GEOPOLITIKA

GEOPOLITIKADETERITORIJALIZACIJA

Prostor koji vie nije podijeljen tano odreenim granicama, postaje jedan kontinium u kome se sve dobra, ideje, ljudi ... vie manje slobodno kree. Ljudske aktivnosti izmiu svakoj teritorijalnoj ukorijenjenosti. Postoje samo tokovi i mree. Vertikalne linije razdvajaju teritoriju, zamjenjuju se onih horizontalnim svim onim to povezuje i ponovo povezuje: kretanje eljeznicom, brodovima i avionima, te neprestalna mobilnost naina i izraza.

EUROAZIJSTVO: raa se 1921. iz jedne zbirke tekstova mladih ruskih intelektualaca izbjeglih u Pariz: Izlaz za Istok. Euroazija je svijet koji stoji postrani, odvojen od zemalja smjetenih na Zapadu, ali i od onih smjetenih na Jugu i Jugozapadu Rusija. Zauzima najvei dio euroazijskog prostora koji nije podijeljen izmeu dva kontinenata, ve tvori trei, nezavisni kontinent, i to ne samo u geografskom smislu.

GEOEKONOMIJA: Pojmovi poput geoekonomija i geofinancije pojavljuju se izmeu 1980. i 1990. godina. Ona oblikuje borbu drava za teritorij ili za sirovine (minerale, naftu): radi se o osvajanju ivotnog prostora za kojim svi ude. Prema klasinoj geopolitici, bogatstvo i mo poistovjeuju se s posjedovanjem (teritorija, ljudi, i sirovina). Geoekonomski pristup: trino e natjecanje zamijeniti rat; a to e biti kako kae Clausewitz nastavak rata drugim sredstvima. Svijet rata je svijet gotovih resursa, a jedini nain postizanja bogatstva i moi jest pljakanje drugih. Trino se natjecanje oslanja na neogranienost resursa: oni nisu dati, kao to su dati teritorij i sirovine, nego su ljudi ti koji ih osmiljavaju i proizvode, te su stoga neogranieni. Srea jednih ne proizilazi iz nesree drugih kao u ratu - nego naprotiv, srea proizilazi iz sree drugih zahvaljujui trgovini, mehanizmu koji je multiplikator bogatstva. U ratu je onaj drugi neprijatelj dok je taj isti u trgovini partner. Pravila rata su rijetka i uvijek prijeporna, dok su pravila trinog natjecanja dio te igre koju uvijek treba iznova zapoeti. GEOSTRATEGIJA: rije G jedan je od onih pojmova koji nastaju dodavanjem prefiksa geo, a ija je definicija nejasna: Geo moe biti sve to ima veze s velikim vojnim pothvatima koji se odvijaju na cijeloj Zemlji. G ima strogo odreeno porijeklo. Tu je rije skovao Giacomo Durando, talijanski general, u svom traktatu manifestu O talijanskoj nacionalnosti, politiko-vojni esej. On nudi 2 razliita shvaanja geostrategije. S jedne strane, G bi bila disciplina koja prouava uticaj geografskih inioca na formiranje ljudskih skupina; a to je predmet prouavanja geopolitike; s druge strane, G bi bila disciplina koja u neto vie vojnikom smislu pokuava objasniti uticaj geografije na voenje ratova.

G. se moe definisati kao dio ope vojne strategije koja se tie operacija u makrogeografskim razmjerama, odnosno operacija ija je prostorna dimenzija dovoljna da iskljui uspostavljanje jedinstvene scene.

G. strategija ili velika strategija smjetena je izmeu politikih ciljeva rata i vojnih operacija na odreenom terenu. Geopolitika ih nastoji objasniti, polazei od analize razliitih zona suprotstavljanja u nekom odreenom sukobu, kao skup, iji je cilj najuinkovitija raspodjela snaga.

G. je produkt ratova na vie bojita koji zahtijevaju velika sredstva, iskoritavajui eljeznice, kamione i avione, a odvijaju se u dugom razdoblju. U drugoj polovini 19. st. pojavljuju se industrijski ratovi sa svojim mjeovitim kretanjima i planovima opkoljavanja. U tim su sukobima, koje i dalje najaje ilustriraju dva svjetska rata, vojskovoe opsjednute nedostatkom resursa ljudi, materijala i ugljikovodika.

GLOBALIZACIJA: Pojam globalizacija javlja se u posljednjoj etvrtini 20. st. Svojevrsna tehniko-ekonomska mutacija pomela je podjelu svijeta na 2 neprijateljska bloka: dolazi do dotad nevienog stvaranja bogatstva, irenja tokova (kapital, roba, slika, ideja) i privrenosti veine drutava globalnoj trgovini. Zemlja, sve povezanija najraznovrsnijim mreama, postaje manja. Budui da se sve moe posvuda kretati, planetarni prostor postaje jedna cjelina i svako se sa svakim uporeuje. Svaki se dogaaj odraava, prije svega putem medija, na cijeli svijet. Ubudue e svako vano pitanje, od trgovine do mira, te od naoruanja do okolia, imati planetarne razmjere. Kada je geografija u pitanju dolazi do masovnog suavanja prostora i vremena koju prati prilagodljivost i znatno poveana mobilnost aktera. To je vrijeme mrea, mafija i dijaspora. Tako se mogu razlikovati entiteti koji su neodvojivi od teritorija i oni koji se mogu kretati. Teritorijalni moment jo uvijek je prisutan jer ljudi mogu postojati samo u prostoru i vremenu. Za svaku je dravu njezino ozemlje ujedno i prepreka i adut. Globalizacija potiskuje ono to predstavlja najveu opsesiju klasine drave, a to je napad izvana. Drava je stabilizirana, njezine su granice zajamene jednim irim konsenzusom, a utjelovljuje ga OUN. Drava je jo uvijek tijelo koje pojedincu dodjeljuje njegova prava, ona odgovara za svoj terotirij i svoje stanovnitvo, mjesto je politikog legitimiteta, autoriteta s kojim meunarodne organizacije pregovaraju. Premda globalizacija uzdrmava uvjete provedbe dravnog suvereniteta, ona ni po emu ne zadire u dravni okvir kao takav. Da bi se taj okvir promijenio u svojoj biti, meunarodni bi sustav trebao, mimo drave, biti u stanju pojedincima i preduzeima dati prava koja bi drava, odriui se monopola u tom podruju priznala. Pitanje je nestaje li geografija moi radi globalizacije? Upravo suprotno, geografija uvijek postoji, i jedne favorizira (SAD) a zakida druge (Afrika) ija je nerazvijenost djelimino rezultat geografskih elemenata - uglavnom klime. Svijet globalizacije je i dalje fiziki, s robom i pojedincima koji se premjetaju.

MIKROGEOPOLITIKA: Ona je znanost o sili. Na kraju 20. stoljea nazire se mikrogeopolitika koja analizira razvoj mikroentiteta: regija, gradova, multinacionalnih tvrtki, raznih organizama. Ta je mikrogeopolitika dio globalnog razvoja koji utie na ukupnost drutvenih fenomena i na njihovo prouavanje.

Mikrogeopolitiku zanimaju protagonisti: preduzea, sindikate, mafije. Mikrogeopolitika okree se svakodnevnim pitanjima kao to su upravljanje zajednikim resursima vodom, cestama, otpadom. Ona prodire u podruja kao to su: s jedne strane sukobi oko zajednikog upravljanja, a s druge strane dinamike nasilja: bande, gerile. Prema mikrogeopolitici protagonisti mogu biti kontradiktorni, slijediti antagonistike ciljeve, biti u zabludi i promijeniti stav.

GRANICE: Prema me. pravu to je crta koja oznaava gdje poinje i gdje zavravaju teritoriji dvaju dotinih susjednih drava. Granice neke drave ograniavaju prostor njezine suverenosti, njezin djelokrug. Unutar njih drava je sve, a izvan njih nije nita. Drava je, prije svega, jedan teritorij. Pojam nastao u modernoj Evropi (15-20 st.).

Meunarodni poredak zasnovan na suverenim dravama, ija je nadlenost ograniena na strogo odreeni teritorij koji su priznale i druge drave. Dananjem je svijetu svojstven nestanak tih granica. Od II svj. rata zapadne zemlje, a potom i sve vei broj zemalja, otvaraju svoje granice. One ukidaju ili smanjuju poreze koji se ubiru pri prelazu granice i ublaavaju nadzor. Cilj toga je jasan: olakati i ubrzati protok roba, ljudi, kapitala, jer u tom lei cjelokupno bogatstvo. Gospodarski razvoj zahtijeva stalno poveavanje trgovine, a stoga i uklanjanje prepreka ovih kretanja. One drave koje se za to odlue, najprosperitetnije su. Granice su u isto vrijeme propusnije, poroznije. Tako informacije lake putuju valovima nego da su tampane. Drava nije odvojena od svog teritorija. Ona je uvijek priznata unutar svojih utvrenih granica. Osim kontrole drave nad njenih teritorijom bitna je sastavnica njezina kredibiliteta. Evropa se moe smatrati kontinentom na kojemu su granice, ako ne zauvijek postavljene, ili dugorono stabilizirane. Ucrtane su ugovorima koji su se potpisivali po zavretku ratova. Teritorijalni sporovi zahvaaju sve regije. Mnoge su drave uvjerene da ne raspolau sa svojim legitinim teritorijama Kina - Tajvan, Irak Kuvajt. Stabilizacija granica ne iskljuuje terotorijalne sporove, ve stvara novi tip sporova, a to su unutardravni sukobi. Da bi granice nestale iz podruja politike, vlast bi se trebala osloboditi svake teritorijelne ukorijenjenosti.

UNIVERZALNO CARSTVO: Svako carstvo sanja o tome da bude univerzalno. Ono od svojih poetaka kree u osvajanje svijeta, a onda kad njegova ekspanzionistika dinamika doe do svojih granica ono se ili rui ili zatvara iza svojih zidina i proglaava se jedinim na svijetu. Veliki sukobi 20. st. mogu se objasniti kao borba za univerzalno carstvo. U sukobu Istok-Zapad ulog je cijela Zemlja. Mo SAD u svakom pogledu je razarajua. Kina, Rusija i Indija znaju da ne mogu izbjei otvaranje svojih granica i ukljuivanje u svjetske tokove koji sa sobom nuno donose duh vremena. OUN utjelovljuje univerzalno carstvo tako to sve podvrgava istim naelima i pravilima, pri emu je Vijee sigurnosti svjetski plicajac, zajdniki vladar. Zemlja je jo uvijek podijeljena na suverene i nejednake drave. Gotovo sve zemlje pripadaju sastavu UN i povezane su sve veim brojem bilateralnih i multilateralnih ugovora, te se drave, a naroito one velike ne odriu kapaciteta za ratovanje. Ni jedan od ovih divova nije spreman prihvatiti suverenost onog najjaeg meu njima. SAD se postavljaju kao uvar svjetskog poretka istrebljujui svaki terorizam.

UPRAVLJANJE: Ba kao i globalizacija jedan od pojmova 1990. godina. Obiljeava pojavu novih naina rukovoenja u drutvima i meunarodnim odnosima. Upravljanje podrazumijeva ravnopravne i trajne pregovore meu velikim akterima tog sustava: dravama, organizacijama, preduzeima. S upravljanjem, podruje drutva postaje teren za igru. Upravljanje podrazumijeva bogati univerzum u kojemu se sve, od roba do ideje, lako kree. Vie nema, ili ne bi trebalo biti sukoba do smrti za ograniena dobra kao to su teritoriji, sirovine. Sudei prema upravljanju, rat pripada prolosti. Upravljanje se smatra demokratskim i otvorenim: svi moraju imati jedanke mogunosti, a hijerarhije su nejasne i promjenjive. Naposlijetku, upravljanje nastoji biti globalno, i to ne samo u tom smislu to zemlju smatra meuzavisnom cjelinom, nego i tako to svakom pitanju pristupa kao viedimenzionalnom problemu. Upravljanje zahtijeva svijet u kojem e akteri uspostaviti i interiorizirati pravila, a sporno e pitanje biti upravljanje bogatstvom i raspodjela plodova. Trajni i mirni pregovori zahtijevaju da svaki protagonist ima svoj teritorij koji ostali priznaju i potuju.

