GEBAREN- WOORDENBOEK iSignNGT · geven over het belang van de erkenning van NGT voor de Dovengemeenschap. Op hun verzoek hebben we naar D66 een uitgebreide reactie gestuurd op het

VERSLAG ACTIVITEITENNederlands Gebarencentrum in het kader van OCW subsidie

2016

Nederlands Gebarencentrum viert 20-jarig bestaan

in het kader van OCW subsidie

Online Gebarenwoordenboek NGTiSignNGT app thema’s

App voor Android en IOS

600 standaard gebaren uit de Nederlandse Gebarentaal (NGT)

iSignNGTGEBAREN-

WOORDENBOEK

iSignNGT_kaart.indd 1 27-10-2015 11:57:55

iSignNGT app thema’s

iSignNGTGEBAREN-

WOORDENBOEK

iSignNGT app thema’s

NmG-AB2 cursusmateriaal

We hebbener een geitje bij!

We hebbener een geitje bij!

Verslag van de activiteiten van het Nederlands Gebarencentrumin het kader van de subsidie van

het Ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap

2016

2

Inleiding

Op 6 oktober 2004 is aan de Tweede Kamer tijdens het Algemeen Overleg over de Nederlandse Ge-barentaal structurele financiering van het Nederlands Gebarencentrum toegezegd ( vergaderjaar 2004-2005, 29 800 XVI, nr.107). Belangrijke overweging bij het verstrekken van de subsidie is dat in het kader van het kabinetsstreven naar een verdergaande erkenning van de Nederlandse Gebarentaal een eigen taal en ontwikkelingsinstituut voor deze taal past.

In december 2015 is de subsidie toegekend voor de activiteiten zoals beschreven in het Activiteitenplan 2016 onder verplichtingsnummer 50500-895167. We doen hierbij verslag van de activiteiten van 2016.

De activiteiten van het Nederlands Gebarencentrum vallen uiteen in drie onderdelen: informatievoorziening en monitoring, beheer van de NGT en taalbeleid en productontwikkeling.

De activiteiten waarvan verslag worden gedaan zijn onderverdeeld in een aantal projecten, te weten:

A. Informatie en Voorlichting, project AB. Beheer NGT en Taalbeleid, project B 1 tot en met B 5

Een algemene opmerking vooraf over de bestede uren in relatie tot de begrote uren: in oktober 2015 toen wij ons activiteitenplan hebben ingediend, wisten wij nog niet precies hoe we de geplande voorlichtingsactiviteiten rondom het Symposium ter gelegenheid van ons 20-jarig bestaan zouden invullen. In januari 2016 hebben we ervoor gekozen om alle medewerkers een presentatie te laten voorbereiden Dit heeft een verschuiving in uren tussen het A en B deel tot gevolg gehad. In totaal zijn er meer uren besteed dan begroot, maar voor het A deel zijn iets meer uren besteed dan begroot dan bij het B deel. Alle voorgestelde projecten in het activiteitenplan 2016 zijn succesvol afgerond. Hieronder volgt het verslag per project.

3

A. Informatie en monitoring

Eén kerntaak van het Gebarencentrum is het geven van informatie en adviezen op het terrein van de Nederlandse Gebarentaal in al haar verschijningsvormen en daar aan verwante onderwerpen zoals tweetalig onderwijs, het gebruik van ondersteunende gebaren in tal van situaties. Gezien het belang dat door de Nederlandse overheid gehecht wordt aan uniformering en standaardisering van de Nederlandse Gebarentaal wordt hierbij veel aandacht gegeven aan het informeren van doelgroepen over gestan-daardiseerde en vastgelegde gebaren en de bewustwording van de eigen taal- en cultuurgeschiedenis. Vanaf 2011 is er veel aandacht besteed aan het informeren van doelgroepen in de zorg aan mensen met een verstandelijke handicap. We zien dan ook een duidelijke toename in de belangstelling van gebaren vanuit de sector die zich bezighoudt met de zorg van en het onderwijs aan mensen met een verstandelijke handicap, hetgeen onder meer blijkt uit de vragen die gesteld worden en uit de organisaties die gebruik maken van ons online gebarenwoordenboek.

Sinds 12 april 2016 toen de Eerste Kamer haar steun uitsprak voor het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap is er vanuit verschillende overheidsdiensten en met name ook de Rijksoverheid zelf meer aandacht besteed aan het toegankelijk maken van informatie in de Nederlandse Gebarentaal voor dove en slechthorende mensen die gebaren gebruiken. Het Nederlands Gebarencentrum is als expertisecentrum diverse keren betrokken bij advies op dit terrein en heeft ook diverse vertalingen gemaakt voor websites. Het is duidelijk dat er steeds meer prioriteit gelegd wordt vanuit de overheid om informatie zo toegankelijk mogelijk te maken en dat is een zeer positieve ontwikkeling. Het Nederlands Gebarencentrum werkt ook nauw samen met Dovenschap om de Nederlandse Gebarentaal wettelijk erkend te krijgen. Daartoe hebben we diverse politici benaderd om voorlichting te geven over het belang van de erkenning van NGT voor de Dovengemeenschap. Op hun verzoek hebben we naar D66 een uitgebreide reactie gestuurd op het initiatief wetsvoorstel van de PvdA en CU.

In bijlage 1 is een volledig overzicht te vinden van alle voorlichtingsactiviteiten die in het kader van de projecten die onder A vallen uitgevoerd zijn. Hieronder wordt een korte beschrijving gegeven van de belangrijkste activiteiten.

4

Project A1: Voorlichting en Informatie

Van 4 tot 7 januari vond in Melbourne het TISLR congres plaats. Dit is een vierjaarlijks congres Theoretical Issues in Sign Language Research waarbij onderzoekers uit de hele wereld samenkomen. Voor ons is dat altijd bij uitstek de gelegenheid om onze vakgenoten te spreken en onderzoek uit te wisselen. We hebben met drie medewerkers aan dit congres deelgenomen. Richard Cokart heeft zijn onderzoek naar het Hulpwerkwoord OP en de invloed van tolkentaal onderzoek gepresenteerd op de 12th Theoretical Issues Conference in Melbourne (4-7 januari 2016) en heeft daarvoor de prijs voor beste presentatie jonge onderzoeker gewonnen.

Tijdens het congres hebben we met onderzoekers uit Nieuw Zeeland, Groot Brittannië en Australië overlegd over de wijze waarop zij (online) gebarenwoordenboeken maken en toegankelijk maken voor gebruikers in verband met ons project verbetering van de database en het online gebarenwoordenboek.

5

Op 26 mei 2016 heeft het Nederlands Gebarencentrum haar twintig jarig bestaan gevierd met een symposium met ruim 120 aanwezigen uit het veld waaronder een groot aantal dove mensen. Het thema was: Het lexicon van de Nederlandse Gebarentaal toen en nu.

In een aantal presentaties belichtten de medewerkers aspecten van hun werk (zie bijlage 2)

1. Trude Schermer. Het hart van het Gebarencentrum: de Gebarendatabase

2. Sarah Muller. Het werk van het Gebarenatelier: hoe worden nieuwe gebaren vastgesteld.

3. Richard Cokart. De geheimen van Sint Michielsgestel: de verschillen tussen jongens en meisjes gebaren.

4. Corline Koolhof en Sarah Muller. Zes duiven op een tak: de kunst van het vertalen: een simultane tweetalige presentatie, één in NGT en één in het Nederlands om beide doelgroepen in de zaal goed te bedienen en te laten zien dat het vertalen van informatie iets anders is dan het tolken van informatie.

5. Richard Cokart. Taalverandering in NGT: de invloed van ‘tolkentaal’ op NGT.

6. Trude Schermer. De toekomst van het Gebarencentrum en het belang van moedertaalgebruikers van NGT bij de ontwikkeling van materialen.

Een overzicht van het werk van het Nederlands Gebarencentrum is te zien in de film die we hebben gemaakt in samenwerking met Bleck Media die te zien is op https://www.gebarencentrum.nl/bibliotheek/nieuwsberichten/nederlands-gebarencentrum-20-jaar/

6

In april waren we aanwezig met een stand op het Simea Congres en in september op het Drongo Festival in Utrecht. Regelmatig adviseren wij organisaties over de Dovengemeenschap, de rol van NGT en de wijze waarop informatie toegankelijk gemaakt kan worden voor dove mensen. Zo hebben we in 2015 gesprekken gevoerd met de Amsterdam Museum Academie om een bijdrage te leveren aan de training van medewerkers van alle Amsterdamse Musea om hen bewuster te maken van hoe met dove mensen om te gaan en hoe met hen te communiceren. In 2016 zijn door het Nederlands Gebarencentrum een drietal trainingen verzorgd aan mede-werkers van Amsterdamse Musea.

In het kader van voorlichting in onze directe omgeving hebben we voor de buren in ons gebouw, de Stichting Alzheimer in Het Huis van de Gezondheid een workshop gegeven zodat hun medewerkers met onze dove medewerkers kunnen communiceren: Gebaren met de Buren.

Op 1 december 2016 hebben we de Workshop Nederlands met Ondersteunende gebaren op deThemadag “Het kind in the Picture” van Atlaskidtech verzorgd. Atlaskidtech heeft deze dag georganiseerd vnl voor kinderfysio- en ergotherapeuten en vindt het belangrijk dat ze met kinderen, die lichamelijke beperkingen hebben, vaak in combinatie met verstandelijke beperkingen, optimaal kunnen communiceren en bijvoorbeeld gebruik kunnen maken van gebaren.Uiterst belangrijk in de voorlichting en verspreiding van informatie over de Nederlandse Gebarentaal en standaardgebaren is de website www.gebarencentrum.nl en de (digitale) gebarenwoordenboeken. In het kader van meer informatie over gebaren wordt het Gebaar van de week niet alleen op de website maar ook op Facebook geplaatst.

Facebook: Elke week een gebaar van de week-3302 volgers. Het aantal vind-ik-leuk-is nu 3340. Gemiddeld 5200 kijkers op onze berichten, maar soms ook een veelvoud daarvan, bijvoorbeeld de Sinterklaas intocht (36.000 kijkers) en bij berichten over materialen (12.000 kijkers). Vandaaruit wordt er veel gemaild naar het Gebarencentrum met uiteenlopende vragen over Gebarentaal en dovencultuur o.a. voor scriptie en spreekbeurten.

7

B. Beheer NGT en taalbeleid Doel van deze projecten algemeen:

Een tweede kerntaak van het Nederlands Gebarencentrum is het beheer van het lexicon van de Nederlandse Gebarentaal. Om dat te kunnen doen staat het ontwikkelen en beheren van een landelijke databank van NGT taaldata centraal waarbij het accent ligt op het lexicon. Het Nederlands Gebarencentrum zorgt voor de standaard van het lexicon van de Nederlandse Gebarentaal op basis waarvan materialen ontwikkeld kunnen worden.

Het is van belang om deze standaard landelijk te houden zodat alle gebruikers van zowel de Nederlandse Gebarentaal als Nederlands met Gebaren over dezelfde gebaren beschikken. Zeker gezien de diversiteit van de doelgroepen is dit een groot voordeel omdat dit de communicatie - met name bij cliënten die ondersteunende communicatie gebruiken- en de uitwisseling van materialen ten goede komt.Het verzamelen van bestaande gebaren en het ontwikkelen van nieuwe gebaren doen we in samenwerking met dove native signers en inhoudelijke experts.D e gegevens uit deze databank worden vervolgens toegankelijk gemaakt voor verschillende doelgroepen. Het Gebarencentrum heeft een centrale rol in het verzamelen van gebaren en het ontwikkelen van nieuwe (vak) gebaren in nauwe samenwerking met NGT gebruikers.

