda akl

banda olan kimse var mdr?

Sznde duran kii var mdr? Varsa onun adn"doru, vefakr" koyaym.

IX

Ey yanan suresi "veems" yzn yati,"Hzih cenneti-edni-fedxuluh xlidin".

"Klli eyyn xlike" vechinden ayrey deyil,Ey hidyet semi yzn, vey sai "hebllmetin",

Qiblemizder suretin elhemdllllah, ey nigar,T ebed "iyyke ne'bud, min cemlek nesteiyn"

Ey yanann suresi "ve'-ems" ve yznnayeti "Hzih cennat adnin fedxuluh xlidn"olan sevgili! (Ve'-ems: Kur'an- Kerim'in 91.sresidir. Onlar ebed olarak adn cennetine gir-milerdir" anlamna gelen "Hzih cenntadnin fedxulh xlidn" bata Zmer suresi73.ayet ve cennetle ilgili baz baka ayetlerdeniktibaslardan meydana gelmitir.)

"Kll ey'in xalike" senin yznden baka birey deildir. Ey yz doru yolu gsteren mumve sa "Habl'l-metin" olan sevgili! (Klley'in xalike: "Her eyi O yaratmtr"

anlam

nda ayet/ Secde sresi 32.ayet. Habl'l-metin: Salam ip demektir ve mecaz olarakslmiyet karlnda kullanlmaktadr.)

Ey put gibi gzel! krler olsun ki yzn kb-lemizdir. Sonsuza kadar "iyyke na'bud mincemlik nesta'n" yani "ancak sana kulluk ederve senin cemalinden yardm dileriz." (Bu ifadede Fatiha sresi 4. ayete telmihtir.)

Ey eqe edv v hsne mnkir,Tezvir ile ekme bunca h.

Ger nemet-i cavidan dilersenHeyvanlara qoy bu b gh.

Ey aka dman ve gzellii inkr eden kii,yalan syleyip bunca h ekme.

Eer sonsuzluk nimeti istiyorsan bu su ve sa-man hayvanlarn nne koy.


7/30

Ey eqe gneh deyen gnehkar,Terk eylemezem men ol gnh.

Ey aka gnah diyen gnahkr! Ben o gnahtanvazgemem.

XI

ol ala gzden, ey knl, sana derem ki, u saqm;yquda sanma n kim, uyqusu yoxdur, l eder.

Yzn gster ey senem, xelq-i cehne perdesiz,T greler ki, Heq nece sn'n berkeml eder.

Qama, ya ol alnna benzedem zm deyib,

Geh dner ay bedr olur geh zn hill eder.

Ey gnl, sana u ela gzden ok sakn derim.Onu uykuda sanma, uykusu yoktur da seni kan-drr.

Ey taplacak kadar gzel olan sevgili, Hakk'nsanatn ne kadar mkemmel yarattn gr-snler diye cihan halkna yzn rts ol-madan gster.

Gkteki ay, sevgilinin o kana veya alnna ben-

zeyeyim diye bazen dnp dolunay, bazen dehill eklini alr.

XII

zn menden nihn etmek dilersen, etmegil;Gzlerim yan revn etmek dilersen, etmegil.

Berq-i nesrin zre miskin zlfn sen dadb,iqi bxnimn etmek dilersen, etmegil.

Qalarm gvsnde mjgnm xedengin gizleyib,

Ey gz mestne, qan etmek dilersen, etmegil.

Yzn benden gizlemek istersen, gizleme. Gz-lerimin yan aktmak istersen, aktma.

Sen yaban gl yapra zerine misk kokulu sa-n datp an yuvasz brakmak istersen,yapma.

Ey sarho gzl sevgili! Kalarnn kvrmnda

kirpiinin okunu gzleyerek kan dkmek is-tersen, dkme.

XIII

Dny durucaq yer deyil, ey can sefer eyle,Aldanma ann line, andan hezer eyle.

Bir hele qerer eylemez eyyam, keer mr.Ey ehl-i nezer, bax da bu hle nezer eyle.

Payende deyil dvleti, ey xce, cahnn,Esbabna aldanma, gel andan gzar eyle.

Ey can! Dnya durulacak yer deildir, yolculuak. Onun hilesine aldanma ve ondan ekin.

Zaman bir durumda kalmaz, mr geer. Eygr sahipleri! Bu duruma bak da gr.

Ey Hoca! Dnya mutluluu daimi deildir. El- bisesine yani d grnne aldanma, gel

ondan vazge.

XIV

Zahir batin menem, peyda v hem pnhan menem,Mezherem, hem mzhirem, hem mzhirin mzhiriyem.

Sqiyem, hem serem, hem selsebl hem sebil,Mendedir hem hr qlman, hem ann meqsriyem.

ve d da, ak ve gizli olan da benim. Grlende, gren de benim. Hatta grenin de g-reniyim.

ki datan gzel de, kadeh de benim. Cen-netteki rmak da, o rman suyu da benim. Cen-netteki kadn ve erkek hizmetiler bendedir.Hem de onlarn ksaltlm, kltlmym.


8/30

:

Hem mnd v nedim, hem atfem, hem reuf,Hem qulam, hem qullarn rezzqi v qeyyriyem

Hem tellalm, hem de onun sesiyim. Hem ba-layc, hem de esirgeyiciyim. Hem kulum,hem de kullarn rzkn veren ve onlar iin gay-

retle alanm.

XV

Yzn berk-i gl-i terdr gl-i terBoyun serv-i semenberdr semenber

Hirman kmetn bstan-i candaSanavberdr sanavberdr sanavber

Senn em-i cemlnden vcdumMnevverdir, mnevverdir, mnevver

Hatnden em-i ruhsrn hemeMu'anberdir, mu'anberdir, mu'anber

Mana peyveste ol mihrb-i ebruBeraberdir, beraberdir, beraber

Zih devlet ki, vasln xah dahiMyesserdir, myesserdir, myesser

Dimam by-i kundan dem--demMuattardur, muattardur, muattar

Senin nek-i hayln can iindeMsavverdr, msavverdr, musavver

Sanayiden ne sanatdr NesmMkerrerdr, mkerrerdr, mkerrer.

Yzn taze gl yapradr. Boyun ise beyaz g-sl bir selvi aac gibidir.

Can bahesinde salnarak yryen boyun am-fstdr.

Senin yznn ndan vcudum ay-dnlanmtr.

Yzndeki ince tylerden yanann daimaanber kokuludur.

Kalarn mihraplar daima benimle beraberdir.

Ne mutlu ki, sana kavumay istemek dahikolay bulunur.

Aknn kokusundan beynim her zaman gzelkokuludur.

Senin hayalinin resmi ruhumun iinde re-simlidir, tasarlanmtr.

Ey Nesm! Gzellikten baka sanatlar tekrardr.

XVI

Kara saun ki, zulmtundadur nurAnun ad durur Nrin al-nur

Yanaqundan ayan oldu Ene'1-Hak

Kaan suret ola gzgide mesturNazrn yohdur iy dilber nazrnZih shib-i nazar pakze-manzr

Mana maksud iki lemde sensinKi sensin cennet cennetdeki hr

Ne meyden esrmi nergislern kimMeni endesinden kld mahmur

Ne Mushafdur ki, hsnn yetiniBeyan itdike akl andan der dur

Visln cvidn saltanatdrBu devlet olmad heraha makdur

Karanlklarnda k bulunan kara sann adnedir? Onun ad "Nurun al-nr" yani "nur stnur "dur.(Bu Nr sresinin 35.ayetinden aln-mtr.)

"Ene'1-Hak" srr senin yanandan belli olur.

yleyse yz, aynada neden rtl kals

n?Ey dilber, senin benzerin hi yoktur. Grnen negzeldir ve gren de ne mutludur.

Benim iki alemde istediim sensin. nk cen-net de, cennetteki huri de sensin.