IVOTNI PROSTOR: Pojam koji je formulirao njemaki geograf Ratzel. Drava je za Racela ivi organizam koji ima potrebu rasti kako bi sebi osigurao opstanak. Svaka drava trai svoj ivotni prostor koji e njenom narodu osigurati nune resurse. ivotni prostor kljuna ideja njemake geopolitike. U vrijeme Bizmarkove Njemake 1871. javlja se potreba za veim prostorom, prema njenom miljenju gui se u svojim granicama, koje su preuske. Potreban joj je njezin ivotni prostor koji e ostvariti bilo putem prekomorskih kolonija, bilo osvajanjem Istoka Istona Evropa i Rusija. ivotni prostor jedna je od glavnih tema hitlerovskog diskursa prema kojem Njemaka, kao superiorna zemlja, ima zadau i pravo prisvojiti si ogromne teritorije naseljene podljudima kao to su Slaveni. Taj koncept ivotnog prostora neodvojiv je od jedne nacije i jednog doba, opsesije za posjedovanjem teritorija koji e zadovoljiti sve potrebe jednog naroda. Prema toj njemakoj geopolitici, mo se svodi na kvantitativne elemente broj stanovnika, irenje teritorija, rezerve sirovine. Pojam ivotnog prostora propada sa porazom Hitlera.

GEOSTRATEKI TOERI I IGRAI

IGRAI one drave koje imaju sposobnosti i nacionalne snage da svoju mo i uticaj sprovedu i van svojih granica kako bi promijenili u stepenu u kojem pogaa amerike interese postojee geopolitiko stanje stvari. Neke drave to i pokuavaju iz razloga nacionalne veliine, ideolokih razloga, religijskog mesijanizma ili ekonomskog ekspanzionizma. Glavni igrai: Francuska, Njemaka, Rusija, Kina i Indija, ali iako su vrlo znaajne zemlje tako se ne mogu odrediti Velika Britanija, Japan i Indonezija.

STOERI su one drave iji znaaj se ne izvodi iz njihove moi i motivacije ve prije iz njihovog osjetljivog poloaja i zbog toga to njihovo potencijalnoranjivo stanje moe izazvati posljedice na ponaanje geostratekih igraa. Najee se geopolitiki stoeri odreuju na osnovu geografije koja im u pojedinim sluajevima daje posebnu ulogu ili zbog omoguavanja pristupa vanim oblastima ili zbog odbijanja pristupa resursima znaajnim igraima, a nekad je to odbrambeni tit za vitalnu dravu ili za itav region. Kritino znaajni geopolitiki stoeri: Ukrajina, Azerbejdan, Juna Koreja, Turska i Iran.

Ukratko:

Njemaka geopolitika-ciljevi

1. IVOTNI PROSTOR

2. KRVI I TLA3. PRIRODNE GRANICE4. PANOBLAST I ANTROPOGEOGRAFIJA

- Spoj realpolitike Makijavelija i pol. geografije Racela.

FRANCUSKA

- Geografija ovjeka

Elize Rekli (uveo je u nauku geografska sredina uio geografiju nogama)

Vidal de la Bla

Iv Lakost mentalne karte

Miel Fue geoekonomika nova paradigma

ELEKTORALNA geografija

-u istraivanjima razmjetaja pol. snaga i ponaanja biraa i kandidata u pojedinim izbornim okruzima u SAD-u. Zasniva se na pol. regionalizmu, kvantifikaciji i prostornoj statistici. 2 osnovna pristupa: tradicionalni (istrauje geogr. karakteristike birakog sistema) i bihejvioristiki (panja na birako tijelo).

HANTINGTON Sukob civilizacija

-Prognozira da e ideoloke konfrontacije biti zamjenjene sukobima na kulturnoj osnovi, du kulturno-civilizacijskih granica. Kao potrebu opstanka saveza Zapada oznaio je prijetnju kultura Istoka i njihovih alijansi: pravoslavno-islamske i islamsko-konfuijanske. Znai da Zapad preuzima ulogu svetskog Harlenda.

GEOPOLITIKA- predmet geopl.

1. Drava i njeni strukturni elementi

2. Stanovnitvo u svim aspektima

3. Teritorija fiziki prostor

Ispunjava 2 osnovne funkcije praktinu i humanistiku.

Istrauje mjesto odreene drave na pol. karti svijeta i odgovarajuih geografskih regiona s ciljem da ukae na najpovoljnije oblike i naine za njen razvoj i funkcionisanje. Nauka o nacionalnoj strategiji nac. projekat i nac. strategija.

GEOPOLITIKA - IDEOLOKA FUNKCIJA

- konzervativna geopol.

- liberalna

- radikalna neoklasina geopol. odbaciju organsko shvatanje drave i geografski determinizam. Granice stabilne i ne prihavataju se promjene putem sile ve samo putem dogovora i sporazuma. Nacionalni interesi nacionalna bezbjednost. Bavi se efektima geografskog poloaja, prirodnih resursa, saobraajnih veza i drugih geografskih osobensoti na spoljanju politiku.

GEOSTRATEGIJA

-produetak geopolitike. Kontrola prostora ili promjene njegovih parameta. (Klausevic, Mehen, Duet). Geopol. Ko ima pravo na neku teritoriju Geostrategija Kako ovladati nekom teritorijom?

TEORIJSKA GEOSTR. izuava uz pomo karata, koncepcija i istorijskog iskustva.

AUTARKIJA Ideal narodne nezavisnosti u privrednom smislu. Pretpostavlja da svaka politika jedinica treba da proizvodi sve to joj treba. Tako e drava bitgi u ekonomskoj ravnotei i nezavisna od proizvoda stranih dijelova svijeta. Ni jedan prostor osim cijelog svijeta ne moe sadrati sve proizvode koji su korisni ovjeku u bukvalnom smislu se ne moe postii izvan svjetskog jedinstva.

Uzroci II svj. rata

- sistemski nedovren posao nakon I svjetskog rata

- POSREDNI uzroci unutranjopolitiki-drutveni i ideoloko poremaaji koji su doveli do pojave Hitlera i do politike i ekonomske slabosti demokratije.

- NEPOSREDNI - strategija Hitlera za dominacijom.

DRAVA

ograniena teritorija, koja je organizovana od strane autohtonog naroda, na politiki efektivan nain, sa politikim sistemom koji suvereno kontrolie tu teritoriju (Gri, 2000:111)

geografski omeen entitet kojim upravlja centralna vlast koja ima sposobnost donositi zakone, pravila i odluke i snage primjenjivati ih unutar svojih granica. Drava je legalni entitet priznat meunarodnim pravom kao temeljna odgovorna jedinica meunarodnog legalnog sustava

Preduslovi da bi se neki teritorij nazvao dravom:

Dravni teritorij

Stalno stanovnitvo

Vlast

Organiziran ekonomski sistem

Komunikacijski sistem

Suverenitet

Meunarodno priznanje

Teorije o nastanku drave

Teorija zasnovana na socijaldarvinizmu

Funkcionalna teorija

Jedinstvena teorija podruja

Teorija integracije i dezintegracije Karla Deutscha

Teritorijalna drava Johna Herza

Geografski model analize politikog sistema Saula Cohena

FUKCIJA DRAVE

unutarnje i vanjske

Uslune

Ekonomska

Pravna

Socijalna

Sigurnosna

Ideoloka

ELEMENTI MOI DRAVE

mo znanja

vojna mo

ekonomska mo

DETERMINANTNE DRAVE

- Morfoloke pretpostavke veliina teritorije, geografski poloaj, konfiguracija terena

- Demografske pretpostavke broj stanovnika, njegova struktura, migracije, moral, radne navike, nacionalni karakter,

- Ekonomske pretpostavke resursna baza, tehnoloki razvoj, uee u meunarodnoj razmjeni,

- Organizacione pretpostavke karakter uprave, stabilnost i autoritet vlasti,

- Vojne pretpostavke iva sila i naoruanje, tehnika bojeva gotovost, logistika i borbeni duh,

- Spoljna integracija ili uloga zemlje u meunarodnim organizacijama i savezima, presti.

PROPALE DRAVE

Propala drava podrazumjeva dravu koja na unutarnjem planu ne moe izgraditi osnovne elemente nacionalnog suvereniteta, niti posjeduje mogunost da pacificizira nacionalnu teritoriju i osigura zatitu stanovnitva koje ivi unutar njenih granica, a s druge strane na vanjskom planu nije u stanju da odri rang kao lanica meunarodne zajednice.

DRAVE LUPEI

Drava lupe (Rogue State) predstavlj termin koje su proizvele amerike znanstveno - politike elite prevodei ga u ravan meunarodne politike a pod njime se podrazumjevaju drave u kojima se diktatorski vlada, a one se ponaaju agresivno naspram drugih drava i po miljenju amerike vlade ugroavaju stabilnost regije u kojoj se nalaze. Kao tipina obiljeja drave lupea uzimaju se podrka terorizmu i nastojanje da se ovlada orujem za masovno unitenje.

PSEUDO DRAVE

Pseudodrava su drave koje su proglasile svoju neovisnost od matine drave, organizirale unutarnju politiku strukturu i ponaaju se u svemu kao prave drave, ali nemaju meunarodno priznanje kao bitan element u stvaranju jedne drave. Pseudodrave moemo klasificirati u :

-Institucionalizirane pseudo drave koje imaju dekleriranu suverenost i sve atribute normalne drave i u potpunosti kontroliraju svoj teritorij. Njih nije priznala Meunarodna zajednica i imaju vrlo malo ansi das budu priznate od strane meunarodne zajednice (eenija, Abhazija, Nagorno Karabah)

-Neinstitucionalizirane politike jedinice koje se nalaze pod djelominom kontrolom odreenih skupina (politikih, religijskih, kriminalnih) nad kojima vlade odreene drave imaju formalnu suverenost, ali je obavlja samo djelomino (Afganistan, Zapadna Sahara i donedavno Kosovo).

RIMLEND - To je - rub evroazijskog kopna, tampon zona izmeu pomorskih i kopnenih sila. U Rimland je ukljuio Zapadnu Evropu, Tursku, Irak, Iran, Pakistan, Avganistan, Indiju i Koreju. Modificirao je znano Macinderovo pravilo kroz sljedeu geopolitiku gradaciju: -Ko kontrolie Rimland upravlja Evroazijom:

-Ko upravlja Evroazijom, odreuje sudbinu svijeta. Evropa-Geopolitika objava

Rivalstvo Francuske i Njemake obiljeilo je drugu polovinu devetnaestog i prvu polovicu dvadestetog stoljea Evrope. Suparnivo je bilo i u glavnim uzrocima svejtskih ratova. Njemaka geoplotika gradila se na geografskom determinizmu, a Francuska na ljudskim mogunostima prilagoavanja prostoru. Sedamdesetih godina Iv Lacoste uvodi termin konfliktna geopolitika sa intencijom da se ljudska znanja o prostoru koriste za destrukciju hegemonije supersila. Objavljuje Geopolitiki dnevnik. Michel Fucher se zalae za model koji e u dvadesetprvom stoljeu omoguiti restituciju geopolitike tako da se ona ne reducira na meunarodne odnose nego da joj primarna funkcija budu geopolitiki procesi i analize te da se potvruje kao link izmeu unutranjih i vanjskih komponenti u konkretnoj lokalnoj situaciji. Shumanova deklaracija od 9. maja 1950. je politiki impuls ujedinjenju Evrope na principu geoekonomije. Napori Njemake i Francuske doveli su do stvaranja i razvijanja Evropske unije koja se danas promatra kao nadnacionalna megadravna unija.

Globalizacija, osnovni indikatori

Za Giddensa je globalizacija kompleksan set procesa koji se odvijaju kontradiktornim i opozicijskim nainima. Posljedica globalizacije je odvlaenje moi lokalnih zajednica i nacija prema globalnoj areni. Nacije gube dio svoje ekonomske moi. Za Urlicha Becka globalizacija podrazumijeva procese koji za posljedicu imaju da transnacionalni akteri njihove anse za mo, orjentacije, identiteti i mree potkopavaju nacionalne drave i njihov suverenitet i meusobno ih povezuju. Unato procesima globalizacije nacionalne drave su i dalje mone a politiki lideri imaju pred sobom velike uloge u svijetu. Neke od najopijih definicija za globalizaciju su i: globalizacija saima vremenske i prostorne aspekte drutvenih odnosa ili globalizacija je naziv za pretvaranje svijeta u jedinstven prostor.

Evropski politiki prostor i Pax Americana

Ako se procesi globalizacije posmatraju u evropskom prostoru i ako je evropska integracija nanapredniji izraz globalizacije anse za socijalni uspjeh Jugoistone Evrope se ne trebaju podcijeniti. S druge strane od razumijevanja injenice da je Amerika (neo)liberalni generator veine globalizacijskih procesa u svijetu, kakva je njena pozicija u Evropi i hegemonjsko predvodnika uloga Vaingtona ak i kada preputa dominaciju nad nekim prostorom drugome, ovisi mogunost i sposobnost EU da se objavi kao samostalan geoplitiki, geoekonomski, geokulturni i sakralni identitet. U polju geopolitikog ona podrazumijeva insistiranje na uzajamnom potovanju Amerike i Evrope kako bi transatlantski odnosi iz sfere povremenih zategnutosti i ponienja dostigli vii nivo uzajamne surandje i koristi.