We richten ons ook op de ontsluiting van historisch materiaal, zoals het KOMVA materiaal. Dit is van belang voor het inzicht in de ontwikkeling van het NGT lexicon. Voor de tolken NGT is inzicht in regionale variatie van belang voor een goede uitoefening van hun beroep. In 2013 hebben we een convenant afgesloten met de opleiding tolk/docent NGT aan de Hogeschool Utrecht waarbij het Gebarencentrum garant staat voor de kwaliteit van het lexicon dat in de modules wordt aangeboden in de opleiding en waar studenten toegang toe hebben via het online gebarenwoordenboek.

Er wordt voortdurend gewerkt aan de kwaliteitsverbetering van het lexicon dat wordt aangeboden in de opleiding tolk/docent NGT aan de HU en het lexicon dat gebruikt wordt door alle organisaties en scholen die gebruik maken van ons online gebarenwoordenboek door meer informatie over de betekenis van gebaren toe te voegen aan de database.

Dit is voortgezet in 2016.

8

In 2016 heeft het Nederlands Gebarencentrum de volgende projecten uitgevoerd op het terrein van beheer NGT en Taalbeleid:

B1. Uitbreiding van taaldatabank NGT

Doel: Het verzamelen en vastleggen van gebaren, verzamelen en vastleggen van regionale variatie, ontwikkelen van nieuw (specifiek) lexicon;

Vastleggen van gebaren, zinnen en uitleg in films;

Vastleggen van historisch materiaal ( zie bijlage 3 over regionale variatie)Invoer en controle van gegevens;Vrijgeven van gebaren en tekeningen voor online producten zoals het online gebarenwoordenboek.

Dit is een kerntaak en een continue proces. De wijze waarop dit gebeurt sluit aan bij de behoefte van enerzijds het onderwijs en professionals die gebruik maken van gebaren, anderzijds bij de behoefte van de dovengemeenschap.

In oktober 2016 stonden er 20.000 records in onze database met zo’n 350.000 films.

Met name in de diepte is de database uitgebreid, dat wil zeggen dat er per gebaar varianten aan zijn toegevoegd en voorbeeldzinnen in NmG en NGT.

Een samenvatting van de meer specifieke lexiconactiviteiten:

11 maart 2016: Dovencultuurdag bij Kentalis Guyot SO in Haren. De leerlingen zijn bewust gemaakt van wat NGT is en hoe de nieuwe gebaren vastgelegd kunnen worden. Vervolgens het Gebarenatelier gedaan voor de groepen 4,5,6. Daaruit zijn enkele gebaren vastgelegd, te weten: ONESIE, FROZEN, MINIONS, BOB, KEVIN, STUART

Voor de groepen 1,2,3 is een boek “Er is post” voorgelezen in NGT.

GGMD: specifieke groepen van de GGMD zijn binnen het online Gebarenwoordenboek aangemaakt en er is een aantal begrippen vastgelegd en opgenomen. GGMD – gezondheid (145) ; GGMD - in en om huis (144); GGMD – werk (137)

Computertermen: alle besproken begrippen/gebaren zijn opgenomen en online te zien in het online gebarenwoordenboek.

Indonesië: 23 plaatsen/eilanden verzameld door middel van contact met de dove Indonesiërs.

Gebarenatelier In 2016 zijn acht dove gebarentaalgebruikers 4 x bij elkaar gekomen op 19 februari 2016, 24 juni 2016, 14 oktober 2016 en 9 december 2016. In totaal zijn er 286 begrippen/gebaren vastgelegd.

NGT favoriet: er was een #ngt favoriet gaande op facebook. Iedereen kon hun eigen favoriete gebaar opnemen en op facebook plaatsen. We hebben 112 items kunnen ontvangen van de mensen zelf. Er moeten nog ongeveer 300-500 filmpjes van FB gedownload worden.

De zaken van Zwijsen: een methode gebruikt op school met verschillende thema’s: tot en met thema 11 gekoppeld in de database (249 begrippen) en beschikbaar gemaakt in het Online gebarenwoordenboek op verzoek van Kentalis.

9

Moslimgebaren: 111 gebaren vastgelegd opgenomen met een dove moslim en dove moslima en in het online gebarenwoordenboek geplaatst.

HU: diverse aanpassingen in het online gebarenwoordenboek toegepast op de HU modules.

NGT AB1: het lexicon gecontroleerd en aangevuld met plaatjes en tekeningen.

NmG AB 2: het lexicon gecontroleerd en aangevuld met plaatjes en tekeningen.

NmG met peuters: het lexicon gecontroleerd en aangevuld met plaatjes en tekeningen.

Groningse variant (400 gebaren): gecontroleerd en online gezet.

B2. Vernieuwing en herziening databaseDoel: Voorbereiden van de herziening van de database: op basis van o.a de gebruikersevaluatie uit 2015zullen we een blauwdruk voor een nieuwe databasestructuur ontwikkelen waarbij ook zoekmogelijk-heden en de interface in relatie tot de online producten zullen worden meegenomen.

Op basis van onze eigen ervaringen en opmerkingen, de gebruikersevaluatie uit eind 2015 aangevuld in 2016 met evaluatie gesprekken met instellingen en particulieren die gebruik maken van het online gebarenwoordenboek hebben we in 2016 een blauwdruk gemaakt voor de vernieuwing van de database. Dit document vormt het uitgangspunt voor de vernieuwing van de database die in 2017 technisch en gedeeltelijk inhoudelijk vorm zal krijgen. In bijlage 5 is het document te vinden.

10

B3. Vertaalprojecten: verhaaltjes in NGT en NmG

Doel: Het bevorderen van het lezen van jonge kinderen die gebruik maken van NGT of NmG door middel van het vertalen van prentenboeken en liedjes.

Elk jaar in oktober vindt de kinderboekenweek plaats en wordt er een speciaal Prentenboek uitgegeven. In 2016 maakte Floor Rieder het Prentenboek van de Kinderboekenweek 2016: ‘Waar is Ludwig?‘ Door onze samenwerking met het CPNB kreeg het Gebarencentrum voorafgaand aan de kinderboekenweek een exemplaar van dit boek en werd er een vertaling gemaakt in NGT en NmG van dit bijzonder mooie prentenboek. Doel van deze vertalingen is om enerzijds het boek toegankelijk te maken voor kinderen die communiceren in de Nederlandse Gebarentaal of Nederlands met Gebaren, anderzijds om als voorbeeld te dienen voor ouders en professionals die dit boek zelf willen voorlezen in NGT of NmG.

Filmpjes van de vertaling in NGT en NmG waren te bekijken via de websites van de CPNB en het Nederlands Gebarencentrum.

11

Elk jaar in januari vinden de Nationale Voorleesdagen plaats met als doel het stimuleren van het voorlezen: “Doe het elke dag!”. Uit onderzoek blijkt dat kinderen enorm veel leren van voorlezen, het is belangrijk voor de taalontwikkeling, en het geeft bovendien veel plezier en rust. Voorlezen is een must, zeker ook voor dove en slechthorende kinderen en anderen die communiceren met gebaren.

Het Nederlands Gebarencentrum wil graag een bijdrage leveren aan de Nationale Voorleesdagen vanaf 27 januari 2016 en heeft daarom met toestemming van Uitgeverij Gottmer een vertaling gemaakt van het Prentenboek van het Jaar 2016:

“We hebben er een geitje bij!”

van Marjet Huiberts en Iris Deppe in NGT en NmG

Twee presentatoren vertellen het grappige verhaal van “We hebben er een geitje bij!” in de Nederlandse Gebarentaal (NGT) en in Nederlands met ondersteunende Gebaren (NmG). Op de achtergrond zijn de prachtige illustraties uit het boek te zien. Kinderen kunnen naar het verhaal op de dvd kijken, maar ook kan het materiaal gebruikt worden als voorbeeld voor ouders en leerkrachten om zelf het boek voor te lezen. Wij hopen met dit verhaal op dvd het voorlezen van kinderen in de Nederlandse Gebarentaal en Nederlands met Ondersteunende Gebaren te stimuleren.

12

B.4 Toegepast (multimedia) materiaal NGT en NmG

Doel: Het ontwikkelen van multimedia applicaties om aan de behoefte van de gebruikers tegemoet te komen en het uitbreiden van de database met tekeningen van gebaren.De vertaling van dvd-rom producten naar andere applicaties stelt hoge eisen aan de kwaliteit van de films en de toegankelijkheid via verschillende platforms.

Er zijn verschillende applicaties waar het Nederlands Gebarencentrum aan werkt.In 2014 is het project iSign NGT gestart met een aanpassing van de zeer succesvolle gratis app voor iOS gebruikers (25.000 downloads tussen 2011 en 2015) en deze ook te ontwikkelen voor android gebruikers. In 2015 is de app gelanceerd met een in-app functie voor lexicon cursusmaterialen die tot 2016 toe alleen op dvd-rom beschikbaar waren.

In 2016 zijn de volgende thema’s toegevoegd met films en tekeningen:

-Bijbel, Kerk en Geloof

-Olympische Zomerspelen

-Rekengebaren

-Standaard Lexicon NGT AB 1

-Standaard Lexicon NmG AB 2

-Standaard Lexicon NmG met peuters

-Standaard Lexicon NmG Onderwijs 1 (OW1)

In 2016 is het lexicon van de modules die ook in de leeromgeving staan geschikt gemaakt als in-app product.Eind 2015 waren er 2.286 downloads van de gratis app iSignNGT op Android apparaten en 2.410 voor Apple. Eind 2016 waren er 6.778 downloads van de gratis app voor Android en 10.022 voor Apple.Voor beide apparaten waren er in totaal 443 in-app aankopen.

Er is een toenemende behoefte aan deskundigheidsbevordering bij tolken en docenten op het gebied van lexicon, maar ook op het gebied van het toepassen van lexicon in cursusmaterialen. We hebben in 2015 de ELO omgeving verder geschikt gemaakt voor modules NGT en NmG voor de oefening van lexicon. Dit is uitgebreid in 2016 zodat gebruikers van het online gebarenwoordenboek ook lexicon kunnen oefenen. Zo krijgen tweede taal leerders NGT en NmG meer mogelijkheden om zelfstandig te kunnen oefenen met directe feedback op de vaardigheden waardoor hun gebarenvaardig-heid kan toenemen.

13

Vernieuwing en ontwikkeling module NmG AB2.

NmG wordt steeds meer gebruikt door diverse doelgroepen en de behoefte aan materiaal is erg groot.

In 2016 is er gewerkt aan de vernieuwing van module NmG AB en de productie van filmmaterialen, aan de cursusboeken van NmG met Peuters en NmG1 Onderwijs.NmGAB 2 Productie van video-materialen: - leeromgeving met zinnen, dialogen, verhaaltjes- leeromgeving met lexicon

Leeromgeving NmG AB 2

Daarnaast is er gewerkt aan NmG met peuters: het aanpassen van het docentenboek en werkboek voor de ELO. En aan NmG 1 onderwijs: het aanpassen van het docentenboek en werkboek voor de ELO.

14

B5 Grammaticaal onderzoek

Doel: Inzicht in de verschillen in gebarengebruik tussen generaties gebarentaalgebruikers in de regio Zuid.