Dnmekten beni mahmur eden ve nergise benzeyen gzlerin hangi araptan sarho ol-mutur?

Yzn yle bir mushaftr ki, gzelliinin delilinisyledike akl batan gider.

Sana kavumak ebed saltanattr. Bu mutlulukher padiaha nasip olmamtr.


9/30


10/30

Yznde iy sanem greli zlf hlniDm-i belda dne gibi dneyem yine

Kef eyledi Nesm dehnun rmzmMifth-i qayba gr ki, ne dendneyem yine

Ey taplacak kadar gzel olan sevgili, yzndekizlf ile beni greliden beri bela tuzamdakiyem gibiyim.

Nesm, senin azndaki gizli iaretleri anlad.Srlar leminin anahtarnn nasl bir dii ol-duumu gr.

XVIII

Sensiz ne yisem qsse v qam, derd ile kandurGel gel dudaun erbetine cnum kandur

Sensiz olduum zaman hep keder, gam, dert vekan ile doluyum. Sen gel de ruhumu dudannerbetine doyur.

Vaslundan iraq eyleyeli canm takdirm dn gn h ile feryd u fiqandur

Allah'n takdiri, ruhumu sana kavumaktanuzak klal gece gndz iim h, feryat ve a-lamadr.

y serv-i revan bauma ltf eyle kadem basGr kim nice aynumda iki eme revandur

Ey selvi gibi salnan sevgili, ltfedip ayanlabama bas da gzmden akan iki pnar gr.

Yaslun dilerem can cihan olmasa qam yohklarun vasl-i ruhun nrna yandur

Ben sana kavumak isterim; canm da, dnyamda olmasa gam ekmem. Aklarn yanana ka-vumann ateiyle yandr.

y hrka giyen yol uruc zhid-i zerrakirknden arn hrkan gel vahdete bandur

Ey hrka giyip de yol kesen iki yzl zahid, iki-likten temizlen ve hrkan birlie bandr.

Zlfnle ruhun her nice kim Mushafa bahdumGrdm ikinn sreleri Nur ve Duhandur

Ne zaman ap Mushaf'a baktysam yanan ilezlfn ikilisinin srelerinin Nr ve Duhan su-releri olduklarn grdm.

Tahkka iren taifeye hergiz ulamazTeekile kalanun ii taklid dumandur.

Hakikate ermi toplulua hi kimse ulaamaz.kilikte kalann ii zenti ve perianlktr.

Yalanc mnfikdur anun yohdur imny qafil uyan gnln qafletden uyandur

Yalanc, iki yzldr, onun iman yoktur. Eygafil, uyan da gnln gafletten uyandr.

y ka kfir diyen mna gel utanKfir dime klara neyn ki, yalandur

Ey ka kfir diyen, utan da imana gel. klarakfir deme, nk bu bir yalandr.

Ikunda Nesm olal halka melmetMehr- cihan old v lemde yandur

Akn yznden halkn diline den Nesm'ninbu sebeple btn cihanda mehur olduu ak-tr.


11/30

XIX

Ba

n

top eylegil, gir vehdetin meydn

na,Ey knl, mtq isen ger zlfnn vknma.

iqin qanile oynar dilberin smn eli,Ey yalanc iq, ebsem, girme cann qanma.

Ey gnl, eer sevgilinin zlfnn evganma tut-kun isen, ban top eyleyip birlik meydanna gir.

Dilberin gm eli n kanyla oynar. Ey yalancak, sersem, canm kanma girme, kendini bounatelef etme.

ekmeyen eqin belsn, grmeyen hicran qemin,Derdi dermanszdr nn, re yox dermanna.

Cnm qurban edendir yr in gerekehid,Sed hezern rehmet olsun ol ehidin canna.

Zlfnn sirrin ne bilsin zhid, n sor mana,Ger esr olmaq dilersen zlf-i canefnna.

Gel niqbm terfini glgn yanandan gtr,T glstan glmesin ayruq gl-i xendnna.

Xublarn banda oxdur fitneli nergis, veli,Fitnelik xetm oldu nn nergis-i fettanna.

Le'l mercand

r dodam, l'l-i drdr diin,Aferin ol behr-i kann l'l-i mercanna

Kirpiyin nvek oxudur, qalarm a kaman,Uramaz iqden zge ol oxun peyknma.

Ey Nesm, ger szn me'ns bpyan deyil,Necin irmez kimsenin fikri onun pynma.

Ayrlk eziyetini grmeyenin, akm belasn ek-meyenin derdi dermanszdr. Onun derman bu-lunmaz.

Gerekehit yari iin cann kurban edendir. O e-hidin canna yz binlerce rahmet olsun.

Sevgilinin can datan zlfne esir olmay dilersen,onun srrn zahide sorma; o ne bilsin, onu bana sor.

Gel, gl renkli yanandan peeni kaldrma ki, al-m gl gili olan dudana bir baka glistan gl-mesin, elik etmesin.

Fitneli nergiz (Fitne kartan gzler) gzellerin ba-mda oktur. Lakin onun fitne koparan nergisi(gz) ile fitne tamam oldu, en st derecesine kt.

Duda

n ll ile mercand

r, diin inci tanesidir. Afe-rin o maden denizinin incisine.

Senin kirpiin ah ektiren oktur, kalarn ise yay-dr. ktan bakas o okun temrenine uramaz,hedef olmaz.

Ey Nesm, madem szn mns sonsuz deil,niin kimsenin fikri onun sonuna ulamyor.

Yandnc firqeti yaxd beni nrma,Knlm ulamaq diler yr-i vefdrma.

Oldu gzmden en iraq ol senemin sureti,Ya Reb, iridir meni dvlet-i ddrna.

Eqe esr eyledi canmol nz ox,Ltf ile bir baxmad yr-i giriftarna.

Gr ki, szlm gz eyledi sayru beni,Han nn rehmeti iq-i bmrma?

Yreimi yaral

eyledi qemzen, iri,Yarasna bax bu gn, qoyma n yrna.

XXYandrc ayrl beni ateine yakt. Gnlm vefal

yarine ulamak ister.

O taplas sevgilimin grnts gzmden kay-boldu. Ey Rabb'im beni sevgiliyi grme devletineeritir.

u naz ok, nazl sevgili, canm aka esir eyledi.Ama, ltuf ile na hi bakmad.

Gr, sevgilinin baygn bakan gz beni hasta ey-ledi. Onun, hasta na merhameti hani?

Senin gamzen, szgn bak

n yreimi yaralad

,yeti! Yreimin yarasna bu gn bak, onu yarnabrakma.


12/30

Mlk ile mal, ey melik, kimseye n qalmam,Yox tut n, hie say, baxma nn varma.

Canm pervane tek yandraram seme kim,Yanar imi yr in vsil olan yrna.

Yra, Nesm, bu gn, cnm qurban qlan,Mehrem olur t ebed mexzen-i esrarna.

XXI

Ey mal, mlk sahibi, mal ve mlk hi kimseye kal-mamtr. Onun iin sen onun varlna aldanma,onu hie say, yok farzet.

Canm pervane gibi mum ateine yandrrm.nk, sevgilisine kavuan, onun urunda yanarimi, kendini onun urunda yakar imi.

Ey Nesm, bu gn yar iin cann kurban eden,sonsuza kadar srlar hazinesine srda olur.

Bu ne detdir, ey Trk-i perzad,jeminden olmadm bir lehze zad.

Siyah dil gzlerin qan tkmek n,ekbdr tini mnend-i plad.

Reva m knlmn ehrinde sansiz,Qaranqu qsse v qem tutdu bnyad.

Bu bdd mene hicran qlbdr,Cahanda qlmad Nemrd eddad.

Gel ey rindehan, eqin yolunda,Menem ol khken bre Ferhad.

Nezer ql bu viran knlme, hQlr sultan olan vrn bd.