Nakon raspada SSSR-a, Amerika je jedina svejtska vojna velesila i to se nee promijeniti u dogledno vrijeme. Veina odluka u vezi svjetske sigurnosti morae se provoditi pod okriljem SAD kako bi one imale svoju uinkovitost i teinu. To se pokazalo i na Balkanu devedesetih godina kada Evropa nije bila sposobna uinkovito djelovati.

Neminovno je da e se Evropa nastojati uzdii do glavnog suparnika Amerike. Ukoliko SAD i Evropa shvate opasnost od rastueg jaza moi e i obuzdati sve jae suparnitvo. Isto tako ukoliko se ne pripreme za ivot nakon Pax Americana osigurae da budui sukobi ne budu izmeu Zapada i ostatka svijeta nego unutar samog Zapada. U ovakvoj projekciji najvei gubitnici bi bile geopolitike subregije niske ekonomske i demografske akumulacije koje su svoju geopolitiku i politiko ekonomsku verifikaciju prepustile Briselu. To se odnosi i na na region kojeg se naziva Jugoistonom Evropom ili Zapadnim Balkanom. Za nas je kljuno stvarati teorijske i praktine uslove da Zapad povijesno ne isklizne to afirmira prosudbu o nunosti simbioze EU i SAD.

Sljedea mirovna forma

Region Zapadnog Balkana u percepciji EU oznaen je postkonfliktnim a ne razvojnim podrujem. Jugoistona Evropa je jo uvijek dominantno sigrunosni interes zapadnoevropskih zemalja koji se realizira preko geopolitike elargementa (irenja) evropskog sigurnosnog prostora na prostor van EU, kako bi EU zadobila politiku relevaciju i potivanje SAD i kako bi se drave Zapadnog Balkana koje se ne mogu jo uvijek relaizirati u punom smislu politikih zajednica stavile pod zajedniku isgurnosnu strategiju. Taj koncept podsjea na ameriki containment- okruenje SSSR u vrijeme hladnog rata kako bi sprijeio prodor crvenih iz podruja hertlanda u podruje rimlanda. SAD su proirenjem svoj politikog i kulturnog uticaja te seriom alijansi (NATO u Evropi, CENTO u Zapadnoj Aziji, SEATO u JUgoistonoj Aziji, ANZUS na Pacifiku) zatvorile SSSR. Slino rai EU ali iz drugih razloga. Cilj EU je proiriti se na prostor Zapadnog Balkana, zainteresirati ga i semantiki za Zapad, dugotrajnim prisustvom zatvoriti konfliktno podruje i napraviti novi limes koji dijeli uspjene od neuspjenih drava. Elargement pa containment. Zapadni Balkan je osuen da se konstituira kao zapadna vrijednost ali uz dugotrajnu, uslovljavajuu, birokratiziranu nunu podrku EU.

Geopolitika kao sudbina - Geopolitika Meunarodne zajednice BiH nakon Daytona je novum. Meunarodna zajednica u BiH realizira svoju geopolitiku kroz dva modela: tradicijski i suvremeni.Tradicijski model: Meunarodna zajednica po drugima

Po ovom modelu Meunarodna zajednica je sredstvo realizacije nacionalnih interesa imperijalnih sila. Meunarodna zajednica preko svojih institucionalnih struktura isijava mo, interese i potrebe velikih sila. Internacionalna politika se u ovom sluaju nacionalizira (britanizira, germanizira) kako bi se sprijeila amerikanizacija meunarodne balkanske poltike.

Primjer djelovanja Meunarodne zajednice po drugima je insistiranje Francuske da se Dejtonski ugovor ovjeri u Parizu. Na potpisu se pojavio i Butros Gali, generalni sekretar UN koji nije uinio nita da zaustavi rat i genocid u BiH. To je dokaz instrumentalizacije imena i institucije na ijem je elu za potrebe nacionalne politike.

Suvremeni model - Meunarodna zajednica po sebi (nain politike SAD)

Meunarodna zajednica po sebi je multilateralni proizvod SAD, simbioza amerikog nacionalnog interesa i amerikog ethosa kao svjetskog. Preko ovog modela Meunarodne zajednice realizirala se amerika geopolitika u postdejtonskoj BiH dok su na vlasti bili demokrate. To je bila kombinacija pragmatinog internacionalizma (politika Klintona kao trei put izmeu izolacionizma i globalnog unilateralizma-dinamino liderstvo SAD u prioritetnim pitanjima meunarodnih odnosa), selektivnog multilateralizma (jasno isijavanje moi SAD preko institucija meunarodnog poretka) i enlargementa (irenje okree ameriku strategiju ka prostornom proirivanju i konsolidaciji slobodne zajendice trine demokratije). Za BiH je vano jaati model Meunarodne zajednice po sebi u odnosu na model Meunarodne zajednice po drugima.

Meunarodna zajednica za sebe

Ogleda su u realizaciji ciljeva Meunarodne zajednice u BiH za sebe. Ima dva submodela. Prvi submodel ogleda se u praktinoj namjeri izgradnje svjetskog drutva kroz sistem globalnog upravljanja u lokalnoj zajednici kao to je BiH. Cilj je Meunarodne zajednice kao anarhinu sintezu hijerarhinih institucija osloboditi presije sistema drava i uokviriti je u globalnu politiku kao primarni interes Meunarodne zajednice, odnosno njenih neinhibriranih slubenika.

Drugi submodel modela za sebe je konstruiran iz egoistike naravi ovjeka, pa tako slubenika Meunarodne zajednice. U sutini je parazitski, zasnovan je na lanoj proizvodnji birokratskog rada kako bi se zadovoljio goli finansijski interes hodajue kaste meunarodnih slubenika. Ovi modeli nose Dobro iz razloga to BiH odgovara izgradnja svjetskog drutva kroz civilni razvoj i Zlo radi umjetnog umnoavanja svjetske birokratije na tlu BiH.

Demokratska geopolitika

Politiko i prostorno oblikovanje postdejtonske BiH od strane Meunarodne zajednice rezultat je "demokratske geopolitike" mada sam razultat nije demokratski. Ovaj termin uveo je Isaije Boumen, vodei ameriki ekspert za prostor na Versajskoj konferenciji i desna ruka predsjednika Vilsona. Ovim terminom oznaava se geopolitika u slubi demokratskih reima.

Geopolitika bosanskog konflikta

Dejtonski sporazum nije opteretio rusku poziciju u Meunarodnoj zajednici. Kao i u prethodnim mirovnim planovima za BiH Rusija je dinamino statirala. U prvim danima implementacije Sporazuma Rusija se odluila za atlantizam kao pragmatinu, multilateralnu opciju. Znaaj Bosne Rusija je crpila iz stava Klintonove administratcije da su tri glavna stuba amerike politike u Evropi: ameriko - ruski odnosi, proirenje NATO u Centralnoj Evropi i Bosna. Klinton je uspio postii da implementira proirenje NATO ne inei nepopravljivu tetu ni demokratskim elementima u ruskom politikom establimentu niti u ameriko ruskim odnosima. U Bosni se dogodilo da je NATO poslao svoje snage izvan svog podruja, a ruske snage po amerikim zapovjednitvom bile su s njima rasporeene. Ipak, ovaj iroki sigurnosni pristup nije zadovoljavao Rusiju.

Vodei ruski geopolitiar Aleksandar Dugin u svom djelu Osnovi geopolitike misli na geopolitiku budunost Rusije kao superimperijalne evroazijske sile. U poglavlju Geopolitika jugoslovenskog konflikta Dugin procjenjuje geopolitike kapacitete srpstva, hrvatstva, slovenstva, bonjatva i makedonstva. Tendencija koja proizilazi iz njegove analize je imeprijalni pravoslavno-slavenski rasizam sa neskrivenom ambicijom da Balkan instrumentalizira u svrhu ruskih gepolitikih fantazmogorija koji se mimo zvanine politike, ali sa njenim znanjem, pokuavaju racionalno artikulirati u ruskim naunim i intelektualnim krugovima. On uspostavlja prostornu, religijsku i etniku analogiju bive Jugoslavije i Rusije.

U njegovoj interpretaciji Rusija je Srbija, a Ukrajina kao potencijalno veliki ruski problem je Hrvatska. Bonjaci i Albanci su muslimani Kavkaza i srednje Azije. Atribuira ih kao islamski, "osmanski" faktor u Evropi. Njegov imperijalizam mate je dostigao opasnu taku prijedlogom Bonjacima i Albancima da se okrenu Iranu i njegovoj dosljednoj politici jer samo ta zemlja u islamskom svijetu vodi geopolitiku orjentiranu na nezavisnost, samostalnost i kontinentalnu harmoniju. Proces deosmanizacije i proiranizacije promatra u tri etape:

- preorjentacija muslimana od Turske na Iran

- uvravanje geopolitikih saveza Srednje Evrope sa Iranom i islamskim svijetom u cjelini

- evroazijska geopolitika alijansa Istoka i Srednje Evrope (Mittleuropa).

U postdejtonskoj BiH ruska geopolitika je koaliciona i zapadnoevropska te evroazijska i pravoslavna. Dok ruska diplomacija aktivno uestvuje u multilateralnim aktivnostima Meunarodna zajednica u BiH i afirmira dejtonsku BiH, dvije konzervativne geopolitike koncepcije ive svoj ivot u Srbiji i "srpskim podrujima Bosne" koja su ako se primjeni Duginov analogijski sistem lokalna forma ruske pravoslavno sakralne geopolitike istoka i poetak kraja viestoljetne kulturne harmonije BiH.

SNAGA SLABIJIH

Mislim da prije svega treba identificirati TERORIZAM koji predstavlja samo tehniku vrlo ubojitu, koju primjenjuju pojedinci, skupine i drave. To je tehnika ratovanja koju koriste specifini ljudi za politike ciljeve koje je uglavnom mogue identificirati, i iza svakog teroristikog ina izviruje politiki problem. Terorizam se oslanja na brutalne i moralno odvratne napade na civile, osobe-simbole ili simboline objekte s ciljem postizanja politikog efekta. Clausewitz: Terorizam je voenje politike drugim sredstvima.

to su politiki ekstremisti slabiji i fanatiniji, jaa je njihova sklonost brutalnim oblicima terorizma kao izabranom nainu borbe.

Kako je 11. septembra 2001. godine nakon teroristikog napada na SAD, nastupila prekretnica u povijesti politike temeljene na sili i pokrenuta globalna politika kriza, te popratni efekti ovog ina bili su u militarizaciji amerike vanjske politike, jaanju nesuglasica izemeu Amerike i Evrope i sl., postavilo se generalno pitanje kako se boriti protiv neprijatelja koji je tako slab, ali tako spreman i fanatino motiviran. Nikada u povijesti nije toliko malo slabih nanijelo toliko bola tako velikom broju monih. Spremni da u svom teroristikom inu budu nemilosrdno orue u borbi protiv svog cilja Velike Sotone, spremni da budu nemilosrdno orue u borbi slabih protiv monih, dajui na uvid koliko slabiji imaju jednu veliku psiholoku prednost: vrlo malo mogu izgubiti, a prema njihovom vjerovanju mogu sve dobiti. Svoju postojanost i odlunost crpe iz vjerskog ara ili utopijskog fanatizma, a svoja uvjerenja izraavaju estinom koju crpe iz mizernih uvjeta u kojima ive. Neki od njih spremni su rtvovati ivot iz razloga to je njihov ivot definiran kao vrijedan tek kad se samoubilakim inom uzdignu iznad svog bijednog postojanja. Oni ne mogu promijeniti svoje uvjete u kojima ive, ali mogu zagorati ivot dominantnih. Mo slabih omoguava koritenje etiri nova realiteta savremenog ivota: 1. sposobnost nanoenja velike tete, a posebno sposobnost poticanja opeg straha, 2. svjetska mobilnost omoguuje brzo putovanje i povezanost sa podzemnim elijama, 3. demokratska drutva otvorena i tolerantna - omoguavaju im djelovanja u drutvu to oteava njihova otkrivanja, 4. poremetiti samo jedan faktor sistema, dolazi do eskalacije drutvenog nemira i irenja panike.

Taktiki udari (shock and awe) kojim se koristila Al-Quaida, izazivaju strahopotovanje, stvorili su paniku koju mogu slabi izazvati meu jaima, te lou procjenu o snazi i mreama terorista. Vidjeli smo kako je samo jedan, psiholoki efektan udar iz nevidljivog izvora mree izmijenio stavove, pa ak i ponaanja najmonije svjetske sile. Ovaj napad pokazao je jo neto - slabi u pretjeranom prikazivanju objekta svoje mrnje postaju snanijima, dok snani, inei isto postaju slabiji.