In de afgelopen jaren hebben wij in het kader van het project regionale variatie gebarenlexicon verzameld dat gebruikt wordt in het zuiden van Nederland. Gezien de geschiedenis van het streng orale katholieke onderwijs aan Doven in het zuiden van Nederland is het verloop van de ontwikkeling van de gebaren anders gegaan dan in de rest van het land. In de rest van het land leerden de jongere kinderen gebaren van oudere kinderen op de dovenscholen, waardoor verschillende generaties dezelfde gebaren gebruiken. In het zuiden is door het strikt orale onderwijs dit proces anders gegaan, hierdoor hebben verschillende generaties steeds het wiel opnieuw moeten uitvinden want ze kregen geen gebaren doorgegeven van de oudere kinderen. Dus tussen de generaties bestaan er grote verschillen qua gebaren. Het doel van dit onderzoek is om te bekijken hoe groot de verschillen zijn tussen verschillende cohorten.

De bedoeling is om lexicononderzoek te doen tussen cohorten van oudere doven van 60-80 jaar oud, 40-60 jaar oud, 25-40 jaar oud en 25 jaar en jonger. Deze leeftijdscohorten zijn gekozen omdat ze verschillende tijdsperken representeren (strikt oraal onderwijs waarbij jongens en meisjes gescheiden waren, strikt oraal onderwijs waarbij jongens en meisjes gemengd waren en de transitie periode naar tweetalige benaderingen en tweetalig onderwijs. Daarnaast wordt waar mogelijk ook gekeken naar de verschillen tussen gebaren van jongens en meisjes aangezien op het doveninstituut het onderwijs aan jongens en meisjes strikt gescheiden was tot een bepaald tijdstip.

In 2016 is het corpus St Michielsgestel uitgebreid met interviews en zijn de verschillen tussen de generaties nader onderzocht. Daarnaast is de nadruk gelegd op de verschillen tussen jongens en meisjes in St Michielsgestel en verschillen in familiegebaren. In 2017 wordt dit onderzoek uitgebreid met opnamen bij jongeren uit St Michielsgestel. Een uitgebreid verslag van de resultaten van het onderzoek in 2016 is te vinden in bijlage 4.

15

BIJLAGE 1

In het kader van voorlichting NGT en NmG zijn in 2016 de volgende activiteiten uitgevoerd:

Voorlichting- 29 januari Voorlichting NGT op Signis SO, Amsterdam- 09 januari Voorlichting PoliDosh bijeenkomst Rosmalen Gezondheidsplein voor Doven en Slechthorenden - 11 maart Voorlichting Dovencultuurdag voor dove kinderen Guyot SO, Haren (Sarah en Nathalie Muller)- 19 maart Voorlichting op de FODOK/JC-dag Utrecht- 14 april Voorlichting NGT en NmG op het Simeacongres, Lunteren- 19 mei Panelbijeenkomst Hogeschool Utrecht (Trude Schermer)- 28 mei Voorlichting op Lees-vertelwedstrijd, Amsterdam, georganiseerd door Woord en Gebaar. - 24 september Voorlichting NGT en regionale variatie/ Gebarenquiz Rotterdamse Doven Dag, Rotterdam- 30 september/01 oktober Drongo Talen Festival- 05 november Voorlichting FOSS (Nederlandse Federatie van Ouders van Slechthorende kinderen en van kinderen met Spraak-taalmoeilijkheden) informatiedag Utrecht - 13 december Interview met Henk Westbroek in uitzending “Westbroek over doofheid” op RTV Utrecht, voor herhaling van uitzending zie http://www.rtvutrecht.nl/gemist/uitzending/rtvutrecht/ westbroek/20161213-0702/

Met informatiestand- 29 januari PoliDosh bijeenkomst Rosmalen Gezondheidsplein voor Doven en Slechthorenden - 19 maart - FODOK/JC-dag Utrecht- 14 april - Simeacongres, Lunteren- 28 mei - Lees-vertelwedstrijd, Amsterdam georganiseerd door Woord en Gebaar- 24 september - Rotterdamse Doven Dag, Rotterdam- 30 september/01 oktober - Drongo Talen Festival- 05 november - Informatiestand FOSS (Nederlandse Federatie van Ouders van Slechthorende kinderen en van kinderen met Spraak-taalmoeilijkheden) Informatiedag Utrecht- 01 december AtlasKidtech (Organisatie themadag voor (kinder)ergo/fysiotherapeuten)

Workshops a. voor doven en slechthorenden- 17 november - workshop “Nieuwe Gebaren” bij de bijeenkomst voor doven, slechthorenden en hun naaste omgeving in Leeuwarden, georganiseerd door Hoor Friesland.

b. logopedisten- 26 januari - Workshop “Praten met je handen” 1- 06 september - Workshop “Praten met je handen” 1- 20 september - Workshop “Praten met je handen” 1- 07 november - Workshop “Praten met je handen” 2- 13 december - Workshop “Praten met je handen” 3

c. Algemeen- 31 oktober - Kennismaken met Gebaren voor medewerkers van Alzheimer- 01 december - 3 workshops bij AtlasKidtech (Organisatie themadag voor (kinder)ergo/fysiotherapeuten)

Gebarenatelier- 19 februari- 24 juni- 14 oktober- 09 december

16

Bijeenkomsten specifiek lexicon- 24 augustus - Opname Wiskundegebaren (Benny Elferink)- 02 september - Werkgroep Bijbel vertaling NGT - 12 september - Overleg NS toegankelijkheid (Trude Schermer, Benny Elferink) - 21 november - Overleg NS toegankelijkheid (Trude Schermer, Benny Elferink)

Bijeenkomsten m.b.t. Tactiele Communicatie voor doof-blinden- 24 februari - Bijeenkomst Tactiele Communicatie- 20 oktober - Haptice gebaren (Sarah Muller, Benny Elferink, Trude Schermer)

Cursussen/trainingen- 10 februari - Bijeenkomst SIGV (Stichting Instituut van Gerechtstolken & -Vertalers )- 09 maart - Bijeenkomst SIGV- 16 maart - Bijeenkomst SIGV - 16 maart - Gastles Hogeschool, Utrecht (Sarah Muller)- 23 maart - SIGV (Juridische Gebarenlexicon, Les) (Sarah Muller)- 20 april - SIGV (Juridische Gebarenlexicon, Les) (Sarah Muller)- 18 mei - SIGV (Juridische Gebarenlexicon, Les) (Sarah Muller)- 07 juni - Les aan Amsterdamse Museum Academie; “Doof en Nederlandse Gebarentaal; Bewustwording & Basiscursus Nederlandse Gebarentaal “(Richard Cokart)- 29 juni - SIGV (Juridische Gebarenlexicon, Les) (Sarah Muller)- 31 augustus - Kick-off van Musea in Gebaren te Amsterdam (Richard Cokart)- 24 oktober - Les aan Amsterdamse Museum Academie; “Doof en Nederlandse Gebarentaal; Bewustwording & Basiscursus Nederlandse Gebarentaal “(Richard Cokart)- 12 december - Les aan Amsterdamse Museum Academie; “Doof en Nederlandse Gebarentaal; Bewustwording & Basiscursus Nederlandse Gebarentaal “(Richard Cokart)

Congressen- 04-07 januari - TISLR 12 congres Melbourne (Richard Cokart, Corline Koolhof, Trude Schermer)- 18 maart Toegankelijke Samenleving, Ermelo (Trude Schermer)- 14 april - Simeacongres, Lunteren (Benny Elferink, Trude Schermer)- 01 juli - 2e Gebarentaal in Nederland dag op Radboud Universiteit in Nijmegen (Richard Cokart)

Symposium - 26 mei - Het lexicon van de Nederlandse Gebarentaal georganiseerd door het Nederlands Gebarencentrum t.b.v. 20-jarig bestaan , Amersfoort.

Lezingen- 05 januari - “ The auxiliary verb AUX-OP in Sign Language of the Netherlands (NGT):Patterns of use by Deaf NGT signers and NGT-Dutch interpreters” TISLR 12 Congres Melbourne (Richard Cokart)- 26 mei - Het hart van het Gebarencentrum: de Gebarendatabase (Trude Schermer)- 26 mei - Het werk van het Gebarenatelier (Sarah Muller)- 26 mei - De geheimen van Sint Michielsgestel (Richard Cokart)- 26 mei - Zes duiven op een tak: de kunst van het vertalen (Sarah Muller, Corline Koolhof )- 26 mei - Taalverandering in NGT: de invloed van ‘tolkentaal’ op NGT (Richard Cokart)- 26 mei - De toekomst van het Nederlands Gebarencentrum (Trude Schermer)- 14 juni – Presentatie over het online-gebarenwoordenboek en gebruik van gebaren ter ondersteuning van het Nederlands, Logopedisten, bij Gemiva SVG, Nieuwerkerk ad IJssel (Trude Schermer)- 01 juli - Presentatie “ZELF in NGT” op 2e Gebarentaal in Nederland dag op Radboud Universiteit in Nijmegen (Richard Cokart)- 24 september – “Rotterdamse gebarenvariatie in NGT” op Rotterdamse Doven Dag Prijs- Prijs gewonnen : “Best Presentation by a young researcher” van Sign Language Linguistics Society tijdens TISLR- congres Melbourne(Richard Cokart)

17

Bezoek / Voorlichting- 31 maart- Bezoek en uitwisseling met 6 personen Vlaams Gebarentaalcentrum - Juni-Voorlichting aan Ministerie voor Algemene Zaken, Dienst Publiciteit en Communicatie over het vertalen van informatie van de Rijksoverheid in NGT.

Publicaties- We hebben er een geitje bij! Prentenboek van het jaar 2016 van Marjet Huiberts en Iris Deppe in NGT en NmG (DVD-video)- Kinderboekenweek Waar is Ludwig? Van Floor Rieder. Vertaald is NGT en NmG- The Linguistics of Sign Languages, Anne Baker, Beppie van den Bogaerde, Roland Pfau, Trude Schermer(eds). 2016. John Benjamins Publishing Company- In-App thema’s iSign NGT

18

BIJLAGE 2

Samenvatting van twee lezingen op 26 mei; deze en overige lezingen worden in 2017 ook via de website in NGT beschikbaar gemaakt.

De geheimen van Sint Michielsgestel; verzamelen van variatieTijdens deze presentatie werd voor het eerst de Sint Michielsgestelse variant aan het publiek getoond. Het Van Beek-gebarensysteem is door de priester Van Beek, de oprichter van het Instituut voor Doven te Sint-Michielsgestel, ontwikkeld op basis van het gebarensysteem van De l’Épée en aangepast aan de zinstructuur van de Nederlandse taal. Daarnaast waren de meeste handvormen van de Van-Beek gebaren gebaseerd op het handalfabet, dat wil zeggen dat de meeste gebaren werden uitgevoerd met een handvorm vanuit het handalfabet corresponderend met de eerste letter van het woord. Het Van-Beek systeem wordt heden ten dage nog steeds gebruikt door een kleine groep mensen, voor-namelijk door oudere doven en doven met een verstandelijke beperking die nog op het instituut verblijven. In de afgelopen jaren heeft het Nederlands Gebarencentrum onderzoek gedaan. Aan de hand van dit onderzoek werd er tijdens deze lezing een tipje van de sluier opgelicht met een groot aantal voor-beelden. Er werden onder andere voorbeelden van de verschillen tussen jongens en meisjes en tussen verschillende generaties gebaarders getoond. Daarnaast werd duidelijk gemaakt dat de Sint Michielsgestelse variant zijn oorsprong heeft liggen in de Van Beek variant. Zo worden gebaren voor familie termen op een heel andere manier gebaard in Sint Michielsgestel vergeleken met de rest van het land.