Nesm'nin kelmndan eit kim,Vefaszdr cahan, skkn hep yad.

Ey periden doma Trk (Trk kelimesi "gzel"mnsnda da kullanlr.) bu nasl dettir? Seningamndan bir an bile kurtulamadm.

Senin kara gnll, kt niyetli gzlerin kan dk-mek iin polatvar klcn ekmitir.

Gnl ehrimde saysz kara kayg ve gamn temelatp yerlemesi reva mdr?

Cihanda -zalimlikleri ile mehur olan- eddad ileNemrud'un bile yapmad bu zulm, bana ayrlkyapt.

Gel ey tatl azlm, irin szlm, senin aknn yo-lunda, o dalar delen bare Ferhad benim.

Ey padiah, bu virane gnlme bir bakver. nksultan olan, viraneyi mamur eder, ykk yeri ye-niden kalkndrr.

Nesm'nin dilinden iit: Cihan vefaszdr,sakinleriise hep yabancdr.

XXIIDil bazars yalandr, varmazam bzrine,Gerek olmaz eridil, inanmazam iqrrine.

Sdiq oldur dilini knl ile bir eyleye,Eri dilden nesne gelmez, durmuam inkrine.

Vri mhnetdir cahnm, ne umarsan, ey knl,Le'net olsun bu cahna, hem cahnm vrine.

Dilberi oldu kimin kim fni dny qibet,Kedi mr, doymad, irimedi dildrine.

Texte

xmaq istemez Mensur olan, y minbere,Her kim Mensur oldu, xdh-i eqin drine.

Dil satcs, sz pazarlayan yalandr. Ben onun pa-zarna gitmem. Yalan sz gerek olmaz. Onunkabul edip sylediklerine inanmam.

Doru kii, dili ile gnln bir eyleyendir, zsz bir olandr. Yalancdan esasl birey gelmez.Onun sylediklerine kar gelirim.

Ey gnl bu cihann var mihnet, skntdr, neumuyorsun? Bu cihana da, onun varma da lanetolsun.

Fani dnyay sevgili tutanlarn mr geti. Amasevgiliye ulap doyamadlar.

Mansur olan tahta veya minbere

kmak istemez.Mansur olan ak padiahnn daraacma kmtr.


13/30


14/30

XXIV

Ehde vefa eyledi yr-i vefdrmz-

Yr ile gr kim nece dd eceb krmz.

Eq-i cemlin meni kendde mehv eyledi,Oldu tamam u bu gn eq ile bzrmz.

Qemzelerin sirrini canda dedim saxlaym,Dra buraxd knl perdeden esrarmz.

Eqe elac isteme, derdine sebr eyle, dur,Gr ki, ne derman qlr yr-i vefdrmz.

Kim ki, seni sevmedi, eqine cn vermedi,Yoxdu onun Heqqine zerrece iqrrmz.

Zhid eer uqe mnkir olur, qem deil,Heqq bize oldu eyan, qalmad inkrmz.

Geri Nesm szn dadn verdi, veli,Dde getirdi n lefz-i ekerbrmz

Vefal yarimiz ahdine vefa gsterdi, szn tuttu.

Sevgiliyle iimizin nasl alacak hale geldiini gr.

Yz gzelliinin ak beni kendinde mahveyledi,yok etti. te bugn ak ile al veriimiz tamamoldu.

Baygn baklarnn srrn canda saklayaymdedim. Ama, gnl, srlarmz perdeden dar b-rakt, ortaya dkt.

Aka ila istemez. Derdine sabreyleyip bekle. Ve-fal yarimizin derdimize ne derman edeceim gr.

Seni sevmeyenin, aknn uruna can vermeyeninhakknda zerre kadar hsnniyetimiz, tanklmzyoktur.

Zahit, eer aa ters dse de nemli deil. Hakk bize apak grnd. Artk inkarmz, te-reddtmz kalmad.

Geri Nesm, her ne kadar szn tadn vermisede, bu tatl szlerimiz onu insafa getirdi

XXV

Cne sen candan ne kim gelse, cierler armaz,Heq bilir, bir zerre neterden damarlar armaz.

aha, mehrinden midir, y inlqdan mdr,Cismimi ser t qedem min gez yararlar, armaz.

Fitvasinden zahidin nheq meni ger soyalar,Qem deil senden- eh, grcek damarlar armaz.

Zahidin efsnesinden soydular nhaq meni,Heq bilir senden, eh, shib nezerler armaz.

iemi n dae aldm, Heqqi izhr eyledim,em-i ahvel ardan arif beerler armaz.

Zahidin bir barmam kessen dnb Heqden qaar,Gr bu gerek iqi serp soyarlar, armaz.

Cehl-i nmerdin qaan meydan gnnde yeri var,Er bilir meydn qedrin kim, qedirler armaz.

Canma, sen canmdan ne gelse, gnlm incimez.Hak bilir, bir zerre neterden damarlar acmaz.

Ey sultanm, senin sevginden midir, yoksa sanaolan ainalktan mdr bilmem; vcudumu batanayaa bin kere yararlar, hi armaz.

Zahidin fetvasyla haksz yere derimi yzseler bilesenden ikayeti olmam. Ey sultanm seni grncedamarlar armaz.

Zahidin safsatasyla haksz yere benim derimi yz-dler. Dorusu, ey sultanm senin nazarna u-rayanlar ac ekmez.

ieyi taa aldm iin, ar namusu bir kenara b-raktm iin, Hakk' ortaya kardm. Eri bakangzlerin nazarndan, gnl gzyle bakanlar et-kilenmez.

Zahidin bir parman kessen, Hak yolundandnp kaar. Gerek ise batan ayaa yzseler, ikayet etmez.

Namert cahilin vakti gelince meydanda yeri olurmu? Meydann kymetini yiitler bilir. Kadir ky-met bilenler szlanmaz.


15/30

Soyun, ey murdar sallaxlar, Nesmnin tenin,Bunca nmerdi grn, bir er qyarlar; armaz.

Ey murdar yzcler, Nesm'nin derisini soyun,bakalm. Bunca namert bir er kiiyi kyarlar. Ama

ac

veremezler.XXVI

Mana sensiz cahn cn gerekmez,Vslm var iken hicran gerekmez.

Leb-i le'lin zlal binden ayr,erb-i eme-yi heyvan gerekmez.

Qemindir knlmn taxtna sultan,Bir iqlme iki sultan gerekmez.

Yeter derdin deva mtqe, nen,Ki, derdin bilene derman gerekmez.

Glstnm gl sensiz tikendir,Mana sensiz gl reyhan gerekmez.

Gel, iqlerin rizvni hsnn,Ki, sensiz iqe rizvn gerekmez.

ki lemde ddrmdan zge,Mana, ey sret-i Rehmn, gerekmez.

Vslm erbetin ien muhibbe,Ferqn usu endn gerekmez.

Mana sebr eylemek sensiz nigr,Eer mkl, eer sn gerekmez.

Ezelde qlmam eqinle peyman,Btn peyman, smq peyman gerekmez.

Kesilmez geri veslinden Nesm,Gznden olduun pnhn gerekmez.

Ey sevgili, bana sensiz cihan gerekmez. Sana ka-vumak varken, senden ayrlmak gerekmez.

Senin krmz dudann saf suyundan baka,hayat emesinin arab gerekmez.

Senin gamn, kederin gnlmn tahtna sultan ol-mutur. Bir lkeye iki sultan olmaz. Ben ondan

bakasn sultan olarak istemem.

Derdini bilene derman gerekmedii iin, deva ara-yanlara derdin yeter,

Sensiz glbahesinin gl dikendir. Bana sensizgl ile reyhan gerekmez,

Ey gzellii, klarn cenneti olan gel. Sensiz acennet gerekmez.

Ey Rahman'm sureti, bana iki lemde seni sey-retmekten bakas gerekmez.