S druge strane, oni snani, mogu izgubiti sve, a posebno ono to najvie cijene vlastito blagostanje, miran, siguran ivot, te tako njihov strah nadvladava njihovu mo. Zapadajui u panine pretjerane reakcije, moni se nesvjesno pretvaraju u taoce slabih. Jaki ne mogu dopustiti sebi pojednostavljivanja u odnosu na slabe, jer tako oni pojednostavljujui svoje strahove oni slabe. Ne smiju demonizirati izazov koji im nameu slabi, ne smiju ovaj problem shvatiti samo kao povrnu stvar, trebaju traiti dublje razloge ovakvog djelovanja, koji zaista i postoje i suoiti se s njegovom sloenou.

Sama mo i sila nisu vie dovoljne za odravanje amerike hegemonije, iz razloga to su ameriki protivnici odluniji nego ikada, to manje cijene svoj ivot i spremni su se koristiti svim sredstvima za ostvarivanje svojih ciljeva. Prisila koju provodi SAD stvara samo nove protivnike, a u isto vrijeme ne spreava ih da i dalje ine isto.

Kako bi SAD sauvale svoj nain ivota i slobodu koju tradicionalno njeguju iznutra, moraju preispitati svoja djelovanja i svoje premoi izvan svoje zemlje, tj. iskrenu suradnju sa saveznicima, trajan zajedniki napor na razumijevanju sloene prirode savremenih previranja.

Borba protiv terorizma zahtijeva razraenu kampanju s ciljem ne samo uklanjanja terorista, ve i identifikacije i rjeavanja politikog impulsa koji su do njega doveli. Treba iskorijeniti teoriste, ali u isto vrijeme treba potaknuti politike procese koji e se uhvatiti u kotac s uvjetima koji vode nastanku terorizma. Bez uklanjanja uzroka svaki e pokuaj na odvraanju i eliminaciji neprijatelja biti osuen na propast. Protivnik e biti eliminiran samo prepoznavanjem motiva i strasti koje je teko definirati, ali koji proizlaze iz zajednike tenje militantnih slabijih da unite pod svaku cijenu - objekt njihove gorljive mrnje.

Amerika nespremnost da prizna vezu izmeu dogaaja od 11. septembra 2001. i savremene politike povijesti Bliskog istoka s njezinim snanim politikim strastima pothranjenim vjerskim fanatizmom i gorljivim nacionalizmom koji ine sponu sa politikom slabou pradstavlja opasan oblik nijekanja realiteta.TURBULENTNI ISLAM

Teroristiki ispadi, izriito protuamerika revolucija provedna u Iranu naveli su mnoge Amerikance da na islam u cjelini gledaju kao na odraz stavova islamskih fundamentalista o Americi, a taj pogled je dobio i svoju personifikaciju u Osama bin Ladenu.

Dar al Islam Domovina islama veoma je sloen svijet, koji ukljuuje egzistencijalnu raznolikost, politiku osjetljivost i eksplozivni potencijal. Geografski zauzima veoma veliki prostor, brojano, veliki broj zemalja, onih koje su lanice Ujedinjenih naroda u svom sastavu imaju ak i do 80 i vie % muslimanskog stanovnitva, od kojih veina nisu istinski slobodne, ak ni djelimino slobodne, nego nose naziv neslobodnih zemalja. Karakteristike tih zemalja su visoka stopa nataliteta, veinsko stanovnitvo su mladi ljudi, veliki broj prelazaka na islam - islam je najbre rastua religija na svijetu, svaka od tih zemalja, pa bila ona neovisna ili se nazivala islamskom suoava se s nekim oblikom vjerskih izazova, esto praenog zahtjevima za uvoenjem erijata i zahvaene su stalnim vjerskim populistikim previranjem.

U ovim zemljama nerazvijesnost graanskog drutva, nepostojanje demokratije, nedavno oslobaanje od kolonijalne tiranije, prisutnost korupcije i nejednake raspodjele bogatstva, osobno bogaenje, pogotovo u vrenju politike vlasti kao sinonim za sticanje bogatstva, preplitanje religije i politike, sve to ih suoava s dubokom drutvenom stagnacijom, stvara specifine regionalne, pa ak i globalne konflikte i sve to proizvodi narodno nezadovoljstvo i snai privlanost islamskog populizma, koji zagovara erijat, jer se kako kau neki klerici, samo erijatom moe iskorijeniti takva dvolinost.

Veina islamskih zemalja i dalje e ostati slabe, neuinkovite, razdirane politikim previranjem, nesklone Zapadu, zaokupljene internim problemima i konfliktima sa susjedima, a takvo stanje pridonositi e meunarodnoj nesigurnosti, davati poticaj terorizmu i stvarati napetost.

Mnoge su zamjerke islamskih zemalja upuene Americi, ali jedna od veih svakako je amerika potpora Izraelu, a u posljednje vrijeme i zagovaranje podrke sprjeavanja irenja islama meu novim ruskim junim susjedima, a sve ovo stvara stav islamskih zemlja koji je u cijelini protivameriki.

Iz ovih odnosa postavlja se pitanje da li je religiozni fundamentalizam val budunosti, jesu li muslimanska drutva radi svoje vjerske tradicije i uenja, nesposobna evoluirati u demokratkse politike sustave? Odgovore na ova pitanja ne mogu dati samo promjene u islamskim zemljama, promjene moraju doi u odnosu i zapadnih zemalja, prije svega Amerike prema njima. Ameriki stav je da svako previranje u bilo kojoj muslimanskoj dravi nazivaju islamskim fundamentalizmom, i svemu daju takvu karakteristiku. Meutim, nije sve u muslimanskim zemljama produkt islamskog fundamentalizma, i tamo postoje snage, pogotovo one kolovane na zapadu, koje smatraju da nema mjesta sukobu civilizacija, da to pokazuje samo potvrdu evropskog, amerikog i izraelskog osjeaja superiornosti. Ne moe se rei da je islam teoloki neskloniji demokratiji od kranstva, judaizma ili budizma. I ta su drutva u odreenim razdobljima prolazila kroz svoje inaice fundmentalistikog sektatva, ali su ipak dominirali trendovi ka pluralizmu postupnom pomirbom sekularnog i vjerskog. Islamski fundamentalizam je reakcionaran, najsnaniji je u izoliranim i najprimitivnijim dijelovima islamskog svijeta Afganistanu, vehabijskim uporitima u Saudijskoj Arabiji, hrani se na antizapadnoj ksenofobiji, i on ustvari privlai manji dio populacije, jer ostali nisu spremni da se odreknu blagodati savremenosti. Afganistan i dio Sudana pali su pod kontrolu izrazito antizapadnjakog, reakcionarnog fundamentalizma, to bi se moglo desiti i sa djelom Iraka, meutim napori fundamentalista da preuzmu vlast u sekularnim muslimanskim dravama kao to su Egipat, Alir i Indonezija uglavnom su sprijeeni, a neke kao to su Maroko i Saudijska Arabija uspjele su obuzdati politiku privlanost vjerskog fundamentalizma.

Sve vie e dolaziti do pojave populistikih pokreta koji propagiraju islamizam kao sveobuhvatnu politiku idelogiju, ali ne zagovaraju teokraciju kao takvu. Oni esto kritikuju vjerski fundamentalizam na koji gledaju kao na reakcionarni i kontraproduktivan, te pokuavaju dati muslimanski odgovor na savremana drutveno-politika pitanja. I retorika islamista proeta je rastuim optubama protiv zapadnjake dominacije.

Odnosi politike slobode i religije jo su sloeniji. Islam ima problem sa zapadnjakom sekularnom demokracijom iz razloga to po njima pokazuje previe ateizma u ivotu drutva. Ono to se na zapadu smatra nemoralnim ili neetinim, u isto vrijeme je i nezakonito, islamisti smatraju, oduzima zapadu sposobnost donoenja moralnih sudova. Za njih odvajanje crkve od drave ne moe biti u toj mjeri, za njih drava protkana islamskim vrijednostima nuno mora biti pravednija, a drutvo podreeno erijatskom pravu moralno ie, to pojaava politiku privlanost dodatnim vjerskim arom.

Islamski populizam ima slino kao i islamski fundamentalizam svoje ekstremistike manifestacije, ukljuujui i oslanjanje na sirovu silu u svrhu sticanja vlasti i terorizma. Veliki dio tog ekstremizma okrenut je prema unutra, izazivajui krvoprolia unutar pojedinih muslimanskih zemalja. Nepostojanje demokratije omoguilo je unutar pojedinih muslimanskih drutava postojanje brojnih i raznolikih tajnih drutava, sekti ili pokreta koji esto pribjegavaju atentatima i ubistvima u razraunavanju s protivnicima.

Meutim, u mnogim muslimanskim zemljama dolazi do mirnih politikih promjena vlasti, ime se dokazuje kako umjerenija politika kultura moe postepeno zaivjeti ak i meu nemirnim muslimanim.

Zapadnjaka, a posebno amerika sklonost da vidi samo negativne i reakcionarne manifestacije islamskog fundamentalizma, posebno u Iranu i Afganistanu, pokazuje njihovo nepoznavanje intenziteta i intelektualnih dosega trenutanih rasprava koje se vode meu politiki osvjetenim muslimanskim intelektualcima.

Svijet islama nije imun na globalnu kumunikaciju i masovno obrazovanje. Postepeno, u nekim zemljama i veoma bolno, muslimanske e zemlje morati izvriti potrebne individualne pomirbe izmeu percepcije islama i sve savremenijih politika temeljenih na predstavnikoj mobilizaciji drutva, to e dovesti do vee demokratiji, smjera legitimiziranja graanskih prava i njihova odvajanja od vjerske sfere.

SAD-e bi trebale izbjegavati doivljavati i gledati na islam kao kulturoloki razliitog, te nesposobnog za napredovanje kroz iste stadije razvitka kroz koje su prolazili kranski i budistiki svjetovi. U njihovom interesu je da muslimanske vjernike ponu doivljavati kao dio globalne zajednice kao i one iz neislamskih dijelova svijeta, a takoer islamski svijet trebao bi da prestane da gleda na SAD kao na glavnu zapreku civilizacijskom preporodu islama, glavnog sponzora drava koje ele unititi, smanjiti vrijednosti islamskih zemalja. Mirniji svijet nije mogu bez saradnje otprilike 1,2 milijarde muslimana i samo visokodefinirana politika SAD, svjesna realnosti muslimanskih razliitosti moe napredovati prema tom jo uvijek udaljenom cilju.

GEOPOLITIKA KAO SUDBINA

Geopolitika nacionalnih drava

Geopolitike tendencije velikih sila iskazane su kroz elju za teritorijalnim osvajanjem ili bar stratekim sudjelovanjem na prostorima drugih. Jo od Napoleona, preko Bizmarka iskazana je geopolitika tendencija velikih sila da se upoznavanjem geografije drugoga stvara pretpostavka kontrole tog teritorija kao sredita imperijalne moi.

U dananje vrijeme mediji predstavljaju humanizirano oruje za realizaciju politikih ciljeva bez upotrebe sile. U svojoj decentraliziranoj sveukupnosti predstavljaju globalni geopolitiki, geoekonomski, geokulturni i geomirovni fenomen.

Geopolitika: Izlazak iz Tame Svijeta

Metodoloki pristup

Zbog zloupotrebe temeljnih principa geopolitika se dugi niz godina tretirala kao pseudonauka. U akademskim zajednicama se o njoj dugi niz godina utjelo. Globalizacijski procesi, ubrzani lomom komunizma i prodorom zapadnih vrijednosti na Istok vratili su geopolitiku na javnu scenu. Dolaskom Bila Klintona u Bijelu kuu geopolitika dobija novu dimenziju. On polagano naputa Buev koncept novog svjetskog poretka.

Ako se posmatra BiH u vrijeme Klintonove administracije primjeuje se visoka involviranost SAD na bh prostou, to je suprotno postupcima dananje administracije predsjednika Bua. U tom kontekstu moe se shvatiti da geopolitika nije statina, bez obzora na geografsku zadatost (BiH), nego je ona dinamina silnica povijesnog razvoja.

Globalizacija je nunost za tranzicijske zemlje kojima je nuno da se prilagode ovim procesima. U protivnom moglo bi im se desiti neto gore, a to je da ih proces globalizacije mimoie. Geopolitika dananjeg doba zasniva se na anti utemeljivakom motivu i slijedi duh pragmatizma.Uspon i pad geopolitike

Rodno tlo geopolitike je Njemaka, a osniva geopolitike je veanin Rudolf Kjellen (1864-1922). Definirao je geopolitiku kao nauku o dravi kao geografskom organizmu ili pojavi u prostoru, dakle o dravi kao zemlji, teritoriju, podruju ili najizrazitije kao zemljitu (prostranstvu). Po Kjellenu predmet geopolitike je politikom organizacijom proeta zemlja ime ovaj naunik insistira na prirodnom karakteru.