Taalverandering in NGT: de invloed van ‘tolkentaal’ op NGTDeze presentatie ging over de taalveranderingen binnen NGT, in het bijzonder taalveranderingen die door L2 gebaarders, zoals tolken NGT, worden veroorzaakt. Taalverandering is een natuurlijk verschijnsel dat voornamelijk getriggerd wordt door de L1( Eerste taalleerders) sprekers. In gebarentalen zien wij een ander beeld, namelijk dat er taalveranderingen binnen een gebarentaal veroorzaakt worden door de L2 sprekers. Dit fenomeen werd in deze presentatie beschreven aan de hand van voorbeelden uit de literatuur en andere gebarentalen. Daarna werd taalverandering in NGT die getriggerd wordt door tolken NGT, in het bijzonder het gebruik van hulpwerkwoord AUX-OP in NGT, toegelicht.

19

BIJLAGE 3

Regionale variatieSinds 2011 zijn wij voortdurend bezig met het project “Regionale variaties” waarbij wij alle regionale lexicale variaties willen verzamelen voor onze database en online gebarenwoordenboek. Voor de stan-daardisatie van de Nederlandse Gebarentaal (NGT) bestonden er 5 regionale lexicale variaties van de NGT in Nederland. De oorzaak voor het bestaan van de vijf regionale lexicale variaties is toe te kennen aan het bestaan van de vijf scholen voor doven in vijf verschillende regio’s.

Sinds de invoering van de standaardisatie van de NGT, zijn er alleen gestandaardiseerde gebaren opgenomen in de database van het Nederlandse Gebarencentrum. Sinds 2011 willen we de regionale gebaren, die anders zijn dan de gestandaardiseerde gebaren, in onze database opnemen zodat de database zo compleet mogelijk is. Een andere reden is ook dat deze gebaren niet verloren mogen gaan door de invoering van de standaardisatie van de NGT in het onderwijs met als gevolg dat de regionale gebaren waarschijnlijk steeds minder gebruikt zullen worden door de jongere generaties. Daarnaast leren de studenten die de opleiding voor tolk NGT volgen de gestandaardiseerde versie van NGT. Dat brengt een effect met zich mee, namelijk als de studenten tolk NGT afgestudeerd zijn en beginnen te werken komen ze in aanraking met de verschillende regionale lexicale variaties. Daarom is het van belang om alle regionale lexicale varianten op te nemen in onze database, en vervolgens deze ook zichtbaar te maken in het online-gebarenwoordenboek.

Naast de vijf eerdergenoemde regionale varianten, zijn er nog twee distinctieve varianten “ontdekt”, namelijk de NSDSK variant en Van Beek variant. NSDSK staat voor Nederlandse Stichting Voor Dove en Slechthorende Kinderen. In de jaren tachtig ontwikkelde de NSDSK gebarentaal cursussen en één van de gebarentaaldocenten kwam op het idee om gebaren vanuit het American Sign Language (ASL) te importeren en te introduceren in de gebarentaal cursussen die werden gegeven aan docenten van de Ammanschool te Amsterdam. Met als gevolg dat de leerlingen op de Ammanschool in de jaren tachtig en negentig sommige gebaren anders uitvoerden dan de leerlingen die voor of na de jaren tachtig en negentig op de Ammanschool zaten. Het Van Beek-gebarensysteem is door de priester Van Beek, de oprichter van het Instituut voor Doven te Sint-Michielsgestel, ontwikkeld op basis van het gebaren-systeem van De l’Épée aangepast aan de zinstructuur van de Nederlandse taal. Het Van-Beek systeem wordt heden ten dage nog steeds gebruikt door een kleine groep mensen, voornamelijk door oudere doven en doven met een verstandelijke beperking die nog op het instituut verblijven. Omdat deze “speciale” varianten nog steeds gebruikt worden door een bepaalde groep doven, is het ook in het belang van het regionale varianten project om deze gebaren op te nemen in onze database. Deze twee varianten worden continue aangevuld met gebaren die nog niet eerder zijn vastgelegd.

20

In 1981 is in het KOMVA-project (uitgevoerd door de Universiteit van Amsterdam en de NSDSK) begonnen met de eerste landelijke inventarisatie van gebaren om te komen tot een gebaren-woordenboek. Aan de hand van 2000 woorden zijn gebaren gevraagd aan groepen dove mensen in de vijf regio’s, dat leverde 15.000 gebaren op video op. Het KOMVA-project leverde een schat aan gegevens op. Regionale lexicale varianten werden allemaal specifiek genoteerd in grote mappen die allemaal bewaard zijn door het Nederlands Gebarencentrum.

Het eerste gebaren woordenboek “Handen uit de mouwen” werd in 1988 uitgebracht op basis van de KOMVA gegevens. In totaal werden er 430 verschillende gebaren in tekeningen weergegeven. In “Handen uit de mouwen” werd voor het eerst de regionale lexicale variatie weergegeven. In afbeeldingen 1, 2 en 3 zijn er 3 tekeningen voor één begrip VLEES te zien. De letters A, E, G, R en V corresponderen met de regio waar dit gebaar voorkomt. Het gebaar in afbeelding 1 komt voor in Amsterdam, het gebaar in afbeelding 2 komt voor in Eindhoven (Sint Michielsgestel), Rotterdam en Voorburg en het gebaar in afbeelding 3 komt voor in Groningen. Inmiddels zijn alle regionale lexicale items die voorkomen in “Handen uit de mouwen” opgenomen in het online gebarenwoordenboek.

In 2012 begonnen wij met het verzamelen van gegevens over de lexicale varianten uit de regio’s Groningen, Rotterdam en Sint Michielsgestel. Daarnaast werden ook Van Beek en NSDSK varianten opgenomen in de database. Een medewerker van het interne verzorgingstehuis voor dove ongehuwde oud-leerlingen van het Instituut voor Doven te Sint Michielsgestel heeft 2 dames op leeftijd om Van Beek gebaren gevraagd aan de hand van een woordenlijst en ze op video opgenomen. Deze opnames zijn nu in het bezit van het Nederlands Gebarencentrum. Aan de hand van deze opnames hebben wij deze gebaren kunnen opnemen met een presentator en deze in de database gezet. Een medewerker van het Nederlands Gebarencentrum heeft zelf als kind op de Ammanschool te Amsterdam gezeten in de periode waarin er de NSDSK variant werd gebruikt. Zijn input werd gebruikt om NSDSK gebaren te inventariseren en op te nemen voor in de database.

Afbeelding 1 Afbeelding 2 Afbeelding 3

21

De bovengenoemde KOMVA naslagwerken worden voor dit project gebruikt om gebaren te inventariseren uit verschillende regio’s. Aan de hand van deze gegevens kunnen wij de gebaren die afwijken van het standaard lexicon verzamelen, opnemen op video en in de database zetten. Om gegevens te verzamelen over de regionale lexicale varianten werd er niet alleen gebruik gemaakt van de gegevens uit KOMVA. Er werden ook gegevens gebruikt uit de CD-rom “GIDS” die samengesteld en geproduceerd is door het Koninklijk Instituut voor Doven Guyot te Groningen in 1999. Op deze CD-rom staan grotendeels gebaren uit de regio Groningen, die gebruikt werden om de Groningse versie op het online-gebarenwoordenboek aan te vullen met films van de Groninger gebaren. Daarnaast werd ook intensief gebruik gemaakt van het “Groninger gebaren woordenboek” dat gepubliceerd is in 1983 door het Koninklijk Instituut voor Doven Guyot. Er waren ongeveer 700 Groningse gebaren opgenomen in dit boek. Inmiddels zijn alle Groningse gebaren opgenomen en in het online gebarenwoordenboek opgenomen. De Groningse gebaren worden in de loop van tijd soms aangevuld met nieuwe ontdekte Groningse varianten.

De Rotterdamse variant is in 2014 geheel opgenomen in het online gebarenwoordenboek na een aantal bijeenkomsten in de regio Rotterdam in 2013. De Rotterdamse variant heeft het minste aantal “eigen” gebaren van alle andere regio’s. Er zijn enkele factoren die dat kunnen verklaren; de Dovenschool in Rotterdam heeft een sterke orale historie waardoor nauwelijks regio-eigen gebaren werden ontwikkeld in de regio Rotterdam. Na de Tweede Wereldoorlog trok de regio Rotterdam een groot aantal arbeiders uit het hele land aan, waaronder ook vele doven, vanwege de toegenomen productie en arbeid in de Rotterdamse haven. Deze doven namen gebaren uit eigen regio’s mee die werden geïntroduceerd in de Rotterdamse dovengemeenschap met als gevolg dat de Rotterdamse variant een laag aantal “eigen” gebaren kende vergeleken met andere regio’s.

In 2015 is een aantal bijeenkomsten met doven uit de regio Sint Michielsgestel. Het doel van deze bijeenkomsten was om doven uit een bepaalde regio samen te brengen en te praten over de regionale lexicale variaties. In 2016 is het Nederlands Gebarencentrum doorgegaan met het verzamelen van Sint Michielsgestelse varianten (zie bijlage 5 voor het onderzoeksverslag). Daarnaast werd er in 2015 ook een begin gemaakt met het verzamelen van niet-gestandaardiseerde gebaren die niet specifiek bij een regio horen. Deze gebaren worden in het online gebarenwoordenboek aangeduid als “Meerdere regio’s”. Dit zijn gebaren die veelvuldig door de dovengemeenschap worden gebruikt in minstens twee of meerdere regio’s en die duidelijk niet van één van de vijf regionale varianten afkomstig is.

Tijdens het standaardisatieproces werden er soms keuzes gemaakt voor een specifieke regionale variant, bijvoorbeeld voor het gebaar voor DOOD werd er gekozen voor de Groningse variant, terwijl de rest van het land een andere gebaar voor DOOD gebruikt. Dit gebaar voor DOOD was niet specifiek gekoppeld aan één regio, het werd in alle andere regio’s behalve de Groningse regio gebruikt. Dit gebaar wordt nu opgenomen in het online gebarenwoordenboek onder Meerdere Regio’s.

In 2016 is doorgegaan met het aanvullen van de Groningse en Rotterdamse lexicale varianten met ontbrekende lexicale items en werd er daarnaast ook doorgegaan met het verzamelen en inventariseren van lexicale items die in meerdere regio’s worden gebruikt. Tijdens het 20 jarige symposium van het Nederlandse Gebarencentrum werd voor het eerst in de dovengeschiedenis een presentatie gehouden over de regionale lexicale varianten die Sint Michielgestel als hun oorsprong hebben.

Gezien de geschiedenis van orale onderdrukking in Sint Michielsgestel waardoor de Sint Michielsgestelse variant jaren lang onderdrukt werd en onterecht gelabeld werd als ‘oraal’ riep dit veel emoties op bij de Doven die afkomstig zijn uit de regio Sint Michielsgestel. Ze ervaarden dit als erkenning voor de Sint Michielsgestels variant waar zij lang op hebben gewacht. Hierover is een stuk geschreven in de Woord & Gebaar. Tijdens de Rotterdamse Doven Dag werd er voor het eerst een presentatie gegeven over de Rotterdams variant welk goed ontvangen werd door de Rotterdamse Dovengemeenschap.