Kavuma erbetini ien a, ayrln agusu asla

Ey sevgili bana sensiz sabreylemek, kolay daolsa zor da olsa gerekmez.

Ezelde senin aknla szlemiim. Artk banabtn veya yarm baka anlama gerekmez.

Geri Nesm senin birlikteliinden hiayrlmaz. Ama senin de onun gzndengizlenmen gerekmez.

XXVII

Sen mene yr ol ki, knlm bir dex yr istemez,Knlmn dildr sensen, zge dildr istemez.

Cennet-i ednin temaas ruxun glzrdr,Kim ki ol glzr buldu, zge glzr istemez.

T ebed hirman imi Heqden nesibi her kim ol,Senden, ey dilber, iki lemde ddr istemez.

Gnlmn bir daha yar istememesi iin sen banayar ol. Gnlmn sevgilisi sensin, baka sevgili is-temez.

Adn cennetinin seyri yanann gl bahesidir. Ogl bahesini bulan, baka gl bahesi istemez.

Ey dilber senden iki lemde yznn seyrini is-temeyenin, sonsuza kadar Hak tan nasibi mahrumolm akm:


16/30


17/30

:

XXIX

Firqetin yandrd barm, yreim qan oldu, gel,Gel ki, ddrm bu sayru cne derman oldu, gel.

Dnyann nz nemi, ba bustn mene,Sensiz ey sultn-i xban, bend zindan oldu, gel.

stedi le'lin ferqi canm yaxmaq, veli,vqe yanm cne veslin b-i heyvn oldu, gel.

Ol knl kim, dima ii seninle vesl idi,Yandvqnden esr-i derd hicran oldu, gel.

Cnmm can vslndr, vslndan n,T kim ayrd felek, bre bcn oldu, gel.

iqin ba glstn zn glzrdr,Qanq glzrn ad glsz glstn oldu, gel.

Ma'cztmdan yanan, mhkemtmdan saun,Xr xk cahnn verd reyhan oldu, gel.

Behr-i bpyne vqn canm qerq eyledi,Gr ne bdd eyledi hicrin, ne tfn oldu, gel.

Cennetin sehninde tb vleh ftehal,Qmetin hsn ile, ey servim, xurmn oldu, gel.

T meni teqdr-i Yezdan eyledi senden cda,

Knlmn hli perian, dde giryn oldu, gel "

Ayrln barm yakt, yreim kan oldu, gel. Buhasta cana senin yzn derman oldu, gel.

Sensiz dnyann gzellikleri, nimetleri, ba vebostan bana karanlk, esaret oldu. Ey gzeller sul-tan gel artk.

Ll renkli dudann ayrl canm yakmak istedi.Lkin, arzuyla yanm olan cana, senin kavuman,hayat suyu oldu gel.

abalar daima seninle kavumak iin olan bugnl, senin arzunla yan p, ayrln ve dertlerin

esiri oldu, gel.

Benim canmn can seninle beraber olmadr, sanakavumadr. Felek onu, seninle beraber olmaktanayrdndan beri aresiz, cansz hale dt, gel.

n ba ve gl bahesi, senin gl bahesi gibiolan yzndr. Glsz hangi gl bahesinin adglistan oldu, gel.

Yanann mucizelerinden (mucizev g-rntsnden), sann belirgin ayetler -gibi olan

tesir- inden dolay

, cihan

n p, sprnts glile reyhan oldu, gel.

Sana olan dknlm canm engin denizegmd. Ayrlnn nasl zulmettiini, nasl bir tu-fana sebep olduunu gel de gr.

Ey selvi boylum, gzelliin sayesinde endamn, salma salma yryen bir selvi gibidir. Onun karsnda cennetteki Tuba bile akn ve aciz bir haldedir.

Allah'n takdiri beni senden ayrd iin, gnlm

perian, gzm yal oldu, gel.

n Nesm senden ayr bildi kim, yoxdur, vcud, Nesm, senden ayr bir nesnenin olmadn bil-Derd derman vesl hicran, cmle yeksan oldu, gel. diinden beri, dert ile derman, birlik ile ayrlk

hepsi bir oldu, gel.

T zn grdm, nigr, qemden zd olmuam,Qulluunda pdihm, hsnne d olmuam.

Gelmiem ddrine t canm qurban edem,

Ey dodai cn-i rin, gr ne Ferhd olmuam.

XXXEy sevgili yzn grnce gamdan kurtuldum.Padiahm, sana kulluk ederken gzeliinden do-layad oldum.

Canm kurban etmek iin huzuruna geldim. Ey

duda, can irin olan sevgili, nasl Ferhad ol-duumu bir gr ("irin"kelimesi ayn zamandaahs ismi olarak da kullanlmtr).


18/30

T cemlin mshefinden oxuram seb'l-mesan,Seb'exnem, hfizem, tefsirde ustd olmuam.

Lmeknm eyn-i me'mrundan oldun, ey hebib,Lmekn essna gr kim, ne bnyd olmuam.

Qmetinden t iraq etdi meni dvr-i felek,Hesretinden men qulm-i serv-i zd olmuam.

Nil rma dad, tutdu Misrin evresini,Heleb, Badd buldum, gr neye d olmuam.

T rqistn gezdim, bir mvehhid bulmadm,

iq-i Misrem, yene mtq-i Badd olmuam.

n seni grd Nesm der bevz-i blend,Eq ile men inyam, eql ile yd olmuam.

Yznn gzellik kitabndan Fatiha sresi'ni oku-rum. Ben Fatiha okuyanm, hafzm, tefsirde stadolmuum.

Ey dost, mekan olmayan (Allah)m imar ettiininaynssm. O mekansz olann aslna nasl temel ol-duunu gr.

Talih beni senin boyundan uzaklatrd iin,onun hasretinden ben o yryen servinin klesi,esiri olmuum.

Nil rma tap Msr'n her yann bast. BenHaleb'i Badad' bulum. Niin sevindiimi gr.

Btn Irak' gezdim bir tek Allah'n birliine ina-nan bulmadm. Msr ym, ama yine de Ba-dad' arzu ederim.

Nesm seni grd iin yksek avaz ile, "Benakile ainaym, akla uzam" der.

XXXI

Hille dnd qemer qalarn hillinden,Boyand qane qzl gl yanan linden.

eleb seni nece rin dodaql yaratm,Ki, sekebil utanr leblerin zllndan.

Ayn hilli eer ki, gneden alr nur,Bu ay gr ki, gne nur alr hillmdan.

Qara benin ne eceb trfe hle dmdr,Bu hli bilmeyenin hi sorma halndan.

Tevildir sann qissesi v sirri deqiq,

Eer inanmaz isen sor bu nkte xl

ndan.Ne hsn olur bu, ne suret eleyke eynllah,Ki, mest olur grcek eql nn kemlmdan.

Cefda yana-yana gr ki, men neler ekirem,Bu eyni fitneli yrn cef v lndan?

Ceflari ne qeder ac ise yeyrekdir,nn acs reqbin ya ile balndan.

eleb Nesmye n eskik eylemez biral,Ne etlesinden umar kimsenin, ne alndan?

Ay kalarn hilaline imrenip hilale dnd. Gl, ya-nann al rengine imrenip kzl kana boyand.

Allah seni ylesine irin dudakl yaratm ki, dudaklarn tatl suyundan, cenneteki selsebil suyuutanr.

Ayn hilali her ne kadar gneten k alrsa da, buayn hilalinden gnein k aldn gr.

Senin kara benin alacak bir hale dmtr. Buhali (hal, kelimesi ayn zamanda "ben" mnsndada kullanlmtr) bilmeyenin halini sen de hisorma.

Sann hikayesi uzun, srr incedir. Eer inan-mazsan onu ince mn ykl beninden sor.