U Njemakoj, koja je smatrala da je zakinuta u teritorijalnim podjelama poslije I svj rata pojavio se Karl Haushofer. On e njemaki oaj i tjeskobu transportirati preko diskutabilnih zananstvenih kategorija u akademsku zajednicu nudei, po njemu objektivnu istinu, o prostoru svijeta kao areni njemake apsolutne moi. Da bi njemaku istinu objektivizirao on e u centar svog uenja situirati geopolitiko uenje dravnog britanskog geografa Halforda Mekindera. Takvim stavom Haushofer je kupio nevinost za buduu geopolitiku smrti.

Mekinder, proimperijalni britanski intelektualac, objavie 1904. godine lanak Geografski stoer historije kome e po prvi put biti pomenuto SRCE ZEMLJE. Mekinder je smatrao da je evropski prostor istraen i da se zatvara. Upravo uenje o srcu zemlje je temelj za Haushoferovo geopolitiko miljenje. 1919. Mekinder je redefinirao viziju i iznio formulu: ko kontrolira Istonu Evropu, kontrolira Srce Zemlje, ko kontrolira Srce Zemlje, kontrolira Svjetsko Ostrvo, ko kontrolira Svjetsko Ostrvo, kontrolira Svijet. Ovom gradacijom Mekinder preporuuje svojoj umornoj imperiji da zagospodari istonim dijelom Evrope.

Peter Taylor je 1994. godine napisao da iza svakog opeg modela stoji konkretan sluaj. Tako je bilo i kod Mekindera.

Upravo ovu teoriju prosvojila je njemaka geopolitika zalaui se za ivotni prostor i njegovo irenje (lenenstraum). Teorija o ivotnom prostoru provlai se kroz akademske krugove i vlast. Kao najvanije nasljee haushoferizma moe se identificirati pet vorinih elemenata:

Pet miljenja prostora su:

autarkija

lebenstraum

panoblasti

granice

prednost kopnene u odnosu na pomorsku silu

Lebenstraum je definiran kao pravo nacije na dovoljan prostor za stanovnitvo.

Podjela na panoblasti je bila sljedea (sa po jednom silom na elu):

Panamerika (SAD)

Panazija (Japan)

Evroafrika (Njemaka)

Panrusija (dok Njemaka ne zagospodari, dominacija SSSR i Indije)

Teorija lebenstrauma i panoblasti koritena je kao opravdanje za masovno ubijanje okupiranih naroda i onih koji se nisu uklapali u planove o rasno-teritorijalnoj istoi. Kada se ovom dodaju granice rezultat koji slijedi je rat. Granice su administrativne linije, a za njemake geopolitiare kratak odmor jedne nacije na njenom maru ka svjetskoj dominaciji.

Nakon uasa II svj. rata geopolitika je marginalizirana i o njoj se nije govorilo. Trebala je proi vremenska distanca da se ona vrati u arenu naunih disciplina.

Otvorena znaenja suvremene geopolitike

Definirati geopolitiku danas je teko, ali liberalna geopolitika je ta koja nadilazi druge geopolitike. Slavoj iek, slovenaki intelektualac, trai odgovor na izazove globalnog kapitalizma s ljudskim licem. On iskazuje geopolitiki dinamizam svijeta o kojem se opravdano izbjegava zatvaranje geopolitike u definicije. Njen dinamizam potvruje se kroz decenije, poslije II svj. rata, hladnog rata i sl.

TRI PRISTUPA HLADNOM RATU

TRADICIONALISTI: ortodoksni - tvrde da je odgovor na pitanje ko je zapoeo Hladni rat: Staljin i SSSR. Na kraju II svj. rata amerika diplomatija je bila defanzivna, dok su Rusi bili agresini i ekspanzivni. Nakon rata SAD su demobilisale svoje trupe, dok je SSSR zadrao velike armije u Istonoj Evropi. SAD su priznavale sovjetske interese, izlazio im u susret, a Rusi to nisu potovali izbori u Poljskoj. Rusi su i dalje bili ekspanzivni sporo povlaenje trupa iz Irana, tek nakon pritisaka. Komunisti preuzimaju 1948. g. ehoslovaku vladu, blokada Berlina, 1950. sovjeti prelaze granicu June Koreje. Prema tradicionalistima, ovi dogaaji su SAD postepeno uinili svjesnim prijetnji sovjetskog ekspanzionizima i pokrenuli Hladni rat.

REVIZIONISTI: pisali su uglavnom 60. i 70. godina. Vjeruju da je Hladni rat prije izazvan amerikim nego sovjetskim ekspanzionizmom. Njihov dokaz je da na kraju Drugog svjetskog rata svijet nije bio zaista bipolaran sovjeti su bili mnogo slabiji od SAD, koje su ojaane ratom imale su i nuklearno oruje. SSSR je izgubio gotovo 30 miliona ljudi, a industrija je bila razruena. Revizionisti smatraju da je Staljinova spoljna politika u ranom posljeratnom periodu bila prilino umjerena: Staljin je pokuao u Kini da sprijei Mao Ce Tungove komuniste u preuzimanju vlasti, u grkom graanskom ratu je pokuao da obuzda grke komuniste i da dozvoli postojanje nekomunistikih vlada u Maarskoj, ehoslovakoj i Finskoj.

Revizionisti su doli do 2 varijacije kojima se naglaavaju prvi i drugi nivo tumaenja:- REVIZIONISTI PRVOG NIVOA naglaavaju znaaj pojedinaca i tvrde da je Ruzveltova smrt u aprilu 1945. godine bila kljuni dogaaj jer je amerika politika postala otrija otkako je predsjednik Truman doao na vlast, te je naglo ukinuo program zajmova iz ratnog perioda pomoi. Truman je pokuao da zaplai Staljina pomou atomske bombe, te u tim personalnim promjenama oni vide objanjenje zato su SAD postale tako antisovjetske.

- REVIZIONISTI DRUGOG NIVOA problem vide ne u pojedincima, nego u prirodi kapitalizma SAD-a. Tvrde da je amerikoj ekonomiji bio neophodan ekspanzionizam i da su SAD planirale da svijet uine bezbjednim ne za demokratiku, nego za kapitalizam. Amerike voe su strahovale da se ne ponove tridesete godine, jer bi bez spoljne trgovine dolo do nove Velike depresije. Maralov plan pomoi Evropi bio je samo nain da se proiri amerika ekonomija. Amerikanci su uvijek davali prednost politici otvorenih vrata u meunarodnoj ekonomiji zato to su oekivali da prou kroz njih.

POSTREVIZIONISTI kasnih 70. i 80. godina, kako je tumaio Gedis, imaju drugo objanjenje koje se usredsreuje na strukturni nivo. Oni smatraju da nikoga ne treba kritivi za poetak Hladnog rata. To je bilo neizbjeno ili gotovo neizbjeno, zbog bipolarne strukture posljeratne ravnotee snaga. Bipolarnost plus posljeratna slabost evropskih drava stvorili su vakuum moi u koji su SAD i SSSR bile uvuene. Morali su da dou u sukob i zbog toga je, po njima, besmisleno traiti krivca. Sovjeti i Amerikanci imali su razliite ciljeve na kraju rata. Sovjeti su htjeli opipljiv posjed teritorij, a Amerikanci su imali neopipljive, odnosno ciljeve koji su se odnosili na drutvo interesovao ih je opti kontekst svjetske politike. Drutveni ciljevi sukobili su se sa ciljevima posjedovanja kada su SAD promovisale globalni UN sistem, dok su Sovjeti nastojali da konsoliduju svoju sferu uticaja u Istonoj Evropi. Sovjeti su imali sferu uticaja u Istonoj Evropi, ali su i SAD imale sferu uticaja na Zapadnoj hemisferi i u Zapadnoj Evropi. Ni Amerikanci, ni Sovjeti nisu mogli da dozvole drugom da dominira Evropom.

ODVRAANJE I ZAPREAVANJE

Hladni rat prua jedinstvenu perspektivu meunarodnih odnosa i osvjetljava dinamike dva izbora u spoljnoj politici koja drave mogu uine: izabrati da se odvrati ili izabrati da se obuzda irenje uticaja neke drave.

Odvratiti znai obeshrabriti pomou straha. Tokom Hladnog rata i sa pojavom nuklearnog naoruanja supersile su vie zavisile od obeshrabrivanja putem prijetnji nego od odbrane nakon to doe do napada. Odvraanje nuklearnom prijetnjom bilo je jedan od naina na koji je svaka supersila pokuala da sprijei drugu da stekne prednost i time narui ravnoteu snaga imeu njih.

Koncept odvraanja bio je povezan sa politikom zapreavanja. Tokom Hladnog rata zapreavanje se odnosi na posebnu ameriku politiku obuzdavanja irenja sovjetskog komunizma kako bi se unaprijedio liberalni ekonomski i politiki svjetski poredak.

Postoje razliiti oblici obuzdavanja. Moe biti ofanzivno ili defanzivno. Moe koristiti vojnu mo u obliku rata ili saveza, moe koristiti ekonomsku mo u vidu trgovinskih blokada ili sankcija; i moe koristiti meku mo u vidu irenja ideja i vrijednosti.

Veina analitiara vjeruje da je nuklearno oruje odigralo veoma veliku ulogu u izbjegavanju Treeg svjetskog rata.

DETANT

U periodu od 1963. do 1978. godine dolo je do postepenog detanta ili poputanja napetosti. Od 1969. do 1974. godine Niksonova administracija koristila je detant kao sredstvo postizanja ciljeva zapreavanja. Niksonova potlitika je bila: 1) da pregovora o potpisivanju ugovora o kontroli stratekog naoruanja kako bi ustanovio nuklearni odnos na relativnom paritetu; 2) da uspostavi diplomatske odnose sa Kinom i time stvori trostranu ravnoteu snaga u Aziji; 3) da povea trgovinu kako bi bilo i argarepa i tapova u odnosima SAD i SSSR; 4) da upotrijebi povezivanje kako bi razliite dijelove politike imao na jednom mjestu.

Do vrhunca detanta dolo je 1972. i 1973. godine, ali nije trajao dugo. Zato je prestao detant, zato se neprijateljstvo povratilo. Jedan argument jeste da je detant uvijek bio precijenjen i da se previe oekivalo od njega. Postojala su tri trenda 70-ih godina koja su ga ugrozila. Jedan je bilo sovjetsko jaanje odbrane kada su poveali svoj odbrambeni budet, a drugi su bile sovjetske intervencije u Angoli, Etiopiji i Afganistanu. Trei su bile promjene u amerikoj unutranjoj politici, desniarski trend.

FAZE SUKOBA

est pitanja je doprinijelo kasnijoj promjeni amerike strategije i nastanku Hladnog rata.

1. ticalo se Poljske i Istone Evrope. Staljin je prekrio jasnu obavezu da odri slobodne izbore u Poljskoj poslije rata.

2. Program pomoi bio je iznenada zaustavljen i ekonomski odnosi izmeu SAD i SSSR su postali zategnuti. Odbijanje od strane SAD da da zajam SSSR-u dodatno je pootrio odnose, jer su Rusi to protumaili kao ekonomsko sredstvo iji su ciljevi bili neprijateljski.

3. Nemaka. Raspodjela oko odtete koju je Njemaka na ime ratnog duga morala isplatiti (20 miliona dolara), od koje je polovina pripadala SSSR-u. Rusi trae naplatu iz Zapadne zone Njemake, Amerikanci se s tim ne slau. Amerikanci, Britanci i Francuzi stvorili su jedinstvenu monetu u zapadnim zonama i otpoinju proces integracije Zapadne Njemake, to je prouzrokovalo da Sovjeti uvrste kontrolu nad istonom Njemakom.

4. Sovjeti objavili rat Japanu zauzimajui Manduriju i 4 ostrva na sjeveru Japana. U Postdamu Sovjeti su traili okupacionu zonu u Japanu, kao to je bila amerika okupaciona zona u Njemakoj.

5. Atomska boba. Reuzvelt je odluio da ne podijeli tajnu atomske bombe sa SSSR-om. UN predlae kontrolu nuklearnog naoruanja, Staljin ga odbija jer je htio da izradi sopstvenu bombu, jer bomba pod meunarodnom kontrolom je i dalje amerika bomba.

6. Ticalo se zemalja Istonog Mediterana i Srednjeg Istoka. Sovjeti odbijaju da povuku svoje trupe iz Irana 1946. godine, te tek pod pritiskom to ine. Sovjeti vre pritisak na Tursku, u Grkoj komunisti odbijaju graanski rat, to sve Zapad tumai kao Sovjetsku ekspanziju.

GLOBALIZACIJA I MEUZAVISNOST

Globalizacija i ekonomska meuzavisnost ubrzano su rasle kada su drave tokom XIX vijeka slijedile liberalnu trgovinsku, investicionu i migracionu politiku.