22

BIJLAGE 4

Onderzoeksverslag naar verschillen in lexicon gebruik in de regionale variant “Sint Michielsgestel”.Richard Cokart, Trude Schermer

“De geheimen van Sint Michielsgestel: lexicale verschillen op basis van een corpus”

1. InleidingVoor de standaardisatie van de Nederlandse Gebarentaal (NGT) bestonden er vijf regionale lexicale variaties van de NGT in Nederland. De oorzaak voor het bestaan van de vijf regionale lexicale variaties is toe te kennen aan het bestaan van de vijf scholen voor doven in vijf verschillende regio’s. In de vorige eeuw waren er alleen maar vijf scholen voor doven in Nederland, namelijk de Ammanschool in Amsterdam, het Koninklijke Instituut voor Doven Guyot in Groningen, het Instituut voor Doven te Sint Michielsgestel, de Koninklijke Ammanstichting in Rotterdam en het Instituut voor Doven Effatha in Voorburg. Gezien de beperkte communicatie- en vervoersmogelijkheden in de 19e en eerste helft van de 20e eeuw hadden de doven uit verschillende regionale streken toentertijd weinig tot geen contact met elkaar met als het gevolg dat er regionale dialecten van de Nederlandse Gebarentaal ontstonden.In 2016 is gewerkt aan het project waarin inzicht is gekregen in het verschil in gebarengebruik tussen verschillende groepen mensen in de regio Zuid die op het Instituut voor Doven in Sint Michielsgestel hebben gezeten. De Sint Michielsgestelse variant ging jarenlang gebukt onder het stempel ‘oraal’ terwijl er in de Sint Michielsgestelse dovengemeenschap heel wat gebaren gebruikt werden. De Sint Michiels-gestelse variant wordt vaak ten onrechte gelabeld als ‘oraal’ omdat het toenmalige Instituut voor Doven als laatste overstag ging om onderwijs in gebarentaal te introduceren. Maar wat veel mensen niet weten is dat het toenmalige Instituut voor Doven ook als laatste overschakelde van het gebruik van gebaren naar de orale methode rond 1915, wat betekent dat er in de eerste jaren van de 20ste eeuw volop werd gebaard in Sint Michielsgestel terwijl op de andere vier dovenscholen in Nederland gebarentaal strikt verboden werd. Dit heeft als gevolg dat het toen gangbare Van Beek-gebarensysteem, waar een groot deel van Sint Michielsgestelse variant op gebaseerd is, goed geconserveerd werd. Met dit onderzoek willen wij de grote variatie aan Sint Michielsgestelse gebaren inventariseren en in kaart brengen. 2. AchtergrondinformatieIn 1840 werd het Instituut voor Doven te Sint Michielsgestel opgericht door de priester Martinus van Beek en de Zusters van de Choorstraat (Rietveld-van Wingerden & Tijsseling 2010). Vanaf het begin werd het Van Beek-gebarensysteem gebruikt op het Instituut voor Doven. Het Van Beek-gebarensysteem is door de priester Van Beek ontwikkeld op basis van het gebarensysteem van De l’Épée aangepast aan de zinstructuur van de Nederlandse taal. Daarnaast waren de meeste hand-vormen van de Van-Beek gebaren gebaseerd op het handalfabet, dat wil zeggen dat de meeste gebaren werden uitgevoerd met een handvorm corresponderend met de eerste letter van het woord. De belangrijkste motivatie voor Van Beek was het onderwijzen van de katholieke geloofsovertuiging aangezien anders de doven nooit kennis zouden maken met geschriften van de bijbel. Het Van-Beek systeem wordt heden ten dage nog steeds gebruikt door een kleine groep mensen, voornamelijk door oudere doven en doven met een verstandelijke beperking die nog op het instituut verblijven. In 1880 werd er een wereld congres voor onderwijzers in het dovenonderwijs georganiseerd te Milaan, Italië met grote gevolgen voor het dovenonderwijs wereldwijd. Tijdens het congres werd er besloten dat de orale methode de enige methode zou moeten zijn voor het onderwijs aan Doven. De ideologie van de orale methode was geleid door het geloof dat de gesproken taal inherent superieur is aan gebarentaal (McCaskill et al 2011). Dus gebarentaal werd verbannen uit het dovenonderwijs. Na de overstap op de orale methode als modus van communicatie werd het gebruik van gebaren(taal) actief ontmoedigd en gestraft, met als gevolg dat de doven stiekem gebarentaal gebruikten.In de jaren tachtig van de 20ste eeuw eisten de ouders van dove kinderen, die meededen met het ouder-begeleiding programma van NSDSK (Nederlandse Stichting voor Dove en Slechthorende kinderen), dat de Nederlands Gebarentaal de voertaal werd in het dovenonderwijs (Schermer 2012). Vervolgens gingen alle dovenscholen in Nederland, met het Instituut voor Doven in Sint Michielsgestel als uitzondering, eerst over op de TC methode waarbij gebruik gemaakt werd van ondersteunende gebaren uit de

23

Nederlandse Gebarentaal en later op tweetalig onderwijs in plaats van de orale methode binnen het dovenonderwijs. Het Instituut voor Doven was één van de laatste onderwijsinstellingen in Nederland die in de late jaren negentig van de 20ste eeuw afstapte van de orale methode. Het verbod op gebaren(taal) heeft grote gevolgen gehad voor de ontwikkeling van de Sint Michielsgestelse variant. Het jarenlange verbod op het gebruik van gebarentaal en het strikt gescheiden houden van jongens en meisjes op het Instituut voor Doven heeft als gevolg dat er een grote discrepantie bestaat tussen verschillende groepen mensen uit de regio Sint Michielsgestel op het gebied van lexicale elementen uit NGT.

3. MethodologieIn 2010 heeft het Nederlands Gebarencentrum een begin gemaakt met het inventariseren van Sint Michielsgestel lexicale varianten. Er is toen een gebaren-dag in Eindhoven georganiseerd waar een groep dove mensen aan deelnam. Het doel van deze bijeenkomst was om doven uit een bepaalde regio samen te brengen waardoor wij de kans hadden om de regionale lexicale variaties te kunnen uitlokken en verzamelen. Door mensen uit dezelfde regio, oftewel school, samen in een ruimte te zetten, ontstaan er vaak levendige conversaties waarbij de kans groot was dat zij typisch Sint Michielsgestelse gebaren zouden gaan gebruiken. Er werden twee elicitatie-technieken gebruikt om Sint Michielsgestels gebaren te kunnen uitlokken; namelijk gesprekken tussen twee mensen en gebaren uitlokken door middel van woordenlijsten. Tijdens de gesprekken tussen twee mensen werden er vragen gesteld over hun schooltijd op het Instituut voor Doven. De interviewer ging expres vragen stellen over hun schooltijd in de hoop dat zij daardoor typische Sint Michielsgestelse gebaren zouden herinneren en gebruiken. De opgenomen filmpjes van gesprekken tussen twee mensen werden gecontroleerd op het verschijnen van gebaren die typisch alleen in de regio Sint Michielsgestel voorkwamen. Daarnaast werd er ook van de mensen gevraagd om woorden uit een woordenlijst met algemene dagelijkse begrippen te gebaren waarbij zij op de video werden opgenomen. De filmpjes van mensen die woorden gebaarden uit de woordenlijst werden ook geanalyseerd op het voorkomen van typische Sint Michielsgestelse gebaren. Aan de hand van deze opnames konden wij een lijst samenstellen van gebaren die waarschijnlijk van oorsprong Sint Michielsgestels waren.Daaropvolgend is begonnen met het organiseren van bijeenkomsten met doven uit de regio Sint Michielsgestel. De bedoeling van deze bijeenkomsten was om van de gebaren die wij in 2010 verzameld hebben te kunnen verifiëren of zij daadwerkelijk de Sint Michielsgestels variant zijn. Er werden in totaal 7 bijeenkomsten georganiseerd die bijgewoond werden door een groep van dove volwassenen van boven 70 jaar oud. Er werd gekozen voor deze doelgroep van zeventig-plussers om zoveel mogelijk Sint Michielsgestelse varianten te kunnen verzamelen en verifiëren. Deze generatie gebruikte namelijk gebaren uit een tijd komen waarin strikt oraal werd onderwezen en weinig tot geen contact mogelijk was met andere dovengemeenschappen in de rest van het land waardoor de kans heel groot is dat varianten “puur” Sint Michielsgestels zijn. Voor het organiseren van deze bijeenkomsten werd er samengewerkt met een informant die zelf uit een prominente dove familie komt van wie alle familieleden op het Instituut voor Doven hebben gezeten. Deze informant heeft aanzien in de dovengemeenschap van het zuiden waardoor het makkelijker was om deelnemers te vinden die mee wilden werken aan ons project. Er werd een groep van ongeveer 5 personen uit het netwerk van onze informant geselecteerd en uitgenodigd door middel van een uit-nodigingsbrief waarin wij vertelden wat de doel was van de bijeenkomsten, namelijk het verzamelen van typische Sint Michielsgestels gebaren. De meerderheid van deze mensen hadden ook weer dove fami-lieleden, die allemaal op het Instituut voor Doven hebben gezeten, waardoor de kans groot was dat zij de “puur” Sint Michielsgestelse variant gebruiken. Deze bijeenkomsten werden georganiseerd in “Effatha”, een dovenclub die één keer per maand bijeen-komt op zondagen in het klooster Mariënhage te Eindhoven. Deze bijeenkomsten beginnen altijd met een kerkdienst waarna er gelegenheid is voor de mensen om met elkaar te socialiseren en daarna worden er vaak activiteiten georganiseerd zoals bingo, kerststukjes maken, enzovoorts.

24

Bij de zeven bijeenkomsten waren er twee onderzoekers aanwezig die zelf native NGT gebaarders zijn waarvan één zelf twee jaar op het Instituut voor Doven heeft gezeten. Daarnaast was onze informant ook altijd aanwezig bij deze bijeenkomsten. Voor het eliciteren van Sint Michielsgestelse lexicale items hadden wij vooraf een map gemaakt met daarin per bladzijde een woord geprint aan de hand van de verzameling van lexicale items die samengesteld was na de eerste gebaren-dag in Eindhoven. De deelnemers kregen per bijeenkomst een aantal woorden te zien.Ze hadden de kans om per woord hun gebarenvarianten te laten zien, vaak kwamen daarbij discussies los. Soms werden de andere , jongere bezoekers van de dovenclub “Effatha” betrokken bij de discussies. Dat leverde interessante generatieverschillen op die in de volgende hoofdstuk besproken zullen worden. Per bijeenkomst werden ongeveer 65 lexicale items behandeld. Deze lexicale items werden opgenomen op video waarna zij geanalyseerd en vergeleken werden met de verzamelde Sint Michielsgestels lexicale items uit 2010.

4. ResultatenNa zeven bijeenkomsten hebben wij een corpus van 467 lexicale items kunnen samenstellen waarvan wij zeker kunnen zijn dat ze gebruikt worden in de regio Sint Michielsgestel. Dit getal van 467 lexicale items wordt vervolgens verdeeld in drie categorieën die hieronder elk afzonderlijk wordt toegelicht met een aantal voorbeelden per categorie.