Allah seni grsn, gzetsin. Sendeki bu yz, bugzellik kusursuz olduu iin, akl onu grncemest olur, kendinden geer.

Bu gz ortal kartran sevgilinin hilesinden,eziyetinden dtm cefada yana yana neler ek-tiimi bir gr.

Onun cefalar ne kadar ac olsa da rakibin ya ilebalndan daha iyidir.

Allah, Nesm'den biral esirgemeyeceinden, o,hi kimseden ne atlas umar, ne de al.


19/30

XXXII

Canm yandrdvqn, ey nigrm, qandasan?Gzlerim nri, iki lemde varm, qandasan?

Barm qan eyledi ac feran, gel iri,Ey lebi vslit erb-i xogvrm, qandasan?

Firgetin xri meni gr ki, ne mecruh eyledi,Ey gz nergis hebb-i gzrm, qandasan?

Sebrimi yamaladvqn, qerrm qalmad,Ey menim rmm, ey sebr qerrm, qandasan?

Eyledi eqin meni qalxan melmet trine,Ey gz, qa yelekli ehriyrm, qandasan?

T zin seminden uzaq dmem pervane tek,Yanaram leyi nahr, ey nur nrm, qandasan?

Senden ayru knlme yoxdur vefal

yr dust,Ey vefasz hsn kmil yr-i rm, qandasan?

Deldi hicrann oxu eqinde yanan barm,Suret me'nide, ey apiksvrm qandasan?

Zlfne vermi emnet haq ezelde sirrini,Ey emnetdar, emn-i girdikrm, qandasan?

Qat mtaq olmuam zlf zrm byine,Ey z glsen, sa miskin tatarm, qandasan?

Bdilen gnder san byin mana her sbhdem,T ki, yandm, kedi hedden intizrm, qandasan?

iqin cennet-i edni ol cemlin veslidir,Ey erb-i kvserim, getmez xumrm, qandasan?

Yr in her gede min div olur dman mene,Ey sevd-i E'zem mohkem hesrm, qandasan?

n Nesmdir bu gn eyym-i eqin Xosrovi,Ey ekerleb, yr-i rin rzigrm, qandasan?

Ey sevgilim, sana kavuma arzusu canm yakt,nerdesin? Gzlerimin nuru, iki lemdeki varlmnerdesin?

Senden ayrlmann acs barm kana boyad; gelyeti. Ey duda ho iimli birlik arabm, ner-desin?

Senden ayr olmann dikeninin, beni nasl ya-raladn gr. Ey nergis gibi baygn bakan gzl,gl yanakl dostum nerdesin?

Sana kavuma arzusu, sabrm yamalad; du-ramaz oldum. Ey benim huzur kaynam, sabr vedayanma kaynam nerdesin?

Senin akn beni knama okuna kalkan etti. Ey kagz ok olan sultanm nerdesin?

Yznn ndan uzak dtm iin, pervanegibi gece gndz yanarm. Ey ateim, m nerdesin?

Senden baka vefal yar, dost gnlmde yoktur. Eyvefasz mkemmel gzelim, sadk yarim nerdesin?

Ayrln oku, aknla yanan barm deldi. Ey bi-linende ve bilinmeyende at koturanm nerdesin?

Hak ezelde srrn senin zlfne emanet vermi. Eyemanet sahibim, ey Allah'na gvendii nerdesin?

Zlfnn ve yanann kokusuna son derece arzuduymaktaym. Ey yz glsen, sa mis kokulumnerdesin?

Artk beklemeye tahammlm kalmad, yandm.Sann kokusunu bana her sabah esen yel ile gn-der. Nerdesin?

Am Adn cenneti, u gzelliine kavumadr. Eykevserarabm, gitmeyen sarholuum, nerdesin?

Yar iin, dman bana, her kede binlerce devolur. Ey ulu smam, salam kalem, nerdesin?

Bugn ak devrinin Hsrev'i Nesm'dir. Ey ekerdudakl, tatl esintili yarim (irin'im) nerdesin?


20/30


21/30

Mse v Tr nedir, ibli v Mensur nedir,Ejdeh olan aa rite ilen dar nedir?

Ke'ba v deyr nedir, qeyr nedir, seyr nedir,Mescid btkede v xirqe v znnr nedir?

Elm-i Qur'an heds xeber vez ile ders,Qamu bir meni imi, bunca bu tekrar nedir?

Kim ki pervane sifet eqe yaxlmaz, yanlr,Ne bilir ol seme kim, pertv-i envr nedir?

Kim ki, bilmez zn, bilmeye hergiz szn,Kendzn anlamayan bilmedi bu kr nedir?

Xzra hemrh ola gr, t bileen elm-i ledn,Sana me'lm ola bu qisseden exbr nedir?

Ger hava berzexine dmez isen anlayasan,Yolun iinde sene kef ola, esrar nedir?

Bir ibin te'bine bax, bl neden, zehr neden,Yene bir yerde eceb gene nedir, mr nedir?

Elm-i tvhid oxuyan medrese elmin oxumaz,Gr ki, bir rivzenede kr nedir, br nedir?

Glgil, ey dust, qam mddeiler krlne,Sene asan qlaym bunca bu dvr nedir?

Terk evinde sen eer hemu Nesm olasan,Bir gn ola deyeler cbbe v destr nedir?

Musa ve Tur, ibli ve Mansur nedir? Ejderhayadnen aa nedir? p ile daraac nedir?

Kabe nedir, kilise nedir? Gayr nedir, seyir nedir?Mescit nedir, puthane nedir? Hrka nedir, papazkua nedir?

Kur'an ilmi, hadis, haber, vaaz ve ders hepsi birmn iinmi. O halde bunca tekrar niye?

Pervane gibi aka yanmayan, yanlr. O seme,akn nurnn ne olduunu ne bilsin?

Kendini bilmeyen, szn de asla bilmez.Kendim anlamayan, bu iin ne olduunu

bilemedi.

Ledn ilmini (Allah'n ilham yoluyla verdii ilmi) bilmek istersen Hzr'a yolda ol. Bu kssadanhissenin ne olduunu sana malm ola.

Eer arzu cehennemine dmezsen, daha yoldaiken sana srlar aklanr, srlarn ne olduunuanlarsn.

u arnn yaratlna bir bak, onu incele. Bal ile,zehir neden ayr ayr, hi birbirine karmyor.

Acaba hazine ile y

lan niin bir arada bulunur?Tevhit ilmi okuyan medrese ilmini okumaz. Bu

pencereden iin gcn ne olduunu gr.

Ey dost, btn iddia edenlerin krlne gl.Ben sana bunca zoru kolay edeyim.

Terk evinde Nesm gibi olaym dersen, bir gnsana "Bu cbbe ve destar ne?" diye sorarlar.

XXXV

Ey znden bxeber, gel Haqq tan, sendedir,Gel vcdun ehrine seyr et, gr n sendedir.

Qandadr dey ne sergerdan gezirsen zenn ilen,Gezmegil her menzili n cn mekn sendedir.

Men ne vech ilen deyem Haqq ki, senden ayrdr,n gzmle grmem, Haqqm nizm sendedir.

Blbl-i qds isen, ayr glstan gzleme,Seyre x, rh'ul-emnin glsitm sendedir.

Ey kendinden habersiz, gel Hakk' tan, zira o sen-dedir. Vcudun ehrine girip seyret. Onun sendeolduunu grrsn.

Zanna kaplp nerdedir diye akn akn gezersin.Bouna her yeri gezip durma. nk cann mekansendedir.

Ben Hakk'm senden ayr olduunu nasl sy-leyebilirim? nk Hakk'm nizamnn sende ol-duunu gzmle grmm.

lah bir blbl isen baka bir gl bahesi arama.Ruhulemn'in (Cebrail'in) gl bahesi sendedir, seyrek.