Dimenzije globalizacije

Globalizacija, definisana kao irom svijeta razapeta mrea meuzavisnosti, ne podrazumijeva univerzalnost. Globalizaciju prate sve iri jazovi izmeu bogatih i siromanih, ona ne podrazumijeva jednoobraznost niti jednakost. Globalizacija je nacionalne granice uinila poroznim, ali ne i irelevantnim. Ona podrazumijeva stvaranje univerzalne zajednice, ali je jasno da homogenizacija u ekonomskom niti drutvenom smislu ne slijedi iz globalizacije. Na ivot e uticati i globalne promjene klime. Vojna globalizacija sastoji se od mrea meuzavisnosti u kojima je zastupljena sila ili prijetnja silom. Drutvena globalizacija je irenje ljudi, kultura i ideja. Primjer je migracija.

ta je Novo u globalizaciji XXI vijeka

Novine koje se javljaju u globalizaciji XXI vijeka u odnosu na prethodni su svakako u informatikoj revoluciji. Takoe, direktno uee javnosti u globalnim deavanjima (mediji) utie na meusobnu povezanost i ovisnost.

Ekonomska meuzavisnost i sukob

Ekonomska meuzavisnost je rasla poslije II svj. rata ali je naftna kriza iz 1973. dovela ekonomski sukob u centar panje. Iako liberali tvrde da meuzavisnost znai mir i saradnju, to nije tako jednostavno. Sukobi se nastavljaju i u svijetu meuzavisnosti. 1973. je bila presedan jer je razdvojila ekonomsku mo zasnovanu na sirovinama od vojne moi.

Koncept meuzavisnosti

Jednostavno reeno meuzavisnost je uzajamna zavisnost. Odnosi se na situacije u kojima uesnici ili dogaaji u razliitim dijelovima sistema utiu jedni na druge.

Izvori meuzavisnosti

Postoje etiri naina osvjetljavanja dimenzija meuzavisnosti: izvori, koristi, relativni trokovi i simetrija. Meuzavisnost moe da proizae iz fizikih (priroda) i sociolokih fenomena (ekonomskih, politikih ili opaajnih).

Vojna meuzavisnost je ona koja proizilazi iz vojnog nadmetanja. Ekonomska meuzavisnost je slina vojnoj po tome to je rije o tradicionalnoj meunarodnoj politici i to je njeno porijeklo u velikoj mjeri socijalno, naroito opaajno.

Koristi meuzavisnosti

Koristi meuzavisnosti ponekad se izraavaju kao nulti zbir i nenulti zbir. U situaciji nultog zbira tvoj gubitak je moj dobitak i obrnuto. U situaciji pozitivnog zbira svi smo na dobitku, dok u negativnom gubimo.

Neki liberalni analitiari misle da, poto svijet postaje sve vie meuzavisan, saradnja e zamijeniti konkurenciju. Njihov rezon je da uzajamna zavisnost stvara zajednike koristi a koristi podstiu saradnju. To je tano ali se ekonomska meuzavisnost moe upotrijebiti i biti korisnija nego sila (pr. trgovinske sanskcije).

Trokovi meuzavisnosti

Trokovi meuovisnosti mogu obuhvatiti kratkoronu osjetljivost ili dugoronu ranjivost. Osjetljivost se odnosi na koliinu i brzinu posljedica zavisnosti, a ranjivost se vezuje za relativne trokove promjena strukture sistema uzajamne zavisnosti.

Simetrija meuzavisnosti

Odnosi se na relativno uravnoteene sluajeve nasuprot neuravnoteenoj zavisnosti. Manja zavisnost moe predstavljati izvor moi. Ako su dvije strane meusobno zavisne, ali je jedna manje zavisna u odnosu na drugu tada ta strana ima izvor moi sve dok obje strane podravaju tu vezu. U meunarodnoj politici manipulacija asimetrijama meuzavisnosti moe biti izvor moi. Asimetrija je u srcu politike meuovisnosti.

Vostvo u svjetskoj ekonomiji

Pravila meunarodne ekonomije odraavaju politike najveih drava. Velika Britanija je bila ekonomski najjaa zemlja u XIX, a poslije I svj. rata znatno je oslabila a SAD ojaale. Meutim SAD nisu spremno preuzele ulogu voe to bi bilo u skladu sa njihovom moi. Nakon II svj. rata, SAD sa uvidom na tridesete godine, osnovale su na meunarodnoj konferenciji u Nju Hempiru institucije za odravanje otvorene meunarodne ekonomije. Meunarodni monetarni fond (MMF) pozajmljuje novac zemljama u razvoju i ekonomijama novih trita kako bi pomogao u servisiranju duga ili otplati kamata. Svjetska banka (WB) pozajmljuje novac siromanim zemljama i novim tritima za razvojne projekte. Opti sporazum o tarifama i trgovini (GATT), kasnije transformiran u Svjetsku trgovinsku organizaciju (WTO) uspostavio je pravila liberalne trgovine i sluio kao mjesto za odravanje multilateralnih pregovora. MMF i Svjetska banka imaju ponderisano glasanje koje daje nadmoni uticaj SAD, Evropi i Japanu. MMF-om upravlja Evropljanin, a Bankom Amerikanac. 1999. veina lanica EU stvorila je evropsku monetanu uniju sa jedinstvenom valutom eurom koja bi u budunosti mogla biti rival dolaru.

Realizam i sloena meuzavisnost

Kljune pretpostavke realizma kau da su drave jedini znaajni akteri, da je vojna sila dominantan instrument, a sigurnost prvenstveni cilj. Ako se obrnuto postave ove pretpostavke onda slijedi: da drave nisu jedini vani akteri da su to transnacionalni uesnici koji djeluju preko nacionalnih granica, da sila nije jedini vaan instrument da je ekonomska manipulacija i koritenje meunarodnih institucija dominantan instrument, da sigurnost nije primarni cilj nego da je to blagostanje. Ovakav sloen svijet oznaava se kao SLOENA MEUZAVISNOST. Sociolozi je nazivaju i idealnim tipom.

Naftna politika

Nafta nije vana sama po sebi nego ona ukljuuje aspekt i realizma ali i sloene meuzavisnosti. U konkretnoj oblasti meuzavisnost se odvija unutar pravila, normi i institucija koje se nazivaju reim. Naftni reim 1960ih predstavljao je privatni oligopol blisko povezan sa vladama glavnih potroaa. Transnacionalne kompanije postavljale su stopu proizvodnje a cijene odreivali uslovi u bogatim zemljama.

Poslije 1973e dolo je do promjene u reimu upravljanja naftom. Zemlje proizvoai poele su da postavljaju norme proizvodnje i time imale jak uticaj na cijenu, vie nego to ju je odreivalo trite bogatih zemalja. Dolo je do izuzetno velikog prenosa moi sa bogatih na relativno siromane zemlje. Zemlje proizvoai su se povezale i stvorile OPEC - Organizaciju zemalja izvoznika nate.

Postoje tri naina da se objasne promjene u naftnom reimu: ukupna ravnotea snaga, ravnotea snaga u pitanjima nafte i meunarodne institucije.

Realisti posmatraju promjene u ravnotei snaga prvenstveno sa stanovita vojne sile, naroito u odnosu na Perzijski zaljev, koji je najvei region-izvoznik nafte u svijetu. Dvije su promjene uticale na ovaj balans: porast nacionalizma i dekolonijalizacija.

Drugi nain objanjavanja promjene naftnog reima je izmijenjena forma realizma koja se usredsreuje iskljuivo na raspodjelu moi u vezi sa samim pitanjem nafte, a ne ukupne vojne strukture.

Trei nain nalazi se u promjeni uloge meunarodnih institucija, naroito multinacionalnih kompanija i OPEC. Vremenom su siromane zemlje traile bolju podjelu dobiti u svoju korist.

Do kraja devedesetih Rusija je postala glavni snabdijeva Zapada naftom. OPEC nije pod svojom kontrolom imao ukupno snabdijevanje kako je to bilo ranijih godina. Rezerve u Kaspijskom moru nudile su mogunost da se izbjegne OPEC.

Velike sile e se i dalje oslanjati na uvezenu naftu to zemljama u Perzijskom zaljevu daje geopolitiki kljunu ulogu.

NJEMAKAKARL HAUSHOFER (1869-1946) njemaki general i geograf, smatrao je geopolitiku za umijee i vjetinu koritenja geografskih znanja u politikoj strategiji drave. On razlikuje politiku geografiju koja prouava dravu sa gledita prostora od geopolitike koja prouava prostor sa gledita drave, tj. istrauje sve prednosti, nedostatke i ogranienja geografskog prostora za razvoj date drave. Po njemu cilj geopolitike je primjena nauke u traenju pravaca politikog kursa drave i ona lei u osnovi priprema za politike akcije. On orjentie strategiju irenja ivotnog prostora ka istonoj Evropi. Novi termini novi poredak, ivotni prostor (lebensraum), narod bez prostora, vladajui narod, mo i prostor, prodor na istok.

Geopolotika se uvodi u niim, a potom i u svim razredima osnovne kole kao predmet ili kao dopuna istorije i geografije, kako bi se svaki lan drutva od rane mladosti nauio da misli na dravu u nacionalnom duhu, da je zamilja kao organizam, ukorjenjen u zemlji pradjedova.

Njemaka geopolitika predstavlja spoj realpolitike Makijavelija (cilj opravdava sredstvo) koja je pripremljena u politici Bizmarka i politikog geografa Racela. Taj spoj primjenio je Hitler, a idejni tvorac te kvazinauke Haushofer postao je predsjednik Njemake akademije nauka.Nauna djelatnost Instituta za geopolitiku bila je usmjerena u tri pravca:

obrazlaganje spoljanje politike Njemake u pravcu prodora na istok ka Rusiji, Ukrajini i Bliskom istoku radi osvajanja ivotnog prostora;

Nametanje hegemonije Njemake u centralnoj i istonoj Evropi sastavljenoj od dijelova drava razvijenih na Versajskoj konferenciji;

Obrazlaganje pravednog karaktera te doktrine za uspostavljane hiljadugodinjeg svjetskog poretka na elu s Njemakom.

Plan prodora na Istok sastojao se u stvaranju jednog dravnog bloka, koji e u centru imati veliki germanski rajh. Sve bi bilo cementirano jednom armijom, ekonomskim i monetarnim sistemom, spoljnom politikom. Da bi se sve to odralo sainjen je rasistiki plan za selektivnu populacionu politiku i etnoinenjering na tim prostorima, a pri tome oni su kao sastavni dio geopolitike faizma preuzeli etvrti zakon prostornog rasta drave F. Racela: Granica je periferni organ drave, nosilac njenog rasta.

Njemaki politiari smatrali su geopolitiku za praktinu primjenu geografije u politici, koja ima za cilj:

1. Da pripremi Nijemce za revanistiki rat i da ih nauno uvjeri u nunost borbe za osvajanje ivotnog protora na istoku-jugoistiku;

2. Da moralno razorua protivnike prikazujui njemaki ineprijalizam kao geografsku sudbinu.

Za propagandne ciljeve oni su sastavili militarnu geopolitiku doktrinu, koja se zasnivala na etiri principa, odnosno prava:

1. ivotnog protora (germanskog imperijalizma)

2. Krvi i tla (germanske vie rase)

3. Prirodnih granica (Treeg rajha)

4. Panoblasti (novog svjetskog poretka na elu s Njemakom).

Haushofer je dopunio teorije Racela i Mekindera. Po njemu narodi su duni da se orjentiu na novoj formi politike organizacije. Takva organizacija podrazumijeva sljedee panoblasti: Evroafrika u kojoj dominira franko-germanski tandem;

Pan-Rusija sa uticajem u Persiji, Avganistanu i Indiji;

Istona Azija na elu s Japanom;

Sjeverna i juna Amerika pod rukovodstvom SAD-a.

Haushofer je bio zagovornik njemako-sovjetskog pakta 1939., a zatim je predloio plan za savez izmeu Frankove panije, faistike Italije, Petenove Francuske, Hitlerove Njemake, boljevike Rusije i imperatorskog Japana, a sve protiv Velike Britanije i SAD-a.

Poslije sloma faizma 1945. godine politika geografija je marginalizovana, a geopolitika tabuizirana, a intenzivniji razvoj politike geografije u Njemakoj poinje tek sedamdesetih godina.

FRANCUSKA

Francuska je u XIX i prvoj polovini XX st. bila vojnopolitiki rival Njemakoj. Gegrafija ovjeka u Francuskoj razvijala se kao oponent njemakoj antropogeografiji, politikoj geografiji i geopolitici.ELIZE REKLI odbacio je teleoloko-idealistike poglede Ritera i prosto traio istinu na samom terenu. Geografiju je uio bukvalno nogama, pjeaei po Evropi, Americi i sjevernoj Africi. Glavno njegovo djelo je Nova univerzalna geografija. Zemlja i ljudi. Uveo je u nauku pojam geografska sredina.