4.1 Gebaren in Sint Michielsgestel in het algemeenDe eerste categorie gaat over de gebaren die in het algemeen gebruikt worden in de regio Sint Michielsgestel, wij hebben daarbij geen onderscheid kunnen vinden in gebruik door verschillende groepen zoals generatie gebaarders,noch dat het geslacht van de gebaarders, een factor was in de variatie van de gebaren. Van deze categorie hebben wij een lijst van 352 gebaren kunnen samenstellen waarvan wij met redelijke zekerheid kunnen vaststellen dat deze gebaren beschreven kunnen worden als de regionale lexicale items die uit de regio Sint Michielsgestel komen.Een groot aantal van deze gebaren lijkt rechtstreeks vanuit het Van Beek systeem te komen. Zoals al eerder benoemd komen de handvormen in het Van Beek systeem uit het handalfabet waarbij elke handvorm overeenkomt met de eerste letter van het woord. Voorbeelden uit ons corpus zijn BLOEM en KRIJGEN. Het gebaar voor BLOEM wordt uitgevoerd door de B-handvorm kort heen en weer te bewegen bij de neus, de B-handvorm correspondeert met de eerste letter B van het woord BLOEM. Hetzelfde geldt voor het gebaar KRIJGEN dat uitgevoerd wordt met twee K-handvormen die men met een korte boog naar zichzelf beweegt, in dit geval correspondeert de handvorm K ook met de eerste letter K van het woord KRIJGEN. Een interessant verschijnsel is dat de samenstellingen in het Nederlands ook gebaard worden met twee verschillende handvormen in het Van Beek systeem die corresponderen met de beginletters van de woorddelen. Een goed voorbeeld hiervan is het gebaar voor KINDERWAGEN, wat een samengesteld woord is in het Nederlands. Het gebaar voor KINDERWAGEN wordt eerst met twee K-handvormen uitgevoerd met een golvende beweging naar de zijkanten van de gebarenruimte wat het KINDER- gedeelte moet voorstellen waarna het –WAGEN gedeelte wordt uitgebeeld door met twee W-hand-vormen in een rechte beweging van het torso naar voren te bewegen. Wij hebben dit fenomeen nog niet eerder gevonden in ons corpus van de Sint Michielsgestelse variant.In ons corpus hebben wij ook bewijzen kunnen vinden dat het lexicon van de regio Sint Michielsgestel in beweging is, met andere woorden dat het zich ontwikkelt. Als voorbeeld gaan wij naar het gebaar LEREN kijken. In het Van Beek systeem wordt dit gebaar uitgevoerd door met de dominante hand in L-hand-vorm, waarvan de palmoriëntatie naar boven gericht is, op de platte gestreken palm van de andere hand te tikken. In ons corpus hebben we uit verschillende bronnen kunnen constateren dat de handvorm van de dominante hand in het gebaar LEREN in het Van Beek systeem is geëvolueerd van L-handvorm naar ontspannen B-handvorm in de huidige Sint Michielsgestels variant. Dit gegeven suggereert dat de Sint Michielsgestelse variant nog volop in ontwikkeling is.

25

4.1.1 Geslachtsaanduiding Eén van de interessante bevindingen is de manier waarop het geslacht van de familietermen in de Sint Michielsgestelse variant wordt weergegeven. Ter vergelijking kijken we naar de Groningse variant waar er een duidelijk onderscheid is in de locaties in de gebarenruimte van de mannelijke en vrouwelijke familietermen vergeleken met andere regionale varianten in Nederland. Voor bijna alle mannelijke familietermen in de Groningse variant is het voorhoofd de locatie van het gebaar. Bijvoorbeeld, de handvorm van het gebaar voor VADER in de Groninger variant begint zijn beweging bij het voorhoofd. Ook bij het Gronings gebaar voor BROER wordt het voorhoofd gebruikt als de locatie voor het gebaar. Bij bijna alle vrouwelijke familietermen in de Groningse variant is het onderste deel van het hoofd de locatie van het gebaar. Als voorbeeld nemen wij het gebaar voor MOEDER, in de Groningse variant wordt het gebaar voor MOEDER op de kin uitgevoerd.

Het Gronings gebaar voor ZUS heeft de onderkant van de oorlel als locatie voor het gebaar wat tot het onderste deel van het hoofd hoort.In andere regionale varianten van de NGT hebben de gebaren voor familietermen min of meer dezelfde locaties als de Groningse variant, alhoewel er meer variatie bestaat in de mogelijke locaties van familie-termen in de andere regionale varianten zoals op het bovenste deel van het lichaam voor BROER en ZUS.In de Sint Michielsgestelse variant zien wij een hele andere soort plaatsmarkering voor familietermen vergeleken met de andere regionale varianten in de rest van het land. In plaats van gebruik te maken van het voorhoofd en het onderste deel van het hoofd om het geslacht aan te duiden in de familietermen worden de linker- en rechterkant van het bovenlichaam gebruikt om het geslacht aan te duiden. Voor alle mannelijke familietermen wordt de rechterkant van het bovenlichaam gebruikt en voor alle vrouwelijke familietermen wordt de linkerkant van het bovenlichaam gebruikt. Bijvoorbeeld bij het gebaar VADER wordt de rechterschouder een paar keer aangetikt met de vingertoppen van de dominante hand. Het gebaar voor MOEDER gebruikt de linkerschouder waar een paar keer getikt gewordt met de vinger-toppen van de dominante hand. Voor alle andere mannelijke familietermen worden de gebaren in de rechterkant van de gebarenruimte uitgevoerd, terwijl alle andere vrouwelijke familietermen in de linker-kant van de gebarenruimte geproduceerd worden.

4.2 GeneratieverschillenTijdens het eliciteren van de Sint Michielsgestelse variant tijdens de bijeenkomsten van de dovenclub Effatha kwam het een aantal keren voor dat de ook aanwezige jongere generatie hun versie van gebaren lieten zien die heel anders was dan de gebaren van onze doelgroep van zeventig-plussers. Wij hebben een aantal van deze gebaren in kaart gebracht om de verschillen tussen generaties aan te duiden. Als voorbeelden nemen wij de twee volgende begrippen GELUKKIG en NIEUW. Door de oudere generatie wordt het gebaar voor GELUKKIG uitgevoerd door met beide handen in de L-handvorm rondjes te draaien voor het lichaam, terwijl de jongere generatie een heel andere gebaar heeft voor GELUKKIG. De jongere generatie gebruikt namelijk de W-hand vorm waarmee een paar keer op de rechter-boven-kant van het lichaam getikt wordt. Het gebaar voor NIEUW wordt zowel door de oudere als de jongere generatie met een N-handvorm geproduceerd, maar de locatie en beweging zijn bij beide generaties verschillend.

Bij de oudere generatie wordt het gebaar uitgevoerd vanuit de linkerhand met een korte voorwaartse beweging terwijl bij de jongere generatie de N-handvorm onder de neus van de gebaarder een korte boogachtige beweging maakt naar links.

4.3 Verschillen tussen jongens en meisjesEen opvallend verschijnsel in ons corpus was het grote aantal verschillen tussen de zogenaamde jongens en meisjes gebaren. De hoofdreden hiervoor was dat op het Instituut voor Doven de jongens en meisjes jarenlang strikt gescheiden werden gehouden. De jongens en meisjes kregen apart les en in het internaat werden ze ook gescheiden gehouden. Er was zelfs een hoge muur gebouwd in de binnenplaats waar de kinderen speelden met elk een kant voor de jongens en meisjes. Dat leverde leuke anekdotes op waarbij de jongens en meisjes elkaar konden zien over de muur heen als zij tegelijkertijd heel hard en hoog gingen schommelen.

26

Door het jarenlang gescheiden houden van de jongens en meisjes leverde dat een groot aantal lexicale verschillen op tussen jongens en meisjes. In ons corpus hebben wij tenminste 50 lexicale items waarbij er een verschil is tussen jongens en meisjes. In het kader van dit onderzoeksverslag wordt er gekeken naar een paar voorbeelden hiervan; DONKER en GEHOORZAAM. DONKER wordt door de jongens gebaard met beide handen in D-handvorm waarbij de palmoriëntatie van de beide palmen tegenover elkaar zijn op ooghoogte in de gebarenruimte waarbij zij een korte voorwaartse beweging maken. De meisjes maakten daartegen gebruik van een hele andere handvorm, namelijk die van twee 5-handvormen met de palmoriëntatie van beide palmen tegenover elkaar die in een vloeiende beweging transformeert naar twee S-handvorm, de locatie is hetzelfde als die van jongens, namelijk op ooghoogte in de gebarenruimte. Het gebaar voor GEHOORZAAM wordt heel verschillend uitgevoerd door de jongens en meisjes. Bij de jongens wordt het gebaar uitgevoerd door middel van een B-nul handvorm met de palmoriëntatie naar de gebaarder toe. Het beginpunt van de beweging van het gebaar is op de mond van de gebaarder waarbij de B-nul handvorm in een rechte lijn naar voren wordt bewogen. De meisjes gebruiken daartegen een ontspannen B-handvorm waarbij zij een kruis slaan door middel van met de ontspannen B-handvorm op het voorhoofd, het midden van het bovenlichaam, linker-schouder en rechterschouder te tikken.

5. ConclusieDit eerste onderzoek naar de lexicale verschillen in de Sint Michielsgestels regionale variant laat zien dat er nog meer onderzoek nodig is. Het is nog niet duidelijk in hoeverre de Sint Michielsgestelse variant aan het veranderen is. De aanname is dat in de regionale varianten waar de gebarenomgeving minder sterk is, veroorzaakt door de orale geschiedenis van het dovenonderwijs in de die regio’s, het gebarenlexicon sneller verandert. Dat komt waarschijnlijk omdat de kinderen op de ‘orale’ dovenscholen steeds opnieuw het wiel moesten uitvinden wat het gebarenlexicon betreft omdat er sprake was van het verminderde doorgeven van het gebarenlexicon van generatie op generatie. Daarnaast speelt het gescheiden houden van jongens en meisjes ook een rol bij de grote variatie aan Sint Michielsgestelse gebaren. Voor dit onderzoek is er tot nu toe alleen gekeken naar het gebarenlexicon van de 70 plussers-generatie. Voor verder onderzoek moeten we het corpus uitbreiden met uitingen van ver-schillende generaties gebaarders, namelijk die van 40-70 jarige gebaarders en gebaarders die jonger zijn dan 40 jaar oud. Door het vergelijken van verschillende groepen generaties kunnen wij een beter beeld schetsen van hoe de lexiconverandering binnen een bepaalde regio in zijn gang gaat. Daarnaast hopen wij ook op deze manier meer verschillen tussen de jongens en meisjes gebaren te inventariseren, wat een uniek verschijnsel is.

27

BIJLAGE 5 Technische documentatie Ontwikkeling NGT Database v2.0 Versie 1.0 Dr. G.M. Schermer Ing. H.H. Harmsen.December 2016

InleidingBinnen dit document is de technische specificatie van het product ‘NGT Database v2.0’ uiteengezet. NGT Database v1.0 (Gidsbeheer genaamd), in de huidige opzet, is in 2004 ontwikkeld en daarmee inmiddels 13 jaar in gebruik. Door de veranderingen binnen het ICT- landschap en internet in het bijzonder vraagt het product om een technische en inhoudelijke upgrade. Dit document geeft technische inzage in de gebruikte technieken tijdens de bouw aangevuld met de uitbreidingen in de afgelopen 13 jaren tot nu.In hoofdstuk 1 is de globale technische beschrijving van het huidige product beschreven, aangevuld met de beschrijving waarmee het product momenteel een koppeling mee heeft.In hoofdstuk 2 is een aantal technische verbeterpunten weergegeven.In hoofdstuk 3 is de inhoudelijke wensenlijst beschreven waarbij na elk punt een technische opmerking is geplaatst.In bijlage A is het huidige datamodel van de database achter Gidsbeheer getoond met daarin de tabellen die aangevuld zijn nav de ontstane wensen. Hierin is echter wel belangrijk op te merken dat de aanvullingen slechts een eerste ruwe opzet zijn.