22/30


23/30


24/30

XXXIX

Sefa v zvq-i dnyye, knl, aldanma, al

eyler, Seni salar bu sevdye, z qeyr-i xeyleyler.

Gnl sefa ve dnya zevkine aldanma, kana

boyar. Seni bu sevdaya salar, kendi baka hayaledalar.

Eer be gnde bu dvran sene el verse, ey qil, Ey akl sahibi, u be gnde devran sana el verirse,Ki, adhq gsterir bir dem, dner, yz min melal eyler, biran yzne gler, sonra yz bin znt verir.

Ynca munca esbab, yeri sen bir kemal iste,Ecel yeli eser bir gn, ana ox ox zeval eyler.

Eer iq isen terk et, nedirsen munca esbab,Olar ki, eqe qerq oldu, qaan sevd-yi mal eyler.

Gne dutuldu dediler, nezer qldm camlna,zne zlfdr dm, bu el yanl xeyl eyler.

Yb yedirmeyen kii sonunda mar olur mal,Sqy, sz ki, assi varsa, boynunda vebal eyler.

Nesm, xesteye sensiz Sleyman mlkn versen,Ol n bir pe saymaz, temenn-i vsl eyler.

Bunca haceti yacana, yr, bir olgunluk, m-kemmeliyet iste. Ecel yeli bir gn esince ona okzarar verir.

Eer k isen, bunca haceti ne yapacaksn, terket.Aka dm olan mala sevdalanmaz.

Zlfn yzne dtn grmeyen ahali, gnetutuldu diye yanl fikre kapldlar.

Varln y p yedirmeyen kiinin mal zehir(ylan) olur. Ey saki, sznde yalan olann vebali

boynunadr.

Nesm, hastaya sensiz Hazreti Sleyman'n ml-kn versen, onu bir p bile saymayp kavumaytemenni eder.

xxxxYanaram eqinde, axar gzlerimden yalar.

Hesretin derdi xard reyimde balar.

Mdde gr ten edib bama qaxar exiniSna vcib deildir bunca atmak dalar.

Qemden inceldi vcdim, oldu yengi ay gibi,Gzlerime t olal ol hill qalar.

Zlfne knlm dolad, bilmedi afte kim,Zlfn ucundan ne ox ox yele varm balar.

Xeste olal

knl eqinden, ey cn paresi,Ierem qem metbexinen drl-drl alar.

Tqetim tq oldu gemden, kedi mrm hah ileDerdime derman ne dersiz, neyleyim, yoldalar?

yle yanar eqin odu yreimde, ey senem,Kim dutumu'lesinden heme quru, hem yalar.

Olmuam derd-i fergandan zef ol hedde kim,Getirmezler xeyal neqimi neqqlar.

ld eqinden Nesm, ste dnyden geder,

Sen murd ile cahanda qal, yaa ox yalar.

Aknla yanar, gzlerimden yalar akar. Senin ay-rlnn derdi yreimde yaralar at.

ddiac sayp kvp akn bama kakar. Yaralyabunca ta atmak vacip deildir.

O hilal gibi kalar gzlerime rast geldiinden beri,gamdan vcudum eriyip yeni ay gibi oldu.

Gnlm zlfne dolat. O lgn k zlfndendolay sallanan, telef olmu pek ok ba olduunu

bilmedi.

Eer cier parem, gnl akndan hasta olal, gammutfandan trl trl alar yerim.

Gamdan gcm tkendi, mrm ah ile geti. Der-dime derman syleyin, ne yapaym yoldalar?

Ey put gibi gzelim, akn atei yreimde kuruya demeden hereyi yakar.

Ayrlk derdinden o derece zayfladm ki, nak-kalar suretimi hayal bile edemezler.

Nesm ak

ndan ld, ite dnyadan gidiyor. Senbu dnyada gnlnce nice yllar yaa.


25/30

XXXXI

Ey ezel cn ile cananmz,

Eq-i rxndr ebed snmz.

Ke'be zndr bize, ey drba,Zlf rxn qible v mnmz.

Cn nece terk eylesin, ey cn seni,Canmzn cnsan, ey canmz.

Eynme sensiz tiken oldu cahan,Qandasan, ey taze glstnmz?

nki yzn ehsen-i teqvm imi,

Sende zhr eyledi sbhmm

z.

Vechine yazmdr otuz iki herf,Hikmet ile mni-yi erknmz.

Hdhidi Blqeyse resul eyledi,Nmeyi gnderdi Sleymnmz.

Cvr ile yandrd Nesmyi dost,Hem bu idi dost ile peymmmz.

Ey ezelden beri can ile cananmz, bizim ebed a-

nmz senin yanana olan akmzdr.

Ey gnl alc sevgili, bize yzn Kabe'dir. Ya-nan ile zlfn ise kblemiz, imanmzdr.

Ey can, seni can nasl terketsin. nk sen bizimcanmzn cansn.

Sensiz cihan gzme diken oldu. Ey taze gl-enimiz nerdesin?

Senin yzn en gzel biimde olduu iin, her

trl noksanl

ktan mnezzeh olan Allah sende or-taya kt, grnd.

Yce katibimiz hikmet ile senin yzne otuz ikiharf yazmtr. (Yzdeki otuziki hattn otuzikiharfe karlk geldii sylenmek istenmitir).

Hazreti Sleyman'mz (gnl sultanmz) Hdhdkuunu eli edip nmesini Belkis'e gnderdi.

Dost, Nesm'yi eziyetle yakt, yandrd. Zaten dostile szlememizde bu idi.

XXXXIILebine ehl-i nezer cn dediler, gerek imi,Azna nqte-yi pnhan dediler, gerek imi.

Le'line xettin ile sormuam ervhe, n,Xzrla eme-yi heyvan dediler, gerek imi.

demin suretine secde qlanlar ki, seni,Grdler, sret-i Rehman dediler, gerek imi.

Dediler qmetine sidre keml ehli, veliXalq n sand ki, yalan dediler gerek imi.

Suretin mnkirine elmle mn ehli,na kim, div ile eytan dediler, gerek imi.

Cennet ehli ki, zn baine, ey cennet hur,Rvze-yi xld ile rivzan dediler, gerek imi.

Qelemin sirrini Heqden bilen ol tyife kim,Enberin xettine reyhan dediler, gerek imi.

Mhkem ehli ki, yazs ilen suretini,Lvh-i mehfz ile Qur'an dediler, gerek imi.

Nazar ehli, feraset sahipleri dudana can dediler,gerekmi. Azna gizli bir nokta dediler, gerekmi.

Yzndeki ayva tyleri ile dudan ruhlara sor-dum; Hzr ile hayat emesi dediler, gerekmi.

dem'in suretine secde edenler, seni grnce Rah-man'm grndr dediler, gerekmi.

Erenler senin boyuna Sidre dediler. Halk bunlaryalan sylyorlar sand, ama gerekmi.

lim ve iman ehli, senin suretini yalanlayana dev-dir, eytandr dediler, gerekmi.

Ey cennet ve huri kadar gzel olan sevgili, seninyznn bana, cennet ehli Huld ile Rzvan cennetidir, dediler, gerekmi.

Hakk'm ltfuyla kalemin srrn bilen kiiler-amber kokulu hattna reyhan dediler- gerekmi.("Reyhan" kelimesi ile sevgilinin yzndeki ayvatylerinin reyhan yazsna benzemesi dekastedilmitir).

Kur'an ilminde stad olanlar, onun yazs ile g-rnn Levh-i mahfuz ile Kur'an'dr dediler,gerekmi.


26/30

Ey Nesm ki, nezer ehli vcdun evine,Lmekan gencine vran dediler, gerek imi.

Ey Nesm, nazar ehli, feraset sahipleri vcut evinemekanszlk hazinesinin viranesi dediler, gerekmi.