VIDAL DE LA BLA (1845-1918) smatra se osnivaem kole poznate kao geografija ovjeka. On se svojom koncepcijom posibilizma suprostavio teoriji geografskog determinizma izloenoj u djelu F. Racela, tvrdei da prirodna sredina postavlja ogranienja i nudi mogunosti za svoje osvajanje, ali naini ljudskog uticaja i prilagoavanja tim datim uslovima zavise od njegovih sopstvenih tradicija i naina ivota.

Stoga, geografija svoja istraivanja treba da usmjeri na veze izmeu ovjeka i sredine koja ga okruuje putem izuavanja manjih jednorodnih cjelina pejzaa. Za razliku od njemake politike geografije, u francuskoj geografiji politike nije toliko vano kako sredina utie na politiku, nego kako politika utie na izmjene sredine, kako svojim normama usmjerava i odreuje rezultate djelovanja. Sljedbenici ovog koncepta koncentriu panju na probleme kao to su poloaj, povrina i oblik dravne teritorije, administrativna podjela, granice, teritorijalni integritet, politika organizacija i karakter teritorije, teritorijalna morfometrija. Na bazi konceptualnih razlika razvila se francusko-njemaka polemika o sutini granica. Njemakoj koncepciji prirodnih granica oslonjenoj na zakone prirode, Francuzi su suprotstavili koncepciju istorijskih granica - baziranu na argumentima tradicije. Njemakoj koncepciji nacionalnih granica koja se bazirala na jeziku i rasi ili etnosu, Francuzi su suprostavili koncepciju nacionalnih granica baziranu na kulturi i nainu ivota.

ANSEL 1936 smatraju za stvarnog oca francuske politike geografije. On je bio vrstan poznavalac politike geografije i istorije zemalja Balkana i Srednje Evrope.

IV LAKOST predlae da se geografska znanja koriste protiv hegemonije supersila. On pledira za politiki angaovanu geografiju. Razlika izmeu konfliktne i neoklasine geopolitike nije sutinska, obje se odnose na drave i njihove uzajamne odnose, samo to prva stavlja akcent na protivurene interpretacije nacionalnih interesa. Osamdesetih godina procvat doivljava geoplitika geografija. Jedna od najaktivnijih kola u tom pravcu, formirana je oko Iv Lakosta, profesora univerziteta u Parizu i urednika asopisa Herodot, godinjaka Stanje svijeta. Lakost fokusira analize na uzroke pretenzija politikih aktera u konkretnom geoprostoru. On pie o mentalnim kartama i geopolitikim predstavama. U razvoju i rasprostranjenju tih predstava karte igraju posebnu ulogu. Teritorijalni konflikt, a ne drava ili njen sistem, glavni je objekt analize. U Geopolitikom rjeniku daje opiran pregled konflikta geopolitike. Analizirani su geografski objekti koji su na neki nain povezani s geopolitikom konliktima drave i druge teritorije, gradovi, mora, rijeke; geopolitiki akteri narodi, meunarodne organizacije i pol. pokreti, geopolitiki pojmovi (drava, nacija, granica, prijestolnica). asopis stavlja naglasak na unutranju geopolitiku. Paskal Loro urednik je novog asopisa za geoekonomiku. Po njemu pod geoekonomikom se podrazumijeva analiza ekonomskih strategija drava ili tanije, njihovih spoljnotrgovinskih strategija. U prvom broju asopisa istie da je geoekonomika dopuna, ali ne zamjena za geopolitiku.

Druga kola geopolitike formira se oko Miela Fuea, direktora Evropske geopolitike opservatorije. On smatra geoekonomiku kao novu paradigmu, istiui da se ona moe primijeniti na one drave meu kojima rat praktino nije mogu.

Elektoralna ili izborna geografija u Francuskoj ima dugu tradiciju koja potie od stvaralatva Zigfrida i njegovog uenika, sociologa i politiara Gogela. Sve do 70-ih godina izborna geografija se smatrala kao dodatak politikim naukama, a zatim je postala predmet niza publikacija iz domena politike geografije. Tom problematikom uspjeno se bave demografi. Politika geografija i izborna geografija operiu opirnim faktografskim i cifarskim materijalom, svestranim analizama, esto uz pomo rafiniranih metoda. Zamjera im se slabija interpretativna vrijednost, teorijska neprodubljenost, nedovoljna uoptavanja.VELIKA BRITANIJA

Kraj XIX i poetak XX st. bio je period krize britanske imperija na ekonomskom, geostratekom i kolonijalnom planu. U to vrijeme javljaju se dva kontradiktorna pogleda na britansu strategiju razvoja konzervatini kojeg zastupa geograf MEKINDER i liberalni kojeg zastupa ekonomist HOBSON.

SIR HALFORD MEKINDER (1861 1947) prvi univerzitetski profesor geografije u Oksfordu, autor je djela Britanija i britanska mora, koje predstavlja primjer moderne geografije. Bio je lan ultra - imperijalista okupljenih oko emberlenove tarifne reforme, odnosno protekcionistike kampanje. Mekinder je zastupao na polju globalne ekonomije protekcionistiki imperijalizam; na polju globalne strategije trgovinski rat; na polju globalne politike bioloki imperijalizam.HOBSON je sa aspekta ekonomskih ideja Kejnesa napadao protekcionizam emberlena i njegove grupe unionista kasnije konzervativaca i zastupao ideje slobodne liberalne trgovine. Njegova djela Evolucija modernog kapitalizma, Imperijalizam, koristio je Lenjin za svoje spise na tu temu.

Njihovi pogledi na svijet su bili totalni i opreni u pogledu razvoja svjetske privrede i prirode ekonomskog bogatstva za Mekindera su najvaniji bili stanovnitvo i resursi, a za Hobsona akumulacija kapitala.

Mekinder je smatrao da racionalna politika geografija ne moe postojati, ako se ona ne bazira na fizikoj geografiji. Razmiljao je u kategorijama sila mora i sila kopna, odnosno pomorskih talasokratskih sila i kopnenih telurokratskih sila. 1904. g. odrao je predavanje u Britanskom kraljevskom geografskom drutvu pod nazivom Geografski stoer istorije u kojem je izloio teoriju HARTLANDA KAO KONCEPCIJU GLOBALNE STRATEGIJE. Ta teorija shematski stavlja istoriju ovjeanstva u okvire globalnih geografskih predstava.

Kontinente Evroaziju i Afriku on naziva SVJETSKO OSTRVO. Unutranjost svjetskog ostrva koja je teko dostupna s okeana, nazvao je HARTLAND - (Rusija, Ural, Zapadni Sibir, Kazahstan, Sinkjang i Mongolija). Oko te oblasti, koja je po pravilu rijetko naseljena i nedostupna za pomorske snage, po njenim rubovima izdvajaju se dva KOUSTLENDA - privrene zemlje. To su evropski koustlend i tzv. monsunski koustlend, oba lako dostupna s okeana. U njima je koncentrisan veliki dio stanovnitva svijeta. Unutranjost Afrike juno od Sahare, Mekinder je oznaio kao sekundarni ili juni hartlant, koji nema stratekog znaaja, a obje Amerike, Australiju, Britaniju i Japan svrstao je u ostrvski pojas. Glavna panja Mekindera bila je na doistorijskom procesu irenja ovjeanstva iz hartlanda u koustlende i ostrvski pojas, i na istorijski ponovljenim upadima doljaka iz hartlanda u zone kouslenda. Po njegovom miljenju, kouslend je uvijek bio slabo zatien od napadaa iz hartlenda, dok je sam hartlend ostajao bezbjedan, poto je bio nedostupan za pomorski saobraaj. Radi toga je on hartland nazvao stoer historije.

Njegova evroazijska strategija se svodi na tri fundamentalne teze:

1. KO VLADA EVROAZIJOM, VLADA SRCEM KOPNA (HARTLENDOM);

2. KO VLADA HARTLENDOM, VLADA OSTRVSKIM POJASOM (OSTRVOM SVIJETA);3. KO VLADA OSTRVSKIM POJASOM TAJ VLADA MOREM, VLADA SVIJETOM.Time je Mekinder ukazao da Njemaka nije geografski predodreena da vlada svijetom, kao to su tvrdili Hitler, Riter, Racel i drugi, nego je to Rusija.

Njegovo upozorenje da, ako bi Njemaka i Risija stupile u savez, ili ako bi Njemaka uspjela da osvoji Rusiju, to bi stvorilo uslove da ona osvoji cijeli svijet, inspirisalo je njemake geopolitiare za ratni plan za prodor u dubinu Evroazije-Rusije, ali njemaki geopolitiari nisu raunali da e se britanske i amerike pomorske snage udruiti s ruskim kopnenim snagama, a upravo se tako i desilo i presudno je uticalo na ishod rata. Sentiment (etnopsihologija) je vaan faktor jedinstva ili podjele prostora. Na toj osnovi, Mekinder istie da prepreka ujedinjenju evroazijskog hartlenda, kojeg se on pribojavao, moe biti stvorena serijom koherentnih prostornih i etnikih ujedinjavanja u jugoistonoj Evropi bez mijeanja imperija Habsburke, Otomanske i Ruske.

Mekinder smatra da se mora odbiti Sovjetski Savez od izlaza na Mediteran tako to e se stvoriti drava June Rusije od neslovenskog stanovnitva koje je ivjelo izmeu ruskog i poljskog naroda. Velika Britanija treba da iskuje saveznitvo ili sa Anglo-saksoncima u Sjevernoj Americi ili da organizuje Imperiju u jednu politiku i ekonomsku silu i stavi te ogromne resurse u ravnoteu protiv svake kontinentalne sile koja moe zaprijetiti globalnoj vlasti ovog monog ostrva. Te ideje su nale odgovarajui rezonanst u stvaranju NATO pakta i strategiji ograniavanja containment Sovjetske Rusije u vrijeme Hladnog rata.

Mekinder govori o zatvorenom svjetskom politikom sistemu. Teritorijalna zatvorenost svijeta, po njemu, je fundamentalno novi uslov miljenja. Isticao je da Britanija treba da ima privilegovan poloaj na tritima Kine i Afrike, traio je okretanje i savez sa Australijom i Novim Zelandom jer oni e biti u savezu sa SAD-om na Pacifiku, a pomorske sile Velika Britanija i SAD treba da budu u savezu, dok savez kopnenih sila, Njemaka i Rusija, treba sprijeiti. Imperija zauzima centralno mjesto u njegovoj strategiji, i razvoj Imperije je prikazao vanim i za svjetsku civilizaciju.

Hobson radije smatra moralnim inom unapreenje kooperacije, nego konkurencije izmeu nacija, tretira imperijalizam kao bioloki parazitizam bijele rase u odnosu na nie rase, i kao konspiraciju financijskog kapitala.

60-ih godina u UK razvija se psiholoki (bihejvioristiki) pravac. U pol. geografiji taj pristup tei da utvrdi meuzavisnost izmeu psiholokih osobenosti linosti i njihove orijentacije u politikom ponaanju. Tu je vano da se utvrdi nain na koji ljudi dobijaju politiku informaciju, kakva su im sredstva javnih informacija i komunikacija dostupna, s ciljem da se odredi sfera kontakata ovjeka, razultati njegovog politikog ponaanja i da se odrede kanali politikog djelovanja u prostoru. Po nekim autorima bihejvioralna geografija treba da stvori geografsku teoriju o ponaanju ljudi, usredsreujui panju na socijalni psiholoki mehanizam koji ima jasne prostorne komponente i koji utie na prostornu strukturu. Preskot i Mur odreuju sferu istraivanja elektoralne geografije samo do identifikacije i objanjenja geografskih razlika u uticaju partija i faktiki je odvajaju od politike geografije. Radikalni ili kritiki pristup u politikoj geografiji reformie ideje kritiara imperijalizma, te predstavnici tog pravca u kontekstu politike geografije u globalnim pitanjima naglaavaju ekonomske inioce u regionalnim - nacionalne i u lokalnim ekoloke. Piter Tejlor i Don o Laflin prave razliku izmeu praktine geopolitike aktivnih politiara i formalne geopolitike akademskih krugova koji promiljaju meunarodne odnose. Oni se suprostavljaju zloupotrebi geografskih znanja u praktinoj geopolitici i plediraju za nauno neutralnu negeopolitiku geografiju meunarodnih odnosa. Zadatak formalne geopolitike je da kritiki analizira praktinu geopolitiku i da ponudi nove humanije aspekte geopolitike. Radikalni politiki geografi ele da zadre akademsku distancu izmeu geografske nauke i pol. i vojne prakse. To je dijametralno suprotno Mekidneru i njegovim sljedbenicima koji su eljeli da ukljue geografiju u politike programe i strategiju drave. Negeopolitika se jo naziva geopolitika mira, kao antipod geopolitici konflikta i geostrategiji.AMERIKA