1. Technische beschrijving huidige NGT Database v1.0; GidsbeheerDe huidige technische opzet van Gidsbeheer kent haar basis in 2004. Het product is ontwikkeld uit het product Gids, ontwikkeld door Kentalis uit Haren. De oorspronkelijke frontend was ontwikkeld in Microsoft Access in combinatie met een Microsoft Access backend database.

1.1. DatabaseUit deze database is een extractie gemaakt en deze is opgeschoond en ingelezen in Microsoft SQL Server 2005. Hierop is de tabelstructuur verder uitgebreid en zijn bestaande tabellen vervangen door nieuwe varianten. Deze nieuwe varianten hebben de toevoeging_OK gekregen toen deze werden vernieuwd. De oorspronkelijke tabellen (zonder _OK) zijn ook nog aanwezig in de huidige database.De huidige opzet (uit 2004) is daarop aangevuld met nieuwe (betere) identifiers en er zijn relaties aangelegd tussen de tabellen onderling.De huidige database bestaat uit 50 tabellen met meer dan 150 onderlinge relaties.Daarnaast zijn er ruim 20.000 ‘begrippen’ aanwezig.

28

1.2. FrontendHet huidige frontend is een ClassicASP-omgeving dat draait onder IIS 7.5. Het product is opgebouwd rond een frames page met daarin 3 basis-frames bestaande uit een begrippenlijst, menustructuur en een inhoudelijk frame:

Afbeelding 1: Het inhoudelijke deel kent voor sommige onderdelen nog een extra iframe.

De programmacode en lay-out is momenteel verweven in elkaar. Er is wel gewerkt met een los CSS-bestand voor de lettertypen- en groottes. Grafische elementen zijn in /images opgeslagen, inhoudelijke afbeeldingen en videobestanden zijn gescheiden van de overige grafische elementen.De gehele omgeving bestaat uit een 100-tal classic ASP-pagina’s. Er wordt gebruik gemaaktvan bibliotheken van ASPImage, ffmpeg en ADO.Inhoudelijk is momenteel een kleine 27000 afbeeldingen en 34000 video-bestandengekoppeld aan de database met bijbehorende proxy’s.De omgeving kent naast een inhoudelijk beheer-deel ook een rechtenstructuur waarbij lees- en schrijfrechten per onderdeel, per medewerker ingesteld kan worden.

1.3. BesturingssysteemDe server-omgeving van de huidige opzet draait op een 2-tal virtuele machines; één als frontend IIS server en één als backend database server. De frontend server is een Windows Server 2008R2 STD edition met IIS 7.5. De backend server is voorzien van Windows Server 2012R2 met SQL Server 2012R2 als databaseserver.De hierboven beschreven opzet is dubbel uitgevoerd. De opzet draait zowel intern binnen het netwerk van het Nederlands Gebarencentrum als in het datacentrum. Hiertussen is een volledige databasereplicatie en gedeeltelijke bestandsreplicatie aangebracht; over een beveiligde VPN-verbinding.

29

1.4. Externe koppelingenGidsbeheer kent diverse koppelingen met interne en externe produkten. De hieronder genoemde lijst is niet tot in detail uitgewerkt, maar geeft enkel een overzicht weer:- Website- koppeling naar online database; bv Gebaar vd Week- Gids-DVD produkten – Extractie naar .ini-bestanden oproepbaar via Gidsbeheer- HU-DVD-produkten – Extractie naar product ontwikkeld door de HU- App-packages voor AppStore en PlayStore – Extractie naar Heroku-server- MediaBase – Aanvullende database voor extracties naar diverse mediaformaten- Online woordenboek – SQL replica op database-server datacentrum- Online abonnementen – via abonnementen-tabel, of voor instellingen via tabel ingelezen uit Accountview (IP-adres of referrer-URL)- Maak je eigen Gebarenboekje – SQL replica op database-server datacentrum- Accountview – direct op SQL database en via AV-Server XML import- Leeromgeving – Via API koppeling webserverDeze koppelingen zijn in figuur 1 uitgewerkt tot een schematische weergave.

Figuur 1: Schematische weergave van huidige koppelingen (externe) produkten.

30

2. Technische aanbevelingenDe technische verbeteringen zijn aanbevelingen samengesteld op basis van wensen welke de afgelopen jaren zijn geïnventariseerd in combinatie met de moderne technieken welke tegenwoordig voor handen zijn.1. DatabaseDe huidige database dient in elk geval geherstructureerd te worden. Hiermee moeten de diverse tabellen onder de loep worden genomen en worden bepaald of deze nog compleet zijn. Overtollige velden dienen te worden afgevoerd en additionele velden worden toegevoegd.

Het aantal tabellen dient onderzocht te worden en waar mogelijk kunnen tabellen worden samenge-voegd.De relaties tussen de tabellen dienen onder de loep te worden genomen en – waar mogelijk– worden vereenvoudigd.

2. ProgrammacodeMomenteel is de programmacode volledig verwerkt in de frontend. Dit is anno 2015 niet meer wenselijk. De programmacode zou – daar waar het kan – moeten worden verplaatst naar de SQL server (programmability) en anders in speciaal hiervoor bedoelde VB-modules moeten worden ondergebracht. Eventueel zou ook gekozen kunnen worden voor een specifieke programmacode-backend

3. Beheer(s)baarheid programmacodeDe programmacode dient te worden voorzien van versiebeheer. Door bijvoorbeeld gebruik te maken van omgevingen zoals Github is versiebeheer eenvoudig geautomatiseerd te regelen en is de ontwikkelde functionaliteit eenvoudig te testen evenals in- en uit te schakelen.

Daarnaast dient naast de live-omgeving ook een test-omgeving / acceptatie-omgeving beschikbaar te zijn. Zo kunnen nieuwe functionaliteiten eerst worden getest en vervolgens worden geaccepteerd alvorens deze live worden gezet.

4. FrontendDe frontend dient te worden ondergebracht bij een bekend framework. Zo hoeven vele onderdelen in de frontend niet specifiek geprogrammeerd te worden, maar kan er gebruik worden gemaakt van de bibliotheek welke in de frontend aanwezig is. Hierdoor kan informatie altijd op een standaard wijze worden gepresenteerd en zijn standaard sorteer- en filterfuncties gelijk beschikbaar.

Daarnaast dient de frontend veel sneller en eenduidiger te worden opgebouwd waarbij meer informatie binnen één scherm kan worden getoond. 5. FunctionaliteitenDe huidige functionaliteiten dienen te worden aangevuld met een aantal extra wensen welke door het Nederlands Gebarencentrum zijn opgesteld. Op technisch vlak dient er ook een aantal functionaliteiten te worden toegevoegd:

a. WebserviceEr dient een uitgebreide webservice ontwikkeld te worden waarmee de gegevens uit Gidsbeheer op een gecontroleerde wijze beschikbaar kunnen worden gesteld aan ‘externe’ pakketten of partijen. Te beginnen bij de koppelingen zoals in Hoofdstuk 1 besproken.

b. Externe interfaceIn navolging op het punt genoemd onder lid a dient het genereren van externe produkten en/of pakketten door een losse module te worden gerealiseerd. De communcatie met de database dient hierbij via een webservice te verlopen. Zo is dit beter controleerbaar en eenvoudiger uit te breiden wanneer (externe) partijen (vooraf overeengekomen) gebruik mogen maken van gegevens uit de database.

31

c. Datasets, filtering en viewsSelecties en bijbehorende criteria dienen door de gebruiker zelf bepaald en vastgelegd te kunnen worden. Nu zijn deze vooraf gedefinieerd en minimaal zelf aan te passen. Ook sorteer-functies evenals filterfuncties welke op diverse onderdelen binnen Gidsbeheer terug komen dienen te kunnen worden opgeslagen en eenvoudig te kunnen worden toegepast op een later tijdstip. Dit zou idealiter ook moeten kunnen gelden voor de werkomgeving zelf.

d. Database aanpassingen/uitbreidingenTabelkolommen dienen vanuit de beheer-applicatie zelf te kunnen worden gewijzigd of toegevoegd. Hierdoor is de functionaliteit van de omgeving zelf te beheren.

e. Nieuwe technieken / Drag & DropWaar mogelijk dienen nieuwe technieken beschikbaar met HTML5 te worden verwerkt in de nieuwe Gidsbeheer. Deze technieken zoals Drag & Drop, Video en andere handige gebruikersfuncties dienen onderdeel te worden van het pakket.

f. Database-statistiekenHet dient mogelijk te worden om zelf een set met statistieken te kunnen aanleggen waarin door middel van een trigger op het raadplegen van een bepaalde rij in een tabel informatie wordt vastgelegd.RechtenmoduleDe nieuwe gidsbeheer moet worden voorzien van een uitgebreidere rechtenmodule waarbij door middel van een matrix eenvoudig de rechten per medewerker binnen de omgeving kan worden bepaald.

3. Inhoudelijke wensen t.o.v. huidige GidsbeheerDit hoofdstuk beschrijft een inventarisatie van de ideeën en wensen voor een nieuwe database. Per inhoudelijke wens is een technische opmerking opgenomen, al dan niet opgenomen in het aangevulde database-schema dat in appendix A is opgenomen. De technische opmerkingen worden hieronder cursief weergegeven

3.1. Database algemeen- Behouden moet blijven: wijzigingen zijn onmiddellijk zichtbaar in het online- woordenboek.Directe replicatie is dus erg belangrijk maar ondergeschikt aan veiligheid- Filmpjes die ingevoerd zijn in de database mogen nooit met 1 klik verwijderd worden (nu is dat wel zo!) Er moet altijd nog een keer bevestigd worden dat je werkelijk het filmpje wilt verwijderen.(ck)Beveiliging; niet op database-niveau- Zoekfunctie op een paar letters (sm)Slim ‘inlezen’ van begripslijst. Nu is dit een groot probleem- Release toekennen aan begrippen, ipv andersom (sm)Aanpassing opgenomen in het databaseschema- Filmpjes moeten in een groter bestand ingevoerd kunnen worden in de database om te voorkomen dat er in het online woordenboek zoveel kwaliteitsverlies is.Is momenteel ook al mogelijk maar nog nauwelijks toegepast; een kwaliteitsvoorstel in de vorm van een colorbar moet wel worden toegevoegd. Inhoudelijk uitvoeren tezamen met de stap naar de nieuwe Gidsbeheer-database.