Dim Ene'Heq sylerem, Heqden Mensur olmuam, Daima "Ene'1-Hak" szlerini sylerim. Hak'tan do-

Kimdir meni berdar eden, bu ehre mehur olmuam. lay Hallac- Mansur gibi olmuum. Beni da-raacma asan kimdir ki, bu ehirde de herkes ta-rafndan tannr olmuum.

n Enel-Heq eq ile lemde bilYe'ni ki, Mensur iq oluban ber-dr mest.

Didi zhid mene kim, sevme xbu,Xetdr zahidin fikri, xetdr.

Riy-yi zhid eyler eqi inkar,Beldr zahidin zerq riyas,

Madem ki "Ene'1-Hak" daraacn isteyen Hallac-Mansur'dur. O halde Mansur gibi olmayan "Ene'l-Hak daraacnda yok olmay" istemez. ["Ene'l-Hak", "Hallac- Mansur" kelimeleri Hallac- Man-sur'un "Ene'1-Hak" yani "Ben Hakk'm" dedii iindaraacnda idam olayn hatrlatmaktadr.]

Kaba sofu bana "gzeli sevme" dedi. Kaba sofununbu fikri yanltr.

Kaba sofu iki yzllk yapar ve ak inkr eder.Kaba sofunun bu hile ve iki yzll baa

beldr.

Tuyug

Hayli mddetdr ki, derdn mendedrDil sana bir boyn balu bendedrT ki, sald hecrn ayadan meniSen bilrsin imdi mrvet sendedr

Dost Leyl v gnl Mecnndur

Fitnel ka

na can meftundurYr vasln itmeyen can nakdineAk bzrndaki maqbndur

Vermemek dil dilbern qssmaSqmaya klarn namusunaSer fiddur fitne-i cdsunaCan dahi kurban keman-ebrsna

Yedi kez otuz iki durur yznOtuz iki gsterr iki gznQmetn seksen sekiz ider ayanYetmi iki nitk eder iki szn

Bir acib aha dd gnlmzBedr yzl mha dd gnlmzT ki, Fazlullha dd gnlmzU hakk rha dd gnlmz

Senin derdin epey zamandr bendedir. Gnlm,sana boynundan balanm bir kledir. Ayrln

beni kuvvetten drdkten sonra imdi insanlksendedir, sen bilirsin.

Gnl Mecnun, sevgili Leyl'dr. Canm fitne -

karan ka

ndan bylenmi gibi ak

nd

r. Sev-giliye kavumay can karlnda kabul etmeyenak pazarndaki aldatlmlardandr.

Gnl alan sevgilinin salarna gnl vermemek,klarn namus anlayna smaz. Byl fitnesine canm fedadr. Onun yay gibi kalarna dacanm kurbandr.

Yzn yedi defa otuz iki harftir. ki gzn otuz ikiharfi gsterir. Boyunun seksen sekiz ettii aktr.ki szn ise yetmi iki konumaya bedeldir.(Huruflikte insan yznn kabul ettikleri alfabedeki harf sa-ysn yani 32'yi gsterdiine inanlr. Huruflik, bir takm harfve rakamlarn eitli yorumlarndan olumaktadr. Bu tuyuda

da bunu gryoruz.)

Gnlmz bir acayip padiaha dt, dolunayyzl sevgiliye dt. Gnlmz ne zaman ki Faz-lullah Huruf'ye dt, ite o zaman gnlmzgerek yola dt. (Fazlullah Huruf, Hurufliinkurucusudur.)

Kf ile nundan yaratd lemi,Erbein gnde yuurmu demi,Dem bu demdir, dem bu dem, bil bu demi,demi urdu bu demden Heq demi.

Tanr dnyay "kaf" ile "nun" harflerinden ya-ratmtr. Hz.Adem'in topran krk gnde yo-urmutur. Zaman bu zamandr ve nefes bu ne-fesdir. Bu zaman ve nefesi bil, nki AllahHz.dem'i bu anda nefesiyle yaratt. ("Kaf" -"Nun" : "Kn", yani "var ol" anlamndaki kelimeyi

oluturan harflerdir.)


27/30


28/30

Nidah Gazel

Merhaba ho geldin ey rh- revanim merhabaEy eker-leb yr-rin l-meknm merhaba

n lebin Cm- Cem oldu nefha-i Rh'l -KudsEy cemlim ey cemlim bahr knm merhaba

Gnlme hi senden zge nesne lyik grmedim.Suretim aklm uklm cism canm merhaba

Ey melek sretl dilber, can fedadr yolunan dedin "lahmke Lahmi" "kan kanm" merhaba

Geldi yrm naz ile sordu " Nesm nicesin"Merhaba ho geldiniz ey hrde-dnm merhaba

Merhaba, ey su gibi ak p giden sevgilim, hogeldin, merhaba. Ey eker dudakl, tatl, mekan

st sevgilim, merhaba.Madem ki dudan Cem'in kadehi, Ruhu'l-Kuds'n yani Cebrail'in flemesi oldu, yleyseey gzelim, gzel yzlm, denizim, kaynammerhaba.

Gnlme senden baka hi bir eyi lyk grmedim. Yzm, aklm, bedenim ve ruhum merhaba.

Ey melek yzl dilber, yoluna canm fedadr.Madem ki sen "Etin, benim etimdir.", "kann ka-nmdr"* dedin, sana merhaba. * Hz. Muhammed,

Hz. Ali'ye "Etin, benim etimdir", dierlerine hitaben de"kan kamndr" demitir.

Yarim gelip nazla "Nesm naslsn?" dedi. Bende "Merhaba, ho geldin, ince eyleri bilen sev-gilim" dedim.

Rubailer

n kim gzme gelmedi her giz xiyl-i xb,Sq, gtr piyleyi, doldurerab-i nb...Zaye kerme firsetn, elenme bir nefes,Bu mr-i nazenin bilrsen qlritb.

Yr dilber senden ayru kim dedi lemde var,

Qan

senden ayru dilber, qan

senden ayr

yar?Ey gl-i glgn, yanan cennetin xendangl,Gel ki, nn hesretinden reyim yandrd nar.

Eqreb oldu lemin xelqi v mar,Fitne yayld "elel gvm-e-erar",janda var bir ari batin, doru yar,Hani insaf mrvvet, kimde var?

Dery-yi mht ce geldi,Kvn ile mekan xra geldi.

irr-i ezel oldu aikre,Arif nece eylesin mdra?

Her zerrede gne oldu zahir,Torpaa scd qld thir.

Neqq bilindi neq iinde,Le'l oldu e'yan Bedex iinde.

Ac su erb-i kvser oldu,Her zehr nebt-ekker oldu.

Tiryak mizac tutdu u,L'l-i mdevver oldu dru.

Madem ki gzme hi uyku hayli gelmedi.Ey iki datan gzel, kadehi gtr ve temizarap doldur. Frsat kaybetme, bir an biledurma. nk bu nazl mr, bilirsin kiabucak geer.

"Senden baka lemde yar ve dilber var"diye kim dedi. Hani senden baka dilber,hani senden baka yar? Ey krmz gl!Yanan cennetin glen gldr. Gel ki,onun hasretinden ate yreimi yakt

Dnya halk akrep ve ylan oldu. Kt insanlartopluluu yznden her tarafa fitne yayld. itemiz, doru bir dost nerede var? Hani insaf vemertlik gibi duygular kimde var?

Mesnevi'denHer taraf kaplayan deniz cotu, kabard. Varlk

lemi de ayaa kalkt, telaa kapld.

Ezel srr ortaya dkld. Arif olan hl naslyapmack tavr gsterebilir.

Gne her zerrede ortaya kt. Temiz olanlartopraa secde ettiler.

Nak iinde onu ileyen nakka anlald. Be-dah'ta ll ilenip ortaya karld.

Ac su, kevserarab oldu. Her zehireker ka-mna dnd.