Ideje Karla Ritera prenio je u SAD njegov uenik prof. harvardskog univerziteta A. Gijo, a po njemu nova geografija mora biti ne samo deskriptivna nego takoer uporedna i ekplikativna. Tvrdio je da je zemlja stvorena za ovjeka i da svaki kontinent ima svoju namjenu u istoriji ovjeanstva, pri emu posebnu prirodnu mo ima Evropa. U to vrijeme svjetski poredak je diktirala UK, a Amerikanci su vjerovali u geopolitiku ideju sudbinskoj predodreenosti sjevernoamerikog kontinenta za stvaranje SAD-a i zastupali izolacionistike ideje u skladu se geslom Amerika Amerikancima. Tom miljenju suprotstavio se admiral Mehen, tezom o pomorskoj moi, s ciljem da tako privue panju i dobije sredstva za razvoj mornarice, to je i uspio.MEHEN (1840-1914) jedan je od prvih ideologa novog svjetskog poretka PAX AMERIKA koji e smijeniti stari PAX Britania. U knjizi Uticaj morske sile na istoriju naglasio je pomorski imperijalizam SAD kao manifest sudbinske predodreenosti globalnim poloajem, duinom obalskih linija, lukama i njihovim hinterlandom. Mehen je naglasio da britanska supremacija poiva na kraljevskoj mornarici, koja kontrolie evroazijski balans snaga. Amerika treba, u tom lancu sigurnosti, da bude komplentarna Britaniji sa bazama na Pacifiku, gdje e joj potencijalni protivnik biti Japan. Po njemu najvanija komponenta na sjevernoj polulopti je Rusija. On smatra da ta zatvorena kopnena forma ima strateke prednosti i nedostatke. Tvrdi da e savez izmeu SAD, UK, Njemake i Japana, jednog dana da se sukobi s Rusijom i Kinom. Uvodi nove posredne komponente u trostranoj shemi: stanovnitvo tehnologija resursi.Primjenjena politika geografija prisutna je u diplomatskim i vojnim poslovima amerike vlade od perioda predsjednika Vilsona. Grupa informacionih istraivanja Inkvajeri, predvoena Isaija Boumenom i Mark Defersonom, a sainjavali su je razliiti specijalisti mnogih oblasti, pripremala je informacije za mirovnu konferenciju u Versaju 1917. g., a osnovni poslovi voeni su u oblasti kartografije, ostvaren je iroki program sastavljanja raznovrsnih tematskih karata Evrope. Karte su sadravale informacije o geolokoj grai i reljefu, o gustini stanovnitva i njegovom etnikom sastavu, o poljoprivredi, industriji, saobraaju, naseljima i dr. Karte su postale internacionalni jezik konferencija.

Isaija Boumen (1878-1950) glavni teritorijalni ekspert amerike delegacije na Versajskoj konferenciji i desna ruka predsjednika Vilsona. Napisao je autoritativno politiko-geografsko djelo Novi svijet, bio je savjetnik predsjednika Ruzvelta, trebao voditi projekt M-projekt za iseljenje Jevreja iz Evrope u Latinsku Ameriku pred nacistima, koji nije realiziran. Uestvovao je u stvaranju OUN, a zahvaljujui njemu geografski pristup bio je primjenjen na Versajskoj konferenciji. On je u svojim geostratekim pogledima slijedio ideju Mehana i Mekindera, o stvaranju bloka pomorskih sila i granice civilizovanog svijeta nasuprot varvarima i praznini na Evroazijskom kontinentu. Uveo je termin demokratska geopolitika za oznaavanje geopolitike u slubi demokratskih reima.NIKOLAS SPAJKMEN (18901944) djela Amerika strategija u svjetskoj politici, Geografija svijeta. Sjedinio je Mehena i Mekindera, upozorio je da samo odluan savez izmeu angloamerike pomorske sile i ruske kopnene sile moe da odvrati Njemaku od zauzimanja obalskih linija Evroazije i na taj nain od prevlasti nad Svjetskim ostrvom. Spajkmen se trudio da dokae da osnovni geopolitiki i geostrateki znaaj nema centralni dio hartlend nego rub evroazijskog kopna rimlen koji po njegovom miljenju predstavlja Zapadnu Evropu, Tursku, Irak, Iran, Pakistan, Avganistan, Indiju i Koreju. On parafrazira Mekindra na sljedei nain:

1. Ko kontrolie obod rimland, taj upravlja Evroazijom,

2. Ko upravlja Evroazijom, odreuje sudbinu svijeta.

Ideje Spajkmena su bile osnova za strategiju okruenja koja rezultira paktomanijom u zoni Rimland - NATO u Evropi, CENTRO u zapadnoj Aziji, SEATO u jugoistonoj Aziji, ANZUS na Pacifiku. U toj zoni napetosti, u vremenu hladnog rata bilo je veliko suparnitvo izmeu dva ideoloka bloka Zapada i Istoka, koje se ogledalo u nizu lokalnih ratova, ali do globalnog konflikta izmeu njih nije dolo.

Teorijskim pitanjima politike geografije posvetio se najvie Riard Hartorn. Kao zastupnik funkcionalnog pristupa, definisao je predmet politike geografije kao izuavanje funkcija i struktura politiko-teritorijalnih jedinica koje imaju organe vlasti drava, provincija, okruga, grofovija ili gradova. Te politiko-teritorijalne jedinice on definie kao realne regione homogene u politikoj organizaciji, a heterogene u drugim pogledima. Hartorn odreuje etiri metodoloka pristupa u politikoj geografiji morfoloki, istorijsko-genetski, analiza moi i funkcionalni. On smatra da se zadatak politike geografije sastoji u iznalaenju odnosa izmeu integracionih i dezintegracionih sila, od kojih zavisi stepen teritorijalne kohezije drave. Po njemu politika homogenost drave je glavni cilj, faktor i smisao postojanja politikog regiona, odnosno drave. Kao faktor integracije analizira jezik, kulturu, granice, glavni grad i druge. Istie da je politika geografija netuivi dio geografije u cjelini.

Kritku geopolitikih ideja u SAD daje Hans Vajgart u knjizi Generali i geografi u kojoj kae da ameriki geopolitiari mogu nakoditi vojnim i pol. rukovodiocima SAD, ne manje nego Haushofer i drugi njemaki geopolitiari.

S. Koen je stavio pod znak pitanja strategiju ograniavanja sovjetske Rusije i Spajkenovu teoriju okruenja. On izdvaja dvije supersile i naziva ih zavisan od trgovine svijet morskih drava i evroazijski kontinentalni svijet. Svaku od tih geostragekih sfera dalje dijeli na geopolitike regione u kojima centre moi predstavljaju drave prvog reda: SAD, Rusija, Japan, Kina i Evropa EU. Za njima slijede drave drugog reda Indija, Brazil, Nigerija i druge, ukupno 30 zemalja, zatim treeg, etvrtog i petog reda.

Geostrateke prognoze postale su moderne u vrijeme hladnog rata. Jedan od uspjenih prognozera i ideologa novog svjetskog poretka je Zbignjev Beinski. Poslije raspada ideolokog bloka Istoka postavilo se pitanje novih rizika i izazova za mir i bezbjednost Zapada, drugaijih od hladnog rata, koji e legitimisati oruane snage sa zadatkom nacionalne samoodbrane.Semjuel Hantintgon u djelu Sukob civilizacija prognozira da e ideoloke konfrontacije biti zamijenjene sukobima na kulturnoj osnovi, du kulturno-civilizacijskih granica. Kao potrebu opstanka saveza Zapada oznaio je prijetnju kultura Istoka i njihovih alijansi: pravoslavno-islamske i islamsko-konfuijanske. To zapravo znai da Zapad preuzima ulogu svetskog hartlenda.

Kritika geopolitika je postala moderna u SAD-u 1980. godine u vezi sa izuavanjem spoljne politike kroz analize i diskurse. Taj pristup je podstaknut poststrukturalistikom filozofijom Miel Fukoa, koji koristi dekompoziciju diskursa kao osnovni metod. Geopolitike predstave se razmatraju u vezi s konkretnim problemom, sam objekt istraivanja su znanja i diskursi o geografskim crtama meunarodnih odnosa a ne same geografske datosti.

Razlikuju se tri dimenzije kritike geopolitike:

dekompozicija geopolitikih tradicija, dekompozicija savremenih diskursa i istraivanje sutinskog znaenja pojmova kao to su mjesto i politika.

Kritika geopolitika bavi se problemom kao to su odnosi izmeu znanja i vlasti, vlasti i teritorije, teritorijalnosti i suvereniteta. Pominje se termin ameriki vertigo koji oznaava geopolitike sporove oko spoljne politike SAD-a i njene uloge u globalnim odnosima.

Tol Geopolotika antologija - istaknuto je da je geopolitika zajednika tekovina geografije i politike, pri emu su kljunu ulogu imali eksperti i intelektualci s njihovim institucionalnim i ideolokim ogranienjima. Tol analizira sljedee periode s razliitim geopolitikim diskursima: - imperijalna geopolitika suparnitvo UK i Njemake; - geopolitika Hladnog rata suparnitvo SSSR i SAD; - savremena geopolitika Novog svjetskog poretka diktiranog od jedne supersile - SAD-a; i - ekoloka geopolitika odrivi razvoj, globalni problemi kao to su demografski pritisak i zagaivanje, koji predstavljaju nove opasnosti za bezbjednost drave. Svaki geopolitiki diskurs ima svoju antigeopolitiku kolonijalna antigeopolitika (protiv imperijalne geopolitike), antigeopolitika Hladnog rata, antigeopolitika Novog svjetskog poretka.Elektoralna geografija ima dugu tradiciju u istraivanjima razmjetaja politikih snaga i ponaanja biraa i kandidata u pojedinim izbornim okruzima u SAD. Ona se zasniva na politikom regionalizmu, kvantifikaciji i prostornoj statistici.

U elektoralnoj geografiji postoje dva osnovna pristupa tradicionalni i bihejvioristiki. Prvi istrauje geografske karakteristike birakog sistema, drugi u centru panje ima birako tijelo.

RUSIJA

P.P. Tjananski je u geografske nauke uvrstio i politiku geografiju, ali se ona poslije Oktobarske revolucije nije mogla razvijati.

Baranskij N.N.

Geopolitika je u vrijeme perostrojke i demokratizacije drutva u Rusiji postala vrlo moderna. U ruskoj geografskoj naunoj publicistici se vode diskusije o strategiji ekonomskog i politikog razvoja zemlje, pri emu se eksponiraju tri koncepcije:

1. atlantizam tj. pribliavanje Zapadu;

2. autohtonost, tj. slovenofilstvo, nacionalni preporod i samobitnost;

3. evroazijstvo, koje polazi od posebne uloge Rusije na raskru civilizacija i pretenduje na evroazijsku rusko-islamsku i rusko-konfuijansku sintezu u cilju potiskivanja atlanstkog uticaja iz Evroazije.Evroazijski geopolitiki model svijeta se svodi na Mekinderovu emu suprotnosti izmeu kopnenih i pomorskih sila, u koju se uklapaju i suprotnosti kultura na relaciji Istok-Zapad.

Po Zjuganovu zlatna milijarda ljudi, koji ive u zapadnim bogatim zemljama i priaju o demokratiji, ne osjeaju dug prema ostalom ovjeanstvu koje prosto igra ulogu izvora resursa, skladita za tetne otpatke i mjestu za lokaciju ekoloki opasnih industrija. Po njemu, istorijska uloga Rusije treba da bude zatita Istoka.

Strukturno-funkcionalni pravac apsolutizuje proces stabilnosti, ravnotee i homogenosti drutva. Njegova primjena omoguuje da se prikau tri dijela elektoralne geografije kao procesa:

1. geografija uticaja partije, u vezi s uticajem geografskih faktora na elektoralno ponaanje;

2. geografija izbornih predstavnika

3. geografija rezultata izbora.

Strukturno-funkcionalna analiza u geografiji izbora podrazumijeva razmatranje pojava teritorijalne diferencijacije elemenata i funkcionalnih strana politikog sistema regionalna socijalizacija, teritorijalni mehanizam izbornog sistema, politikogeografske modele. U novije vrijeme javlja se komparativizam - uporedni pristup istraivanju politike na meunarodnom nivou, koji dopunjuje istorijsko-uporedni metod elementima strukturno-funcionalne analize i bihejviorizma.

METODOLOKI MODELI GEOPOLOTIKE

Tri su najvanije ideologije modernog doba liberalizam

komunizam

faizam.

Prema Poperu komunizam i faizam imaju zajedniku crtu: oni svoje kvazinaune dogme (prva: politiku ekonomiju marksizam, a druga: geopolitiku) prikazuju kao apsolutnu istinu, da bi nametnule svoju viziju idealnog poretka. Naelo tree ideologije liberalizma je pluralizam ideja i slobodna konkurencija doktrina laissez-fair. Geopolitika kao nauna disciplina je srodna politikoj geografiji po predmetu, a razliita po metodu i funkciji.

Predmet geopolitika moe se sagledati kroz tri tematska kruga:

1.