3.2. Record algemeen- Record moet je kunnen kopiëren (ts)Functionele wens; vooralsnog lijkt een datamodel aanpassing niet nodig

32

3.3. Begrip- Verschillende vertaalmogelijkheden van een gebaar moeten ingevoerd kunnen worden met als doel: doorverwijzing vanuit een vertaling naar het juiste gebaar. Aanpassingsvoorstel in datamodel opgenomen in de vorm van een additionele vertaaltabel- In de database moet een filmpje van een gebaar gekoppeld zijn aan een uniek glos.Bij de opzoekmogelijkheid in het online woordenboek kunnen dan verschillende begrippen (=woorden en glossen) leiden naar dat ene filmpje van een gebaar met dat specifieke glos. Verschillende begrippen moeten dus gekoppeld worden aan 1 gebaar. Elk begrip leidt tot dat ene filmpje met het bijbehorende glos en daarbij zie je onmiddellijk ook de andere begrippen (vertalingen) voor dit gebaar. Bijvoorbeeld: ‘erin’ leidt naar het gebaar IN, waar ook nog andere vertaalmogelijkheden staan als ‘daarin’. Vb: leeg (op).Eveneens voorziening in voorgesteld database-schema gedaan; – eventueel met (gekochte) zoek/query/module met output naar nieuwe release e.a. Omgekeerd moet dan ook kunnen: een bepaald begrip kan gekoppeld zijn aan meerdere gebaren: die opties moeten dan zichtbaar zijn. Ook de synoniemen. (ck) Idem, zie hierboven- Nog even een aanvulling hierop (ck). Er zijn een aantal gebaren die met verschillende glossen in de database staan. Zo hebben we DUREN: LANG-DUREN en LANGZAAM. En VOOR iets en VOOR(DAT) en VOOR minuten voor. Bij al die begrippen moet je bij hetzelfde filmpje terechtkomen. Maar er is voor LANGZAAM ook nog een ander gebaar. Dus als je LANGZAAM intypt moet je de verschillende mogelijk-heden in 1 keer krijgen. Een één op veel relatie aangebracht in de begrip ok tabelAndere voorbeelden: VRIEZEN is een record met filmpje, als je bevriezen of bevroren intypt kom je nu nergens.

Zoekfunctie; slim-zoeken op delen van het begrip. Vooralsnog geen database- aanpassing vereist - eventueel met (gekochte) zoek/query/module met output naar nieuwe release e.a.- Gebaren die eigenlijk een SASS zijn (GROOT, KLEIN, DIK, DUN, BREED, SMAL) hebben nu een onderschrift met kenmerken van het object (bv rond voorwerp, plat voorwerp, kleine voorwerpen/dieren etc) Het gaat eigenlijk om verschillende handvormen. Als we die in het glos als onderschrift geven, zijn ze eigenlijk niet bruikbaar voor de app omdat daar geen informatie over gebruik wordt gegeven. (ck) Aanvulling gemaakt; additionele tabel toegevoegd GEBAAR_INFO_HANDVORM_NW- Begrippenlijst in de database is een te klein vakje. Dubbele begripsnamen met een /, passen er niet in waardoor je ze niet volledig kunt lezen. Een probleem als er nog een onderschrift is. (ck)Aanpassing in lay-out- Nieuwe begrip invoeren, moet altijd geattendeerd worden of het begrip al bestaat, anders voer je twee dezelfde begrippen in. (SM)Functionaliteit-uitbreiding; ook datum van invoer vermelden in db, nieuw veld toegevoegd.- Zoekfunctie zou meer “intelligenter” kunnen zijn, bv zoeken naar COÖRDINATIE zou via COORDINATIE toch gevonden kunnen worden, dat geldt bv ook voor MÜNCHEN (be)Vertaal-tabel toegevoegd in database schema VERTAAL_NW - – eventueel met (gekochte) zoek/query/module met output naar nieuwe release e.a.

3.4. Info over het gebaar- Bij het invoeren van de informatie dat het gebaar een samenstelling is van 2 gebaren, moeten deze gebaren geselecteerd kunnen worden uit de begrippenlijst + een lijst met bijvoorbeeld verschillende classifier-handvormen. (ck)Nieuwe SAMENGESTELD_NW tabel toegevoegd- Mogelijkheid om hier een filmpje te laten zien waarin uitleg wordt gegeven over bv de morfologie van het gebaar met voorbeelden. Of de orale component die ook bij het gebaar gebruikt kan worden (filmpje). Dit is nu alleen in tekst mogelijk en geeft te weinig inzicht. (ck) Uitleg-filmpje toevoegen met nieuw type.

33

3.5. Onderdelen van een gebaar- Nu handvorm en plaats. Uitbreiden met beweging, selectie maken uit de verschillende bewegingen zoals beschreven in Komva. In volgorde: handvorm, beweging, plaats. Zoekfunctie naar handvorm en beweging of naar handvorm/beweging/plaats. (ck)Nieuwe tabel BEWEGING_NW toegevoegd aan schema- Handvormen kunnen dubbel ingevoerd worden bij samenstellingen, dat moet ook dubbel ingevoerd kunnen worden bij beweging en plaats. Nu is het zo dat je maar 1 plaats kunt invoeren waardoor je verkeerde resultaten krijgt als een samenstelling op 2 verschillende plaatsen gemaakt wordt. Bijvoor-beeld selecteer de 1-hand en het hoofd als plaats. Dan krijg je zakdoek: dat bestaat uit 2 gebaren namelijk een X2nul bij het hoofd en 1-hand voor het lichaam. Dit resultaat beantwoordt niet aan mijn selectie. (ck)Hiervoor is een uitbreiding op de bestaande Handvorm_OK tabel voldoende

3.6. Opmerkingenveld- Dit veld moet georganiseerd zijn door een aantal standaardvermeldingen zoals wie en wanneer is het record aangemaakt en wat is de aanleiding, hoe is het gebaar vastgesteld (wat is de bron?), etymologie en achtergrondinformatie over het gebaar, inhoudelijke wijziging (wie, wanneer, wat, waarom) (ck)Verwacht dat een ‘intelligent’ memo-veld voldoende moet zijn

3.7. Thema’s- Thema’s moeten onderverdeeld kunnen worden in hoofdthema’s en sub-thema’s. Bijvoorbeeld Nederland topografie als hoofdthema met als sub-thema’s: Provincies, Plaatsnamen, Rivieren, Streken. (ck) Nesting aangebracht in opzet van Thema_OK tabel

3.8. Gebruik- Bij ‘niet in’ kun je een context invoeren, daarbij moet je ook kunnen vermelden welk gebaar je dan wel voor die context kunt gebruiken. Dat gebaar moet een hyperlink kunnen krijgen zodat je het kunt aanklikken in het online en je het filmpje van dat gebaar te zien krijgt. (ck)Gebaar Info_OK-tabel uitgebreid met additioneel hyperlink-veld.- Bij een voorbeeldzin zou je ook uitleg moeten kunnen geven. Bijvoorbeeld: Dit gebaar kan ook zonder basishand gemaakt worden. En dan de voorbeeldzin met hyperlink. Nu moet je de informatie en de voorbeeldzin allebei hyperlink geven. (zie bv BOVEN iets / iemand) (ck) Additioneel veld toegevoegd in Gebaar_Info_OK- Aan de voorbeeldzinnen moet je verschillende kenmerken kunnen labelen, bv verschillende gebaren, localisatie, oc, etc. Door middel van zoekfunctie moet je voor een bepaald kenmerk zinnen kunnen vinden.Eveneens uitbreiding van extra veld.- Van een voorbeeldzin moet vastgesteld worden voor welk niveau de zin geschikt is: bv makkelijk/gevorderd 1/gevorderd 2 (ck)Niveau-veld toegevoegd- Niet in maar wel dan moet BEGRIP gekoppeld worden.Koppeling naar begrip-beld toegevoegd- Wij moeten zelf kunnen bepalen in welke volgorde de voorbeeldzinnen en info zichtbaar wordt in het online-woordenboek.(ck) Nu is dat alfabetisch geordend en vaak komen de NmG-zinnen automatisch het eerst. Dat moeten we zelf kunnen bepalen.Order-veld toegevoegd

34

3.9. Kijk ook eens bij- 2 soorten relaties blijven: relatie met de vorm en relatie met de betekenis. Dit onderscheid moet ook zichtbaar zijn in het on-line woordenboek. (ck)Enkel een inhoudelijke uitbreiding- Nu is het mogelijk om een record te koppelen aan kijk ook eens bij waar nog geen filmpje in zit. Dat record heeft ook geen ABO-release maar is via kijk ook eens bij wel aan te klikken. Er is dan geen filmpje te zien. Dat moet niet mogelijk zijn. (ck)Masker-aanpassing; functionele wens- Niet dezelfde begrip op de lijst, nu is het zo dat je ook het begrip waarin je zit kan selecteren (Sm)Functionele wijziging, geen db-wijziging

3.10. Opnieuw opnemen- Het aanvinken van opnieuw opnemen moet gekoppeld zijn aan handvorm, beweging en plaats, zodat een query kunt maken van de gebaren die nog opgenomen moeten worden en meteen daarbij handvorm, beweging en plaats. Belangrijk voor het snel maken van opnamelijsten. (ck)Uitbreiding in tabel; uitgebreid in schema

3.11. Overzicht van wat al online en nog niet online is- In het belang van de regionale variaties project is het belangrijk om direct een overzicht te kunnen krijgen van hoeveel glossen al online is gezet en hoeveel glossen nog niet online is gezet. (Zie Groningen ABO vs Groningse variant). (rc)Dit moet veel breder getrokken worden; uitgebreide query-builder; zie ook technische wensen in hoofdstuk 2

3.12. Online woordenboek- Filmpjes moeten ook in slowmotion afspeelbaar zijn (ck)Functionele wens- Mensen moeten een eigen selectie van gebaren kunnen maken (ck)Functionele wens - Zoekfunctie op paar letters (sm)Functionele wens- De laatste toegevoegde gebaren moeten zichtbaar kunnen zijn (be)Toevoeging NIEUW; zie datum veld-toevoeging in schema-voorstel.- Beschikbaarheid van de gebruikerscijfers per instelling, per begrip (be)Statistische informatie; standaard product of database-uitbreiding?- Controle naar aantal toegangen/gebruikers per instellingDit is technisch echt heel lastig zoniet onmogelijk. Zelfs cookies helpen hier niet…- Graag ook afbeeldingen in online-woordenboek, bijvoorbeeld topografie erg handig als je de kaart erbij hebt!! Bijvoorbeeld wiskundige begrippen met verschillende figuren of berekeningen (ck)Functionele wens- Selecties onderverdeling maken: dus 1 map HU en dan de verschillende modulen A t/m J bij het openklappen. Idem bij GGMD-modulen. (ck)Zie ook hierboven; geneste releases & thema’s

3.13. Belangrijkste opmerkingen uit enquete; online woordenboek:- Selectie: in principe ALLES aan, tenzij je een selectie uitvinktFunctionele wens, inmiddels reeds uitgevoerd- Als je iets aan- of uit vinkt, moet dat onthouden blijvenFunctionele wens- Selecties in groepen (HU en dan submappen) zodat de lijst kleiner isZie hierboven beschreven nesting- Zoekfunctie verbeteren: zoeken op beginletters, delen van woorden zodat je niet precies het glos hoeft te weten (intuïtieve zoekfuctie), via synoniemen kunnen zoeken, mogelijkheid om samenstellingen te vinden via een deel van de samenstelling GAAN en alle gerelateerde gebaren GAAN-NAAR, HOE_GAAT_HET etc

Documents

GEBAREN- WOORDENBOEK iSignNGT · geven over het belang van de erkenning van NGT voor de Dovengemeenschap. Op hun verzoek hebben we naar D66 een uitgebreide reactie gestuurd op het