Zehir, panzehire dnd. Yuvarlak inci dar ta-

nesine dnd (Ll-i mdevver'in zehir mnsdnlrse o zaman ikinci msra, "Zehir, ilaoldu" diye anlalr).


29/30

Klli yer gg Heq oldu mtleq,Syler def cng ney "Ene'l-Heq.'

Mescd ile scid oldu vhid,Mescd-i Heqqi oldu scid.

Her qetre mhit-i e'zem oldu,Her zerre Mesh-i Meryem oldu.

Da kesek oldu verd nesrin,Ferhd ile Xosrov oldu rin.

Me'q ile iq oldu bir zat,Mehv oldu vcd-i nefy isbat.

man ile kfr birey oldu,Dadlu ile ac bir mey oldu.

irket aradan gtrd vehdet,Vehdetden ald bb-i rehmet.

Cn ile ten oldubir Heqqet,Birikdi eret terqet.

Eya ikilikdi oldu xli,Bari Ehed oldu lyezli.

Ey tlib, eer deyilsen e'm,Gr ve'de-yi klli min eleyh.

Ref oldu hicb- mseve'1-lah,

El-qudret ve'l-beq lillahQeyr oldu helak vech qald,Behr oldu u kim, bu behre dald.

Ger aq ise besretin bax,Gr sende Heqqi v getme irax.

Gr sen seni kim, ne cism cnsan,Meqsd-i vcd-i kn fekansan.

n m'mne m'mn oldu mrat,Mrtma bax anda gr zt.

Her kimse ki, esridi bu meyden,Heyy-i ebed oldu zt-i Hey'den.

Nefsini tand, bildi Rebbi,Tvhd yolunda ekdi hbbi.

Ey Heqden ira olan Ezzil,Ger div deilsen, demi bil.

Heqden sene ltut hu geldi,Hem ve'scd va'qterib denildi.

alnd qiymetin nefri,Ev sar eitmedin sefiri.

Yer ve gk bsbtn Hak oldu, phesiz. Onun iindef, saz ve ney "Hak benim" diye sylerler.

Secde edilenle secde eden bir oldu, aynlat. Secdeeden gerekte secde edilen oldu.

Her bir damla koskoca okyanus oldu. Her zerreMeryem olu sa oldu.

Gl ile Nesrin taa kesee dnd. Ferhat ile Hs-rev irin'e dnd (irin kelimesi tatl mnsndadnlrse "Ferhat ile Hsrev talep edilir oldu"diye anlalabilir).

k olunanla k olan bir zat oldu. Uluviyet sfatlarnn varln srdrd ve beer sfatlarnyok olduu vcud mahvoldu.

man ile kfr bir oldu, aynlat. Tatl ve ac birmey oldu.

Birlik, aradan irki gtrd. Rahmet kaps bir-likten ald.

Can ile beden bir hakikat oldu. eriat ile tarikat bir-leti.

Herey ikilikten kurtuldu. Hepsi zeval bulmaz biroldu.

Ey talep edici, eer kr deilsen, "Varlkalemindeki herey fanidir- ancak celal ve ikram sa-

hibi olan Allah bakidir" ayetinin vadesini gr.Allah'tan ayr olma, Ondan baka grnme aybortadan kalkt. Zaten bakilik ve kudret Allah'ndr.

Allah'tan gayrisi yok oldu, sadece Onun yz, su-reti kald. Denize dalan, o deniz oldu.

Eer basiretin, gzn ak ise; uzaa gitmeden ken-dine bakp kendindeki Hakk' gr.

"Ol" emrinin vcud bulmasnn maksad sensin.Sen nasl bir can ve beden olduunu anla.

Mmin, mminin aynas

olduu iin, aynanabakp onda zatn gr.

Bu meyden mest olan herkes, ezel ve ebed olaraklmden mnezzeh olan (Hayy'm) zatndaebedyyen lmsz oldu.

Nefsini tany p Rabb'ini bildi. Tevhit yolundatohum ekti.

Ey Hak'tan uzan olan blis, eer eytan deilsendem'i tam.

Hak'tan, senin iin "Ona uymayn" emri geldi."Secde edip bize yakla" denildi.

Kyamet borusu alnd. Ey sar gnderilen eliyiiitmedin mi?


30/30

Herin gn geldi, uyxudan dur,inanmaz isen gzn a, gr.

Uyxudan oyan ki, meher oldu,Gr nece zemne prer oldu.

Ner oldu, oyan quruldu mzan,Her oldu, inan, bilindi Yezdan.

Sur nn eitmedi qulam,Dayand bu kprden ayan.

n mehrem-i qul kef deilsen,Bgnesen, in deilsen.

Yerden xa geldi dabbet'1-erz,U sirrini eyledim sana erz.

n sene keesen bu istivadan,zd olasan qem beldan.

Yeni ki, bu istivadadr Heq,Ol mlik-i mlk heyy-i mtleq.

Haqdan bu sirt-i msteqmi,Bilgil ki, budur Heqin neimi.

Hem xtem u elimden ferman,Ya'ni ki, menem bu gn Sleyman.

Ms menem, u es elimde,Haqdan ezel qlnc belimde.

Mrikden eder mvehhidi ferq,Eyvay ana kim, ii ola zerq.

Xelqin eline basar esyi,Ya'ni ki, bilin bu istivyi.

Hem cennet hr hem liqdr,Rehman ile er istivadr.

demde tecelli qld Allah,Ql deme secde, olma gmrah.

eytn-i lene uyma zinhar,nm szne inanma, ey yar.

zn bu cehetden ola beyz,Min fezli ilhna tel.

dem dkeli haq oldu bilgil,Mescd-i Heqqe secde qlgil.

Fezl ister isen, Heqqete var,Se'y eyle, bu ie qalma zinhar.

Enfs-i Nesm gr ne candr,Dery-yi mhti drr-i kandr.

Maher vakti geldi, uykudan uyan. nanmazsangzn a da bak.

Uykudan uyan, maher oldu. Gr ki nice insanlartoplant.

Maherde herkes diriltildi, mizan kuruldu, uyan!nsanlar kyametten sonra topland inan. Allah ta-nnd.

Kulan sur sesini duymad m? Ayan srat kp-rsnden gemedi mi?

"Onlara benimle sizin aranzda Allah gerekli ahitolarak kfidir, de" buyruuna vakf olmadn iinyabancsn, tan deilsin.

(Kyamet alametlerinden olan) Dabbet'1-arz yer-den kageldi. te onun srrn sana arzeyledim.

Sen bu izgiden teye geersen, gam ve beladankurtulursun.

Yani Hak ve o mlk sahibi, mutlak diri olan bu iz-gidedir.

Bu doru yolun Hak'tan olduunu bil. Bu Hakk'mnimetidir.

imdi mhr de, ferman da benim elimde. O haldebugn Sleyman benim.

imdi Musa benim, asa elimdedir. Hakk'm ku-att kl ise belimdedir.

irk koandan, birdir diyeni ayrr, i riyakarlkolanlara yazk.

Bu ayrma izgisini bilin diye halkn eline asaybasar.

Hem cennet, hem huri, hem de Allah'n tecellsidir.Rahman ile ar ve ayrma izgisidir.

Allah dem'de tecell etti. Sen de dem'e secde et.Yolunu arm olanlardan olma.Ey yar, sakn, lanetlenmieytana uyma, onun s-zne inanma.

Yce lah'n faziletiyle, bu cihetten yzn ak ola. '

nsanlarn tamam Hak oldu, bil. Hakiki secde edi-lene secde et.

Fazilet istersen bu hakikatte var. Gayret sarfet, buiten sakn geri kalma.

Nesm'nin nefeslerinin nasl can verdiini gr.Onun okyanusu inci madenidir.

Bir behre dalubdurur Nesm,

Yeni nider ol zer ile smi.

Nesm bir denize dalmtr; altn ile gm ney-

lesin?

Documents

İmadeddin Nesimi